Manuali Perfundimtar i Kontrollit

7/30/2019 Manuali Perfundimtar i Kontrollit

1/239

PROEDURAT

PR

KONTROLLIN TATIMOR T SUBJEKTEVE

DHE

MENAXHIMIN E PROESIT T KONTROLLIT

Per perdorim te brendshem

MANUALI I KONTROLLIT TATIMOR


2/239

Drejtoria e Pergjithshme e Tatimeve Tirane, Shqiperi 2005


3/239

REGJISTRI I AMENDIMEVE

Amendimi Data Inicialet e Inspektorit1

2345678910111213141516171819202122

23242526272829303132

3334353637383940


4/239

PJESA PRMBAJTJA NUMRIFAQE

PJESA I PROEDURA E KONTROLLIT1. HYRJE N KONTROLLIN TATIMOR 8

1.1. ARSYET PR KONTROLL TATIMOR 81.2. OBJEKTI I MANUALIT 81.3. AFTSIT QE DUHET TE KETE KONTROLLORI 81.4. OBJEKTIVAT E PRGJITHSHME T KONTROLLIT

TATIMOR8

1.5. PRZGJEDHJA PR KONTROLL 81.5.1. Tatimpaguesit e tjer t TVSH/Tatimit mbi Fitimin duke

perdorur sistemin e perzgjedhjes se kontrolleve 10

1.5.1.1 Perzgjedhja e kontrollit per TVSH-ne 101.5.1.2. Perzgjedhja e kontrollit per Tatimin mbi Fitimin 111.5.2. Tatimpaguesit e Biznesit te vogel (tatimi i thjeshtuar mbi fitimin) 121.6. MENAXHIMI I KONTROLLIT TATIMOR N DEGT E

TATIMEVE12

1.6.1. Formulimi dhe raportimi i planit t kontrollit tatimor 121.6.2. Llogaritja e pagesave t ofruara gjat kontrollit tatimor 131.6.3. Menaxhimi i kohs 131.6.4. Pergatitja e raportit t kontrollit 131.6.5. Lidhja me degt e tjera tatimore shoqrit e asociuara 131.6.6. Shmangia e tatimit 131.7. KOMPETENCAT E KONTROLLIT TATIMOR 141.7.1. Ligji 14

2. Kreu 2. PRMBLEDHJA E PROESIT T KONTROLLITTATIMOR

16

2.1. HYRJE 162.2. OBJEKTIVAT E KONTROLLIT TATIMOR 162.2.1. Objektivat 162.2.2. Konsideratat strategjike 172.2.3. Arsyet dhe metoda e planifikimit 172.3. QELLIMET E KONTROLLIT 182.3.1. Identifikimi i gabimit 182.3.2. Identifikimi i mashtrimit 18

2.4 ROLI I ZYRAVE QNDRORE T DPT 182.4.1. Drejtoria e Kontrollit Tatimor dhe Investigimit 182.5. ROLI I SEKTORIT TE KONTROLLIT NE DEGN E

TATIMEVE19

3. KREU 3.PLANIFIKIMI I KONTROLLIT TATIMOR 203.1. HYRJE 203.1.1. Hapi 1. :Shqyrtimi i subjektit 203.1.1.1 Njohja (te kuptuarit) e subjektit 203.1.1.2. Njohja (te kuptuarit) e sistemit kontabl 213.1.1.3. Konsiderata te ecurise se biznesit 223.1.2. Hapi 2. Analiza paraprake analitike 22

3.1.3. Hapi 3. Prcaktimi i riskut pr fshehje (deklarime m t ulta) 23


5/239

3.1.4. Hapi 4.Analiza e kontrolleve t brendshme (testi ipajtueshmris)

23

3.1.5. Hapi 5.Raportimi i strategjis s kontrollit tatimor 234. Kreu 4. KRYERJA E KONTROLLIT TATIMOR 24

4.1. FILLIMET E KONTROLLIT TATIMOR 244.1.1. Intervista fillestare 244.1.2. Prcaktimi/Verifikimi i kontrolleve t brendshme 254.1.3. Krijimi i nj opinioni rreth llogarive 264.1.3.1. Shqyrtimi substantiv analitik 274.1.3.2. Teste substantive t hollsishme 274.1.3.3. Vlersimi i rezultateve 284.1.3.4. Regjistrimi i testeve 294.2. SISTEMET KONTABEL T INFORMATIZUARA 294.2.1. Teknika te informatizuara te kontrollit 295. KREU 5. TRAJTIMI I PARREGULLSIVE 305.1. KALIMI I SHTJES PR INVESTIGIM 305.2. VENDOSJA E DETYRIMEVE TATIMORE 305.2.1. Llogaritja e detyrimit tatimor ne rastet e investigimit 305.2.2. Deklarata personale e tatimpaguesit 315.2.3. Mnyra e pagess 326. KREU 6. REGJISTRIMI I KONTROLLIT TATIMOR 336.1. FORMATI STANDART I RAPORTIMIT TE KONTROLLIT

TATIMOR33

6.2. PRDORIMI I BLLOQEVE T SHNIMEVE DHEPROESVERBALEVE

33

6.3. VLERSIMI I RISKUT NE KONTROLLIN TATIMOR 337. KREU 7. MENAXHIMI I KONTROLLIT TATIMOR 348. KREU 8.PRDORIMI I BURIMEVE T INFORMACIONIT 358.1. PRGJITHSIME 358.2. BURIMET E INFORMACIONIT 358.2.1. Nga regjimet e tjera tatimore 358.2.2. Referimet specifike nga degt e tjera tatimore 358.2.3. Informacion nga Deklaratat bankare; rakordimet me arkn 358.2.4. Analiza e normave (raporteve) 368.2.5. Vrojtimet e drejtprdrejta 368.2.6. Letra te informatorve 368.2.7. Subjektet furnizuese dhe klientt 368.2.8. Artikujt e gazetave 378.2.9. Llogarit vjetore dhe ato pr organet drejtuese 378.2.10. T dhnat (treguesit) jo-financiar 378.3. PRDORIMI I BURIMIT T INFORMACIONIT 379. KREU 9.TEKNIKAT E ANALIZS S NORMAVE 389.1. HYRJE 389.2. QLLIMI I PERDORIMIT TE NORMAVE 389.3. KATEGORIT E NORMAVE 3810. KREU 10. KRYERJA E INVESTIGIMEVE 39

10.1. HYRJE 39


6/239

10.2. RAPORTI I TATIMPAGUESIT PR ZBULIM MASHTRIMI 3911. KREU 11.KONTROLLI I SHOQRIVE T ASOCIUARA 4011.1. PRGJITHSIME 4011.2. TIPET E ASOCIMIT 40

11.2.1. Personave juridik te ndare (filiale) qe zoterohen (kontrollohen)nga nje person juridik tjeter (kompani Hollding) 40

11.2.2. Persona juridik t veante qe zoterohen nga nje individ ose grup(shoqeri te lidhura (me anen e pronesise)

40

11.2.3. Nj person juridik me deg operuese te shperndara 4011.3. PRGJEGJSIA PR KONTROLL 4011.3.1 Sektori i kontrollit ne degen e tatimeve 4011.3.2 Drejtoria e kontrollit ne DPT 41

PJESA II METODAT E KONTROLLIT

NUMRI ITABELS

TABELA E PROEDURAVE

TP 1. PRZGJEDHJA PR KONTROLL DHE RAPORTIMI NE DPT 42TP 1.1. PRGJITHSIME 42TP 1.2.1. CAKTIMI I INSPEKTOREVE PER DO LLOJ TATIMI 42TP 1.2.2. PERZGJEDHJA PER KONTROLLIN E TVSH-SE DHE

TATIMIT MBI FITIMIN42

TP 1.3. PERZGJEDHJA E KONTROLLEVE PER BIZNESIN EVOGEL

43

TP 1.4. RAPORTET QE I DERGOHEN DPT-SE DHE

PERZGJEDHJA NGA ORGANET DREJTUESE

44

TP 1.4.1 MIRATIMI I PLANIT MUJOR TE KONTROLLIT 44TP 1.4.2 RAPORTI MUJOR I ARRITJEVE TE KONTROLLIT 44

TP 2 PLANIFIKIMI I KONTROLLIT, AUTORIZIMI DHENJOFTIMI I TATIMPAGUESIT

46

TP 2.1. RAPORTET 46TP 2.2. DEGA E TATIM TAKSAVE 46TP 2.3. NJOFTIMI I TATIMPAGUESIT PER KRYERJEN E

KONTROLLIT47

TP 3 LISTE VERIFIKIMI I DETYRUESHEM PER VEPRIMETGJATE KONTROLLIT TATIMOR

48

TP 3.1. PERGJITHESIME 48TP 3.2. LISTE VERIFIKIMI I DETYRUESHEM 48TP 4 KONTROLLET TATIMORE TE ZGJERUARA 51TP 4.1. PERGJITHESIME 51TP 4.2. VERIFIKIME TE REGJISTRIMIT TE SUBJEKTIT 51TP 4.2.1. SHITJET 51TP 4.2.1.1. ARKETIMET NE TE HOLLA 52TP 4.2.1.2. TE ARDHURA TE TJERA 52TP 4.2.1.3. KONTROLLET E BESUESHMERISE 52

TP 4.2.1.4. MANIPULIME ME VLEREN E MALLIT GJENDJE 52


7/239

TP 4.3. BLERJET 52TP 4.3.1. SHPENZIMET PER VEPRIMTARINE EKONOMIKE 53TP 4.3.2. MALLRAT DHE SHERBIMET PER PERDORIM

PERSONAL OSE JO PER VEPRIMTARI EKONOMIKE53

TP 4.3.3. PAGAT DHE SHTESAT 54TP 4.3.4. VEZHGIME PER ZBULIME (FSHEHJE TE TE ARDHURAVE) 54TP 4.4. KONTROLLE SPECIFIKE PER TVSH-NE 55TP 4.4.1. IDENTIFIKIMI I TENDENCAVE 55

TP 5. REGJISTRIMI DHE RAPORTIMI I KONTROLLIT 56TP 5.1. REGJISTRIMI I KONTROLLIT 56TP 5.2. RAPORTIMI I KONTROLLEVE (KONTROLLI I PLOTE DHE

VIZITA FISKALE)56

TP 5.2.1 FORMULARET E RAPORTIMIT 56TP 5.2.2 PERMBAJTJA E AKT-KONTROLLIT 57TP 5.2.3 RUAJTJA E DOKUMENTEVE TE TJERA 58TP 5.2.4 QARKULLIMI I AKT-KONTROLLEVE DHE PIKAT E

VEPRIMIT DEGET E INFORMATIZUARA58

TP 5.2.5 QARKULLIMI I AKT-KONTROLLEVE DHE PIKAT EVEPRIMIT DEGET E PAINFORMATIZUARA

59

TP 5.2.6 VEPRIMET QE DUHEN NDERMARRE NESE AKT-KONTROLLI KA NEVOJE TE NDRYSHOHET.

60

TP 5.2.7 SHPERNDARJA E DOKUMENTEVE TE KONTROLLIT 60TP 5.2.8 AZHURNIMI I PROGRAMIT AUTOMATIK TE

PERZGJEDHJES SE KONTROLLIT60

TP 5.2.9 NJOFTIMI PER SEKTORIN TE FINANCES. 61TP 5.3 RAPORTIMI I VIZITAVE TE PERZIERA 61TP 5.4. PERDORIMI I PROCES-VERBALIT 62TP 5.4.1 REGJISTRIMI DHE NJOFTIMI I GJETJEVE TE KONTROLLIT 62TP 5.4.2 REGJISTRIMI DHE NJOFTIMI I SHKELJEVE TE ZBULUARA 62TP 5.5 AKT-KONTROLLI - DIAGRAMA E PROCESIT 63TP 6 TABELA E PROCEDURAVE 6 : KALIMI I ESHTJEVE PER

INVESTIGIM64

TP 7 MENAXHIMI I KONTROLLIT TATIMOR 65TP 7.1. MENAXHIMI NE DEGEN TATIMORE 65TP 7.1.1. VERIFIKIMET E DOKUMENTACIONIT 65TP 7.2. MENAXIMI NE ZYRAT QENDRORE TE DPT 66TP 7.2.1 Drejtoria e Kontrollit dhe investgimit 66TP 7.3 REGJISTRIMET E INFORMATIZUARA PER ORGANET

DREJTUESE67

TP 7.3.1 Sistemi i Informatizuar Tatimor 67TP 7.3.2 Programi Automatik i Perzgjedhjes se Kontrollit 67TP 8 KONTROLLI I OPERACIONEVE TE TATIMPAGUESVE ME

SHUME VENDODHJE TE VEPRIMTARISE EKONOMIKE68

TP 8.1. SHTJET E PRGJITHSHME QE LIDHEN MEKONTROLLIN

68

TP 8.2. KONTROLLI TATIMOR NE VENDIN KRYESOR TE BIZNESIT 68


8/239

TP 8.3. KONTROLLI TATIMOR I OPERACIONEVE TEFILIALEVE

69

TP 8.3.1. Kontabilizimi i prqndruar 69TP 8.3.2. Filialet me kontabilitet me vete 70

TP 8.3.3. Filialet pa kontabilitet me vete 70TP 8.3.4. Sistemi i perzgjedhjes automatike te kontrollit 71TP 9. KONTROLLE TE PERZIERA TE KUFIZUARA 72TP 9.1. KRKESAT PR VERIFIKIM NGA DPT 72TP 9.1.1 Kerkese rutine per verifikim 72TP 9.1.2 Kerkesa urgjente perverifikim 72TP 9.2. PERDORIMI I INFORMACIONIT T MARR 73TP 9.3. VIZITE REGJISTRIMI PER TVSH OSE TATIM-FITIM 74TP 9.3.1. Regjistrimi i detyrueshm nga DPT 74TP 9.3.2. Kontrolli i par per regjistrim 75TP 9.3.3. Kontroll per regjistrim nga TVSH 76

TP 10 VERIFIKIMET E KONTROLLIT TE PUNEDHENESIT 77TP 10.1 PERGJITHESIME 77TP 10.2 PERZGJEDHJA E KONTROLLEVE NDAJ PUNEDHENESIT 77TP 10.3 ESHTJET E KONTROLLIT 77TP 10.4 METODOLOGJIA E KONTROLLIT 78TP 10.4.1 Pergjithesime 78TP 10.4.2 Fushat qe do te mbulohen ne interviste 78TP 10.4.3 Regjistrat qe duhet te ekzaminohen 78TP 10.4.4 Te dhenat e informatizuara 79TP 10.5 VERIFIKIME TE KONTROLLIT 80

TP 10.5.1 Verifikimet aritmetike 80TP 10.5.2 Kontrollet e besueshmerise 80TP 10.5.3 Kontrolle mbi plotesimin e sakte te regjistrave dhe deklaratave 80TP 10.5.4 Kontrolle per saktesine e deklaratave 80TP 10.5.5 Kontrolle mbi statusin e punetoreve te vetepunesuar 81TP 10.5.6 Kontrollet mbi bizneset familjare 81

TP 10.6 VLERESIMI I DETYRIMEVE SHTESE 82TP 10.6.1 Percaktimi sasior i detyrimeve shtese 82TP 10.6.2 Kalimi i eshtjeve 82TP 10.6.3 Vleresimi i detyrimeve shtese 82

PJESA III MJETET E KONTROLLITNUMRI IANEKSIT

ANEKSET

ANEKS 1 PRANIMI I MASHTRIMIT NGA DREJTUESIT E SUBJEKTIT 83ANEKS 2 STRUKTURA E KONTROLLIT T BRENDSHM 85ANEKS 3 LISTE-KONTROLLI PER SUBJEKTIN E KONTROLLUAR 86ANEKS 4 SHQYRTIMI ANALITIK PER KUJTESE 89ANEKS 5 TREGUESIT E KALIMIT T PRONSIS 90ANEKS 6 NDRLIDHJA MIDIS TREGUESVE FINANCIAR DHE JO-

FINANCIAR91

ANEKS 7 PRDORIMI I TREGUESVE JO-FINANCIARE 93


9/239

ANEKS 8.A VLERESIMI I RISKUT PER KONTROLL TVSH 95ANEKS 8.B VLERESIMI I RISKUT NE PERZGJEDHJE PER KONTROLL

TATIM FITIMI97

ANEKS 9 NORMAT FNANCIARE 98

ANEKS 9.1 NORMAT E RENTABILITETIT 98ANEKS 9.1.1 Fitimi mbi kapitalin e perdorur 98ANEKS 9.1.2 Perqindja e fitimit bruto 98ANEKS 9.2 NORMAT E EFIENCES 99

ANEKS 9.2.1 Norma e qarkullimit te stokut 99ANEKS 9.2.2 Dite debitore 100ANEKS 9.2.3 Dite kreditore 100ANEKS 9.3 PERMBLEDHJE 101ANEKS 10 REGJISTRIMET KONTABL 102

ANEKS 10.1 LIBRI I PAGAVE NE TE HOLLA 102ANEKS 10.2 LIBRI I ARKES 102ANEKS 10.3 RAKORDIMET ME BANKEN 102ANEKS 10.4 DITARET 102ANEKS 10.5 LIBRI SHITJEVE DHE BLERJEVE 103ANEKS 10.6 LIBRAT PER TE ARDHURAT 103ANEKS 10.7 LIBRI I MADH 103ANEKS 10.8 LIBRI PERSONAL 103ANEKS 10.9 NJE SISTEM I THJESHTE PER SHITJET 104

ANEKS 10.10 NJE SISTEM I THJESHTE PER BLERJET 105ANEKS 11 RAKORDIMI ME BANKEN 107ANEKS 12 RAKORDIMI ME ARKN 109

ANEKS 12.1 TRAJTIMI RIGOROZ I ARKES NGA TATIMPAGUES QEVEPROJNE ME TE HOLLA : PYETESOR

110

ANEKS 12.2 TESTI I FLUKSIT TE PARAVE 112ANEKS 13 KOEFICENTI I NGRITJES SE MIMIT 114

ANEKS 13.1 SHEMBUJ ME KOEFICENTET E NGRITJES SE MIMIT 114ANEKS 14( 14.1. 14.11.1)

MANUALI I PERDORUESIT TE PROGRAMIT AUTOMATIKTE KONTROLLIT BAZUAR NE RISK

116

ANEKS 15 UDHEZIME PER PERCAKTIMIN E STATUSIT TEPUNONJESIT

148

ANEKS 16 SI TE PERGATITET NJE ESHTJE GJYQESORE NE RASTEAPELIMI ( PROCEDURA GJYQESORE DHE PROVAT QEDUHEN PARAQITUR PERPARA GJYKATES)

150

PJESA IV RAPORTET E KONTROLLITFORMULARRAPORTI 1

RAPORTI I STRATEGJIS S PARA-KONTROLLIT 166

FORMULARRAPORTI 2

LIST-VERIFIKIMI I DETYRUESHEM PER MASAT GJATKONTROLLIT

169

FORMULARRAPORTI 3

RAPORTI I VIZITS SE KONTROLLIT 171

FORMULAR FORMULARI I INFORMATIZUAR PER T DHNAT E 175


10/239

RAPORTI 4 KONTROLLITFORMULARRAPORTI 5

ANALIZA E LLOGARIVE VJETORE 177

FORMULAR

RAPORTI 6

VIZITA SHOQERUESE/ BEFASUESE/ PAS KONTROLLIT 179

FORMULARRAPORTI 7

PROESVERBAL 180

FORMULARRAPORTI 8

NJOFTIM PER SEKTORIN E VLERESIMIT DHE MBLEDHJES 181

FORMULARRAPORTI 9

NJOFTIM-VLERESIMI PER TATIMPGUESIT 183

FORMULARRAPORTI 10

NJOFTIM PER KONTROLL 184

FORMULARRAPORTI 11

FLETE KONTABILIZIMI 185

PJESA V METODIKAT E KONTROLLIT TESEKTOREVE TE NDRYSHEM EKONOMIKE

METODIKA 1 PIJE DHE UJE 186METODIKA 2 IMENTO 190METODIKA 3 CIGARET DHE DUHANI 193METODIKA 4 IMPORTUES TREGTARE 195METODIKA 5 NDERTIM 199METODIKA 6 INSTITUCIONET FINANCIARE 203METODIKA 7 LOJRAT E FATIT 213

METODIKA 8 HOTELE DHE VENDE PUSHIMI 216METODIKA 9 FIRMAT PRODHUESE 220METODIKA 10 RESTORANTE DHE LOKALE GJELLESH TE GATSHME 225METODIKA 11 SHITES ME PAKICE KARBURANTESH DHE LENDESH

DJEGESE230

METODIKA 12 SHITES ME SHUMICE 233


11/239

PJESA 1 PROCEDURA E KONTROLLIT

KREU 1. HYRJE N KONTROLLIN TATIMOR

1.1. ARSYET PER KONTROLL TATIMOR

Sektoret e kontrollit ne zyrat e tatimeve duhet te programojne vizitat per te ushtruar kontrollne lidhje me detyrimet e subjekteve.

1.2. OBJEKTI I MANUALIT

Manuali synon te ndihmoje nepunesin qe ushtron kontroll te kuptoje subjektin qe pokontrollon, njohje kjo qe i mundeson kontrollorit te identifikoje ato transaksione ne te cilatdetyrimi i deklaruar duhet saktesuar.

Jo te gjitha proedurat zbatohen si per Tatim-Fitimin dhe per TVSH.

1.3. AFTSIT QE DUHET TE KETE KONTROLLORI

Kontrollori duhet te njohe legjislacionin tatimor dhe te zoteroje aftesine e interpretimit telegjislacionit tatimor, dhe ta zbatoje ate per probleme te veanta tatimore per subjektet mete cilat merret. Ai duhet te kete logjike ligjore dhe teknike, aftesi ne fushen e kontabilitetit,aftesi negocuese dhe fleksibilitet ne trajtimin e problemit. Kontrollori duhet te siguroje njerezultat te dokumentuar sakte per te mundesuar shqyrtimin dhe miratimin e organevedrejtuese.

1.4. OBJEKTIVAT E PRGJITHSHME TE KONTROLLIT TATIMOR

Objektivi primar i programit te kontrollit eshte konsolidimi i nivelit aktual te te ardhurave terealizuara nga organet tatimore, duke bere identifikimin e gabimeve ne vleresim dhe vjeljene te ardhurave tatimore qe jane pasoje e deklarimit me te vogel dhe te papaguara, dhe tesiguroje dekurajimin e evazionit dhe te shmangies tatimore.

Programi i kontrollit hartohet me synim kontrollin e atyre tatimpaguesve qe perfshihen nekategorite e larta te riskut.

1.5. PERZGJEDHJA PR KONTROLL TATIMORVizitat per kontroll do te behen duke perzgjedhur ato subjekte qe gjykohen se paraqesinrezikun me te madh per te Ardhurat, duke ruajtur nje ekuiliber ndermjet perzgjedhjes dhe

burimeve ne dispozicion.

Programi kompjuterik i ndertuar per kete qellim (sistemi per perzgjedhjen e kontrollit) duhette perdoret ne ato dege ku eshte instaluar. Perdorimi i ketij programi eshte pershkruar mehollesi ne Aneksin 14. Programi do te perzgjedhe nje perqindje fikse kontrollesh. Ne degetku nuk eshte instaluar programi i perzgjedhjes, perzgjedhja do te behet ne menyre manuale.(sipas perllogaritjes se pikavarazhit mbeshtetut ne kriteret vena ne Manual).


12/239

Kontrollet jane tre llojesh:

Kontroll i plote keto jane kontrolle gjitheperfshirese qe ndermerren per te kontrolluarte gjitha aspektet e biznesit te tatimpaguesit per te gjitha periudhat kohore qe nga

kontrolli i plote i fundit. Ky kontroll ne deget e medha nuk do te jete i shpeshte pershkak te kohes qe kerkon ne kryerjen e tij, por ne keto dege te pakten te kryhet nje herene 3 vjet. Jo me shume se 10 % e te gjitha kontrolleve te kryera mund te jene kontrolle te

plota.

Vizitat fiskale keto jane vizita te shkurtra te kryera gjate nje periudhe te shkurterkohore per te verifikuar saktesine e deklaratave dhe pagesave. Gjate kesaj vizite nuk

behen perpjekje per te kryer nje kontroll te plote por ne rastet kur vizita fiskale zbulontatim te papaguar, kontrollori mund te shtrije qellimin e vizites nese autorizohet ngaorganet drejtuese te deges tatimore. Kontrolli kryhet:

o Vetem per nje periudhe te perzgjedhur tatimore

o Vetem per nje lloj te zgjedhur tatimi

Vizitat e perziera keto jane vizita shume te shkurtra per te verifikuar nje eshtje teveante p.sh. nje kerkese urgjente per transaksion e cila eshte derguar ne administratentatimore.

1.5.1. Tatimpaguesit e TVSH/Tatim-Fitimit duke perdorur sistemin e perzgjedhjes sekontrolleve

Aty ku perdoret sistemi i perzgjedhjes se kontrolleve, per tatimpaguesit e tjere do te kete 5faktore kryesore te riskut te perdorur gjate perpunimit te pikeve te riskut per TVSH plus njefaktor tjeter per Tatimin mbi Fitimin:

Madhsia e tatimpaguesit ne baze te xhiros se tij Kompleksitei i tatimpaguesit Tipare t veanta (si p.sh. importues i rregullt) Besueshmria e tatimpaguesit Data q nga kontrolli i mparshm

1.5.1.1. Perzgjedhja e Kontrollit per TVSH

Per tatimpaguesit e TVSH (perjashtuar Tatimpaguesit e Medhenj) shpeshtesia e kontrollitpercaktohet ne baze te vleresimit te riskut qe paraqet tatimpaguesi per te ardhurat. Vleresimii riskut behet ne baze te nje formule te dhene bazuar ne madhesine, kompleksitetin dhe

besueshmerine e nje tatimpaguesi dhe kohes qe nga kontrolli i fundit. Madhesia etatimpaguesit do te percaktoje numrin e diteve qe do te nevojiten per te ekzaminuar regjistrate tatimpaguesit.

Perzgjedhja e kontrollit per TVSH behet ne baze te shumes se pikeve, sipas formuls semeposhtme. do tatimpaguesi i caktohen nje numer i dhene dite-kontrolli dhe Pergjegjesi iSektorit te Kontrollit ben perzgjedhjen e tatimpaguesve qe do kontrollohen gjate muajit, derisa te plotesohen ditet ne dispozicion per kontroll te muajit:


13/239

Piket e kompleksitetit + piket per madhesine x piket per besueshmerine = pike perperzgjedhje

Piket per perzgjedhje x numrin e muajve qe nga kontrolli i meparshem = piket gjithsej

Prve ksaj, Prgjegjsi i Kontrollit mund te beje nje perzgjedhje prej nje perqindje tecaktuar te diteve per kontroll per te krijuar hapsira per kontrolle rastesore, per tiu dhenepergjigje pyetjeve dhe marrjen e masave per informacionin e marre. Perzgjedhja per kontrolle bere nga STI-ja do te kufizoje kryerjen e perzgjedhjes manuale.

1.5.1.2. Perzgjedhja e Kontrollit per Tatimin mbi Fitimin

Faktort e besueshmerise per TVSH jane po aq te zbatueshem per Tatimin mbi Fitimin dhe ,per kete arsye, do te zbatohen si me lart. Sidoqofte, kontrollet per Tatimin mbi Fitimin kanenatyre vjetore dhe per kete arsye llogaritja e TVSH duke perdorur muajt qe nga kontrolli ifundit nuk mund te zbatohen. Ne vend te kesaj, mund te perdoret shumefishuesi i

meposhtem:

Kontrolli i Fundit ShumfishuesiKontrolluar vitin e kaluar (VK) 1Kontrolluar n VK + 1 2Kontrolluar n VK + 2 3Kontrolluar n VK + 3 ose m shum 5

Per tatimpaguesit per Tatim-Fitimin perzgjedhja per kontroll kryhet ne baze te bilanceve

vjetore. Krahasohet rentabiliteti i tatimpaguesve individuale me mesataren e sektorit

ekonomik perkates (e cila mund te llogaritet ose te vleresohet per ate dege), dhe aty ku ka

prirje ne renie per Tatim-Fitimin. Madhesia dhe kompleksiteti i tatimpaguesit percaktojne

numrin e diteve per analizimin e regjistrimeve te tatimpaguesit.

Perzgjedhja per kontrollin e Tatim-fitimit do te behet per ata tatimpague qe tregojne: (1)

fitime me te uleta se mesatarja per industrine e tatimpaguesit, (2) humbje, ose (3) shfaqin

prirje per renie te fitimit. Numri i tatimpaguesve te perzgjedhur per kontroll do te varet nga

numri i kontrolloreve ne dispozicion.

do tatimpagues q duhet t paguaj Tatimin mbi Fitimin duhet t ket gjithashtu nj faktor

t lidhur me fitimin qe merret ne konsiderate dhe i shtohet pikavarazhit t riskut pr TVSH-

n duke identifikuar tendencat ne renie te fitimit te tatimpaguesve individuale mbeshtetur nete dhena historike.

Faktori do te shohe prqindjen mesatare t Tatimit mbi Fitimin q sht deklaruar gjat t

dhnave historike kundrejt prqindjes s deklaruar t Tatim-Fitimit dhe do t shkallzoj nj

pikavarazh risku n baz t shmangies nese shmangiet jane negative, si me poshte:

% e Shmangies nga mesatarja e llogaritur Prqindja e Shumfishuesit< -20% + 80%-20% to 10% +50%-10% to 5% +20%

-5% to 2% +10%


14/239

-2% to +0% +0%Pasi t jen llogaritur t gjith pikt e riskut, Programi automatik i kontrollit do t krijoj njtabel t tatimpaguesve t renditur sipas pikve t caktuara, dhe do ta prdor kt tabel

pr t krijuar skedulin e sugjeruar t kontrollit pr periudhn e ardhshme. Madhesia e

tatimpaguesit do te tregoje kohezgjatjen e parashikuar te nje vizite kontrolli.

Per te bere me te kuptueshme perzgjedhjen e kontrollit per Tatim-Fitimin do te nevojitet qedega tatimore te beje nje hedhje te vetme te dhenash. Metoda e hedhjes dhe kerkesat per tedhenat do te paraqiten ne Aneksin 14 kur Programi Automatik i Kontrollit te vihet ne

perdorim.

1.5.2. Tatimpaguesit e biznesit te vogel (tatimi i thjeshtuar mbi fitimin)

Tatimpaguesit qe kane nje qarkullim nen kufirin e regjistrimit per TVSH u kerkohet teregjistrohen per Tatimin Vendor mbi Biznesin e Vogl dhe Tatim-Fitimin e Thjeshtuar.

Kerkesa per kontroll tatimor buron nga risku qe paraqesin per te ardhurat dhe si rrjedhojetatimpaguesit e vegjel do te kontrollohen shume me rralle se sa tatimpaguesit e TVSH apoTatimit mbi Fitimin.

Perzgjedhja e tatimpaguesve te vegjel do te behet nepermjet sistemit te perzgjedhjes perkontroll ne te njejten menyre si per TVSH-ne ashtu edhe Tatimin mbi Fitimin. Te gjithekontrollet do te marrin maksimumi nje dite dhe perparesi do tu jepet tatimpaguesve temedhenj. do biznes i vogel duhet te jete kontrolluar te pakten nje here gjate nje periudhe 4-vjeare duke perdorur Programin Automatik te Kontrollit ose nje sistem te pershtatshemmanual, dhe dega e tatimeve ruan te drejten shtese te perzgjedhe nje numer te caktuarsubjektesh per kontroll ne menyre manuale.

1.6. MENAXHIMI I KONTROLLIT TATIMOR NE DEGET E TATIMEVE

1.6.1. Formulimi dhe raportimi i planit te kontrollit tatimor

Plani i kontrollit per secilen nga Deget e Tatimeve ne rrethe hartohet nga Pergjegjesi iSektorit te Kontrollit, ne daten 20 te muajit paraardhes dhe miratohet nga Kryetari i Degesdhe Drejtori i Kontrollit dhe Investigimit. Duke perdorur metoden e siperpermendur te

perzgjedhjes per kontroll (programi i informatizuar ose program manual), ne plan do teperfshihen tatimpaguesit per kontroll si dhe sa dite kontrolli do te shpenzohen per dokontroll tatimor.Menjehere me miratimin te planit te kontrollit ne degen e tatimeve , Drejtori i Kontrollit dheInvestigimit ne DPT informohet per programet mujore te kontrollit nga seila dege tatimore

para dates 1 te do muaji.

Programet e kontrollit duhet te jene fleksibl. Ashtu si u theksua me pare, duhet te ketehapesire per te perfshire ne program raste te perzgjedhura kontrolli, si dhe kontrolle te tjera,ku Dega e mendon te nevojshme. Megjithate, keto lloj kontrollesh (rutine ) nuk duhet te

perbejne me shume se 15 % te diteve ne dispozicion per kontroll ne muaj.

Nese grupi i kontrollit nuk ben kontrollet e perzgjedhura per ate muaj, kontrollet e

planifikuara per ate muaj, duhet te planifikohen per muajin e ardhshem. Kontrollet e muajve


15/239

ne vijim reduktohen duke zbritur numrin e diteve te kontrollit ne dispozicion, dhe perpasoje, edhe numrin e tatimpaguesve te perzgjedhur.Kjo metode trajtohet ne Aneksin 14.

Per do fund muaji, deri ne date 5 te muajit pasardhes nga dega e tatimeve pergatitet raport

per Drejtorin e Kontrollit dhe Investigimit ne DPT. Per nje zyre tatimesh, e cila perkontrollin e kryer ne muajin e mbyllur ne menyre te vazhdueshme nuk arrin objektivat evendosura nga proesi i perzgjedhjes, behet analiza per nxjerrjen e shkaqeve per kete qellim.

1.6.2. Llogaritja e pagess s ofruar gjate kontrollit tatimor

Ne kontroll e siper, subjekti mund te ofroje te beje pagesen e detyrimit tatimor te zbuluar.Nese shuma per pagese eshte ne te njejten mase me detyrimin tatimor shtese qe kontrollorika mundur te zbuloje, tatimpaguesi duhet udhezuar qe te prese derisa vleresimi te jete i plotedhe te dorezohet per te garantuar nje pagese tatimore te llogaritur mire. Nese behet fjale pernje vleresim per TVSH, per mos-paraqitje te deklarates per TVSH, kontrollori e udhezon

tatimpaguesin te beje pagesen ne banke.

1.6.3. Menaxhimi i kohes

Kohezgjatja e kontrollit percaktohet sipas programit dhe parashikohet qe pasi kontrollori teperfundoje punen kontrolluese dhe te shkruaje raportin gjat vizits s kontrollit brendakohes se percaktuar. Nese koha nuk eshte e mjaftueshme, kontrollori raporton me shkrimkete fakt se bashku me aresyet per eprorin dhe kerkon autorizim per kohezgjatje tekontrollit. Kontrollori nuk mund te qendroje per kontroll ne mjediset e subjektit megjate se percakton autorizimi.

1.6.4. Pergatitja e raportit te kontrollit

Eshte e detyrueshme qe ne perfundim te do kontrolli, te pergatitet raporti i kontrollit perdo kontroll duke ndjekur proeduren e hollesishme qe eshte paraqitur ne Tabelen eProedurave 3 dhe duke perdorurFormular Raportin Nr. 3. Kjo zbatohet edhe ne rastetkur gjate nje viti ushtrohet kontroll me shume se nje here.

1.6.5. Lidhja midis degeve te tjera tatimore shoqeri te asociuara

Kur shqyrtohet dosja e tatimpaguesit, apo gjate ushtrimit te kontrollit, kontrollori mund teverej pranine e shoqerive te asociuara (bija). Aty ku eshte e mundshme, kontrollorinepermjet Drejtorit te Kontrollit dhe Investigimit ne DPT, mundeson bashkerendimin ekontrolleve qe do te ushtrohen. Ne menyre te veante, ne rastet kur transaksionet kryhenmidis shoqerive te asociuara per qellime manipulimi te detyrimeve tatimore. Shih meposhte, Pjesa 9.

1.6.6. Shmangia e tatimit

Nese kontrollori veren se eshte praktikuar shmangia tatimore, e cila rezulton ne firo te teardhurave, ai keto fakte ia raporton Kryetarit te Deges. Kur shmangia tatimore ndodh pershkak te mangesive ne legjislacion, kontrollori duhet te bej rekomandime per permiresime te

legjislacionit, duke i drejtuar keto sugjerime tek kryetari i Deges, i cili i percjell ato ne DPT.


16/239

1.7. KOMPETENCAT E KONTROLLIT TATIMOR

1.7.1. LigjiKompetenca e inspektorve t kontrollit pr t hyr n ambjentet e biznesit dhe pr tkontrolluar regjistrimet e tij (pr kryerjen e kontrollit tatimor) prfshihen n disa ligjendonjher n varsi t tipit t tatimit ndrsa n ligje t tjera n formn e kompetencave mt prgjithshme. Pjest prkatse t ligjeve q prcaktojn kompetencat e nj kontrollori(shto ndryshimet qe behen ne keto ligje) jan:

Detyrimi i tatimpaguesit pr t mbajtur regjistrime dhe pr t dhn informacion

Pr tatimin mbi t ardhurat q mbahet n

pag

Pr agjentt tatimorPr t gjith subjektet

Pr t gjith palt e treta

Pr bankatPr TVSHPr akcizat

Ligji pr Tatimin mbi t Ardhurat Nen. 10

(2)Udhzimi pr Tatimin mbi t Ardhurat Nen.2.5Ligji pr Proedurat Tatimore Nen. 13Ligji pr Proedurat Tatimore Nen. 61 dhe65Udhzimi i Ligjit pr Proedurat Tatimore

Nen. 6.1 dhe 6.2Ligji pr Proedurat Tatimore Nen. 66 dhe66/1Ligji pr Proedurat Tatimore Nen. 67

Ligji pr TVSH Nen. 40, 46Ligji pr Akcizat Nen. 11, 12, 32

Detyrimi pr t br deklaratnPr individt

Pr subjektet

Pr tatimin mbi pasurin

Pr lojrat e fatit

Pr t gjith subjektetPr TVSH

Pr akcizat

Ligji pr Tatimin mbi t Ardhurat Nen.13dhe Udhzimi Nen. 2.8Ligji pr Tatimin mbi t Ardhurat Nen. 29dhe Udhzimi Nen. 3.12Udhzimi pr Tatimin mbi t Ardhurat Nen.2.6Udhzimi pr Tatimin mbi t Ardhurat Nen.2.7Ligji i Proedurave Tatimore Nen .62Ligji i TVSH Nen. 37 dhe 39 dhe Udhzimi

Nen. 9Ligji pr Akcizat Nen. 12, 27, 34


17/239

E drejta e hyrjes n ambjentet e tatimpaguesitPr t gjith subjektetPr t gjith subjektet

Pr Tatim-Fitimin e ThjeshtuarPr TVSHPr Tatimin Vendor mbi Biznesin e Vogl

Pr akcizat

Ligji i Proedurave Tatimore Nen. 46/1Udhzimi i Proedurave Tatimore Nen.46/1 dhe 46/2

Ligji pr t Ardhurave Tatimore Nen. 37Ligji pr TVSH Nen. 47Ligji pr Tatimin Vendor mbi Biznesin eVogl Nen. 6Ligji pr Akcizat Nen. 15, 16, 17.

E drejta pr t krkuar regjistrime, marrjen e kopjeve dhe largimin e regjistrimevePr t gjith subjektet

Pr akcizn

Ligji pr Proedurave Tatimore Nen. 46/1dhe Nen. 63Ligji pr Akcizat Nen. 20

E drejta e prgjithshme pr t ushtruar kontrollPr t gjith subjektet Ligji i Proedurave Tatimore Nen. 63 dhe

Udhzimi pr Proedurat Tatimore Nen. 5E drejta pr t br vlersimePr t gjith bizneset

Pr akcizat

Ligji i Proedurave Tatimore Nen.33 dheNen. 36Udhzimi pr Proedurat Tatimore Nen. 2.2Ligji pr Akcizat Nen. 14

Me ndryshimin e ligjeve, kjo pjes duhet t rishkruhet pr t pasqyruar ndryshimet dhe pr

kt t vendoset nj amendim n kt manual.


18/239

KREU 2. PRMBLEDHJE E KONTROLLIT TATIMOR

2.1. HYRJE

Kjo pjes trajton nj prmbledhje t mnyrs se si sht i organizuar kontrolli tatimor brendaadministrats tatimore. Nj prshkrim m i mir i detyrave t personelit n nivel dege dheDrejtorie mund t gjendet n Rregulloren e DPT Organizimi, Funksionimi dhe Detyrat eDrejtoris s Prgjithshme t Tatimeve dhe prshkrimet e karakteristikave t vendeve t

puns pr do punonjs t DPT.

Metodologjia qe duhet ndjekur ne kontrolle parashtrohet ne tabelat e proedurave ne fund teketij manuali. Tabelat e proedurave perfshijne:

1. Planifikimin e kontrollit2. Veprime kontrolli te detyrueshme

3. Kontrolle te zgjeruara4. Raporti per kontrollin dhe vlersimi i riskut.5. Kalimi i rasteve per investigim6. Menaxhimi i kontrollit tatimor7.Kontrolli i tatimpaguesve qe operojne ne shume vende

2.2. OBJEKTIVI I KONTROLLIT TATIMOR

2.2.1. Objektivat

Objektivi i pergjithshem i kontrollit tatimor eshte te vlersoje riskun e paraqitjes se

detyrimeve tatimore me te vogla dhe te hartoje proedura per te testuar ate risk. Para fillimitte kontrollit, kontrollori duhet te kete pare me shume vemendje dekaraten e fundit tatimorete tatimpaguesit duke kerkuar ne te ndonje eshtje te paqarte, apo ndonje problem tediskutueshem. Duhen marre ne konsiderate rezultatet e kontrolleve te meparshme, dhe nesegjenden pika te dobta ne kontrollin e meparshem, ato duhen rishqyrtuar. Ne planifikimin ekontrollit dhe gjate ushtrimit te tij, kontrollori duhet te kete parasysh objektivat emeposhtme, per te cilat duhet te sigurohet gjate ushtrimit te kontrolleve:

A eshte plotesuar gjithka te gjithe bilancet dhe transaksionet qe duhenperfshire ne deklaraten finaciare jane perfshire ne te.

Saktesia - transaksione te regjistruara dhe bilance qe duhet te jene matematikishtte sakta Egzistenca - aktivet dhe pasivet e regjistruara egzistojne faktikisht; transaksionetnuk jane fiktive. Koha e regjistrimit - Transaksionet regjistrohen ne kohen e duhur. Vleresimi transaksionet jane llogaritur ne perputhje me ligjet. Te drejtat dhe detyrat - aktivet e regjistruara i perkasin subjektit dhe pasivet eregjistruara jane detyrime te tij. Prezantimi dhe pasqyrimi i transaksioneve - bilanci i llogarive klasifikohet drejt.

Objektivat e lartepermendura per kontrollin jane shume te rendesishme per do kontrolltatimor. Duke lidhur se bashku proedurat e kontrollit nen driten e objektivave te kontrollit


19/239

mundesohet nje strategjie e sakte per egzaminimin e riskut e te fshehjes se detyrimevetatimore.

2.2.2. Konsideratat strategjike

Koha dhe mundi qe harxhohet per nje kontroll duhet te jene ne perpjestim me riskun qeparaqesin subjektet per te Ardhurat. Per te menaxhuar ne menyre sa me te efektshme kohene shpenzuar, pjesa me e madhe e kontrolleve do te jene Vizita Fiskale kontrolle teshkurtra te kryera gjate nje periudhe te shkurter kohore per te verifikuar saktesine edeklaratave dhe pagesave. Kontrolli kryhet vetem per nje periudhe te perzgjedhur tatimore,dhe mund te kufizohet vetem tek nje lloj i perzgjedhur tatimi.

Pervoja ka treguar qe kontrollet ne menyre te vazhdueshme te subjekteve te medha, kanerezultuar me fshehje te detyrimeve tatimore faktike te tyre, dhe per pasoje, biznesi i madh neteresi perben nje fushen me te medhe te riskut te te ardhurave dhe prandaj duhen trajtuart me

vemendjen me te madhe. Kontrolli duhet te jete sistematik dhe eshte e nevojshme njeperqasje e tipit nga lart-poshte, duke filluar me identifikimin e eshtjeve strategjike, dhenga keto eshtje, te percaktohet menyra e ushtrimit te kontrollit. Ky manual percakton njemenyre trajtimi nga lart-poshte per te cilen ndermerren keto hapa:

Planifikim, kontroll dhe regjistrim i te dhenave. Kontrollori duhet te planifikoje,kontrolloje dhe regjistroje sakte punen e tij.

Sistemet e mbajtjes se llogarive (bilanceve). Kontrollori duhet te zhbiroje ne sistemine mbajtjes se te dhenave dhe menyren e perpunimit te transaksioneve nga subjektidhe te vleresoje saktesine qe eshte baze per pergatitjen e deklaratave tatimore.

Evidencat e kontrollit. Kontrollori duhet te siguroje evidenca perkatese dhe qe timundesojne atij nxjerrjen e konkluzioneve te arsyeshme per saktesine e mundshmete te dhenave financiare.

Kontrollet e brendshme. Nese kontrollori deshiron te vlersoje besueshmerine ekontrolleve te brendshme, ai duhet te beje vleresimin per to duke konkluduar nevertetesine dhe saktesine e permbushjes se operacioneve.

Shqyrtimi i te dhenave financiare. Kontrollori duhet te rishqyrtoje te dhenatfinanciare ne ate mase qe ti jape atij nje baze te arsyeshme per te gjykuar ne lidhjeme saktesine e deklaratave tatimore.

2.2.3. Arsyet dhe metoda e planifikimit

Proedurat tatimore duhen planifikuar, kryer dhe vleresuar ne menyre qe kontrollori te mundte zbuloje fshehje te detyrimve tatimore ne te dhenat financiare dhe te dhenat e tjera, te cilatndikojne ne pozicionin tatimor te subjektit.

Per te arritur kete menyre trajtimi,nga lart poshte, eshte e nevojshme te ndermerren ketohapa:Hapi 1: Te sigurojme njohje per tatimpaguesin dhe te identifikojme legjislacionin qe do tekete ndikim te drejteperdrejte mbi detyrimet e tij tatimore.Hapi 2: Te identifikohen fushat me risk me te larte dhe nga vleresimi i risqeve me te medhate identifikuara, te percaktohen drejtimet e kontrollit.


20/239

Hapi 3: Grumbullojme informacionin e nevojshem1 duke filluar me kontrollet e organevedrejtuese, sistemet e kontabilitetit, dhe se fundi me kontrollin e brendshem te llogarive.Hapi 4: Nga vleresimi i risqeve kryesore te identifikuara, percaktoni fushat e kontrollit dukevleresuar faktoret e lartpermenduar.

Hapi 5: Ne tatimpagues shume te medhenj te cilet kane kontroll te brendshem, vleresonikontrollet e brendshme te kontabilitetit qe jane ne perdorim per ato fusha te identifikuara tekontrollit, dhe zhvilloni nje program testimi thelbesor sipas nevojave.

2.3. QELLIMET E KONTROLLIT

Qellimi i pergjithshem i kontrollit tatimor eshte te ushtroje kontroll te tatimpaguesi dhe tesiguroje qe, duke identifikuar dhe pastaj investiguar fushat e riskut, tatimpaguesi nxjerre nemenyre te sakte detyrimin e tij tatimor.

2.3.1. Identifikimi i gabimit

Gabimet rezultojne kur struktura e kontrollit te kontabilitetit eshte e dobet dhe kontrolloriduhet ta percaktoje kete dobesi.

2.3.2. Identifikimi i mashtrimit

Ne proesin e planifikimit te kontrollit, kontrollori duhet te beje vlersimin e riskut permashtrim, keshtu qe, nese zbulohet mashtrim, plani i kontrollit te perfshije masat e duhuraqe duhen marre. Kontrollori duhet te perpiqet te percaktoje praktika menaxhimi ne lidhjeme kufizimin e mashtrimit, per te ndihmuar nje vleresim te aneve pozitive dhe dobesive tesistemeve. Ne Aneksin 1 sugjerohet nje diagnoze per konsiderate.

2.4. ROLI I ZYRAVE QNDRORE T DPT

2.4.1. Drejtoria e Kontrollit Tatimor dhe Investigimit

Drejtoria e Kontrollit Tatimor n Zyrat Qndrore t DPT ka ne prbrje nj Sektor prInspektimin e puns s kontrollit tatimor. Kjo pjes sht prgjegjse pr administrimin dhembikqyrjen e t gjith veprimtarive t kontrollit tatimor brenda DPT-se dhe i raportonDrejtorit t Kontrollit Tatimor dhe Investigimit.

Prgjegjsit specifike t Drejtorit t Kontrollit Tatimor dhe Sektorit t Inspektimit tKontrollit Tatimor n Zyrave Qndrore prfshijn: Vizita inspektimi n Degn Tatimore pr t analizuar efikasitetin dhe efektivitetin e

programit n fuqi t kontrollit pr tatimpaguesit n Degn Tatimore (prfshi vizitat embikqyrjes n Degen e Tatimpaguesve te Medhenj).

Vrojtimi i arritjeve t Degs Tatimore kundrejt planeve te miratuara te kontrollit.tatimor.

Kur ka dyshime lidhur me zbulimet e do kontrolli tatimor n degn tatimore, kryen ri-kontrolle t tatimpaguesve pr t prcaktuar nse kontrolli sht kryer me kujdes.

1 Ky informacion duhet te mbahet brenda dosjes se tatimpaguesit


21/239

Ofron kshillim dhe udhzim n rang specialisti n lidhje me kontrollin efient dheefektiv t tatimpaguesve duke ndrmarr kontrolle t prbashkta t tatimpaguesve nrastet kur sht e nevojshme pr qllime trajnimi ose inspektimi.

2.5. ROLI I SEKTORIT TE KONTROLLIT NE DEGN TATIMORE

Detyrat e kontrollit ne Dege per kontrollin e tatimpaguesve: Ndrmerr vizita kontrolli n ambjentet e tatimpaguesve, n prputhje me programin

e kontrollit q prcakton shpeshtsin, kohzgjatjen dhe numrin e inspektorve tkontrollit pr do lloj tatimi.

Ndrmerr vizita verifikimi pr t gjith deklarimet tatimore q konsiderohen si tnevojshme.

Llogarit detyrimin tatimor t zbuluar gjate kontrollit tatimor dhe duke paturparaprakisht situaten financiare te subjektit para kontrollit, perllogarit detyrimetperfundimtare tatimore te subjektit (detyrimin e zbuluar plus/minus borxhin/kreditin

aktual). Kshillimi me tatimpaguesin per saktesimin e problemeve t hasuara dhe ofrimi i

dhzimeve ose rregullave pr tatimpaguesin.Nepermjet raportit te kontrollit te perfunduar, ve ne dijeni sektorin juridik per rastet e

nevojshme te fillimit te proedurave ligjore per kallezimin e subjektit.


22/239

KREU 3. PLANIFIKIMI I KONTROLLIT TATIMOR

3.1. HYRJE

Para se te vendose se fare do te analizoje gjate kontrollit tatimor, kontrollori duhet te bejeplanin e kontrollit duke perdorur dosjen e tatimpaguesit. Nese eshte e nevojshme, mund tebehet nje vizite paraprake tek tatimpaguesi per te qartesuar disa eshtje, si per shembull,metodat e mbajtjes se te dhenave, sidomos kur dosja e tatimpaguesit nuk eshte e plote. Pertatimpaguesit e vegjel, kjo vizite nuk duhet bere . Planifikimi duhet te perfshije disa hapa qespjegohen hollesisht me poshte.

Hapi 1. Shqyrtim i subjektit, duke mbledhur informacion ne menyre qe te njihet me mire kyi fundit.Hapi 2. Shqyrtim paraprak analitik, duke vleresuar dhe shqyrtuar veprimtarine e subjektit.Hapi 3 Vleresimi i riskut per mosdeklarimin e sakte te pozicionit te vertete tatimor te

subjektit.Hapi 4. Vleresimi i efeftivitetit te kontrolleve te brendshme per te mundesuar strategjine eplanifikuar per kontroll (e perdorshme per subjekte me te medha dhe komplekse).Hapi 5. Percaktimi i strategjise se kontrollit duke marre ne konsiderate rezultatet einformacionit te grumbulluar ne lidhje me subjektin, dhe vendimet per gjykimet rreth riskutdhe efektivitetit te kontrollit. Strategjia duhet te marre gjithashtu parasysh se cilat fusha te

biznesit jane kontrolluar ne kontrollin e meparshem ne menyre qe te shmanget perseritja.

3.1.1. Hapi 1 shqyrtimi i subjektit

Nese kuptohet natyra e subjektit, mund te vleresohet edhe risku i fshehjes se detyrimit

tatimor. Kontrollori duhet te kuptoje formen e kontabilitetit te perdorur nga ana e subjektitdhe te beje shqyrtime analitike paraprake duke perdorur dosjen e tatimpaguesit, te dhena temeparshme per veprimtarine e tatimpaguesit te marre nga sistemi informatik, ose te kryejenje vizite paraprake.

Marrja e pergjigjeve per keto pyetje, te cilat nevojiten para se te nise kontrolli, me qellim qete kuptohet natyra e subjektit dhe sistemin e tij kontabel, duke vene ne perdorim edheshenimet e kontrolleve te meparshme te tatimpaguesit. Aneksi 2 rendit faktort qe mund te

jene me rendesi per kontrollorin, ne menyre qe te njohe subjektin ne fjale. Kjo nuk eshtegjithka, por eshte pikenisje per kontrollorin te ushtroje gjykimin e tij.

3.1.1.1. Njohja (te kuptuarit) e subjektit

Pyetjet baze qe duan pergjigje jane:

fare produktesh shiten apo sherbimesh kryen? fare blerjesh jane bere dhe nga cili? A ka subjekti filiale? Ne fare konsiston proesi i prodhimit? A kemi te bejme me veprimtari tregtare me cikle? A ka grafik javor tregtimi ne tregtine me para ne dore? Cilat jane kushtet e tregtimit, per shitjet dhe blerjet?


23/239


24/239

Libri i shitjeve per llogarite personale te klienteve Libri i blerjeve per llogarite personale te furnizuesve Libri i madh (nominal) per gjithe llogarite - shpenzime, aktive, hua, etj.

Teorikisht, nje sistem i tille i plote me kontabilitet te dyfishte, eshte vetebalancues, por nepraktike balancohet ne fund te vitit me ane te perfshirjes se zerave te vleresuar ose te hedhurne bilanc. Ne te njejten menyre, llogarite qe pershijne nje bilanc te pergatitur me ane telibrave me sistem jo plotesisht te dyfishte, balancohen me hyrje te vleresuara ose

balancuese.

Pavarsisht se sa te plota mund te jene regjistrat, faktor me i rendesishem eshte saktesia eshifrave te hedhura ne te.

Menjehere pas shqyrtimit te biznesit, kontrollori duhet te jete i ndergjegjshem per faktoret ejashtem dhe faktoret e brendshem qe ndikojne mbi biznesin, dhe te kete njohje ne lidhje me

burimet e informacionit qe mund te perdore per te percaktuar pozicionin tatimor te biznesit.

3.1.1.3. Konsiderata te ecurise se biznesit

Si pjese e analizes se subjektit, duhet marre ne konsiderate pozicioni financiar i subjektit.

Aneksi 5 rendit treguesit e rrethanave qe ojne ne falimentimin e subjektit. Nese ka treguesper falimentimin e subjektit, kontrollori duhet te marre masa per te mbrojtur do detyrimtatimor, p.sh duke rekomanduar ngrirjen e llogarise bankare te kompanise.

3.1.2. Hapi 2 - analiza paraprake analitike

Ne Aneksin 4 do te gjeni nje kujtese ndihmese per nje analize paraprake analitike. Kjo,perqendrohet ne llogarite financiare. Kontrollori ben perpjekje te identifikoje parregullsi neato llogari.

Kontrollori qe ben nje analize ne forme analitike te detajuar, analizon thelle marredheniet(lidhjet) midis zerave te ndryshem te te dhenave, dhe pastaj kryerjen e investigimin perndryshime (diferenca) te papritura qe identifikohen me ane te analizave dhe krahasimeve tetilla si: Zera te te dhenave financiare (p.sh. midis shitjeve dhe kostove te shitjeve)

Zera te treguesve financiare dhe jo-financiare (p.sh. midis shpenzimeve ne bordero dhemasen e fuqise punetore) Informacionin e periudhes me te fundit me te dhenat koresponduese te periudhave te

mepareshme, me ndermarrje te tjera te krahasueshme apo me mesataren e atij sektoriekonomik.

Si pjese te analizes paraprake ne menyre analitike, kontrollori duhet te analizoje llogaritevjetore ne dispozicion dhe te beje analizime per te identifikuar ndryshimet midis shifrave tellogarive vjetore me deklaratat tatimore.


25/239

3.1.3. Hapi 3 - percaktimi i riskut per fshehje (deklarime me te ulta)Kontrollori duhet te kete njohuri per subjektin ne te cilin ushtron kontroll dhe, pasi ka berenje vleresim paraprak analitik, te kete parsysh fushat qe meritojne vemendje me te madhe.

Kontrollori duhet te vere ne perdorim njohurite per biznesin per identifikimin e fshehjes sedetyrimeve, duke u perqendruar ne ato fusha qe mund te shkaktojne humbje me te medha, nerast fshehje te tyre.

3.1.4. Hapi 4 - analiza e kontrolleve te brendshme (testi i pajtueshmerise)

Ky paragraph zbatohet vetem per subjekte te medha me sisteme te ngritura tekontrollit te brendshem. Kontrollori duhet te analizoje kontrollet e brendshme te subjektit.

Nese kontrollet e brendshme jane te dobta, aty risku i gabimit eshte i larte. Kjo do tejustifikonte vendimin per te ushtruar kontroll me te detajuar. Eshte e rendesishme te bejmedallimin midis kontrolleve qe imponohen nga drejtuesit per mbarevajtjen e aktivitetit

ekonomik te subjektit (kontrolli i organeve drejtuese mbi personelin) dhe kontrolle perdrejtimin e subjektit (kontrolle menaxhimi). Edhe nese kontrollet e brenshme jane te forta,organet drejtuese te subjektit mund te manipulojne strukturen, proedurat e financimit dhekontabilitetit me qellim uljen e detyrimit tatimor.

Kontrollori duhet te kuptoje sistemet e kontabilitetit dhe sistemet jo-financiare qe janeperdorur nga subjekti, per tu siguruar ne lidhje me saktesine ose jo te raportit financiar.

3.1.5. Hapi 5 - Raportimi i strategjise se kontrollit

Kontrollori duhet te percaktoje drejtimet e subjektit qe do te egzaminoje dhe te dokumentoje

veprimin qe synon te ndermarre, ne Formular Raporti Nr. 1, ne perputhje me Tabela eProedurave 2. Kini parasysh qe planifikimi juaj do te jete sipas riskut te teardhurave. Nese kemi te bejme me tatimpagues te vegjel, atehere etapat e planifikimitduhet te jene te shkurtra dhe jo te detajuara.


26/239

KREU 4. KRYERJA E KONTROLLIT TATIMOR

eshtjet dhe metodat e diskutuara ne kete pjese jane te zbatueshme per kontrollet e plota dhevizitat fiskale. Kontrollori duhet te perdore gjykimin e tij per te vendosur per shkallen dhe

thellesine e testimeve te kryera mbi llogarite.

4.1. FILLIMET E KONTROLLIT TATIMOR

Kontrolli duhet kryer ne mjedisin ku tatimpaguesi zhvillon aktivitetin e tij, dhe kontrolloriduhet te vizitoje edhe ne njesi te tjera, gjithnje nese aktiviteti nuk kryhet vetem ne nje vend.(Keto vizita kontrolli mund kryhen nga kontrollori qe eshte ngarkuar per kontroll, ose ngadege te tjera te tatimeve ne pergjigje te kerkesave per sigurim informacioni, ne rastet kur

biznesi kryhet ne mjedise qe ndodhen ne disa dege tatimesh)

Kontrollori te kerkoje te dhena per biznesin ne te cilin ushtron kontroll, per periudha te

meparshme. Kur ka rezistence nga subjekti apo konsulente te tij kjo rezistence zakonishtkapercehet duke i bere te ditur se, vonesa ne dhenien e informacionit, konsiderohet simungese deshire per bashkepunim, dhe qe thjesht rrit kohezgjatjen e kontrollit, dhe per

pasoje pengesa per aktivitetin ekonomik te subjektit.

Te gjitha regjistrimet duhet te perdoren gjate kryerjes se kontrolleve te plota ose vizitavefiskale. Per vizita te perziera do te jete vetem e nevojshme qe te verifikohet ne llogarine

perkatese eshtja qe po vleresohet.

4.1.1. Intervista fillestare

Ne fillim, kontrollori interviston nje perfaqesues te shoqerise. Intervista fillestare eshteshume e rendesishme dhe eshte e nevojshme qe kontrollori te pergatitet mire. Verifikimet edetyrueshme duhen perfshire ne kete interviste, per te bere te mundur qe te dhenat qe katatimpaguesi te meren dhe hidhen ne dosje, ne Tabelen e Proedurave Nr. 3 dhe neFormular Raport Nr. 2.

Ne nje ortakeri duhen intervistuar partneret. Intervista duhet realizuar me drejtoret ekompanive, duke supozuar qe jane drejtoret ata qe drejtojne biznesin. Ne keto takime duhette sigurohet informacioni i meposhtem:

Pershkrim i pergjithshem i shoqerise Detyrat qe kryen secili ne ate shoqeri Informacion i hollesishem lidhur me objektivat e shoqerise, ne menyre te veante ne

lidhje me normen e fitimit, dhe menyra qe ka zgjedhur shoqeria per te arritur atoobjektiva

Qartesimi i ndonje pike per informacionin e grumbulluar, i cili nuk perputhet meinformacionin e dhene

Investigimi i ndonje pike te dobet, shfaqur ne sistemin e kontrollit, apo regjistrimet persubjektin, te cilat per pasoje hedhin hije dyshimi per deklarimin tatimor te paraqitur.

Percaktimi i informacionit shtese qe kerkohet dhe afatin kohor per sigurimin ketijinformacioni.


27/239

Nese regjistrat nuk i mban pronari apo drejtori, eshte e rendesishme qe kontrolli te behet kurpersoni i ngarkuar te jete disponibel. Ju keni nevoje te dini:

si kalon (pasqyrohet) shitja ne sistem

si kalon blerja ne sistem si trajtohen shpenzimet si trajtohen hyrjet ne arke dhe pagesat cilat jane fushat me te cilat merren pronaret/drejtoret ne cilat fusha merren vete pronaret /drejtoret nese bashkeshortja/bashkeshorti i pronarit/drejtorit angazhohen, fare bejne ai/ajo

Pyetjet e bera dhe pergjigjet qe jepen duhet te shkruhen ne bllokun e shenimeve tekontrollorit, qe do te formoje bazen e raportit te kontrollit dhe pasurimin e dosjes sekontrollit. Keto shenime jane me rendesi, sepse ato mund te nevojiten ne gjykate me provene shkreses ne kohen e kontrollit dhe vete nepunesi mund ti duhet tju referohet, ose tekerkoje vete tju referohet atyre. Per me shume hollesi ne lidhje librat (shenimet) gjateushtrimit te kontrollit shih gjithashtu Pjesen 6.2.

4.1.2. Prcaktimi/verifikimi i kontrolleve t brendshme

Gjate intervistes, kontrollori duhet te percaktoje shkallen dhe efektivitetin e kontrolleve tebrendshme ushtruar ne subjektin tatimpagues. Per te bere vleresimin e efektivitetit tesistemit te kontrollit te brendshem, kontrollori percakton elementet ky te mjedisit tekontrollit, sistemet e kontabilitetit dhe kontrollet e brendshme per te. Ne Aneksin 3, keni njeliste per eshtjet qe sugjerohen per kontroll.

Kur kontrollori kupton sistemin e kontrollit te brendshem, ai mund te beje vleresimin e atijsistemi per te arritur synimet e tij, ne nje nivel me te larte, me synim minimizimin e kohes sekontrollit ne ato fusha.

Kontrollori fillon te veproje kur qarteson menyren e operimit dhe sistemin e te dhenave ngasubjekti. Aneksi 10 pershkruan llojin e te dhenave qe ka gjasa te gjenden, dhe menyren e

perdorimit te tyre.

Nese kemi te bejme me nje sistem kontabilitet plotesisht te dyfishte, atehere kontrollorikryen veprimet e meposhtme:

Kontrollon hyrjet dhe daljet e mallrave apo sherbimet e regjistruara ne arke /banke mefaturat perkatese.

Njihet me menyren se si regjistrohet levizja fizike e mallrave Zbulon se fare te dhenash egzistojne jashte sistemit te kontabilitetit, si psh ne fletet qe

shoqerojne mallrat, eqe te paguar, kontra-eqe (kopje), arketimet, kontrollin e gjendjesse stokut etj.

Nese nuk ka sistem kontabiliteti te dyfishte, do te behen me shume pyetje baze per tepercaktuar se fare eshte regjistruar egzaktesisht. Per shembull:


28/239

Arketimet

A hidhen arketimet ditore apo javore ne liber. Nga cilat evidenca sigurohen keto shifra? Si regjistrohen qarkullimi i shitjeve ditore ne vendin kur kryhen shitjet? A rakordon regjistri baz (libri apo ditari i shitjeve) me shifren e shitjeve qe pasqyrohet

ne librin e arketimeve dhe deklaratat tatimore (deklaratat e TVSH-se dhe bilancinvjetor)? Sa shpesh hidhen te dhenat? A ju jepen kupona klienteve? Ne forme? Si regjistrohen shitjet me kredi?

Shpenzimet

Me fare dokumentacioni mbeshteten shpenzimet e bera?

Pronari

Cila eshte praktika e pronarit ne lidhje me terheqjet? fare regjistrimesh ekzistojne per terheqje te tilla? fare mallrash merr per perdorim privat dhe ne fare intervale kohore?

Zerat e bilancit

Cili eshte burimi i shifrave per debitoret, kreditoret dhe stokun? (Shpesh keto vleresohenose sigurohen ne nje formular nga ana e pronarit)

4.1.3. Krijimi i opinionit mbi llogarite

Nese nuk disponohen llogarite (kontabiliteti) vjetor per shqyrtim analitik paraprak,

kontrollori duhet te kryeje nje analize te kontabilitetit vjetor dhe te raportoje rezultatin eegzaminimit ne raportin e vizites per kontroll.

Pas etapes se intervistimit, kontrollori mund te egzaminoje dhe te testoje treguesit financiareduke kryer teste te vazhdueshme per ata tregues (te dhenat) financiare. Testet evazhdueshme ndahen ne dy kategori, ne analize (shqyrtime) analitike substantive dhe teste tedetajuara substantive. Niveli i testeve substantive administrohet me ane vlersimit perefektivitetin e kontrolleve te brendshme qe jane kryer.

Testimi substantiv i detajuar kryhet ne fusha qe konsiderohen risk kryesor ne lidhje mepagesat e tatimeve te biznesit. Testimet ndahen ne dy nen-tituj kryesore:

Shqyrtim analitik substantiv - duke formuluar se fare parashikon te gjesh ne njeinformacion te dhene dhe duke e krahasuar ate me vete te dhenat. Ajo ka pret te gjeshmund te zhvillohet duke perdorur burime informacioni qe lidhen me te dhenen qe jeni dukeegzaminuar (shih paragrafin 8 me poshte) per te percaktuar detyrimin tatimor ne fushen qe

po merrni nen egzaminim. Diferencat qe rezultojne mund te investigohen me pas.

Teste te detajuara substantive - testim direkt per transaksione apo proedura te tjera dukebere nje kombinim te teknikave te tilla si:

Vrojtime dhe pyetje


29/239

Inspektime fizike Analizimi i evidencave

4.1.3.1. Analize substantive analitike

Analiza substantive analitike behet per te krahasuar ate qe aktualisht eshte pasqyruar me kaduhej regjistruar, duke u bazuar ne te dhena te tjera. Kur rezultati i analizes ndryshon ngaka ishte e pritshme, kontrollori mund ti investigoje keto diferenca te ndjeshme.

Nje analize substantive analitike konsiston ne tre hapa:

Hapi 1 - Vendos ate ka parashikon te gjeje dhe ne nivel diferencat jane te pranueshme.Hapi 2 - Percakton ate ka eshte regjistruar /deklaruarHapi 3 - Investigon diferencat qe nuk mund te jene diferenca te pranueshme.

Nese ka nje lidhje te drejteperdrejte midis disa te dhenave, atehere kjo lidhje mund tepranohet. Lidhja midis te dhenave financiare dhe jo-financiare zakonisht eshte efektive. Kurvendoset se cilat diferenca jane te pranueshme, ndonjehere kontrollori eshte ne gjendje te

percaktoje me saktesi, p.sh. kur krashason pagesat per komisionet e shitjeve. (Nese kykomision eshte 10%, atehere shitjet do te jene 10 here me te larta se sa komisioni). Ne ketoraste nuk mund te kete diferenca. Ne raste te tjera, do te jete e veshtire te llogaritet nemenyre precise diferenca te pranueshme, p.sh., humbjet ne nje fabrike per mbushjen eshisheve, ku ndikojne faktore te ndryshem. Kontrollori duhet te perdore gjykimin e tij.

Kur percaktohen diferencat, kontrollori duhet te therrase drejtuesit e subjektit ku ushtrohetkontroll per te dhene spjegime. Ne mungese te nje aresyeje bindese per diferencen (e cila

duhet investiguar ne vetvete), diferenca perben aresye te mjaftueshme per te percaktuarbazen e vleresimit te tatimit.

4.1.3.2. Teste substantive te detajuara

Qellimi i ketyre testeve eshte te verifikohet nese te dhenat e subjektit jane te sakta dhe teplota. Keto teste perfshijne:

Vrojtime dhe marrje ne pyetje Rikryerje dhe rillogaritje, p.sh. duke pare ne vend proesin e prodhimit

Konfirmim nga pale te treta Inspektim fizik Shqyrtim i evidencave (dokumentacionit)

Shqyrtim i dokumentave te tjere si, proes-verbale tembledhjeve te punes per analiza per llogarite e drejtuesve,takime.

Eshte e rendesishme qe kontrollori te kuptoje objektin e do testimi per te siguruar qemetoda e perzgjedhjes eshte e sakte. Testet e hartuara per te provuar egzistencen dhesaktesine e te dhenave, ndryshojne nga testet e hartuara me qellim vertetimin se te dhenat

jane te plota.


30/239

Ekzistenca dhe saktesia

Meqenese ky test ka si qllim te siguroje qe shumat e regjistruara jane reale dhe te sakta,eshtjet per testim duhen seleksionuar nga libri i kontabilitetit.

Kompletimi

Ka raste kur kontrollori nuk mund te vertetoje qe shumat ne regjistra per zerat e seleksionuarjane te plota sipas definicionit per zera te caktuar ato jane regjistruar. Per te provuar qe tegjithe zerat jane hedhur, konrollori duhet te shfrytezoje ndonje burim tjeter. Kontrolloriduhet te vere gjykimin e tij ne veprim ne lidhe me zerat qe do te analizoje deri sa te arrije njerezultat te pranueshem. Per shembull:

te testoje shumat e kreditoreve, deklarimet e dhena prej furnizuesve apo dokumentacionper hyrjet e mallrave.

te shqyrtoje shifrat e shitjeve, verifikoje te dhenat ose te beje krahasimin me komisionine shitjes

Proedurat qe sugjerohen per kontroll jepen ne tabelat per proedure. Kontrollori duhet tevere gjykimin e tij per te perzgjedhur proven me te pershtatshme.

4.1.3.3. Vleresimi i rezultateve

Nga testi sustantiv i hollesishem ka dy rezultate te mundshme:

Testi tregon se ka nje gabim dhe kontrollori duhet te shikoje shkakun e gabimit, te shoheper ndonje gabim tjeter te mundshem dhe te beje vleresimin e efektit te gabimeve nedetyrimin tatimor te deklaruar. do pagese e pavleshme e zbuluar eshte treguesmashtrimi, i cili ka nevoje per veprime te metejshme.

Testi vlereson efektin e plote te fshehjes se zbuluar ndaj detyrimit te deklaruar. Ka njenumer metodash ne dispozicion, ku me gjere perdoret metoda e norms dhe metoda ediferences mesatare.

Metoda e Raporteve:Vlera e te ardhurave te zbuluara ne model (moster) llogaritet si perqindje e vleres se mostresdhe pastaj kjo perqindje aplikohet per vlera te shumes ne total per nga i cili eshte marremodeli.

Metoda e diferences mesatare:Vlera e gabimeve te gjetura ne model (shembull) pjestohet me numrin e zerave te analizuar,

per te gjetur masen mesatare te gabimit per do ze. Ky gabim mesatar shumezohet menumrin total te zerave per te gjetur masen totale te gabimit.


31/239

4.1.3.4. Regjistrimi i testeve

Testet e kryera dhe rezultatet e tyre duhen regjistruar te detajuara ne dosjen e kontrollit perte mundesuar mbeshtetje per cdo vleresim qe pason ne ndonje procedure te mundshmeapelimi.

4.2. SISTEMET KONTABILE TE INFORMATIZUARA

Kur sistemet e kontabilitetit jane te informatizuara, kontrollori kerkon konfirmimin ebesueshmerise se proedurave te programimit. Siguria per besueshmeri mund te arrihet meane te disa mjeteve, ne vartesi te rrethanave. Kontrollori mund te marre ne konsiderate:

Vleresimi i kontrolleve me Teknologji Informative - nese vlersimi per to rezulton i

kenaqshem, nuk ka nevoje per evidenca te tjera ne lidhje me proedurat e programuara Sigurimi i evidences qe te dhenat e kompjuterizuara jane te sakta kur behet krahasimi i

tyre me te dhena te siguruara nga teste te tjera. Nese eshte e nevojshme, kontrollori mund te testoje proedurat e programuara duke

rikryer disa detyra dhe duke egzaminuar rezultatin.

Si pjese te planifikimit, kontrollori mund te marre ne konsiderate qe nje specialist i stafit tekompjuterave te asistoje ne kontroll. Ne se ndodh kjo, eshte e nevojshme qe kontrollori te

pranoje konkluzonin e specialistit te infomatikes. Pra eshte me rendesi qe te bihet dakort mepunen qe do te bejne specialistet e IT dhe me menyren e tyre te raportimit.

4.2.1. Teknika te informatizuara kontrolli

Nese kontrollorit i duhet t kontrolloj nj vellim te madh te dhenash apo nuk egziston asnjemodel kontrolli kompjuterik, ose kerkohet nje nivel i larte sigurie, ku te gjithe zerat duhen

perfshire ne nje testim substantiv, mund te jete me efektivetet te perdoren teknika kontrollime ndihmen e kompjuterit. Kjo kerkon krijimin e nje programi qe te kryeje proeduren ekontrollit per testime.

Teknikat e kontrollit me ane te kompjuterit jane detyre e specialistit, megjithate ato janejashtezakonisht te dobishme kur synohet identifikimi per zera te pazakonte per investigim

te metejshem.Nese ja vlen, thirret specialisti i informatikes per asistence. Si zakonisht, cdo detaj i punes sendermarre me teknika kontrolli te informatizuara duhen evidentuar dhe hedhur ne dosjen ekontrollit.

Nse kontrollori e ndjen se teknikat e kontrollit tatimor jane te justifikueshme, permesKryetarit te Deges i behet nje kerkese per ndihme te specializuar Drejtorit te TeknologjiseInformative dhe per dijeni Drejtorit te Kontrollit Tatimor dhe Investigimit.


32/239

KREU5. TRAJTIMI I PARREGULLSIVE

5.1. KALIMI I ESHTJEVE PER INVESTIGIM

Kontrollori duhet te njohe Kodin e Proedurave Penale (Ligji nr.7905, date 21.3.95) dheKodin e Ndjekjes Penale (Ligji nr.7895, date 27.1.95) kur ndermerr veprime sipasdispozitave per ndjekje penale. Drejtori i Kontrollit dhe Investigimit duke punuar sipasudhezimeve te Drejtorit te Pergjithshem do te leshoje direktiva per kontrolle ne intervale

periodike degeve te tatimeve. Te gjithe ato raste qe futen ne kategorine e rasteve qe i kalojneDrejtorit te Kontrollit Tatimor dhe Investigimit duhet te jene ne formatin e duhur dhe te

permbajne te gjithe te dhenat e kerkuara te cilat do te nevojiten nese eshtja do te percilletper veprime te metejshme.

Nese eshte e nevojshme per te mbyllur dosjen e eshtjes, kontrollorit mund ti lejohet tekaloje numrin e diteve te caktuara per plotesimin e atij kontrolli me miratimin per shtytjen e

afatit nga Drejtoria e Kontrollit dhe Investigimit ne D.P.T.

Drejtori i Kontrollit Tatimor dhe Investigimit, kur behet fjale per ndjekje penale, dosjen eperfunduar e dorezon ne sektorin Juridik per proedim te metejshem. Nese eshte epershtatshme, eshtja do te dergohet ne Gjykate. Nese gjykohet ndryshe, dosja kthehetperseri ne degen e tatimeve, ku duhet te llogaritet detyrimi tatimor.

Pavaresisht nga veprimet e ndermarra, do parregullsi e zbuluar duhet te paraqitet me hollesine procesverbal ne momentin e zbulimit, dhe dokumenti duhet te firmoset nga tatimpaguesi.Inspektori duhet te perdore gjykimin e tij per kete eshtje per shembull duhet te rendise ne

procesverbal nje numer faturash te leshuara me te dhena te pasakta. Nuk duhet te plotesohet

nje formular i veante per do fature te pasakte. (Shih Tabelen e Proedurave 5)

5.2. VENDOSJA E DETYRIMEVE TATIMORE

5.2.1. Llogaritja e detyrimit tatimor ne rastet e investigimit

Kur nje investigim nuk garantohet, kontrolli i tatimpaguesit do te plotesohet deri ne ate pikesa te nevojitet informacion dhe te qartesohen problemet qe kane dale gjate kontrollit. Behetnje takim i dyte (ndoshta nje i trete ose me shume, ne vartesi te eshtjeve te ngritura) metatimpaguesin, deri sa gjithe informacioni te siguroje llogaritjen efikase te detyrimevetatimore. Eshte e nevojshme qe te mbahet nje korrespondence me tatimpaguesin ku tikerkohet te bihet dakort per takime te tjera per probleme te caktuara. Kjo korrespondenceduhet mbajtur ne nje minimum absolut per te parandaluar pengesa nga tatimpaguesi qe do teonin ne vonesa per te zgjidhur rastin. I intervistuari apo personi me te cilin mbahetkorrespondence mund te jene nepunes te shoqerise, te cilat kane autoritetin e duhur per tefolur dhe jane te autorizuar nga partneri/drejtori i shoqerise. Megjithate, nese problemi eshtedelikat, pergjigja duhet marre nga partneri/drejtori.Takimi i dyte dhe takime te tjera te radhes do te kene te bejne me diskutime te pasaktesive temundshme ne regjistrat e biznesit, percaktimi i efektit te ketyre pasaktesive ne masen efitimit te llogaritur, dhe renia dakort ne lidhje me detyrimet tatimore, nese do ishte emundur.


33/239

Hapi i pare ne percaktimin e detyrimeve eshte te vendosen shuma te sakta detyrimesh dhesanksionesh, ne se e kerkon rasti. Ne vartesi te metodes se zbulimit, ky zbulim mund te jete

preis ose jo. Nese eshte i pasakte, eshte e rendesishme te jemi fleksibel, me objektivvjeljen e maksimumit te te ardhurave ne minimumin e mundshem te kohes. Nuk ja vlen te

harxhohet kohe duke u marre me eshtje te vogla.

Nje eshtje e rendesishme per te konkluduar eshte te bihet dakort gjate periudhes seushtrimit te kontrollit per fshehje me vlera te ulta tatimore, dhe pastaj tju kthehemifshehjeve te viteve te meparshme, deri sa te mbrrijne ne kufirin statutor. Tatimpaguesi ka tengjare qe te mos jete dakort te paguaje detyrimet per vitet e meparshme. Megjithate nesenuk ka arsye te qenesishme ne shpjegimet e dhena per pagesa me te ulta te viteve temeparshme, ky argument duhet hedhur poshte.

Deklarimi me i ulet i detyrimeve tatimore ne nje regjim tatimor do te rezultoje pothuajse nedeklarime te tilla edhe per detyrimet te regjimeve te tjera tatimore. Kontrollori duhet te beje

vleresimin per gjasa te tilla edhe per tatimet e tjera para se te konkludoje percaktimin edetyrimeve tatimore ne total per ate tatimpagues.

5.2.2. Deklarata personale e tatimpaguesit

Ka te ngjare qe investigimi zyrtar te mos kryhet per te gjithe rastet qe i jane referuar njesisese investigimit per shkak te burimeve te pamjaftueshme. Nese Sektori i Kontrollit trajton njerast ku ka evazion fiskal qe permbush kriteret per investigim, nevojitet qe tatimpaguesi te

jape sigurine qe gjithe eshtjet e nevojshme jane marre ne shqyrtim nga kontrollori.Menjehere sapo per shumen e tatimit dhe gjobat eshte vendosur dhe rene dakord, kontrollorii kerkon tatimpaguesit te beje nje deklarate zyrtare. Ne deklarate thuhet qe ai ka deklaruar

gjithshka per DPT dhe se akordi i arritur ka kuptimin qe organi tatimor ka njohuri te plotaper te gjitha eshtjet tatimore te tij.

Ne fund te kontrollit, tatimpaguesi duhet te nenshkruaje nje deklarate. Deklarata verteton seai u ka deklaruar do gje organeve tatimore dhe qe marreveshja e arritur ka te beje me faktinqe Organi Tatimor ka njohuri te plota per gjithe aktivitetin ekonomik te tatimpaguesit.

ertifikate (model)

Per: Kryetarin, .Dega e Tatimeve

Kjo deklarate eshte bere me shkrim per te vertetuar qe une ju kam paraqitur gjithe te dhenatfaktike ne lidhje me (detyrimin tim) apo detyrimin e kompanise per (TVSH, tatimin mbifitimin, etj. te specifikuara) per periudhen..deri

Une e kuptoj fare mire qe fshehja me paramendim e ndonje fakti tjeter per detyrime te tjerashtese ndaj Organit Tatimor ne raport me detyrimet e lartepermendura, perben nje baze qeune te ndiqem penalisht.

Emri mbiemri i tatimpaguesit Data:.

Nenshkruar: Data:..


34/239

Detyra: Adresa:

Tatimpaguesit i behet e qarte se dhenia e ertefikates ne kete forme eshte perfundimtare, dhene se kjo deklarate rezulton e pasakte ne nje kohe te mevonshme, eshtja menjehere kalon

per ndjekje penale. Nese tatimpaguesi refuzon te nenshkruaje ate ertefikate (deklarate),eshtja duhet ti kaloje per kompetence Zv/Drejtorit te Pergjithshem (per eshtje teknike)para mbylljes se kontrollit.

5.2.3. Menyra e pageses

Proedurat per aplikimin dhe miratimin e pagesave me kiste jepen ne Ligjin e Proeduravetatimore (Ligji nr. 8560, date 22.12.99), nenet 40, 41 dhe 42. Kontrollori mund te strukturojeraportin e tij per te ndihmuar Kryetarin e Deges se Tatimeve te marre ne konsiderate

justifikime per ndonje kerkese per masen e vlersimit per pagese kestit, apo per shkak tegjendjes jo te shendoshe financiare te biznesit. Nuk ka kuptim qe te detyrosh, p.sh. nje

tatimpagues me vleresime qe largojne tatimpaguesit nga biznesi. Nga ana tjeter, drejtoretapo partneret te cilet kane kryer pagesa me te ulta se detyrimi, duhet te likuidojne shpejtpagesat e detyrimeve tatimore nga vlera e aktiveve ne dispozicion.


35/239


36/239

KREU 7. MENAXHIMI I KONTROLLIT TATIMORMenjehere me perfundimin e kontrollit, duhen regjistruar metodologjia, informacioni i

perdorur dhe rezultatet e arritura ne menyre te detajuar per te mundesuar qe menaxhimi te

vendose per miratim te vleresimit te kryer dhe vjelje te te ardhurave te identifikuara dhezbuluara, ne perputhje me Tabela Proedurave Nr. 5.Menaxhimi i kontrollit eshte pergjegjesi e Pergjegjesit te Sektorit te Kontrollit. Proedura emenaxhimit parashtrohet ne Tabela e Proedurave Nr. 7.


37/239

KREU 8. PRDORIMI I BURIMEVE T INFORMACIONIT

8.1. PRGJITHSIME

Kur behet perpjekje per te vendosur nje detyrim te vertete tatimor per tatimpaguesin,kontrollorit do ti kerkohet te perdore mire te gjithe burimet e informacionit ne dispozicion.Keto burime informacioni mundesojne fillimin pa vonese te kontrollit ose ndihmojnekontrollorin ne llogaritjen e detyrimit tatimor. Informacioni mund te merret nga disa burime,te cilat jane listuar me poshte.

8.2. BURIMET E INFORMACIONIT

8.2.1. Nga regjime t tjera tatimore

Te gjitha tatimet pak apo shume priren te nderveprojne me njeri-tjetrin. Kontrollori qe

ushtron kontroll ne nje kompani ne lidhje me TVSH kupton impaktin e akcizes apodetyrimeve doganore mbi qarkullimin per qellim te TVSH dhe efektin e fitimit te nxjerre perpagesat e tatimit mbi te ardhurat. Kostoja e pagesave per tatime eshte zakonisht njeshpenzim i zbritshem kur llogaritet detyrimi tatimor per te ardhurat nga biznesi. Megjithate,kur bejme reduktimin e pagesave per tatim, zbritja duhet te jete e barabarte me pagesenaktuale te tatimit, per shembull, reduktimi per nje regjim tatimor duhet te jete baraz me

pagesen per tjetrin. Nje shembull tipik i mosrakordimit mdis deklarimit tatimor eshte ateherekur xhiroja e deklaruar per qellim te tatimit per te ardhurat nuk eshte e barabarte me xhiron edeklarur per TVSH

8.2.2. Referime specifike nga dege te tjera tatimore

Zyra te tjera tatimesh mund te dergojne kerkesa per verifikimin e transaksioneve te tjerarutine bazuar ne kushtin qe shitjet e nje personi te jene blerje te personit tjeter. Perve kesaj,nje kontroll qe ushtrohet ne nje biznes te nje dege tatimesh te nje rrethi, shpesh hedhdyshime per klientet apo furnizuesit e atij biznesi, per te cilet nga ana e tyre kerkohenreferenca (kerkesa) specifike per tu vertetuar.

8.2.3. Informacion nga deklaratat bankare dhe rakordime me arken

Te ardhurat nga shitjet gjate biznesit dhe nga shitjet e aktiveve, ose do te depozitohen nebanke, ose do te mbahen ne formen e te hollave ne arke, nga ana e tatimpaguesit. Kontrollorimund te percaktoje:

1. aktivet ne fillim te aktivitetit ekonomik te subjektit (duke perfshire edhe parate qe mundte kete ne cash subjekti te padeklaruara)

2. aktivet ne mbyllje te tij (duke perfshire gjendjen ne arke)3. shpenzimet per ecurine e aktivitetit ekonomik (duke pershire te hollat qe ka terhequr

pronari)

Me ane te llogaritjes, 3 + 2 1 = te ardhurat nga biznesi

Blerjet dhe shpenzimet e bera nga biznese te medha zakonisht behen me ane te llogarisebankare. Rakordimi i shpenzimeve me llogarine bankare mund te zbuloje blerje qe nuk


38/239

spjegohen dhe qe te ojne ne fusha te tjera me aktivitete qe nxjerin te ardhura.Mosperputhjet midis shpenzimeve per blerje, dhe shpenzimeve te zbritshme ne llogari kanenevoje per sqarime ne lidhje me deklarime kostosh me te larta, apo me te ulta per blerje (perqellim te fshehjes se shitjeve). Shih Shtojcen 11 dhe 12 - Rakordimet me Banken dhe

Arken.

8.2.4. Analiza e normave (raporteve)

Te gjithe subjektet operojne ne sektore te cilet kane disa karakteristika. Keto karakteristikazakonisht formojne bazen per analiza te normave (raporteve) kryesore apo tendencave tetyre, per arsye tregtare apo per nevoja te qeverise. Analizimi i tendencave te sektoreve kydhe krahasimi me subjektin ku ushtrohet kontroll, mund te zbulojne diferenca qe nuk pritendhe qe kane nevoje per verifikime dhe shpjegime te metejshme.

Aspektet e pergjithshme financiare te sektoreve ekonomike jepen ne Aspekte per Sektoret e

Ndryshem Ekonomike Pjesa V e ketij manuali. Kontrollori duhet te kryeje analizaspecifike te raporteve te bizneseve nen kontroll per te gjetur anomali, si gjate inspektimit perkontoll paraprak ashtu edhe gjate kontrollit te programuar. Sektoret Ekonomike qe inenshtrohen TVSH mbi shitjet klasifikohen ne grupime sipas Kodit te Klasifikimit perStandartet ne Industri. do klasifikim ka disa karakteristika per veprimtarine e subjekteve,me ane te cileve mund te krijohet nje tablo ne lidhje me subjekte mesatare.

8.2.5. Vrojtime te drejtperdrejta

Observacioni i drejtperdrejte i mjediseve te biznesit mund te zbuloje aktivitete ekonomikeqe nuk mund te shpjegohen dhe qe kane nevoje per sqarime. Per shembull, livrimi i vrojtuar

i mallrave (qe shihen ne ambjentet e prodhimit) mund te rakordohen me fletedaljet dhefaturat, me synim kompletimin e te dhenave qe perdoren per te hartuar raportet financiare.

Nje aspekt tjeter i vrojtimit te drejtperdrejte eshte vleresimi i menyres se jeteses sedrejtoreve/pronareve te shoqerise ku ushtrojme kontroll. Krahasimi i shpenzimeve temenyres se jeteses me fitimet e deklaruara mund te zbulojne te ardhura te padeklaruara, nemenyre te veante ne ato shoqeri qe menaxhohen nga vete pronaret.

8.2.6. Letra te informatoreve

Nuk eshte nje gje e pazakonte qe organet tatimore te shfrytezojne informacione qe merrenprej informatoreve duke i trajtuar ato me kujdes. Si rregull i pergjithshem informacionetspecifike duhet te trajtohen si te besueshme dhe duhet te ndermerren veprime per verifikimine informacionit te dhene. Informacion jo-specifik dhe i paqarte duhet te trajtohet si i

pabesueshem dhe referenca duhet te lihet ne dosjen e tatimpaguesit per tu trajtuar me vonene kontrollin rutine te radhes.

8.2.7. Subjekte furnizuese dhe klientet

Shitjet ju behen klienteve dhe blerjet kryhen prej furnizuesve. Te pyeturit ne menyre direktete furnizuesve dhe klienteve mund te zbuloje diferenca edhe ne transaksionet e deklaruara

me pare dhe ato aktuale.


39/239

8.2.8. Artikujt e gazetave

Shume firma i nenshtrohen vemendjes se medias. Shitjet, blerjet dhe tregues te tjereraportohen ne fusha te tilla si ne shtypin per probleme financiare dhe revista tregtare. Keto

jane burime te vlefshme per te ndertuar nje lloj historiku per nje kompani.

8.2.9. Llogarite vjetore dhe ato per organet drejtuese

Nje subjekt me pergjegjesi te kufizuar duhet ti botoje llogarite vjetore e tij dhe tia paraqeseato Organeve Tatimore. Keto llogari jane eshtje te informacionit publik. Kur kontabilitetivjetor pergatitet nga organi i menaxhimit dhe kontrollohet nga nje firme kontabilistesh, eshtei vlefshem informacioni per zera te tille si shitjet, blerjet, rritje te vleres dhe tjetersime teaseteve,dhe zera te shpenzimeve.

Pjesa me e madhe e drejtuesve, kur nuk angazhohet ne administrimin e biznesit mbi baza

ditore, si eshte rasti per gjithe subjektet, me perjashtim te subjekteve shume te vogla,kerkon raporte per pjese te ndryshme te subjekteve. Keto raporte, nese pergatiten ne izolimte plote nga sistemi qe ka per detyre te pergatite llogarite vjetore dhe deklaratat tatimore,mund te jene plotesisht te pasakta (te zbuluara)

8.2.10. Te dhenat (treguesit) jo-financiare

Te dhena te tjera qe nuk lidhen ose lidhen pak me deklaratat financiare mund te perdoren perte siguruar koefiente (norma) per te kontrolluar saktesine dhe plotesimin e deklaratavetatimore, te cilat nxirren nga deklaratat financiare te kompanise.

Kontrollori duhet te vere ne perdorim gjykimin per te seleksionuar fusha te nderveprimit teaktivitetit te biznesit, pastaj;

llogarit efektin qe ka nje raport ndaj nje tjetri; ben llogaritjen e asaj cka ai shpreson (nje vlersim i pritshem) mbi bazen e llogaritjes; vlereson ate me shifra tashme te raportuara; ben pyetje per te gjetur arsyet per diferenca; ben rregullimin e vlersimit duke marre parasysh aresyet e dhena; vazhdon te gjeje aresyet per ndonje diference nga vleresimet e rregulluara (saktesuara)

8.3. PRDORIMI I BURIMIT T INFORMACIONIT

Se fundi, duke ndjekur hapat e mesiperm, kontrollori konkludon per ate diference kur ajospjegohet me ndonje forme manipulimi. Eshte e qarte qe kontrollori vlereson vetem atomanipulime qe kane efekt ne detyrimin tatimor te kompanise. Jo te gjithe manipulimet

behen per kete qellim. Disa manipulime mund te behen per te rritur fitimet e kompanise qekontrollohet, per arsye qe nuk lidhen me tatimin. Anekset 6 dhe 7, japin nje liste te fushaveqe kontrollori mund te percaktoje nje vartesi midis te dhenave financiare dhe atyre jo-financiare qe po shqyrton.


40/239

KREU 9. TEKNIKAT E ANALIZES SE NORMAVE

9.1. HYRJE

Analiza e normave ka te beje me lidhjen midis shifrave te ndryshme ne regjistrat e subjektit.Perqendrohet vemendja ne disa lloje te normave per shembull, duke bere interpretimin enormes se fitimit bruto dhe duke e krahasuar ate me normen e se njejtes dege te sektoritekonomik, dhe kur kjo norme rezulton me ulet, kjo l vend per kontrollin e deklarimit teshitjeve.

Shoqerite ndjekin qellime te ndryshme. Nje subjekt mund te synoje qe me vellim te vogel tekete norma fitimi te larta, ndersa nje subjekt tjeter ne te njejtin sektor vendos te ndjek njestrategji me vellim te madh dhe norme fitimi me te ulet nga shitjet. Perdorimi i raportevemund te nxjerre ne pah nje biznes me fitim te ulet, por i marre ne vehte nuk do te perbeje nje

prove konkluzive per fshehjen e vleres se shitjes.

Analiza e normave synon interpretimin e raportit ndermjet te dhenave statistikore tesubjektit. Normat e izoluara nuk tregojne asgje. Analiza e normave eshte nje mjet irendesishem per kontrollorin per te percaktuar pozicionin tatimor te subjektit. Interpretimikorrekt i koefienteve te nxjerre tregon:

nese qarkullimi i deklaruar i subjektit eshte i arsyeshem apo jo nese financat e biznesit jane te shendosha eshtje qe kane nevoje per vemendje te metejshme

Normat (koefientet) nuk japin pergjigje - ato tentojne te identifikojne fusha ku nevojiten

sqarime te metejshme. Kufizimi me i madh i analizes se koefienteve eshte se ato jane aq tebesueshme sa edhe te dhenat nga jane nxjerre.

9.2. QELLIMI I PERDORIMIT TE NORMAVE

Normat pergatiten per te siguruar nje matje uniforme te aktivitetit. Kjo matje mund teperdoret si per te krahasuar subjektin ne fjale me subjekte te se njejtit sektor apo per tekrahasuar subjektin ne ecuri e siper me qellim percaktimin e tendencen e tij. Eshte erendesishme te veme re qe keto norma jane uniforme - kjo do te thote qe baza per llogaritjeduhet te jete konsistente. Eshte shume e rendesishme te kemi parasysh kete baze kurkrahasojme normat qe kemi llogaritur me ato te botuara - metode tjeter llogaritjeje do ta

bente krahasimin pa kuptim.

9.3. KATEGORITE E NORMAVE

Normat e kontabilitetit qe mund te jene te zbatueshme ne nje varg rrethanash, dhe treguesstatitistikore qe nuk perfshihen ne deklaratat financiare, te cilat aplikohen shpesh ne sektoreekonomike specifike jepen ne Aneksin 9. Ka dy kategori normash me te perdorshme: norma (koefienti) e fitimit norma (koefiente) e efiences.


41/239

KREU 10. KRYERJA E INVESTIGIMEVE

10.1. HYRJE

Investiguesi eshte ne kerkim te ndonje evidence qe tregon fajesi ne aktivitetin etatimpaguesit, e cila mund te oje ate ne ndjekje penale. Meqenese, ne rastet per investigim,shumat e te ardhurave ka gjasa te jene te medha, koha per ate investigim eshte me madhe.Takimet me tatimpaguesin ne fjale vazhdohen akoma te mbahen. Megjithate keto takime dote kene nje tjeter kendveshtrim, pasi pyetjet e investiguesit do te synojne jo vetem te nxjerrininformacion per probleme te subjektit, por edhe personat e implikuar ne mashtrim.

Investiguesi mund te ndermarre investigim ne fusha te tjera. Pyetjet qe formulon mund temarrin forma te ndryshme. Vrojtime pa dijenine e tatimpaguesve ne mjediset ku ushtrohetaktiviteti ekonomik i shoqerise nen investigim e siper; kerkim aktiv per informacion jashteDPT dhe regjistrave te biznesit per shoqerine; dhe organizim te takimeve me tatimpaguesin

ku ai informohet se qellimi i takimit eshte percaktimi i fajesise per ndjekje te mundshmepenale per mashtrimin tatimor te zbuluar.

10.2. RAPORTI I TATIMPAGUESIT PER ZBULIM MASHTRIMI

Nese nepunesit e investigimit gjykojne (dhe ky gjykim gjen miratim te drejtuesve) seinvestigimi rezulton ne vjeljen e detyrimeve te prapambetura tatimore plus gjobat dheintersat per to, dhe eshte vendosur qe sanksionet te zbuten, kontrollori (nepunesi) mund tikerkoje tatimpaguesit dhe keshilltarit te tij te deklaroje ne menyre te plote gjithe tatimet perte cilat ka paguar me pak se detyrimi.

Nese ky sugjerim merret ne konsiderate, atehere atij tatimpaguesi dhe keshilltarit te tij i lihetnje periudhe kohore e arsyeshme per te formuluar nje raport per gjendjen e plote financiarete tatimpaguesit, ku te paraqiten gjithe format e te ardhurave, etj. Raporti, ne se pranohet,duhet shoqeruar nga nje vertetim per te gjitha te ardhurat e zbuluara, ne menyren e

parashtruar ne paragrafin 5.2.2 me siper. Ne se legjislacioni e lejon, plotesimi i kesaj punenga ana e tatimpaguesit mund te rezultoje ne zbutjen e sanksioneve per shkak te kursimit tekohes se punes dhe perpjekjeve per bashkepunim.

Pavarsisht nga masa qe ndermerret (kontroll apo investigim), me rendesi paresore eshte qegjithe problemet ne lidhje me kontrollin/investigimin te regjistrohen ne detaje dhe hidhen nedosjen e kontrollit dhe investigimit. Dosja e kontrollit duhet te jete detajuar ne menyre te

plote qe te mund te perdoret si prove ne rast ankimimi. Dosja e investigimit duhet te jete edetajuar per te provuar ne gjykate se, sipas legjislacionit ne fuqi, eshte kryer nje veper

penale ne lidhje me te ardhurat. Standarti i proves per ndjekjes penale eshte me larte se ai qenevojitet per te provuar detyrime te papaguara dhe interesat per to. do investigues duhet takete mire parasysh standartin e proves, ne fillim dhe gjate investigimit.


42/239

KREU 11. KONTROLLI I SHOQERIVE TE ASOCIUARA

11.1. PERGJITHESIME

Shume subjekte operojne ne disa qendra qe ndodhen ne pjese te ndryshme te Shqiperise dheformojne grupe te llojeve te ndryshme. Pervec kesaj, mund te gjenden raste kur persona teregjistruar ushtrojne aktivite te tatueshme ne dege te ndryshme, sektore apo njesi prodhimiqe ndodhen ne zona te ndryshme por qe keto njesi jane regjistruar ne disa Dege Tatimoreveas. Me zgjerimin e Sistemit te Teknologjise Informative proedura e regjistrimit perTVSH-ne mund te ndryshoje duke ndaluar regjistrimin e ndare te pjeseve te te njejtit person

juridik. Nese ndodh nje gje e tille, proedura duhet te analizohet dhe ne kete pjese temanualit te shenohet metodologjia e kontrollit tatimor.

11.2. TIPET E ASOCIMIT

Keto grupime te ndryshme mund te klasifikohen ne tre lloje per qellime kontrolli tatimor.do grup rezulton me probleme te ndryshme kontrolli.

11.2.1. Persona juridik te ndare (filiale) qe zoterohen (kontrollohen) nga nje personjuridik tjeter (kompani holding). Personi juridik (shoqeria) tjeter qe ndermerr nje aktivitette tatueshem i nenshtrohet regjistrimit ne menyre individuale ne fushen ku operon. Problemii kontrollit qendron ne manipulimin ose fshehjen e transaksioneve te tatueshme midis

personave ne dem te tatimit por jo ne dem te fitimit te grupit te shoqerive. Kjo merr rendesite veante kur grupi konsiston ne njesi vendase dhe te huaja.

11.2.2. Persona juridike te veante qe zoterohen nga nje individ ose grup (shoqeri te

lidhura me ane te pronesise). Problemi per kontroll parashtrohet N 11.2.1 si me siper porveshtiresia qendron te asocimi dhe per pasoje manipulimi i mimit /transaksionit mund tefshihet.

11.2.3. Nje person juridik me sektore apo dege operuese shperndare ne zonagjeografike te ndryshme dhe qe operojne me nje numer regjistrimi (regjistrimicentralizuar). Veshtiresia e kontrollit eshte te siguroje qe gjithe aktivitetet e tatueshmekonsolidohen ne llogarine humbje fitim dhe ne deklararen per TVSH qe dergohet ne DegenLokale te Tatimeve, dhe kontabilizohen me mimin e klientit te personit juridik, por jo memimin ndersektorial.

11.3. PRGJEGJSIA PR KONTROLL

11.3.1 Sektori i Kontrollit ne Degen Tatimore

Pergjegjesia per identifikimin e grupit te shoqerive eshte fillimisht e kontrollorit. Veshtiresiaper kontrollin e grupit te shoqerive lehtesohet nese kontrollori punon me kujdes neintervisten e pare ne lidhje me menyren se si menaxhohet biznesi, dhe ne ate intervistesiguron te dhena per biznese te tjera ne ate grup. Edhe nese menaxheret e subjektit nuk janene gjendje te japin informacion ne lidhje me shoqeri te tjera te lidhura me te ne aktivtet, osenuk deshirojne; me nje analize te kujdesshme te modelit te aktivitetit (tregtise) mund te

krijohet nje tablo per shoqerite e mundshme te lidhura, te cilat me vone, mund teinvestigohen me tej. Kjo mund te behet ose duke pyetur ne menyre te drejtperdrejte ose duke


43/239

ju drejtuar Sektorit te Kontrollit ne Degen e Tatimeve te Rrethit, per lidhjen per te cilatdyshon.

Kur nje grup shoqerish jane identifikuar, njera nga shoqerite do te percaktohet si vendi

kryesor i biznesit dhe kontrolli do ti ngarkohet deges tatimore qe mbulon rrethin ne te cilingjendet vendi kryesor i biznesit. Kontrollori i vendit kryesor te biznesit merr pergjegjesineper te organizuar programin e kontrollit dhe per te vleresuar, nese eshte manipuluar medetyrimet tatimore apo jo, dhe nese jane regjistruar gjithe transaksionet. Normalisht, vendikryesor i biznesit do te jete zyra qendrore e shoqerise, por mund te gjykohet te jete nje vendtjeter nese regjistrimet dhe kontrollet kryhen nga nje vendndodhje tjeter. Ne kete rast zyraqendrore e shoqerise do te trajtohet si filial.

Ne te gjitha rastet, kontrollori i vendit kryesor te biznesit do te njoftoje Drejtorine eKontrollit ne DPT per ekzistencen dhe perberjen e grupit te shoqerive dhe per programin e

kontrollit per vendin kryesor te biznesit dhe filialet. Drejtoria e Kontrollit ne DPT do temiratoje programin e kontrollit dhe do te monitoroje implementimin e programit ne degetperkatese.

Pergjegjesi i Kontrollit te Deges se Tatimeve ne te cilin operon Vendi Kryesor i Biznesitvendos menyren e kontrollit. Filialet qe mbulohen nga e njejta Dege Tatimesh do tekontrolloh

Documents

Manuali Perfundimtar i Kontrollit