UNIVERSITETI I GJAKOVEumlS ldquoFEHMI AGANIrdquo

FAKULTETI I MJEKEumlSISEuml

PROGRAMI MAMI

PUNIM DIPLOME

Tema Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

Mentori Kandidatet

Prof Asoc Dr Haxhi Kamberi Edona Rrukaj

Egzona Rrukaj

Gjakoveuml 2019

2

DEKLARATȄ

Ne Edona dhe Egzona Rrukaj studente teuml Universitetit teuml Gjakoveumls rdquoFehmi Aganirdquo Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Dega ndash Mami ldquoDeklarojmeuml se mbledhja dhe shqyrtimi i literatureumls peumlr hartimin e keumlsaj teme teuml diplomeumls

eumlshteuml puneuml jona origjinale E gjitheuml literatura dhe burimet tjera qeuml i kemi shfryteumlzuar gjateuml punimit janeuml

teuml listuara neuml referenca dhe ploteumlsishteuml teuml cituara neuml tekst Andaj mbajmeuml peumlrgjegjeumlsi teuml ploteumlrdquo

3

FALENDERIMET

Peumlr rezultatet neuml keumlteuml rrugtimin toneuml deri meuml tani faleumlnderim teuml veqanteuml i dedikoj familjes toneuml e

cilaishte gjithmoneuml praneuml nesh e gatshme peumlr teuml na ndihmuar peumlrgjateuml ccedildo sfideuml Faleumlnderojm mentorin

e keumltij punimi Prof Asoc Dr Haxhi Kamberi peumlr keumlshillat dhe rekomadimet e tij gjateuml konsultimeve

deri neuml peumlrfundimin e keumltij punimi si dhe teuml gjitheuml profesoreumlt e Universitetit teuml Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

peumlr ndihemen e tyre peumlr arsimimin toneuml si studenteuml

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2Qeumlllimidhe Objektivat 6

3 Metodologjia 6

4 Hyrja 7

KAPITULLI I

11Anatomia dhe fiziologjia e gjirithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS helliphelliphelliphellip 9

13 Karakteristikat biologjike teuml qumeumlshtit teuml gjirit 10

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI 11

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit 11

KAPITULLI III

31Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje 13

32Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja sukseshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 14

KAPITULLI IV

4 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme ndash ragada 15

41Roli i mamise te komplikimet gjateuml gjidhenjes 15

42Vazospazem i thithkes 15

43 Mastitishelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16

44 Kandidiaza e gjiri 18

Peumlrfundimi 22

Diskutimi 23

Rekomandimi 24

Rezyme 25

Summary 26

Referencathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27

5

ABSTRAKTI

Hyrje Roli i mamiseuml neuml gjidhenje dhe edukimi i neumlnave peumlr ushqyerje e foshnjeve me qumeumlsht teuml gjirit

ka reumlndeumlsi teuml madhe peumlr neumlneuml dhe femijen Studime teuml shumta konfirmojneuml se ushqyerja me gji ka

mireumlqenie biologjike psikosociale dhe ekonomike jashteumlzakonisht e reumlndeumlsishme peumlr feumlmijeumln dhe neumlneumln

Gjateuml laktacionit ka njeuml ndryshim neuml peumlrbeumlrjen e qumeumlshtit teuml gjirit qeuml eumlshteuml gjithmoneuml neuml peumlrbeumlrjen dhe

sasineuml e tij peumlrshtatur me nevojat e feumlmijeumls Neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije qumeumlshti i gjirit

siguron teuml gjitha elementet ushqyese teuml nevojsheumlme pa pasur nevojeuml qeuml ushqimi teuml zeveumlndesohet pas

gjashteuml muajsh ushqyerjes me gji duhet trsquoi shtohet edhe ushqimi duke pasur parasysh qeuml veteumlm qumeumlshti

i gjirit nuk eumlshteuml meuml i mjaftuesheumlm peumlr teuml peumlrmbushur ato nevojat energjike teuml feumlmijeumls

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml

e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat

janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe

problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit Peumlrfundimi roli i mamise neuml edukimin e neumlnave

peumlr ushqyerjen e foshnjeve me qumeumlsht gjiri eumlshteuml esencial peumlr rriten dhe zhvillimin e foshnjeve dhe

sheumlndetin e neumlneumls

Fjaleuml kyccedile Mami neumlna edukim ushqim gjidheumlnje

6

QEumlLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr

gjidheumlnje dhe ushqim sipas formules

METODOLOGJIA E PUNIMIT

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml e bollshme

nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat janeuml neuml

trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe problemet e

gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

2

DEKLARATȄ

Ne Edona dhe Egzona Rrukaj studente teuml Universitetit teuml Gjakoveumls rdquoFehmi Aganirdquo Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Dega ndash Mami ldquoDeklarojmeuml se mbledhja dhe shqyrtimi i literatureumls peumlr hartimin e keumlsaj teme teuml diplomeumls

eumlshteuml puneuml jona origjinale E gjitheuml literatura dhe burimet tjera qeuml i kemi shfryteumlzuar gjateuml punimit janeuml

teuml listuara neuml referenca dhe ploteumlsishteuml teuml cituara neuml tekst Andaj mbajmeuml peumlrgjegjeumlsi teuml ploteumlrdquo

3

FALENDERIMET

Peumlr rezultatet neuml keumlteuml rrugtimin toneuml deri meuml tani faleumlnderim teuml veqanteuml i dedikoj familjes toneuml e

cilaishte gjithmoneuml praneuml nesh e gatshme peumlr teuml na ndihmuar peumlrgjateuml ccedildo sfideuml Faleumlnderojm mentorin

e keumltij punimi Prof Asoc Dr Haxhi Kamberi peumlr keumlshillat dhe rekomadimet e tij gjateuml konsultimeve

deri neuml peumlrfundimin e keumltij punimi si dhe teuml gjitheuml profesoreumlt e Universitetit teuml Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

peumlr ndihemen e tyre peumlr arsimimin toneuml si studenteuml

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2Qeumlllimidhe Objektivat 6

3 Metodologjia 6

4 Hyrja 7

KAPITULLI I

11Anatomia dhe fiziologjia e gjirithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS helliphelliphelliphellip 9

13 Karakteristikat biologjike teuml qumeumlshtit teuml gjirit 10

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI 11

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit 11

KAPITULLI III

31Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje 13

32Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja sukseshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 14

KAPITULLI IV

4 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme ndash ragada 15

41Roli i mamise te komplikimet gjateuml gjidhenjes 15

42Vazospazem i thithkes 15

43 Mastitishelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16

44 Kandidiaza e gjiri 18

Peumlrfundimi 22

Diskutimi 23

Rekomandimi 24

Rezyme 25

Summary 26

Referencathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27

5

ABSTRAKTI

Hyrje Roli i mamiseuml neuml gjidhenje dhe edukimi i neumlnave peumlr ushqyerje e foshnjeve me qumeumlsht teuml gjirit

ka reumlndeumlsi teuml madhe peumlr neumlneuml dhe femijen Studime teuml shumta konfirmojneuml se ushqyerja me gji ka

mireumlqenie biologjike psikosociale dhe ekonomike jashteumlzakonisht e reumlndeumlsishme peumlr feumlmijeumln dhe neumlneumln

Gjateuml laktacionit ka njeuml ndryshim neuml peumlrbeumlrjen e qumeumlshtit teuml gjirit qeuml eumlshteuml gjithmoneuml neuml peumlrbeumlrjen dhe

sasineuml e tij peumlrshtatur me nevojat e feumlmijeumls Neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije qumeumlshti i gjirit

siguron teuml gjitha elementet ushqyese teuml nevojsheumlme pa pasur nevojeuml qeuml ushqimi teuml zeveumlndesohet pas

gjashteuml muajsh ushqyerjes me gji duhet trsquoi shtohet edhe ushqimi duke pasur parasysh qeuml veteumlm qumeumlshti

i gjirit nuk eumlshteuml meuml i mjaftuesheumlm peumlr teuml peumlrmbushur ato nevojat energjike teuml feumlmijeumls

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml

e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat

janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe

problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit Peumlrfundimi roli i mamise neuml edukimin e neumlnave

peumlr ushqyerjen e foshnjeve me qumeumlsht gjiri eumlshteuml esencial peumlr rriten dhe zhvillimin e foshnjeve dhe

sheumlndetin e neumlneumls

Fjaleuml kyccedile Mami neumlna edukim ushqim gjidheumlnje

6

QEumlLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr

gjidheumlnje dhe ushqim sipas formules

METODOLOGJIA E PUNIMIT

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml e bollshme

nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat janeuml neuml

trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe problemet e

gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

3

FALENDERIMET

Peumlr rezultatet neuml keumlteuml rrugtimin toneuml deri meuml tani faleumlnderim teuml veqanteuml i dedikoj familjes toneuml e

cilaishte gjithmoneuml praneuml nesh e gatshme peumlr teuml na ndihmuar peumlrgjateuml ccedildo sfideuml Faleumlnderojm mentorin

e keumltij punimi Prof Asoc Dr Haxhi Kamberi peumlr keumlshillat dhe rekomadimet e tij gjateuml konsultimeve

deri neuml peumlrfundimin e keumltij punimi si dhe teuml gjitheuml profesoreumlt e Universitetit teuml Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

peumlr ndihemen e tyre peumlr arsimimin toneuml si studenteuml

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2Qeumlllimidhe Objektivat 6

3 Metodologjia 6

4 Hyrja 7

KAPITULLI I

11Anatomia dhe fiziologjia e gjirithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS helliphelliphelliphellip 9

13 Karakteristikat biologjike teuml qumeumlshtit teuml gjirit 10

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI 11

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit 11

KAPITULLI III

31Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje 13

32Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja sukseshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 14

KAPITULLI IV

4 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme ndash ragada 15

41Roli i mamise te komplikimet gjateuml gjidhenjes 15

42Vazospazem i thithkes 15

43 Mastitishelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16

44 Kandidiaza e gjiri 18

Peumlrfundimi 22

Diskutimi 23

Rekomandimi 24

Rezyme 25

Summary 26

Referencathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27

5

ABSTRAKTI

Hyrje Roli i mamiseuml neuml gjidhenje dhe edukimi i neumlnave peumlr ushqyerje e foshnjeve me qumeumlsht teuml gjirit

ka reumlndeumlsi teuml madhe peumlr neumlneuml dhe femijen Studime teuml shumta konfirmojneuml se ushqyerja me gji ka

mireumlqenie biologjike psikosociale dhe ekonomike jashteumlzakonisht e reumlndeumlsishme peumlr feumlmijeumln dhe neumlneumln

Gjateuml laktacionit ka njeuml ndryshim neuml peumlrbeumlrjen e qumeumlshtit teuml gjirit qeuml eumlshteuml gjithmoneuml neuml peumlrbeumlrjen dhe

sasineuml e tij peumlrshtatur me nevojat e feumlmijeumls Neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije qumeumlshti i gjirit

siguron teuml gjitha elementet ushqyese teuml nevojsheumlme pa pasur nevojeuml qeuml ushqimi teuml zeveumlndesohet pas

gjashteuml muajsh ushqyerjes me gji duhet trsquoi shtohet edhe ushqimi duke pasur parasysh qeuml veteumlm qumeumlshti

i gjirit nuk eumlshteuml meuml i mjaftuesheumlm peumlr teuml peumlrmbushur ato nevojat energjike teuml feumlmijeumls

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml

e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat

janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe

problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit Peumlrfundimi roli i mamise neuml edukimin e neumlnave

peumlr ushqyerjen e foshnjeve me qumeumlsht gjiri eumlshteuml esencial peumlr rriten dhe zhvillimin e foshnjeve dhe

sheumlndetin e neumlneumls

Fjaleuml kyccedile Mami neumlna edukim ushqim gjidheumlnje

6

QEumlLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr

gjidheumlnje dhe ushqim sipas formules

METODOLOGJIA E PUNIMIT

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml e bollshme

nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat janeuml neuml

trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe problemet e

gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

4

Peumlrmbajtja

1 ABSTRAKT 5

2Qeumlllimidhe Objektivat 6

3 Metodologjia 6

4 Hyrja 7

KAPITULLI I

11Anatomia dhe fiziologjia e gjirithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS helliphelliphelliphellip 9

13 Karakteristikat biologjike teuml qumeumlshtit teuml gjirit 10

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI 11

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit 11

KAPITULLI III

31Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje 13

32Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja sukseshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 14

KAPITULLI IV

4 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme ndash ragada 15

41Roli i mamise te komplikimet gjateuml gjidhenjes 15

42Vazospazem i thithkes 15

43 Mastitishelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16

44 Kandidiaza e gjiri 18

Peumlrfundimi 22

Diskutimi 23

Rekomandimi 24

Rezyme 25

Summary 26

Referencathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27

5

ABSTRAKTI

Hyrje Roli i mamiseuml neuml gjidhenje dhe edukimi i neumlnave peumlr ushqyerje e foshnjeve me qumeumlsht teuml gjirit

ka reumlndeumlsi teuml madhe peumlr neumlneuml dhe femijen Studime teuml shumta konfirmojneuml se ushqyerja me gji ka

mireumlqenie biologjike psikosociale dhe ekonomike jashteumlzakonisht e reumlndeumlsishme peumlr feumlmijeumln dhe neumlneumln

Gjateuml laktacionit ka njeuml ndryshim neuml peumlrbeumlrjen e qumeumlshtit teuml gjirit qeuml eumlshteuml gjithmoneuml neuml peumlrbeumlrjen dhe

sasineuml e tij peumlrshtatur me nevojat e feumlmijeumls Neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije qumeumlshti i gjirit

siguron teuml gjitha elementet ushqyese teuml nevojsheumlme pa pasur nevojeuml qeuml ushqimi teuml zeveumlndesohet pas

gjashteuml muajsh ushqyerjes me gji duhet trsquoi shtohet edhe ushqimi duke pasur parasysh qeuml veteumlm qumeumlshti

i gjirit nuk eumlshteuml meuml i mjaftuesheumlm peumlr teuml peumlrmbushur ato nevojat energjike teuml feumlmijeumls

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml

e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat

janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe

problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit Peumlrfundimi roli i mamise neuml edukimin e neumlnave

peumlr ushqyerjen e foshnjeve me qumeumlsht gjiri eumlshteuml esencial peumlr rriten dhe zhvillimin e foshnjeve dhe

sheumlndetin e neumlneumls

Fjaleuml kyccedile Mami neumlna edukim ushqim gjidheumlnje

6

QEumlLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr

gjidheumlnje dhe ushqim sipas formules

METODOLOGJIA E PUNIMIT

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml e bollshme

nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat janeuml neuml

trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe problemet e

gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

5

ABSTRAKTI

Hyrje Roli i mamiseuml neuml gjidhenje dhe edukimi i neumlnave peumlr ushqyerje e foshnjeve me qumeumlsht teuml gjirit

ka reumlndeumlsi teuml madhe peumlr neumlneuml dhe femijen Studime teuml shumta konfirmojneuml se ushqyerja me gji ka

mireumlqenie biologjike psikosociale dhe ekonomike jashteumlzakonisht e reumlndeumlsishme peumlr feumlmijeumln dhe neumlneumln

Gjateuml laktacionit ka njeuml ndryshim neuml peumlrbeumlrjen e qumeumlshtit teuml gjirit qeuml eumlshteuml gjithmoneuml neuml peumlrbeumlrjen dhe

sasineuml e tij peumlrshtatur me nevojat e feumlmijeumls Neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije qumeumlshti i gjirit

siguron teuml gjitha elementet ushqyese teuml nevojsheumlme pa pasur nevojeuml qeuml ushqimi teuml zeveumlndesohet pas

gjashteuml muajsh ushqyerjes me gji duhet trsquoi shtohet edhe ushqimi duke pasur parasysh qeuml veteumlm qumeumlshti

i gjirit nuk eumlshteuml meuml i mjaftuesheumlm peumlr teuml peumlrmbushur ato nevojat energjike teuml feumlmijeumls

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml

e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat

janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe

problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit Peumlrfundimi roli i mamise neuml edukimin e neumlnave

peumlr ushqyerjen e foshnjeve me qumeumlsht gjiri eumlshteuml esencial peumlr rriten dhe zhvillimin e foshnjeve dhe

sheumlndetin e neumlneumls

Fjaleuml kyccedile Mami neumlna edukim ushqim gjidheumlnje

6

QEumlLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr

gjidheumlnje dhe ushqim sipas formules

METODOLOGJIA E PUNIMIT

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml e bollshme

nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat janeuml neuml

trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe problemet e

gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

6

QEumlLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr

gjidheumlnje dhe ushqim sipas formules

METODOLOGJIA E PUNIMIT

Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar literatureuml e bollshme

nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare teuml cilat janeuml neuml

trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat dhe problemet e

gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

7

1 HYRJE

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit neumlpeumlrmjet

peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen peumlrkufizime meuml teuml

peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin sheumlndeteumlsor mund ta

kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme teuml sjelljes

seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht

gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe foshnjёn dhe roli i saj ne

edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra ajo ndikon nё ushqyerje

tё suksesshme me qumёshtin e gjirit Roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlneumls konsiston neuml mbёshtetjen dhe

inkurajimin e nёnave pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht teuml gjirit E ndihmon tё fitoj vetbesim pёr

fillimin e gjidhёnjes e nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis

dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes E edukon peumlr menyren eushqyerjes kohen pozicionet

teknikat e ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit higjienen e gjinjeve shpeshtёsin dhe

faktorin ushqyes marrjen e qumёshtit nёse nevojitet vleresimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs Mamia

gjithashtu i ndeumlgjon shqetesimet e neumlneumls dhe i ndihmon ateuml

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

8

KAPITULLI I

11 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Zhvillimi i gjirit gjeumlndrat e gjinjeve janeuml organe simetrike dhe ccedilifte beumljneuml pjeseuml neuml organet riprodhuse

ato kaneuml funksion te reumlndeumlsisheumlm peumlr sigurimin e qumshtit peumlr foshnjeumln Pesha mesatare e njeuml gjiri teuml

zhvilluar normalisht neuml periudheumln riprodhuese eumlshteuml 250-300 gram Procesi zhvillimit te tyre fillon rreth

javeumls seuml 7-teuml teuml shtateumlzaniseuml dhe kalojneuml neuml fazeumln e proliferimit rreth javeumls seuml 12-teuml Gjeumlndrat e qumeumlshtit

zhvillohen nga shtresa ektodermale qeuml formohen neuml siperfaqen ventrale teuml embrionit Gjiri normal i

femrёs sё zhvilluar ёshtё i vendosur nё anёn e pёrparme tё kraharorit dhe zё vend nga brinja e dytё deri

nё brinjёn e shtatё Kafazi i kraherorit te njeuml femre teuml rritur peumlrbeumlhet nga sternumi muskuli pectoral

gjeumlndra mammare papila areola duktus indi dhjamor leumlkura

12 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )

Qumeumlshti i gjirit eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit Gjateuml shtatzeumlniseuml proliferimi i gjendrave teuml

gjirit beumlheumlt neumln veprimin e hormoneve estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)

Neuml proces teuml peumlrfundimit teuml shtatzeumlniseuml fillon teuml zvoglohet sekretimii hormoneve estrogjenit dhe

progresteronit kurse rritet sekretimi i hormoneve prolaktineumls neumln veprimin e faktorit lirues teuml prolaktineumls

neuml hipotalamus Ky eumlshteuml proces i fillimit teuml tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes

Prolaktina e rriteuml sekretimin e qumeumlshtit dhe lirimin e tij neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit

Fillimi i thithjes rriteuml sintezeumln e oksitocineumls qeuml ndikon neuml tkurrjen e qelizave mioepiteliale teuml cilat

rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml

qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml vrimeumln e majeumls seuml gjirit (thitha) Kjo

arrihet peumlrmes refleksit hipotaloamo hipofizar teuml tajimit teuml qumeumlshtit

Fig 11 Paraqitja skematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit

httpsgooglecom Foption-d-human-physiolog-hormones and-metabolism Flactation

9

Procesi i fillimit teuml ushqyrjes me gji kalon neuml tre faza

-Faza e pareuml eumlshteuml mamogjeneza ose rritja e gjirit

-Faza e dyteuml eumlshteuml laktogjeneza ose fillimi i sintezeumls dhe sekretimit teuml qumeumlshtit dhe faza e treteuml eumlshteuml

galaktopoeza ose proces sinteza afatgjateuml sekretimi dhe lirimi i qumeumlshtit nga gjiri ---

Faza e Mamogjeneza eumlshteuml procesi i rritjes dhe zhvillimit teuml gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit neuml peumlrgatitjen e

prodhimit teuml qumeumlshtit kjo fillon pas ekspozimit te gjendrave ndaj estrogjenit neuml pubertet dhe peumlrfundon

neuml tremujorin e treteuml teuml shtatzaniseuml Para shtatzaniseuml gjiri eumlshteuml kryesisht ind yndyror pa zhvillim teuml

gjeumlndrave ose ndikuar kanaleve nga peumlrqendrimet e vazhdueshme dhe neuml rritje teuml estrogjenit

progesteronit dhe prolaktina gjateuml shtateumlzeumlneumlsiseuml rritet proporcioni i ujit elektroliteve dhe yndyreumls neuml

gji

Rritja veumlllimit karakterizohet me njeuml rritje teuml mjaftueshme teuml furnizimit vaskular teuml gjirit venat

neumlnleumlkurore hollohen ato beumlhen meuml teuml theksuara dhe rrjedhja e gjakut eshte e shtuar Madheumlsia

dhe pigmentimi i thithkave gjithashtu rritet neumln ndikimin e peumlrqendrimit teuml estrogjenit Gjeumlndrat dhjamor

neuml periferi teuml areoles ato rriten sepse mbrojneuml dhe ushqejneuml thithkat gjateuml laktacionit Laktogjeneza eumlshteuml

fillimi i sekretimit teuml qumeumlshtit dhe peumlrfshin teuml gjitha ndryshimet neuml epitelin e gjirit qeuml keumlrkohet teuml

zhvillojneuml gjeumlndrat e qumeumlshtit teuml padiferencuar neuml shtatzeumlnineuml e hershme deri neuml laktacion teuml ploteuml pas

lindjes Faza e pareuml fillon gjateuml shtateumlzeumlneumlsiseuml kur gjeumlndra beumlhet mjaft te diferencuar peumlr teuml sekretuar

sasi teuml vogla teuml peumlrbeumlreumlsve teuml caktuar teuml qumeumlshtit siccedil janeuml laktoza Kjo fazeuml ndodh afeumlrsisht neuml mes teuml

gestacionit dhe mund teuml zbulohet duke matur peumlrqendrimet e rritura teuml laktozeumls plazmatike dhe alfa-

laktalbumin Pasi teuml arrihet faza e pareuml e laktogjenezeumls gjeumlndra mamare eumlshteuml diferencuar sa duhet peumlr

teuml filluar sekretimin e qumeumlshtit por sekretimi mbahet peumlr shkak teuml peumlrqendrimit teuml larteuml teuml progesteronit

dhe estrogjenit Produkti sekretues quhet kolostrum dhe peumlrmban peumlrqendrim relativisht teuml larta teuml

natriumit klorurit dhe substancave mbrojteumlse siccedil janeuml imunoglobulinat dhe laktoferrina Kazeina

mungon dhe peumlrqendrimi i laktozeumls eumlshteuml i uleumlt neuml keumlteuml fazeuml Faza e dyteuml e laktogjenezeumls eumlshteuml fillimi i

sekretimit i mjaftueshm qumeumlshtit qeuml percillet me lindjen e feumlmijeumlve Sasia e progesteronit ulet gjateuml

kateumlr diteumlve teuml para pas lindjes e cila neuml kombinim me transformimin e nevojshem teuml epitelit teuml gjirit

krakterzohet neuml mundeumlsineuml e sekretimit teuml qumeumlshtit nga 500 deri neuml 750 ml neuml diteuml diteumln e pesteuml pas

lindjes Ky sheumlndrrim ndodh peumlrmes disa proceseve duke peumlrfshireuml ndryshimet te qelizave epiteliale

ndryshimet neuml sekretimin e substancave mbrojteumlse si imunoglobulinat laktoferrineumln dhe karbohidratet

komplekse si dhe rritjen e sekretimit teuml teuml gjitheuml peumlrbeumlreumlsve

Galactopoesa - eumlshteuml mireumlmbajtja e prodhimit teuml qumeumlshtit Gjinjteuml nuk janeuml njeuml eneuml pasive e qumeumlshtit

por njeuml organ i njeuml prodhimi aktiv qeuml drejtohet meuml shumeuml nga nevojat e foshnjeumls sesa nga nevojat

10

hormonale Largimi i qumeumlshtit nga gjiri e lehteumlson procesin e prodhimit kontinuel teuml qumeumlshtit ndeumlrsa

nga ana tjeteumlr mungesa e heqjes seuml qumeumlshtit ose prania e joproduktive kufizon prodhimin e qumeumlshtit

teuml gjirit neuml gji Sasia dhe cileumlsia me teuml cilen foshnja thith ose largon qumeumlshtin nga gjiri rregullohet nga

prdhimi i qumeumlshtit teuml gjirit Prodhimi i qumeumlshtit tregon oreksin e foshnjeumls jo afteumlsineuml e gruas peumlr teuml

prodhuar sasine e nevojshme te qumeumlshtit i cili neuml fakt mund teuml jeteuml disa hereuml meuml i larteuml Peumlr sa koheuml qeuml

qumeumlshti largohet rregullisht nga gjiri qelizat alveolare do teuml vazhdojneuml teuml prodhimen e qumeumlshtit Ky

fenomen nje sinjal i pergjigjes ne mes teuml nevojeumls dhe keumlrkeseumls eumlshteuml njeuml kontroll reagimi qeuml rregullon

prodhimin e qumeumlshtit sipas nevojave teuml foshnjeumls dometheumlneuml sa meuml shumeuml qeuml foshnja ushqehet me gji

aq meuml shumeuml qumeumlsht do teuml keteuml Duke qeneuml se ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml proces aktiv ekziston njeuml

mekanizeumlm peumlr teuml ndaluar hiperprodhimin e panevojsheumlm teuml qumeumlshtit dhe peumlr tiu peumlrgjigjur shpejt

keumlrkeseumls seuml foshnjes Ablaktacioni eumlshteuml njeuml ndeumlrprerje e ushqyerjes me gji peumlr shkak teuml mosheumls seuml

foshnjeumls kur eumlshteuml e nevojshme teuml prezantohet ushqyerja me gji sepse qumeumlshti i gjirit nuk mund teuml

ploteumlsojeuml meuml nevojat e energjike ose peumlr shkak teuml kushteve teuml caktuara sheumlndeteumlsore kur neumlna nuk eumlshteuml

meuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji

Fig 12 Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacio

1Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjl

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision2010) Breastfeeding Medicine

54 173-177

11

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

Reumlndeumlsia e ushqyerjes me gji peumlr sheumlndetin e neumlneumls dhe foshnjeumls flitet dhe dihet shumeuml Studime teuml

shumta tregojneuml se foshnjat qeuml ushqehen me qumesht teuml gjirit kaneuml meuml pak teuml ngjareuml teuml vuajneuml nga njeuml

seumlreuml seumlmundjesh akute dhe kronike siccedil janeuml sindroma e papritur e vdekjes seuml foshnjeumls infeksione teuml veshit

teuml meseumlm infeksione teuml traktit respirator inflamacion teuml sistemit teuml tretjes mbipesha diabeti presioni i

larteuml i gjakut yndyra e larteuml e gjakut leukemia etj Mekanizmat qeuml kontribuojneuml neuml keumlteuml efekt mbrojteumls

kaneuml filluar teuml kuptohen veteumlm neuml dhjeteuml vitet e fundit duke studiuar funksionin e peumlrbeumlreumlsve teuml qumeumlshtit

njereumlzor Keumlshtu janeuml zbuluar mbi 400 lloje teuml proteinave specifike njereumlzore qeuml luajneuml njeuml rol teuml

reumlndeumlsisheumlm neuml mbrojtjen e foshnjeumls nga parandalimi i mikroorganizmave patogjeneuml me qelizat e trupit

deri te efekti probiotik i qumeumlshtit teuml njeriut

Peumlr foshnjat me pesheuml teuml uleumlt teuml lindjes provat nga studimet e vlereumlsimit sistematik tregojneuml se peumlr

foshnjat me pesheuml teuml uleumlt teuml lindjes provat nga studimet e rishikimit sistematik tregojneuml se qumeumlshti i

gjirit zvogeumllon vdekshmeumlrineuml dhe seumlmundshmeumlrineuml dhe ka njeuml efekt teuml dobisheumlm neuml zhvillimin dhe rritjen

e sistemit nervor Neuml vendet neuml zhvillim me shkalleuml teuml uleumlt imunizimi ujeuml teuml pijsheumlm teuml kontaminuar dhe

imunitet teuml zvogeumlluar si rezultat i kequshqyerjes ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml faktor kryesor neuml zvogeumllimin

e infeksioneve qeuml keumlrceumlnojneuml jeteumln Njeuml peumlrmbledhje e ndeumlrhyrjeve neuml 42 vende neuml zhvillim tregon se

ushqyerja me gji ekskluzive peumlr gjashteuml muaj me ushqyerjen e vazhdueshme teuml gjirit deri neuml 12 muaj dhe

meuml gjateuml mund teuml parandalojeuml 13 milion (13) vdekshmeumlri foshnjeve deri neuml mosheumln peseuml vjeccedilare Neuml

krahasim vaksina peumlr Haemophilus Influenzae tip B mund teuml parandalojeuml 4 teuml vdekshmeumlriseuml seuml

feumlmijeumlve Ushqyerja me gji parandalon dhe ovulacionin dhe grateuml qeuml ushqejneuml me gji foshnje kaneuml meuml

pak mundesi teuml mbeten shtatzeumlneuml sesa grateuml qeuml nuk ushqehen me gji

Neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar njeuml studim i madh neuml grup u krye mbi 15890 feumlmijeuml i cili tregoi se gjashteuml

muaj ushqyerje ekskluzive me gji shoqeumlrohej me njeuml reumlnie neuml 53 teuml shtrimeve neuml spital peumlr diarre dhe

njeuml ulje prej 27 teuml infeksioneve teuml traktit respirator ccedildo muaj Ushqyerja me gji e pjesshme tregoi njeuml

reumlnie teuml treguesve teuml njeumljteuml me 31 dhe 25 peumlrkateumlsisht Rezultatet e keumltij studimi sugjerojneuml se efektet

mbrojteumlse janeuml teuml dukshme menjeumlhereuml pas ndeumlrprerjes seuml ushqyerjes me gji neuml kontrast me studimin e

grupeve meuml teuml vogla qeuml kaneuml treguar mireumlqenie neuml mosheumln shtateuml vjeccedilare Deficitet e hershme ushqyese

12

shoqeumlrohen gjithashtu me mangeumlsi afatgjata neuml rritje dhe sheumlndet Kequshqyerja neuml dy vitet e para teuml jeteumls

mund teuml shkaktojeuml vonesa zhvillimore teuml cilat tek teuml rriturit mund teuml pasqyrohen me njeuml larteumlsi me meuml

pak potencial Ekzistojneuml deumlshmi se teuml rriturit qeuml ishin ushqyer dobeumlt gjateuml femijeriseuml kaneuml afteumlsi teuml dobeumlta

intelektuale dhe gjithashtu mund teuml keneuml afteumlsi teuml zvogeumlluara peumlr teuml punuar fizikisht Peumlrfitimet e

ushqyerjes me gji u konfirmuan neuml vitin 1984 kur njeuml peumlrmbledhje e studimeve neuml dispozicion tregoi se

rreziku i vdekjes nga diarea e foshnjeve me gji pjeseumlrisht nga mosha gjashteuml muajsh ishte 86 hereuml meuml e

larteuml se sa te foshnjet qeuml janeuml ushqyer eskluzivisht me qumeumlsht gjiri ndeumlrsa foshnjet qeuml nuk kaneuml marreuml

fare qumeumlsht gjiri kaneuml qeneuml 25 hereuml meuml teuml rrezikuara se sa foshnjet qeuml janeuml ushqyer vetem me qumeumlsht

gjiri

Peumlrveccedil faktit qeuml ushqyerja me gji ka njeuml ndikim pozitiv neuml cileumlsineuml e jeteumls seuml neumlnave dhe feumlmijeumlve ajo

gjithashtu peumlrfaqeumlson njeuml kursim teuml konsideruesheumlm teuml buxhetit Neumlse 90 e grave neuml Shtetet e Bashkuara

SHBA u peumlrmbahen rekomandimeve teuml OBSH peumlr ushqyerjen me gji ekskluzive gjateuml gjashteuml muajve teuml

pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije dhe vazhdojneuml teuml ushqehen me gji deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls mund teuml kursejeuml

13 miliardeuml dollareuml dhe teuml parandalojeuml vdekjen e 911 foshnjeve neuml vit Studiuesit e SHBA kaneuml llogaritur

se familjet qeuml i peumlrmbahen rekomandimeve optimale teuml ushqyerjes me gji mund teuml kursejneuml 1200 - 1500

dollareuml veteumlm neuml vitin e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml kursim si peumlr puneumldheumlneumlsit

ashtu edhe peumlr punonjeumlsit sepse sheumlndeti meuml i mireuml i foshnjeumls neumlnkupton meuml pak mungeseuml dhe efikasitet

meuml teuml mireuml teuml puneumls Kursime teuml konsiderueshme teuml lidhura me ushqyerjen me gji janeuml gjetur edhe neuml

Evropeuml tregon mundeumlsi peumlr promovim mbrojtje dhe ndihmeuml teuml ushqyesve me gji

Fig2 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

13

KAPITULLI I III

31 Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje

-Edukimit sheumlndetsor i neumlnave peumlr gjidheumlnje ka peumlr qeumlllim meumlsimin e teknikave teuml gjidheumlnjes pozicionet

e gjidheumlnjes higjienen e gjinjeumlve shprazjen e gjinjeve ruajtje e qumeumlshtit ushqimin efoshnjes me goteuml

kujdesin sheumlndeteumlsor ndaj foshnjeve gjithashtu mamia me qeumlllim teuml rritjes dhe zhvillimit adekuat teuml

foshnjeumls Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri

Duhet ta ndihmoj nёnёn tё fitoj veteumlbesim pёr fillimin e gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa

mё shumё nё kontakteuml lёkurё me lёkurё dhe tё niseuml dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes

Veumlshteumlresit neuml ushqimine foshnjeve meuml qumeumlsht teuml gjirit janeuml meuml teuml meumldha te neumlnat qeuml lindin peumlr hereuml teuml

pareuml andaj roli i mamiseuml neuml meumlsuarjen e neumlneumls seuml re peumlr peumlr ushqyerjen e foshnjes me gji eumlshteuml i madh

Kundeumlrindikacionet e peumlrhershme dhe teuml peumlrkohshme janeuml pengeseuml peumlr ushqimine foshnjes peumlr rritjen

dhe zhvillimin e saj qeumlndrimi I masiseuml afer neumlneumls meumlsimi dhe nxitja peumlr ushqimin e suksesshem teuml

foshnjeumls eumlshteuml vendimtareuml peumlr sheumlndetin e sajNeuml meumlnyreuml te veccedilant neuml raste teuml voneseumls seuml tajimit teuml

qumeumlshtit ose te zbrazjes e pakeumlt e gjirit neumlna mund teuml vendoseuml pa dreteumlsisht ta heqeuml feumlmijen nga gjiri

-Peumlrgatitja dhe edukimi i neumlnave potenciale peumlr ushqyerjen e foshnjes femijeumls mund teuml fillon qeuml nga

periudha e vajzeumlris duke I njohur me peumlrpareumlsiteuml e gjidheumlnjes dhe teknikat e ushqyerjes me gji

-Neuml periudheumln e dyteuml teuml shtatzaniseuml gjinjeumlt duhen peumlrgaditur peumlr thithje psh duke beumlreuml masazhin e

thithmave teuml tyre Menjeumlhereuml pas lindjes i porsalinduri duhet trsquoi ipet neumlneumls neuml gji dhe teuml qeumlndroi neuml njeuml

dhomeuml bashkeuml meuml neumlneumln peumlr 24 oreuml Pra feumlmija dheuml neumlna duhet teuml jeneuml afeumlr njeumlri tjetrit teumlreuml kohen

=Peumlr trsquoi dheumlneuml gji feumlmijeumls neumlna duhet teuml zgjedheuml poziteuml teuml praktikes si dhe vendi teuml qeteuml neuml shteumlpineuml e saj meuml

pareuml zakonisht feumlmija duhet teuml zhvishet

-Para se ta vendoseuml feumlmijeumln neuml gji neumlna duhet trsquoi lajeuml duart mireuml me sapun dhe me ujeuml ngrohteuml ndeumlrsa thithmat

(majat) e gjinjeve veteumlm meuml ujeuml teuml ngrohteuml dhe trsquoi mbulojeuml me fasheuml

- I porsalinduri neuml gji duhet teuml mbahet 15-20 min edhe pse shumica e feumlmijeve gjat 5 minutave teuml para e thithin

shumiceumln e nevojshme teuml shuajteumls

-Edhe neuml mes teuml shuajteve gjinjeumlt duhen teuml mbahen teuml terur si dhe duhet teuml eliminohen pikat e gjiriteuml qeuml vazhdojneuml

teuml pikojneuml neuml mes teuml thithjeve

14

-Neumlse i porsalinduri gjateuml thithjes seuml gjirit fle duhet teuml zgjohet me kujdes duke ia nxjerreuml majeumln e gjirit nga goja

duke ia ndeumlrruar poziteumln duke e kthyer neuml kraheumlror etj

-Neuml diteumlt e para teuml laktacionit i ipet gji nga teuml dy gjinjeumlt ndeumlrsa meuml voneuml kur teuml shtohet laktacioni peumlr njeuml shuajteuml

i ipet njeuml gji ndeumlrsa peumlr shuajtjen tjeteumlr gjiri tjeteumlr

-Lehona duhet teuml jeteuml e durueumlshme neuml 10-14 diteumlt e para pas lindjes pasi qeuml nuk mundeuml teuml vlersojeuml a ka mjafteuml

qumeumlsheumlt apo jo pasi qeuml deri neuml ateuml koheuml ende nuk eumlshteuml zhvilluar mireuml taitja e tij andaj ajo nuk mund teuml thoteuml

ldquonuk kam qumeumlshtrdquo feumlmija duhet teuml vendoseumlt shpesh neuml gji neuml meumlnyreuml qeuml me thithje teuml stimolohet sekrecioni i

prolaktineumls

-Por neumlse feumlmija nuk mund trsquoi zbrazeuml gjinjeumlt me thithje gjinjeumlt duhet teuml zbrazen meuml doreuml apo me aneuml teuml pompeumls

peumlrkateumlse

32 Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja e sukseshme

Trsquoi keteuml teuml shkruara rregullat peumlr aplikim teuml suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Ta edukojeuml teuml gjitheuml personelin sheumlndetsor peumlr meumlnyreumln e peumlrdorimit teuml rregullave teuml gjidheumlnjes

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquoi edokojeuml neumlnat qeuml gjidheumlnjen ta fillojneuml pas njeuml gjysmeuml ore pas lindjes

Trsquou tregojeuml neumlnave neuml qrsquomeumlnyreuml trsquoi jepet gji foshnjeumls dhe meumlnyreumln sesi neumlnat ta ruajneuml trajimin e mjaftusheumlm

teuml qumeumlshtit e edhe neuml situate kur janeuml teuml ndara nga foshnjat e tyre

Qeuml teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls peumlrveq rasteve

kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming) gjateuml 24 oreumlve

Teuml njoftohen neumlnat qeuml feumlmijeumls duhet trsquoi jepet gji neuml qdo koheuml sipas keumlrkeseumls seuml tij

Qeuml foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimuli teuml neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me gji edhe pas leumlshimit teuml

tyre prej spitalit

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

10

hormonale Largimi i qumeumlshtit nga gjiri e lehteumlson procesin e prodhimit kontinuel teuml qumeumlshtit ndeumlrsa

nga ana tjeteumlr mungesa e heqjes seuml qumeumlshtit ose prania e joproduktive kufizon prodhimin e qumeumlshtit

teuml gjirit neuml gji Sasia dhe cileumlsia me teuml cilen foshnja thith ose largon qumeumlshtin nga gjiri rregullohet nga

prdhimi i qumeumlshtit teuml gjirit Prodhimi i qumeumlshtit tregon oreksin e foshnjeumls jo afteumlsineuml e gruas peumlr teuml

prodhuar sasine e nevojshme te qumeumlshtit i cili neuml fakt mund teuml jeteuml disa hereuml meuml i larteuml Peumlr sa koheuml qeuml

qumeumlshti largohet rregullisht nga gjiri qelizat alveolare do teuml vazhdojneuml teuml prodhimen e qumeumlshtit Ky

fenomen nje sinjal i pergjigjes ne mes teuml nevojeumls dhe keumlrkeseumls eumlshteuml njeuml kontroll reagimi qeuml rregullon

prodhimin e qumeumlshtit sipas nevojave teuml foshnjeumls dometheumlneuml sa meuml shumeuml qeuml foshnja ushqehet me gji

aq meuml shumeuml qumeumlsht do teuml keteuml Duke qeneuml se ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml proces aktiv ekziston njeuml

mekanizeumlm peumlr teuml ndaluar hiperprodhimin e panevojsheumlm teuml qumeumlshtit dhe peumlr tiu peumlrgjigjur shpejt

keumlrkeseumls seuml foshnjes Ablaktacioni eumlshteuml njeuml ndeumlrprerje e ushqyerjes me gji peumlr shkak teuml mosheumls seuml

foshnjeumls kur eumlshteuml e nevojshme teuml prezantohet ushqyerja me gji sepse qumeumlshti i gjirit nuk mund teuml

ploteumlsojeuml meuml nevojat e energjike ose peumlr shkak teuml kushteve teuml caktuara sheumlndeteumlsore kur neumlna nuk eumlshteuml

meuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji

Fig 12 Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacio

1Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjl

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision2010) Breastfeeding Medicine

54 173-177

11

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

Reumlndeumlsia e ushqyerjes me gji peumlr sheumlndetin e neumlneumls dhe foshnjeumls flitet dhe dihet shumeuml Studime teuml

shumta tregojneuml se foshnjat qeuml ushqehen me qumesht teuml gjirit kaneuml meuml pak teuml ngjareuml teuml vuajneuml nga njeuml

seumlreuml seumlmundjesh akute dhe kronike siccedil janeuml sindroma e papritur e vdekjes seuml foshnjeumls infeksione teuml veshit

teuml meseumlm infeksione teuml traktit respirator inflamacion teuml sistemit teuml tretjes mbipesha diabeti presioni i

larteuml i gjakut yndyra e larteuml e gjakut leukemia etj Mekanizmat qeuml kontribuojneuml neuml keumlteuml efekt mbrojteumls

kaneuml filluar teuml kuptohen veteumlm neuml dhjeteuml vitet e fundit duke studiuar funksionin e peumlrbeumlreumlsve teuml qumeumlshtit

njereumlzor Keumlshtu janeuml zbuluar mbi 400 lloje teuml proteinave specifike njereumlzore qeuml luajneuml njeuml rol teuml

reumlndeumlsisheumlm neuml mbrojtjen e foshnjeumls nga parandalimi i mikroorganizmave patogjeneuml me qelizat e trupit

deri te efekti probiotik i qumeumlshtit teuml njeriut

Peumlr foshnjat me pesheuml teuml uleumlt teuml lindjes provat nga studimet e vlereumlsimit sistematik tregojneuml se peumlr

foshnjat me pesheuml teuml uleumlt teuml lindjes provat nga studimet e rishikimit sistematik tregojneuml se qumeumlshti i

gjirit zvogeumllon vdekshmeumlrineuml dhe seumlmundshmeumlrineuml dhe ka njeuml efekt teuml dobisheumlm neuml zhvillimin dhe rritjen

e sistemit nervor Neuml vendet neuml zhvillim me shkalleuml teuml uleumlt imunizimi ujeuml teuml pijsheumlm teuml kontaminuar dhe

imunitet teuml zvogeumlluar si rezultat i kequshqyerjes ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml faktor kryesor neuml zvogeumllimin

e infeksioneve qeuml keumlrceumlnojneuml jeteumln Njeuml peumlrmbledhje e ndeumlrhyrjeve neuml 42 vende neuml zhvillim tregon se

ushqyerja me gji ekskluzive peumlr gjashteuml muaj me ushqyerjen e vazhdueshme teuml gjirit deri neuml 12 muaj dhe

meuml gjateuml mund teuml parandalojeuml 13 milion (13) vdekshmeumlri foshnjeve deri neuml mosheumln peseuml vjeccedilare Neuml

krahasim vaksina peumlr Haemophilus Influenzae tip B mund teuml parandalojeuml 4 teuml vdekshmeumlriseuml seuml

feumlmijeumlve Ushqyerja me gji parandalon dhe ovulacionin dhe grateuml qeuml ushqejneuml me gji foshnje kaneuml meuml

pak mundesi teuml mbeten shtatzeumlneuml sesa grateuml qeuml nuk ushqehen me gji

Neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar njeuml studim i madh neuml grup u krye mbi 15890 feumlmijeuml i cili tregoi se gjashteuml

muaj ushqyerje ekskluzive me gji shoqeumlrohej me njeuml reumlnie neuml 53 teuml shtrimeve neuml spital peumlr diarre dhe

njeuml ulje prej 27 teuml infeksioneve teuml traktit respirator ccedildo muaj Ushqyerja me gji e pjesshme tregoi njeuml

reumlnie teuml treguesve teuml njeumljteuml me 31 dhe 25 peumlrkateumlsisht Rezultatet e keumltij studimi sugjerojneuml se efektet

mbrojteumlse janeuml teuml dukshme menjeumlhereuml pas ndeumlrprerjes seuml ushqyerjes me gji neuml kontrast me studimin e

grupeve meuml teuml vogla qeuml kaneuml treguar mireumlqenie neuml mosheumln shtateuml vjeccedilare Deficitet e hershme ushqyese

12

shoqeumlrohen gjithashtu me mangeumlsi afatgjata neuml rritje dhe sheumlndet Kequshqyerja neuml dy vitet e para teuml jeteumls

mund teuml shkaktojeuml vonesa zhvillimore teuml cilat tek teuml rriturit mund teuml pasqyrohen me njeuml larteumlsi me meuml

pak potencial Ekzistojneuml deumlshmi se teuml rriturit qeuml ishin ushqyer dobeumlt gjateuml femijeriseuml kaneuml afteumlsi teuml dobeumlta

intelektuale dhe gjithashtu mund teuml keneuml afteumlsi teuml zvogeumlluara peumlr teuml punuar fizikisht Peumlrfitimet e

ushqyerjes me gji u konfirmuan neuml vitin 1984 kur njeuml peumlrmbledhje e studimeve neuml dispozicion tregoi se

rreziku i vdekjes nga diarea e foshnjeve me gji pjeseumlrisht nga mosha gjashteuml muajsh ishte 86 hereuml meuml e

larteuml se sa te foshnjet qeuml janeuml ushqyer eskluzivisht me qumeumlsht gjiri ndeumlrsa foshnjet qeuml nuk kaneuml marreuml

fare qumeumlsht gjiri kaneuml qeneuml 25 hereuml meuml teuml rrezikuara se sa foshnjet qeuml janeuml ushqyer vetem me qumeumlsht

gjiri

Peumlrveccedil faktit qeuml ushqyerja me gji ka njeuml ndikim pozitiv neuml cileumlsineuml e jeteumls seuml neumlnave dhe feumlmijeumlve ajo

gjithashtu peumlrfaqeumlson njeuml kursim teuml konsideruesheumlm teuml buxhetit Neumlse 90 e grave neuml Shtetet e Bashkuara

SHBA u peumlrmbahen rekomandimeve teuml OBSH peumlr ushqyerjen me gji ekskluzive gjateuml gjashteuml muajve teuml

pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije dhe vazhdojneuml teuml ushqehen me gji deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls mund teuml kursejeuml

13 miliardeuml dollareuml dhe teuml parandalojeuml vdekjen e 911 foshnjeve neuml vit Studiuesit e SHBA kaneuml llogaritur

se familjet qeuml i peumlrmbahen rekomandimeve optimale teuml ushqyerjes me gji mund teuml kursejneuml 1200 - 1500

dollareuml veteumlm neuml vitin e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml kursim si peumlr puneumldheumlneumlsit

ashtu edhe peumlr punonjeumlsit sepse sheumlndeti meuml i mireuml i foshnjeumls neumlnkupton meuml pak mungeseuml dhe efikasitet

meuml teuml mireuml teuml puneumls Kursime teuml konsiderueshme teuml lidhura me ushqyerjen me gji janeuml gjetur edhe neuml

Evropeuml tregon mundeumlsi peumlr promovim mbrojtje dhe ndihmeuml teuml ushqyesve me gji

Fig2 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

13

KAPITULLI I III

31 Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje

-Edukimit sheumlndetsor i neumlnave peumlr gjidheumlnje ka peumlr qeumlllim meumlsimin e teknikave teuml gjidheumlnjes pozicionet

e gjidheumlnjes higjienen e gjinjeumlve shprazjen e gjinjeve ruajtje e qumeumlshtit ushqimin efoshnjes me goteuml

kujdesin sheumlndeteumlsor ndaj foshnjeve gjithashtu mamia me qeumlllim teuml rritjes dhe zhvillimit adekuat teuml

foshnjeumls Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri

Duhet ta ndihmoj nёnёn tё fitoj veteumlbesim pёr fillimin e gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa

mё shumё nё kontakteuml lёkurё me lёkurё dhe tё niseuml dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes

Veumlshteumlresit neuml ushqimine foshnjeve meuml qumeumlsht teuml gjirit janeuml meuml teuml meumldha te neumlnat qeuml lindin peumlr hereuml teuml

pareuml andaj roli i mamiseuml neuml meumlsuarjen e neumlneumls seuml re peumlr peumlr ushqyerjen e foshnjes me gji eumlshteuml i madh

Kundeumlrindikacionet e peumlrhershme dhe teuml peumlrkohshme janeuml pengeseuml peumlr ushqimine foshnjes peumlr rritjen

dhe zhvillimin e saj qeumlndrimi I masiseuml afer neumlneumls meumlsimi dhe nxitja peumlr ushqimin e suksesshem teuml

foshnjeumls eumlshteuml vendimtareuml peumlr sheumlndetin e sajNeuml meumlnyreuml te veccedilant neuml raste teuml voneseumls seuml tajimit teuml

qumeumlshtit ose te zbrazjes e pakeumlt e gjirit neumlna mund teuml vendoseuml pa dreteumlsisht ta heqeuml feumlmijen nga gjiri

-Peumlrgatitja dhe edukimi i neumlnave potenciale peumlr ushqyerjen e foshnjes femijeumls mund teuml fillon qeuml nga

periudha e vajzeumlris duke I njohur me peumlrpareumlsiteuml e gjidheumlnjes dhe teknikat e ushqyerjes me gji

-Neuml periudheumln e dyteuml teuml shtatzaniseuml gjinjeumlt duhen peumlrgaditur peumlr thithje psh duke beumlreuml masazhin e

thithmave teuml tyre Menjeumlhereuml pas lindjes i porsalinduri duhet trsquoi ipet neumlneumls neuml gji dhe teuml qeumlndroi neuml njeuml

dhomeuml bashkeuml meuml neumlneumln peumlr 24 oreuml Pra feumlmija dheuml neumlna duhet teuml jeneuml afeumlr njeumlri tjetrit teumlreuml kohen

=Peumlr trsquoi dheumlneuml gji feumlmijeumls neumlna duhet teuml zgjedheuml poziteuml teuml praktikes si dhe vendi teuml qeteuml neuml shteumlpineuml e saj meuml

pareuml zakonisht feumlmija duhet teuml zhvishet

-Para se ta vendoseuml feumlmijeumln neuml gji neumlna duhet trsquoi lajeuml duart mireuml me sapun dhe me ujeuml ngrohteuml ndeumlrsa thithmat

(majat) e gjinjeve veteumlm meuml ujeuml teuml ngrohteuml dhe trsquoi mbulojeuml me fasheuml

- I porsalinduri neuml gji duhet teuml mbahet 15-20 min edhe pse shumica e feumlmijeve gjat 5 minutave teuml para e thithin

shumiceumln e nevojshme teuml shuajteumls

-Edhe neuml mes teuml shuajteve gjinjeumlt duhen teuml mbahen teuml terur si dhe duhet teuml eliminohen pikat e gjiriteuml qeuml vazhdojneuml

teuml pikojneuml neuml mes teuml thithjeve

14

-Neumlse i porsalinduri gjateuml thithjes seuml gjirit fle duhet teuml zgjohet me kujdes duke ia nxjerreuml majeumln e gjirit nga goja

duke ia ndeumlrruar poziteumln duke e kthyer neuml kraheumlror etj

-Neuml diteumlt e para teuml laktacionit i ipet gji nga teuml dy gjinjeumlt ndeumlrsa meuml voneuml kur teuml shtohet laktacioni peumlr njeuml shuajteuml

i ipet njeuml gji ndeumlrsa peumlr shuajtjen tjeteumlr gjiri tjeteumlr

-Lehona duhet teuml jeteuml e durueumlshme neuml 10-14 diteumlt e para pas lindjes pasi qeuml nuk mundeuml teuml vlersojeuml a ka mjafteuml

qumeumlsheumlt apo jo pasi qeuml deri neuml ateuml koheuml ende nuk eumlshteuml zhvilluar mireuml taitja e tij andaj ajo nuk mund teuml thoteuml

ldquonuk kam qumeumlshtrdquo feumlmija duhet teuml vendoseumlt shpesh neuml gji neuml meumlnyreuml qeuml me thithje teuml stimolohet sekrecioni i

prolaktineumls

-Por neumlse feumlmija nuk mund trsquoi zbrazeuml gjinjeumlt me thithje gjinjeumlt duhet teuml zbrazen meuml doreuml apo me aneuml teuml pompeumls

peumlrkateumlse

32 Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja e sukseshme

Trsquoi keteuml teuml shkruara rregullat peumlr aplikim teuml suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Ta edukojeuml teuml gjitheuml personelin sheumlndetsor peumlr meumlnyreumln e peumlrdorimit teuml rregullave teuml gjidheumlnjes

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquoi edokojeuml neumlnat qeuml gjidheumlnjen ta fillojneuml pas njeuml gjysmeuml ore pas lindjes

Trsquou tregojeuml neumlnave neuml qrsquomeumlnyreuml trsquoi jepet gji foshnjeumls dhe meumlnyreumln sesi neumlnat ta ruajneuml trajimin e mjaftusheumlm

teuml qumeumlshtit e edhe neuml situate kur janeuml teuml ndara nga foshnjat e tyre

Qeuml teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls peumlrveq rasteve

kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming) gjateuml 24 oreumlve

Teuml njoftohen neumlnat qeuml feumlmijeumls duhet trsquoi jepet gji neuml qdo koheuml sipas keumlrkeseumls seuml tij

Qeuml foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimuli teuml neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me gji edhe pas leumlshimit teuml

tyre prej spitalit

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

11

KAPITULLI II

REumlNDEumlSIA E USHQYERJES ME GJI

21 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

Reumlndeumlsia e ushqyerjes me gji peumlr sheumlndetin e neumlneumls dhe foshnjeumls flitet dhe dihet shumeuml Studime teuml

shumta tregojneuml se foshnjat qeuml ushqehen me qumesht teuml gjirit kaneuml meuml pak teuml ngjareuml teuml vuajneuml nga njeuml

seumlreuml seumlmundjesh akute dhe kronike siccedil janeuml sindroma e papritur e vdekjes seuml foshnjeumls infeksione teuml veshit

teuml meseumlm infeksione teuml traktit respirator inflamacion teuml sistemit teuml tretjes mbipesha diabeti presioni i

larteuml i gjakut yndyra e larteuml e gjakut leukemia etj Mekanizmat qeuml kontribuojneuml neuml keumlteuml efekt mbrojteumls

kaneuml filluar teuml kuptohen veteumlm neuml dhjeteuml vitet e fundit duke studiuar funksionin e peumlrbeumlreumlsve teuml qumeumlshtit

njereumlzor Keumlshtu janeuml zbuluar mbi 400 lloje teuml proteinave specifike njereumlzore qeuml luajneuml njeuml rol teuml

reumlndeumlsisheumlm neuml mbrojtjen e foshnjeumls nga parandalimi i mikroorganizmave patogjeneuml me qelizat e trupit

deri te efekti probiotik i qumeumlshtit teuml njeriut

Peumlr foshnjat me pesheuml teuml uleumlt teuml lindjes provat nga studimet e vlereumlsimit sistematik tregojneuml se peumlr

foshnjat me pesheuml teuml uleumlt teuml lindjes provat nga studimet e rishikimit sistematik tregojneuml se qumeumlshti i

gjirit zvogeumllon vdekshmeumlrineuml dhe seumlmundshmeumlrineuml dhe ka njeuml efekt teuml dobisheumlm neuml zhvillimin dhe rritjen

e sistemit nervor Neuml vendet neuml zhvillim me shkalleuml teuml uleumlt imunizimi ujeuml teuml pijsheumlm teuml kontaminuar dhe

imunitet teuml zvogeumlluar si rezultat i kequshqyerjes ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml faktor kryesor neuml zvogeumllimin

e infeksioneve qeuml keumlrceumlnojneuml jeteumln Njeuml peumlrmbledhje e ndeumlrhyrjeve neuml 42 vende neuml zhvillim tregon se

ushqyerja me gji ekskluzive peumlr gjashteuml muaj me ushqyerjen e vazhdueshme teuml gjirit deri neuml 12 muaj dhe

meuml gjateuml mund teuml parandalojeuml 13 milion (13) vdekshmeumlri foshnjeve deri neuml mosheumln peseuml vjeccedilare Neuml

krahasim vaksina peumlr Haemophilus Influenzae tip B mund teuml parandalojeuml 4 teuml vdekshmeumlriseuml seuml

feumlmijeumlve Ushqyerja me gji parandalon dhe ovulacionin dhe grateuml qeuml ushqejneuml me gji foshnje kaneuml meuml

pak mundesi teuml mbeten shtatzeumlneuml sesa grateuml qeuml nuk ushqehen me gji

Neuml Mbreteumlrineuml e Bashkuar njeuml studim i madh neuml grup u krye mbi 15890 feumlmijeuml i cili tregoi se gjashteuml

muaj ushqyerje ekskluzive me gji shoqeumlrohej me njeuml reumlnie neuml 53 teuml shtrimeve neuml spital peumlr diarre dhe

njeuml ulje prej 27 teuml infeksioneve teuml traktit respirator ccedildo muaj Ushqyerja me gji e pjesshme tregoi njeuml

reumlnie teuml treguesve teuml njeumljteuml me 31 dhe 25 peumlrkateumlsisht Rezultatet e keumltij studimi sugjerojneuml se efektet

mbrojteumlse janeuml teuml dukshme menjeumlhereuml pas ndeumlrprerjes seuml ushqyerjes me gji neuml kontrast me studimin e

grupeve meuml teuml vogla qeuml kaneuml treguar mireumlqenie neuml mosheumln shtateuml vjeccedilare Deficitet e hershme ushqyese

12

shoqeumlrohen gjithashtu me mangeumlsi afatgjata neuml rritje dhe sheumlndet Kequshqyerja neuml dy vitet e para teuml jeteumls

mund teuml shkaktojeuml vonesa zhvillimore teuml cilat tek teuml rriturit mund teuml pasqyrohen me njeuml larteumlsi me meuml

pak potencial Ekzistojneuml deumlshmi se teuml rriturit qeuml ishin ushqyer dobeumlt gjateuml femijeriseuml kaneuml afteumlsi teuml dobeumlta

intelektuale dhe gjithashtu mund teuml keneuml afteumlsi teuml zvogeumlluara peumlr teuml punuar fizikisht Peumlrfitimet e

ushqyerjes me gji u konfirmuan neuml vitin 1984 kur njeuml peumlrmbledhje e studimeve neuml dispozicion tregoi se

rreziku i vdekjes nga diarea e foshnjeve me gji pjeseumlrisht nga mosha gjashteuml muajsh ishte 86 hereuml meuml e

larteuml se sa te foshnjet qeuml janeuml ushqyer eskluzivisht me qumeumlsht gjiri ndeumlrsa foshnjet qeuml nuk kaneuml marreuml

fare qumeumlsht gjiri kaneuml qeneuml 25 hereuml meuml teuml rrezikuara se sa foshnjet qeuml janeuml ushqyer vetem me qumeumlsht

gjiri

Peumlrveccedil faktit qeuml ushqyerja me gji ka njeuml ndikim pozitiv neuml cileumlsineuml e jeteumls seuml neumlnave dhe feumlmijeumlve ajo

gjithashtu peumlrfaqeumlson njeuml kursim teuml konsideruesheumlm teuml buxhetit Neumlse 90 e grave neuml Shtetet e Bashkuara

SHBA u peumlrmbahen rekomandimeve teuml OBSH peumlr ushqyerjen me gji ekskluzive gjateuml gjashteuml muajve teuml

pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije dhe vazhdojneuml teuml ushqehen me gji deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls mund teuml kursejeuml

13 miliardeuml dollareuml dhe teuml parandalojeuml vdekjen e 911 foshnjeve neuml vit Studiuesit e SHBA kaneuml llogaritur

se familjet qeuml i peumlrmbahen rekomandimeve optimale teuml ushqyerjes me gji mund teuml kursejneuml 1200 - 1500

dollareuml veteumlm neuml vitin e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml kursim si peumlr puneumldheumlneumlsit

ashtu edhe peumlr punonjeumlsit sepse sheumlndeti meuml i mireuml i foshnjeumls neumlnkupton meuml pak mungeseuml dhe efikasitet

meuml teuml mireuml teuml puneumls Kursime teuml konsiderueshme teuml lidhura me ushqyerjen me gji janeuml gjetur edhe neuml

Evropeuml tregon mundeumlsi peumlr promovim mbrojtje dhe ndihmeuml teuml ushqyesve me gji

Fig2 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

13

KAPITULLI I III

31 Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje

-Edukimit sheumlndetsor i neumlnave peumlr gjidheumlnje ka peumlr qeumlllim meumlsimin e teknikave teuml gjidheumlnjes pozicionet

e gjidheumlnjes higjienen e gjinjeumlve shprazjen e gjinjeve ruajtje e qumeumlshtit ushqimin efoshnjes me goteuml

kujdesin sheumlndeteumlsor ndaj foshnjeve gjithashtu mamia me qeumlllim teuml rritjes dhe zhvillimit adekuat teuml

foshnjeumls Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri

Duhet ta ndihmoj nёnёn tё fitoj veteumlbesim pёr fillimin e gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa

mё shumё nё kontakteuml lёkurё me lёkurё dhe tё niseuml dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes

Veumlshteumlresit neuml ushqimine foshnjeve meuml qumeumlsht teuml gjirit janeuml meuml teuml meumldha te neumlnat qeuml lindin peumlr hereuml teuml

pareuml andaj roli i mamiseuml neuml meumlsuarjen e neumlneumls seuml re peumlr peumlr ushqyerjen e foshnjes me gji eumlshteuml i madh

Kundeumlrindikacionet e peumlrhershme dhe teuml peumlrkohshme janeuml pengeseuml peumlr ushqimine foshnjes peumlr rritjen

dhe zhvillimin e saj qeumlndrimi I masiseuml afer neumlneumls meumlsimi dhe nxitja peumlr ushqimin e suksesshem teuml

foshnjeumls eumlshteuml vendimtareuml peumlr sheumlndetin e sajNeuml meumlnyreuml te veccedilant neuml raste teuml voneseumls seuml tajimit teuml

qumeumlshtit ose te zbrazjes e pakeumlt e gjirit neumlna mund teuml vendoseuml pa dreteumlsisht ta heqeuml feumlmijen nga gjiri

-Peumlrgatitja dhe edukimi i neumlnave potenciale peumlr ushqyerjen e foshnjes femijeumls mund teuml fillon qeuml nga

periudha e vajzeumlris duke I njohur me peumlrpareumlsiteuml e gjidheumlnjes dhe teknikat e ushqyerjes me gji

-Neuml periudheumln e dyteuml teuml shtatzaniseuml gjinjeumlt duhen peumlrgaditur peumlr thithje psh duke beumlreuml masazhin e

thithmave teuml tyre Menjeumlhereuml pas lindjes i porsalinduri duhet trsquoi ipet neumlneumls neuml gji dhe teuml qeumlndroi neuml njeuml

dhomeuml bashkeuml meuml neumlneumln peumlr 24 oreuml Pra feumlmija dheuml neumlna duhet teuml jeneuml afeumlr njeumlri tjetrit teumlreuml kohen

=Peumlr trsquoi dheumlneuml gji feumlmijeumls neumlna duhet teuml zgjedheuml poziteuml teuml praktikes si dhe vendi teuml qeteuml neuml shteumlpineuml e saj meuml

pareuml zakonisht feumlmija duhet teuml zhvishet

-Para se ta vendoseuml feumlmijeumln neuml gji neumlna duhet trsquoi lajeuml duart mireuml me sapun dhe me ujeuml ngrohteuml ndeumlrsa thithmat

(majat) e gjinjeve veteumlm meuml ujeuml teuml ngrohteuml dhe trsquoi mbulojeuml me fasheuml

- I porsalinduri neuml gji duhet teuml mbahet 15-20 min edhe pse shumica e feumlmijeve gjat 5 minutave teuml para e thithin

shumiceumln e nevojshme teuml shuajteumls

-Edhe neuml mes teuml shuajteve gjinjeumlt duhen teuml mbahen teuml terur si dhe duhet teuml eliminohen pikat e gjiriteuml qeuml vazhdojneuml

teuml pikojneuml neuml mes teuml thithjeve

14

-Neumlse i porsalinduri gjateuml thithjes seuml gjirit fle duhet teuml zgjohet me kujdes duke ia nxjerreuml majeumln e gjirit nga goja

duke ia ndeumlrruar poziteumln duke e kthyer neuml kraheumlror etj

-Neuml diteumlt e para teuml laktacionit i ipet gji nga teuml dy gjinjeumlt ndeumlrsa meuml voneuml kur teuml shtohet laktacioni peumlr njeuml shuajteuml

i ipet njeuml gji ndeumlrsa peumlr shuajtjen tjeteumlr gjiri tjeteumlr

-Lehona duhet teuml jeteuml e durueumlshme neuml 10-14 diteumlt e para pas lindjes pasi qeuml nuk mundeuml teuml vlersojeuml a ka mjafteuml

qumeumlsheumlt apo jo pasi qeuml deri neuml ateuml koheuml ende nuk eumlshteuml zhvilluar mireuml taitja e tij andaj ajo nuk mund teuml thoteuml

ldquonuk kam qumeumlshtrdquo feumlmija duhet teuml vendoseumlt shpesh neuml gji neuml meumlnyreuml qeuml me thithje teuml stimolohet sekrecioni i

prolaktineumls

-Por neumlse feumlmija nuk mund trsquoi zbrazeuml gjinjeumlt me thithje gjinjeumlt duhet teuml zbrazen meuml doreuml apo me aneuml teuml pompeumls

peumlrkateumlse

32 Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja e sukseshme

Trsquoi keteuml teuml shkruara rregullat peumlr aplikim teuml suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Ta edukojeuml teuml gjitheuml personelin sheumlndetsor peumlr meumlnyreumln e peumlrdorimit teuml rregullave teuml gjidheumlnjes

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquoi edokojeuml neumlnat qeuml gjidheumlnjen ta fillojneuml pas njeuml gjysmeuml ore pas lindjes

Trsquou tregojeuml neumlnave neuml qrsquomeumlnyreuml trsquoi jepet gji foshnjeumls dhe meumlnyreumln sesi neumlnat ta ruajneuml trajimin e mjaftusheumlm

teuml qumeumlshtit e edhe neuml situate kur janeuml teuml ndara nga foshnjat e tyre

Qeuml teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls peumlrveq rasteve

kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming) gjateuml 24 oreumlve

Teuml njoftohen neumlnat qeuml feumlmijeumls duhet trsquoi jepet gji neuml qdo koheuml sipas keumlrkeseumls seuml tij

Qeuml foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimuli teuml neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me gji edhe pas leumlshimit teuml

tyre prej spitalit

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

12

shoqeumlrohen gjithashtu me mangeumlsi afatgjata neuml rritje dhe sheumlndet Kequshqyerja neuml dy vitet e para teuml jeteumls

mund teuml shkaktojeuml vonesa zhvillimore teuml cilat tek teuml rriturit mund teuml pasqyrohen me njeuml larteumlsi me meuml

pak potencial Ekzistojneuml deumlshmi se teuml rriturit qeuml ishin ushqyer dobeumlt gjateuml femijeriseuml kaneuml afteumlsi teuml dobeumlta

intelektuale dhe gjithashtu mund teuml keneuml afteumlsi teuml zvogeumlluara peumlr teuml punuar fizikisht Peumlrfitimet e

ushqyerjes me gji u konfirmuan neuml vitin 1984 kur njeuml peumlrmbledhje e studimeve neuml dispozicion tregoi se

rreziku i vdekjes nga diarea e foshnjeve me gji pjeseumlrisht nga mosha gjashteuml muajsh ishte 86 hereuml meuml e

larteuml se sa te foshnjet qeuml janeuml ushqyer eskluzivisht me qumeumlsht gjiri ndeumlrsa foshnjet qeuml nuk kaneuml marreuml

fare qumeumlsht gjiri kaneuml qeneuml 25 hereuml meuml teuml rrezikuara se sa foshnjet qeuml janeuml ushqyer vetem me qumeumlsht

gjiri

Peumlrveccedil faktit qeuml ushqyerja me gji ka njeuml ndikim pozitiv neuml cileumlsineuml e jeteumls seuml neumlnave dhe feumlmijeumlve ajo

gjithashtu peumlrfaqeumlson njeuml kursim teuml konsideruesheumlm teuml buxhetit Neumlse 90 e grave neuml Shtetet e Bashkuara

SHBA u peumlrmbahen rekomandimeve teuml OBSH peumlr ushqyerjen me gji ekskluzive gjateuml gjashteuml muajve teuml

pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije dhe vazhdojneuml teuml ushqehen me gji deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls mund teuml kursejeuml

13 miliardeuml dollareuml dhe teuml parandalojeuml vdekjen e 911 foshnjeve neuml vit Studiuesit e SHBA kaneuml llogaritur

se familjet qeuml i peumlrmbahen rekomandimeve optimale teuml ushqyerjes me gji mund teuml kursejneuml 1200 - 1500

dollareuml veteumlm neuml vitin e pareuml teuml jeteumls seuml njeuml feumlmije Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml kursim si peumlr puneumldheumlneumlsit

ashtu edhe peumlr punonjeumlsit sepse sheumlndeti meuml i mireuml i foshnjeumls neumlnkupton meuml pak mungeseuml dhe efikasitet

meuml teuml mireuml teuml puneumls Kursime teuml konsiderueshme teuml lidhura me ushqyerjen me gji janeuml gjetur edhe neuml

Evropeuml tregon mundeumlsi peumlr promovim mbrojtje dhe ndihmeuml teuml ushqyesve me gji

Fig2 Ushqyerja e foshnjes me qumeumlsht teuml gjirit

13

KAPITULLI I III

31 Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje

-Edukimit sheumlndetsor i neumlnave peumlr gjidheumlnje ka peumlr qeumlllim meumlsimin e teknikave teuml gjidheumlnjes pozicionet

e gjidheumlnjes higjienen e gjinjeumlve shprazjen e gjinjeve ruajtje e qumeumlshtit ushqimin efoshnjes me goteuml

kujdesin sheumlndeteumlsor ndaj foshnjeve gjithashtu mamia me qeumlllim teuml rritjes dhe zhvillimit adekuat teuml

foshnjeumls Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri

Duhet ta ndihmoj nёnёn tё fitoj veteumlbesim pёr fillimin e gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa

mё shumё nё kontakteuml lёkurё me lёkurё dhe tё niseuml dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes

Veumlshteumlresit neuml ushqimine foshnjeve meuml qumeumlsht teuml gjirit janeuml meuml teuml meumldha te neumlnat qeuml lindin peumlr hereuml teuml

pareuml andaj roli i mamiseuml neuml meumlsuarjen e neumlneumls seuml re peumlr peumlr ushqyerjen e foshnjes me gji eumlshteuml i madh

Kundeumlrindikacionet e peumlrhershme dhe teuml peumlrkohshme janeuml pengeseuml peumlr ushqimine foshnjes peumlr rritjen

dhe zhvillimin e saj qeumlndrimi I masiseuml afer neumlneumls meumlsimi dhe nxitja peumlr ushqimin e suksesshem teuml

foshnjeumls eumlshteuml vendimtareuml peumlr sheumlndetin e sajNeuml meumlnyreuml te veccedilant neuml raste teuml voneseumls seuml tajimit teuml

qumeumlshtit ose te zbrazjes e pakeumlt e gjirit neumlna mund teuml vendoseuml pa dreteumlsisht ta heqeuml feumlmijen nga gjiri

-Peumlrgatitja dhe edukimi i neumlnave potenciale peumlr ushqyerjen e foshnjes femijeumls mund teuml fillon qeuml nga

periudha e vajzeumlris duke I njohur me peumlrpareumlsiteuml e gjidheumlnjes dhe teknikat e ushqyerjes me gji

-Neuml periudheumln e dyteuml teuml shtatzaniseuml gjinjeumlt duhen peumlrgaditur peumlr thithje psh duke beumlreuml masazhin e

thithmave teuml tyre Menjeumlhereuml pas lindjes i porsalinduri duhet trsquoi ipet neumlneumls neuml gji dhe teuml qeumlndroi neuml njeuml

dhomeuml bashkeuml meuml neumlneumln peumlr 24 oreuml Pra feumlmija dheuml neumlna duhet teuml jeneuml afeumlr njeumlri tjetrit teumlreuml kohen

=Peumlr trsquoi dheumlneuml gji feumlmijeumls neumlna duhet teuml zgjedheuml poziteuml teuml praktikes si dhe vendi teuml qeteuml neuml shteumlpineuml e saj meuml

pareuml zakonisht feumlmija duhet teuml zhvishet

-Para se ta vendoseuml feumlmijeumln neuml gji neumlna duhet trsquoi lajeuml duart mireuml me sapun dhe me ujeuml ngrohteuml ndeumlrsa thithmat

(majat) e gjinjeve veteumlm meuml ujeuml teuml ngrohteuml dhe trsquoi mbulojeuml me fasheuml

- I porsalinduri neuml gji duhet teuml mbahet 15-20 min edhe pse shumica e feumlmijeve gjat 5 minutave teuml para e thithin

shumiceumln e nevojshme teuml shuajteumls

-Edhe neuml mes teuml shuajteve gjinjeumlt duhen teuml mbahen teuml terur si dhe duhet teuml eliminohen pikat e gjiriteuml qeuml vazhdojneuml

teuml pikojneuml neuml mes teuml thithjeve

14

-Neumlse i porsalinduri gjateuml thithjes seuml gjirit fle duhet teuml zgjohet me kujdes duke ia nxjerreuml majeumln e gjirit nga goja

duke ia ndeumlrruar poziteumln duke e kthyer neuml kraheumlror etj

-Neuml diteumlt e para teuml laktacionit i ipet gji nga teuml dy gjinjeumlt ndeumlrsa meuml voneuml kur teuml shtohet laktacioni peumlr njeuml shuajteuml

i ipet njeuml gji ndeumlrsa peumlr shuajtjen tjeteumlr gjiri tjeteumlr

-Lehona duhet teuml jeteuml e durueumlshme neuml 10-14 diteumlt e para pas lindjes pasi qeuml nuk mundeuml teuml vlersojeuml a ka mjafteuml

qumeumlsheumlt apo jo pasi qeuml deri neuml ateuml koheuml ende nuk eumlshteuml zhvilluar mireuml taitja e tij andaj ajo nuk mund teuml thoteuml

ldquonuk kam qumeumlshtrdquo feumlmija duhet teuml vendoseumlt shpesh neuml gji neuml meumlnyreuml qeuml me thithje teuml stimolohet sekrecioni i

prolaktineumls

-Por neumlse feumlmija nuk mund trsquoi zbrazeuml gjinjeumlt me thithje gjinjeumlt duhet teuml zbrazen meuml doreuml apo me aneuml teuml pompeumls

peumlrkateumlse

32 Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja e sukseshme

Trsquoi keteuml teuml shkruara rregullat peumlr aplikim teuml suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Ta edukojeuml teuml gjitheuml personelin sheumlndetsor peumlr meumlnyreumln e peumlrdorimit teuml rregullave teuml gjidheumlnjes

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquoi edokojeuml neumlnat qeuml gjidheumlnjen ta fillojneuml pas njeuml gjysmeuml ore pas lindjes

Trsquou tregojeuml neumlnave neuml qrsquomeumlnyreuml trsquoi jepet gji foshnjeumls dhe meumlnyreumln sesi neumlnat ta ruajneuml trajimin e mjaftusheumlm

teuml qumeumlshtit e edhe neuml situate kur janeuml teuml ndara nga foshnjat e tyre

Qeuml teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls peumlrveq rasteve

kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming) gjateuml 24 oreumlve

Teuml njoftohen neumlnat qeuml feumlmijeumls duhet trsquoi jepet gji neuml qdo koheuml sipas keumlrkeseumls seuml tij

Qeuml foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimuli teuml neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me gji edhe pas leumlshimit teuml

tyre prej spitalit

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

13

KAPITULLI I III

31 Roli i mamiseuml neuml edukimine neumlnave peumlr gjidheumlnje

-Edukimit sheumlndetsor i neumlnave peumlr gjidheumlnje ka peumlr qeumlllim meumlsimin e teknikave teuml gjidheumlnjes pozicionet

e gjidheumlnjes higjienen e gjinjeumlve shprazjen e gjinjeve ruajtje e qumeumlshtit ushqimin efoshnjes me goteuml

kujdesin sheumlndeteumlsor ndaj foshnjeve gjithashtu mamia me qeumlllim teuml rritjes dhe zhvillimit adekuat teuml

foshnjeumls Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri

Duhet ta ndihmoj nёnёn tё fitoj veteumlbesim pёr fillimin e gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa

mё shumё nё kontakteuml lёkurё me lёkurё dhe tё niseuml dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes

Veumlshteumlresit neuml ushqimine foshnjeve meuml qumeumlsht teuml gjirit janeuml meuml teuml meumldha te neumlnat qeuml lindin peumlr hereuml teuml

pareuml andaj roli i mamiseuml neuml meumlsuarjen e neumlneumls seuml re peumlr peumlr ushqyerjen e foshnjes me gji eumlshteuml i madh

Kundeumlrindikacionet e peumlrhershme dhe teuml peumlrkohshme janeuml pengeseuml peumlr ushqimine foshnjes peumlr rritjen

dhe zhvillimin e saj qeumlndrimi I masiseuml afer neumlneumls meumlsimi dhe nxitja peumlr ushqimin e suksesshem teuml

foshnjeumls eumlshteuml vendimtareuml peumlr sheumlndetin e sajNeuml meumlnyreuml te veccedilant neuml raste teuml voneseumls seuml tajimit teuml

qumeumlshtit ose te zbrazjes e pakeumlt e gjirit neumlna mund teuml vendoseuml pa dreteumlsisht ta heqeuml feumlmijen nga gjiri

-Peumlrgatitja dhe edukimi i neumlnave potenciale peumlr ushqyerjen e foshnjes femijeumls mund teuml fillon qeuml nga

periudha e vajzeumlris duke I njohur me peumlrpareumlsiteuml e gjidheumlnjes dhe teknikat e ushqyerjes me gji

-Neuml periudheumln e dyteuml teuml shtatzaniseuml gjinjeumlt duhen peumlrgaditur peumlr thithje psh duke beumlreuml masazhin e

thithmave teuml tyre Menjeumlhereuml pas lindjes i porsalinduri duhet trsquoi ipet neumlneumls neuml gji dhe teuml qeumlndroi neuml njeuml

dhomeuml bashkeuml meuml neumlneumln peumlr 24 oreuml Pra feumlmija dheuml neumlna duhet teuml jeneuml afeumlr njeumlri tjetrit teumlreuml kohen

=Peumlr trsquoi dheumlneuml gji feumlmijeumls neumlna duhet teuml zgjedheuml poziteuml teuml praktikes si dhe vendi teuml qeteuml neuml shteumlpineuml e saj meuml

pareuml zakonisht feumlmija duhet teuml zhvishet

-Para se ta vendoseuml feumlmijeumln neuml gji neumlna duhet trsquoi lajeuml duart mireuml me sapun dhe me ujeuml ngrohteuml ndeumlrsa thithmat

(majat) e gjinjeve veteumlm meuml ujeuml teuml ngrohteuml dhe trsquoi mbulojeuml me fasheuml

- I porsalinduri neuml gji duhet teuml mbahet 15-20 min edhe pse shumica e feumlmijeve gjat 5 minutave teuml para e thithin

shumiceumln e nevojshme teuml shuajteumls

-Edhe neuml mes teuml shuajteve gjinjeumlt duhen teuml mbahen teuml terur si dhe duhet teuml eliminohen pikat e gjiriteuml qeuml vazhdojneuml

teuml pikojneuml neuml mes teuml thithjeve

14

-Neumlse i porsalinduri gjateuml thithjes seuml gjirit fle duhet teuml zgjohet me kujdes duke ia nxjerreuml majeumln e gjirit nga goja

duke ia ndeumlrruar poziteumln duke e kthyer neuml kraheumlror etj

-Neuml diteumlt e para teuml laktacionit i ipet gji nga teuml dy gjinjeumlt ndeumlrsa meuml voneuml kur teuml shtohet laktacioni peumlr njeuml shuajteuml

i ipet njeuml gji ndeumlrsa peumlr shuajtjen tjeteumlr gjiri tjeteumlr

-Lehona duhet teuml jeteuml e durueumlshme neuml 10-14 diteumlt e para pas lindjes pasi qeuml nuk mundeuml teuml vlersojeuml a ka mjafteuml

qumeumlsheumlt apo jo pasi qeuml deri neuml ateuml koheuml ende nuk eumlshteuml zhvilluar mireuml taitja e tij andaj ajo nuk mund teuml thoteuml

ldquonuk kam qumeumlshtrdquo feumlmija duhet teuml vendoseumlt shpesh neuml gji neuml meumlnyreuml qeuml me thithje teuml stimolohet sekrecioni i

prolaktineumls

-Por neumlse feumlmija nuk mund trsquoi zbrazeuml gjinjeumlt me thithje gjinjeumlt duhet teuml zbrazen meuml doreuml apo me aneuml teuml pompeumls

peumlrkateumlse

32 Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja e sukseshme

Trsquoi keteuml teuml shkruara rregullat peumlr aplikim teuml suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Ta edukojeuml teuml gjitheuml personelin sheumlndetsor peumlr meumlnyreumln e peumlrdorimit teuml rregullave teuml gjidheumlnjes

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquoi edokojeuml neumlnat qeuml gjidheumlnjen ta fillojneuml pas njeuml gjysmeuml ore pas lindjes

Trsquou tregojeuml neumlnave neuml qrsquomeumlnyreuml trsquoi jepet gji foshnjeumls dhe meumlnyreumln sesi neumlnat ta ruajneuml trajimin e mjaftusheumlm

teuml qumeumlshtit e edhe neuml situate kur janeuml teuml ndara nga foshnjat e tyre

Qeuml teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls peumlrveq rasteve

kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming) gjateuml 24 oreumlve

Teuml njoftohen neumlnat qeuml feumlmijeumls duhet trsquoi jepet gji neuml qdo koheuml sipas keumlrkeseumls seuml tij

Qeuml foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimuli teuml neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me gji edhe pas leumlshimit teuml

tyre prej spitalit

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

14

-Neumlse i porsalinduri gjateuml thithjes seuml gjirit fle duhet teuml zgjohet me kujdes duke ia nxjerreuml majeumln e gjirit nga goja

duke ia ndeumlrruar poziteumln duke e kthyer neuml kraheumlror etj

-Neuml diteumlt e para teuml laktacionit i ipet gji nga teuml dy gjinjeumlt ndeumlrsa meuml voneuml kur teuml shtohet laktacioni peumlr njeuml shuajteuml

i ipet njeuml gji ndeumlrsa peumlr shuajtjen tjeteumlr gjiri tjeteumlr

-Lehona duhet teuml jeteuml e durueumlshme neuml 10-14 diteumlt e para pas lindjes pasi qeuml nuk mundeuml teuml vlersojeuml a ka mjafteuml

qumeumlsheumlt apo jo pasi qeuml deri neuml ateuml koheuml ende nuk eumlshteuml zhvilluar mireuml taitja e tij andaj ajo nuk mund teuml thoteuml

ldquonuk kam qumeumlshtrdquo feumlmija duhet teuml vendoseumlt shpesh neuml gji neuml meumlnyreuml qeuml me thithje teuml stimolohet sekrecioni i

prolaktineumls

-Por neumlse feumlmija nuk mund trsquoi zbrazeuml gjinjeumlt me thithje gjinjeumlt duhet teuml zbrazen meuml doreuml apo me aneuml teuml pompeumls

peumlrkateumlse

32 Dhjeteuml hapat deri teuml gjidheumlnja e sukseshme

Trsquoi keteuml teuml shkruara rregullat peumlr aplikim teuml suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Ta edukojeuml teuml gjitheuml personelin sheumlndetsor peumlr meumlnyreumln e peumlrdorimit teuml rregullave teuml gjidheumlnjes

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquoi edokojeuml neumlnat qeuml gjidheumlnjen ta fillojneuml pas njeuml gjysmeuml ore pas lindjes

Trsquou tregojeuml neumlnave neuml qrsquomeumlnyreuml trsquoi jepet gji foshnjeumls dhe meumlnyreumln sesi neumlnat ta ruajneuml trajimin e mjaftusheumlm

teuml qumeumlshtit e edhe neuml situate kur janeuml teuml ndara nga foshnjat e tyre

Qeuml teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls peumlrveq rasteve

kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming) gjateuml 24 oreumlve

Teuml njoftohen neumlnat qeuml feumlmijeumls duhet trsquoi jepet gji neuml qdo koheuml sipas keumlrkeseumls seuml tij

Qeuml foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimuli teuml neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me gji edhe pas leumlshimit teuml

tyre prej spitalit

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

15

KAPITULLI IV

Roli i mamiseuml te komplikimet gjateuml gjidhenjes

41 Thithkat e deumlmtuara dhe teuml dhimbshme - ragada

Thimtha beumlhen meuml teuml ndieshme tash meuml gjateuml shtateumlzaniseuml dhe janeuml veccedilaneumlrisht teuml ndjeshme neuml fillim teuml

ushqyerjes me gji Grateuml ndiejneuml shqeteumlsimin prej diteumls seuml treteuml dhe teuml gjashteuml teuml lindjes dhe meuml pas janeuml

meuml shpesh dhimbje japin gjendra teuml qumeumlshtit

Konsiderohet shtrirja e fibrave teuml kolagjenit eumlshteuml arsyeja peumlr pengesat e ushqyerjes me gji neuml diteumlt para

gjithashtu njeuml shkak i gjakderdhjes e thithave dhe deskvamimi i qelizave sipeumlrfaqeumlsore teuml leumlkureumls

Ndjeshmeumlria zvogeumllohet me fiksim shtresa keratine e epitelit dhe ndjenja e dhimbjes ne fillim teuml

ushqyerjes per shkak te vakumit qe foshnja krijon duke thithur lirohet me leumlshimin e oksitocineumls dhe

rrjedhimisht qumeumlshtin neuml refleksinteuml induktuar teuml leumlshimit teuml qumeumlshtit Neumlse thithkat dhembin njeuml javeuml

pas lindjes dhe dhimbja vazhdon eshte e nevojshme teuml nderhyent Veumlzhgoni dhe ndihmoni neumlneumln teuml

zoteumlrojeuml teknikeumln e sakteuml Shkaku meuml i zakonsheumlm i deumlmtimit teuml thithkave eumlshteuml teknikeuml e pa rregullt e

ushqyerjes me gji neuml teuml cileumln foshnja kap shumeuml thithkeumln fort dhe e thith ateuml Te grateuml me shumeuml abuzime

seksuale gjithashtu duhet teuml merret neuml konsiderateuml

Ndeumlrhyrje - Peumlrdorni kapele mbrojteumlse silikoni qeuml nuk peumlrdoren neuml meumlnyreuml rutinore por duhet teuml jeneuml

identifikon se cila grua mund teuml ndihmojeuml veumlrtet

Ragada mund teuml trajtohet me kremra bazuar neuml 100 lanolineuml teuml pastruar qeuml nuk eumlshteuml e nevojshme

hiqeni nga thitha para ushqimit Thithat e deumlmtuara duhet teuml ekspozohen neuml ajeumlr sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml

e mundur neuml meumlnyreuml qeuml teuml munden sheumlrimi eumlshteuml peumlrshpejtuar Me peumlrjashtim teuml rasteve teuml rralla

ushqyerja me gji duhet teuml vazhdojeuml si normale me ushqyerjen e veccedilanteuml me gji veumlmendje ndaj teknikave

teuml ushqyerjes me gji Foshnja duhet teuml kapeuml thithkeumln siccedil duhet peumlrndryshe do teuml deumlmtohet meuml keq

42 Vazospazem i thithkes

Ky term peumlrfaqeumlson njeuml formeuml teuml fenomenit Raynaud Karakterizohet nga tre faza ndryshime neuml ngjyreumln

e thithave e bardha vazospazma blue cianoza dhe e kuqja peumlr shkak teuml vazodilimit refleks

Keumlto zbardhje ndodhin neuml 23 e pacienteumlve qeuml vuajneuml fenomeni Raynaud Peumlrveccedil keumlsaj ndodhin dhimbje

teuml forta dhe djegje Ndeumlrhyrje - duhet pasur kujdes peumlr teuml siguruar qeuml foshnja teuml jeteuml neuml pozicionin e duhur

qeuml ai ushqehet me gji neuml njeuml dhomeuml teuml ngrohteuml se ai eumlshteuml refleksi i leumlshimit teuml qumeumlshtit i evokuar para

se teuml vendosni thithkeumln neuml gojeumln e foshnjeumls nikotina duhet teuml shmanget dhe kafeina dhe nifedipina

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

16

43 Mastitis

Eshteuml njeuml komplikim i zakonsheumlm por edhe i parandaluesheumlm kongjestiv i gjirit Gjateuml periudhes se

ushqyerjes me gji mastiti prek 24-33 teuml grave Meuml seuml shpeshti shfaqet neuml tre javeumlt e para pas lindjes neuml

tre muajt e pareuml pas lindjes prek 95 teuml grave qeuml ushqehen me gji Rreth 10 e grave qeuml ushqehen me

gji ndeumlrpresin ushqyerjen me gji peumlr shkak teuml mastiti dhe neuml 5-11 teuml grave me mastiteuml infektive

zhvillohet njeuml absces Shkaqet meuml teuml zakonshme janeuml Staphylococcus aureus dhe Staphylococcus albus

Bakteret ekzistojneuml edhe neuml qumeumlshtin e grave teuml sheumlndetshme sepse qumeumlshti nuk eumlshteuml steril por prania

e baktereve nuk tregon infeksion por peumlrkundrazi kolonizimi i gjirit dhe foshnjeumls me floreuml fiziologjike

dhe eumlshteuml njeuml proces normal parandalues depeumlrtimi i baktereve patogjene Faktoreumlt e rrezikut peumlr mastitin

janeuml ato qeuml e shkaktojneuml ateuml zbrazje joefikase e gjirit - ushqyerja me gji e papritur ushqyerja me gji sipas

orarit ushqyerja me gji e ndeumlrprereuml njeuml ndryshim i papritur i numrit teuml prurjeve njeuml feumlmijeuml qeuml fle gjateuml

nateumls njeuml feumlmijeuml me deumlmtim neurologjik seumlmundja e neumlneumls ose feumlmijeumls hiperlaktimi peumlrdorimi i

shisheve te qumshtit ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls teknikeuml jo adekuate e ushqyerjes me gji patologji e

zgavreumls se gojes teuml feumlmijeumls (ccedilarje ankiloglossia) ragada lodhja e neumlneumls Gjithashtu eumlshteuml veumlrejtur njeuml

dukuri meuml e zakonshme e mastitit neuml grate teuml cilat shumeuml dhe pa kriter aplikojneuml kremin peumlr lythat Mbetja

e qumeumlshtit peumlrgjitheumlsisht konsiderohet shkaku i mastitit Kuadranti i sipeumlrm i gjirit preket meuml seuml

shpeshti Peumlr shkak teuml presionit teuml shtuar neuml kanalet e gjirit neuml pikeumln e grumbullimit teuml qumeumlshtit qelizat

sekretare janeuml rrafshuar dhe ato rriten peumlrshkueshmeumlria e lidhjeve teuml ngushta Ky proces hap njeuml rrugeuml

paracelulare duke lejuar kalimin e qumeumlshtit neuml hapeumlsireumln ndeumlrqelizore dhe ndodh njeuml peumlrgjigje

inflamatore

Reagimi inflamator dhe rrjedhimisht deumlmtimi i indeve mund teuml jeteuml njeuml pararendeumls i mastitit infektiv Pasi

teuml prishen lidhjet e ngushta mund teuml shkaktojneuml qeuml njeuml grua teuml zhvillojeuml njeuml tendenceuml peumlr teuml peumlrseumlritur

mastitit Ndonjeumlhereuml foshnja refuzon gjirin peumlr shkak teuml sasive teuml rritura teuml klorurit teuml natriumit

imunoglobulineumls peumlrveccedil keumlsaj uljen e laktozeumls ndryshimin e shijes seuml qumeumlshtit dhe duke e beumlreuml ateuml teuml

kripur Ai tregon peumlr njeuml diagnozeuml teuml mastitit temperatureumln e trupit mbi 38 deg C dridhje takikardi dhimbje

muskulore dhimbje neuml gji teuml kuqe dhe teuml ngrohteuml gjirit nivele teuml ngritura teuml natriumit neuml gji dhe shirita

teuml kuq neuml leumlkureumln e gjirit qeuml shtrihen drejt sqetulleumls Prania e ragadeumls neuml thithkeuml rrit mundeumlsineuml e mastitit

infektiv

Mastiti i kthimit eumlshteuml e mundur neuml rastet e njeuml bakterie rezistent ndaj antibiotikut kur neumlna nuk eumlshteuml

mjaft e gjateuml marrja e njeuml antibiotiku dhe neumlse neumlna ndalon ushqyerjen me gji nga gjiri i prekur

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

17

Parandalimi eumlshteuml i mire edukimi dhe trainimi i neumlneumls ndarja e neumlneumls dhe feumlmijeumls neuml fillim njohja e

simptomave teuml kongjestionit teuml qumeumlshtit dhe ndeumlrhyrja neuml koheuml masazhi i gjirit dhe kompresimi gjateuml

ushqyerjes me gji shpeumlrndarjen e qumeumlshtit teuml tepeumlrt neumlse foshnja nuk ka zbrazur gjirin pushimin

ndihmeumln neuml shteumlpi ushqim i sheumlndetsheumlm larje e rregullt e duarve

Ndeumlrhyrje - Duke marreuml parasysh qeuml neumlna ndihet shumeuml keq eumlshteuml e rraskapitur dhe e lodhur duhet

shumeuml inkurajim dhe mbeumlshtetje peumlr teuml vazhduar neuml ushqyerjen me gji dhe zgjidhjen e problemeve

Profesionisteuml shendetsor teuml cileumlt rekomandojneuml ndalimin e ushqyerjes me gji peumlr mastiteuml peumlr shkak teuml

infeksionit teuml mundsheumlm Megjitheumlse dihet sot qeuml njeuml feumlmijeuml nuk mund teuml marreuml infeksionin duke thithur

qumeumlsht nga gjiri i prekur nga mastitit

Medikamente lehteumlsojneuml simptomat por neumlse gjoksi nuk eumlshteuml i zbrazur gjendja do teuml peumlrkeqeumlsohet

Ndonjeumlhereuml eumlshteuml e nevojshme qeuml teuml zbuteni areoleumln peumlrpara se teuml ushqeni neuml meumlnyreuml qeuml feumlmija teuml mundeuml

siccedil duhet kapni thithin Neuml rast teuml ushqyerjes eumlshteuml gjithmoneuml e nevojshme qeuml seuml pari teuml ofroni gjirin e

prekur dhe teuml rregulloni mjekeumlr e foshnjeumls drejt zoneumls seuml prekur teuml gjirit Neumlse gjiri nuk zbutet pas

ushqyerjes qumeumlshti duhet teuml nxirret me doreuml ose me terepi Terapia me antibiotikeuml peumlrshkruhet neuml

ragadat e thella dhe gjendje teuml reumlnda klinike ose neumlse teuml gjitha masat janeuml zbatuar dhe nuk ka pasur ndonjeuml

peumlrmireumlsim neuml periudheumln 12 deri neuml 24 oreuml Antibiotiku i zgjedhur eumlshteuml cloxacillin ose cefalexin peumlr 10-

14 diteuml Penicilina dhe ampicilina rekomandohet teuml shmanget peumlr shkak teuml rezistenceumls seuml mundshme teuml

Staphylococcus aureus ndaj keumltij grupi antibiotikeumlt Peumlrveccedil marrjes adekuate teuml leumlngjeve dhe

analgjezikeumlve neumlna duhet teuml pushojeuml Nga analgjeziku me zgjedhjen e pareuml eumlshteuml ibuprofen dhe neumlse

neumlna nuk e toleron ateuml ilaccedili i zgjedhur eumlshteuml paracetamoliPeumlrpunimi mikrobiologjik i qumeumlshtit teuml gjirit

duhet teuml kryhet neumlse dyshohet peumlr infeksion MRSA neumlse gjendja nuk ndryshon pas dy diteumlsh teuml ploteuml teuml

marrjes seuml antibiotikut

Trajtimi kirurgjik keumlrkohet neumlse krijohet njeuml absces i organizuar neuml gji Ajo kryhet me prerje ose aspirimi

dhe kullimi i gjirit

Neumlse neumlna nuk eumlshteuml neuml gjendje teuml ushqehet me gji peumlr shkak teuml dhimbjes seuml forteuml gjoksi duhet teuml leumlshohet

meuml pare keumlshillohet teuml beumlni njeuml rezerveuml qumeumlshti duke shpeumlrndareuml Neumlnat e shtruara neuml spital kaneuml nevojeuml

peumlr teuml lejoni qeuml feumlmija teuml jeteuml neuml spital me ta dhe ndihma e vazhdueshme duhet teuml ofrohet

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

18

Komplikimet e mastitit ato mund teuml jeneuml shumeuml serioze dhe peumlr keumlteuml arsye mastiti duhet teuml trajtohet siccedil

duhet deri neuml kurimin e ploteuml dhe pas trajtimi peumlr neumlneumln duhet teuml jepet udheumlzime teuml qarta peumlr ushqyerjen

me gji teuml vazhduesheumlm mastiti kronik dhe madje edhe ushqyerja me gji konsiderohet njeuml ndeumlrlikim i

mastitit

Fig nr 4 Inflamacion i gjeumlndreumls seuml gjirit - Mastitis

httpsgooglecom

44 Kandidiaza e gjiri

Shkaktohet nga Candida albicans e cila eumlshteuml banor i rregullt neuml disa raste shakakton proces patologjik

peumlr shkak teuml ekuilibrit teuml deumlmtuar mund teuml shkaktojeuml infeksion Infeksioni mund teuml jeteuml sipeumlrfaqeumlsor dhe

i thelleuml diagnostikohet bazuar neuml njeuml grup simptomash jo laboratorikeFillimi i kandideumls seuml gjirit

favorizon leumlkureumln e deumlmtuar teuml lageumlsht dhe teuml ngrohteuml Kandidiaza jatrogjenike mund teuml favorizohet nga

antibiotikeuml oral kontraceptiveuml dhe steroide Neumlna ankohet neuml dhimbje dhe nga njeumlhereuml kruarje neuml

thithkeumls Simtomet vazhdojneuml si gjateuml dhe pas ushqyerjes dhe nuk mund teuml preken nga ndryshimet neuml

sjellje teknikat e ushqyerjes me gji Disa neumlna peumlrshkruajneuml njeuml dhimbje teuml djegur qeuml peumlrhapet peumlrmes

gjirit drejt shpineumls Shpesh njeuml feumlmijeuml keumlshtu qeuml foshnja ka njeuml skuqje peleneuml qeuml eumlshteuml jashteumlzakonisht e

kuqe dhe neuml gojeumln e feumlmijeumls janeuml depozita teuml bardha neuml gjuheuml qiellzeuml dhe mukozeuml teuml pjeseumls seuml brendshme

teuml faqeve Njeuml thithka mund teuml jeteuml e shkeumllqyeshme e kuqe me pika teuml bardha neuml palosje por gjithashtu

mund teuml jeteuml pak rozeuml Edhe Areola mund teuml jete e shkeumllqyesheumlm hereuml pas here

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

19

Roli i mamiseuml Neumlna dhe feumlmija trajtohen neuml teuml njeumljteumln koheuml edhe neumlse feumlmija nuk ka shenja teuml seumlmundjes

Neuml peumlrdorimi i Nistatin neuml 40 teuml rasteve ne gjejmeuml rezistenceuml keumlshtu qeuml ilaccedilet sipas deumlshireumls janeuml

klotrimazole dhe Miconazole Neumlse infeksioni eumlshteuml rezistent dhe nuk ka peumlrmireumlsim pas dy javeumlsh

mund teuml administroni flukonazol oral peumlr 14 deri neuml 28 diteuml Duhet teuml shmangen pasi ato janeuml njeuml burim

i shpeshteuml i rikonfeksionit gjithccedilka qeuml njeuml feumlmijeuml fut neuml gojeumln e tyre duhet teuml zihet ccedildo diteuml

45 Steumlrmbushja

Gjinjteuml mbushen peumlrplot neuml periudhen e mes diteumls seuml dyt dhe teuml persteumlpas lindjes Neuml disa raste ata

beumlhen teuml enjtur teuml forte teuml nxehteuml dhe dheumlmbin Steumlrmbushja ateumlhereuml kur gjinjteuml dheumlmbin dhe leumlkura

eumlshteuml e tendosur dhe e sheumlndritshme peumlr shkak teuml eumlnjtjes mund teuml rezultojeuml me problem neuml rrjedhjen e

qumeumlshtit

Shkaktarteumlt janeuml

bullSasia e madhe e qumeumlshtit

bullVonesa neuml teuml filluar me teuml ushqyer neuml gji

bullVenja jo adekuate neuml gji

bullShtrydhja e rralleuml e qumeumlshtit

bullKoheumlzgjatja e kufizuar e ushqimit

Parandalimi

bullFillon me teuml ushqyer neuml gji menjeumlhereuml pas lindjes

bullSigurohet se foshnja eumlshteuml e veumlneuml neuml gji si duhet

bullNuk beumln teuml keteuml kufizime neuml teuml ushqyer me gji qofteuml neuml koheumlzgjatje apo shpeshteumlsi

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

20

Trajtimi i Steumlrmbushjes seuml gjirit

bullUshqeje foshnjeumln shpesh ndihmo neuml pozicionim

bullShtrydhe qumeumlshtin medoreuml ose pompeuml

bullTrasteuml me ujeuml teuml ngroht ose dush teuml ngrohteuml

bullMasazheuml neuml qafeuml dhe shpineuml

bullMasazheuml teuml lehteuml neuml gji

bullStimulim I leumlkureumls seuml thimthave

bullTrsquoi ndihmon neumlneumls teuml relaksohet

Lehonat dhe kujdesi peumlr foshnjen peumlrfshin njeuml viziteuml mundeumlsisht deri neuml 7 diteuml pas lindjes dhe njeuml viziteuml

tjeteumlr pas 15 diteumlsh pas lindjes dhe neuml rast komplikimesh (mastiteuml ccedilarje palat probleme neuml pranimin e

rolit teuml te nenes ) sipas vlereumlsimit teuml infermierit dhe indikacioneve dhe neuml marreumlveshje me mjekun e

zgjedhur Kujdesi peumlr mamineuml parashikon masa teuml kujdesit sheumlndeteumlsor individual dhe neuml grup - udheumlzime

peumlr ushqimin higjeneumln aktivitetet psikofizike peumlrfshireuml kursimin e detyruesheumlm nga puna fizike gjashteuml

javeuml pas lindjes ose siccedil rekomandohet nga njeuml gjinekolog qeuml ccedilon neuml shtatzeumlni parandalimin e trombozeumls

kontracepsionin peumlrfitimet e ushqyerjes me gji me theks neuml deumlmtimin e pirjes seuml duhanit dhe alkoolit si

dhe peumlrdorime teuml caktuara teuml ilaccedileve peumlr feumlmijeuml neuml dieteumln natyrale Ekzaminimi dhe kontrolli i gjirit

ekzaminimi i jashteumlm i fundusit qeumlndrimi dhe tkurrja e mitreumls ekzaminimi dhe kontrolli i plageumls seuml prereuml

dhe demostroni procedurat e nevojshme siccedil eumlshteuml mireumlmbajtja e higjieneumls peumlr teumlreuml trupin veccedilaneumlrisht

gjinjteuml dhe organet gjenitale masazhi dhe shpeumlrndarja e gjinjve pozicionet gjateuml gjidheumlnies ushtrime qeuml

mund teuml kryhen me rekomandimin e gjinekologut neuml 6 muajt e pareuml pas lindjes Kujdesi i teuml porsalindurit

gjithashtu siguron fleteleshimin nga maternitetit kontrollimin e testeve teuml kryera peumlr fenilketonurineuml

hipotiroidizmin e lindur dhe deumlmtimin e deumlgjimit Kontrolli i BCG dhe profilaksia e infeksionit nga

hepatiti B tek foshnjat me lindje pozitive orientimi i foshnjeumls me sistem ekzaminimi i reflekseve teuml teuml

porsalindurit kontrolli i higjeneumls seuml foshnjeumls (keumlrthiza leumlkura dhe mukozat) dhe ushqimi i foshnjeumls siccedil

eumlshteuml kujdesi neonatal mireumlmbajtjen e rrugeumlve teuml frymeumlmarrjes keumlrthizeumln vendosjen e foshnjeuml neuml gji

pozicionin ideal peumlr ushqyerjen me gji dhe mbajtjen e teuml porsalindurit Rrugeumlt janeuml siguruar gjithashtu

neuml kryerjen e rishikimit teuml pareuml parandalues sistematik dhe vazhdimeumlsineuml e teuml gjitha ekzaminimeve teuml

tjera Qeumlllimi i edukimit sheumlndeteumlsor individual eumlshteuml teuml ofrojeuml keumlshilla peumlr kujdesin teuml rekomandojeuml njeuml

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

21

dieteuml natyrale dhe teuml nxjerreuml neuml pah peumlrfitimet e ushqyerjes me gji peumlr rritjen dhe zhvillimin e

peumlrgjithsheumlm si dhe reumlndeumlsineuml e ushqyerjes me gji peumlr zhvillimin e marreumldheumlnieve ndeumlrnjereumlzore dhe

sistemit orofacial pasqyreuml e statusit socio-ekonomik teuml familjeve Kujdesi peumlr foshnjen pas periudheumls seuml

porsalindur peumlrfshin dy vizita vijuese tek foshnja pas periudheumls seuml porsalindur deri neuml njeuml vit shumeuml hereuml

sipas vlereumlsimit dhe indikacioneve teuml infermierit dhe neuml konsultim me mjekun e peumlrzgjedhur Peumlrfshineuml

masat e edukimit sheumlndeteumlsor individual dmth kontrollin e leumlkureumls dhe mukozeumls dheumlnien e keumlshillave

peumlr prezantimin e preparateve teuml ndryshme kozmetike keumlshilla peumlr ndryshimet neuml leumlkureuml dhe mukozeumln

kontrollimin e ushqyerjes seuml foshnjeve me ushqim natyral dhe artificial duke theksuar reumlndeumlsineuml e

ushqimit natyror deri neuml vitin e dyteuml teuml jeteumls duke neumlnvizuar deumlmi i dheumlnies seuml pijeve teuml eumlmbla teuml gatshme

neuml shishe pasi ato ccedilojneuml neuml shpeumlrbeumlrjen e smaltit dhe formimin e kariesit Edukimi i teuml ushqyerit kryhet

neuml vitin e pareuml teuml jeteumls duke theksuar reumlndeumlsineuml e teuml ushqyerit neuml njeuml lugeuml duke inkurajuar pirjen nga njeuml

goteuml neuml gjysmeumln e dyteuml teuml vitit teuml pareuml teuml jeteumls keumlshilla peumlr peumlrdorimin e vitaminave dhe peumlrgatitjeve teuml

rekomanduara pediatrike kontrollin e terapiseuml pediatrike

Veumlzhgohet peumlrparimi rritja dhe zhvillimi i foshnjeumls zbulimi i kequshqyerjes ose mbipesha depeumlrtimi i

gjendjes socio-ekonomike teuml familjes Peumlrveccedil puneumls individuale shteumlpia e pleqve eumlshteuml gjithashtu

mbikeumlqyreumlsi i grupit mbeumlshteteumls teuml ushqyerjes me gji

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

22

5 Peumlrfundim

Roli i mamis peumlr edukimin e nanes peumlr gjidhenje ka reumlndesi teuml madhe Arsyet meuml teuml shpeshta pse

qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml i pazeumlvendeumlsusheumlm peumlr teuml porsalindurin Qumeumlshti i neumlneumls i thithur nga gjinjeumlt

praktikisht eumlshteuml steril si dhe ka neuml peumlrbeumlrje faktureuml teuml shumteuml imunologjikeuml me teuml cileumlt feumlmija mbrohet

nga infeksionet Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml ushqimi meuml i mireuml peumlr rritjen dhe zhvillimin e njeuml feumlmije sepse

eumlshteuml i pasur me teuml gjitha leumlndeumlt ushqyese qeuml i duhen neuml meumlnyreuml optimale peumlr feumlmijeumln dhe eumlshteuml i pasur

me antitrupa teuml cileumlt janeuml burimi i pareuml i imunitetit teuml porsalindur Meumlnyra natyrale e ushqyerjes me gji

peumlrmes vlereumls seuml saj ushqyese mbrojteumlse psikosociale praktike dhe ekonomike tregon shumeuml peumlrfitime

peumlr feumlmijeumln neumlneumln dhe shoqeumlrineuml neuml teumlreumlsi Megjitheumlse formula e foshnjeumls po peumlrpiqet teuml avancojeuml

formula teuml qumeumlshtit me peumlrbeumlreumls dhe shtesa teuml ndryshme qumeumlshti i gjirit ende ka peumlrfitime dhe vlera

teuml pakapshme afatshkurtra dhe afatgjata Sipas OBSH-seuml rekomandohet ushqyerja me gji ekskluzive deri

neuml mosheumln gjashteuml muaj pas seuml cileumls duhet teuml fillohet ushqyerja me gji peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e rritura

teuml energjiseuml peumlr feumlmijeumln Iniciativat e OBSH-seuml UNICEF-it dhe FIGO-seuml janeuml strategji globale qeuml

zbatohen me sukses neuml spitalet e maternitetit ku teuml gjitha spitalet e maternitetit kaneuml peumlrmbushur keumlrkesat

peumlr tu beumlreuml Spitali i maternitetit - mik i feumlmijeumlveInfermierja luan rolin e promovuesit edukatorit dhe

profesionistit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor i cili do teuml jeteuml neuml gjendje teuml motivojeuml dhe edukojeuml neumlnat dhe

shoqeumlrineuml peumlr reumlndeumlsineuml dhe peumlrfitimet e ushqyerjes me gji Gjateuml vendosjes dhe mbajtjes seuml ushqyerjes

me gji infermierja paraqet kontaktin e pareuml me neumlneumln qeuml ushqehet me gji dhe eumlshteuml e domosdoshme qeuml

ajo teuml dijeuml trsquoi njoheuml neuml koheumln e duhur shenjat e ndeumlrlikimeve teuml ushqyerjes me gji teuml peumlrpiqet ti

parandalojeuml ato dhe ti sigurojeuml ato

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

23

6 Diskutimi

Roli i mamiseuml te gjidhenja eumlshteuml i rendeumlsiseuml seuml veqanteuml Ushqimi vetem me qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml

esenceial andaj duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate peumlr ushqyerje

natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht

nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar

sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti

i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml

latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe

komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen

teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml

peumlnguar bllokimin e kanale teuml gjirit OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi

meuml i mireuml i ushqimit peumlr foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls

dhe se sa mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln Akademia e

Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml dedikuar peumlr

promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit Misioni i tyre eumlshteuml qeuml

teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt Kjo institucion promovon

ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes

natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

24

7 Rekomandimet

Teuml vondosen neuml vende teuml dukshme neuml maternitet rregullat e shkruara peumlr aplikim e

suksessheumlm teuml gjidheumlnies

Trsquoi informojeuml teuml gjitha lehonat peumlr peumlrpareumlsiteuml e ushqimit teuml foshnjeumls neuml gji

Trsquou tregohet neumlnave meumlnyrat pozicionet dhe teknikat e gjidheumlnjes

Teuml porsalindurve teuml mos u jepet kurrfar ushqimi tjeteumlr apo leumlngje peumlr pos qumeumlshtit teuml neumlneumls

peumlrveq rasteve kur kjo kushteumlzohet peumlr shkaqe sheumlndeteumlsore

Teuml mundeumlstohet qeuml neumlna dhe i porsalinduri teuml vendosen seuml bashku neuml njeuml hapsireuml (rooming)

gjateuml 24 oreumlve

Foshnjave teuml mos u jepen thitha (mema) mashtruese

Teuml peumlrkrahet formimi i grupeve peumlr stimulimin e neumlnave qeuml foshnajt e tyre trsquoi ushqejneuml me

gji edhe pas leumlshimit teuml tyre prej spitalit

Ta edukojeuml dhe teuml trajnohet personeli sheumlndetsor lidhur me gjidheumlnjen

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

25

8Rezyme

Hyrje Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml edukimin sheumlndeteumlsor e peumlrkufizon si proces teuml meumlsimit

neumlpeumlrmjet peumlrvojeumls Ekzistojneuml tendenca qeuml ky peumlrkufizim teuml sqarohet teuml ploteumlsohet apo teuml jepen

peumlrkufizime meuml teuml peumlrshtatshme prandaj edhe shkaktohet laramania terminologjike Edukimin

sheumlndeteumlsor mund ta kuptojmeuml si proces teuml transformimit teuml asaj qeuml dihet peumlr sheumlndetin neuml meumlnyreuml teuml

peumlrshtatshme teuml sjelljes seuml individit dhe teuml shoqeumlriseuml Neuml keumlteuml kontekst edhe roli i Mamis neuml ushqyerjen

e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml I madh pasiqё mamia ёshtё personi i parё qё takohet me neumlneumln dhe

foshnjёn dhe roli i saj ne edukimin e neumlneumls peumlr ushqyerjen e foshnjes me qumeumlsht gjiri eumlshteuml i madh pra

ajo ndikon nё ushqyerje tё suksesshme me qumёshtin e gjirit

Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive mbi rolin e Mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr gjidheumlnje

dhe ushqim sipas formules

Metodologjia Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshte peumlrdorur metoda e rishikimit eumlshte shfryteumlzuar

literatureuml e bollshme nga biblioteka e fakultetit teuml mjekeumlsiseuml dhe eumlshte peumlrdurur litertura nderkombeumltare

teuml cilat janeuml neuml trend me keshilla dhe rekomadimet e fundit teuml organizatave botrore neuml lidhje me sfidat

dhe problemet e gjidhenjes si dhe nga burime teuml internetit

Peumlrfundimi Neuml bazeuml teuml teuml gjitha hulumtimeve por edhe teuml perceptimit toneuml gjateuml punimit teuml keumlsaj teme

teuml diplomes erdhen neuml peumlrfundim se roli i mamiseuml neuml edukimin e neumlnave peumlr ushqyerjen e foshnjeve meuml

qumeumlsht teuml gjirit eumlshteuml i pazevendeumlsueshem dhe ndikon drejtpeumlrdrejteuml neuml rriten dhe zhvillimin e feumlmijeumls

neuml diteumlt e para teuml jeteumls

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

26

9 SUMMARY

Introduction The World Health Organization defines health education as a process of learning through

experience There is a tendency for this definition to be clarified supplemented or given more

appropriate definitions and this is why terminological variation is caused Health education can be

understood as a process of transforming what is known about health to suit the behavior of the individual

and society In this context too the role of Mamis in breastfeeding is important as the midwife is the

first person to meet the mother and the baby and her role in educating the mother about breastfeeding is

therefore important it affects successful breastfeeding

The purpose of this topic is to expand knowledge on the role of Midwifery in educating mothers about

breastfeeding and formula feeding

Methodology To carry out this work a review method has been used extensive literature has been used

by the library of the Faculty of Medicine and international literature has been used which is in line with

recent advice and recommendations of world organizations regarding the challenges and problems of

online as well as from internet sources

Conclusion Based on all the research but also on our perception of this diploma thesis it is concluded

that the role of midwives in the education of mothers for breastfeeding is irreplaceable and directly affects

the growth and development of breastfeeding child development in the early days of life

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

27

10Referencat

1 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavjle

2 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

3 Medicinska fiziologija 13 Izdanje Guyton i Hall Fiziologija lakatacije 5 poglavlje

4 Unicef EumlHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo

5 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml

6 MooreK DalleyA AgurA Anatomia me orientim klinik Tiraneuml 2014

7 Juretić M Balarin L suradnici Pedijatrija za više medicinske sestre Split klinička

bolnica Split 1995

8 Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy

(Revision2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177

9 Basil J Zitelli Holly Euml Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo

10 Anatomia e Njeriut Prof dr Ibrahim Behluli Ndertimi anatomik i gjeumlndres se gjirit

11 ProfAssocDr Mehmedali Azemi ProfDr Mujeuml Shala me bashkeumlpuneumltor

lsquorsquoPediatriarsquorsquo Prishtineuml 2010

12 Getiana Qirjako Genc Burazeri Enver Roshi Drira Gera Sheumlndeti publik

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

28

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Edona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Nr Personal

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakove

e-maili Edonarrukaj1998 gmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr ID 160305010

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009

29

BIOGRAFIA E SHKURTEumlR E KANDIDATEumlS (CV)

Informata personale

Emri dhe Mbiemri Egzona Rrukaj

Diteumllindja 08091998

Gjinia Femeumlr

Teuml dheumlnat kontaktuese

Adresa Gjakoveuml

e-maili egzonarrukajgmailcom

Teuml dheumlnat e kualifikimit

Shkolla e Mesme e Larteuml Shkolla e Mesme e Mjekeumlsiseuml

Universiteti Universiteti i Gjakoveumls ldquoFehmi Aganirdquo

Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr160305009