MANUAL INFORMATIV

Procesi i Integrimit Europian, Mekanizmat dhe

Institucionet Marrëveshja e Stabilizim Asociimit dhe detyrimet e

Institucioneve Shqiptare

Dhjetor, 2008

TABELA E PËRMBAJTJES

I. HYRJE ............................................................................................................................................ 3

II. MARRËDHËNIET NDËRMJET SHQIPËRISË DHE BASHKIMIT EUROPIAN ........... 4

III. INSTITUCIONET E BE NË PROCESIN E STABILIZIM ASOCIIMIT ......................... 12

IV. INSTITUCIONET SHQIPTARE AKTORE NË PROCESIN E STABILIZIM ASOCIIMIT .......................................................................................................................................... 28

V. MARRËVESHJA E STABILIZIM ASOCIIMIT ..................................................................... 41

VI. TREGU I PËRBASHKËT DHE MARRËVESHJA E STABILIZIM ASOCIIMIT ......... 45

6.1 QARKULLIMI I LIRE I PRODUKTEVE ........................................................................................ 45 6.1.1 DETYRIMET NDËRKOMBËTARE (OBT-GATT) ....................................................................... 45 6.1.2 LIDHJA E MSA-SE ME PARIMET E OBT-SE ............................................................................. 46 6.1.3 MSA DHE PARIMET KOMUNITARE ......................................................................................... 48 6.1.4 ADRESIMI INSTITUCIONAL I DETYRIMEVE QE RRJEDHIN ......................................................... 51 6.2 LEVIZJA E LIRE E PUNONJESVE .............................................................................................. 53 6.2.1 POLITIKA KOMUNITARE......................................................................................................... 53 6.2.2 LIDHJA E POLITIKAVE KOMUNITARE ME MSA-NE ................................................................. 55 6.2.3 ADRESIMI INSTITUCIONAL I DETYRIMEVE QE RRJEDHIN ......................................................... 57 6.3 LIRIA E VENDOSJES DHE OFRIMIT TE SHERBIMEVE ................................................................ 58 6.3.1 DETYRIMET E PËRGJITHSHME ................................................................................................ 58 6.3.2 LIRIA E VENDOSJES NË MARREVESHJEN E STABILIZIM ASOCIIMIT ........................................ 60 6.3.3 LIRIA E OFRIMIT TË SHËRBIMEVE NË MARREVESHJEN E STABILIZIM ASOCIIMIT ................... 61 6.3.4 ADRESIMI INSTITUCIONAL I DETYRIMEVE QE RRJEDHIN ......................................................... 62 6.4 QARKULLIMI I LIRE I KAPITALIT ............................................................................................ 65 6.4.1 POLITIKA KOMUNITARE......................................................................................................... 65 6.4.2 LIDHJA E POLITIKAVE KOMUNITARE ME MSA-NE ................................................................. 67 6.4.3 ADRESIMI INSTITUCIONAL I DETYRIMEVE QE RRJEDHIN ......................................................... 68

I. HYRJE

Procesi i integrimit evropian në të cilën është përfshirë Shqipëria që me rënien e sistemit monist është para së gjithash një proces transformues i jetës politike, ekonomike, dhe shoqërore, i cili do të shoqërohet me ndryshim rrënjësor të legjislacionit dhe zhvillimin e institucioneve në përputhje me një mentalitet të ri. Në këtë transformim rrënjësor dhe evolutiv është shumë e rëndësishme që të njihen institucionet përgjegjëse dhe vendim marrësit, në mënyrë që qytetari shqiptar të ketë akses në informacion dhe të përfitojë nga instrumentet e procesit.

Për gjatë këtyre viteve në Shqipëri ka pasur disa botime në lidhje me institucionet e Bashkimit Evropian, por në pak raste është analizuar lidhja ndërmjet këtyre institucioneve dhe Shqipërisë, si një vend që aspiron anëtarësimin në këtë organizëm. Ky manual është një përpjekje për ta sjellë procesin e integrimit evropian më afër qytetarit shqiptar, pikërisht përmes analizimit të lidhjes që ekziston ndërmjet institucioneve evropiane, atyre shqiptare dhe problematikave kryesore të procesit.

II. MARRËDHËNIET NDËRMJET SHQIPËRISË DHE

BASHKIMIT EUROPIAN

Shqipëria është pjesë e Procesit të Stabilizim Asociimit (PSA), i cili përbën kuadrin e përgjithshëm politik të Bashkimit Europian (BE), për vendet e Ballkanit Perëndimor. Ky proces do të sjellë ndryshime të strukturës politike, institucionale, ekonomike dhe sociale, të cilat do të mundësojnë rritjen e cilësisë së jetesës dhe standardeve të zhvillimit. Instrumenti kryesor që vendos këtë proces mbi baza kontraktuale është Marrëveshja e Stabilizim Asociimit (MSA), elementë thelbësorë të së cilës janë dialogu politik, bashkëpunimi rajonal, marrëdhëniet tregtare, çështjet e drejtësisë dhe reformat institucionale. Për arritjen e këtyre qëllimeve Shqipëria mbështetet nga BE nëpërmjet Programit CARDS (Asistenca Komunitare për Rindërtim, Zhvillim dhe Stabilitet) dhe Instrumentit të ri të Asistencës së Para-aderimit (IPA). Në mënyrë kronologjike, marrëdhëniet Shqipëri-BE paraqiten si vijon: „90 – 1991 Vitet ‘90, me rënien e murit të Berlinit dhe të sistemit

monopartiak dhe ekonomisë së centralizuar, sollën në rajonin e Europës Juglindore, përfshirë edhe Shqipërinë, një erë të re bashkëpunimi me vendet e Europës Perëndimore. Në kuadër të kësaj fryme Shqipëria vendosi marrëdhëniet me Komunitetet Europiane (KE), i cili kishte forcuar ekzistencën e tij në një zonë të përbashkët të funksionimit social, ekonomik dhe politik.

1992 Vendosen marrëdhëniet diplomatike dhe ekonomike ndërmjet

Shqipërisë dhe Komunitetit Europian (KE)1. Më 12 Maj 1992, Shqipëria nënshkroi me BE-në Marrëveshjen e Bashkëpunimit Tregtar dhe Ekonomik, përfshirë deklaratën e përbashkët mbi dialogun politik, e cila hyri në fuqi më 1 Dhjetor 1992. Nëpërmjet kësaj marrëveshjeje, u vendos jo vetëm zhvillimi i bashkëpunimit ekonomik dhe zgjerimi i marrëdhënieve tregtare me Shqipërinë, por edhe vendosja mbi baza kontraktuale e orientimit politik të Shqipërisë drejt një demokracie funksionale dhe ekonomie të tregut të lirë. Kjo marrëveshje synonte ndër të tjerash, vendosjen e rregullave për bashkëpunimin ekonomik dhe tregtar midis Shqipërisë dhe Komunitetit Ekonomik Europian, duke u bazuar në Parimin e Kombit më të Favorizuar2 dhe eliminimin e formave të ndryshme të diskriminimit, duke kërkuar njëherësh harmonizimin e legjislacionit vendas me atë komunitar, kryesisht në fushën ekonomike dhe tregtare. Marrëveshja Tregtare gjithashtu, parashikonte ngritjen e autoriteteve mbikëqyrëse për zbatimin e saj, siç ishte Komiteti i Përbashkët, i përbërë nga përfaqësues të të dyja palëve, i cili mblidhej çdo vit, ku asistonin grupe pune nga fusha të ndryshme të ekonomisë, financave, bujqësisë dhe peshkimit, infrastrukturës, doganave,

1 Informacion i marrë nga faqja zyrtare e BE: www.europa.eu.

2 Ky parim kërkon që në momentin që një vend i jep një trajtim të caktuar mallrave të një vendi, ai duhet

ta shtrijë këtë trajtim për të gjitha vendet me të cilat ai ka marrëveshje tregtare.

taksimit dhe përafrimit të legjislacionit. Një pjesë e dispozitave të kësaj Marrëveshjeje janë akoma në fuqi, ndërsa dispozitat e pjesës tregtare janë shfuqizuar me hyrjen në fuqi më 1 Dhjetor 2006 të Marrëveshjes së Ndërmjetme.3 Për të mundësuar më tej zbatimin e kësaj marrëveshjeje, BE i krijoi mundësi Shqipërisë për të përfituar nga fondet e Programit PHARE, program që është zbatuar për vendet kandidate të Europës Qendrore dhe Lindore. PHARE kryesisht përfshinte masa për ndërtimin e institucioneve me investimet shoqëruese, si dhe masa të përcaktuara për mbështetjen e kohezionit ekonomik dhe social.

1993 Vendosja në Tiranë e Delegacionit të Komisionit Europian, i cili

përbën Misionin Diplomatik të përhershëm që përfaqëson Komisionin Europian në marrëdhëniet me jashtë. Në Qershor të këtij viti, Këshilli Europian i Kopenhagenit u njohu vendeve të Europës Qendrore dhe Lindore të drejtën për t‘u anëtarësuar në BE, pas plotësimit të kritereve të vendosura prej tij. 4

1995 Kriteret e anëtarësimit, apo të Kopenhagenit, u konfirmuan në

Dhjetor 1995 nga Këshilli Europian i Madridit, në të cilin u theksua edhe rëndësia për ngritjen e strukturave administrative në vendet aplikante për t‘u anëtarësuar në BE. Qëllimi ishte krijimi i kushteve për një integrim gradual dhe të harmonizuar të tyre në BE.

1996 Hapet rruga për një marrëveshje kontraktuale me BE. Kjo

marrëveshje e re do të hapte rrugën për një marrëveshje klasike asociimi, por problemet e brendshme politike që u theksuan nga zgjedhjet e kontestuara parlamentare të Majit 1996, së bashku me krizën e thellë financiare dhe sociale që pasoi fillimin e vitit 1997 me rënien e skemave piramidale, bënë që kjo nismë e filluar në këtë drejtim të dështonte.

1997 Miratohet nga Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme të BE

―Përqasja Rajonale për Vendet e Rajonit‖, me anë të së cilës BE përcaktoi kushtet politike dhe ekonomike për zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve dypalëshe.

3 Marrëveshja e Ndërmjetme midis BE dhe Shqipërisë, e cila është ratifikuar me ligjin nr. 9591 datë

27.7.2006, është pjesë e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit dhe konkretisht dispozitat që lidhen me

lëvizjen e lirë të mallrave dhe transportin. Ajo synon krijimin e plotë të zonës së tregtisë së lirë midis

Shqipërisë dhe BE-së, në mënyrë graduale gjatë një periudhe dhjetëvjeçare.

4 Këto kritere janë: a) Kriteri politik: respektimi i parimeve demokratike, lirive dhe të drejtave të njeriut,

ndërtimi, respektimi dhe forcimi i shtetit të së drejtës; b) Kriteri ekonomik: zhvillimi i ekonomisë së tregut;

c) Përafrimi i legjislacionit vendas me acquis communautaire, njëjtësim me qëllimet politike, ekonomike

dhe monetare të BE.

1998 BE i ofron vendeve të Ballkanit Perëndimor lehtësi tregtare me qëllim kapërcimin e vështirësive ekonomike, duke miratuar një skemë të re të preferencave tarifore asimetrike. 5

05/1999 Në zbatim të politikës rajonale të adoptuar nga BE që në vitin

1996 për vendet e Ballkanit Perëndimor, në Maj të vitit 1999, BE miratoi një nismë të re për 5 vende të Ballkanit: Shqipëri, ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë, Kroaci, Bosnjë-Hercegovinë dhe Republika Federale e Jugosllavisë, të quajtur Procesi i Stabilizim Asociimit (PSA). Shqipëria u bë pjesë e kësaj nisme të re që në fillimet e saj, ku ishte edhe përfituese e Programit CARDS6, e cila përbënte instrumentin kryesor financiar të Komunitetit Europian për bashkëpunim me Shqipërinë dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor. Duke pasuar fokusin fillestar mbi rindërtimin dhe rehabilitimin fizik, theksi u zhvendos në ndërtimin e institucioneve, fuqizimin e kapaciteteve administrative dhe të drejtësisë, lirisë dhe sigurisë. Për periudhën 2001-2006, asistenca totale e dhënë nëpërmjet programit CARDS për Shqipërinë ka qenë 282.1 milion Euro. Kjo mbështetje është fokusuar kryesisht në prioritetet e Partneritetit Europian dhe kërkesat që duhet të përmbushë Shqipëria për zbatimin e MSA.

09/1999 Me kërkesën e Këshillit, Komisioni Europian në partneritet me

Shqiptare, filloi Studimin e Fizibilitetit, i cili kishte për qëllim të analizonte mundësinë e Shqipërisë për të zbatuar Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit.

11/1999 Paraqitja nga ana e Komisionit Europian të Raportit mbi e

Fizibilitetit për hapjen e bisedimeve me Shqipërinë për nënshkrimin e MSA-së, ku theksohej se, Shqipëria ende nuk i plotësonte kushtet për arritjen e një marrëveshje të tillë.

1999 Miratohet nga Komisioni Europian Studimi i Fizibilitetit dhe

Shqipëria përfshihet në Regjimin Autonom Preferencial. Skema preferenciale i ofronte Shqipërisë akses të produkteve të saj në tregun Europian me tarifa të ulëta doganore dhe pa tarifa për sasi të caktuara, e shtriu zbatimin e saj nga data 1 Qershor 1999 deri në 31 Dhjetor 2000.

2000 Lehtësitë Tregtare Preferenciale të ofruara me këtë skemë, u

thelluan edhe më tej me miratimin e Rregullores së Këshillit të BE Nr. 2007/2000 në Shtator 2000, me anë të së cilës BE i dha në mënyrë të njëanshme Shqipërisë dhe vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor një regjim liberalizues tregtar, duke

5 Rregullorja e Këshillit Nr. 2820/1998, hyri në fuqi më 21 Dhjetor 1998.

6 CARDS (Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilty – Asistenca Komunitare

për Rindërtim, Zhvillim dhe Stabilitet) mbështet objektivat dhe mekanizmat e proçesit të Stabilizim

Asociimit. Ky program mbështet reformat në Proçesin e Stabilizim Asociimit në Shqipëri, Bosnjë-

Hercegovinë, Republikën ish-Jugosllave të Maqedonisë, Serbi, Mal i Zi dhe Kosovë (siç përkufizohet

nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të OKB).

ndihmuar në rritjen e eksporteve të mallrave të këtyre vendeve drejt tregjeve të BE, pa pretenduar të njëjtin trajtim për mallrat Europiane që importohen nga këto vende.

06/2000 Mbahet mbledhja e Këshillit Europian të Feiras, i cili doli me

disa përfundime të rëndësishme për Ballkanin Perëndimor, midis të cilave mund të veçohen si më të rëndësishme: përcaktimi se ―vendet e përfshira në Procesin e Stabilizim Asociimit janë kandidate potenciale për anëtarësim në BE‖, ―inkurajim i shteteve të rajonit për intensifikimin e bashkëpunimit rajonal, përmes marrëveshjeve tregtare‖, ―mbështetje ndaj Procesit të Stabilizim Asociimit përmes asistencës teknike dhe ekonomike, si edhe zgjerimit të shpejtë të përfitimeve nga një treg asimetrik industrial dhe bujqësor në vendet e Ballkanit‖, ―thellimi i bashkëpunimit ndërmjet BE dhe vendeve të rajonit, duke përfshirë asistencën ekonomike dhe financiare, dialogun politik, liberalizimin e tregut, përafrimin e legjislacionit vendas me atë të BE, si edhe bashkëpunimin në fusha të tjera të politikave‖.

11/2000 Zhvillohet takimi i vendeve të përfshira në Procesin e

Stabilizim Asociimit, mbajtur në Zagreb. BE vendos thellimin e bashkëpunimit me Shqipërinë nëpërmjet krijimit të Grupit të Nivelit të Lartë Drejtues Shqipëri-BE. Qëllimi i këtij grupi ishte të vlerësonte kapacitetin e Shqipërisë për të marrë përsipër detyrimet në kuadër të zbatimit të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimi me BE. Deklarata Përfundimtare e Samitit të Zagrebit, miratuar nga krerët e Shteteve Anëtare të BE-së dhe vendeve të përfshira në Procesin e Stabilizim Asociimit, hodhi themelet e një angazhimi të qeverive të pesë vendeve të rajonit për të vendosur midis tyre konventa rajonale bashkëpunimi për të siguruar dialogun politik, tregtinë e lirë rajonale dhe bashkëpunim të ngushtë në fushën e drejtësisë dhe çështjeve të brendshme. Për të mbështetur këtë deklaratë dhe për t‘i dhënë atyre edhe një qëllim final, BE rikonfirmoi perspektivën Europiane të vendeve pjesëmarrëse në PSA dhe statusit të tyre si vende kandidate të mundshme për anëtarësim, në përputhje me përfundimet e mbledhjes së mbajtur në Feira.

05/2000 Komisioni Europian prezanton Programin CARDS për vendet e

Europës Juglindore për periudhën 2000-2006. 2001 Më 27 Qershor 2001 në Bruksel u nënshkrua në nivel

ministror, një Memorandum Mirëkuptimi që mbulonte disa masa specifike për liberalizmin dhe lehtësimin e tregtisë me Ballkanin Perëndimor. Në bazë të këtij dokumenti, një rrjet dypalësh Marrëveshjesh të Tregtisë së Lirë (MTL) midis vendeve të rajonit, u realizua brenda vitit 2005.7

7 Në kuadër të kësaj iniciative Shqipëria nënshkroi 8 Marrëveshje të Tregtisë së Lirë me vendet e

rajonit, të cilat janë përmbledhur në një Marrëveshje të vetme (CEFTA-Marrëveshja e Tregtisë së Lirë

për Vendet e Europës Qendrore).

06/2001 Komisioni Europian në vlerësimin e bërë arriti në përfundimin se Shqipëria ishte gati për të zbatuar një Marrëveshje Stabilizim Asociimi. Këshilli Europian i Göteborgut8 në Qershor të vitit 2001 ftoi Komisionin të paraqiste projektin e tij për fillimin e negociatave për MSA-në me Shqipërinë. Ndryshe nga Takimi i Feiras, përfaqësuesit e BE theksuan se BE propozon një trajtim individual për çdo vend, përmbajtja e të cilit u paraqit në një aneks të veçantë ku theksohej se ―hyrja në BE bazohet në dispozitat e Traktatit të BE, në respektimin e kritereve të Kopenhagenit të Qershorit 1993 dhe progresin e bërë në zbatim të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit dhe në veçanti në bashkëpunimin rajonal‖. Në aneksin e Deklaratës, për Shqipërinë u përcaktua se Komisioni Europian duhet t‘i dërgonte Këshillit një raport mbi përgatitjen e negociatave të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit përpara mesit të 2001.

06/2001 Këshilli i Ministrave të BE miraton Raportin e Komisionit

Europian mbi progresin e bërë nga Shqipëria dhe i kërkon Komisionit përgatitjen e projekt-direktivës për negocimin e një Marrëveshjeje Stabilizim Asociimi dhe krijimin e Grupit Konsultativ BE-Shqipëri.

21/10/2002 Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme miraton projektdirektivën e

cila vendos hapjen e negociatave për nënshkrimin e MSA-së me Shqipërinë. Takimet e Grupit të Nivelit të Lartë Drejtues Shqipëri-BE dhe lobimi intensiv i aktorëve të ndryshëm të shtetit shqiptar, bëri që më 21 Tetor 2002 Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme të BE të vendoste hapjen e negociatave për nënshkrimin e MSA me Shqipërinë.

31/01/2003 Hapja zyrtare e negociatave gjatë vizitës së Presidentit të

Komisionit Europian Romano Prodi në Shqipëri. Qëllimi i Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit, është vendosja e stabilitetit politik dhe ekonomik institucioneve ligjore dhe shtetit të së drejtës në vendin që aspiron një regjim asociimi me BE-në. MSA reflekton drejtimet kryesore të ―Kritereve të Kopenhagenit‖ dhe përmban detyrime asimetrike në favor të shtetit që aspiron një regjim asociimi. Kuadri i përgjithshëm i MSA përbëhet nga katër shtylla: dialogu politik dhe bashkëpunimi rajonal, dispozitat tregtare lidhur me liberalizimin progresiv të këmbimeve të produkteve industriale dhe bujqësore, katër liritë e Komunitetit Europian, dhe së fundi bashkëpunimi në fushat prioritare, kryesisht në fushën e drejtësisë dhe çështjeve të brendshme.

8 Këshilli Evropian i Goteborgut ishte mbledhja e rradhës e krerëve të shteteve anëtare të BE-së, të

mbledhur në Goteborg në 15-16 qershor, 2001 ku ndër të tjera u vendos që brenda atij viti Komisioni të

hartonte direktivat për hapjen e negociatave për MSA-në me Shqipërinë. Për më shumë informacion

mbi Këshillin Evropian dhe institucionet e tjera të BE-së shih broshurën e parë në këtë seri botimesh.

16/06/2003 Zhvillohet mbledhja e Këshillit të Çështjeve të Përgjithshme dhe Marrëdhënieve të Jashtme të BE në Selanik të Greqisë. Gjatë këtij Samiti u trajtuan çështje të tilla, si: konsolidimi i mëtejshëm i paqes, nxitja e stabilitetit dhe e zhvillimit demokratik. Ky Samit parashikoi gjithashtu krijimin e një forumi shumëpalësh politik të nivelit të lartë, ndërmjet BE dhe vendeve të PSA, në përputhje me përfundimet e Këshillit të Çështjeve të Përgjithshme të 13 Majit 2002.

Në kuadrin institucional, ky Samit ishte i rëndësishëm pasi hodhi hapat e institucionalizimit të bashkëpunimit parlamentar, duke parashikuar ngritjen e Komiteteve të Përbashkëta Parlamentare ndërmjet vendeve të përfshira në PSA, duke i dhënë një status të veçantë në COSAC.9

Samiti parashikoi përgatitjen e Dokumentit të Partneritetit Europian, të personalizuar për secilin vend të PSA, frymëzuar nga Partneritetet për Aderim të vendeve kandidate dhe të përshtatura me specifikat e PSA. Ky dokument i cili përditësohet çdo vit duke marrë parasysh arritjet e vendit përkatës, identifikon përparësitë për të vepruar në përkrahje të përpjekjeve për t‘u afruar me BE. Kjo shërben si një listëkontrolli për të matur progresin dhe për të siguruar orientim për ndihmën financiare të Komunitetit dhe të Shteteve Anëtare. Zbatimi i kuadrit institucional u mbështet nga Instrumenti i Binjakëzimit (TWINING Program), i cili u shtri në të gjitha vendet e PSA duke marrë parasysh situatat e tyre specifike. Komisioni Europian u erdhi në ndihmë këtyre vendeve duke i dhënë mundësinë të shfrytëzonin asistencën teknike të ofruar nga Programi TAIEX, i cili do të lehtësonte punën e këtyre vendeve në përqasjen e kuadrit normativ kombëtar me acquis communautaire. Megjithatë, ky nuk ishte i vetmi program i ri ndihme ofruar nga BE ndaj këtyre vendeve. Rreth 10 Programet Komunitare (si VERGILIO, EURASMUS, etj.) u hapen për vendet e PSA së bashku me linjat e krijuara për pjesëmarrjen e vendeve kandidate.

12/2003 Siglohet Marrëveshja e Ripranimit Shqipëri-KE. Marrëveshja e

Ripranimit përfshin angazhime reciproke të KE dhe Shqipërisë për të bashkëpunuar për kthimin e rezidentëve ilegalë në vendet e tyre të origjinës. Kjo Marrëveshje ishte pjesë e një synimi më të gjerë për zhvillimin e një qëndrimi të përbashkët, koherent dhe të balancuar përsa i përket çështjeve të imigracionit dhe azilit.

9 ―Conférence des Organes Spécialisés en Affaires Européennes‖ – Konferenca e Komiteteve

Parlamentare te Çështjeve Parlamentare dhe Evropiane (kjo Konferencë mbledh dy herë në vit

delegacione nga Komitetet Parlamentare për Çështje Evropiane të Vendeve Anëtare dhe Parlamentit

Europian. Në të ftohen të marrin pjesë edhe delegacione nga Komitetet Parlamentare për Çështjet

Evropiane të vendeve të PSA, dhe ka si qëllim kryesor kontaktet ndërmjet Anëtarëve të Parlamenteve

dhe Anëtarëve të Parlamentit Europian për të shkëmbyer informacione. Konferenca mund të adoptojë

vendime të cilat i adresohen Institucioneve Komunitare.

05/2004 Në zbatim të takimit të Selanikut, Këshilli miratoi Partneritetin Europian për Shqipërinë me anë të Rregullores Nr. 533/2004. Ky dokument identifikon objektivat dhe prioritetet për veprime afatshkurtra dhe afatmesme, në mbështetje të përpjekjeve për arritjen e standardeve, duke shërbyer edhe si një kuadër për orientimin e ndihmën financiare të BE nëpërmjet programeve të ndihmës.

14/04/2005 Në Luksemburg nënshkruhet Marrëveshja e Ripranimit

Shqipëri-KE. Më 16.04.2004, Këshilli i Ministrave miratoi vendimin ―Për miratimin në parim të Marrëveshjes ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Komunitetit Evropian për ripranimin e personave që qëndrojnë pa autorizim në territoret respektive‖. Marrëveshja e Ripranimit mes BE dhe Shqipërisë erdhi si rrjedhojë e detyrimit të parashikuar në MSA, nenit 81 të saj, në të cilën palët marrin përsipër nënshkrimin e kësaj Marrëveshjeje me qëllim bashkëpunimin në luftën ndaj migracionit të paligjshëm dhe menaxhimit të kufijve.

05/2005 Shqipëria hartoi Planin e Parë Kombëtar për Përafrimin e

Legjislacionit dhe Zbatimin e MSA, i cili shërben si një instrument që përcakton prioritetet sipas sektorëve dhe monitoron procesin e integrimit Europian. Në përputhje me MSA, Plani mbulon një periudhë 10- vjeçare, e cila është ndarë në periudha afatshkurtra dhe afatmesme, sipas kritereve të vendosura nga dokumenti i Partneritetit Europian.

11/2005 Në Dokumentin e Strategjisë së Zgjerimit, Komisioni Europian

thekson progresin në reforma nga ana e Shqipërisë, duke hapur në këtë mënyrë rrugën për mbylljen e negociatave për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit.

02/2006 Siglohet në Tiranë Marrëveshja e Stabilizim Asociimit ndërmjet

Shqipërisë dhe Komunitetit Europian. 12/06/2006 Nënshkruhet MSA mes Shqipërisë dhe BE në Luksemburg.

MSA u nënshkrua pas tre vjetësh nga hapja e negociatave me BE dhe ajo pritet të hyjë në fuqi pasi të jenë përmbushur procedurat e nevojshme të ratifikimit në Vendet Anëtare të BE. Në kuadër të zbatimit të MSA janë ngritur një numër ndërmjet Shqipërisë dhe BE. MSA është ratifikuar nga Kuvendi i Shqipërisë me Ligjin nr. 9590, datë 27.07.2006.

17/07/2006 Këshilli miratoi një rregullore duke krijuar një instrument të ri

për Ndihmën e Para-Anëtarësimit (IPA). Si rezultat i reformës së Komunitetit në lidhje me ndihmën e huaj, në Janar 2007 programi CARDS është zëvendësuar me IPA. Objektiv kryesor i IPA është përmbledhja e të gjithë asistencës së paraaderimit në një kuadër të vetëm dhe për të bashkuar nën të njëjtën rregullore së bashku vendet kandidate dhe ato potenciale për të qenë kandidate. Dokumenti Shumëvjeçar i Planifikimit të Treguesve (MIPD) 2007-2009 për Shqipërinë nën IPA është adoptuar në Maj të vitit 2007 dhe Shqipëria do të përfitojnë një fond prej 212.9 milionë EURO.

06/09/2006 Parlamenti Europian voton për ratifikimin e MSA me Shqipërinë. Kjo i hap rrugë ratifikimit të MSA nga Vendet Anëtare të BE.

1/12/2006 Hyn në fuqi Marrëveshja e Përkohshme e cila i mundëson

Shqipërisë të përfitojë nga liberalizimi tregtar i parashikuar në MSA. Masat e bashkëpunimit të Marrëveshjes së Bashkëpunimit Tregtar dhe Ekonomik (TCECA) e vitit 1992 do të mbeten në operim deri sa të përfundojë ratifikimi i MSA. Që MSA të hyjë në fuqi ajo duhet të ratifikohet nga parlamentet e të gjithë shteteve anëtare të BE sipas procedurave të tyre kushtetuese.

05/09/2007 Miratohet ―Plani Kombëtar për zbatimin e Marrëveshjes së

Stabilizim Asociimit (PKZMSA) 2007-2012‖.10 09/2007 Nënshkruhet Marrëveshja për Lehtësimin e Lëshimit të Vizave

mes Shqipërisë dhe KE. Marrëveshja hyn në fuqi më 1 Janar 2008. Kjo marrëveshje e re do të lehtësojë procedurat e marrjes së vizave për Shtetet e zonës Shengen nga qytetarët Shqiptarë.

10 Vendim i Këshillit të Ministrave Nr. 557, datë 05.09.2007.

III. INSTITUCIONET E BE NË PROCESIN E STABILIZIM

ASOCIIMIT

Bashkimi Europian (BE) është tashmë një strukturë që ekziston prej më tepër se 50 vjetësh. Suksesi i tij qëndron në krijimin e sigurisë, paqes dhe prosperitetit për shtetet dhe qytetarët që e përbëjnë atë. Krijimi i një monedhe të përbashkët (Euro), si dhe i tregut të përbashkët, ku mallrat, shërbimet, njerëzit dhe kapitalet lëvizin lirshëm, e bën Bashkimin Europian një histori suksesi. BE u rrit gjatë viteve nga 6 shtete në 27 shtete (më 1 janar 2007), dhe të tjerë që janë në rrugën drejt anëtarësimit në të. BE është bërë tashmë një fuqi tregtare në botë, si edhe udhëheqëse botërore në fusha të tilla si mbrojtja mjedisore dhe ndihma për zhvillim. Suksesi i BE qëndron pikërisht në mënyrën se si funksionon e gjithë kjo strukturë, që ka një natyrë unike dhe të paprecedentë. BE nuk është një federatë shtetesh si SHBA, as një organizatë për bashkëpunim mes qeverive të vendeve përkatëse, si Kombet e Bashkuara, por më së shumti një bashkim kombesh dhe aleancë qytetarësh ku shtetet përbërëse të BE ruajnë pavarësinë por që sovraniteti merr një tjetër kuptim duke u ndarë mes institucioneve kombëtare dhe suprakombëtare. Në praktikë kjo do të thotë që shtetet anëtare i delegojnë disa prej pushteteve vendimmarrëse tek institucionet Europiane që i kanë krijuar ata vetë, në mënyrë që vendimet për çështje specifike të interesit të përbashkët të merren demokratikisht në nivelin Europian. Institucionet kryesore vendimmarrëse të BE janë:

Parlamenti Europian, që përfaqëson qytetarët Europianë dhe zgjidhet

drejtpërsëdrejti nga ata vetë; Këshilli, që përfaqëson secilin prej shteteve anëtare te Bashkimit Europian; Komisioni Europian, që mbron interesat e Bashkimit Europian si një i tërë

duke kryer rolin e qeverise se Komunitetit. Ky trekëndësh institucional prodhon politikat dhe ligjet, direktivat, rregullat, vendimet, që aplikohen në mbarë BE. Ligjet dhe procedurat që duhet të ndjekin institucionet e Bashkimit Europian janë të përcaktuara në traktate, të cilat janë nënshkruar nga krerët e shteteve të vendeve anëtare dhe janë ratifikuar nga parlamentet përkatëse. Në realizimin e funksioneve të tij si ekzekutivi i Komunitetit, Komisioni propozon politika dhe ligje të reja për BE dhe vendet anëtare, por është Parlamenti dhe Këshilli që i miraton ato. Struktura Institucionale e Bashkimit Europian plotësohet nga:

Gjykata e Drejtësisë, e cila shqyrton ligjshmërinë e të gjitha veprimtarive në

BE, kur ndaj tyre ka ankesa si nga qytetarët, kompanitë, organizatat dhe shtetet pasi të kenë kaluar procedurat e shqyrtimit në sistemin gjyqësor vendas;

Gjykata e Auditorëve, e cila kontrollon financimin e aktiviteteve të Bashkimit Europian;

Komiteti Ekonomik dhe Social Europian, i cili përfaqëson shoqërinë civile dhe dy fushat e industrisë;

Komiteti i Rajoneve, i cili përfaqëson autoritetet rajonale dhe lokale;

Banka Qendrore Europiane, e cila administron politikat monetare te Bashkimit Europian;

Banka Europiane e Investimeve, e cila financon projektet e investimeve të BE brenda territorit të komunitetit dhe në vendet e treta në kuadër të ndihmës që BE akordon për këto vende apo në kuadër të Marrëveshjeve të Stabilizim Asociimit;

Ombudsmani Europian, i cili mbikëqyr të drejtat e qytetarëve Europianë dhe grupeve sociale në veçanti.

Bashkimi Europian mbështetet në traktatet e nënshkruara nga vendet anëtare të tij. Tre Traktatet e parë krijuan tre ―Komunitetet Europiane‖, pra sistemin e përbashkët për vendimmarrjen mbi qymyrin, çelikun, energjinë bërthamore dhe sektorë të tjerë të rëndësishëm të ekonomisë së shteteve anëtare. Institucionet

Komunitare u shkrinë në 1967, duke krijuar kështu një Komision dhe një Këshill të vetëm. Traktati i Maastricht-it e riemërtoi Komunitetin duke e quajtur thjesht ―Komuniteti Europian‖. Traktati i Maastrichtit krijoi një strukturë të veçantë me tre shtylla bazë. Me fjalë të tjera, ky është vetë Bashkimi Europian.

- Shtylla e parë: Çështjet e Komunitetit, hapësira për politikat kryesore të përbashkëta;

- Shtylla e dytë: Politika e Jashtme dhe e Sigurisë së Përbashkët; - Shtylla e tretë: Bashkëpunimi policor dhe gjyqësor në çështjet penale.

Nëse nevojitet që traktatet të rishikohen apo amendohen, kjo bëhet nëpërmjet një Konference speciale me pjesëmarrjen e qeverive kombëtare të BE. Traktatet janë amenduar sa herë që shtete të reja i janë bashkuar BE. Po ashtu traktatet janë amenduar thuajse në çdo dekadë për të reformuar institucionet e BE dhe për t‘u dhënë atyre përgjegjësi të reja.

- Akti Unik Europian u nënshkrua në Shkurt 1986 dhe hyri në fuqi më 1 Korrik 1987. Ky Akt amendoi Traktatin e KEE, dhe hapi rrugën për kompletimin e Tregut Unik Europian.

- Traktati i Amsterdamit u nënshkrua më 2 Tetor 1997 dhe hyri në fuqi më 1 Maj 1999. Ai amendoi traktatet mbi BE dhe Komunitetin Europian.

- Traktati i Nicës u nënshkrua më 26 Shkurt 2001 dhe hyri në fuqi më 1 Shkurt 2003. Ky traktat amendon më tej traktatet e mëparshëm, duke i dhënë hapësirë sistemit institucional të BE, në mënyrë që BE të funksionojë me efektivitet edhe pas valës së anëtarësimit të 12 shteteve të reja në 2004 dhe 2007.

Vendimmarrja në BE përfshin institucione të ndryshme Europiane, dhe në

veçanti:

- Komisioni Europian; - Parlamenti Europian; - Këshilli i Bashkimit Europian.

Komisioni Europian propozon ligje të reja, por Këshilli dhe Parlamenti janë institucionet që kalojnë ligjet. Ligjet dhe procedurat e vendimmarrjes ne BE janë përshkruar nëpër Traktate. Çdo ligj Europian bazohet në nene të veçanta të Traktateve, duke përbërë kështu bazën ligjore të legjislacionit.

Ekzistojnë tre procedura për ligj bërjen në BE: - konsultimi - miratimi - vendimmarrja e përbashkët

I vetmi ndryshim që ekziston ndërmjet tyre është mënyra se si bashkëvepron Parlamenti me Këshillin. Procedura e Konsultimit parashikon se Parlamenti kryesisht jep opinionin e tij; gjatë vendimmarrjes së përbashkët Parlamenti e ndan këtë përgjegjësi me Këshillin. Komisioni Europian, në momentin e propozimit të një ligji të ri, duhet të zgjedhë se cilën procedurë do të ndjekë. Zakonisht zgjedhja bëhet mbi bazën ligjore së cilës i referohet çështja në fjalë, dmth në cilin nen të Traktateve bazohet. Në të gjitha rastet Parlamenti:

- mund të aprovojë propozimin e Komisionit; - mund ta hedhë poshtë atë; - mund të kërkojë amendime.

Procedura e Miratimit do të thotë që Këshilli duhet të marrë miratimin e Parlamentit Europian para se të marrë vendime të quajtura tepër të rëndësishme. Në procedurën e Vendimmarrjes së Përbashkët Parlamenti dhe Këshilli ndajnë së bashku përgjegjësitë legjislative. Këshilli Roli: Krahu legjislativ i BE, duke përfaqësuar shtetet anëtare Përbërja: Një ministër nga secili prej vendeve anëtare Presidenca: Me rotacion çdo 6 muaj Këshilli është institucioni kryesor vendimmarrës i BE. Ai përfaqëson shtetet anëtare dhe mbledhjet e Këshillit ndiqen nga një ministër i qeverisë kombëtare të secilit prej vendeve anëtare të BE. Fakti se cili prej ministrave merr pjesë në takime përcaktohet nga çështja për të cilën diskutohet. Nëse diskutohet p.sh., për mjedisin, atëherë në takim marrin pjesë ministrat e mjedisit të secilit prej vendeve anëtare të BE, dhe takimi do të njihet si ―Këshilli i Mjedisit‖. Marrëdhëniet e BE me pjesën tjetër të botës diskutohen nga ―Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme dhe Marrëdhënieve me Jashtë‖. Por konfigurimi i këtij Këshilli ka përgjegjësi edhe më të gjera për çështje të politikave të përgjithshme, kështu që në takimet e tij mund të marrë pjesë cilido prej ministrave apo sekretarëve të shtetit, që vetë qeveritë kombëtare vendosin. Janë gjithsej nëntë konfigurime të ndryshme të Këshillit:

1) Çështjet e Përgjithshme dhe Marrëdhëniet me Jashtë 2) Çështjet Ekonomike dhe Financiare (―Ecofin‖) 3) Drejtësia dhe Çështjet e Brendshme 4) Çështjet e Punësimit, Politikave Sociale, Shëndetit dhe Konsumatorit 5) Konkurrenca (Tregu i Brendshëm, Industria dhe Kërkimet) 6) Transporti, Telekomunikacionet dhe Energjia 7) Bujqësia dhe Peshkimi 8) Mjedisi 9) Edukimi, Rinia dhe Kultura

Megjithatë ―Këshilli‖ mbetet një institucion i vetëm, pavarësisht konfiguracionit të ndryshueshëm që merr. Çdo ministër i Këshillit ka kompetencën që të përfaqësojë qeverinë e vet. Kështu që firma e një ministri është njëkohësisht firma e gjithë qeverisë që ai përfaqëson. Përveç kësaj, çdo ministër në Këshill përgjigjet para Parlamentit të vet kombëtar dhe para qytetarëve që ai Parlament përfaqëson. Kjo formë i jep një legjitimitet demokratik vendimeve të Këshillit. Çfarë bën Këshilli? Këshilli ka gjashtë përgjegjësi kryesore:

Të miratojë ligjet Europiane. Në shumë fusha kjo bëhet bashkërisht me Parlamentin Europian;

Të koordinojë politikat e përgjithshme ekonomike të vendeve anëtare; Të arrijë marrëveshje ndërkombëtare ndërmjet BE dhe një apo më shumë

shteteve apo organizatave ndërkombëtare; Të aprovojë buxhetin e BE, së bashku me Parlamentin Europian; Të zhvillojë politikat e përbashkëta të sigurisë dhe çështjeve të jashtme të BE

(CSFP – Common Security and Foreign Policy); Të koordinojë bashkëpunimin ndërmjet gjykatave dhe forcave policore

kombëtare në çështje penale. Si organizohet puna e Këshillit? Coreper Çdo vend anëtar ka në Bruksel një ekip të përhershëm (―Përfaqësi‖), që e përfaqëson dhe mbron interesat kombëtare në nivelin Europian. Shefi i çdo përfaqësie apo misioni është Ambasadori i atij shteti pranë BE. Këta ambasadorë (të njohur si përfaqësues të përhershëm) takohen çdo javë në Komitetin e Përfaqësuesve të Përhershëm (Coreper). Roli i këtij Komiteti qëndron në përgatitjen e punës së Këshillit, përveç çështjeve bujqësore, që trajtohen nga Komiteti Special mbi Bujqësinë. Coreper-it i vjen në ndihmë një numër I madh grupesh pune, që përbëhen nga zyrtarë të administratave kombëtare. Ky institucion përbëhet nga Përfaqësuesit e Përhershëm (Ambasadorët) të shteteve anëtarë dhe është përgjegjës për ndihmën që i duhet dhënë Këshillit të BE për kryerjen e punës gjatë fazës paraprake. Ai është një institucion mjaft i rëndësishëm në procesin e vendimmarrjes pasi është në të njëjtën kohë një forum për bisedime (mes Përfaqësuesve të Përhershëm dhe midis tyre dhe shteteve përkatës) dhe një organ që ushtron kontroll politik duke formuluar direktiva të përgjithshme dhe duke kontrolluar punën e grupeve të punës. Coreper-i vetë është i ndarë në dy pjesë: Coreper 1, i përbërë nga Zëvendës-Përfaqësuesit e Përhershëm, dhe Coreper 2, i përbërë nga Përfaqësuesit e Përhershëm. Lidhja me Shqipërinë COWEB (Grupi i Punës së Këshillit për Ballkanin Perëndimor) Pjesa e Komisionit përgjegjëse për punën në marrëdhëniet me vendet e Ballkanit Perëndimor, mes tyre edhe me Shqipërinë, është Drejtoria e Përgjithshme e Zgjerimit. Por në Këshill ekziston Grupi i Punës për Ballkanin Perëndimor, i cili mblidhet të paktën një herë në javë për të diskutuar çështje të rajonit dhe të përgatisë politikat e BE rreth tij. Coweb është një prej grupeve të shumta të punës që ekzistojnë në Këshill, por për shkak të rëndësisë që mbart procesi i zgjerimit me

vendet e Ballkanit Perëndimor, ky grup është një ndër më aktivët me takimet dhe vendimet e tij. Presidenca e Këshillit Presidenca e Këshillit kalon me rotacion çdo gjashtë muaj nga njeri vend në një tjetër. Pra çdo vend anëtar merr përsipër organizimin e veprimtarisë së Këshillit dhe kryeson të gjitha takimet për një periudhë gjashtë mujore, duke promovuar vendime politike dhe legjislative dhe duke ndihmuar në mbarëvajtjen e kompromiseve ndërmjet shteteve anëtare. Rotacionet e fundit: 2006 – 1 : Austria 2006 – 2 : Finlanda 2007 – 1 : Gjermania 2007 – 2 : Portugalia 2008 – 1 : Sllovenia 2008 – 2 : Franca Kështu nëse është parashikuar që Këshilli i Mjedisit të mblidhet në gjashtëmujorin e parë të 2007, ai do të kryesohet nga ministri i mjedisit i Sllovenisë, përderisa Sllovenia mban Presidencën e Këshillit për këtë periudhë. Këshilli Europian Këshilli Europian mblidhet jo më pak se dy herë në vit, këto mbledhje shpesh quhen edhe Samite. Këshilli Europian është një takim i kryetarëve të shteteve dhe të qeverive të vendeve anëtare, që ndiqet edhe nga Presidenti i Komisionit Europian. Samitet përcaktojnë vija të përgjithshme politike për Bashkimin Europian. Pas çdo Samiti, Presidenti i Këshillit Europian i paraqet Parlamentit një raport për zhvillimet e mëtejshme të aktiviteteve të tij. Çdo shtet paraqet mendimet dhe prioritetet e veta në takimet e Këshillit Evropian, kështu që kostoja politike dhe elektorale e kryetarëve të shteteve për vendimet që merren në Këshillin Europian mbetet brenda kufijve të shteteve anëtare, pavarësisht se vendimet kanë efekt komunitar. Sa vota ka secili vend? Vendimet në Këshill merren me votim. Sa më e madhe të jetë popullsia e një vendi, aq më tepër vota ka ai shtet. Megjithatë numri i votave në proporcion të secilit shtet nuk mbahet aq strikt, por favorizohen vendet e vogla. Numri i votave që ka në dispozicion në Këshill secili prej vendeve anëtare:

Gjermania, Franca, Italia, Mbretëria e Bashkuar: 29 vota Spanja, Polonia: 27 vota Rumania: 14 vota Holanda: 13 vota Belgjika, Republika Çeke, Greqia, Hungaria, Portugalia: 12 vota Austria, Bullgaria, Suedia: 10 vota Danimarka, Irlanda, Lituania, Sllovakia, Finlanda: 7 vota Qipro, Estonia, Letonia, Luksemburgu, Sllovenia: 4 vota Malta: 3 vota Totali: 345 vota

“Qualified Majority Voting – QMV” – (Votimi me shumicë të cilësuar) Procedura më e zakonshme e votimit në Këshill është Votimi me shumicë të Cilësuar (QMV). Kjo do të thotë se, në mënyrë që të adoptohet një propozim, nevojitet një minimum i specifikuar i numrit të votave. Megjithatë në çështje specifike dhe të ndjeshme, si psh Politikat e Sigurisë dhe Çështjeve të Jashtme, taksimi, azili dhe imigracioni, vendimet e Këshillit duhet të merren unanimisht. Pra në këto fusha ekziston e drejta e vetos nga secili prej vendeve anëtare të BE. Në një grup prej 27 anëtarësh është tepër e vështirë dhe pothuajse e pamundur të arrihet një marrëveshje unanime. Vendimmarrja në BE rrezikon të paralizohet nëse aty do të vazhdohet të procedohet në të njëjtën mënyrë si deri më tani, dhe kështu nuk do të mund të veprojë në disa çështje të rëndësishme. Kështu, Traktati i Nicës ndryshoi rregullat, duke lejuar Këshillin të marrë vendime me Votimi me shumicë të Cilësuar në shumë prej fushave ku më përpara kërkohej unanimitet. Sekretariati i Përgjithshëm Presidenca ndihmohet nga Sekretariati i Përgjithshëm, që përgatit dhe siguron funksionimin normal të punës së Këshillit në të gjitha nivelet. Komisioni Europian Roli: Krahu ekzekutiv i BE dhe nismëtari i propozimeve legjislative Përbërja: 27 anëtarë, nga një për secilin vend anëtar të BE, me një mandat 5 vjet

Komisioni është institucioni politik i pavarur që përfaqëson interesat e BE si një i tërë. Komisioni është forca shtytëse e sistemit institucional të BE: ai propozon legjislacionin, politikat dhe programet e veprimit, dhe është përgjegjës për implementimin e vendimeve të Parlamentit dhe të Këshillit. Çfarë është “Komisioni”? Fjala Komision përdoret në dy kuptime: Në radhë të parë i referohet ―Anëtarëve të Komisionit‖, që vepron dhe merr vendime në emër të institucionit. Së dyti, termi ―Komision‖ i referohet vetë institucionit dhe stafit përbërës të tij. Anëtarët e Komisionit njihen edhe si ―Komisionerët‖. Nëse Bashkimi Europian do të funksiononte si një shtet tradicional, Komisionerët do të ishin Ministrat e qeverisë. Në punën e tyre si Komisionerë ata janë të detyruar të veprojnë në emër të interesave të të gjithë Bashkimit Europian si një i tërë, dhe jo të marrin udhëzime nga qeveritë kombëtare. Komisioni caktohet çdo pesë vjet, brenda gjashtë muajve pas zgjedhjeve për Parlamentin Europian. Komisioni përgjigjet politikisht para Parlamentit, i cili ka fuqinë ta shpërndajë atë duke votuar pro një mocioni mosbesimi. Komisioni ndjek të gjitha seancat e Parlamentit, ku duhet të qartësojë pozitat e veta dhe të justifikojë politikat e ndërmarra. Komisioni gjithashtu i përgjigjet rregullisht pyetjeve të ngritura nga deputetët e Parlamentit në formë të shkruar dhe gojarisht. Puna e përditshme e Komisionit kryhet nga zyrtarët administrativë, ekspertët, përkthyesit, interpretuesit dhe sekretarët. Rreth 24000 persona janë punonjës të shërbimit civil Europian. Mund të duket si një numër tepër i madh, por në fakt është një numër më i vogël se stafi i një Bashkie të madhësisë mesatare të një qyteti Europian.

Ku punon Komisioni? Selia e Komisionit është Brukseli, por ai ka zyra edhe në Luksemburg, përfaqësi në të gjitha vendet e BE dhe Delegacione në shumë prej kryeqyteteve të botës. Çfarë pune bën Komisioni? Komisioni ka katër role kryesore:

të propozojë legjislacionin në Parlamentin Europian dhe Këshillin Europian; të menaxhojë dhe implementojë politika e BE dhe buxhetin; të vërë në zbatim ligjin Europian (në bashkëpunim me Gjykatën e Drejtësisë); të përfaqësojë Bashkimin Europian në arenën ndërkombëtare, psh duke

negociuar marrëveshje ndërmjet BE dhe vendeve të tjera. Si organizohet puna në Komision? Presidenti i Komisionit vendos se cili prej Komisionerëve do të merret me një fushë veprimi të caktuar, dhe nëse nevojitet, të riorganizojë këto kompetenca gjatë mandatit të Komisionit. Presidenti, me aprovimin e Komisionit, mund të kërkojë dorëheqjen një Komisioneri. Grupi prej 27 Komisionerësh (―Kolegji‖) takohet një herë në javë, zakonisht të mërkurave në Bruksel. Çdo pikë në rendin e ditës prezantohet nga Komisioneri përgjegjës për atë fushë, ndërsa kolegji merr vendim kolektiv për çështjen në fjalë. Personeli i komisionit është organizuar në 36 departamente, të njohura si Drejtoritë e Përgjithshme (Directorates General – DGs), dhe ―shërbimet‖ (si p.sh., Shërbimi Ligjor, apo Shërbimi i Përkthimit). Çdo DG është përgjegjëse për një fushë të veçantë politikash, dhe kryesohet nga një Drejtor i Përgjithshëm, që përgjigjet para një prej Komisionerëve. Janë Drejtoritë e Përgjithshme që draftojnë propozimet legjislative të Komisionit, por këto propozime bëhen zyrtare vetëm kur ―adoptohen‖ nga Kolegji në takimet e përjavshme. Procedohet kështu: Një DG drafton një propozim që i është kërkuar nga Komisioni. DG në fjalë konsultohet me grupet Europiane të interesit, me ministritë përkatëse të vendeve anëtare, etj. Ky draft më pas diskutohet me të gjitha departamentet relevante, si edhe amendohet nëse është e nevojshme. Më pas ai shikohet nga Shërbimi Ligjor dhe ―kabinetet‖ e Komisionerëve, që janë stafi personal e politik i tyre. Pasi propozimi të jetë gati, Sekretari i Përgjithshëm e fut atë në rendin e ditës së mbledhjes pasardhëse të Komisionit. Komisioneri përkatës i shpjegon kolegëve të vet se përse nevojitet propozimi, dhe më pas ata e diskutojnë këtë propozim. Nëse bien dakord, Kolegji e ―adopton‖ propozimin dhe ia dërgon Këshillit dhe Parlamentit. Nëse ka mosmarrëveshje mes Komisionerëve, atëherë Presidenti i kërkon të votojnë. Nëse shumica është pro, atëherë propozimi kalon. Që nga ky moment, ai gëzon mbështetjen e të gjithë anëtarëve të Komisionit. Drejtoria e Përgjithshme e Zgjerimit (DG Enlargement) Drejtoria e Përgjithshme e Zgjerimit është përgjegjëse e drejtpërdrejtë për lidhjet dhe afrimin mes Bashkimit Europian dhe vendeve që synojnë anëtarësimin në BE. Aktualisht struktura e Drejtorisë së Zgjerimit përbëhet nga Drejtori i Përgjithshëm, Michael Leigh, dhe në varësi të tij janë pesë drejtori të tjera, të emërtuara në bazë të funksionit që kryejnë:

Bashkëpunimi strategjik

Kroacia, Republika ish-Jugosllave e Maqedonisë dhe Turqia Shqipëria, Bosnje-Hercegovina, Mali i Zi, Serbia dhe çështjet e Kosovës Instrumentet financiare dhe programet rajonale Burimet e tjera (njerëzore, financiare, auditi, etj.)

Drejtoria C Përgjegjësit e zyrës qe mbulon Shqipërinë dhe strukturat e tyre, janë:

Zyra përgjegjëse për shtetin (Country Desk Officer): Raporte për progresin dhe raporti politik.

Zyra përgjegjëse për tregtinë dhe ekonominë, Tregun e Brendshëm, Politikat Sektoriale, Implementimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit.

Asistenca për zyrën. Bashkëpunimi sektorial për Drejtorinë e Përgjithshme të Zgjerimit: Zhvillimi

rural dhe bujqësor, çështjet e ushqimit të sigurt, veterinarisë dhe politikat fitosanitare.

Bashkëpunimi rajonal për Ballkanin Perëndimor. - Çështjet e policisë, ruajtjes së integruar të kufijve, sigurisë dhe

ushtrisë. - Të drejtat e njeriut, bashkëpunimi me Këshillin e Europës, çështjet

kushtetuese. - Bashkëpunimi për asistencën financiare.

Sekretariati. Bashkëpunimi rajonal midis Shqipërisë dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Shembull i lidhjes së institucioneve Europiane me Shqipërinë, rasti i një letër ankese: Për ilustrimin e lidhjes së të gjithë institucioneve Europiane të lartpërmendura me Shqipërinë po përmendim në shembull hipotetik se si mund t‘i drejtohet një organizatë shqiptare këtyre institucioneve në lidhje me problemet që e shqetësojnë dhe që nuk kanë gjetur zgjidhje në Shqipëri, ç‘rrugë duhet të ndjekë dhe si mund të marrë përgjigje e çfarë mund të presë nga institucionet Europiane. Shembull Shoqata ―Pronësi me Drejtësi‖, një OJF shqiptare që mbron të drejtat e ish-pronarëve të cilët kërkojnë kthimin e pronave të mëparshme, të sekuestruara në vitet para demokracisë, i drejton një letër Komisionit Europian për çështjet e pazgjidhura të kthimit të pronave ish-pronarëve të tyre, por që tashmë janë në zotërim të personave të tjerë. Letra mbërrin në fillim tek Seksioni i Marrëdhënieve me Publikun në Komisionin Europian, dhe është ky Seksion, i cili pasi e shqyrton përmbajtjen e saj, vendos t‘ia kalojë letrën për kompetencë DG Enlargement. Kjo ndodh për arsye se është pikërisht kjo Drejtori (pra DG Enlargement) që merret me çështjet që i përkasin vendeve që përbëjnë radhën e parë të zgjerimit në të ardhmen e afërt.

DG Enlargement ia përcjell për shqyrtim të mëtejshëm dhe veprim këtë letër Desk Officer-it për Shqipërinë në drejtorinë C, ku ndodhet nëndrejtoria për Shqipërinë. Desk Officer që përgjigjet për marrëdhëniet me Shqipërinë në këtë Drejtori fillon të marrë informacion rreth problemit në fjalë nga disa burime. Burimet kryesore të tij përfshijnë:

Delegacioni i Komisionit Europian në Shqipëri

Për rastin në fjalë, këtë detyrim e mbulon Drejtoria e Çështjeve Politike, Ekonomike dhe të Informacionit, që njëkohësisht merret edhe me problemin e pronave. Për rastet e tjera, në varësi të problemit që shqyrtohet, informacioni i kërkuar do të shërbehet nga drejtori të tjera. Pasqyra e punës që aktualisht mbulon Delegacioni i Komisionit Europian në Shqipëri, së bashku me sektorët jepet më poshtë:

Shef i Delegacionit Sektori i Çështjeve Politike, Ekonomike dhe Informacionit: Sektori i Kontratave dhe Financave Sektori i Administratës Sektori i Veprimtarive

Ministria e Integrimit Europian e Shqipërisë Kjo Ministri informacionin në këtë rast e merr nga Komiteti i Kthimit dhe Kompensimit të Pronave (një institucion që është në varësi të Qeverisë shqiptare) dhe Zyrës Qendrore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (në varësi të Ministrisë së Drejtësisë). Pas marrjes së informacionit nga këto instanca, Desk Officer-i për Shqipërinë krijon një kuadër të plotë me opinionet e gjithë aktorëve. Për këtë kërkon edhe opinionin e DG JLS (Drejtoria për Drejtësinë, Lirinë dhe Sigurinë), e cila është drejtori që ndodhet afër fushës së problemit në fjalë. Pas opinionit të marrë, Desk Officer përgatit përgjigjen drejtuar dërguesit të letër-ankesës, duke marrë si kuadër politik reference: Kriteret bazë të Procesit të Stabilizim Asociimit (PSA) Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit (MSA) Duke qenë se vetë MSA nuk e trajton konkretisht çështjen në fjalë, por një nga parimet e saj është vendosja e stabilitetit makroekonomik të qëndrueshëm si element bazë i funksionimit të një shteti demokratik, çështja në fjalë trajtohet në parim. Përgjigjja më e mundshme që i kthehet të interesuarve (në këtë rast Shoqatës ―Pronësi me Drejtësi‖) mund të jetë parimore dhe jo me zgjidhje konkrete, duke garantuar grupin e interesit të prekur, se çështja do të trajtohet si problem dhe do të mbetet në fokusin e Komisionit Europian. Kjo përgjigje i kthehet Shoqatës ose drejtpërdrejt, nëpërmjet një letre në adresë të saj; ose nëpërmjet Delegacionit të Komisionit Europian.

Për informacion kjo letër i dërgohet edhe Ministrisë së Integrimit Europian të Shqipërisë, e cila është edhe dera kryesore e marrëdhënieve Komision Europian – Qeveri Shqiptare. Tre janë mënyrat kryesore se si mund të referohet si problem çështja:

Përmendja e problemit në raportin e progresit vjetor të Komisionit për Shqipërinë, ku kërkohet edhe një zgjidhje për çështjen.

Përmendja si prioritet që kërkon zgjidhje në dokumentin e Këshillit për Partneritetin Europian.

Çështja trajtohet edhe në kuadër të takimeve të përbashkëta Shqipëri-BE, në formën e një pyetësori. (si psh. në Takimet e Përbashkëta Konsultative CTF, Grupet e Përbashkëta të Punës për bujqësinë dhe peshkimin për ekonominë dhe financat).

Ekzekutivi shqiptar adreson çështjen në nivel politikash, duke përfshirë edhe zgjidhjen nëpërmjet këtyre mundësive:

Strategjitë Sektoriale dhe Ndërsektoriale; Plani Kombëtar i Përafrimit të Legjislacionit dhe Zbatimit të MSA; Në nivel zbatues: Nëpërmjet adoptimit të legjislacionit të nevojshëm; Masat konkrete për zbatimin e tij i marrin Komititeti i Kthimit dhe Kompensimit

të Pronave, si edhe Zyra Qendrore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme. Ndarja e Drejtorive të Përgjithshme sipas politikave dhe përgjegjësive:

Zhvillimi Bujqësor dhe Rural (Agri) – Agriculture and Rural Development. Konkurrenca (Comp) – Competition Çështjet Ekonomike dhe Financiare (Ecofin) – Econimic and Financial Affairs Edukimi dhe Kultura (EAC) – Education and Culture Punësimi, Çështjet Sociale dhe Shanset e Barabarta (Empl) – Employment,

Social Affairs and Equal Opportunities Sipërmarrja dhe Industria – Enterprise and Industry Mjedisi (Env) – Environment Peshkimi dhe Çështjet Detare (Fish) – Fisheries and Maritime Affairs Shëndeti dhe Mbrojtja e Konsumatorit (Sanco) – Health and Consumer

Protection Shoqëria e Informacionit dhe Media (Infso) – Information Society and Media Tregu i Brendshëm dhe Shërbimet (Markt) – Internal Market and Services Qendra e Përbashkët e Kërkimeve (JRC) – Joint Research Centre Drejtësia, Liria dhe Siguria (JLS) – Justice, Freedom and Security Politikat Rajonale (Regio) – Regional Policy Kërkimet (RTD) – Research Taksimi dhe Bashkimi Doganor (Tax) – Taxation and Customs Union Transporti dhe Energjia (Tren) – Transport and Energy

DG për Marrëdhëniet me Jashtë

Zhvillimi (Dev) – Development Zgjerimi (Elarg) – Enlargement Zyra e Bashkëpunimit EuropeAid (Aidco) – EuropeAid Cooperation Office Marrëdhëniet me Jashtë (Relex) – External Relations Ndihma Humanitare (Echo) – Humanitarian Aid Tregtia – Trade

DG për Shërbimet e Përgjithshme

Komunikimi – Communication Zyra Europiane kundër Falsifikimit (OLAF) – European Antifraud Office Statistikat (Eurostat) – Eurostat Zyra e Publikimeve – Publications Office Sekretariati i Përgjithshëm – Secretariat General

DG për Shërbimet e Brendshme

Buxheti – Budget Byroja e Këshilltarëve të Politikave Europiane (BEPA) – Bureau of European

Policy Advisers Informatika – Informatics Infrastruktura dhe Logjistika – Infrastructure and Logistics Shërbimi i Auditit të Brendshëm (IAS) – Internal Audit Service Interpretimi – Interpretation Shërbimi Ligjor – Legal Service Personeli dhe Administrata – Personnel and Administration Përkthimi (DGT) – Translation

Lidhja e institucioneve Europiane me Shqipërinë, rasti i negociimit të një marrëveshjeje: Për të kuptuar më qartë se si lidhet vendimmarrja në nivel Europian me çështjet që afektojnë Shqipërinë, shembull tipik është Marrëveshja e Lehtësimit të Regjimit të Vizave mes Komunitetit Europian dhe Shqipërisë. Shembull Duke u nisur nga deklarata e Samitit të Selanikut, ku vendeve të Ballkanit Perëndimor, dhe në mes tyre edhe Shqipërisë, u premtohet një perspektivë e qartë Europiane, duke pasur si qëllim dëshirën për shkëmbime të mëtejshme dhe më të lira mes njerëzve, BE vendosi t’i ofrojë këtyre vendeve një lehtësim të procedurave për lëvizjen e personave drejt vendeve të Komunitetit. Por si u veprua deri në arritjen e një Marrëveshjeje të tillë? Nëpërmjet një Vendimi ishte Këshilli që autorizoi Komisionin të hapë negociatat me Shqipërinë për Marrëveshjen e Lehtësimit të Regjimit të Vizave. Me këtë akt, Komisioni mori mandatin për të bashkëpunuar me autoritetet shqiptare në nivel politik dhe ekspertësh për hartimin e një Marrëveshjeje Lehtësimi Vizash, marrëveshje që duhet të ishte sa më e përshtatshme për të dyja palët. Për faktin se kishim të bëjmë me një Marrëveshje me vende që përfshihen në procesin e Zgjerimit, ishin përfaqësues të DG Enlargement që negociuan në tre raunde me përfaqësues të qeverisë shqiptare. Pas këtyre negociatave, Komisioni dhe autoritetet shqiptare të Ministrisë së Jashtme arritën në një Marrëveshje, që u quajt si përfundimtare mes tyre. Pas këtij hapi, Komisioni ia dërgoi këtë Propozim Parlamentit për të dhënë opinionin e tij, si edhe Këshillit për të vendosur për firmosjen e tij pas opinionit të Parlamentit Europian. Këshilli i Drejtësisë dhe Çështjeve të Brendshme, pasi e shqyrtoi Marrëveshjen, dhe pasi mori edhe opinionin e Parlamentit Europian, vendosi për nënshkrimin e saj. Pas këtij akti, Marrëveshja hyn në fuqi në datën e përcaktuar.

E njejta procedurë u ndoq edhe për Marrëveshjen e Ripranimit, e cila ka hyrë në fuqi në vitin 2006. Koment Ka Marrëveshje të cilat përveç Parlamentit Europian, duhet të miratohen dhe ratifikohen edhe nga Paramentet kombëtare të vendeve anëtare të Komunitetit. Pasi e kanë miratuar një Marrëveshje të tillë, secili vend njofton Këshillin dhe Parlamentin Europian se Marrëveshja është miratuar në nivel kombëtar. Sekretariati Bashkëpunimi rajonal midis Shqipërisë dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor. Parlamenti Europian Roli: Krahu legjislativ i BE, i zgjedhur drejtpërsëdrejti Mbledhjet: Seancat plenare një herë në muaj në Strasburg, mbledhjet e Komisioneve dhe seanca të tjera në Bruksel. Deputetët e Parlamentit Europian nuk rreshtohen në grupe kombëtare, por në grupe sipas përkatësisë politike. Parlamenti Europian u krijuar në vitin 1950, por që nga viti 1979 deputetët zgjidhen drejtpërsëdrejti nga qytetarët që ata përfaqësojnë. Zgjedhjet parlamentare mbahen një herë në 5 vjet. Në to mund të votojë çdo qytetar Europian që ka mbushur moshën për të votuar. Parlamenti shpreh vullnetin demokratik të rreth 500 milionë qytetarëve të BE, dhe përfaqëson interesat e tyre në raport me institucione të tjera të BE. Parlamenti Europian aktualisht ka 785 deputetë. Seancat plenare mujore mbahen në Strasburg, ku është edhe selia e Parlamentit. Takimet e Komisioneve parlamentare dhe çdo seancë plenare shtesë mbahet në Bruksel, ndërsa në Luksemburg ndodhen zyrat administrative, Sekretariati i Përgjithshëm. Me çfarë merret Parlamenti Europian? Tre rolet kryesore të tij janë:

Parlamenti ndan së bashku me Këshillin fuqinë legjislative. Fakti që Parlamenti është një institucion i zgjedhur drejtpërsëdrejti, është një garanci për legjitimitetin demokratik të legjislacionit Europian;

Parlamenti ushtron mbikëqyrje demokratike ndaj institucioneve të BE, dhe kryesisht ndaj Komisionit. Parlamenti ka kompetencat për të aprovuar emërtimin e Komisionerëve, gjithashtu edhe të mbikëqyrë punën e Komisionit si një i tërë;

Parlamenti ndan me Këshillin autoritetin mbi buxhetin e BE, pra në këtë mënyrë ndikon në shpenzimet e BE. Procedura vazhdon me miratimin apo hedhjen poshtë të buxhetit në tërësi.

Grupet parlamentare të Parlamentit Europian

Partia Popullore Europiane (Kristiandemokratët) dhe Demokratët Europianë Socialistët Aleanca e Liberalëve dhe Demokratëve për Europën Bashkimi për Europën i Grupit Kombëtar Të gjelbërit / Aleanca e Lirë Europiane Grupi Konfederal i Të Majtës Europiane të Bashkuar – E Majta e Gjelbër

Nordike Grupi i demokracisë – Të pavarurit Grupi i Identitetit, Traditës dhe Sovranitetit

Lidhja me Shqipërinë Komiteti për Europën Juglindore i cili kryesohet nga deputetja Doris Pack është një institucion i rëndësishëm që jo vetëm monitoron progresin e Shqipërisë në rrugën drejt BE-së por edhe përmes rezolutave të posaçme ndikon në përcaktimin e prioriteteve të procesit për të përmbushur nga ana e Shqipërisë. Banka Europiane e Investimeve Roli: Të financojë projekte të BE Anëtarët: Bordi i Drejtorëve prej 27 personash të vendeve Anëtare Banka Europiane e Investimeve u themelua ne 1958 me Traktatin e Romës. Kjo bankë ndihmon në arritjen e objektivave të Bashkimit Europian duke financuar tipe të veçanta projektesh investimi. Projektet e përzgjedhura janë ato që promovojnë integrimin Europian, zhvillimin e balancuar, integrimin ekonomik dhe social, si edhe një ekonomi në zhvillim të përhershëm që bazohet tek dija dhe njohuritë. Me çfarë merret Banka e Investimeve? Misioni i bankës është të investojë në projekte që promovojnë objektivat e Bashkimit Europian. Banka është jofitimprurëse dhe nuk fiton nga kursimet apo nga depozitat aktuale që zotëron. Banka nuk përdor as fondet e buxhetit të BE. Banka bazohet tek huamarrja në tregjet financiare dhe në aksionerët e saj, që janë shtetet anëtare të Bashkimit Europian. Të gjitha shtetet japin kontributin e tyre në këtë Bankë në bazë të peshës specifike të secilës ekonomi brenda Bashkimit Europian. Marrëdhëniet me Shqipërinë Banka Europiane e Investimeve është financuese e projekteve të ndryshme që zbatohen në Shqipëri. Këto projekte paraqiten për financim tek kjo Bankë nga qeveria shqiptare, dhe banka vendos të financojë ose jo. Shembujt më të shumtë jepen në përmirësimin e infrastrukturës së vendit tonë, pasi Banka Europiane e Investimeve është investitorja kryesore për segmente të ndryshme të rrugëve në Shqipëri, si psh për një pjesë të rrugës Durrës-Kukës. Por Banka gjithashtu financon edhe projekte të tjera, që mund të quhen projekte madhore, dhe që përfshijnë sasi të konsiderueshme fondesh. Banka Qendrore Europiane (ECB – European Central Bank) Roli: Të manaxhojë monedhën e përbashkët Euro dhe politikën monetare të BE Nga 27 vende të BE, 13 prej tyre tashmë përdorin të njëjtën monedhë: Euron. Kartëmonedhat dhe monedhat Euro u hodhën në qarkullim në 1 Janar 2002. Banka Qendrore Europiane u themelua në 1998, nga Traktati i Bashkimit Europian, që të përgatiste dhe menaxhonte hyrjen në fuqi të Euros. Por Banka është përgjegjëse edhe për hartimin dhe implementimin e politikave ekonomike dhe monetare Europiane. Lidhja me Shqipërinë Ne Nenin 109 të Traktatit thuhet se ―së paku në datën e themelimit të ESCB, çdo shtet anëtar duhet të sigurojë që legjislacioni kombëtar, duke përfshirë këtu edhe statutet e Bankave Qendrore Kombëtare,të jetë në përputhje me Traktatin dhe Statutin e ESCB.‖

Ne këtë kontekst, Marrëveshja e Stabilizim Asociimit ne nenet 61, 87, 89 dhe Shtojcën IV, te saj parashikon detyrime konkrete për rregullimin e sistemit bankar ku rol te veçante merr adoptimi i Statutit te Bankës se Shqipërisë me Statutin e Bankës Qendrore Europiane i cili respekton katër parime baze:

Detyrimet Statutore – Pavarësia Funksionale Koncepti i pavarësisë funksionale tek ECB bazohet tek Neni 105 (1) i Traktatit dhe Neni 2 i Statutit, në bazë të të cilit ―objektivi kryesor i ESCB është ruajtja e stabilitetit të çmimeve.‖ Përsa i përket afateve kohore për hyrjen në fuqi të këtyre detyrimeve, ECB parasheh në Raportet e Konvergjencës se detyrimi i Bankave Qendrore Kombëtare për të mbajtur stabilitetin e çmimeve si objektiv të tyre kryesor është një kërkesë paraaderimi (shih ECB, 2006b, fq.31.)

Formulimi dhe Implementimi i Politikave Monetare – Pavarësia

Institucionale Përkufizimi i ECB për pavarësinë institucionale bazohet në Nenin 108 të Traktatit dhe në Nenin 7 të Statutit (ECB, 2006b, fq.31). Këto detyrime ndalojnë ECB, Bankat Qendrore Kombëtare dhe anëtarët e institucioneve të tyre vendimmarrëse të marrin apo të parashikojnë udhëzime nga institucionet Komunitare.

Pavarësia Personale - Përkufizimi i pavarësisë personale nuk vihet në

diskutim dhe bazohet tek rregullimet e rolit, statusit dhe përbërjes së institucioneve më të larta vendimmarrëse të Bankave Qendrore.

Pavarësia Financiare - Kjo mbulon dy aspekte: e para, pavarësia buxhetore

(duke përfshirë rregulla për menaxhimin e buxhetit të bankës qendrore, çështje të pronësisë, përdorimit të fitimeve të bankës qendrore dhe mbulimit të humbjeve të mundshme) dhe e dyta, çështje të ndalimit të financimit me mjete monetare, duke njohur rëndësinë e kësaj për CBI.

Gjykata Europiane e Drejtësisë Roli: Të japë vendime për rastet që paraqiten para saj dhe të garantojë rendin ligjor komunitar. Një gjykatës për çdo vend anëtar të BE, 8 avokatë të përgjithshëm. Gjykata e Shkallës së Parë: Një gjykatës për çdo vend anëtar të BE. Mandati: Anëtarët e të dyja gjykatave miratohen për mandate të përsëritshme 6-vjeçare. Gjykata Europiane e Drejtësisë, që shpesh cilësohet thjesht edhe si ―Gjykata‖, u themelua nga Traktati i Komunitetit Europian të Qymyrit dhe Çelikut në 1952. Puna e kësaj gjykate është të sigurojë që legjislacioni i BE (njohur ndryshe edhe si e drejta komunitare) të interpretohet dhe zbatohet në të njëjtën mënyrë në çdo vend anëtar të BE. Kjo do të thotë që ky legjislacion të jetë unik për të gjitha palët dhe në të gjitha rrethanat. Gjykata ka të drejtën të vendosë mbi çështje të diskutueshme ndërmjet shteteve anëtare, institucioneve të BE, biznesit dhe individëve. Gjykata ka këtë konfiguracion: 1 gjyqtar për çdo vend anëtar, në mënyrë që në këtë gjykatë të përfaqësohet secili sistem ligjor i vendeve të BE. Pas zgjerimit të BE në 27 shtete, për efektivitetin e vendimmarrjes Gjykata mblidhet në të ashtuquajturën ―Dhoma e Madhe‖ të përbërë prej 13 anëtarësh, në vend të mbledhjes së zakonshme në seanca plenare që duhej të ndiqej nga të gjithë gjyqtarët.

Gjykata asistohet nga puna edhe e tetë Avokatëve të Përgjithshëm, të cilët gjithashtu duhet të jënë juristë me profil të lartë publik. Roli i tyre është të përgatisin opinione për çështjet që i paraqiten Gjykatës. Këtë duhet ta bëjnë publikisht dhe në mënyrë të paanshme. Opinionet e tyre nuk janë detyruese por autoriteti i tyre është mjaft i lartë. Zakonisht gjykatësit dhe avokatët e përgjithshëm janë ose ish anëtarë të gjykatave të larta të vendeve, ose juristë me kompetencë të lartë profesionale, që janë të besueshëm për paanshmërinë e tyre. Ata caktohen nga pëlqimi i përbashkët i qeverive të vendeve anëtare. Mandati fillestar i tyre është 6 vjet. Gjykata e Shkallës së Parë (Court on First Instance) Për të ndihmuar punën e Gjykatës së Drejtësisë që të operojë me mijërat e çështjeve që i paraqiten, dhe për t‘i dhënë një mbrojtje më të mirë ligjore qytetarëve të BE, në vitin 1989 u krijua ―Gjykata e Shkallës së Parë‖. Kjo Gjykatë, që i bashkëngjitet asaj të drejtësisë, është përgjegjëse për dhënie drejtësie në raste të veçanta çështjesh, zakonisht çështje që janë paraqitur nga individë apo çështje që kanë të bëjnë me konkurrencën e pandershme ndërmjet bizneseve. Si Gjykata e Drejtësisë, ashtu edhe Gjykata e Shkallës së Parë, kanë secila nga një Kryetar, që zgjidhet midis vetë gjyqtarëve për një mandat 3-vjeçar. Me çfarë merret Gjykata: Gjykata merr vendime për çështjet që i paraqiten. Katër rastet më të zakonshme të çështjeve janë:

- kërkesa për gjykim paraprak - procedime për shkak mospërmbushje detyrimesh - procedime për shfuqizime - procedime për mosveprime

Strukturat e BE në Shqipëri -Delegacioni i Komisionit Europian Delegacioni i Komisionit Evropian në Republikën e Shqipërisë është një mision diplomatik i përhershëm, që përfaqëson Komisionin Evropian – organin ekzekutiv të Bashkimit Evropian – në kuadrin e zbatimit të marrëdhënieve të Komunitetit Europian me vendet e tjera. Megjithëse sipas hierarkisë ai është pjesë e strukturës së Komisionit, në praktikë, shërben për interesat e Bashkimit Europian. Ndodhen rreth 118 delegacione në vendet e treta dhe 5 delegacione në Gjenevë, Nju Jork, Paris, Romë dhe Vjenë (në qendrat e organizatave ndërkombëtare si OECD, OSBE, OKB, OBT). Roli i Delegacioneve është të:

Prezantojnë, shpjegojnë dhe zbatojnë politikat e BE-së; Analizojnë dhe raportojnë mbi politikat dhe zhvillimet e vendeve – në

institucionet e të cilave ato janë të akredituara; Të zhvillojnë negociata në përputhje me mandatin që u është dhënë atyre

(nga Këshilli). Kjo nënkupton që në vendet e treta delegacionet ushtrojnë një pushtet që i është dhënë atyre nga Traktati mbi Komunitetin Europian nëpërmjet promovimit të interesve komunitare, ashtu siç janë sanksionuar në politikat e përbashkëta,

kryesisht në politikën e përbashkët tregtare, pa përjashtuar bujqësinë, peshkimin, mjedisin, transportin, shëndetin dhe politikat e sigurisë. Delegacioni shërben si urë lidhëse për marrëdhëniet e përditshme ndërmjet Komisionit dhe Shqipërisë. Ai i raporton Brukselit mbi zhvillimet e fundit politike, ekonomike dhe tregtare. Një nga detyrat thelbësore të delegacionit është të monitorojë dhe të raportojë në Bruksel zhvillimet politike, ekonomike dhe tregtare, të cilat lidhen direkt me zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit (MSA) dhe anëtarësimit të mundshëm të Shqipërisë në BE; zbatimit të reformës së ndërmarrë nga Qeveria Shqiptare në kuadër të dokumentit të Partneritetit Europian dhe adoptimit të legjislacionit vendas me acquis communautaire në periudha afatshkurtër dhe afatmesëm. Ai gjithashtu mbështet ngritjen dhe funksionimin e kapaciteteve të nevojshme administrative për të menaxhuar fondet e asistencës komunitare, sikundër mbështet përmes programeve të posaçme zhvillimin e shoqërisë civile. Delegacioni i Komisionit Europian mbështet përpjekjet e Shqipërisë në zbatimin e MSA-së, por nuk mund të zëvendësojë autoritet shqiptare të cilat janë përgjegjëset përfundimtare për të zgjidhur shqetësimin qytetar. Roli i Delegacionit: Delegacioni i Komisionit Evropian në Republikën e Shqipërisë ka si detyrë:

Të mundësojë zhvillimin e marrëdhënieve ekonomike dhe politike mes BE dhe Shqipërisë në kuadrin e Procesit të Stabilizim Asociimit, që përbën dhe kuadrin strategjik për ta ndihmuar Shqipërinë në rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE.

Të drejtojë Programin e Asistencës të Komunitetit të BE: CARDS, IPA. Të zhvillojë një numër veprimtarish të tjera, siç është hartimi i Strategjisë së

Komunikimit për shpërndarjen e informacionit për BE, duke informuar publikun e gjerë, vendimmarrësit dhe 48 opinionistët shqiptarë për procesin e integrimit, institucionet e BE dhe politikat e tij.

Objektivat kryesorë të asistencës së Bashkimit Europian në Shqipëri, që shprehen nëpërmjet Delegacionit të BE, janë:

ta sjellë Shqipërinë më pranë standardeve dhe parimeve të BE, dhe për ta përgatitur vendin për integrimin gradual në strukturat e BE në kuadrin e Procesit të Stabilizim Asociimit.

të ndihmojë autoritetet shqiptare për konsolidimin e demokracisë dhe vendosjen e shtetit ligjor.

të ndihmojë Qeverinë shqiptare në përpjekjet e saj për realizimin e një reforme të plotë administrative dhe institucionale.

të mundësojë procesin e transformimit ekonomik dhe shoqëror drejt një ekonomie tregu efektive dhe funksionale.

Instrumenti kryesor që i vjen në ndihmë Bashkimit Europian është Programi CARDS dhe Programi IPA që e pason. Përmes këtyre programeve BE synon të realizojë rindërtimin e rajonit, zhvillimin institucional dhe legjislativ, duke përfshirë këtu harmonizimin me normat e Bashkimit Europian, të zhvillojë demokracinë, shtetin ligjor, të drejtat e njeriut, shoqërinë civile dhe median; të ndihmojë në një zhvillim të qëndrueshëm ekonomik dhe social, promovimin e lidhjeve më të ngushta dhe bashkëpunimin rajonal mes vendeve, si edhe ndërmjet tyre.

IV. INSTITUCIONET SHQIPTARE AKTORE NË

PROCESIN E STABILIZIM ASOCIIMIT

Evidentimi i kompetencave dhe detyrimeve institucionale në zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit. Procesi i Integrimit Europian shtrihet në planin politik, ekonomik, tregtar dhe social, dhe për këtë arsye ai përfshin një mori detyrishmesh, apo angazhimesh, impakti i zbatimi të të cilave ndikon drejtpërdrejtë në jetën e shtetasve shqiptarë dhe në aktivitetet etyre të përditshme. Duke qenë nje proces tepër kompleks, për ―finalizimin‖ e tij të ―suksesshëm‖, që do të nënkuptonte arritjen e standardeve të krahasueshme me ato të vendeve të Bashkimit Europian, nevojitet një motor i fuqishëm administrativ i cili duhet të garantojë realizimin e 4 funksioneve kryesore:

1) Hartimin e politikave për realizimin e procesit; 2) Zbatimin e politikave dhe garantimin për të mos devijuar nga objektivat e

vendosur në proces; 3) Monitorimin e zbatimit të politikave; 4) Raportimi si një element i rëndësishëm i cili siguron lidhjen ndërmjet palëve,

si edhe i hap rrugën mbështetjes së ndërsjellët për arritjen e objektivave të vendosur.

Nga eksperiencat e vendeve të anëtarësuara rishtazi dallohet qartë ndarja dhe bashkëveprimi i institucioneve në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Europian. Për të kuptuar këtë ndarje në rastin e Shqipërisë duhet analizuar pikërisht roli politikëbërës dhe vendimmarrës i institucioneve Shqiptare si dhe funksionet që ato kryejnë.

1) Hartimi i Politikave

a) Ministritë e Linjës dhe Institucionet Qendrore

Marrëveshja e Stabilizim Asociimit nuk duhet konsideruar thjesht si një marrëveshje kuadër e cila hedh disa themele për të ngritur një marrëdhënie miqësie apo ndihme, por si një kontratë e qartë e cila prek individualisht dhe në mënyrë të gërshetuar të gjitha sferat e funksionimit te një shteti, duke përcaktuar objektin, subjektin, masën, afatet kohore dhe sanksionet për zbatimin apo moszbatimin e angazhimeve kontraktuale. Duke patur një shtrirje kaq të gjerë dhe të detajuar për cdo fushë, kjo marrëveshje parashikon nevojën për ndërmarrjen e masave ligjore, administrative dhe financiare të cilat përbëjnë edhe elementet strukturore të politikave zhvillimore. Ministritë e linjës dhe Institucionet e tjera Qendrore janë institucionet kryesore përgjegjëse për formulimin e politikave të matshme zhvillimore të cilat garantojnë realizimin e detyrimeve që përcaktohen në Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, sipas fushave përkatëse apo pjesëve të fushave që ato mbulojnë. Drejtoritë apo Sektorët përkatës ne Ministritë e linjës, janë iniciatore të hartimit të politikave sektoriale, duke marrë shkas nga problematikat e zhvillimit apo dhe nevoja e reformave në kuadër të Procesit të Stabilizim Asociimit. Për të koordinuar hartimin

e politikave të cilat mundësojnë realizimin e detyrimeve të përcaktuara në Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, institucionet e administratës publike, pjesë e Qeverisë, koordinojnë punën e tyre si në nivel ekzekutiv ashtu edhe në nivel politikbërës. Struktura kryesore që duhet të mundësojë koordinimin e brendshëm të institucionit dhe lidhjen e tij me institucione të tjera në rastet e ndarjes së kompetencave për një fushë të caktuar është Njësia e Integrimit Europian. Njësitë e Integrimit Europian11, nuk kanë kompetenca në hartimin e një politike të caktuar brenda institucionit, por ato duhet të harmonizojnë politikat, kuadrin ligjor dhe instrumentet financiare të ndihmës që mundësojnë realizimin e tyre. Detyrat kryesore të Njësive të Integrimit Europian janë:

Bashkërendimi i brendshëm institucional, sigurimi i lidhjes direkte dhe bashkërendim i punës me Ministrinë e Integrimit Europian dhe ministritë e tjera të linjës lidhur me angazhimet e marra nga Shqipëria në kuadër të Procesit të Stabilizim Asociimit;

Bashkërendimi i brendshëm institucional dhe bashkërendimi i punës me Ministrinë e Integrimit Europian dhe me ministritë e tjera të linjës lidhur me procesin e përafrimit të legjislacionit vendas me acquis communautaire në kuadër të programit TAIEX;

Bashkërendimi i brendshëm institucional me qëllim përgatitjen e progres raporteve për procesin e Integrimit Europian.

b) Komiteti Teknik për Zbatimin e MSA-së12

Procesi i harmonizimit të politikave zhvillimore në kuadër të Procesit të Stabilizim Asociimit është sa i vështirë edhe kompleks pasi politikat që synohen të harmonizohen (politikat ekonomike, sociale dhe administrative të Bashkimit Europian dhe kuadri ligjor që mundëson zbatimin e tyre) janë në proces konstant ndryshimi dhe përmirësimi. Elementët më të rëndësishëm në procesin e hartimit të tyre nga institucionet e linjës dhe Institucionet e tjera qendrore janë:

kuptimi i angazhimeve që rrjedhin nga MSA-ja dhe zbërthimi i tyre në veprime konkrete (plane veprimi);

mbështetja administrative dhe financiare për zbatimin e këtyre veprimtarive të monitorueshme;

pjesëmarrja e shoqërisë civile dhe grupeve përkatëse të interesit në procesin e hartimit të politikave nga këto institucione, të cilat do ta kishin të pamundur të përfaqësonin një mesatare të interesit të përgjithshëm pa marrë paraprakisht informacion nga grupe të ndryshme të interesit që mund të preken nga këto politika, duke i ballafaquar ato me interesat sociale përveç atyre ekonomike.

11 Vendim i Këshillit te Ministrave Nr. 179, datë 22 Shkurt 2006, ―Për Krijimin e Njësive të Integrimit

Europian në Ministritë e Linjës‖ 12

Urdhri i Kryeministrit Nr. 33, datë 02.04.2007, ―Për Ngritjen e Komitetit Teknik të Punës për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit‖.

Në funksion të koordinimit të politikave sektoriale komplekse (si psh. Politikat e Transportit Tokësor që lidhen në mënyrë të pashmangshme me Politikat Mjedisore13), Komiteti Ndërministror, si një strukture ku përfaqësohen të gjithë Ministrat dhe Drejtuesit e Institucioneve të tjera Qendrore në drejtimin e Ministrit të Integrimit, shqyrton dhe më pas miraton këto politika apo veprimtari të monitorueshme që mundësojnë zbatimin e tyre. Detyrat dhe funksionet kryesore të këtij Komiteti janë:

shqyrtimi, mbikëqyrja dhe koordinimi i punës në lidhje me zbatimin e angazhimeve të marra nga pala shqiptare në kuadër të MSA-së,

Marrëveshjes së Ndërmjetme, dokumentit të Partneritetit Europian, si edhe të prioriteteve dhe rekomandimeve të parashikuara në dokumentet strategjikë të procesit të integrimit Europian;

drejtimi, koordinimi dhe monitorimi i procesit të përditësimit të Planit Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit, çdo vit, me synim adresimin e prioriteteve dhe angazhimeve të reja të marra në kuadër të integrimit Europian.

c) Kuvendi i Shqipërisë

Kuvendi i Shqipërisë ka një rol thelbësor në procesin e integrimit evropian, i cili simbolizohet nëpërmjet karakterit përfaqësues të tij, duke i dhënë kështu legjitimitetin e nevojshëm këtij procesi. Roli i Kuvendit në Procesin e Stabilizim Asociimit përcaktohet qartë nëpërmjet Ligjit Nr. 9252, datë 08.07.2004 ˝Për punën e Kuvendit në procesin e integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian˝, i njohur ndryshe si Ligji ˝Zela˝. Sipas këtij ligji, roli i Kuvendit lidhet me hartimin e një kuadri të plotë ligjor, që synon mbështetjen dhe mbikëqyrjen e procesit të afrimit të Shqipërisë me Bashkimin Europian. Në aspektin politik, ligji ngarkon Kuvendin për ndërtimin e kuadrit të përshtatshëm për dialogun politik ndërmjet palëve si dhe ndërmjet angazhimit me të drejtpërdrejtë për forcimin e bashkëpunimit rajonal dhe më të gjere. Në Kuvend funksionojnë 8 komisione të përhershme. Çdo njeri nga 8 komisionet e përhershme parlamentare mbulon një fushë të caktuar. Në veprimtarinë e tyre legjislative dhe kontrolluese, çdo komision ndjek edhe çështjet që lidhen me përafrimin e legjislacionit shqiptar me atë të Bashkimit Europian dhe zbatimin e masave institucionale. Në përmbushje të përgjegjësive ligjore, Këshilli i Ministrave duhet të konsultohet paraprakisht me Kuvendin lidhur me qëndrimet që do të mbajë në institucionet e ndryshimeve të Bashkimit Europian. Ky konsultim është i detyrueshëm kur qëndrimet e Këshillit të Ministrave sjellin përfshirjen e Kuvendit dhe kompetencave të tij. Komisionet sektoriale duhet të konsultohen paraprakisht për qëndrimet që mbahen në negociatat që kryhen, sipas fushës së veprimtarisë së tyre. Kuvendi në ushtrim të kompetencave të tij duhet të prononcohet kur e sheh të arsyeshme me një nismë të vetën, lidhur me projektet e legjislacionit dhe të politikës komunitare. Komisioni i Integrimit Europian, ka në fokusin e punës së tij Çështjet e Integrimit Europian. Një nga çështjet kryesore që shqyrton ky komision është monitorimi i përputhshmërisë së projektligjeve me acquis comunautaire, nga ky monitorim, Komisioni përgatit raporte shoqëruese. Raportet e përgatitura dhe të miratuara nga anëtarët e komisionit i dërgohen Komisioneve të tjera Parlamentare dhe

13 Te percaktuara ne menyre te qarte ne Protokollin 5 te Marreveshjes se Stabilizim Asociimit.

rekomandimet e përfshira mbahen në konsideratë gjatë procesit të shqyrtimit të projektligjeve. Në bazë të nenit 5 të ligjit Zela, ―për punën e kuvendit në procesin e integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian ―, Komisioni I Integrimit është I detyruar të japë mendimin e tij në rast konsultimesh kur qëndrimet e Këshillit të Ministrave sjellin përfshirjen e Kuvendit dhe kompetencave të tij. Komisioni Parlamentar I Integrimit, sipas ligjit Zela, duhet të hartojë çdo vit raporte, që shërbejnë si bazë për shqyrtimet që do të bëhen në të gjitha komisionet e Kuvendit, sipas fushave të veprimtarisë së Bashkimin Europian, duke zhvilluar edhe një séancë plenare me debat. Për të shpjeguar rolin e Institucioneve në hartimin e politikave dhe koordinimin ndërmjet tyre në rastet e ndarjes së kompetencave analizojmë një shembull “Mbi Transportin Tokësor”: Shembull Marrëveshja e Stabilizim Asociimit në Nenin 59 të saj, parashikon detyrimet dhe përfitimet kontraktuale që do të zbatohen në lidhje me shërbimet e transportit tokësor ndërmjet Komunitetit Europian dhe Shqipërisë. Parimet kryesore që vendos ky nen detajohen në Protokollin 5 të Marrëveshjes ―Mbi Transportin Tokësor‖. Qëllimi i këtij Protokolli është të nxisë bashkëpunimin ndërmjet palëve në lidhje me transportin tokës duke u fokusuar në trafikun e transitit. Në këtë Protokoll përcaktohet që palët kontraktuese të adoptojnë masa të koordinuara dhe reciproke për të zhvilluar një rrjet infrastrukturor transporti shumë-funksionalë, si një mjet i rëndësishëm i zgjidhjes së problemeve që prekin ngarkesën e mallrave nëpër Shqipëri (p.sh., Korridori 8, Aksi Veri-Jug, lidhjet mbarë-Europiane Adriatik-Jon). Ky detyrim edhe pse i përgjithshëm e ngarkon palën shqiptare, në veçanti Ministrinë e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, si institucioni përgjegjës për hartimin e politikave që bëjnë të zbatueshme këtë detyrim kontraktual. Protokolli ka edhe elementë të tjerë të detajuar siç janë: ―ruajtja e regjimit që buron nga marrëveshjet dypalëshe, ose instrumente e tjera ezksistuese ndërkombëtare dypalëshe të lidhura ndërmjet çdo shteti anëtar të Komunitetit dhe Shqipërisë. Kur nuk ka marrëveshje apo instrumente të tilla palët duhet ti përmbahen regjimit kontraktual që buron ndërmjet tyre nga situata faktike në vitin 1991, vit kur edhe kanë filluar marrëdhëniet ndërmjet Shqipërisë dhe Bashkimit Europian‖. Situata që krijohet nga kjo dispozitë, ruan pozitat diskriminuese që shoqëritë Shqiptare të transportit hasin në ofrimin e këtij shërbimi në territorin e Bashkimit Europian. Për të zgjidhur këtë situata, ne Protokoll parashikohet qe me hyrjen në fuqi të MSA-se (ratifikimin e saj edhe nga te gjitha Shtete Anëtare), institucionet përgjegjëse Shqiptare (Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit) duhet të bashkëpunojë me Shtete Anëtare të Komunitetit për të shfuqizuar Marrëveshjet Dypalëshe me qëllim që t‘i përshtatë ato me detyrimet e këtij protokolli. Pra, liberalizimi i mëtejshëm dhe eliminimi i akteve normative që diskriminojnë transportin e shoqërive shqiptare në ofrimin e këtij shërbimi transit në Komunitet, ose anasjelltas. Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, duhet të hartojë akte të posaçme së bashku me çdo Shtet Anëtar. Në mënyrë më specifike Drejtoria e Politikave të Transportit Rrugor (në varësi të Drejtorisë së Përgjithshme të Politikave dhe Planifikimit për Transportin dhe Telekomunikacionin), si edhe Sektori i

Marrëdhënieve me Jashtë (në varësi të Drejtorisë së Marrëdhënieve me Jashtë dhe Informimit të Publikut) kanë si detyrim të rishikojnë me çdo vend anëtar marrëveshjet dypalëshe të transportit tokësor ekzistuese me qëllim eliminimin e diskriminimeve që ato përmbajnë. Duke analizuar funksionet e këtyre dy drejtorive kuptojmë që të detyrat e tyre konsistojnë në procesin e hartimit të politikave (draftimi i kuadrit normativ të nevojshëm për shfuqizimin e marrëveshjeve në fuqi), monitorimin e zbatimit të këtyre akteve normative nëpërmjet institucioneve të varësisë dhe funksione të raportimit në Komisionin Europian, apo institucione të tjera Komunitare për zbatimin e këtyre politikave. Koordinimin e këtyre dy drejtorive ndërmjet tyre dhe në nivel qeveritar (me Ministrinë e Mjedisit,