Konu 9 Temel Oligopol Piyasalar

GirisOligopol Piyasa Kosulları

Dusunceler ve Stratejik Etkilesimin RoluDort Oligopol Yapısında Kar Maksimizasyonu

Yarısılır PiyasalarSonuc

.

......

Konu 9Temel Oligopol Piyasalar

Hadi Yektas

Uluslararası Antalya UniversitesiIsletme Tezsiz Yuksek Lisans Programı

1 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar




.. Icerik

...1 Giris

...2 Oligopol Piyasa Kosulları

...3 Dusunceler ve Stratejik Etkilesimin Rolu

...4 Dort Oligopol Yapısında Kar MaksimizasyonuSweezy (Dirsekli Talep) ModeliCournot ModeliStackelberg ModeliBertrand Modeli

...5 Yarısılır Piyasalar

...6 SonucSonucAnahtar Kelimeler ve KavramlarOgrenme Hedefleri





.. Giris

Su ana kadar, stratejik davranısın yonetimsel kararlar uzerindekietkisini asikar nedenlerden dolayı goz onunde bulundurmadık:

Tam rekabet / tekelci rekabet piyasaları

Yeterince dusuk piyasa gucune sahip cok sayıda sirket

Tekel Piyasalar:

Tam piyasa gucune sahip tek bir sirket

Bu konuda, dort farklı oligopol piyasa yapısında yonetimsel kararların(hususen fiyat ve uretim kararları) nasıl verildigini inceleyecegiz:

Sweezy (Dirsekli Talep)CournotStackelbergBertrand





.. Oligopol Piyasa Ortamı

.Oligopol..

......

Her biri piyasanın buyuklugune oranla yuksek piyasa gucune sahip olan azsayıda sirketin hakim oldugu piyasa yapısı.

Gorece olarak az sayıda sirket, genellikle 10’dan az.

Duopol - iki sirketTriopol - uc sirket

Piyasaya sunulan urunler farklılastırılmıs veya homojen olabilir.

Oligopol piyasalarda, sirketlerin verdikleri kararlar birbirine baglıdır.





.. Dusunceler ve Stratejik Etkilesimin Rolu

Sizin eylemleriniz rakiplerinizin karını etkiler.

Rakiplerinizin eylemleri de sizin karınızı etkiler.





.. Dusunceler ve Stratejik Etkilesimin Rolu

Kendinizin ve bir baska sirketin farklılastırılmıs urunler sattıgını farzedin.

Senin urunune olan talebin miktarı senin fiyat degisiminden nasıl etkilenir?

Cevabınız, su sorulara vereceginiz yanıtlara baglıdır :

Urununuzun fiyatını dusurdugunuzde,

rakibiniz fiyatını dusurecek miyoksa fiyatını koruyacak mı?

Urununuzun fiyatını artırdıgınızda,

rakibiniz de fiyatını artıracak mıyoksa fiyatını koruyacak mı?





.. Bir Sirketin Mallarına Olan Talep Rakiplerin Eylemlerine Baglıdır






































































..

Bir Sirketin Mallarına Olan Talep Rakiplerin Eylemlerine BaglıdırRakip fiyat indirimine uyuyor, ama fiyat artırımına uymuyor





..






..






..






..






..






..

Bir Sirketin Mallarına Olan Talep Rakiplerin Eylemlerine BaglıdırMeselenin Icyuzu

Fiyat indiriminin urununuze olan talebin miktarı uzerindeki etkisi,rakiplerinizin de fiyatlarını indirmek suretiyle tepki verip vermeyecegine baglıdır!

Fiyat artırımının urununuze olan talebin miktarı uzerindeki etkisi,rakiplerinizin de fiyatlarını artırmak suretiyle tepki verip vermeyecegine baglıdır!

Stratejik yonden birbirine baglılık:Akibetiniz sadece kendi iradenize baglı degil,

rakiplerinizin iradesine de baglı!





Sweezy (Dirsekli Talep) ModeliCournot ModeliStackelberg ModeliBertrand Modeli

.. Dort Oligopol Yapısında Kar Maksimizasyonu

Simdi, fiyat ya da uretim degisikliklerine rakiplerin nasıl karsılık verdiginedair farklı varsayımlar altında karın nasıl maksimize edildigini inceleyecegiz

Her bir model, yoneticilerin optimal kararlarının farklı olmasını dogurur.






.. Sweezy (Dirsekli Talep) Modeli

...1 Cok sayıda musteriye hizmet/mal sunan az sayıda sirket.

...2 Sirketler farklılastırılmıs urun uretir.

...3 Giris engelleri.

...4 Her bir sirket, rakiplerinin fiyat indirimini takip edecegine veama fiyat artırımını takip etmeyecegine inanır.

Sweezy Modelin Ana Sonucu: Dondurulmus Fiyat.1

1Price-rigidity29 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar





.. Sweezy Talebi ve Marjinal Hasılat


































































.. Sweezy Modelinde Kar Maksimizasyonu Kararları

Karı maksimize eden uretim seviyesi MR’ın MC’ye esit oldugu yerdedir, vekarı maksimize eden fiyat, bu uretim seviyesi icin tuketicilerin verecegi en yuksek fiyattır.
















































.. Sweezy Oligopol Modeli: Ozet

Sirketler rakiplerinin fiyat indirimini takip eder ama artısını etmez.

Sweezy oligopol piyasasındaki bir sirket karını

MRS = MC .

noktasında maksimize eder.

Marjinal hasılat egrisinin dirsekli olması MC ’nin belirliaralıktaki degerleri icin karı maksimize eden uretim seviyesininsabit kalmasına neden olur.Bu nedenle, marjinal maliyetin bu aralıkta kalması durumunda,sirketin fiyatını degistirmek icin bir sebebi bulunmayacaktır.Fiyat marjinal maliyetten yuksek oldugu icin, uretim seviyesietkin uretim seviyenin altında kalacak ve refah kaybı olacaktır.






.. Sweezy Oligopol Modeli: Elestiriler ve Cevaplar

Elestiriler:

Her iki sirketin talep egrilerindeki dirsegi olusturan P0 fiyatınapiyasanın nasıl ulastıgı acıklanmamıstır.

Cevaplar:

Model, fiyatlandırma kararlarının, sirketlerarası stratejik etkilesimdenve rakiplerin tepkisi hakkındaki yonetici dusuncelerinden nasıletkilendigini gosteriyor.

Baslangıctaki, P0, fiyatı ve yoneticilerin dusunceleri, onların rakipleriile gecmis tecrubeleri sonucunda olusmus olabilir.






.. Cournot Modeli

...1 Homojen veya farklılastırılmıs urunler ureten az sayıda sirket.

...2 Sirketler, fiyatı degil, uretim seviyesini belirliyor.Ornegin, yeraltından petrol cıkaran az sayıda petrol ureticisi

...3 Rakiplerin uretim seviyesi verilmis veya “sabit”:Her sirket, kendi uretim seviyesini degistirdiginde, rakiplerinin uretim seviyesinisabit tutacagına inanıyor.

...4 Giris engelleri bulunmaktadır.






.. Cournot Duopol Yapısında Ters Talep

Homojen urunlu Cournot duopolunde piyasa talebini

P = a− b(Q1 + Q2)

olarak varsayalım.

Bu durumda, sirketlerin marjinal hasılatı rakiplerin urunseviyesine de baglı olur. Daha acık ifadesiyle,

MR1 = a− bQ2 − 2bQ1

MR2 = a− bQ1 − 2bQ2.






.. En Iyi Tepki Fonksiyonu

Homojen Cournot oligopolunde, sirketlerin marjinal hasılatı hemkendi hem de rakibinin uretim seviyesine baglı oldugundan, hersirketin, rakibinin uretim kararına nasıl “tepki” verecegini belirlemesigerekir.

1. sirketin en iyi tepki (veya reaksiyon) fonksiyonu, 2. sirketin herbir Q2 uretim seviyesi icin, 1. sirketin karını maksimize etmek icinsecmesi gereken Q1 uretim seviyesini verir.2

Urunler ikame mallar oldugu icin, 2. sirketin uretim seviyesindeki birartıs, 1. sirketin karını maksimize eden uretim seviyesini dusurur.

21. ve 2. ifadeleri sadece sirketlere isim vermek icin kullanılmıstır ve aksiacıkca belirtilmedikce bir sıralama ima etmez.






.. Cournot Duopol Yapısında En Iyi Tepki Fonksiyonu

Bir sirketin en iyi tepki fonksiyonunu bulmak icin,marjinal maliyeti marjinal hasılata esitlemek ve

o sirketin uretim seviyesini rakip sirketin uretim seviyesini baglı birfonksiyon olarak cozmek gerekir.

1. sirketin en iyi tepki fonksiyonu (sirketin MC’si c1 ise)

Q1 = r1 (Q2) =a− c12b

− 1

2Q2

2. sirketin en iyi tepki fonksiyonu (sirketin MC’si c2 ise)

Q2 = r2 (Q1) =a− c22b

− 1

2Q1

Rakibin uretim seviyesi dustukce,piyasa fiyatı duser,

sirketin marjinal hasılatı azalır,ve dolayısıyla sirketin optimal uretim seviyesi duser.






.. 1. Sirketin En Iyi Tepki Fonksiyonunun Grafigi

1. sirketin en iyi tepki fonksiyonu2. sirketin uretim seviyesi verildiginde,

1. sirketin karını maksimize eden uretim seviyesini tanımlar.54 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar






1. sirketin en iyi tepki fonksiyonu2. sirketin uretim seviyesi verildiginde,

1. sirketin karını maksimize eden uretim seviyesini tanımlar.55 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar






2. sirket uretim yapmazsa,1. sirket piyasada uretim yapan tek sirket olacagından

karı tekel uretim seviyesi QM ’de maksimum olur.56 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar






2. sirket (a− c1)/b kadar uretim yaparsa,1. sirketin karını maksimize eden uretim seviyesi 0 olur.







2. sirket Q2 kadar uretim yaparsa,1. sirketin karını maksimize eden uretim seviyesi Q1 olur,

...58 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar




























ve Q1’in degerini r1(Q2) = (a− c1)/2b − 0.5Q2 fonksiyonu verir.62 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar



















.. Cournot Dengesi

Her iki sirketin, rakibinin sectigi uretim seviyesine gore, kendikarını maksimize eden uretim seviyesini sectigi durum.

Hicbir sirket karını daha da artırmak icin uretim seviyesini tektaraflı olarak degistiremez.

Grafikte iki sirketin en iyi tepki fonksiyonlarının kesistigi nokta.






.. Cournot Dengesinin Grafiksel Analizi


































































.. Cournot Dengesinin Cebirsel Analizi

Daha once buldugumuz reaksiyon fonksiyonları verildiginde,

Q1 = r1 (Q2) =a− c12b

− 1

2Q2

Q2 = r2 (Q1) =a− c22b

− 1

2Q1

dengedeki uretim seviyelerini, Q∗1 and Q∗

2 , bulmak icin

Q∗1 = r1 (Q

∗2 )

Q∗2 = r2 (Q

∗1 )

denklem sistemini cozer ve cozum olarak sunları buluruz:

Q∗1 =

a+ c2 − 2c13b

Q∗2 =

a+ c1 − 2c23b






.. Cournot Dengesi: Ozet

2. sirket Q∗2 uretirse, 1. sirketin karını Q∗

1 maksimize eder.

1. sirket Q∗1 uretirse, 2. sirketin karını Q∗

2 maksimize eder.

Hicbir sirket, rakipleri uretim seviyesini degistirmezse, kendi uretim seviyesinidegistirmek istemez.

Dusunceler de tutarlıdır:

Dengede, her sirket rakibinin uretim seviyesini degistirmeyecegini“dusunuyor” - ve rakipler de gercekten uretim seviyelerini degistirmiyorlar!






.. Cournot Oligopolunun Refah Analizi

Oligopol sirketlerin farklılastırılmıs veya homojen urunler sunmasından bagımsız

olarak, piyasada gerceklesen uretim, etkin uretim seviyesinden dusuk olacaktır.

Bu, denge fiyatının marjinal maliyetten yuksek olmasından kaynaklanır.

Sosyal refah kaybının buyuklugu

sirket sayısına veurun farklılılastırma derecesine baglıdır.

Urunler homojen ve piyasada faal olan sirketlerin sayısı yeteri kadar fazla ise,piyasa fiyatı marjinal maliyete yakınsar ve refah kaybı yok olur.






.. 1. Sirketin Es-Kar Egrisi

Piyasa talebi P = a− b (Q1 + Q2) tanımlandıgında, 1. sirketin karı

Π1 = Q1 (a− bQ1 − bQ2) .

olarak bulunur.

Bu durumda, sirketin π kazandıgı durumları gosteren es-kar egrisinin tanımı

π = Q1 (a− bQ1 − bQ2) ,

olarak yapılır. Denklem yeniden duzenlendiginde

Q2 =a

b− Q1 −

π

bQ1.

elde edilir. Dikkate sayan hususlar:

dQ2

dQ1= −1 +

π

bQ21

d2Q2

dQ21

= −2π

bQ31

< 0






..

1. Sirketin Es-Kar EgrisiEs-Kar Egrilerinin Ozellikleri

1. sirkete aynı karı veren (Q1,Q2) kombinasyonları 1. sirketin es-kar egrisini olusturur.

Es-kar egrisi uzerindeki herbir noktada 1. sirket aynı karıelde eder.

Es-kar egrileri, 1. sirketintekel uretim seviyesi olanQM ’e yaklastıkca daha yuksekkar seviyesini temsil eder.

Bir sirketin es-kar egrisinintepe noktası o sirketinreaksiyon fonksiyonu ilekesistigi yerdedir.

Es-kar egrileri birbiri ilekesismez.






..












..












..












..












..












..












..












..












..












..












.. Cournot Kararlarına Bir Baska Acıdan Bakıs








































































.. Cournot Dengesine Bir Baska Acıdan Bakıs




































.. Artan Maliyetlerin Cournot Dengesine Etkisi



































































2. sirket maliyet acısından daha iyi durumda oldugu cin, daha buyuk pazar payına ulasır.






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaMuvazaanın Tanımı

Bir piyasayı az sayıda sirket domine ederse, bu sirketler, tuketicilerinragmına, “anlasarak” uretim seviyesini azaltır ve fiyatı artırabilirler.

Sirketlerin bu eylemi muvazaa (danısıklık) olarak bilinir.

Elimizdeki Cournot modelini, sirketleri muvazaaya iten sebepleriincelemek icin kullanabiliriz.






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaReaksiyon Fonksiyonlarını Hatırlayalım






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaCournot Dengesindeki Es-Kar Egrileri






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaCournot Dengesindeki Es-Kar Egrileri






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaPiyasa Uretim Seviyesinin, Tekel Uretim Seviyesine Esit Oldugu Noktalar






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaMuvazaaya Iten Sebepler

C noktası Cournot dengesini gosterir.

Mercek seklindeki taralı alan, sirketlerin, birbirininragmına olmadan, C ’ye gore karlarını artırabilecekleriuretim seviyesi kombinasyonlarını gosterir.

AB kesik cizgisi, piyasadaki toplam uretimin, tekeluretim seviyesine esit oldugu (Q1,Q2)kombinasyonlarını verir. Bir baska ifadeyle, bu cizgiuzerinde “toplam kar” maksimize edilir.

EF cizgisi uzerindeki noktaları, hem her iki sirket deC ’ye tercih eder hem de toplam kar maksimumdadır.

D’de, bir sirketin kendi karını (digerininkiniazaltmadan) artırabilmesi mumkun degildir.






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaRefah Analizi

D noktasında, piyasa fiyatı ve uretim miktarı tekelpiyasasındaki ile aynıdır:

fiyat, marjinal maliyetten yuksektir ve

uretim, etkin uretim seviyesinden dusuktur.






..

Cournot Oligopolunde MuvazaaMuvazaaya Aykırı Hareket Etmeyi Doguran Nedenler

Muvazaalı sirketler D’de, Cournot oligopolunderekabet ettiklerinde (C ’de) elde edecekleri karagore, daha yuksek kar elde ederler.

Fakat danısıklılık anlasması kolay yapılmaz:

2. sirketin Qcollusive2 kadar urettigi

verildiginde 1. sirket, uretim seviyesiniQcheat

1 ’e cıkararak anlasmayı bozmakisteyecektir.

Dikkat ediniz: πcheat1 > πcollude

1Aynı durum 2. sirket icin de soz konusudur.Her iki sirket de rakibin cayma egiliminibildigi icin, bir muvazaa anlasmasınavarmak imkansız olmasa da zordur.






.. Stackelberg Modeli


...2 Urunler homojen veya farklılastırılmıs olabilir.


...4 1. sirket onderdir.3

Onder, rakiplerinden once bir uretim seviyesi taahhut eder.

...5 Diger sirketler takipcidir.

Onlar, onderin uretim seviyesini verilmis kabul edip, kendikarlarını maksimize edecek uretim seviyesini belirlerler.

3Bu modelde 1. ve 2. kelimeleri bir sıralamayı gosterir.130 / 150 Hadi Yektas Temel Oligopol Piyasalar





.. Stackelberg Dengesinin Cebirsel Analizi

1. sirket, 2. sirketin uretim seviyesini ongorebilir:

Q2 = r2 (Q1) =a− c22b

− 1

2Q1.

Dolayısıyla,

piyasa ters talep fonksiyonu, P = a− b(Q1 + Q2), ve

2. sirketin reaksiyon fonksiyonu, r2(Q1)

verildiginde 1. sirketin karını Q1 cinsinden soyle ifade edebiliriz:

Π1 =

{a− b

[Q1 +

(a− c22b

− 1

2Q1

)]}Q1 − cQ1.

Bu fonksiyonun en yuksek degerine ulastıgı yer:

QS1 =

a+ c2 − 2c12b

.






.. Stackelberg Dengesinin Grafiksel Analizi

1. sirket, 2. sirketin karını maksimize ederkenQ1’in degerini verilmis kabul ettigini ongorur.

Dolayısıyla, 1. sirket kendi karını maksimize edenuretim seviyesini bu ongoru cercevesinde secer.

Bu durumda 1. sirket, grafiksel olarak, rakibininreaksiyon egrisi uzerindeki noktalardan kendisineen yuksek karı getiren noktayı secer.
































































































.. Stackelberg Modeli: Refah Analizi

Piyasa fiyatı marjinal maliyetin uzerinde

oldugundan, Stackelberg oligopolundeki toplam

uretim etkin uretim seviyesinden dusuk olur.

Bunu, piyasa fiyatını bularak teyit edin!

Bir diger husus da, piyasa uretiminin tekelci

uretim seviyesinden yuksek oldugudur.

Grafikten bunu cıkarabilir misiniz?






.. Stackelberg Modeli: Ozet

Stackelberg modeli, taahhutlerin stratejik ortamlarda karlılıgınasıl artırabildigini gostermektedir.

Onder, Cournot dengesindekine gore daha cok uretim yapar.

Daha buyuk pazar payı, daha yuksek kar.Ilk hamle avantajı.

Takipci, Cournot dengesindekine gore daha az uretim yapar.

Daha kucuk pazar payı, daha dusuk kar.






.. Bertrand Modeli


...2 Sirketler, aynı urunleri sabit marjinal maliyetten uretir.

...3 Sirketler, karlarını maksimize ederken birbirlerinden bagımsızolarak kendi fiyatlarını belirlerler.


...5 Tuketiciler icin sunlar soz konusudur:

Tam (mukemmel) bilgi.Sıfır islem maliyeti.






.. Bertrand Dengesi

Sirketlerin sectigi fiyatlar, P1 = P2 = MC ! Neden?

Farzedin ki MC < P1 < P2. Bu durumda,

1. sirket her bir urunden (P1 −MC ) kazanırken 2. sirket icin birkazanc soz konusu degildir. Bu durumda,

2. sirket butun piyasayı alabilmek icin fiyatını P1’in biraz altınacekecektir. Bu durumda

1. sirket 2. sirketin fiyatını kıracaktır. Fiyat kırmalar bu sekildedevam edecektir...

Dengede: Her iki sirketin fiyatı P1 = P2 = MC olacaktır.





.. Yarısılır Piyasalar

Temel Varsayımlar

Ureticlerin aynı teknolojiye erisiminin bulunması.Tuketiciler fiyat degisimlerine hızlıca cevap verebilmesiMevcut sirketlerin piyasa girislerine karsı fiyatı hızlıdusurememesi.Batık maliyetlerin bulunmaması.

Temel Sonuclar

Yeni piyasa girisleri tehdidi, mevcut sirketleri disipline sokar.Ana aktif (incumbent) firmaların piyasa gucu yoktur, bu firmayalnız (monopol) olsa da.





SonucAnahtar Kelimeler ve KavramlarOgrenme Hedefleri

.. Sonuc

Farklı oligopol yapıları, farklı optimal stratejileri, ve onlar dafarklı nihai sonucları dogurur.

Optimal fiyatın ve uretimin sunlara baglıdır:

Rakiplerinin tepkilerinin nasıl olacagı hakkındaki dusuncelerin.Senin kontrol degiskenin (P veya Q)Urunun tabiatı (homojen veya farklılastırılmıs mallar).Rakiplerinden once inandırıcı bir taahhut yapabilme gucun.






.. Anahtar Kelimeler ve Kavramlar

Bertrand oligopol yapısı

en iyi tepki fonksiyonu

muvazaa/danısıklık

yarısılır piyasalar

Cournot dengesi

Cournot oligopol yapısı

duopol

takipci

es-kar egrisi

onder

oligopol

reaksiyon fonksiyonu

Stackelberg oligopol yapısı

batık maliyetler

Sweezy oligopol yapısı






.. Ogrenme Hedefleri

Bu konuyu tamamladıktan sonra sizin sunları yapabilmeniz gerekir:

...1 Dusuncelerin ve stratejik etkilesimin, oligopol ortamlarında optimalkararları nasıl sekillendirdigini acıklamak.

...2 Sweezy, Cournot, Stackelberg veya Bertrand oligopol piyasasındafaaliyet gosteren bir sirketin icinde bulundugu ortamın ozelliklerinitespit etmek ve bu ortamların her birinin optimal fiyat secimi, uretimsecimi ve karlılık uzerinde nasıl bir netice verdigini belirlemek.

...3 Oligopol ortamlarında, optimal kararları ve rakiplerin tepkilerinibelirlerken reaksiyon (en iyi tepki) fonksiyonlarını kullanmak.

...4 Yarısılır piyasa kosullarını tanımlamak ve bu kosulların pazar gucu veuzun vadeli karlılık uzerindeki sonuclarını acıklamak.


Documents

Konu 9 Temel Oligopol Piyasalar