Phát triển tinh thần doanh nhân và chính sách (Phần 1)

Lê Vũ Quân

Tài liệu đọc

• Naude, W. (2010), “Entrepreneurship, developing countries, and development economics: New approaches and insights”, Small Business Economics 34: 1-12.

• Mendez-Picazo, M-T., M-A Galindo-Martin, D. Ribeiro-Soriano (2012), “Governance, entrepreneurship and economic growth”, Entrepreneurship & Regional Development 24: no. 9-10: 865-877

• Banerjee, A. and E. Duflo (2011), Poor Economics, A Radical Rethinking of the Way to Fight Global Poverty, Public Affairs. Chapter 9: “Reluctant Entrepreneurs”

• Banerjee, A. and E. Duflo (2011), Poor Economics, A Radical Rethinking of the Way to Fight Global Poverty, Public Affairs. Chapter 7: “The Men from Kabul and the Eunuchs of India: The (Not So) Simple Economics of Lending to the Poor”

Tinh thần doanh nhân, các nước đang phát triển, và kinh tế phát triển: Cách tiếp cận

và nhận thức mới ,Naude, W. (2010)

• Các học giả về tinh thần doanh nhân ngày càng cho rằng tinh thần doanh nhân là quan trọng đối với phát triển kinh tế.

• Vì vậy tinh thần doanh nhân được cho là cỗ xe chính của phát triển kinh tế (Anokhin et al. 2008, p. 117), … trong một nền kinh tế càng có thêm nhiều doanh nhân, nền kinh tế đó càng tăng trưởng nhanh (Dejardin 2000, p. 2), và động cơ tăng trưởng kinh tế là doanh nhân (Holcombe 1998, p. 60).

Tinh thần doanh nhân và phát triển kinh tế

• Tinh thần doanh nhân được xem là một cơ chế quan trọng cho phát triển kinh tế thông qua tác động lên việc làm, sáng tạo và phúc lợi (Acs et al. 2008, p. 219).

• Hơn một tỷ dân— được mô tả là “một tỷ dưới đáy” bởi Collier (2007)— vẫn sống trong nghèo khổ cùng cực.

• Tinh thần doanh nhân có vai trò gì đối với một tỷ người dưới đáy và điều này có ý nghĩa gì cho hiểu biết của chúng ta về vai trò phát triển của doanh nhân?

Các thước đo tinh thần doanh nhân

• Thước đo tự doanh từ Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO)

• Thước đo tinh thần doanh nhân nắm bắt cơ hội (opportunity entrepreneurship) từ nghiên cứu Giám sát Tinh thần doanh nhân Toàn cầu (GEM) – Tinh thần doanh nhân vốn dĩ đã cao ở các nước đang

phát triển.

– V.d. Tỷ lệ khởi nghiệp, tự doanh và tinh thần doanh nhân nắm bắt cơ hội ở Ấn Độ đều cao hơn nhiều so với Hà Lan hay Phần Lan.

Tổng kết

• Các nhà kinh tế phát triển thời kỳ đầu có lẽ đã đúng khi cho rằng thiếu tinh thần doanh nhân hay tài năng kinh doanh thực ra có thể không phải là một hạn chế ràng buộc đối với phát triển.

• Có thể tinh thần doanh nhân là quan trọng cho phát triển kinh tế vì nhiều trong số những hạn chế ràng buộc nhất lại được hướng vào tinh thần doanh nhân.

• Nếu như những hạn chế ràng buộc bức thiết nhất nằm ở môi trường thể chế và chính sách của một nước nào đó, sự hiểu biết tốt hơn về vai trò của doanh nhân trong phát triển kinh tế sẽ góp phần làm mở tung “hộp đen” về giải thích thể chế.

Quản trị, tinh thần doanh nhân và tăng trưởng kinh tế

Mendez-Picazo, M-T. et. al (2012)

• Trong những thập kỷ gần đây, các nhà kinh tế đã tập trung chú ý vào việc xác định các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

• Một số yếu tố đã được xem xét trong phân tích: phân phối thu nhập, tinh thần doanh nhân và quản trị.

Định nghĩa quản trị

• Quản trị nghĩa là cách thức một tổ chức được quản lý.

– Các cộng đồng người, doanh nghiệp, thể chế v.v. là những thành phần chủ yếu của quản trị tốt.

• Các tác giả xem xét quản trị công và các kênh tác động của quản trị công lên hoạt động tinh thần doanh nhân.

Thể chế (Acemoglu 2003, 27)

• Các thể chế phải thi hành quyền tài sản cho một phần rộng lớn của xã hội. Nhờ vào hành vi như vậy, các cá nhân có động cơ đầu tư vì tài sản của họ được bảo đảm.

• Các thể chế phải hạn chế hành động của một số nhóm gây áp lực, nhóm quyền thế cũng như là các chính trị gia, để tránh những hành động có thể làm tổn hại quyền tài sản (ví dụ trưng thu các khoản thu nhập).

• Các thể chế phải tạo ra nhiều mức độ cơ hội bình đẳng cho các tầng lớp rộng rãi trong xã hội, để cho nhiều cá nhân hơn có thể tham gia vào các hoạt động kinh tế có năng suất. Mục tiêu này đạt được bằng cách tạo thuận lợi tiếp cận việc tạo lập vốn con người hiệu quả hơn cũng như tạo thuận lợi tiếp cận nguồn tài chính để gia tăng các hoạt động đầu tư.

Phân tích thực tế

• Phương trình 1:

- y là GDP đo bằng triệu USD. - In là sáng tạo đo bằng đại lượng thay thế, bằng sáng chế, được đo bằng số lượng bằng sáng chế được cấp phát. F là tinh thần doanh nhân được đo bằng đại lượng thay

thế, Tổng hoạt động tinh thần doanh nhân (TEA), do nghiên cứu Giám sát Tinh thần doanh nhân Toàn cầu (GEM) xây dựng.

- I là đầu tư tư nhân đo bằng triệu USD

Phân tích thực tế

Phân tích thực tế

• Phương trình 2 là phương trình tinh thần doanh nhân f:

- l là phân phối thu nhập được thể hiện bởi chỉ số Gini - GOV là quản trị - PE là chi tiêu công - ms là cung tiền, có thể được xem là đại diện cho vai trò của cơ quan tiền tệ

Phân tích thực tế

• Thước đo quản trị

Phân tích thực tế

Kết luận

• Phân tích thực tế được trình bày trong phần trước cho thấy quản trị sẽ có một tác động gián tiếp đáng kể lên tăng trưởng kinh tế.

• Có mối quan hệ đồng biến giữa quản trị và tinh thần doanh nhân; quan hệ này là một yếu tố thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Chương 9: “Doanh nhân bất đắc dĩ” Banerjee and Duflo (2011)

• Có rất nhiều tinh thần doanh nhân trong người nghèo – Ai là một doanh nhân?

– Ví dụ

– 12% người dân trong khối OECD tự cho mình là người tự doanh

– Tỷ lệ tương ứng trong người nghèo còn cao hơn nhiều.

• Đâu là bất lợi của người nghèo có liên quan đến tinh thần doanh nhân?

• Đâu là thuận lợi của người nghèo có liên quan đến tinh thần doanh nhân?

“Doanh nhân tự nhiên”

• Điều này liệu có nghĩa rằng người nghèo là doanh nhân tự nhiên không?

• Chúng ta biết gì về hoạt động kinh doanh của người nghèo? – Quy mô

– Loại

– Khả năng nhân rộng

– Độ bền bỉ

– Khát vọng

Đây có phải là những hoạt động kinh doanh sinh lợi không?

• Ở Hyderabad, khi lao động hộ gia đình được định giá ở mức lương tối thiểu, phần lớn hoạt động kinh doanh là mất tiền.

• Mặt khác lãi suất được trả cao —vì vậy suất sinh lợi biên phải cao.

• Chúng ta giải thích sự việc này như thế nào?

Hàm sản xuất cho doanh nhân

• Có phạm vi giới hạn đối với tăng trưởng.

• Ở Sri Lanka ai đầu tư $250 vào vé số sẽ có 60% hay hơn lợi nhuận từ vốn đầu tư

• Tuy nhiên nhiều người có $500 không đầu tư $250 thứ hai.

Tại sao họ kinh doanh

• Thiếu việc làm tốt: Hầu như không ai tăng trưởng vì vậy không ai tạo ra việc làm tốt

• Tính linh hoạt

• Phụ nữ “nhàn rỗi”

Chương 7: “Những người đàn ông từ Kabul và những người bị hoạn của Ấn Độ: Kinh tế học (không đến nỗi quá) giản đơn về việc

cho người nghèo vay” Banerjee and Duflo (2011)

• Sau một số năm tuyệt vời, khi mà chương trình vi tín dụng được xem như cách tốt nhất để giải quyết tình trạng nghèo, chương trình này hiện này đang nằm trong tâm bão: bị tấn công ở Ấn Độ, Bangladesh, châu Mỹ Latin …

Một số sự kiện về thị trường tín dụng ở các nước đang phát triển

• Đa số người nghèo không có khả năng tiếp cận bất kỳ hình thức tín dụng chính thức nào (ngoại trừ vi tín dụng, chương trình đã đến được khoảng 200 triệu người trên toàn thế giới).

• Các chương trình cho vay chính thức do chính phủ tài trợ thường thất bại với tỷ lệ không trả được nợ cao và đôi khi trở thành những khoản cho không với mục đích chính trị.

Một số sự kiện về chương trình vi tín dụng

• Ở thị trường phi chính thức, lãi suất cho vay cao hơn nhiều so với lãi suất tiền gửi.

• Lãi suất hàng năm dao động từ 40%-200%.

• Hay đôi khi cao hơn nhiều: Người bán trái cây ở Chennai trả 5% mỗi ngày!

• Nghiên cứu người cho vay tiền ở Pakistan (Aleem) cho thấy lãi suất trung bình là 78.5% hàng năm, và chi phí vốn trung bình là 32.5%.

Một số sự kiện về chương trình vi tín dụng

• Lãi suất biến động cực mạnh ngay cả trong cùng một nền kinh tế (làng hay tỉnh).

• Người giàu có những khoản vay lớn hơn và trả lãi suất thấp hơn.

• Ai thường mượn tiền trả lãi suất thấp hơn.

• Tỷ lệ không trả được nợ khá thấp. Người ta thường mượn để đầu tư, không phải vì họ cùng cực.

Sự kiện

Người nghèo

• Người nghèo không thể vay mượn từ những người cho vay chính thức

• Lãi suất cao

• Lãi suất thay đổi

Người giàu

• Người giàu vay mượn nhiều hơn

• Ai vay nhiều hơn trả lãi suất thấp hơn

• Tỷ lệ không trả được nợ thấp

Tại sao thiếu vắng những thể chế chính thức

• Những thể chế chính thức bị loại bỏ từ phía dân làng: những thể chế này có chi phí cố định cao, có thể chi phí khả biến cũng cao.

• Những thể chế này cũng có thể gặp phải trần lãi suất.

• Những thể chế này sẽ không thể cho người nghèo vay (trừ phi họ chấp nhận rằng đây là một chương trình trợ cấp).

Tại sao người cho vay tiền đang khấm khá

• Người cho vay tiền gần gũi người dân (ở cùng làng)

• Họ cũng có thể áp đặt mức phạt lớn nếu người đi vay cố ôm tiền chạy trốn: nghịch lý là điều này sẽ làm hạ lãi suất

• Họ có thể cho người nghèo vay:

– Nhưng chi phí vốn của họ sẽ cao

– Vì vậy lãi suất mà họ thu cũng cao

Kết luận

• Những khó khăn nội tại trong thị trường tín dụng giải thích tại sao người nghèo chủ yếu bị đứng ngoài, và khi họ có thể vay, họ phải vay với lãi suất rất cao.

• Điểm độc đáo của chương trình vi tín dụng là đưa ra một hình thức thể chế giúp giảm những vấn đề đó.