Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN00-818 Warszawa, Twarda 51/55j.solon@twarda.pan.pl

Przygotowanie opracowania pt. „Identyfikacja i ocen a krajobrazów – metodyka oraz główne zało żenia”

Raport etapowy 01

Autorzy: Jerzy SOLON, Tadeusz Jan CHMIELEWSKI, Urszula MYGA -PIĄTEK, Joanna PLIT,

Mariusz KISTOWSKI, Paweł MILEWSKI Konsultacja - Andrzej RICHLING

„prawie naturalny”

„rolniczy”

„podlegający suburbanizacji”

„wielkomiejski”

Zespół autorski projektu

Autorzy podstawowi

Prof. dr hab. Jerzy SOLON (IGiPZ PAN Warszawa) - kierownik zespołuDr hab. prof. nadzw. Tadeusz Jan CHMIELEWSKI (UP Lublin)Dr hab. prof. nadzw. Mariusz KISTOWSKI (UG Gdańsk)Prof. dr hab. Jan Marek MATUSZKIEWICZ (IGiPZ PAN Warszawa)Dr hab. prof. nadzw. Zbigniew MYCZKOWSKI (PK Kraków)Dr hab. Urszula MYGA-PI ĄTEK (UŚ Katowice)

Konsultanci i dodatkowi współpracownicy

Prof. dr hab. Andrzej RICHLING (UW Warszawa)Dr hab. prof. nadzw. Joanna PLIT (IGiPZ PAN Warszawa)Dr hab. Jarosław BALON (UJ Kraków)Prof. dr hab. Krystyna PAWŁOWSKA (PK Kraków)Prof. dr hab. Marek DEGÓRSKI (IGiPZ PAN Warszawa)mgr Paweł MILEWSKI (IGiPZ PAN Warszawa) - opracowanie GIS

aspekty abiotyczne i biotyczne

aspektyhistoryczne, kulturowe i użytkowe

ujęcie geograficzno-przestrzenne

ujęcie fizjonomiczno-estetyczne, krajobrazy

multisensoryczne(to PERCEIVE: (2) to become aware of

through the senses)

Definicja krajobrazu, zakres i treść pojęciaEUROPEJSKA KONWENCJA KRAJOBRAZOWA, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz. U. z dnia 29 stycznia 2006 r.)

Artykuł 1"Landscape" means an area, as perceived by people, whose character is the result of the action and interaction of natural and/or human factors;

„Krajobraz" znaczy obszar, postrzegany przez ludzi, którego charakter jest wynikiem działania i interakcji czynników przyrodniczych i/lub ludzkich

podejście kompleksowe, przyczynowo-skutkowe(to PERCEIVE: (1) to attain awareness or

understanding of;

Definicja krajobrazu, zakres i treść pojęcia

Dodatkowa kompleksowa definicja operacyjna (na potrzeby opracowania)

Krajobraz – realnie istniejący obiekt, zajmujący wycinek przestrzeni, mający strukturę hierarchiczną i charakteryzujący się dynamiką w czasie. Na krajobraz składają się częściowo niezależne trzy hierarchie przestrzenne: - abiotyczna, której wyrazem jest georóżnorodność, - biotyczna, znajdująca swe odbicie w bioróżnorodności,- antropogeniczna, którą oddaje zróżnicowanie wprowadzone przez człowieka.

Definicja krajobrazu, zakres i treść pojęcia

Krajobraz należy opisywać, klasyfikować i oceniać jako:- zestaw obiektów fizycznych, ich agregacji, konfiguracji i podsystemów (abiotycznych, biotycznych, antropogenicznych); - system powiązanych ze sobą procesów (ekologicznych, eolicznych, geomorfologicznych, hydrologicznych, biogeochemicznych, ekonomicznych, społecznych i innych) integrujących obiekty fizyczne:- zbiór bodźców, oddziaływujących na różne zmysły użytkownika (wzrok, słuch, węch), w tym szczególnie zestaw widoków i panoram o określonych wartościach estetycznych;- zbiór wartości (potencjałów) przyrodniczych, społecznych, ekonomicznych, materialnych, duchowych, historycznych i innych, które najczęściej mają znaczenie względne;- system świadczący rzeczywiste i potencjalne usługi dla różnych grup użytkowników.

Uwaga: dwie pierwsze kategorie mają charakter obiektywny, istniejący niezależnie od woli, poglądów i nastawienia odbiorcy (użytkownika); natomiast trzy pozostałe mają charakter względny, zależny od możliwości percepcji, potrzeb, kontekstu kulturowego, warunków ekonomicznych i preferencji użytkownika.

Zadanie I

Zakres zadania

Propozycja podstawowej klasyfikacji krajobrazów w oparciu o dotychczasowe opracowania w zakresie regionalizacji fizycznogeograficznej oraz typologii krajobrazów, z uwzględnieniem zróżnicowania geologicznego, morfometrycznego, genezy rzeźby i roślinności potencjalnej oraz zróżnicowania historyczno-kulturowego, w tym:- opracowanie założeń teoretycznych i metodologicznych wyróżniania krajobrazów na poziomie krajowym;- charakterystyka wyróżnionych krajobrazów w klasyfikacji podstawowej;- kodyfikacja krajobrazów;- dane przestrzenne powinny być przygotowane w formacie ESRI shapefile w układzie współrzędnych płaskich prostokątnych PL-1992. Tabela atrybutów powinna zawierać co najmniej informację o nadanym kodzie, nazwie wydzielonej jednostki, opisu jednostki oraz województwa, która dana jednostka obejmuje.

Zadanie I

Opracowanie założeń teoretycznych i metodologicznych wyróżniania krajobrazów na poziomie krajowym

Na etapie wstępnym przeanalizowano następujące zagadnienia:

-czy punktem wyjścia wyróżniania jednostek krajobrazowych powinien być porządek regionalny czy typologiczny;

-czy proces wyróżniania jednostek krajobrazowych powinien przebiegać „od dołu” (tzn. na podstawie łączenia poszczególnych obiektów w małe jednostki przestrzenne, a te następnie w coraz większe), czy „od góry” (tzn. na podstawie dzielenia większych jednostek na mniejsze na podstawie przyjętych, w miarę możliwości sformalizowanych kryteriów);

-czy układ jednostek indywidualnych i typów krajobrazów powinien być hierarchiczny czy niehierarchiczny;

- czy należy opracować zupełnie nowy schemat przestrzenny jednostek krajobrazowych czy należy raczej wykorzystać jeden z istniejących i stosowanych podziałów.).

Zadanie I

Opracowanie założeń teoretycznych i metodologicznych wyróżniania krajobrazów na poziomie krajowym

Przyjęto następujące założenia teoretyczno-metodologiczne:

Przyjmuje się metodykę wyróżniania jednostek krajobrazowych „od góry”, przy czym podstawą jest podział na regiony fizycznogeograficzne J. Kondrackiego (w wersji zamieszczonej w opracowaniu Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo PWN, Warszawa). W konsekwencji punktem wyjścia jest porządek regionalny usystematyzowany hierarchicznie.

Podział na mezoregiony (najniższe jednostki w podziale Kondrackiego) jest zbyt ogólny dla celów podstawowej klasyfikacji krajobrazów w skali ogólnopolskiej. Dlatego też niezbędne jest centralne przygotowanie podziału mezoregionów na mikroregiony. Podział ten powinien zostać wykonany przez jeden zespół naukowców i być obowiązujący dla wszystkich przyszłych wykonawców audytu.

Wydzielone mikroregiony należy scharakteryzować w trzech płaszczyznach: (a) wg typu krajobrazu naturalnego (ujęcie abiotyczne), (b) wg typu potencjalnego krajobrazu roślinnego (uproszczone ujęcie biotyczne), (c) wg zróżnicowania historyczno-kulturowego (ujęcie antropogeniczne).

Zadanie I

Podział na regiony fizycznogeograficzne J. Kondrackiego

Wykonano digitalizację mapy podziału regionalnego wg Kondrackiego. Nie było to tylko mechaniczne przeniesienie treści map papierowych lecz także weryfikacja i – w miarę potrzeby - niewielka modyfikacja przebiegu granic mezoregionów. Modyfikacje wynikały z: (a) dopasowania podziału do oficjalnych granic Polski pochodzących z Państwowego

Rejestru Granic, (b) sprawdzenia zgodności przebiegu granic z siecią hydrograficzną Polski, (c) sprawdzenia przebiegu granic na tle podziału geobotanicznego Polski, (d) porównania granic mezoregionów z granicami administracyjnymi i granicami

dużych obszarów chronionych reprezentujących parki narodowe, parki krajobrazowe i ostoje Natura 2000,

(e) uwzględnienia zróżnicowania hipsometrycznego, wynikającego z cyfrowego wysokościowego modelu terenu (Digital Elevation Model).

Na rozpatrywanym poziomie szczegółowości przestrzennej i regionalnej jedynie sieć hydrograficzna oraz zróżnicowanie geobotaniczne i hipsometryczne miało zauważalny wpływ na modyfikacje przebiegu granic. Wynikiem tego etapu jest nowa, zmodyfikowana pod względem przestrzennym, wersja regionalizacji fizycznogeograficznej

Zadanie I

Podział na regiony fizycznogeograficzne J. Kondrackiego

Polska_1992_codgik.shpRegiony_fizycznogeograficzne_1992.shp

0 100 200 300 400 500 Kilometers

N

EW

S

W tabeli atrybutów do cyfrowej wersji mapy podziału regionalnego (plik dbf) przypisanej do pliku shp uwzględniono następujące charakterystyki (poza polami generowanymi bezpośrednio przez program GIS):

kod opis sposób wypełnienia

Mezo_k Kod mezoregionu Wg oficjalnej listy mezoregionów

zapis postaci xxx.xx

Mezo_n Nazwa mezoregionu Wg oficjalnej listy mezoregionów

Woj1_n Nazwa województwa w

którym leży większość

mezoregionu

nazwa

Woj1_d Stopień dominacji 0 – cały mezoregion w tym

województwie

1 – największa część mezoregionu w

tym województwie

Woj2_n Nazwa województwa w

którym leży mniejsza

część mezoregionu

Nazwa województwa, w którym leży

druga co do powierzchni część

mezoregionu

Woj2_d Stopień subdominacji 2 – mezoregion leży wyłącznie w

dwóch województwach (woj2_n

jako subdominant)

3 – mezoregion leży więcej niż w

dwóch województwach (woj2_n

jako subdominant)

Zadanie I

Zgodnie z przyjętymi wcześniej założeniami o konieczności centralnego przygotowania mapy podziału powierzchniowego mezoregionów na mikroregiony jako ćwiczenie metodyczne opracowano przykład dotyczący wybranego fragmentu kraju. Wykorzystano przy tym materiały zestawione dla ówczesnego województwa suwalskiego (Richling A. 1985. Regionalizacja fizycznogeograficzna województwa. Województwo suwalskie – Studia i materiały. OBN Białystok, IGiPZ PAN Warszawa). Zdigitalizowano mapę papierową pochodzącą z wymienionego opracowania, a następnie ją zweryfikowano i uszczegółowiono, zarówno w zakresie granic mezoregionów, jak i mikroregionów, dostosowując przebieg linii przede wszystkim do sieci hydrograficznej i hipsometrii w szczegółowości odpowiadającej skali 1:50000 (Rys. 2). Na potrzeby niniejszego opracowania dokonano również analizy innych istniejących podziałów mikroregionalnych (głównie na przykładzie materiałów dotyczących województwa gdańskiego oraz okolic Płocka) i stwierdzono, że wiodącym kryterium podziału na mikroregiony powinno być zróżnicowanie hipsometryczne powiązane z podłożem geologicznym.

Zadanie I

Przykładowy podział na mikroregiony fizycznogeograficzne

Polska_1992_codgik.shpMikroregiony_woj_suwalskie.shpRegiony_fizycznogeograficzne_1992.shp

0 20 40 60 80 100 Kilometers

N

EW

S

Niezbędna do opracowania w przyszłości wektorowa mapa podziału na mikroregiony powinna w tabeli atrybutów zawierać dodatkowe pola (poza tymi, związanymi z mapą mezoregionów)

kod opis sposób wypełnienia

Mikro_k Kod mikroregionu Wg uzgodnionej listy

mikroregionów zapis

postaci xxx.xxx

Mikro_n Nazwa mikroregionu Wg uzgodnionej listy

mikroregionów

Geo_R_k Kod podokręgu

geobotanicznego

Wg istniejącej listy

(Matuszkiewicz 1993)

postaci A.1.1.a

Geo_R_n Nazwa podokręgu

geobotanicznego

Wg istniejącej listy

(Matuszkiewicz 1993)

Geo_T_k Kod typu potencjalnego

krajobrazu roślinnego

Wg istniejącej listy

(Matuszkiewicz 1993)

Geo_T_n Nazwa typu

potencjalnego

krajobrazu roślinnego

Wg istniejącej listy

(Matuszkiewicz 1993)

Typ_kraj Typ krajobrazu

naturalnego

Wg istniejącej listy

(Richling, Ostaszewska

2005)

Kult_k Kod regionu

kulturowego

Wg opracowywanej listy

(Plit npbl.)

Kult_n Nazwa regionu

kulturowego

Wg opracowywanej listy

(Plit npbl.)

Zadanie I

Typy krajobrazu naturalnego Typy krajobrazu naturalnego, służące do charakterystyki warunków abiotycznych mikroregionów, pochodzą z opracowania Richling, Ostaszewska 2005, Geografia fizyczna Polski. Warszawa, PWN. Wstępne porównania istniejących map wskazują, że każdy mikroregion fizycznogeograficzny można w zasadzie jednoznacznie przypisać do klasy i rodzaju krajobrazu naturalnego, a w większości przypadków – do gatunku lub kombinacji zbliżonych gatunków krajobrazu. Tym samym każdą jednostkę krajobrazową niższego rzędu można jednoznacznie przypisać do gatunku krajobrazu. Wstępne oceny sugerują, że jedynie w około 20 % przypadków jednostki przestrzenne będą pod tym względem niejednorodne i będą reprezentowały określony wzorzec przestrzenny (pattern) drobnopowierzchniowych form reprezentujących różne gatunki.Na potrzeby niniejszego opracowania sprawdzono jakość istniejącej cyfrowej reprezentacji ogólnopolskiej mapy typów krajobrazu. Nie wprowadzano do niej uszczegółowień, choć porównania z materiałami dotyczącymi wybranych województw wskazują, ze na potrzeby audytu krajobrazowego mapa powinna zostać w przyszłości uzupełniona.

Polska_1992_codgik.shpKrajobrazy_naturalne_1992.shp

0 100 200 300 400 500 Kilometers

N

EW

S

Zadanie I

Typy potencjalnego krajobrazu roślinnego Typy potencjalnego krajobrazu roślinnego, służące jako uogólniona charakterystyka biotyczna mikroregionów pochodzą z opracowania: Jan Marek Matuszkiewicz 1993. Krajobrazy roślinne i regiony Geobotaniczne Polski, Prace Geograficzne 158, IGiPZ PAN. Uszczegółowiony przebieg granic jest zgodny z opracowaniem: Jan Marek Matuszkiewicz Geobotanical regionalization of Poland(Regionalizacja geobotaniczna Polski)IGiPZ PAN, Warszawa, 2008 (http://www.igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgik.html)

Typy potencjalnego krajobrazu roślinnego bazują na dominacji i wzajemnym rozmieszczeniu w przestrzeni potencjalnej roślinności naturalnej. Większość mikroregionów fizycznogeograficznych reprezentuje jeden typ (lub z wyraźną, bezwzględną dominacją jednego typu). Dlatego też można założyć, że prawie każda jednostka krajobrazowa niższego rzędu również będzie reprezentowała jeden typ potencjalnego krajobrazu roślinnego. Wyróżnione typy mają charakter niehierarchiczny, choć można je pogrupować według gradientu żyznościowego oraz zróżnicowania geograficznego.

Polska_1992_codgik.shpRegiony_geobotaniczne_1992.shp

0 100 200 300 400 500 Kilometers

N

EW

S

Zadanie I

Ostatnim elementem charakterystyki mikroregionów, wskazanym w tabeli atrybutów jest odwołanie do zróżnicowania historyczno-kulturowego Polski.

Szczegółowa analiza wielu różnych podziałów (regionalnych i typologicznych), prezentowanych w literaturze wskazała na konieczność opracowania nowego podziału, bardziej dostosowanego do potrzeb audytu krajobrazowego w porównaniu z opracowaniami wcześniejszymi, bazującymi głównie na wewnętrznej strukturze wsi, historii zasiedlania lub funkcjach społecznych krajobrazu.

Przygotowana specjalnie na potrzeby audytu przez Joannę Plit regionalizacja ma charakter wstępny i obejmuje trzy poziomy zróżnicowania.

Zróżnicowanie krajobrazu kulturowego

Zadanie I

Poziom najwyższy (cyfry rzymskie I, II, III) - przyjęto iż nadal najważniejszy efekt krajobrazowy w skali makroprzestrzennej ma dawny podział ziem polskich między zaborców. Przez 120 lat poszczególne części zarządzane i reformowane były według różnych zasad prawnych, w różnym czasie, z odmienną intensywnością (np. zagęszczenie infrastruktury drogowej i kolejowej, uprzemysłowienie). Ogromny walor krajobrazowy miała zwłaszcza reforma rolna (zwana tez uwłaszczeniem chłopów), w królestwie pruskim sankcjonowała powstawanie dużych gospodarstw rolnych (bez prawa podziału gruntów między spadkobierców), w carstwie rosyjskim podzielono ziemię między chłopów pozwalając na rozdrabnianie gruntów. Odmiennie kształtowały się reguły budownictwa i organizacji przestrzennej miejscowości, występowały odmienności w budownictwie sakralnym, wiązane z odmiennymi religiami oficjalnie panującymi (prawosławie – w Rosji, katolicyzm - w Austrii, protestantyzm - w Prusach). Powstały odmienne reguły ładu przestrzennego, czego skutki krajobrazowe są nadal widoczne.

Niższy (duże litery A, B, C, D, E) - kryterium była historia poszczególnych obszarów. Np. : wielowiekowa odrębność polityczna i narodowa (Prusy Książęce, Warmia, Księstwo Wołogoskie , Wielkopolska, Śląsk), przerwanie ciągłości kulturowej (wysiedlenia, wywózki….- i ponowne zasiedlenie przez ludność innego narodu lub pozostawieniem bezludnym). Drugim kryterium była odrębność religijną poszczególnych obszarów, często powiązana z zasiedleniem przez ludność sąsiednich narodów ( Rusinów, Wołochów….).

Kolejny niższy szczebel regionalizacji oznaczony cyframi arabskimi prowadzony został na podstawie współczesnej struktury osadnictwa. Uwzględniono kształty, zagęszczenie, skupiskowość, sposób uporządkowania wsi i miast.

Zróżnicowanie krajobrazu kulturowego

Zadanie I

Zróżnicowanie krajobrazu kulturowego

I.C.15

I.D.7

I.B.4

I.D.5

II.A.22

II.A.16

II.A.13

I.A.4 I.C.8

II.D.1

I.B.1

I.C.10

I.A.3

II.B.6II.A.31

II.A.9

II.B.3

III.B.5

I.C.11

I.C.2

I.A.1

I.A.5

I.A.10

I.D.3

I.E.4

II.B.2

I.D.8

I.C.5

II.A.21

I.E.8

I.C.13

II.A.27

II.A.5

II.B.4

III.A.5

I.B.6

I.A.11

II.A.23

II.A.7

II.A.32

II.D.2

II.A.11

I.B.5

I.A.14

II.A.8

III.A.9

II.A.15

I.C.4

III.A.6

I.C.9

II.A.30

I.A.2

III.B.9

I.E.3

II.A.14

II.A.12

II.A.6

II.A.19

I.D.1

II.A.1

II.A.10

I.D.4

III.A.10

I.B.2

I.E.2

I.C.18

I.C.7

III.B.2

I.C.17II.D.4

II.A.36

I.E.1

III.A.11

I.B.3

I.E.7

I.A.6

II.A.24

I.D.2

II.A.25

I.A.12

II.A.29

I.C.16

I.C.3

II.A.34 II.A.33

III.A.12

II.A.20

III.A.4

II.A.4

III.B.6

II.B.9

I.C.14

II.A.26I.C.20

I.E.6

II.C.2

III.B.7

II.B.7

III.B.8

I.D.6

III.A.3

II.B.5

I.C.6

II.A.17

II.A.18

I.A.9

III.C.1

III.A.1

II.B.8

III.B.1

II.A.28

III.B.4

II.B.1

I.A.8

II.A.2

I.C.1

III.A.7

II.A.35

II.A.3

II.D.3

I.A.13

III.A.2

I.E.5

III.D.1

III.B.3

II.C.1

III.C.2

I.A.7

I.C.19

I.C.12

III.E.1

III.A.13

III.A.8

II.C.3

Regiony_kulturowe_poligon.shp

0 100 200 300 400 500 Kilometers

N

EW

S

Zadanie I

Podsumowanie zadania I

Przedstawione wyżej materiały i zasady teoretyczne i metodyczne w pełni wyczerpują zakres zadania wskazany w SOPZ-ie.

Należy ty jednak podkreślić, że w przyszłości, przed przystąpieniem do akcji audytu w skali ogólnopolskiej niezbędne jest uszczegółowienie materiałów potrzebnych dla podziałów na mikroregiony, a w trakcie audytu dopuszczalna powinna być modyfikacja granic mikroregionów na podstawie materiałów kartograficznych i geodezyjnych w skali 1:10000.

Przedstawiony po raz pierwszy w tym opracowaniu podział na regiony historyczno-kulturowe wymaga jeszcze dalszych prac, w szczególności związanych z pogłębioną charakterystyką poszczególnych regionów.

Zadanie II.1

Zadanie II.2

Zakres zadania

System klasyfikacji i kryteria uwzględniające m.in. cechy indywidualne, cechy przechodnie, cechy odróżniające od sąsiedniego obszaru, unikatowość, nadrzędność i podrzędność cech, stosowalność cech na poszczególnych stopniach hierarchii przestrzennej, stopień dominacji cech oraz stopień zmieszania przestrzennego (sekwencje, różnorodność, typ rozkładu przestrzennego),- Opracowanie systemu syntetycznego opisu (kodyfikacji) cech; - Skale niewartościujące (nominalne) i skale waloryzacyjne cech – oddzielnie dla każdej cechy oraz - wg potrzeb - łącznie dla kilku powiązanych (sprzężonych) cech; - Opracowanie systemu ważenia cech na potrzeby typologii jednostek krajobrazowych różnej rangi przestrzennej, - Opracowanie kwestionariuszy inwentaryzacji - Wzór „Karty identyfikacji krajobrazu" (w ujęciu tradycyjnym oraz dla systemu GIS).

Zadanie II.2

Zagadnienia wstępne

- zdefiniowanie odpowiednich pojęć (terminologia);- opracowanie wszechstronnego zestawu cech analitycznych i syntetycznych, które należy uwzględnić przy opisie krajobrazu.- określenie skal niewartościujących i wartościujących cechy i ich zestawy

Wydaje się, że wszystkie wyżej wymienione kategorie cech powinny być uwzględnione przy wszechstronnej charakterystyce krajobrazu.Jednocześnie należy podkreślić, że ze względów merytorycznych nie wszystkie cechy analityczne mają sens w odniesieniu do wszystkich typów krajobrazów, natomiast ze względu na możliwości dotarcia do danych i/lub pracochłonności uzyskania informacji nie wszystkie charakterystyki powinny być obowiązkowe, co ma odbicie w podziale cech (wskaźników) analitycznych na obligatoryjne (O) i fakultatywne (F).

Zadanie II.2

Cechy charakterystyczne krajobrazu – odnoszą się zarówno do porządku typologicznego jak i regionalnego. Obejmują te cechy (obiekty, procesy i ich właściwości) obecność których jest powszechna w danym typie (regionie) i wynika bezpośrednio z kryteriów wyróżniania danego regionu lub typu krajobrazu.

Cechy indywidualne krajobrazu (odróżniające od sąsiedniego obszaru)– odnoszą się wyłącznie do poszczególnych, indywidualnych krajobrazów i opisują ich specyfikę i odmienność w stosunku do krajobrazów otaczających.

Cechy unikatowe krajobrazu (unikatowo ść krajobrazu) - występowanie atrybutów przestrzeni, nie pojawiających się nigdzie indziej, poza tym jednym krajobrazem (lub małą grupą krajobrazów).

Wyró żniki krajobrazu – zestaw cech charakterystycznych i indywidualnych (w tym unikatowych), które w syntetyczny sposób opisują treść, zasoby i walory (wartości) danego krajobrazu.

Cechy analityczne – cechy mierzalne, odnoszące się do jednej klasy obiektów, zjawisk lub procesów. Wyrażane najczęściej w skalach ilorazowych.

Cechy syntetyczne – charakterystyki obejmujące w sposób ogólny zjawiska niemierzalne bezpośrednio, mające charakter złożony i zależne od bardzo wielu cech szczegółowych. Są wyrażane najczęściej w skalach porządkowych lub nominalnych.

Terminologia

Zadanie II.2

Podstawowe typy

krajobrazu

Typologie:

krajobrazu naturalnego,

geobotaniczna, inne

Poziom I

Typologie: ….

Mikroregion

Mezoregion

INDYWIDUALNY KRAJOBRAZ

Poziom II

Poziom III

Cechy

charakterystyczne

(typologiczne)

Cechy

charakterystyczne

(typologiczne)

Cechy

charakterystyczne

(typologiczne)

Cechy indywidualne

a) analityczne

b) syntetyczne

Wyróżniki

krajobrazu

Cechy

charakterystyczne

(regionalne)

Cechy

charakterystyczne

(regionalne)

Terminologia

Wszystkie kategorie cech należy uwzględnić przy wszechstronnej charakterystyce krajobrazu. Ze względów merytorycznych nie wszystkie cechy analityczne mają sens w odniesieniu do wszystkich typów krajobrazów, natomiast ze względu na możliwości dotarcia do danych i/lub pracochłonności uzyskania informacji nie wszystkie charakterystyki powinny być obowiązkowe, co ma odbicie w podziale cech (wskaźników) analitycznych na obligatoryjne (O) i fakultatywne (F).

Zadanie II.2

Listy wskaźników

Cecha Kategorie cechy Jednostka pomiaruInformacje dodatkowe

Fakultatywne (F)/obligatoryjne (O)

Siedliska Natura2000 liczba typów liczba

wymienić wszystkie typy O

Siedliska Natura2000 powierzchnia % powierzchni krajobrazu OObszary chronione

łącznie obszary Natura 2000, parki narodowe, rezerwaty przyrody % powierzchni krajobrazu O

Obszary chronione

łącznie parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu nie wchodzące do 3 % powierzchni krajobrazu O

Obszary chronione lasy ochronne (nie wchodzące do 3 i 4) % powierzchni krajobrazu O

Obszary chronione

łączna liczba pomników przyrody, użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych liczba F

Cenne obiekty przyrodnicze gatunki Natura 2000 liczba

wymienić wszystkie gatunki F

Cenne obiekty przyrodnicze

stanowiska gatunków roślin, zwierząt i grzybów wymienionych w czerwonych listach ogólnopolskich /wojewódzkich (niebędących gatunkami N2000) liczba

wymienić wszystkie gatunki F

Większa część wskaźników jest wyrażona za pomocą miar liczbowych, które – umiejętnie interpretowane –dają informację porównawczą w stosunku do innych obszarów. Aby jednak jeszcze ułatwić takie porównania (bardzo potrzebne podczas procedury wybierania krajobrazów priorytetowych) proponuje się wyrażanie większości wskaźników w postaci względnej – odniesionej do wartości średniej danego wskaźnika w całym analizowanych województwie.

Zadanie II.2

Nie przesądzając obecnie końcowego kształtu formularza papierowego (i komputerowego) należy przyjąć, że w pełnej, elektronicznej wersji powinien się on składać z kilku modułów

„Karta identyfikacji krajobrazu" (w ujęciu tradycyjnym oraz dla systemu GIS).

Moduł 1. Metryczka ogólna krajobrazu

kod krajobrazu 842.743-03

Nazwa krajobrazuKrajobraz wiejski z przewagą pól ornych, łąk

i pastwisk

kod mikroregionu

nazwa mikroregionupołożenie

administracyjne

typ krajobrazu naturalnego

kod podokręgu geobotanicznego

nazwa podokręgu geobotanicznego

typ krajobrazu geobotanicznego data i autorzy audytu

kod regionu kulturowego

typ krajobrazu kulturowego

Zadanie II.2

„Karta identyfikacji krajobrazu" (w ujęciu tradycyjnym oraz dla systemu GIS).

Moduł 2. Cechy analityczne krajobrazu

nr Cecha Kategoria cechy WartośćInformacje

dodatkowe

Tu lista cech i wskaźników, którą zaprezentowano w poprzednim punkcie raportu

Moduł 3. Cechy syntetyczne krajobrazu

Stopień naturalności/antropogenizacji

Typ genetyczny

Trwałość

Typ fizjonomiczny

tradycja

swojskość

tożsamość

reprezentatywność

unikatowość

Funkcje podstawowe krajobrazu

Funkcje uzupełniające krajobrazu

Zadanie II.2

„Karta identyfikacji krajobrazu" (w ujęciu tradycyjnym oraz dla systemu GIS).

Moduł 4. Wyniki porównania z jednostkami sąsiednimi

Porównanie z:

nr CechaKategoria

cechynajbliższymi sąsiadami

wszystkimi krajobrazami

tego samego typu w

województwie

ze wszystkimi krajobrazami

(różnych typów) w

województwie

Uwaga 1. Wartości dla cech uwzględnionych w module II.

Uwaga 2. Wartości porównawcze wyraża się w wielokrotnościach odchylenia standardowego od średniej dla całej

rozpatrywanej populacji generalnej

Moduł 5. Cechy charakterystyczne / indywidualne / wyróżniki krajobrazu

??Cechy charakterystyczne/indywidualne/wyróżniki określa się na końcu procesu dokumentacji krajobrazów i po

zapoznaniu się z materiałami z całego województwa

??

??

Moduł 6. Dokumentacja fotograficzna i kartograficzna

??

??

??

Zadanie II.3

Zadanie II.4

Zakres zadania

Kryteria oceny zidentyfikowanych na obszarze województwa jednostek krajobrazowych – mając na względzie, by krajobraz był oceniany w szczególności z punktu widzenia: przyrodniczego i kulturowego znaczenia danego krajobrazu, częstości występowania na obszarze kraju oraz stanu zachowania. Ocena krajobrazów, wykonana zgodnie z opracowaną metodyką, powinna być podstawą do wszelkich działań dotyczących zarządzania krajobrazem w zakresie jego ochrony, kształtowania i zrównoważonego użytkowania.- opracowanie wzoru „Karty oceny krajobrazu” (w ujęciu tradycyjnym oraz dla systemu GIS),- opracowanie kryteriów wyróżniania krajobrazów priorytetowych na podstawie danych z kart oceny krajobrazu.

Zadanie II.4

Podczas waloryzacji należy ocenić ważne charakterystyki względne

Wartość materialna krajobrazu (zasób/potencjał obiektów antropogenicznych)

Wartość użytkowa krajobrazu

Wartość informacyjna

Wartość estetyczna

Wartość emocjonalna

Wartość symboliczna i semiotyczne

Trwałość krajobrazu

Wartości niematerialne krajobrazu

Dziękuj ę za uwagę