Lingvistika i filologija. Najkrae i najobuhvatnije odreena kao nauka o jeziku, lingvistika prouava prirodu i razvoj jezika kao opteljudskog obeleja, naroito njegovu strukturu i njegove funkcije, uz opisivanje i klasifikovanje svih jezika sveta kao razliitih pojavnih oblika ovekove moi govora. U tu svrhu ona nastoji da izgradi skup teorijskih principa, deskriptivnih kategorija i analitikih postupaka uz iju je pomo u principu mogue definisati ljudski jezik kao pojavu, opisati slinosti i razlike meu jezicima i objasniti prostorne, vremenske i drutvene varijacije u njihovoj upotrebi u jezikim zajednicama. Po predmetu i ciljevima lingvistika se razlikuje od filologije, sa kojom se metodoloki ponegde proima. U irem i starijem smislu, filologijom se naziva istorijski usmereno prouavanje jezika, usmene i pisane knjievnosti i duhovne kulture pojedinih naroda. U uem i novijem smislu, filologija je studij vrednih starijih pisanih tekstova u kulturnoistorijske svrhe. U oba smisla ona se razlikuje od lingvistike. Upuena na odabrane pojedinane kulture, filologija nema onog opteg dela koji ini sredinju oblast lingvistike u znaenju opte nauke o jeziku, u principu zainteresovane za sve jezike sveta - stare i savremene, pisane i nepisane; a u primeni na pojedine jezike ili grupe jezika, filologija je u prvom znaenju ira a u drugom ua od lingvistike. Uz to su ovi jezici za filologiju samo sredstvo za rasvetljavanje istorijskih i kulturnih, dakle vanjezikih podataka, dok za lingvistiku mogu da predstavljaju samostalan i dovoljan predmet naunog istraivanja. Najzad, ove dve nauke slue se delimino drukijim metodama i oslanjaju se na druge susedne discipline. Otuda ih je najbolje sagledati kao zasebne iako srodne iroke oblasti, koje se mestimino prepliu ali se na drugim stranama potpuno razilaze. Ovo se danas mahom prihvata u obe struke, mada raste svest o injenici da je za neke vrste lingvistikih istraivanja filoloka potka neophodna, kao to su i lingvistiki principi nezaobilazni u savremeno orijentisanim filolokim izuavanjima. Izvan ovih struka, u nekim sredinama se pod uticajem tradicije povremeno jo uvek govori o filologiji i tamo gde se radi o lingvistikoj materiji - najvie stoga to je filologija, i kao oblast a pogotovo kao termin, starija od lingvistike.Podele lingvistike. Razueno podruje lingvistike moe se deliti prema raznim merilima. Saetom prikazu uobiajenih podela moemo pristupiti ukazivanjem na tri dimenzije diferenciranja jezike materije. Prvo, valja razlikovati mikrolingvistiku orijentaciju, ogranienu na same jezike podatke u uem smislu, tj . na pitanja strukture jezikih sistema, od makrolingvistikog usmerenja, koje ukljuuje i komunikacijske, socioloke, psiholoke i druge vanjezike korelate jezike strukture. Drugo, jezike injenice mogu se posmatrati sinhronijski, tj . u jednom vremenskom preseku, ili pak dijahronijski, tj . u vremenskom toku; u prvom sluaju dobija se slika strukture ispitivanih sistema, u drugom prikaz njihovih promena kroz vreme. I tree, jezikoj problematici moe se prilaziti teorijski, sa ciljem izgraivanj a teorije jezika, ili sa naglaskom na primenjenim istraivanjima, u svrhu korienja lingvistikih saznanja izvan domena same nauke o jeziku. Ove razlike, esto samo uslovne, stoje u odreenim meusobnim odnosima, a uz to se provlae kroz razliite podele lingvistike koje emo navesti u daljem izlaganju.Po obuhvatu, najira lingvistika disciplina jeste opta lingvistika, koja istrauje temeljna obeleja ljudskog jezika u celini i koja je programski i terminoloki neretko sinonimna sa naukom o jeziku. U njen delokrug spadaju pitanj a definicije prirodnog jezika, tj . onih kriterijalnih obeleja koja ga konstituiu kao svojevrstan fenomen, odelit kako od sistema ivotinjske komunikacije tako i od drugih simbolikih sistema kojima se slui ovek; zatim pitanja odnosa jezika prema stvarnosti i prema miljenju, njegove uloge u ivotu oveka kao bioloke vrste, kao pripadnika drutvenih zajednica i kao pojedinca, te pitanja filogenetskog i ontogenetskog jezikog razvoja, gubljenj a jezike sposobnosti usled bolesti i druga - pri emu pojedini od ovih aspekata jezika daju povoda i za izrastanje interdisciplinarnih oblasti koje e kasnije biti pomenute.Posebnim jezicima, uzetim pojedinano ili u grupama, bave se: deskriptivna ili sinhronijska lingvistika, sa stanovita sinhronij ske strukture ; istorijska ili dijahronijska lingvistika, iz perspektive dij ahronij skog razvoja; i uporedna ili komparativna lingvistika, u cilju poreenja i klasifikovanj a jezika i jezikih grupa, bilo genetskog, tipolokog ili arealnog. Za kombinovani pristup komparativnim prouavanjima kroz istorijsku evolucij u odomaen je termin istorijsko- uporedna lingvistika. Uporedno ispitivanje slinosti i razlika u strukturi dvaju ili vie jezika danas se naziva kontrastivnom lingvistikom. Za istraivanje jezika u kontaktu, sa prateim pojavama viejezinosti, pozajmljivanja, interferencije i jezikih meavina, ponegde je u upotrebi nov termin kontaktna lingvistika . Opisivanjem i uporeivanjem dijalekata bavi se dijalektologija, tradicionalno ograniena na regionalne razlike ali odskora nadograena sistematskim prouavanjem drutveno uslovljenih varijacija, u okviru tzv. socijalne ili urbane dijalektologije. Teritorijalna distribucija dijalekatskih crta, povezana sa dijalekatskim raslojavanjem jezikih sistema, predmet je lingvistike geografije, dok se za srodna pitanja prostornog rasporeda dijalekata ili jezika u pojedinim arealima i irom sveta upotrebljavaju i nazivi arealna lingvistika i geolingvistika.