Üretim/İşlemler Yönetimi 7 - DEUkisi.deu.edu.tr/mert.topoyan/dosyalar/uiy7.pdf · düzeni ve iş akışı, yönetim, işletmenin çevre unsurları, üretim faaliyetinin örgütlenmesi,

Üretim/İşlemler Yönetimi7

Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Kapasite

• Kapasite tanımı üretim faaliyetine katılan her faktör ya da kaynak -tesis, fabrika, bölüm, atölye, makine veya insan- için söz konusu olabilen geniş kapsamlı bir kavramdır.

• Bir kaynağın belli bir zaman dönemi içerisindeki üretim gücünün ölçüsüdür.

• İşletmenin kurulması aşamasında doğru kapasite büyüklüğünü belirlemek önemli iken, faaliyetine devam ettiği süre boyunca da elde bulunan kapasitenin ne şekilde kullanılacağının ve kapasite arttırma yoluna ne zaman gidileceğinin belirlenmesi önem kazanmaktadır.


Kapasite Neden Önemlidir?

• Kapasite üretimi gerçekleştirme ve dolayısıyla talebi karşılama olanaklarını belirler.

• Kurulu kapasiteden ne şekilde yararlanıldığı maliyetler açısından önemlidir. Maliyetlerin, dolayısıyla da ürün fiyatının müşterinin kabul edebileceği düzeyde tutulması kapasite ve bunun kullanımı ile ilişkilidir.


Kapasiteyi Etkileyen Etkenler

• Gerek kuruluş sırasında kapasite büyüklüğünün belirlenmesinde, gerekse kurulu kapasitenin nasıl kullanılacağının belirlenmesinde çeşitli etkenler etkili olmaktadır. Bunların bir kısmı doğrudan belirleyici olurken bir kısmı da dolaylı olarak etki göstermektedir.

• Talep: Kapasitenin belirlenmesinde en önemli etkendir. Kurulacak kapasitenin mevcut talebi karşılaması gerekmektedir. Ayrıca faaliyet döneminde de kapasitenin ne ölçüde kullanılacağı talebe bağlıdır. Taleple kapasitenin eşleştirilmesinde farklı stratejiler söz konusu olabilmektedir.

• Hammadde miktarı: İşletmenin kapasitesini kullanabilmesi için işleyebileceği girdiye sahip olması gerekmektedir. Gereken girdilere ne miktarda ulaşılabileceği hem kuruluş sırasında kapasitenin belirlenmesi, hem de kurulu kapasitenin kullanımının planlanmasında etkilidir.



• Üretim Yöntemi (Teknoloji): İşletmede kullanılan üretim yöntemi kapasite büyüklüğü üzerinde doğrudan etkilidir. Genel olarak sermaye yoğun üretim yöntemlerinin kapasite olarak daha yüksek olduğu söylenebilir. Üretim için uygun yöntem belirlenmemiş olması kapasitenin verimsiz kullanılması, kaynak israfı, yetersiz üretim, düşük kalite vb. sorunların ortaya çıkmasına yol açabilir.

• İşgücü: Hangi üretim teknolojisi kullanılırsa kullanılsın, üretimin en önemli öğelerinden biri insandır. Uygun nitelikte ve yeterli miktarda işgücü bulunamadığı sürece istenen kapasitenin elde edilme olanağı olmayacaktır.

• Finansal Olanaklar (Sermaye): Gerek kapasiteyi kurmak ve/veya büyütmek, gerekse kurulu kapasitenin üretimini sağlamak için işletmelerin fon kaynağı bulunmalıdır. Yeterli fon kaynağı olmaması kapasitenin küçük olmasına ya da kurulu kapasiteden yeterli oranda yararlanılamamasına yol açacaktır.



• Bunun haricinde ulaştırma maliyetleri, işletme içi yerleşim düzeni ve iş akışı, yönetim, işletmenin çevre unsurları, üretim faaliyetinin örgütlenmesi, destek hizmetler vb. gibi etkenler de kapasite üzerinde etkilidir.


Kapasite Ölçütleri

• Bir kaynağın kapasitesi temelde iki çeşit ölçütle ifade edilebilir:

• Girdi temelli ölçütler: Kapasitesi ölçülen kaynağın belirli bir zaman diliminde faaliyeti için kullandığı girdi miktarını ifade eder. Örneğin otelin yatak sayısı, hastanenin doktor sayısı, imalat tesisinin makine ya da işçi sayısı, tarım işletmesinin arazi büyüklüğü, petrol rafinerisinin işleyebileceği ham petrol miktarı vb. gibi…

• Çıktı temelli ölçütler: Kapasitesi ölçülen kaynağın belirli bir zaman diliminde faaliyet sonucunda ortaya koyduğu çıktı miktarını ifade eder. Örneğin kafeteryaya gelen müşteri sayısı, tekstil işletmesinin ürettiği gömlek miktarı, işletmenin satış miktarı vb. gibi…


Kapasite Ölçütleri

Örgüt

• Petrol rafinerisi

• Kağıt üretimi

• Elektik işletmesi

• Havayolu işletmesi

• Otel

• Depo

• Süpermarket

Kapasite Ölçüsü

• Varil/gün

• Ton kağıt/hafta

• Megavat elektrik/saat

• Koltuk sayısı, sefer sayısı

• Oda sayısı, yatak sayısı

• Hacim, m3

• Kasa sayısı, alan, m2

Çıktı Ölçüleri

Girdi Ölçüleri


Kapasite Ölçümü

• Kapasite ölçümünde iki temel bakış açısı da söz konusudur. Bunlar kapasitenin kaynağın belirli bir süre içerisinde yapabilecekleriaçısından veya yaptıkları açısından ölçümüdür. Buna bağlı olarak tasarım kapasitesi ve etkin kapasite kavramları ortaya çıkmaktadır.

• Tasarım Kapasitesi: Bir kaynağın belirli bir zamanda (girdi veya çıktı açısından) ulaşabileceği üst sınırın ölçüsüdür. Tasarım kapasitesinde teknik unsurlarla birlikte üretim sürecinin düzeni de etkilidir.

• Etkin Kapasite: Bir kaynağın belirli bir zamanda (girdi veya çıktı açısından) beklenen üretimi ile gerçekten elde ettiği miktarın ölçüsüdür. Etkin kapasite üzerinde teknik unsurlar, üretim sürecinin düzeni, talep, üretim planları, üretim sürecindeki beklenmeyen durumlar vb. etkilidir.


Kapasite Türleri

Gerçek (Fiili) Kapasite

Aylak (Atıl-Boş) Kapasite

NormalKapasite

Zorlama

ZorlanmışKapasite

İdeal (Teorik)Kapasite


Kapasite Türleri-İdeal, Teorik, Maksimum Kapasite-

• Tasarım kapasitesi ya da mühendislik kapasitesi adı da verilir.

• Bir kaynağın faaliyet olanaklarının tamamını kullanılabildiği, herhangi bir gecikme ve aksama olmaksızın tam hızla çalışılabildiği bir durumda ulaşabileceği kapasitedir.

• Erişilmesi arzulanan fakat her zaman mümkün olmayan bir düzeydir.


Kapasite Türleri-Normal, Kullanılabilir, Pratik Kapasite-

• Normal kapasite, kabul edilebilir gecikmeleri dikkate alan, zorlamalara yer vermeyen ve sürekli olarak korunabilen üretim gücüdür.

• Normal kapasite (NK), ideal kapasiteden (İK) olağan gecikmelerin çıkartılması ile bulunur.

• NK= İK- Olağan gecikmeler


Kapasite Türleri-Zorlanmış Kapasite-

• İşletmeler bazen artan talebi karşılamak için;• çalışma süresini artırmak,

• makine bakımlarını ertelemek,

• ek hammadde temin etmek vb..

• tedbirlerle normal kapasitenin üzerine çıkarlar.

• Zorlanmış kapasite geçici süreler için kabul edilir. Sürekli bu şekilde çalışma gerekli ise yeni makine, işçi vb. alınarak kapasitenin artırılmasına gidilmelidir.


Kapasite Türleri-Gerçek, Fiili, Kullanılan Kapasite-

• Belirli bir üretim planı döneminde ortaya mal ve hizmet olarak ne konmuşsa, bu üretimi oluşturan kapasiteye gerçek kapasite denir. “0” noktası ile ideal kapasite arasında herhangi bir noktada oluşabilir.

• Gerçek kapasitenin, normal kapasitenin altında kalması arzulanmaz. Gerçek kapasite normal kapasiteye veya bunun üzerine (zorlanmış kapasite) çıkartılabilir. Ancak üretilenlerin satılabilmesi gerekir. Bunun için pazarlama ve pazar payını genişletme faaliyetlerine hız verilmesi gerekir.


Kapasite Türleri-Atıl, Boş, Aylak, Kullanılmayan Kapasite-

• Üretim miktarı; üretim planı gereğince veya planın aksaması nedeniyle, normal kapasitenin altına düşebilir.

• Aylak kapasite; normal kapasite ile gerçek kapasite arasındaki olumsuz farktır.

• Üretim miktarını artırmak talep yetersizliği nedeniyle mümkün değilse, ikinci bir mal veya hizmet üretimi düşünülebilir.

• Sürekli aylak kapasite sorun yaratabilir. Bazı makineler veya işçiler görevden çıkartılabilir.


Kapasite Türleri-Zorlama-

• Bir kaynağın kapasitesi, normal koşullarda ulaşabileceğinin üstüne çıkması için zorlandığında oluşan zorlanmış kapasite ile kaynağın normal kapasitesi arasındaki farktır.

• Zorlama miktarının bilinmesi, zorlanmış kapasite için kaynağın normal gecikmelerinin nasıl yönetilmesi gerektiğini planlamakta önemlidir.


Kapasite Kullanım Oranları

• Kapasite kullanım oranı genel olarak bir kaynağın kullanılabilir kapasitesinden gerçekte ne oranda yararlanıldığını ortaya koyar. Kapasite kullanım oranları (KKO) tasarım kapasitesi ya da etkin kapasite üzerinden hesaplanabilir:

𝐾𝐾𝑂𝑇𝑎𝑠𝑎𝑟𝚤𝑚 =𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑘 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒

𝑇𝑒𝑜𝑟𝑖𝑘 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒

𝐾𝐾𝑂𝐸𝑡𝑘𝑖𝑛 =𝐺𝑒𝑟ç𝑒𝑘 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒

𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒


Kapasite Planlaması

• Kapasite planlaması konusu işletmede makro ve mikro açıdan ele alınması gereken bir konudur.

• Makro açıdan işletmenin büyüklüğünün ne kadar olması gerektiğini, ne zaman ve ne miktarda kapasite artırımına gidileceğini belirlemek söz konusudur.

• Mikro açıdan ise kurulu kapasitenin kullanımı ele alınmalıdır. Burada belirli bir dönemde ne kadar kaynağa gereksinim duyulacağı ile birlikte talebin karşılanabilmesi için hangi kaynağın, hangi işte, ne kadar çalışması gerektiğinin belirlenmesi de gerekecektir.


Kapasite Kararları ve Strateji

• Makro açıdan kapasite kararlarının değerlendirilmesi, talep ile kapasitenin eşleştirilmesini gerektirir.

• Buradaki temel sorun, talebin genellikle sürekli bir değişken olmasına karşın kapasite büyüklüğünün kesikli bir değişken olmasıdır.

• Bu nedenle kapasite ile talebin eşleştirilmesinde farklı stratejiler söz konusu olabilmektedir.

• Burada belirlenmesi gereken iki önemli değişken vardır:• Kapasite değişikliklerinin miktarı

• Kapasite değişikliklerinin zamanı


Kapasite Kararları ve Strateji• Kapasite oluşturma veya büyütmede işletme iki temel yol

izleyebilir. Bunlardan biri göreceli olarak uzun zaman aralıklarında büyük ölçekli kapasite genişlemesine gitmek, diğer ise daha kısa zaman aralıklarında daha küçük kapasite genişlemeleri yoluyla büyümektir.

Seyrek, büyük miktar Sık, küçük miktar

Kapasite Genişleme Zaman Aralığı


Kapasite Kararları ve Strateji• İster küçük miktarda ve sık kapasite büyütme, isterse büyük

miktarda ve seyrek kapasite büyütme söz konusu olsun, kapasite ile talebi eşleştirmek için de üç temel strateji söz konusudur.

Miktar Miktar Miktar

1. Kapasiteyi talebe uydurmak

2. Fazla kapasite 3. Eksik kapasite


Kapasite Kararları ve Strateji-Kapasiteyi Talebe Uydurmak-

• İşletme, belirli bir süre içerisinde ortalama talep düzeyini karşılayabilecek kadar bir kapasite belirlemektedir.

• Buna bağlı olarak iki kapasite genişleme arasında geçen sürenin bir bölümünde fazlalık kapasite söz konusu iken geri kalan sürede ise eksik kapasite durumu ortaya çıkmaktadır.

• Kapasite eksiği belli bir sınıra geldiğinde işletme talebin belli bir oranda üzerine çıkacak kadar kapasite artırımına gitmektedir.


Kapasite Kararları ve Strateji-Fazla Kapasite İle Çalışmak-

• İşletme iki kapasite genişlemesi arasındaki sürede sürekli olarak fazla kapasite ile çalışmaktadır.

• Mevcut kapasite pazardaki taleple eşitlendiğinde işletme kapasite artırımına gitmektedir.

• Kapasite artırımının miktarı; talebin artış hızı, işletmenin bir sonraki kapasite artırımına gitmeyi planladığı süre ve kapasite artırımı için ayrılan sermaye ile ilişkilidir.


Kapasite Kararları ve Strateji-Eksik Kapasite İle Çalışmak-

• İşletme iki kapasite genişlemesi arasındaki sürede sürekli olarak eksik kapasite ile çalışmaktadır.

• Mevcut kapasite ile pazardaki talep arasındaki fark (eksik) belli bir sınıra geldiğinde işletme o anki talep ile eşit olacak kadar kapasite artırımına gitmektedir.

• Kapasite artırımının miktarı; talebin artış hızı, işletmenin bir sonraki kapasite artırımına gitmeyi planladığı süre ve kapasite eksikliğinin izin verilebilir miktarı ile ilişkilidir.


Kapasite Planlama Kararları

• Kapasite planlama kararları üç aşamalı bir süreçtir:• Kapasite ihtiyacının belirlenmesi: Şimdiki ve gelecekteki kapasite

ihtiyacı belirlenir. İşletme gelecekte ne kadar kapasite ihtiyacı olacağını bilmeden yeni bir tesis kurup kurmamaya karar veremez. Mevcut talep ile gelecekteki ihtiyaçlar arasındaki farkı da bilmek zorundadır.İşletmeler aynı zamanda rakiplerin nasıl davranacağını dikkate almalıdır. Hepsi aynı anda kapasite artışına giderse endüstride fazla kapasite olur.

• Kapasite seçeneklerinin belirlenmesi: Kapasite ihtiyacı belirlendikten sonra gelecekteki kapasite ihtiyacını karşılamak için birtakım seçenekler söz konusu olacaktır. Bu seçenekler ve olası sonuçları belirlenmelidir.

• Kapasite seçeneklerinin değerlendirilmesi: Seçenekler değerlendirilerek işletmenin ihtiyacını en iyi karşılayan seçenek seçilmelidir. Bu aşamada birçok karar verme aracı kullanılabilir. Yöneticiler, kendi yargılarının yanında farklı araçlarla son karara varırlar.


Kapasite Kararlarında Karar Ağacı Kullanımı• Karar ağacı, belirsizlik ortamında birbiri ardı sıra verilmesi

gereken birbirine bağlı kararların değerlendirilmesinde kullanılır.

• Bu nedenle kapasite genişletme alternatiflerinde, talep belirsiz ise yararlı bir araçtır.


Kapasite Kararlarında Karar Ağacı Kullanımı• Karar ağacında:

• karar noktaları: Düğümler “kare” ile gösterilir (büyüyüp büyümeme kararının verildiği an).

• Karar seçenekleri: Karar noktasından çıkan “dallar” (büyükya da küçük tesis seçenekleri).

• Şansa bağlı olaylar: Bu olaylar kararın değerini etkiler (talebin az veya çok olması gibi). Bu olayların olasılıkları vardır. Olaylar, “yuvarlak” düğümlerden çıkan dallardır.

• Çıktılar: Her olası seçeneğin bir çıktısı vardır (olay sonucu kâr, maliyet, getiri vs.).


Kapasite Kararlarında Karar Ağacı Kullanımı• Karar ağacının çizimi:

• Karar ağacı soldan sağa doğru çizilir. Kararlar kare ile, olaylar yuvarlaktan çıkan dallar ile gösterilir.

• Her olayın olasılığı parantez içinde gösterilir.• Her seçeneğin çıktısı sağ tarafa yazılır.

• Karar ağacının çözümü:• Karar ağacı sağdan sola doğru çözülür. Şansa bağlı

olayları gösteren her yuvarlak için beklenen değer (EV) hesaplanır.

• Beklenen değerler her yuvarlağın altına parantezde yazılır.

• En yüksek beklenen değerli seçenek seçilir.


Örnek 1

• Bir restoran sahibi tesisi genişletmek istemektedir. Seçenekler, büyük çaplı bir genişlemeye gitmek ya da daha küçük çaplı bir genişleme ile daha sonra tekrar genişlemektir.

• Talep için olasılıklar şöyledir: Talebin fazla olma olasılığı %70, talebin düşük olma olasılığı %30’dur.

• Her seçeneğin kârı da tahminlenmiştir. Büyük genişleme ile talep fazla olursa beklenen kâr 300.000 ₺, büyük genişleme ile talep az olursa beklenen kâr 50.000 ₺, küçük genişleme ile talep az olursa beklenen kâr 80.000 ₺ olacaktır. Küçük genişleme ile talep fazla olursa ileride tekrar genişleyip genişlememe düşünülecek, o noktada genişlemeye gidilirse beklenen kâr 200.000 ₺, genişleme yapılmaz ise 150.000 ₺ olacaktır.


Örnek 1

1

Büyük

genişleme

Küçük

genişleme

1. Verilecek karar işletmenin büyük ya da küçük kapasite genişlemesi yapmasıdır. Bu nedenle 1 no.'lukarar noktasından iki seçenek çizilir.


Örnek 1

1

Büyük

genişleme

Küçük

genişleme

Fazla talep

(0,70)

Az talep

(0,30)

Fazla talep

(0,70)

Az talep

(0,30)

2. Hangi seçenek seçilirse seçilsin talebin az ya da çok olması gibi iki olasılık söz konusudur. Bu nedenle her iki seçeneğe birer olasılık düğümü eklenir.


Örnek 1

1

Büyük

genişleme

Küçük

genişleme

Fazla talep

(0,70)

Az talep

(0,30)

2

Genişleme

Genişlememe

Fazla talep

(0,70)

Az talep

(0,30)

3. Küçük genişleme seçeneği tercih edilir ve talep fazla olursa tekrar kapasite genişlemesi mümkün olabilecektir. Bu nedenle 2 no.'lukarar noktası karar ağacına eklenir. Sonrasında her seçeneğin beklenen kârı dalların sonuna yazılır.


Örnek 1

1

Büyük

genişleme

Küçük

genişleme

Fazla talep (0,70)

Az talep (0,30)

2

Genişleme

Genişlememe

Fazla talep (0,70)

Az talep (0,30)

300.000 ₺

50.000 ₺

200.000 ₺

150.000 ₺

80.000 ₺

(200.000 ₺)

(225.000 ₺)

(164.000 ₺)


Örnek 1

• Çözüme sağ taraftan başlanır.

• 2 no.’lu karar noktasında kârı en büyük kılacak karar verilir, bu nedenle beklenen değer 200.000 ₺’dir.

• Küçük genişleme seçeneğinin beklenen değeri• EVküçük = 200.000x0,7+80.000x0,3 = 164.000 ₺

• Büyük genişleme seçeneğinin beklenen değeri• EVbüyük = 300.000x0,7+50.000x0,3 = 225.000 ₺

• 1 no.’lu karar noktasında kârı en büyük kılacak seçenek seçilir. Buna göre restoran büyük çaplı genişleme seçeneğini tercih eder. Yine de % 30 olasılıkla bunun olası en kötü seçenek olabilmesi söz konusudur. Bu risk alınarak seçim yapılır.


Kapasite Yönetimi

• Kapasite konusu işletmedeki tüm kaynaklarla ilgili olsa da özellikle makine ve işgücü kapasitelerinin planlanması özel öneme sahiptir.


Örnek 2

• Bir ABC işletmesinde 20 işçi çalışmaktadır. İşletmede çalışma süresi günlük 9 saat olup, ayda 26 gün çalışılmaktadır. Günlük çalışma süresinin 1 saatlik kısmı üretim dışı zamandır. Bir işçi, bir saatlik sürede 7 adet ürün üretebilmektedir. Bu işletmeye bir ay içerisinde teslim edilmesi gereken 35.000 ürünlük bir sipariş gelirse bu sipariş kabul edilmeli midir?

• Sipariş karşılanamıyorsa, karşılayabilmek için kaç işçi işe alınmalıdır?

• Not: İşletmede zorlanmış kapasite durumu göz önünde bulundurulmayacaktır.


Örnek 2

İş𝑙𝑒𝑡𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛 𝑚𝑒𝑣𝑐𝑢𝑡𝑘𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝑠𝑖

= 20 𝑖şç𝑖 × 9 − 1𝑠𝑎𝑎𝑡

𝑔ü𝑛× 26

𝑔ü𝑛

𝑎𝑦× 7

𝑎𝑑𝑒𝑡

𝑖şç𝑖 ∙ 𝑠𝑎𝑎𝑡= 29.120 ü𝑟ü𝑛/𝑎𝑦

𝑆𝑖𝑝𝑎𝑟𝑖ş𝑖 𝑘𝑎𝑟ş𝚤𝑙𝑎𝑦𝑎𝑏𝑖𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑖şç𝑖 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤

=35000

𝑎𝑑𝑒𝑡𝑎𝑦

26𝑔ü𝑛𝑎𝑦 × (9 − 1)

𝑠𝑎𝑎𝑡𝑔ü𝑛 × 7

𝑎𝑑𝑒𝑡𝑖şç𝑖 ∙ 𝑠𝑎𝑎𝑡

= 24,04 ≅ 25 𝑖şç𝑖

İşletmenin aylık kapasitesi istenen miktarın altında olduğu için mevcut durumda bu sipariş kabul edilemez.

Siparişin karşılanabilmesi için işe 5 işçi daha alınması gerekecektir.


Örnek 3

• Bir XYZ işletmesinde aynı işi yapan 4 adet makine vardır. Makinelerin her birinin üretim hızı dakikada 30 adet üründür. İşletme her vardiyada 8 saat olmak üzere günde 3 vardiya ve ayda 20 gün çalışmaktadır. Her vardiyada 1 saatlik süre üretime hazırlık ve bakım için harcanmaktadır. Buna göre işletmenin aylık üretim kapasitesi ne kadardır?

• Aylık üretim kapasitesinin 5 milyon adet olması istenirse kaç yeni makine alınmalıdır?

• Bu makineler alındığında işletmenin toplam kapasitesi ne kadar olacaktır?


Örnek 3İş𝑙𝑒𝑡𝑚𝑒𝑛𝑖𝑛𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝑠𝑖

= 4 × 3𝑣𝑎𝑟

𝑔ü𝑛× 8 − 1

𝑠𝑎

𝑣𝑎𝑟× 20

𝑔ü𝑛

𝑎𝑦× 30

𝑎𝑑𝑒𝑡

𝑚𝑎𝑘 ∙ 𝑑𝑘× 60

𝑑𝑘

𝑠𝑎= 3.024.000 ü𝑟ü𝑛/𝑎𝑦

𝐵𝑖𝑟 𝑚𝑎𝑘𝑖𝑛𝑒𝑛𝑖𝑛𝑘𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝑠𝑖

=3024000

ü𝑟ü𝑛𝑎𝑦

4 𝑚𝑎𝑘= 756.000 ü𝑟ü𝑛/𝑚𝑎𝑘 ∙ 𝑎𝑦

𝑌𝑒𝑛𝑖 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤 𝑖ç𝑖𝑛𝑔𝑒𝑟𝑒𝑘𝑒𝑛 𝑚𝑎𝑘𝑖𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤

=5000000

ü𝑟ü𝑛𝑎𝑦

756000ü𝑟ü𝑛

𝑚𝑎𝑘 ∙ 𝑎𝑦

= 6,61 ≅ 7 𝑚𝑎𝑘𝑖𝑛𝑒

Mevcut durumda 4 makine olduğu için yeni hedefe ulaşılabilmesi için 3 makine daha alınması gerekmektedir.

𝑌𝑒𝑛𝑖 Ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝑠𝑖 = 756000ü𝑟ü𝑛

𝑚𝑎𝑘 ∙ 𝑎𝑦× 7 𝑚𝑎𝑘𝑖𝑛𝑒 = 5.292.000 ü𝑟ü𝑛/𝑎𝑦


Örnek 4

• Bisiklet montajı yapan bir fabrikada bir bisikletin tamamlanabilmesi için gereken süre çalışma temposu 100 olduğunda 12 dakika 15 saniyedir. Bir aylık (4 hafta) üretim dönemi boyunca üretilmesi gereken bisiklet sayısı 30.000 adet olarak planlanmıştır. Bir işçi için haftalık toplam çalışma süresi 40 saattir. Bu sürenin % 5'i çeşitli nedenlerden atıl zaman olarak geçmektedir. İşçilerin çalışma temposunun 95 olacağı öngörülmektedir. Buna göre fabrikanın planlanan üretimi gerçekleştirebilmesi için gereken işçi sayısını hesaplayınız.


Örnek 4

𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑖şç𝑖𝑙𝑖𝑘𝑔𝑒𝑟𝑒𝑘𝑠𝑖𝑛𝑖𝑚𝑖

= 12,25𝑑𝑘

ü𝑟ü𝑛× 30000

ü𝑟ü𝑛

𝑎𝑦×100

95≅ 386.842 𝑑𝑘/𝑎𝑦

𝑀𝑜𝑛𝑡𝑎𝑗 𝑠ü𝑟𝑒𝑠𝑖 = 12 𝑑𝑘 15 𝑠𝑎𝑛𝑖𝑦𝑒 = 12,25 𝑑𝑘/ü𝑟ü𝑛

𝑀𝑒𝑣𝑐𝑢𝑡 𝑡𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚ç𝑎𝑙𝚤ş𝑚𝑎 𝑠ü𝑟𝑒𝑠𝑖

= 40𝑠𝑎

ℎ𝑓 ∙ 𝑖şç𝑖× 4

ℎ𝑓

𝑎𝑦× 60

𝑑𝑘

𝑠𝑎×

95

100= 9.120 𝑑𝑘/𝑎𝑦 ∙ 𝑖şç𝑖

𝐺𝑒𝑟𝑒𝑘𝑙𝑖 𝑖şç𝑖 𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤 =386842

𝑑𝑘𝑎𝑦

9120𝑑𝑘

𝑎𝑦 ∙ 𝑖şç𝑖

= 42,41 ≅ 43 𝑖şç𝑖 𝑔𝑒𝑟𝑒𝑘𝑖𝑟.


Örnek 5

• El aletleri üreten bir işletmenin pense üretim hattı ve işlem sıraları şekilde görüldüğü gibidir. Her makinenin saatlik en yüksek üretim hızı üzerinde belirtilmiştir. İşletme günde 3 vardiya, vardiya başı 7 saatlik süreyle çalışmaktadır. A makinesi için vardiya başına 90 dakika, B1 ve B2 makineleri için vardiya başına 20 dakika, C makinesi için vardiya başına 30 dakika bakım yapılması gerekmektedir. İşletme mevcut durumda günde 70.000 adet pense üretmektedir. Buna göre;

• Üretim sisteminin günlük teknik kapasitesi ve normalkapasitesi ne kadardır?

• Mevcut üretim düzeyinde etkin kapasite açısından kapasitekullanım oranı ve atıl kapasite oranı ne kadardır?


Örnek 5 A4750 adet/sa

B12000 adet/sa

B22000 adet/sa

C4900 adet/sa

𝑆𝑖𝑠𝑡𝑒𝑚𝑖𝑛 𝑇𝑒𝑘𝑛𝑖𝑘 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝑠𝑖 = 2 × 2000 × 3 × 7 = 84.000 𝑝𝑒𝑛𝑠𝑒/𝑔ü𝑛

𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝐴 = 4750 × 3 × 7 −90

60= 78.375 𝑝𝑒𝑛𝑠𝑒/𝑔ü𝑛

𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝐵 = 2 × 2000 × 3 × 7 −20


𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙 𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒𝐶 = 4900 × 3 × 7 −30


Sistemin Normal Kapasitesi 78.375 pense/gün'dür.

𝐾𝐾𝑂𝑒𝑡𝑘𝑖𝑛 =70000

78375= 0,893 Kapasite kullanım oranı % 89,3; atıl kapasite

oranı % 10,7'dir.Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Documents

Üretim/İşlemler Yönetimi 7 - DEUkisi.deu.edu.tr/mert.topoyan/dosyalar/uiy7.pdf · düzeni ve iş akışı, yönetim, işletmenin çevre unsurları, üretim faaliyetinin örgütlenmesi,