Kërkohet angazhimPerspektivë për rininë dhe mbrojtje për punëtorët e moshuar!

Greva e taksistëveTaksistët hidhen në grevë dhe arrijnëpërmirësime!

DiskriminimiPërmirësimet ligjore mbështetin luftën kundër diskriminimit! 2 3 4

Dyfishimi i hapësirësinformativehap Horizontetë reja.

Në 30 gusht 1965 në kan-tierin e digës Mattmarkndodhi një ndër katastrofatmë të rënda në alpet zvice-rane. Pas shembjes sëakullnajës «Allalin» humbënjetën 88 njerëz. Shumicaprej tyre ishin punëtorë mi-grant.

Me rastin e 40 vjetorit të katastrofësnë Mattmark Sindikata Unia publikoipër opinionin e gjerë një libër në trigjuhë. Pyetjet qendrore në këtë botimjanë: «A kishte mundësi të paranda-lohet fatkeqësia? Si reagoi shoqëriazvicerane në këtë tragjedi? Çfarë imaz-hi mbi Zvicrën u përhap në botë?»

MigrantëtLibri shtjellon kontributin e rëndë-sishëm të migrantëve në ndërtim-tarinë zvicerane. Në prezantimin elibrit bashkë-presidenti i SindikatësUnia Vasco Pedrina nënvizoi rëndë-sinë e kujtimit të viktimave të Matt-mark-ut sot. «Zvicra krenohet meqejf për godinat e mëdha si veprandërtimi, mirëpo shpesh harron sekush i ka ngritë këto godina. Nëshumicën e rasteve ishin migrantëttë cilët për ngritjen e tyre, si dhe përshtimin e profitit të ndërmarrësve,punuan rëndë e në kushte tejet tëvështira të punës». Shumë rrezi-kuan shëndetin dhe jetën e tyre. Kjondërgjegje është edhe sot e rëndë-sisë qendrore, duke marrë parasyshzgjerimin e lëvizjes së lirë të perso-nave. Libri ngrit urat me të sotmenduke trajtuar rolin e sigurisë nëkushtet aktuale të punës.

Dëshmitarët e katastrofësGianni Da Deppo punëtor i ndër-timtarisë i cili i ka shpëtuar katas-trofës rrëfen: «Gjatë punës njërin sykishim drejt akullnajës dhe kishimfrikë». Nga rrëfimet e njerëzve që ishpëtuan katastrofës del qartërëndësia e masave parandaluese tësigurisë me qëllim të mbrojtjes ngafatkeqësitë dhe dëmtimet e shënde-tit, por me bashkëveprim të punë-torëve. Mirëpo as sot nuk merrenparasysh përvojat e punëtorëve nëzbatimin e masave preventive të si-gurisë.

Ndryshimet e sigurisëDuke i falënderuar angazhimit sin-dikal brenda 40 viteve kushtet e

punës në ndërtimtari janë përmirë-suar dukshëm. «Zbatimi i tyre duhettë kontrollohet vazhdimisht dheshpesh luftojmë për zbatimin e ty-re që nga fillimi» shprehet RitaSchiavi, anëtare e drejtorisë së Sin-

dikatës Unia. Ky libër është botuarnë italisht, gjermanisht dhe frëng-jisht dhe i dedikohet një publiku tëgjërë. Libri mund të porositet (falas)nëpërmjet e-mejlit:migration@unia.ch.

Nr. 6 | September 2005 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

Po¥tovani œitaociOd ovog broja «Horizonte» izlazi u dva izdanja za œlanovesa podruœja biv¥e Jugoslavije: Jedno izdanje je na srpsk-ohrvatskom, drugo na albanskom jeziku. Ukoliko dobije-te izdanje koje nije pisano na va¥em maternjem jeziku ja-vite to odmah na T +41 31 350 24 15 ili na E-mail adresumigration@ unia.ch. Unapred vam se zahvaljujemo na ra-zumevnju i saradnji.

Të dashur lexuestë Horizont-itDuke filluar nga ky numër Horizonte del shqip apo/dhe nëserbokroatisht. Nëse ky numër i Horizont-it nuk është nëgjuhën tënde amtare, atëherë të lutemi të paraqitesh samë shpejtë në këtë numër të telefonit: +41 31 350 24 15apo të na konfirmosh gjuhën tënde amtare përmes postëselektronike migration@unia.ch, duke kërkuar Horizont-innë gjuhën amtare. Për një paraqitje sa më të shpejtë tëfalënderojmë!

Pamje nga barakat e shkatërruara në Mattmark.

Para 40 vitesh, fatkeqësia e shembjes së akullnajës mori jetën e 88 njerëzve

Mattmark nuk do të harrohet kurrë

Më në fund...

Të dashur lexuesAngazhimi për zgjerimin e hapësirësinformative në gjuhën shqipe bren-da Sindikatës Unia ishte një shtegmaratonik, por më në fund ia dolëmtë arrijmë në cak.

Duke filluar nga ky numër gazetasindikale «Horizonte» do të botohetvetëm në shqip, duke dyfishuarkështu hapësirën informative nëgjuhën shqipe.

Problemet specifike me të cilat ba-llafaqohen shqiptarët si punëtor nëZvicër, aktivitetet sindikale infor-mative, festive e arsimore në gjuhënshqipe, do të gjejnë vendin e meri-tuar në faqet e Horizont-it.

Sfidat dhe problemet e integrimit tëpunëtorëve shqiptar në Zvicër, suk-seset dhe dështimet drejt kësaj rru-ge do të jenë edhe sfidat tona në tëardhmen dhe ne do të përpiqemi të

sjellim raste konkrete në Horizonte.Informacionet mbi ndryshimet,përtëritjet, zbatimin apo shkeljen eKontratave të Përgjithshme tëPunës, për sektor të ndryshëm, sishtylla të rëndësishme për ruajtjendhe avancimin e mirëqenies sëpunëtorëve shqiptar në Zvicër, do t’ikeni më gjerësisht në faqet e num-rave të ardhshëm të Horizont-it.Njëkohësisht ne do të pretendojmëngritjen e urave me Sindikatat ngaKosova duke ju sjellë informacionembi gjendjen e punëtorëve në Ko-sovë dhe mundësitë e bashkëpuni-mit ndër sindikal e në interes tëndërsjellë.

Ju falënderojmë për bashkëpuni-min e deritanishëm me Horizont-indhe ftojmë për zgjerimin dhe in-tensifikimin e mëtejmë të këtijbashkëpunimi!

Redaksia në gjuhën shqipe

Foto: Keystone

horizonte Nr. 6 | September 2005 | albanisch 2

Punëtorët kërkojnë përmirësime Punëtorët e punësuar në Industrinë emakinave, elektrike dhe atë metali-ke(MEM) kërkojnë përmirësime e joqëndrim në vend. Mbi 16 000 punëtorë nga ndërmarr-jet e këtyre sektorëve kanë nënshkruarapelin e Sindikatës Unia me moton «JoKPP-së me tarifën zero» drejtuarpunëdhënësve duke i dhënë kërkesa-ve sindikale një peshë të madhe dhelegjitimitet të domosdoshëm. Kështu dëshmohet se punëtorëtmund të mobilizohen nëse negociatatnuk sjellin përparime. Përmes këtijapeli punëtorët i dërgojnë një refuzimtë qartë kryetarit të «Swissmen» (Sho-qata e punëdhënësve) Johann Sch-neider Amman, i cili kërkon zgjatjen eorarit të punës me paga të njëjta. Renzo Ambrosetti, bashkëkryetar i Sin-dikatës Unia shprehet: «Ne nuk kemiluftuar vite të tëra për orarin 40 orë pu-ne në javë, për ta shtuar atë nën pre-sionin e disa punëdhënësve. Industriazvicerane është e aftë për konkurrim».

Kosovë:Zbatimi i pjesshëm i KKPrej 1 korrik 2005 fillon implementimii Kontratës Kolektive në Kosovë. Sipasmarrëveshjes në mes të Qeverisë,Bashkimit të Sindikatave të Pavaruratë Kosovës, BSPK dhe Odës Ekonomi-ke të Kosovës-si përfaqsues i punëd-hënësve- Kontrata Kolektive do të fillontë zbatohet në faza të caktuara dhegradualisht do të zbatohen të gjitha ne-net që janë përfshirë në këtë Kontratë.Pushimi i lehonisë do të fillojë të zba-tohet prej datës 1 tetor 2005. Qeveriae Kosovës në marrëveshje më part-neret social do të fillojë përgatitjet qëderi në fillim të vitit 2006 të krijohetFondi Social për të filluar më zbatimine dispozitave të parapara më nenin 40të Kontratës Kolektive. Në bazë të kë-saj marrëveshje është specifikuar ed-he çështja e të drejtës se racionit tëngrohtë dhe pagës se trembëdhjetë.Ato mund të realizohen në ndërmarr-jet që kanë mundësi ta bëjnë këtë. Pa-ga minimale për këtë vit do të jetë 120euro duke u shqyrtuar në fund të çdoviti për shtimin e saj.

News

Bashkimi i Sindikatave tëZvicrës (BSZ) përmes një ko-munikate për media fillonfushatën e shtimit të pagavepër vitin e ardhshëm. Nga Sin-dikatat anëtare në BSZ kër-kohet një shtim i qëndruesh-ëm prej 1.5 deri në 3%. Sinjalpozitiv ka dhënë arritja emarrëveshjes në sektorin kr-yesor të ndërtimtarisë me sh-timin e pagave për 2%.

Raundi i shtimit të pagave për vitin2006 ka përpos domosdoshmërisë

së ruajtjes së fuqisë blerëse dhepjesëmarrjes në shtimin e produk-tivitetit edhe një rëndësi të theksuarpolitike në ekonomi. Shtimi i paga-ve është bazë pozitive e shtimit tëkërkesave. Për një zhvillim të qën-drueshëm duhet të luftohet pa-punësia.

Kërkesat sindikaleSindikatat, anëtare në Bashkimin eSindikatës së Zvicrës të cilat për-faqësojnë sektorë të rëndësishëm nëekonomi kërkojnë varësisht nga zh-villimi ekonomik një shtim të pa-

gave prej 1,5 deri në 3 për qind. Nësektorët me fitime të majme si in-dustria kimike kërkohet një reflek-tim i fitimit edhe tek pagat e punë-torëve, përkatësisht tek marrëvesh-jet për shtimin e pagave.

NdërtimtariaTaktin e shtimit të pagave këtë vit eka dhënë sektori kryesor i ndërtim-tarisë me përtëritjen e Kontratës sëPërgjithshme të Punës dhe arritjene marrëveshjes shtimin e pagaveprej 2 % nga fillimi i vitit 2006. Ngaky shtim përfitojnë punëtorët e sek-

torit të ndërtimtarisë me një shtimtë përgjithshëm të pagave prej 106franga në muaj.

Pagat e ulëtaPagat e ulëta të cilat nuk garantojnëminimumin jetik janë të papra-nueshme. Rëndësi e veçantë duhett’i kushtohet shtimit të këtyre pa-gave, duke marrë parasysh presio-nin në paga që do të pasojë pas zg-jerimit të mundshëm të marrëvesh-jeve bilaterale me shtetet e reja,anëtare në Bashkimin Evropian.

Nga 1 korrik 2005 është në fu-qi KPP-N për hoteleri dhe res-torante. KPP-Nacionale rre-gullon kushtet e punës përpunëtorët e këtyre sektorëve.

Cilat janë risit tjera të rëndë-sishme që i sjell KPP-N-ja?■ Kontrolle më të shpeshta dhe më tërrepta në ndërmarrje.■ Pagat minimale të detyrueshme përpunëtoret dhe punëtorët me përvojëshumëvjeçare, me përgjegjësi tëveçantë apo përgatitje të lartë profe-sionale janë të kategorizuar më lartdhe arrijnë shumën deri në 4’500franga. ■ Nëse punëdhënësi i bart obligiminpunëtores/-it për evidentimin e kon-trollit të orarit të punës, atëherë kjoevidencë duhet të nënshkruhet njëherë në muaj nga punëdhënësi. ■ Punëdhënësi duhet t’i diskutojndryshimet më pas të planit punuesme punëtoret /-ët, përpos në rasteturgjente.■ Pushimi i lehonisë nuk është më irregulluar në KPP-N. Sigurimi i ri i le-honisë është i rregulluar në ligj dhe ga-ranton gjatë së paku 14 javësh 80% tëpagës në vend të 10 javësh kompen-sim siç ishte deri tani në KPP. ■ Punëtoret/-ët janë të obliguar t’i sje-

llin punëdhënësit një vërtetim të mje-kut gjatë sëmundjes, nga dita e 4-të emungesës në punë.

Sindikata Unia ka botuar një fletushkëme përmbledhje të dispozitave tëKPP-N (Kontrata e Përgjithshme ePunës – nacionale) në dhjetë gjuhë (spanjisht, portugalisht, shqip, serbo-kroatisht, turqisht, tamilisht dhe an-glisht) dhe atë mund ta porositni teksekretariateve sindikale.

Sindikata Unia në njërën anëduhet të angazhohet përndryshimet ligjore me qëllimtë shtimit të vendeve të lira tëpunës për rininë që mësojnënjë profesion kurse në anëntjetër duhet të kërkoj dispo-zita në KPP për mbrojtjen epunëtorëve të moshuar ngalargimi prej punës

Çfarë ka ndryshuar viteve të fun-dit në seksionin e Cyrihut? Xhafer: Angazhimi i Sindikatës përpensionimin e mëhershëm nëmoshën 60 vjeçare në sektorin kr-yesor të ndërtimtarisë ka kthyer be-simin ndaj sindikatës tek shumëpunëtor shqiptar, gjithashtu edhe

shtimi i informacioneve si dhemundësia e këshillimit në gjuhënamtare në Cyrih. Kjo është vënë reedhe në pjesëmarrjen masive të sh-qiptarëve gjatë mobilizimeve përdemonstrata në kohën e fundit.Mirëpo më duhet të them se infor-macionet mbi përtëritjen e KPP-sëpër sektorin kryesor të ndërtimtarisënë këtë vit kanë qenë të pakta dheme vonesë!

Cili është roli yt dhe i grupit gjuhë-sor «Aktivistët»?Xhafer: Unë punojë me dëshirë nëprofesionin tim si murator dhe jamaktivist me dëshirë në Sindikatë. Meaktivitetin tim përpiqem të infor-mojë sa më shumë punëtorët sh-

qiptar në kantier mbi rolin dherëndësinë si dhe shërbimet e sindi-katës Unia. Në tetorin e vitit të ka-luar kemi organizuar për herë tëparë një mbledhje informative nëgjuhën shqipe ngase mendoj se in-formimi gojor është më i preferua-ri. Vitet e fundit është shtuardukshëm edhe numri i anëtarëveshqiptar në seksion. Kryesia e gru-pit gjuhësor mbanë mbledhje tërregullta duke pretenduar një vazh-dimësi të qëndrueshme të aktivite-teve sindikale në gjuhën shqipe.

Cilat kërkesa të punëtorëve janëurgjente sipas teje? Xhafer: Mendoj se në njërën anëshumë të rinj detyrohen të punojnë

apo ngelin rrugëve, pasi që nukgjejnë vend pune për mësimin e njëprofesioni. Sindikata Unia në rrafs-hin politik duhet të kërkoj ndryshi-me ligjore për hapjen e vendeve tëpunës për mësimin e një profesioni.Në anën tjetër shumë punëtor tëmoshuar largohen nga puna dhepërjetojnë poshtërime duke punuarme marrëdhënie të përkohshme tëpunës. Sindikata Unia duhet të kër-koj dispozita në KPP që mbrojnëpunëtorët e moshuar nga largimiprej punës.

Cilat janë aktivitetet në vazhdimtë grupit «Aktivistët»?Xhafer: Jemi në organizim e sipër tëmbledhjes informative, që do të

mbahet më 22 tetor 2005 me qëllimtë informimit të punëtorëve shqip-tar mbi ndryshimet kontraktuese,sigurimet sociale dhe marrëveshjetbilaterale. Ftoj të gjithë anëtarëtsindikal shqiptar nga seksioni i Cy-rihut të marrin pjesë në këtëmbledhje!

Intervistë me Xhafer Sejdiun aktivist sindikal në Cyrih

Në mbrojtje të punëtorëve

Intervistën e zhvilloi: Ruzhdi Ibrahimi

Foto

: Ruz

hdi I

brah

imi

Pagat minimale nga 1 korrik 2005Pagat minimale në muaj për punëtorët me përqindje të plotë në punë:

Kategoria e Pagës Paga minimaleMujore nga 01.07.2005

Pa përgatitje profesionale:

– Puna ndihmëse 3150.– franga

– Puna ndihmëse në regjionet IHG1 2835.– franga

– Puna në profesion (duke përfshirë shërbimin) 3150.– franga

Me përgatitje profesionale 3560.– franga

Me përvojë profesionale shumëvjeçare apo me përgatitje të lartë profesionale:

– Me 7 vite përvojë në profesion (duke përfshirë zanatin) 3920.– franga

– Me 10 vite përvojë në profesion (duke përfshirë zanatin) 4280.– franga

– Me përgatitje/provim profesional 4500.– franga

Praktikantët2 2050.– franga1 Regjioni bën pjesë sipas -Ligjit federal-IHG në regjionet ekonomikisht të dobëta.2Nxënësit e shkollave profesionale të sektorit të Hotelerisë në Zvicër pa përjashtime

Bashkimi i Sindikatave të Zvicrës BSZ fillon fushatën për shtimin e pagave

Pagat e ulëta duhet shtuar

Përtëritja e kontratës me përmirësime për punëtorë

Një KPP-N efektive!

Punëtoret/ët meritojnë përmirësimet kontraktuese!

Ata punojnë mbi 300 orë nëmuaj dhe fitojnë një pagë qënuk mjafton për jetesë. Pasdështimit të negociatave sho-ferët e taksive në aeroportinKloten hidhen në grevë. Nëditën e pestë të grevës arrihetmarrëveshja dhe kështu për-fundon greva pesëditore.

Shoferët e taksive në aeroportin e Cy-rihut «Unique» nuk kanë paga të ga-rantuara minimale dhe as një sigurimtë mjaftueshëm të pagës gjatë së-mundjes. Pa paga të garantuara mi-nimale të ardhurat e tyre varen vetëmnga numri i udhëtimeve. Shoferët tëcilët qëndrojnë duke pritur klientëtnuk fitojnë asgjë.

Pas grevës së suksesshmepesëditore arrihet kjomarrëveshje:1. «IG Airport Taxi» obligohet t’ipërmbahet Kontratës së Përgjithshmetë Punës (KPP) për sektorin e taksistë-ve të qytetit të Cyrihut deri në fundtë vitit 2006. Kjo i përket para së gjit-hash dispozitave mbi sigurimin epagës gjatë sëmundjes si dhe dispozi-tat mbi pagën e trembëdhjetë. 2. «IG Airport Taxi» dhe SindikataUnia obligohen të zhvillojnë nego-ciatat, nga fillimi i muajit shtator2005 deri në fund të vitit 2005, përarritjen e mundshme të marrëveshjespër një Kontratë të Përgjithshme tëPunës (KPP). 3. Greva e shoferëve të taksive ndër-

pritet të premten, më 15 korrik 2005. 4. Aeroporti i Cyrihut «Unique» tër-heq kërcënimin e shprehur mbi anu-limin e marrëveshjes me «IG AirportTaxi».5. «IG Airport Taxi» heq dorë ngatërheqja e parakohshme e lejevepër taksi. Grevistët miratuan këtë rezultat. Përta ishte e rëndësishme fitimi i sëdrejtës për pagën e trembëdhjetë dhenjë sigurim i përmirësuar i pagës gjatësëmundjes. Kërkesa për pagën mini-male duhet të jetë pjesë përbërëse e

kërkesave gjatë negociatave për KPPnga shtatori i këtij viti. Sindikata Uniabashkë me shoferët e taksive përfun-duan grevën dhe vazhduan punën tëpremten pasdite. Kështu u shmangvazhdimi i grevës gjatë javës së parëtë pushimeve kur kërkesa për taksi nëaeroport është jashtëzakonisht e mad-he. Sindikata Unia përshëndet guxi-min e shoferëve për hedhjen në grevëdhe i uron suksesin e arritur si dhe tëgjitha palëve që ndikuan në arritjen ekësaj marrëveshje.

horizonte Nr. 6 | September 2005 | albanisch 3

Pension për pleqëri apo tër-heqje e kapitalit? Kjo ështëpyetja që parashtrohet në fle-tushkën e sapo botuar nëgjuhën shqipe nga SindikataUnia mbi arkën e pensionit qëmund ta porositni pranë sek-sionit tënd sindikal.

Roli kushtetues i arkës së pensionit nëfuqi nga fillimi i vitit 1985 ështëmundësia e vazhdimit të një standar-di jetësor pas largimit nga profesionisi plotësim i shtyllës së parë (AHV), sidhe pension me rastin e invaliditetitapo pension për trashëgimtarët merastin e vdekjes.

Pension apo kapitalPjesa e kursimeve e paguar nga punë-torët dhe punëdhënësit dedikohetparimisht për pagimin e pensionit.Mirëpo duke i plotësuar disa para-

kushte punëtorët mund të paraqesinkërkesën me shkrim për tërheqjen ekapitalit të kursyer apo një pjese tij.

NdryshimetMe rastin e hyrjes në fuqi të marrë-veshjeve bilaterale ishte e domos-doshme të bëhen ndryshime të Ligjitpër Përkujdesje Profesionale (LPP).Mirëpo ndryshimet në lidhje me tër-heqjen e kapitalit të kursyer në arkëne pensionit vlejnë vetëm për punë-torët e ardhur nga shtetet e BE-së,ndërsa për punëtorët shqiptar nukvlejnë këto ndryshime.

InformacionePër informacione më të hollësishme lu-teni të drejtohuni në seksionet tuajasindikale dhe të kërkoni këshillim spe-cifik për rastin tuaj apo të kërkoni fle-tushkën informative në gjuhën shqi-pe për informacione të përgjithshme.

Nga 1 korrik 2005 pas lindjessë fëmijës nënat kanë tëdrejtë në kompensim tëpagës. Këtë rezulton mendryshimin e ligjit mbi kom-pensimin e pagës (EOG). Nëvazhdim u sjellim një pasqyrëtë rëndësishme shpjegi-mesh, informacione të deta-juara mund të merrni në sek-sionin tuaj të Sindikatës Unia.

E drejtaTë gjitha nënat e punësuar që ngalindja e fëmijës kanë të drejtë në 14javë kompensim të pagës. Parakushtështë pagimi i Sigurimit të pensionittë pleqësisë (AHV) gjatë nëntëmuajsh para lindjes si dhe gjatë pu-na prej së paku pesë muaj para lind-jes (pranohet edhe puna në vendet e

BE-së dhe EFTA-s ). Gjatë 14 javëshnënat kanë të drejtë në 80 % të pagëssë fituar para lindjes. Shuma maksi-male e kompensimit është 172 fran-ga në ditë.

KohëzgjatjaKompensimi i pagës vlen nga lindjadhe përfundon më së voni pas 98ditëve. Para lindjes nuk rekomando-het të reduktohet përqindja e punës,ngase kompensimi llogaritet nga pa-ga mesatare e fituar para lindjes. Nërast se reduktimi është i domos-doshëm për arsye shëndetësore, atë-herë ekzistojnë dispozita mbrojtësepër nënat shtatzënë. Nëse nëna fillontë punojë sërish (edhe me përqindjetë reduktuar), atëherë ajo humb tëdrejtën në kompensim. Kompensimii pagës ka për qëllim sigurimin fi-

nanciar, pushimi i nënave, kujdesipër fëmijën si dhe fitimi i besimit nësituatën e krijuar.

KPP apo ligjiParimisht vjen KPP – nëse është më ifavorshëm se ligji. Ligji i kompensi-mit të pagës parasheh minimumin.Disa KPP në fuqi përmbajnë rregu-llore më të mira. Në rastet e këtillavlejnë KPP në fuqi, por asnjë KPP nukmund të përmbajë rregullore nën dis-pozitat ligjore prej 14 javësh pushimme kompensim të pagës prej 80%.

Sigurimet tjeraNga 1 korrik 2005 Sigurimi i pagësgjatë shtatzënisë dhe lehonisë janëtë pavlefshme, së paku për pjesënobliguese prej 14 javësh të paguarme 80%. Kuotat tepër të paguara në

këtë vit duhet të kthehen ngapunëdhënësi, ngase tani ligji i kom-pensimit (EO) i paguan. Tani nga pa-ga bruto paguhen përgjysmë ngapunëmarrësi e punëdhënësi dhejanë 0.30%. Kjo zbritje është pjesë eAHV/IV/EO dhe nuk është e duksh-me ndaras.

Kantoni i Gjenevës Ky kanton parasheh një rregullore tëkompensimit të pagës që prej vitit2000. Kjo rregullore është edhe mëtej në fuqi dhe zbatohet aty ku palëtkontraktuese nuk parashohin rregu-llore më të mirë për punëtore.

Foto: ex-press

Nga 1 korriku nënat kanë të drejtë në kompensim të pagës pas lindjes

Sigurimi i lehonisë

Sigurimi i lehonisë i mbështet nënat .

Nga greva pesëditore përfituan taksistët.

Pa letra, por me të drejta

Në Zvicër jetojnë nga 90000 deri në 300 000 njerëzpa letra. Një pjesë e madhee tyre jeton në Zvicrën gjer-mano folëse. Shumë prejtyre jetojnë nën hijen eshoqërisë, punojnë nëkushte prekure të punës.

Njerëzit pa letra emërtohen shpesh si«ilegal» mirëpo edhe Sans-Papierskanë të drejta. Për realizimin e këtyretë drejtave duhet të informohen. NëZvicrën gjermano folëse janë hapurvend këshillime së pari në Bazel, dhesë fundi edhe në Bernë e Cyrih.

Vend këshillimi i Bazel-it për njerëzpa letra «Sans Papier»: Rebgasse 1, 4058 Basel, T +41 61681 56 10, Orari i punës: E martë dhe e enjte, nga ora 15-20 anlaufstellebasel@gmx.ch

Vend këshillimi i Bernë-s për njerëzpa letra Sans PapierSchwarztorstrasse 124, 3007 BernT +41 31 385 18 27, Orari i punës E hënë dhe e premte nga ora 15–20të shtunën e parë të muajit nga ora14–17, beratung@sans-papier-con-tact.ch

Vend këshillimi i Cyrih-ut për njerëzpa letra (SPAZ)Volkshaus, Stauffacherstrasse 60,8004 Zürich, T +41 43 243 95 78Orari i punës: E martë nga ora 9–13dhe e enjte nga ora 15–19 anlaufstelle@s-paz.ch /www.s-paz.ch

Pa letra-ti ke të drejta!

Ndryshimet e Ligjit për Përkujdesje Profesionale (LPP)

Arka e pensionit

Duke filluar nga 1 korrik2005 punëtorët e ndërtim-tarisë së brendshme të Ba-zelit dhe shtruesit e plla-kave të qytetit të Bazelitme rrethinë përfitojnë ngapensionimi i mëhershëmnë moshën 62 vjeçare!

Pensionimi i mëhershëm ështësukses sindikal për punët e rëndafizike. Sektorët e ndërtimtarisë sëbrendshme të qytetit të Bazelitdhe shtrues pllakash nga Bazeli merrethinë parashohin në KPP-të etyre tanimë mundësinë e pensio-

nimit të mëhershëm dhe janëpjesë përbërëse e Kontratës kolek-tive për pensionimin e më-hershëm të sektorëve të ndërtim-tarisë së brendshme në Zvicrënperëndimore, që mundëson ngaviti i kaluar pensionimin e më-hershëm nga mosha 62 vjeçare.Sindikata Unia regjioni i Bazelitbashkë me njëmbëdhjetë punëtortë pensionuar më 1 korrik 2005organizoi një drekë solemne nënjë kantier duke i uruar pensio-nistëve shëndet me rastin e ndar-jes nga profesioni i tyre.

Në Bazel pensionohen njëmbëdhjetë punëtorëte parë nga mosha 62 vjeçare

Pensionimi imëhershëm!

Pas grevës pesëditore shoferët e taksive arritën përmirësime

Greva e taksistëve në aeroport

Foto: Tim Häberlin

horizonte Nr. 6 | September 2005 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Serge Baehler; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Beja, S. Di Concilio, H.Gashi, R. Ibrahimi, M. Komaromi, Montaña Martín | Sprachverantwortlich Ruzhdi Ibrahimi|Koordination Mira Komaromi | Layout Simone Rolli, Unia | Druck Solprint, Solothurn |Adresse Redaktion «Horizonte», Strassburgstr. 11, 8021 Zürich, redaktion@unia.ch

www.unia.ch

Në sheshin federal do të mbahet njëturnir futbolli me moton «Futboll pakufij» për t’i kujtuar deputetët para fi-llimit të sesionit parlamentar se pa nenuk lëviz asgjë.

Futbolli duhet të jetë një shembull. Pa migrantëte natyralizuar dhe migrantët e gjeneratës së dytëreprezentacioni zviceran në kualifikime përkampionin botëror të futbollit do të ishte pashanse. Në fushën e futbollit nuk luan rol pose-dimi i pasaportës zvicerane. Tetë ekipe do të ga-rojnë për kupën «Ne jemi Zvicra». Në anën tjetërdo të zhvillohet një ndeshje miqësore në mes të

«Ekipit me yje» dhe një ekipi me figura të mirën-johura.

Turnir futbolli E shtunë, më 17 shtator 2005Sheshi federal në BernNga ora 14.30

Ne nuk luajmë kundër njëri-tjetrit por me njëritjetrin, në turnirin e futbollit në sheshin fede-ral, më 17 shtator. Të gjithë janë përzemërsishttë ftuar si lojtar, shikues apo si njerëz që dëshi-rojnë një Zvicrës të hapur dhe të larmishme.

Futboll pa kufij

Një shtetase zvicerane, shqiptarenga Maqedonia poshtërohet ngandërmarrja APS Reinigungen GmbH.Me mbështetjen e Sindikatës Uniaajo ngrit padinë në gjyqin e punësdhe fiton të drejtë në instancën eparë.

Shtetasja 40 vjeçare, e ardhur në Zvicër në vitin1990 nga Maqedonia, tani me shtetësi zvicera-ne, pasi që njoftohet nga qendra regjionale endërmjetësimit (RAV) për një vend të lirë punesi pastruese, konkurron me shkrim tek ndër-marrjen APS Reinigungen GmbH. Të nesërmenreferenti i qendrës ndërmjetësuese pranon njëshkresë nga ndërmarrja në fjalë përmes E- Mai-lit me këto fjalë:

Shkresa diskriminuese«Mirëmëngjesi zoti referent i RAV-it. Ne nukpunësojmë njerëz nga Ballkani dhe ndërmarrjaime nuk i duron këta njerëz, ashtu si e tërë Zvi-cra! Unë jam ndërmarrës dhe nuk financoj po-pullin e dyndur. Kam provuar gjithçka me ta.Femra me shami, mysliman etj., nuk e kanë ven-din këtu! Ne jemi vendas dhe jo vendtubim përgjithë botën. Jam i indinjuar, që ju nuk dini tëlexoni se ne nuk punësojmë femra me shami!Përshëndetje shoqërore.»

Padia në gjyqin e punësKjo grua heq dorë nga një padi për vepër pena-le. Ajo e përfaqësuar nga Sindikata Unia ngrit pa-

dinë pranë gjyqit të punës për shkelje të perso-nalitetit nga motive diskriminuese duke kërkuarnjë dëmshpërblim prej 5000.– franga.

Procesi gjyqësorNdërmarrësi pretendon të arsyetohet para gjy-qit se gjoja kjo shkresë nuk është e shkruar ngaai pasi që atëherë ishte në pushime dhe se sh-kresa i është drejtuar qendrës për ndërmjetësi-me (RAV-it) e jo kësaj gruaje. «Unë nuk jam ra-cist por klientët e mi nuk i durojnë këta njerëz».Për një kohë relativisht të shkurtër gjyqi vendosse ndërmarrja ka lënduar rëndë personalitetin ekësaj gruaje në lidhje me prejardhjen, gjuhën,përkatësinë dhe religjionin. Gjykimi parashehpagimin e një dëmshpërblimi prej 5000.-- fran-ga nga ndërmarrësi për këtë grua.

Apelim kundër gjykimit Ndërmarrësi paralajmëron në sallën gjyqësore sedo të apeloj në instancën e dytë kundër këtij ven-dimi gjyqësor për parregullsitë e procedurësgjyqësore.

Përmirësimet e domosdoshmeNgritja e padisë në raste të tilla është tejet e rëndë-sishme, mirëpo në anën tjetër përmirësimi lig-jor i mbrojtjes nga diskriminimi e para së gjit-hash lehtësim i procedurës ligjore në raste të dis-kriminimit janë të domosdoshme. Mbi vazhdi-min e këtij procesi në instancën e dytë u njof-tojmë në numrat e ardhshëm të Horizont-it.

Ruzhdi Ibrahimi

Kuotat e sigurimeve për të huajt:

Absurde! Jo korrekte! Diskriminuese!

Shoqatat e Sigurimeve të automjeteve diskriminojnë shpesh ngasësit e maki-nave (vozitësit) pa pasaportë zvicerane. Krahasimet e kuotave të sigurimit nxje-rrin në pah dallimet diskriminuese: Ngasësit e makinave nga vendet e ish-Ju-gosllavisë dhe Turqia paguajnë rreth 44% më shumë në krahasim me mesata-ren e ngasësve zviceran! Mirëpo, edhe qytetarët nga Bashkimi Evropian janë tëprekur: Francezët paguajnë rreth 6% më shumë, përderisa e portugezët, span-jollët apo italianët paguajnë rreth 18 % më shumë në krahasim me mesatarene ngasësve zviceran*!

Kjo është absurde, kur marrim parasysh faktin se në mënyrën e vozitjes sëmakinës nuk ka ndikim prejardhja, por para së gjithash rrethanat individualedhe shoqërore.

Kjo është diskriminuese, sepse grupet e tëra të migrantëve futen në një«Thes» dhe dënohen para se të shkelin normat ligjore në komunikacion! Kjoështë e padrejtë kundrejt dhjetëra mijëra ngasësve (shoferëve) të pafajshëm,të cilët nuk kanë pasaportë të Zvicrës. Kjo praktikë e shoqatave të sigurimitnxitë armiqësinë ndaj të huajve.

Të nënshkruarit kërkojnë kritere objektive dhe kuptimplote gjatë caktimit tëshumës së kuotave (premive). Ne përkrahim një sistem të tarifave të bazuar nëindikatorët real, si fuqia e automjetit ose sjellja individuale e ngasësit të ma-kinës në komunikacion. Të gjitha shoqatave të sigurimit të automjeteve duhetndaluar llogaritjen e shumës së kuotës në bazë të prejardhjes – «pasaportës».

*Burimi: Sonntagszeitung 19.12.2004

Emri/mbiemri Adresa Nënshkrimi

Ky peticion është nisur nga Sindikata Unia. Fletët e nënshkruara të kthehen derinë fund të muajit shtatorit 2005 në këtë adresë:

Unia ZentralsekretariatAbteilung MJG, Weltpoststrasse 20, CH-3000 Bern 15

Seminari për aktivistë sindikal shqiptar

Të jesh aktiv me sindikatën Unia

Temat e Seminarit janë:■ Sindikata ndër profesionale Unia: Historia dhe qëllimet;■ Çka dëshiron sindikata Unia: 33 udhërrëfyesit;■ Çka bën sindikata Unia: KPP dhe politika;■ Si funksionon sindikata Unia: Roli dhe funksioni i aktivistëve;■ Politika e migracionit: Temat dhe fushatat.

Seminari në gjuhën shqipe do të mbahet më 1–2 tetor 2005 në Hotelin Rotschuo, Gersau. Paraqitjet për seminar mund të bëhen përmes seksionit/regjionit tuaj sindikal!

Një punëkërkuese poshtërohet nga ndërmarrja APS Reinigungen GmbH

Diskriminim i vrazhdë