Kujdesi infermieror ne koksartrozat dhe gonartrozat

Kujdesi infermieror ne koksartrozat dhe gonartrozat

Tahir CelaKlinika Ortopedike

Spitali Universitar i Traumes

Koksartroza

• Koksartroze quhet semundja degjenerative artikulare e artikulacionit koksofemoral.

• Ajo eshte crregullimi me i shpeshte i artikulacionit koksofemoral.

• Termat osteoartroze dhe semundje degjenerative e artikulacionit perdoren si sinonime.

• Meqenese osteoartroza nuk ka inflamacion, I cili zakonisht pershkruhet me mbaresen – itis, perdoret mbaresa osis qe jep termin osteoartroze.

Koksartroza• Osteoartroza klasifikohet si

Primare ose idiopatike dhe

Sekondare ose pasoje e nje crregullimi tjeter

• Koksartroza ka disa shenja karakteristike radiografike qe pasqyrojne histopatologjine e semundjes:

Ngushtimi i artikulacionit Osteofitoza Skleroza subkondrale Formimi I cisteve Trupat intraartikulare dhe

keqpozicionimi

Tiparet radiografike te koksartrozes

Trajtimi kirurgjikal• Disa nga ndërhyrjet kirurgjikale në ortopedi janë:

Artroplastika; riparimi i problemeve të artikulacioneve nëpërmjet artroskopisë (artroskopi është një instrument që e lejon kirurgun të operojë brenda një artikulacioni pa një hapje të madhe kirurgjikale) ose nëpërmjet kirurgjisë së hapur.

Hemiartroplasika (proteza parciale): zëvendësimi i njërës nga sipërfaqet artikulare (p.sh., në një hemiartroplastikë të artikulacionit koksofemoral, koka e femurit dhe qafa zëvendësohen me një protezë femorale – ndërsa acetabuli nuk zëvendësohet).

Zëvendësimi total i artikulacionit (proteza totale); zëvendësimi i të dyja sipërfaqeve artikulare brenda një artikulacioni me metale ose materiale sintetike.

Zevendesimi i artikulacioneve• Pacientët me dhimbje të ashpra të artikulacioneve dhe me kufizim të funksionit

mund t’i nënshtrohen zëvendësimit të artikulacioneve.

• Gjendjet që shkaktojnë degjenerimin e artikulacioneve:

osteoartriti (sëmundja degjenerative e artikulacioneve), artriti rheumatoid, traumë dhe deformimet e lindura.

• Shumica e protezave për zëvendësimin e artikulacioneve perbehen nga

- Metalet- Polietileni me dendesi te larte

• Implantet e protezës mund të fiksohen në kockën e parapërgatitur:

- Me anen e çimentos me polimetil metakrilat (PMMA)

- Me menyren “press-fit” (proteza të veshura me një shtresë poroze e cila bën të mundur që kocka të rritet brenda kësaj shtrese dhe ta fiksojë protezën ngushtësisht me kockën).

Protezat koksofemorale• Zëvendësimi total koksofemoral është zëvendësimi i një artikulacioni shumë të

dëmtuar me një artikulacion artificial.

• Indikacionet për këtë janë

artriti (sëmundja degjenerative e artikulacionit, artriti rheumatoid), frakturat e qafës së femurit,

dështimi i ndërhyrjeve kirurgjikale të mëparshme (proteza e dështuar) dhe problemet që vijnë si pasojë e sëmundjeve të lindura të artikulacionit koksofemoral.

Komponentet e protezave koksofemorale

Eksiztojnë disa lloje të protezëve koksofemorale. Shumica e tyre përbëhen nganjë komponent femoral metalik mbi të cilin qëndon një kokë sferike e cila përshtatet me një “xhep” acetabular plastik

Kujdesi infermieror preoperator• Qëllimi i periudhës preoperatore është që pacienti të jetë në gjendjen shëndetësore më të

mirë të mundshme për të lehtësuar shërimin e plotë pas ndërhyrjes kirurgjikale.

• Para operacionit pacienti do të vlerësohet për probleme të tjera të shëndetit në mënyrë të tillë që këto probleme të jenë të kontrolluara.

• Vëmendje e veçantë do t’i kushtohet gjendjes kardiake, respiratore dhe të veshkave, si edhe peshës së pacientit.

• Pacienti duhet të vlerësohet për praninë e ndonjë infeksioni, pasi ky i fundit mund të predispozojë pacientin për infeksion të protezës.

• Pacientëve që marrin rregullisht aspirinë, steroide ose terapi antikoagulante, si edhe anti inflamatorë josteroidë, do tu kërkohet që t’i ndërpresin këto medikamente para operacionit në mënyrë që të mos shkaktojnë ndërlikime që lidhen me koagulimin e gjakut ose me shërimin e plagëve.

Detyrat e infermierit• Infermieri duhet të dijë dhe të monitorojë ndërlikimet e

mundshme që lidhen me zëvendësimin total koksofemoral. • Ndërlikimet që mund të ndodhin përfshijnë:

luksacionin e protezës, rrjedhja e tepërt e plagës postoperatore, tromboembolizmi, infeksioni dhe ulçerat e thembrës nga presioni.

Parandalimi i luksacionit të protezës koksofemorale

• Mbajtja e kokës së protezës koksofemorale në komponentin acetabular është thelbësore

• Infermieri e mëson pacientin për pozicionimin e këmbës në abduksion, i cili ndihmon për të parandaluar luksacionin e protezës.

• Për të ndihmuar pacientin me këtë pozicion përdoren suporti abduktor, një jastek në formë pyke ose dy jastekë midis këmbëve

• Kur infermieri e kthen pacientin në shtrat, është e rëndësishme që kofsha e operuar të mbahet në abduksion.

Luksacioni i protezes

Luksacioni i protezës mund të ndodhë si pasojë e pozicioneve që i kalojnë kufijtë e protezës. Shenjat e luksacionit të protezës që infermieri duhet t’i njohë janë: Dhimbja e shtuar në vendin e operimit,

enjtja dhe mungesa e lëvizjeve Shkurtimi i këmbës Rotacioni intern ose ekstern anormal Pamundësia për të lëvizur këmbën Pacienti raporton për një “kërcitje”në

artikulacionin koksofemoral

Luksacioni i protezes

Monitorimi i drenimit të plagës postoperatore

• Lëngu dhe gjaku që grumbullohen në vendin e operacionit zakonisht drenohen me anë të një pajisjeje drenimi (dren).

• Ky parandalon grumbullimin e lëngjeve, të cilat do të prodhonin ankesa dhe infeksion.

• Në 24 orët e para pritet të drenojë 200 deri në 500 ml lëng; 48 orë pas operacionit drenimi bie zakonisht në 30 ml në 8 orë dhe për këtë arsye dreni hiqet.

• Infermieri duhet të njoftojë menjëherë mjekun kur vëren vëllime drenimi më të mëdha se zakonisht.

Parandalimi i trombozës së venave të thella

• Rreziku për tromboemboli është veçanërisht i madh pas kirurgjisë rekonstruktive të artikulacionit koksofemoral.

• Incidenca e trombozës së venave të thella është 45% deri në 70%. Mundësia më e madhe për tu shfaqur ky ndërlikim është 5 deri në 7 ditë pas operacionit.

• Rreth 20% e pacientëve me trombozë të venave të thella zhvillojnë embola pulmonare; nga këta 1% deri në 3% të rasteve janë fatale.

• Prandaj, infermieri duhet të marrë masa parandaluese dhe të monitorojë pacientin nga afër për zhvillim të trombozës së venave të thella dhe të embolave pulmonare.

• Shenjat e trombozës së venave të thella janë: dhimbja e muskujve të pasëm të kërcirit, enjtja dhe dhimbja në prekje e këtyre muskujve.

• Një nga shkaqet kryesore të trombozës venoze është staza (mungesa e qarkullimit) e gjakut venoz te pacientët pas operacioneve.

• Për të nxitur qarkullimin e gjakut dhe për të parandaluar stazën venoze infermieri e nxit pacientin që:

të konsumojë sasi të mjaftueshme lëngjesh, të kryejë ushtrime të kyçit të këmbës dhe të këmbës çdo orë ndërsa është

zgjuar, të përdorë çorape elastike dhe pajisje kompresive, si edhe të lëvizë nga shtrati dhe të ecë me ndihmë që në ditën e parë pas operacionit.

• Për të parandaluar trombozën e venave të thella përdoret enoxaparina.

Parandalimi i trombzes se venave te thella

Parandalimi i infeksionitInfeksioni, i cili është një ndërlikimi serioz pas protezave koksofemorale, mund të bëjë të domosdoshme heqjen e implanteve.

• Pacientët më të rrezikuar për të zhvilluar infeksion post-operator janë:

pacientët e moshuar, obez ose të kequshqyer, ata me diabet, artrit rheumatoid ose infeksione të tjera:

infeksione urinare, të dhëmbëve, ose Abscese

ata me hematoma të mëdha.

Parandalimi i infeksionit• Për të parandaluar infeksionet përdoren masa profilaktike duke shmangur

burimet e mundshme të infeksionit dhe duke përdorur antibiotikë.

• Në qoftë se pacienti ka kateter urinar ose dren në plagë, këto hiqen sa më herët të jetë e mundur.

• Infeksionet akute shfaqen brenda 3 muajve pas ndërhyrjes ndërsa infeksionet e vonuara mund të shfaqen 4 deri në 24 muaj pas ndëhyrjes kirurgjikale.

• Në qoftë se shfaqet një infeksion, atëherë përshkruhen antibiotikë dhe infeksionet e rënda mund të kenë nevojë për pastrimin kirurgjikal ose heqjen e protezës.

Zëvendësimi total i gjurit (Proteza totale e gjurit)

• Zëvendësimi total i gjurit përdoret te pacientët që kanë dhimbje të ashpër dhe kufizim të shprehur të funksionit të lidhur me sipërfaqet artikulare të shkatëruara nga

artriti osteoartriti, artriti rheumatoid, artriti posttraumatik

nga hemorragjia në artikulacion, siç mund të ndodhë te pacientët me hemofili.

• Zakonisht përdoren proteza metalike dhe akrilike të cilat janë projektua për ti ofruar pacientit një artikulacion funksional, të padhimbshëm dhe të qëndrueshëm.

Artriti i gjurit

Protezat e gjurit

Protezat e gjurit• Zakonisht përdoren proteza metalike dhe akrilike të cilat janë

projektua për ti ofruar pacientit një artikulacion funksional, të padhimbshëm dhe të qëndrueshëm.

• Protezat e gjurit mund te fiksohen me anen e cimentos (polimetilmetakrilatit) ose pa cimento dhe kane ne perberje te tyre komponente metalike dhe komponente pastike (polietilen me peshe molekulare te madhe.

Pergatitja e fushes operatore per protezen e gjurit

Incizioni

Osteotomia tibiale dhe femorale

Vendosja e protezes

Mbyllja e lekures

Detyrat e infermierit• Pas ndërhyrjes kirurgjikale për zëvendësimin total, gjuri

mbështillet me një bandazh kompresiv.

• Për të kontrolluar edemën dhe hemorragjinë mund të përdoret akull.

• Infermieri vlerëson gjendjen neurovaskulare të këmbës.

• Infermieri inkurajon pacientin që të kryejë fleksion aktiv të këmbës çdo orë kur ai është zgjuar.

Detyrat e infermierit• Infermieri bën përpjekje për të parandaluar ndërlikimet postoperatore si

tromboembolia, paraliza e nervit peroneal, infeksioni dhe kufizimi i lëvizjeve

• Pas operacionit në plagë vendoset një dren aspirimi i cili largon lëngjet e grumbulluara në artikulacion.

• Drenimi është afërsisht 200 deri në 400 ml gjatë 24 orëve të para dhe më pas pakësohet deri në 25 ml pas 48 orëve. Pas kësaj kirurgu e heq drenin.

• Ngjyra, tipi dhe sasia e lëngut të dalë nga dreni dokumentohen dhe kur infermieri vëren sasi të tepërta drenimi ose ndryshime të karakteristikave të drenimit ai duhet të njoftojë menjëherë mjekun.

• Shpesh herë pas protezave totale të gjurit përdoret një pajisje me lëvizje pasive të vazhdueshme.

• Këmba e pacientit vendoset sipër kesaj pajisjeje, e cila shton qarkullimin dhe kufirin e lëvizshmërisë së artikulacionit të gjurit.

Kujdesi i kualifikuar nga infermieri në qendrën traumatike

• Menaxhimi i problemeve muskuloskeletike përfshin shpeshherë përdorimin e gipsit, tërheqjen skeletike, zëvendësimin e artikulacioneve.

• Infermieri e përgatit pacientin për imobilizim me gips ose me tërheqje, për ndërhyrjen kirurgjikale ose për zëvendësimin e artikulacionit.

Menaxhimi i pacientit të imobilizuar me gips

• Imobilizimi në gips përdoret për të ruajtur reponimin e një frakture, për të korigjuar një deformim, për të ushtruar presion uniform ndaj indit të butë përreth ose për të mbështetur artikulacionet e dobësuara dhe të paqëndrueshme.

• Përgjithësisht imobilizimi në gips lejon lëvizjen e pacientit ndërsa imobilizon një pjesë të caktuar të trupit.

• Llojet e ndryshme të gipseve janë: Gipsi i shkurtër i krahut. Gipsi i gjatë i krahut. Gipsi i shkurtër i këmbës. Gipsi i gjatë i këmbës. Gipsi që lejon ecjen. Gipsi i shpatullës. Një ”xhaketë” trupore që përfshin trunkun , shpatullën dhe bërrylin. Gipsi koksofemoral.

Materialet që përdoren për imobilizim

Materialet që përdoren për imobilizim• Per imobilizim perdoret gips ose poliuretan.

• Poliuretani është më i lehtë në peshë, më i fortë, rezistent ndaj ujit dhe rezistent.Poroz duke shmangur problemet e lekuresnuk zbutet në kontakt me ujinpërdoren për frakturat pa zhvendosje me enjtje

minimale

Gipsi• Materiali tradicional i përdorur për imobilizim është gipsi (allçia).

• Bende të parapërgatitura gipsi zhyten në ujë dhe pas kësaj aplikohen në pjesën e trupit që do të imobilizohet. Gjatë kësaj kohe ndodh një proces kristalizimi që çliron nxehtësi (reaksion ekzotermik).

• Infermieri duhet ta informojë pacientin për ndjesinë e nxehtësisë që do të krijohet gjatë aplikimit të gipsit. Infermieri i shpjegon pacientit se gipsi duhet të mbahet i ekzpozuar për të arritur një tharje maksimale.

• Gipsi arrin fortësinë e tij maksimale kur ai thahet plotësisht. Zakonisht gipsi forcohet për 5 deri në 10 minuta. Gjatë aplikimit kur gipsi është ende i butë, ai mund të pësojë thellime, prandaj ai duhet të mbahet me pëllëmbët e duarve dhe nuk duhet lejuar që të mbështetet mbi sipërfaqe të mprehta ose të forta. Thellimet që mund të krijohen mbi gips nga pakujdesia mund të shkaktojnë irritim dhe plagë të lëkurës.

Kujdesi infermieror për pacientin e imobilizuar në gips

• Vlerësimi fizik i pjesës së trupit të imobilizuar përfshin vlerësimin e gjendjes neurovaskulare shkallën e enjtjes dheplagët në lëkurë


• Bazuar në të dhënat e këtij vlerësimi ndërlikimet e mundshme që mund të zhvillohen janë:Sindroma e kompartimentitUlçerat e lëkurës nga presioni Sindroma e mospërdorimit


• Dhimbja që lidhet me dëmtimet muskuloskeletike (p.sh., frakturat) zakonisht qetësohet nga imobilizimi në gips.

• Dhimbja që është pasojë e edemës nga traumat, ndërhyrjet kirurgjikale ose hemorragjia nëpër inde, mund të kontrollohet me anë të ngritjes së gjymtyrës, përdorimit të herëpashershëm të akullit imobilizimit në

gips dhe përdorimit të dozave të zakonshme të analgjezikëve


• Dhimbja që nuk kontrollohet me modalitetet e mësipërme si

ngritja e gjymtyrës, përdorimi i akullit dhe dozave të zakonshme të analgjezikëve

mund të jetë tregues i një komplikacioni siç është sindroma e kompartimentit

Dhimjba e ashpër sipër një të dale kockore mund të jetë tregues i zhvillimit të një ulçere nga presioni në lëkurë


• Infermieri nuk duhet të injorojë asnjëherë ankesat e dhimbjes së një pacienti të imobilizuar në gips pasi ekziston mundësia e dëmtimit të indeve nga dëmtimi i qarkullimit të gjakut ose i formimit të ulçerave në lëkurë nga presioni.

• Çdo artikulacion që nuk është i përfshirë në gips duhet të ushtrohet dhe të lëvizet për të ruajtur funksionin.

• Në qoftë se një pacient ka gips në këmbë, infermieri e inkurajon atë që të kryejë ushtrime të gishtave.

• Në qoftë se pacienti ka gips në krah, infermieri e inkurajon atë që të kryejë ushtrime të gishtave të dorës.


• Enjtja është përgjigje natyrale ndaj traumës së indeve dhe ndaj ndërhyrjeve kirurgjikale.

• Në qoftë se gipsi i përdorur për imobilizimin e një gjymtyre të traumatizuar ose pas një ndërhyrjeje kirurgjikale është tepër i shtrënguar, kjo mund të pengojë qarkullimin e gjakut në gjymtyrë ose mund të shkaktojë shtypje të nervave.

• Infermieri duhet të monitorojë qarkullimin, lëvizjen dhe ndjeshmërinë e gjymtyrës së prekur, duke vlerësuar gishtat e dorës ose të këmbës dhe duke i krahasuar ata me anën e shëndoshë.

• Normalisht do të vihet re enjtje minimale, dhimbje minimale, ngjyrë rozë, në prekje gishtat do të jenë të ngrohtë dhe do të kenë një përgjigje normale të rimbushjes kapilare, ndjeshmëri normale në prekje dhe pacienti do të jetë i aftë të lëvizë gishtat.

• Infermieri e inkurajon pacientin të lëvizë gishtat e këmbës ose të dorës për të nxitur qarkullimin e gjakut


• Zbulimi i hershëm i dobësimit të qarkullimit dhe funksionit të nervave nëpërmjet monitorimit periodik është shumë i rëndësishëm për të parandaluar humbjen e funksionit të gjymtyrës.

Dhimbja e vazhdueshme që nuk qetësohet, dhimbja nga shtrirja e gishtave në mënyrë pasive nga infermieri, parestezia, humbja e funksionit motor, humbja e ndjeshmërisë, ftohja, zbehja, rimbushja kapilare e vonuar dhe ndjesia e shtrëngimit tregojnë ekzistencën e mundshme të sindromës së kompartimentit.

• Infermieri e pozicionon gjymtyrën e imobilizuar në mënyrë të tillë që ajo të mos jetë mbi nivelin e zemrës për të shtuar qarkullimin e gjakut dhe për të kontrolluar edemën dhe njofton mjekun

Sindroma e kompartimentit• Sindroma e kompartimentit shfaqet kur presioni indor shtohet brenda një hapësire

të kufizuar (p.sh., gipsi, kompartimenti muskular) dhe dëmton qarkullimin e gjakut dhe funksionin e indit brenda kësaj hapësire të kufizuar.

• Për të lehtësuar presionin

gipsi duhet të çahet në mënyrë gjatësore në të dy anët duke ruajtur në të njëjtën kohë aftësinë e tij imobilizuese ose mund të vendoset në formën e një longete,

gjymtyra duhet të ngrihet, por jo më lart se niveli i zemrës.

• Në qoftë se presioni nuk lehtësohet dhe qarkullimi nuk rivendoset, atëherë duhet të kryhet një fasciotomi për të çliruar presionin brenda kompartimenteve muskulare.

• Infermieri monitoron nga afër përgjigjen e pacientit ndaj trajtimit konservativ ose kirurgjikal të sindromës së kompartimentit dhe regjistron të dhënat neurovaskulare në mënyrë periodike duke raportuar te mjeku për çdo ndryshim.

Sindroma e kompartimentit

Ulçerat nga presioni

• Presioni i ushtruar nga gipsi mbi indet e buta mund të shkaktojë anoksi të indeve dhe ulçera.

• Vendet më të mundshme të krijimit të këtyre ulçerave në gjymtyrët e poshtme të imobilizuara në gips janë thembra, maleolat, pjesa dorsale e këmbës, koka e fibulës dhe sipërfaqja e përparme e patelës.

• Në gjymtyrën e sipërme vendet më të zakonshme janë epikondili medial dhe procesi stiloid i ulnës

Ulçerat nga presioni• Pacienti që ka një ulçer

nga presioni ankon për dhimbje dhe shtrëngim në atë zonë.

• Infermieri duhet të monitorojë pacientin për këtë ndërlikim dhe duhet të njoftojë mjekun.

• Për të inspektuar zonën e presionit mjeku mund të hapë një dritare në gips ose mund ta shndërrojë gipsin nga rrethor në longetë.

Menaxhimi i pacientit me fiksator të jashtëm• Fiksatorët e jashtëm përdoren për

të trajtuar frakturat e hapura me dëmtim të indeve të buta.

• Ato ofrojnë mbështetje të qëndrueshme për frakturat me shumë fragmente duke lejuar në të njëjtën kohë trajtimin aktiv të indeve të buta.

• Fraktura ripozicionohet dhe imbilizohet me disa kunja që futen në kockë.

• Pozicioni ruhet nëpërmjet një shufre metalike ose karboni.

• Fiksatori i jashtëm lehtëson simptomat e pacientit, bën të mundur lëvizjen e hershme dhe ushtrimet aktive të artikulacioneve të paprekura nga dëmtimi.

Menaxhimi i pacientit me fiksator të jashtëm

• Pasi vendoset fiksatori i jashtëm, gjymtyra duhet të vendoset në elevacion për të shmangur edemën.

• Infermieri monitoron gjendjen neurovaskulare të gjymtyrës çdo 2 deri në 4 orë dhe vlerëson vendet ku futen kunjat për skuqje, rrjedhje, dhimbje apo lirim.

• Infermieri kujdeset për vendet e futjes së kunjave për të parandaluar infeksionin duke kryer pastrimin e çdo kunje tre herë në ditë me solucion fiziologjik dhe ujë të oksigjenuar dhe duke shmangur forminin e krustave në këto vende.

• Në qoftë se shfaqen shenjat e infeksionit infermieri njofton mjekun .

Menaxhimi i pacientit në tërheqje skeletike

• Tërheqja është ushtrimi i një force tërheqëse ndaj një pjese të trupit. • Tërheqja përdoret

për të minimizuar spazmat muskulare, për të reponuar, ripozicionuar dhe imobilizuar frakturat, për të pakësuar deformimin, etj.

• Tërheqja zakonisht përdoret si një ndërhyrje afat-shkurtër deri sa të jetë e mundur përdorimi i modaliteteve të tjera si fiksatori i jashtëm ose fiksimi i brendshëm i frakturave.

• Në mënyrë që tërheqja të ketë efekt ajo duhet të shoqërohet me kundërtërheqje. Kundërtërheqja është forca që ushtrohet në drejtim të kundërt.

• Tërheqja mund të aplikohet në lëkurë (tërheqja kutane) ose direkt në skeletin kockor (tërheqja skeletike).


• Tërheqja kutane përdoret për të kontrolluar spazmat muskulare dhe për të imobilizuar një zonë para ndërhyrjes kirurgjikale.

• Kjo arrihet duke përdorur një peshë për të ushtruar tërheqje ndaj një leukoplasti ose ndaj një çizmeje prej shkume të fiksuar në lëkurë.

• Sasia e peshës nuk duhet ta kalojë tolerancën e lëkurës. Nuk mund të përdoret më shumë se 2 deri në 3.5 kg tërheqje mbi një gjymtyrë.


• Ndërlikimet e mundshme nga tërheqja kutane janë

dëmtimi i lëkurës, presioni ndaj nervave dhe dëmtimi i qarkullimit të gjakut.

• Dëmtimi i lëkurës ndodh nga irritimi i shkaktuar nga kontakti i lëkurës me leukoplastin ose me çizmen prej shkume.

• Presioni ndaj nervave është pasojë e presionit ndaj nervave periferikë siç mund të jetë nervi peroneal në kërci në vendin ku ai kalon përreth qafës së fibulës.

• Dëmtimi i këtij nervi do të shkaktonte pamundësi për të kryer fleksionin dorsal të këmbës.


• Dëmtimi i qarkullimit të gjakut do të manifestohej me lëkurë të ftohtë, pakësim të pulseve periferike, ngadalësim të rimbushjes kapilare dhe lëkurë cianotike.

• Tromboza e venave të thella është një ndërlikim serioz që manifestohet me dhimbje të muskujve të kërcirit dhe enjtje.

• Për të parandaluar këto ndërlikime infermieri monitoron nga afër reaksionin e lëkurës në kontakt me leukoplastin ose çizmen e tërheqjes.

• Për të parandaluar dëmtimet e nervave siç është nervi peroneal te kërciri, infermieri vlerëson ndjeshmërinë e këmbës si edhe i kërkon pacientit që të lëvizë gishtat e këmbës. Në qoftë se pacienti është i aftë të kryejë dorsifleksionin e këmbës, kjo tregon se nervi peroneal nuk është dëmtuar. Dobësia e dorsifleksionit mund të tregojë se nervi peroneal është shtypur nga efekti i tërheqjes.

• Për të shmangur ndërlikimet e qarkullimit të gjakut infermieri vlerëson funksionin cirkulator në mënyrë periodike çdo orë duke vlerësuar pulsin periferik, rimbushjen kapilare dhe temperaturën e gishtave të dorës ose të këmbës si edhe monitoron për shenja të trombozës së venave të thella të këmbës, siç janë dhimbja e pjesës së pasme të kërcirit dhe enjtja e kërcirit. Gjithashtu infermieri inkurajon pacientin që të kryejë ushtrime aktive të këmbës çdo orë


• Për të parandaluar këto ndërlikime infermieri monitoron nga afër reaksionin e lëkurës në kontakt me leukoplastin ose çizmen e tërheqjes.

• Për të parandaluar dëmtimet e nervave siç është nervi peroneal te kërciri, infermieri vlerëson ndjeshmërinë e këmbës si edhe i kërkon pacientit që të lëvizë gishtat e këmbës.

• Në qoftë se pacienti është i aftë të kryejë dorsifleksionin e këmbës, kjo tregon se nervi peroneal nuk është dëmtuar.

• Dobësia e dorsifleksionit mund të tregojë se nervi peroneal është shtypur nga efekti i tërheqjes.


• Për të shmangur ndërlikimet e qarkullimit të gjakut infermieri vlerëson funksionin cirkulator në mënyrë periodike çdo orë duke vlerësuar pulsin periferik, rimbushjen kapilare dhetemperaturën e gishtave të dorës ose të këmbës


• Infermieri monitoron për shenja të trombozës së venave të thella të këmbës, siç janë: dhimbja e pjesës së pasme të kërcirit dhe enjtja e kërcirit.

Tërheqja skeletike

• Tërheqja skeletike ushtrohet direkt në kockë. • Kjo metodë përdoret ndonjëherë për të trajtuar frakturat e femurit, të tibies dhe të

kolonës cervikale.

• Tërheqja ushtrohet direkt në kockë nëpërmjet një shtize (Shtiza Kirschner ose Steinmann), e cila futet në kockë distalisht vendit të frakturës, duke shmangur nervat, enët e gjakut, muskujt, tendinet dhe artikulacionet.

• Pasi vendoset, shtiza e tërheqjes skeletike fiksohet me një hark tërheqjeje. • Skajet e shtizës mbulohen me leukoplast për të parandaluar dëmtimin e pacientit.

Peshat vendosen nëpërmjet një sistemi me litar dhe makara në drejtimin e duhur. Zakonisht për tërheqje skeletike përdoren pesha nga 7 deri në 12 kg.

Tërheqja skeletike

• Infermieri kontrollon në mënyrë periodike aparatin e tërheqjes për të parë nëse litarët janë në vendin e duhur në makaratë e tyre dhe nëse peshat qëndrojnë të varura dhe të lira.

• Gjithashtu infermieri vlerëson pozicionin e pacientit në mënyrë të tillë që drejtimi i tërheqjes të jetë ai i duhuri dhe për të shmangur rrëshqitjen e pacientit drejt fundit të shtratit si pasojë e peshës.

Tërheqja skeletike

• Tromboza e venave të thella është një ndërlikim serioz i imobilizimit dhe tërheqjes skeletike dhe për këtë arsye infermieri e inkurajon pacientin për të kryer ushtrime aktive fleksioni dhe ekstensioni të kyçit të këmbës dhe kontraksione izometrike të muskujve të kërcirit 10 herë çdo orë për të pakësuar stazën venoze e cila është një nga shkaqet e trombozës

Tërheqja skeletike• Plagët në vendin e futjes së shtizave të tëreqjes skeletike kanë

nevojë për kujdes periodik. • Qëllimi është të shmanget zhvillimi i infeksionit. • Vendi i futjes së kunjave në gjymtyrë mbulohet me garza

sterile dhe plagët mjekohen tre herë në ditë me solucion fiziologjik.

• Duhet të parandalohet formimi i krustave në këto plagë dhe duhet të kryhet vlerësimi periodik i plagëve për shenja infeksioni si

rrjedhja e sekrecioneve, skuqja, Dhimbja.

Frakturat• Frakturë quhet një ndërprerje e vazhdimësisë së kockës. • Frakturat ndodhin kur kocka i nënshtrohet një stresi më të madh se sa ajo mund të

absorbojë. • Frakturat shkaktohen nga

goditjet direkte, forcat shtypëse, lëvizjet e papritura përdredhëse dhe kontraksionet e fuqishme të muskujve.

• Kur kocka pëson frakturë, dëmtohen gjithashtu edhe indet në afërsi me të, duke shkaktuar edemë të indeve të buta, hemorragji në muskuj dhe artikulacione, luksaicone të artikulacioneve, këputje të tendineve dhe ligamenteve, dëmtime të nervave dhe të enëve të gjakut

Frakturat• Frakturat klasifikohen ne:

Fraktura te plota Fraktura jo te plota Fraktura kominutive Frakture e mbyllur Frakture e hapur

• Frakturat e hapura klasifikohen sipas kritereve të mëposhtëme:• Grada I – plagë e pastër më pak se 1 cm• Grada II – një plagë më shumë se 1 cm pa dëmtim të gjerë të indeve të buta• Grada III – një frakturë e hapur tepër e kontaminuar, me dëmtim të shprehur të indit të butë.

• Frakturë patologjike quajmë një frakturë që ndodh në një zonë kocke të sëmurë (p.sh., osteoporoza, cist kockor, metastaza kockore, tumor) dhe mund të ndodhë pa traumë ose me traumë minimale.

• Frakturat mund të klasifikohen edhe në bazë të linjës së frakturës në • fraktura transversale, • oblike ose spirale .

Frakturat

Frakturat

Manifestimet klinike të frakturave

• Manifestimet klinike të frakturave janë dhimbja, humbja e funksionit, deformimi, shkurtimi i gjymtyrës, krepitacionet dhe enjtja lokale.

• Diagnoza e një frakture vendoset në bazë të simptomave të pacientit, shenjave fizike dhe të dhënave radiografike.

Trajtimi i frakturave• Parimet e trajtimit të frakturave përfshijnë

reponimin, imobilizimin dhe rifitimin e funksionit dhe forcës normale nëpërmjet rehabilitimit.

• Reponimi i një frakture është ripozicionimi i fragmenteve të frakturës në pozicion anatomik. Mund të kryhet reponimi i mbyllur ose i hapur i frakturave.

• Reponimi i mbyllur arrihet nëpërmjet manipulimit dhe tërheqjes manuale nën efektin e anestezisë. Pasi arrihet pozicioni i dëshiruar mjeku aplikon një pajisje imobilizuese si gipsi, një ortozë, ose tërheqja skeletike.

• Reponimi i hapur kryhet nëpërmjet një hyrjeje kirurgjikale. Pasi kryhet reponimi i fragmenteve të frakturës kryhet fiksimi me pajisje të ndryshme si kunja metalike, tela metalikë, vida, pllaka, shtiza, ose shtifte.

Trajtimi kirurgjikal

Ndërlikimet e frakturave

• Disa nga ndërlikimet e hershme të frakturave janë shoku, embolia dhjamore, sindroma e kompartimentit, tromboza e venave të thella, tromboembolia pulmonare, koagulopatia intravaskulare e diseminuar dheinfeksioni.

Sindroma e embolisë dhjamore• Pas frakturave të kockave të gjata ose të pelvisit, frakturave të shumta

ose dëmtimeve me shtypje, mund të zhvillohen embola dhjamore. • Sindroma e embolisë dhjamore shfaqet më shpesh te të rinjtë të cilët

pësojnë frakturë të femurit proksimal. • Pas një frakture, globula dhjami mund të kalojnë në rrymën e gjakut

për shkak të rritjes së presionit në palcën kockore dhe për shkak të faktit që katekolaminat e rritura nga reaksioni i pacientit ndaj stresit mobilizojnë acidet yndyrore dhe nxitin krijimin e globulave të dhjamit në rrymën e gjakut.

• Embolat e dhjamit bllokojnë enët e vogla të gjakut që furnizojnë mushkëritë, trurin, veshkat dhe organe të tjera. Fillimi i simptomave është i menjëhershëm, zakonisht brenda 24 – 72 orëve, por mund të shfaqen edhe një javë pas dëmtimit.

Sindroma e embolisë dhjamore• Embolia dhjamore shfaqet me

hipoksi, takipne, takikardi dhe pireksi.

• Përgjigja e vuajtjes respiratore shfaqet me takipne, dispne, krepitacione, dhimbje prekordiale, kollë, sasi të mëdha sputumi të bardhë dhe takikardi.

• Mbyllja e një numri të madh enësh të vogla të gjakut shkakton rritjen e presionit pulmonar. Edema dhe hemorragjia në alveola dëmton transportin e oksigjenit, duke shkaktuar hipoksi.

• Në fund shfaqet edema pulmonare, sindroma e distresit respirator akut dhe insuficienca kardiake.

Sindroma e embolisë dhjamore

• Çrregullimet cerebrale (si pasojë e hipoksisë ose embolave dhjamore në tru) manifestohen me ndryshime të statusit mendor duke filluar me dhimbje koke, axhitim të lehtë, konfuzion, delir dhe koma.

Sindroma e embolisë dhjamore

• Ndryshimet e personalitetit, axhitimi, irritueshmëria, ose konfuzioni te një pacient që ka pësuar një frakturë janë tregues të sindromës së embolisë dhjamore dhe infermieri që vlerëson pacientin në këtë rast duhet të informojë mjekun.

Parandalimi dhe trajtimi i embolisë dhjamore

• Masat parandaluese të embolisë dhjamore janë imobilizimi i menjëhershëm i frakturave, manipulimin minimal të frakturave dhe ruajtja e ekuilibrit të lëngjeve dhe elektroliteve.

• Infermieri monitoron pacientët me rrezik të lartë (të rriturit e moshës 20 deri në 30 vjeç me fraktura të kockave të gjata, të pelvisit, ose me fraktura të shumta ose fraktura nga shtypjet) për të identifikuar këtë problem.

• Meqënëse embolat dhjamore janë një shkak i rëndësishëm i vdekjes së pacientëve me fraktura, infermieri duhet të dallojë treguesit e hershëm të sindromës së embolisë dhjamore dhe duhet ti raportojë ata te mjeku.

Sindroma e kompartimentit• Sindroma e kompartimentit është një ndërlikim që zhvillohet kur

perfuzioni indor në muskuj është më i vogël se sa ai që nevojitet për të mbajtur indin të gjallë.

• Pacienti ankon për dhimbje të ashpër, të thellë, që nuk qetësohet, dhe që nuk kontrollohet nga analgjezikët e zakonshëm.

• Dhimbja shkaktohet nga një zvogëlim i kompartimentit muskular pasi fascia që mbështjell muskujt është shumë e ngushtë ose gipsi imobilizues është tepër i shtrënguar, ose dhimbja shkaktohet nga shtimi i përmbajtjes së kompartimentit për shkak të edemës ose hemorragjisë.

Sindroma e kompartimentit• Vlerësimi i funksionit neurovaskular pas frakturave është thelbësor. • Deficitet sensore përfshijnë

parestezinë, dhimbjen që nuk qetësohet dhe hipoestezinë.

• Parestezia (mpirja) në është shenjë e hershme e përfshirjes së nervave. • Lëvizja vlerësohet duke e pyetur pacientin për të lëvizur gishtat distalisht frakturës. Dobësia motore mund

të shfaqet si një shenjë e vonuar e ishemisë së nervave. Paraliza është shenjë e dëmtimit të pakthyeshëm të nervave.

• Qarkullimi periferik vlerësohet nëpërmjet ngjyrës, temperaturës, rimbushjes kapilare, entjes dhe pulseve.

• Edema pakëson perfuzionin indor. Ngjyra cianotike e shtratit të thonjve tregon kongjestion venoz. Gishtat e zbehtë dhe të ftohtë dhe zgjatja e kohës së rimbushjes kapilare sugjerojnë pakësim të perfuzionit arterial.

• Dhimbja që përjeton pacienti është e thellë, nuk qetësohet nga opioidet dhe është më e madhe se sa pritet. Shtrirja pasive e muskujve shkakton dhimbje. Muskujt janë tepër të fortë dhe të enjtur në palpacion.

Trajtimi • Trajtimi i hershëm i sindromës së kompartimentit është thelbësor. • Mjeku duhet të informohet menjëherë në qoftë se dyshohen ndryshime neurovaskulare. • Vonesa në diagnostikim dhe trajtim mund të shkaktojë dëmtim të parikthyeshëm të

nervave dhe muskujve si edhe nekrozë. • Sindroma e kompartimentit trajtohet

duke bërë elevacionin e gjymtyrës në nivelin e zemrës, duke çliruar pajisjet shtrënguese (gipsi, fashaturat).

• Në qoftë se masat konservative nuk e rikthejnë perfuzionin indor dhe nuk e lehtësojnë dhimbjen brenda një ore, atëherë mund të nevojitet fasciotomia (dekompresioni kirurgjikal).

• Pas fasciotomisë, plaga nuk suturohet por lihet e hapur për të lejuar zgjerimin e indeve muskulare; ajo mbulohet me garza sterile të lagura me solucion fiziologjik. Gjymtyra imobilizohet në një pozicion funksional dhe ngrihet. Pas 3 deri në 5 ditëve kur edema është pakësuar dhe perfuzioni indor është rivendosur, plaga pastrohet kirurgjikalisht dhe mbyllet (mundësisht me transplant lëkure).

Documents

Kujdesi infermieror ne koksartrozat dhe gonartrozat