Pravni fakultet Podgorica

Pravni fakultet Podgorica

Poloaj dravnog tuioca u pretkrivinom I krivinom postupku

(Seminarski rad iz krivinog procesnog prava)

Da bi smo uopte shvatili poloaj Dravnog tuioca u pretkrivinom i krivinom postupku, prvo moramo objasniti pojam dravnog tuioca. Dravni tuilac je stranka u krivinom postupku i istovremeno dravni organ,ija su nadlenost i organizacija regulisani Ustavom i zakonom. Propisano je da za Dravnog tuioca, vieg I osnovnog tuioca I zamjenika tuioca moe biti imenovano lice koje ispunjava opte uslove za rad u dravnim organima, koje je zavrilo pravni fakultet, poloilo pravosudni ispit ili je kao profesor pravnog fakulteta na pozitivnopravnim predmetima.Pored ovih optih uslova trae se I posebni uslovi vezani za potrebno radno iskustvo u zavisnosti za kog se tuioca imenuje.U tom smislu za Dravnog tuioca je potrebno radno iskustvo od dvanaest godina, za vieg tuioca sedam, za osnovnog tuoca tri godine radnog iskustva. Iz ovih zakonskih odredbi, odnosno definicije, moe se izvesti zakljuak o njegovoj pravnoj prirodi.Prije svega, on u krivinom postupku nastupa u dvostrukoj ulozi; u ulozi stranke u krivinom postupku, ravnopravne sa okrivljenim kao drugom strankom u krivinom postupku, a javlja se i u ulozi dravnog organa zaduenog da u krivinom postupku zastupa dravne (drutvene) interese koj su usmjereni ka utvrdjivanju istine, odnosno naela da niko nevin ne bude osuen a da se krivcu izrekne krivina sankcija. Na tom putu on kao dravni organ mora da vodi rauna i o interesima druge stranke u postupku, to nije sliaj sa graanskim postupkom i cilj njegove procesne djelatnosti se ne sastoji u postizanju sudske odluke koja e po svaku cijenu ii na tetu druge stranke u postupku, nego u donoenju zakonite odluke. Uostalom, on je ovlaen da izjavi albu i u korist i na tetu okrivljenog.Zbog toga to se ne brine samo o dravnom interesu,nego i o javnom.

-1-

Dakle, javni tuilac je po svojoj prirodi poseban pravosudno-upravni organ, ustanovljen da, saraujui sa sudom, vri pravosudno-upravnu funkciju, podjednako odvojen i od suda i od uprave. Najvanija funkcija dravnog tuioca jeste gonjenje uinilaca krivinih djela, shodno naelu oficijelnosti legaliteta krivinog gonjenja. Osim toga on je ovlaen da ulae pravna sredstva radi zatite ustavnosti i zakonitosti ako se pitanja ustavnosti i zakonitosti pojave u njegovom radu. U Zakonu o Dravnom tuiocu Crne Gore su uvedene jo dvije funkcije ovog organa: to je zastupanje drave u imovinskopravnim odnosima, i da je ovlaen da sa organima unutranjih poslova utvruje I preduzima mjere na otkrivanju kanjivih djela i njihovih uinilaca. Dravni tuilac obavjetava javnost o stanju kriminaliteta i drugim pojavama koje zapazi u svom radu, a ako to ne teti interesima krivinog postupka, a ima drutveni znaaj moe obavjetavati javnost o stvari po kojoj postupa. Organizacija i ureenje dravnog tuioca je u zakonskoj nadlenosti Crne Gore. U tim zakonskim aktima sadrana su i odreena naela na kojima je izgraen i ureen ovaj dravni organ. Na prvom mjestu to su naelo jedinstva i nedjeljivosti dravnog tuioca. Iz ovih naela proizilaze i druga naela kao to su: naelo hijerarhije, naelo devolucije i supstitucije,i naelo monokratckog odluivanja. to se tie organizacije ovog organa u Crnoj Gori postoji Vrhovni dravni tuilac, Vii dravni tuilac i Osnovni dravni tuilac. Tuilac svakog ranga ima odreeni broj zamjenika koji obavljaju poslove koje im povjeri tuilac,odnosno svaku radnju na koju je tuilac ovlaen. -2- Poloaj javnog tuioca u krivinom postupku determinisan je pravima i dunostima koje on ima kao stranka u krivinom postupkui kao dravni organ. Neke radnje koje preduzima su istovremeno i njegovo pravo i dunost. Osnovno pravo i osnovna dunost dravnog tuioca je gonjenje uinilaca krivinih djela. Radi realizacije tog prava i dunosti djelatnost dravnog tuioca se odvija ne samo u krivinom postupku, iji inicijator treba da bude, nego i prije krivinog postupka. Ta njegova djelatnost prije krivinog postupka dvija se u pred krivinom postupku i on je upravo rukovodilac pred krivinog postupka, iji je zadatak da se prikupe dokazi i podaci na osnovu kojih bi se postigao potreban stepen saznanja o krivinom djelu i uiniocu potreban za pokretanje krivinog postupka , a to je osnovana sumnja. U lanu 44.Zakona o krivinom postupku predvidjeno je da je osnovno pravo I osnovna dunost dravnog tuioca gonjenje uinilaca krivinih djela.Radi realizacije tog prava I dunosti djelatnost dravnog tuioca se ne odvija samo u krivinom postupku iji on inicijator I treba da bude ve I prije krivinog postupka.Ta njegova djelatnost prije pokretanja krivinog postupka koncentrisana je u pretkrivinom postupku I on je upravo rukovodilac predkrivinog postupka , iji je zadatak da se prikupe dokazi I podaci na osnovu kojih bi se postigao potreban stepen saznanja o krivinom djelu I uiniocu potreban za pokretanje krivinog postupka, a to je osnovna sumnja. Za krivina djela za koja se gone po slubenoj dunosti dravni tuilac je nadlean :1. da rukovodi pretkrivinim postupkom.Svi organi koji uestvuju u pretkrivinom postupku duni su da prije svake preduzete radnje,osim u sluaju hitnosti,obavjeste nadlenog dravnog tuioca.Organi policije I drugi dravni organi nadleni za otkrivanje krivinih djela duni su da postupe po svakom zahtjevu nadleznog dravnog tuioca.

-3-

2. da zahtjeva sprovodjenje istrage I usmjerava tok predhodnog krivinog postupka u skladu sa ovim zakonikom;

3. da podie I zastupa optunicu, odnosno optuni predlog pred nadlenim sudom; .4. da izjavljuje albe protiv nepravosnanih sudskih odluka I da podnosi vanredne pravne ljekove protiv pravosnanih sudskih odluka;

.5. da vrsi I druge radnje odredjene ovim zakonikom.Ako policija ili drugi dravni organ ne postupi po zahtjevu dravnog tuioca, dravni tuioc e obavjestiti starjeinu koji rukovodi organom, a po potrebi moe obavijestiti nadlenog ministra ili vladu.

Blagovremeno preduzimanje radnji na planu krivinog gonjenja od strane dravnog tuioca je veoma znaajno pa je tako I predvidjena mogunost da, kao to je napisano u lanu 47.,kad postoji opasnost od odlaganja, radnje u postupku preduzee I nenadlean dravni tuilac , ali o tome mora odmah obavijestiti nadlenog dravnog tuioca. I u obavljanju tuikake funkcije moe da dodje do sukoba nadlenosti koji sukob reava zajedniki neposredno vii dravni tuilac .

Po definiciji dravni tuilac je samostalni dravni organ koji u svom radu podlijee ustavu i zakonu.I sud ima atribut samostalnosti,te su po tom obiljeju ova dva organa slina.Medjutim sud osim samostalnosti uz svoje ime vee i atribut nezavisnosti, to dravni tuilac nema, mada u literaturi ima miljenja da je i dravni tuilac nezavisan u svom radu iako se to u zakonu ne istie. -4-

Ako ni Ustav ni zakon u odredjivanju pojma dravnog tuioca ne istiu njegovu nezavisnost, nego samo samostalnost, postavlja se pitanje da li se iz drugih odredbi, posrednim putem, kao i iz njegovog poloaja, moe izvesti zakljuak o njegovoj nezavisnosti ili drugaije reeno u kakvom odnosu ovaj organ stoji prema izvrnoj vlasti.To pitanje je posebno interesantno u Crnoj Gori s obzirom na to da izvrna vlast (Vlada) imenuje zamjenike Dravnog tuioca, vie i osnovne tuioce i njihove zamjenike.

Ovi organi ne mogu da imaju ni internu ni eksternu nezavisnost kao sudovi, jer to proizilazi iz ustavnih definicija sudova i tuilaca.Prirodi njene funkcije nije ni potrebna potpuna autonomija tipa sudske autonomije, a nekakva kontrola njegovog rada je neophodna ,barem interna.1 Dravni tuilac ni u emu odluuje meritorno, nego samo kao stranka u postupku u pokret stavlja sud koji kao samostalni i nezavisni organ meritorno odluuje o krivinoj stvari.Radi toga, okrivljenom nije ni dato pravo albe na odluke i postupak dravnog tuioca, jer mu ono nije ni potrebno ne raunajui neka pravna sredstva koja okrivljeni moe da koristi protiv akata dravnog tuioca (na primjer prigovor protiv optunice). Najvanija i glavna funkcija dravnog tuioca jeste gonjenje uinilaca krivinih djela shodno naelu oficijelnosti i legaliteta krivinog gonjenja. Kada smo ve kod naela oficijelnosti, ovo naelo znai da se krivini postupak zapoinje i vodi po slubenoj dunosti (ex oficio) i u optem drutvenom interesu, bez obzira da li je lice koje je krivinim djelom oteeno, zainteresovano za to.A naelo legliteta znai da je dravni tuilac duan da preduzme krivino gonjenje ako postoje uslovi predvidjeni zakonom.Uslovi ije se ispunjenje trai mogu da budu stvarni (da postoje dokazi o odredjenom stepenu sumnje) i pravni (da ne postoje pravne smetnje za pokretanje krivinog postupka kao to je zastarelost, amnestija.) -5-

Osim svega ovog navedenog on je ovlaen da ulae pravna sredstva radi zatite ustavnosti i zakonitosti ako se pitanja ustavnosti i zakonitosti pojave u njegovom radu. Korijeni dravnog tuioca nalaze se u francuskom pravu iz XVI vijeka.Samo sam htio primjerom da objasnim ta se deava sa licem koje poini neko krivino djelo i ta rade u tim situacijama rade nadleni dravni organi, samim tim i Dravni tuilac:Potraga za krivcem obino poinje posle krivinog dela i obavljenog uviaja. Izuzetak su, recimo,

krivina dela poput posedovanja narkotika ili oruja.Uglavnom, sve to prethodi pronalasku osumnjienog je policijska istraga. Kad ga pronae (ako ga pronae) protiv njega pokree pretkrivini postupak. To znai da postoje

osnovi sumnje da je neko neto uradio.Od momenta kad se protiv nekog pokrene pretkrivini postupak (to nije oznaeno nikakvim aktom ili dokumentom, ve prosto injenicom da policija protiv njega prikuplja dokaze), on se smatraosumnjienim .

im policija prikupi dovoljno dokaza znai da postoji osnovana sumnja to je ve korak dalje od osnova sumnje. U pravnom jeziku izraz osnovi sumnjeoznaava indicije i bitno je razliit od osnovane sumnje za koju ve moraju postojati dokazi.Kad prikupi dovoljno dokaza policija protiv njega podnosi krivinu prijavu nadlenom tuiocu. Ovaj je ve bio ukljuen u sluaj,

tavie rukovodio je pretkrivinim postupkom, Podnoenjem krivine prijave poinje KRIVICNI POSTUPAK i osumnjieni postajeokrivljeni. Kad krivinu prijavu podnosi

U krivinoj prijavi policija navodi line podatke o osumnjienom i sve dokaze protiv njega do kojih je dola. .]

Na osnovu svega dobijenog, tuilac istranom sudiji podnosi zahtev za sprovoenje istrage. Tu e navesti line podatke o osumnjienom, opis dela, zakonski naziv krivinog dela, okolnosti iz kojih Istragu otvara istrani sudija kako bi se uzela izjava od osumnjienog, kako bi se sasluali svi svedoci i prikupili svi dokazi potrebni tuiocu da odlui da li e podii optunicu. -6-

E tu poinje prethodni postupak, koji podrazumeva sve to se u krivinom postupku uradi od otvaranja istrage do podizanja optunice.Ako je osumnjieni u pritvoru, a recimo da jeste, prvi korak u istrazi je njegovo privoenje u kancelariju istranog sudije na sasluanje. da li je osumnjieni priznao delo (uglavnom nije ili je delimino priznao),da li mu je odreen pritvor (kod teih krivinih dela uglavnom jeste) i ko mu je branilac.

Nakon to saslua osumnjienog, sudija e sasluati i oteene i sve svedoke do kojih moe da doe.Kad zakljui da je prikupio sve to je bilo bitno, istrani sudija e itav predmet uputiti tuiocu. Time se istraga zavrava i loptica je ponovo kod organa gonjenja.Na osnovu svega to dobije od istranog sudije, tuilac e podii optunicu. Kad napie optunicu, gde opet ponavlja sve podatke okrivljenog, pravnu kvalifikaciju dela, predlog

dokaza i svedoka, tuilac je stavlja u predmet (u onoliko kopija koliko ima okrivljenih i njihovih branilaca + jedna za sud) i sa svim spisima ponovo vraa sudu. Ako okrivljeni nemaju prigovora (a obino imaju) ili ako je sud odbio sve njihove prigovore (a obino jeste), i kad sudija kom je predmet dodeljen zakae poetak suenja, optunica stupa na pravnu snagu. U tom momentu okrivljenipostaje optueni.Za razliku od istrage koja je tajna, optunica je javni akt, to znai da sve podatke iz nje moete

objaviti, ako do nje doete. Ako je ne dobijete od tuioca, moete je dobiti od suda. Ako ne od njih,dobiete je od advokata. Potpuno je svejedno, poto e je tuilac ionako proitati na poetku

suenja. Osim ako sudija nije iskljuio javnost, to se deava u zakonom propisanim sluajevima. -7-