ID broj: 4227384610004 Transakcijski raun kod UniCredit banke: 3381002250653871 Devizni raun kod UniCredit banke: IBAN BA 48-10-90303-3

SWIFT Code: UNCR BA-22

Asocijacija za ekonomski razv REDAH Asocijacija za gospodarski razvitak REDAH

Pod-ured /Regionalni info centar Tel.: + 387-36-580-719 Tel./Fax: +387-36-580-121

E-mail: ric@redah.ba www.ric.redah.ba

Glavni ured Bulevar N.R. 17, 88000 Mostar, BiH

Tel.: +387-36-557-210 Fax: +387-36-557-211 E-mail: info@redah.ba

www.redah.ba

Centar za ruralni razvitak i poljoprivredu Buna bb, 88000 Mostar, BiH

Tel.: +387-36-480-935; 480-936 Fax: +387-36-480-934

E-mail: crrp@redah.ba

CENTAR ZA RURALNI RAZVOJ I POLJOPRIVREDU

CRRP

KOLA POVRTLARSTVA 2008/09

SUPPORTED BY IOM

NATO Trust Fund

for BiH

Kratak opis tehnologije proizvodnje u plasteniku za pojedine kulture

PAPRIKA Paprika se u plasteniku moe uzgajati tokom itave godine u koliko joj obezbjedimo optimalne uslove (temperatura, svjetlost, vlaga). Proizvodnja tokom zime je dosta skupa zbog visokih zahtjeva prema temperaturi, te se zimska proizvodnja obavlja samo u objektima koji imaju povoljnu cijenu energenata (geotermalna voda ili viak toplotne energije od nekog preraivakog kapaciteta). U plastenicima bez grijanja paprika se uspjeno uzgaja od aprila do novembra. Optimalni uslovi za proizvodnju Paprika daje najbolje rezultate na plodnom strukturnom zemljitu sa neutralnom reakcijom (pH 6,5-7,2). Optimalna temperatura zraka u plasteniku treba da iznosi 22-28o C tokom sunanog dana. Ako je oblano vrijeme 20-22oC. Optimalne none temperature su za 4-5oC nie od dnevnih i treba da iznose 16-20oC. Temperature zraka ispod 15o C negativno utiu na razvoj biljaka, to rezultuje smanjenim porastom i oplodnjom, isto tako temperature iznad 30oC uzrokuju opadanje cvjetova paprike. Optimalna relativna vlanost zraka u plasteniku je 60-70%. Poveana vlanost zraka negativno utie na razvoj plodova (mogunost pucanja plodova) te pogoduje razvoju bolesti na paprici. Pored vlanosti zraka paprici je neophodno obezbjediti vlanost zemljita i to 70% PVK do plodonoenja a 80% PVK u fazi plodonoenja. Izbor sorte-hibrida Kod izbora sorata-hibrida treba voditi rauna o vremenu prispjea, kvalitetu plodova, oplodnji te otpornosti na bolesti. Trenutno vodei hibridi paprike na prostoru BiH u plastenikoj proizvodnji su: 1-Istra 2-Blondy 3-Bijanca 4-planica. Proizvodnja rasada Za proizvodnju paprike u plasteniku sadnice se proizvode po sistemu zatienog korjena, u raznim kontejnerima, aama ili saksijama. Poto sjeme paprike dosta sporo nie od 10-12 dana, preporuuje se naklijavanje sjemena tako to se sjemenke sjemena stave u platenu vreicu i potope par sati u toplu vodu +25oC. Nakon to sjemenke prime vodu vreica sa sjemenom se stavi pored nekog toplotnog izvora na temperaturi 25-28oC. U narednih 4-5 dana sjemenke se redovno kvase i lagano mjeaju. Sjetva se obavlja kada je 50% sjemenki isklijano, sije se u stiroporne blokove ispunjene supstratom za proizvodnju rasada i to u redove 2,5 x 2 cm. Zasijane sjemenke se prekriju 1 cm debelim slojem supstrata lagano zbiju i zaliju toplom vodom +25oC. temperatura u rasadu se odrava 25-28oC do nicanja. Kada biljke ponu nicati temperatura u

rasadu se smanjuje na 18oC a biljke se izloe maksimalnom osvjetljenju kako bi se izbjeglo izduivanje a pospjeilo ukorjenjavanje. Nakon 10 dana temperatura u rasadu se die na 22-25oC i tako ostaje do kraja proizvodnje rasada. Pikiranje Pikiranje paprike obavlja se u vrijeme kada biljka ima razvijena dva prva lista. Pikira se u blokove ili saksije 6-8 cm, i to 1 cm dublje nego to je biljka bila u rasadu. Priprema zemljita za sadnju Priprema zemljita poima uklanjanjem biljnih ostataka predhodne kulture kako bi se izbjegle bolesti i tetoine. U oieni objekat se unosi i rastura dobro zgorio stajnjak i to 6-8kg/m2 , a potom se vri oranje na dubini 25-30 cm. Na izorano zemljite rasturi se NPK-gnojivo. Koliina gnojiva zavisi od rezultata hemijske analize zemljita, nakon toga se zemljite isfreza i usitni. U koliko se planira sadnja na crnu foliju rasturi se 0,5 kg/100m2 zemljinog insekticida (galation, volaton), zemljite poravna i potom se pristupa postavljanju sistema za zaljevanje i crne folije. Sadnja Sadnja paprike obavlja se u dvorede trake 50-60 x 40+70. Prilikom sadnje obratiti panju na dubinu sadnje a sadi se 1-2 cm dublje nego to su biljke bile u saksijama.

50-60 cm

40

70-80 cm

Njega nakon sadnje Nakon sadnje biljke se zalijevaju dva puta u dva dana sa 10-12 l vode kako bi se sastavila vlaga u zemljitu ispod folije. Naredno zaljevanje obavlja se 10-12 dana uz prvu prihranu kristalonom 12:36:12+MgO+mikroelementi. Poto paprika dosta sporo raste ima dovoljno vremena da se postavi iana armatura iznad svakog reda na

visini 2-2,2m, vezanje biljaka obavlja se kada se formira uzgojni oblik na dva vrha. U fazi vegetativnog rasta 15 dana nakon prvog obavlja se drugo prihranjivanje i to kristalonom 19.19:19 ili 20:20:20, tree prihranjivanje se obavlja nakon 10 dana istim gnojivom. Do faze plodonoenja biljke se zalijevaju svako 5-6 dana a u fazi plodonoenja svako 3-4 dana sa 10-12 l/m2 vode. Pored zalijevanja i prihrane biljke se redovno pinciraju, obavijaju oko page, ventiliraju i tite od bolesti i tetoina. U fazi plodonoenja prihrana se obavlja svakih 7 dana gnojivom 16:18:32+mikroelementi. Berba Berba paprike obavlja se svakih 7 dana. Beru se zreli plodovi i pakuju u kartonsku ambalau kako bi se izbjegla oteenja i smanjilo kalo. PARADAJZ U PLASTENIKU

Proizvodnja paradajza u plasteniku se moe ostvariti u dva turnusa i to kao rana proljetna proizvodnja i kao rana jesenja proizvodnja. Ovo je veoma bitno zbog iskoritenosti plastenika tokom cijele godine. Tako je ranoj proljetnoj proizvodnji obino pred kultura salata, a u ranoj jesenjoj proizvodnji, paradajz ili krastavac, bolja je kombinacija salata, paradajz, krastavac. Sjetva paradajza za ranu proljetnu proizvodnju obavlja se oko 10-12-tog marta, poetak berbe krajem maja. U kontinentalnim uslovima ovi rokovi se pomjeraju za mjesec dana, tako da sjetva poinje poetkom februara. Za ranu jesenju proizvodnju sjetva je 25-og maja, pikiranje 2025-og oktobra. Zbog potrebe za detaljno planiranje potrebno je znati orjentacione vremenske intervale u razvoju biljke i to: od nicanja do poetka cvjetanja 50-70 dana puno cvjetanje traje 5-6 dana od cvjetanja do zametanja ploda 5-6 dana od cvjetanja do poetka zriobe oko 45 dana Na ove faze dosta utiu sortne osobine odreenih sorata/hibrida, izbor pravih hibrida je veoma bitan za uspjenost u ovoj proizvodnji. Uslovi za proizvodnju rano u proljee su dosta sloeniji od jesenje proizvodnje, zbog toga to u vrijeme sadnje za ranu proljetnu proizvodnju proizvoai ne mogu obezbjediti optimalne uslove jer su tada temperature nie, manji intenzitet svjetlosti, slabiji uslovi za oplodnju itd. Zbog svega ovoga treba izabrati sorte/hibride, koji mogu u ovakvim uslovima ostvariti eljene rezultate. Vodei hibridi u plastenikoj proizvodnji su: BELLE F1, ARLETA F1, OPTIMA F1, MONRO F1, LUSTRO F1. Proizvodnja rasada Rasad se proizvodi sjetvom u stiroporne blokove ispunjene supstratom za proizvodnju rasada. Pikiranje se obavlja u saksije 8-10 cm ili tresetne blokove.

Proces proizvodnje rasada traje 60-65 dana. U 1gr. sjemena nalazi se 260-350 sdjemenki zavisno od sorte/hibrida. Tokom uzgoja sadnica treba voditi rauna o temperaturi, vlazi, zdravstvenom stanju biljke, provjetravanju. Bitno je znati da ukoliko nepredvieno kasni sadnja, pikirane biljke se moraju razmaknuti par cm u rasadu kako iste ne bi prerasle. Potrebne temperature u proizvodnji rasada danju nou - sjetva-nicanje 250 C 22-250 C - nicanje-pikiranje 18-220 C 16-190 C - pikiranje-sadnja 17-200 C 160 C - temperatura u uzgoju 18-250 C 16-180 C None temperature su u pravilu nie za oko 50C u odnosu na dnevne. Biljke sa razvijenih 5-6 listova su spremne za sadnju. Priprema plastenika za sadnju Priprema plastenika za sadnju poinje ienjem ostataka od predhodne kulture. Svi sakupljeni biljni ostaci se iznose van iz plastenika i unite. Ako je dezinfekcija obavljena prije pred kulture ista se ne ponavlja, ako nije vri se dezinfekcija staklenika. Prije obrade tla postavi se iana armatura iznad redova za koju se kasnije vee PVC vezivo uz koje se vodi biljka. Po postavljenju iane armature po povrini se razbaci stajnjak i mineralno gnojivo za osnovnu obradu i to 10t stajnjaka 1000m2 i 80 kg mineralnog gnojiva NPK 10:20:30/1000m2. Razbaeno mineralno i stajsko gnojivo se zaore na dubini 25-30cm, potom se vri frezanje kako bi se uneseno gnojivo to bolje izmjealo sa zemljom. Na isfrezano zemljite se razbace zemljini insekticidi (Galation, Volaton) i plitko inkorporiraju. Na ovako pripremljenom zemljitu vri se markiranje redova i sadnih mjesta. Sadnja

Sadnja se obavlja u dvorede trake 80+60+50 tako to se razmak izmeu traka koristi kao put, a razmak izmeu redova za zalijevanje biljaka. Sadnja kod normalno uzgojenih sadnica sa 5-6 razvijenih listova se obavlja tako da se biljka zasadi 2-3 cm dublje, tj. da se na supstrat iz saksija ili kocku nanese sloj od 2-3cm zemlje. Ukoliko je rasad prerastao i izduio se sadnja se obavlja dublje, tako da se unese i dio stabla. Nakon sadnje biljke se dobro zaliju sa neto manjom koliinom vode u odnosu na prvo zalijevanje. Da bi se izbjeglo izduivanje i pospjeila oplodnja prve rodne grane biljke se ne zalijevaju u narednih 15 dana. U tom vremenu se vri vezivanje PVC veziva (lika) za icu i biljku. U ovoj fazi treba obratiti panju na relativnu vlanost zraka, kako bi se izbjegle neeljene posljedice. Relativna vlanost zraka treba da iznosi 60-65% a temperatura 18-200C.

60 cm

50 cm

70-80 cm

Odravanje paradajza u vegetaciji U periodu sadnje do poetka berbe stalno treba kontrolisati temperaturu, vlanost zraka, objekat se svakodnevno ventilira zbog izmjene zraka. Prvo prihranjivanje se obavlja 15 dana nakon sadnje i to kombinacijom 11.44:11 + mikroelementi. Zalijevanje se obavlja svakih sedam dana 10-12 l vode po m2. Poslije zalijevanja objekat obavezno dobro izventilirati. Naredna prihrana se obavlja 7 dana nakon prve i to gnojivom 20:20:20. Pinciranje je veoma bitna operacija a sastoji se u zakidanju svih bonih izdanaka, tako da rast nastavlja samo jedan glavni vrh koji se vodi uz pagu do eljene visine. Kada postignemo odreeni broj grana pristupa se zalamanju vrha. Time prestaje dalji rast biljhke. U fazi plodonoenja biljke se prihranjuju svako 7 dana kristalonom sa naznaenim sadrajem kalija (14:10:34). Pojavom prvih zrelih plodova vri se odstranjivanje donjih ogrubjelih listova i to tako da se list u jutarnjim satima povlai prema gore, lahko puca i stvara veoma mali oiljak. Obrano lie se obavezno iznosi van objekta. Ovom operacijom se poveava prozranost u donjim etaama biljke a ujedno se odstranjuje potencijalna zaraza biljaka. Berba Berba paradajza obavlja se kad plodovi postignu bioloku zrelost, a to je prijelaz blijedoute u crvenu boju. Na ovaj nain ubrani plodovi ostaju vrsti i lake podnose transport, a u narednih dva dana (nakon berbe) dobijaju ravnomjernu crvenu boju, tj. ulaze u fazu upotrebne zrelosti. Pakovanje se obavlja u drvene gajbe tako da se plodovi, zavisno od krupnoe, slau u dva reda, a izuzetno krupni plodovi, slau se u jedn red, i to tako da peteljka bude okrenuta prema gore.

JAGODA U PLASTENIKU Proizvodnja jagode u plasteniku na PVC foliji sa navodnjavanjem U odnosu na gajenje jagode na otvorenom polju, sistem uzgoja u plasteniku na PVC foliji i sa navodnjavanjem ima niz prednosti: Izostaje dosta ljudskog rada potrebnog za okopavanje i borbu protiv korova; Bolje se uva vlanost zemljita i efikasnije je iskoritavanje hraniva; tete od mraza su minimalne; Plodovi sazrijevaju ranije i postiu vee cijene na tritu i isti su , ne padaju na zemlju, a i manje su podloni trulenju. Priprema zemljita prije sadnje Parcela se oisti od biljnih ostataka, predhodne kulture i korova; Obavi se ubrenje po cijeloj povrini sa dobro zgorjelim stajnjakom u koliini 10kg/m2 ; Rasturi se po cijeloj povrini mineralno ubrivo, u koliini koja zavisi od hemijske analize zemljita, obino (80-120 kg/na 1000m2) sa NPK 10:20:30; Povrina se ore na dubinu 25-30 cm; Rasturi se poslije oranja insekticid galaktion-G-5 radi unitvanja zemljinih tetnika u koliini 0,5 kg na 100m2; Iza toga se obavi frezanje na dubinu 10-12 cm do sitno mrviaste strukture. Nabavka sadnog i ostalog materijala

Sadnice (ivice) jagode nabaviti od priznatih matinjaka koji izdaju certifikat o sortnoj istoi i zdravstvenom stanju; Vrijeme nabavke prilagoditi odgovarajuem podneblju (ljetna sadnja) obino za naa podruja od 25.07. 15.08. tekue vegetacije; Sadnice za staklenik iskljuivo su frigo uvane na reimu -20 C u hladnjai; PVC folija crne ili tamnozelene boje irine 1,2 1,3 m perforirana ili bez rupa debljine 0,2 0,4 mm, trajnosti do dvije godine; Sistem za navodnjavanje kap po kapsa tankim crijevima ispod PVC folije, sa razmakom kapaljki 10 cm, filterom za vodu, spojkama, slavinama i dovodnim sistemom cijevi prikljuenih za izvore vode (bure, cisterna, potok, jezero itd.); Sadilice za probijnje folije i vaenje dijela zemlje na mjestu sadnje sa promjerom otvora 5 7 cm i Akrilna folija za zatitu od niskih temperatura. Vrijeme i nain sadnje jagode na PVC foliji Postavljanje folije obavlja se runo na pripremljene gredice (lijehe) koje su irine 80 90 cm, blago uzdignute s padom prema stazama izmeu folija;

- Folija se blago zatee u pravcu reda i bono, gdje se plitko polae u kanale dubine 15 20 cm, zatrpa zemljom i blago nagazi; Izmeu dvije trake ostavlja se staza irine 40 cm kojom se hoda u vrijeme rada i kod berbe plodova; Ispod folije, a neposredno pored reda jagode (5 8 cm) postavlja se crijevo za navodnjavanje sa plavim crtama okrenutim na gore; Po postavljanju folije vri se probijanje rupa za sadnju promjera 5 7 cm sa specijalnom sadiljkom, na razmku u redu od 25 30 cm (biljka do biljke) sa vaenjem dijela zemlje gdje e se zasaditi ivi; Razmak izmeu dva reda na foliji je 40 cm. Prije sadnje treba skratiti korjen i umoiti isti u smjesu svjeeg stajnaka, ilovae, vode i fungicida; Sadnju u plasteniku obavljamo runo, vraanjem dijela zemlje koju smo izvadili sadiljkom; Sadnice poslije sadnje obilnije zalijevamo i prihranjujemo sredstvom za jaanje korjenovog sistema (NPK 12:32:12 + MgO+mikroelementi). Sorte jagode koje se preporuuju za gajenje na PVC foliji Marmolada, Kore, Maja, Roxana, Arosa, Raurica, Alba, Gemma, Madeleine, Elsanta i dr.

Odravanje zasada poslije sadnje U prva 3 dna obilno zalijevanje, svaki dan sa 10 12 l vode na 1 m2, uz istovremeno oroavanje nadzemnog dijela (lista) u vie navrata zbog potrebe odravanja vee relativne vlanosti zraka u plasteniku; Zakidanje svih cvijetova i bonih stolona (vrijea) u vie navrata sa ciljem razvoja bokora za rod u narednoj godini; Poetkom mjeseca decembra obaviti uklanjanje starog i bolesnog lia i iznoenje vana plastenika; Akrilnom folijom prekriti trake sa jagodom u cilju zatite od izmrzavanja; Tokom vegetacije vriti redovnu zatitu zasada od bolesti i tetoina; Krajem februara kad su temperature iznad 100 C izvriti prvo proljetno prihranjivanje sa kristalonom 19:19:19 u koliini 7 10g/m2;

Naredno prihranjivanje se obavlja 10 15 dana iza prvog istim sredstvima i istom koliinom; Poetkom aprila izvriti prihranu biljaka kristalonom na bazi Ca (kalcija) i Skidanje akrilne folije obavlja se kada prestane opasnost od kasnih proljetnih mrazeva. Berba jagode

Berba jagode proizvedene u plasteniku na PVC foliji i uz primjenu navodnjavanja obavlja se u namjensku (plastinu ) ambalau od 0,5 1,0 kg. Beru se zreli i zdravi plodovi sa karakteristinom bojom za pojedinu sortu. Ubrani plodovi do transporta na trite lageruju se u namjenskim hladnijim prostorima ili komorama, kako bi se izbjeglo oteenje istih.

SALATA U PLASTENIKU Salata je povrtlarska kultura koja dobro podnosi niske zimske temperature te je uz pinat i mladi luk redovna kultura u plastenicima od jeseni do proljea. Proizvodi se u dva turnusa. Prvi turnus salate u objektima bez grijanja zasniva se sredinom septembra, tako da dospije za berbu tokom decembra kada je na tritu izraen nedostatak svijeeg povra. Drugi turnus zasniva se u januaru, tako dospjeva za berbu tokom marta. Uslovi uspjevanja Optimalna temperatura za uzgoj salate kree se od 18-200C. Meutim, i pri temperaturi 10-150C salata daje zadovoljavajue rezultate. Visoke temperature negativno utiu na razvoj salate. Tako pri temperaturi iznad 280C salata zaustavlja rast, te formira generativne organe (cvjetno stablo). Pored temperature, salata je osjetljiva na manjak vlage to ima za posljedicu zastoj u porastu, a biljke dobiju tamno zelenu boju. Optimalna vlanost zemljita je oko 70-75% PVK. Pretjerana vlanost zemljita pospjeuje razvoj bolesti (trule) na to je salata jako osjetljiva. Salata daje najbolje rezultate na plodnom, dobro ocjeditom zemljitu, blago kisele do neutralne reakcije pH 6,5-7,2. Proizvodnja rasada Rasad salate za plasteniku proizvodnju sije se 30-35 dana prije planiranog roka sadnje. Sjetva se obavlja u kontejnere ispunjene supstratom za proizvodnju rasada ili u kocke 4 x 4cm od istog supstrata. Potrebno je obratiti panju prilikom sjetve piliranog sjemena, poto se isto ne smije zatrpavati ve se sjemenka ostavi na povrini i vie puta tokom dana oroava kako

bi se pospjeilo nicanje. U koliko se sije klasino sjeme, sjemenke se prekri ju sa 0,5 cm debelim slojem supstrata i redovno oroavaju. Temperatura u rasadu se odrava od 16-180C. Sadnice su spremne za sadnju sa 4-6 normalno razvijenih listova. Izbor sorte Trenutno vodee sorte salate u plastenikoj proizvodnji na podruju BiH su: Puterice, Brigade, Dobra, Seter, Ravel, Jessy, Emerald,angore i entore. Kristalne salate Endi, Flavi,Fanvei Priprema zemljita za sadnju Priprema zemljita poima ienjem objekta od ostataka prethodne kulture i korova. Slijedea mjera je rasturanje zgorjelog stajnjaka 3-4 kg/m2 i NPK 10:20:30 S 60-80kg/1000m2. Rasturena gnojiva se zaoru na dubinu 20 -25 cm nakon ega se zemljite freza (usitni) i poravna. U koliko se sadnja obavlja na crnu foliju, prije postavljanja iste razbaci se jedan od insekticida (Galation, Volaton) i plitko inkoporira, potom se postavlja sistem za natapanje i crna folija sa izbuenim rupama za sadnju.U koliko rupe nisu tvornike izbuene pristupa se buenju istih neposredno pred sadnju. Sadnja salate Sadnja salate obavlja se kada sadnica ima 4-6 razvijenih listova. Razmak sadnje je razliit i zavisi od sorte i roka perioda sadnje. Zimski turnus salate sadi se u razmaku 20x20 ili 20x25 cm. U proljetnom roku sadnja se obavlja u razmaku 20-25x30cm. Ako su sadnice uzgajane po sistemu zatienog korijena u kockama ili kontejnerima, sadnja se obavlja tako to se u zemljite unosi kocke dok viri iz zemlje. Ovakvom sadnjom izbjegava se prevelika vlanost u zoni korijenovog vrata to bitno smanjuje mogunost obolijevanja biljaka od trulei. Nakon sadnje biljke se zaliju sa 10-12 l/m2 vode. Odravanje u toku vegetacije U toku vegetacije salati je potrebno obezbijediti sljedee uslove: vlanost zemljita 70-75% PKV u fazi rasta, a u fazi zavijanja glavica vlanost se smanjuje na 60%. Relativna vlanost zraka treba da iznosi 70-80%, temperatura tokom dana 12-

18C, a tokom noi 8-12C. Prihrana se obavlja dva puta tokom vegetacije, prvi put 20-25 dana nakon sadnje, a drugi put u fazi formiranja glavica. Prihranjuje se sa jednim od azotnih gnojiva (amonnitrat). Berba salate Berba se obavlja kada glavice dobiju eljeni oblik i veliinu. Prilikom odsijecanja glavice se iste od utog lista i prevrnu na foliju da bi istekao viak tenosti(vode). Nakon 10-15 minuta ubrane glavice se pakuju u kartonsku ambalau i to u dva reda 2 x 12 komada uz ienje reza istom vodom. Poto biljke treba dopremiti do trita u zimskom periodu obavezno je zimsko pakovanje (zatita) na kamionu kako ne bi izmrzle u transportu.

KRASTAVAC U PLASTENIKU Krastavac se u plasteniku uzgaja kao rana proljetna kultura ili kao jesenja kultura. Obino se proizvode salatni krastavac, mada se i kornioni mogu uspjeno uzgajati u plastenicima. Sjetva krastavaca za proljetnu proizvodnju obavlja se oko 20.februara, sadnja 20.marta, poetak berbe oko 01.maja. Za jesenju proizvodnju sjetva se obavlja 15 juna, sadnja do 10.jula, poetak berbe oko 10.augusta. Od sorata hibrida se najee koriste: Darina F1, Jazzer F1, Ekron, Encore F1. Proizvodnja rasada

Proizvodnja rasada je mogua na vie naina i to: direktnom sjetvom u saksije, klasinom sjetvom i pikiranjem ili kombinovano. Direktna sjetva u saksije obavlja se tako to se u saksije ispunjene supstratom za proizvodnju rasada stavlja jedna sjemenka, a potom prekrije istim supstratom debljine 1 cm. Zasijane sjemenke se dobro zaliju mlakom vodom i podvrgnu temperaturi 25-28C. Kod klasine sjetve sjeme se sije u stiroporne blokove ispunjene supstratom i to u redove 2x3 cm, a potom prekrije centimetar debelim slojem supstrata i zalije mlakom vodom. U oba sluaja pri temperaturi 25-28C biljke niu za 5-7 dana. Nakon nicanja biljke se paljivo upaju iz stiropornih blokova i pikiraju u saksije (prije pojave prvog pravog lista), dok se biljke iz direktne sjetve u saksije ne diraju. Zbog sigurnosti najee se primjenjuje kombinovani sistem, tako to se sjeme sije u saksije, a istovremeno se zasije i jedan stiroporni blok kako bi se iz njega popunila mjesta u saksijama gdje sjeme nije niklo. Odmah nakon nicanja temperatura u rasadu se smanjuje na 18 do 20C do pojave prvog pravog lista. Na ovaj nain dobijamo biljke jakog stabla sa kratkim internodijama. Nakon formiranog prvog pravog lista temperatura se odrava 22-25C tokom dana, a 18-20C tokom noi. U toku proizvodnje rasada neophodno je odravati relativnu vlanost zraka 85-90%. Visoke temperature i visoka vlanost zraka pogoduju razvoju bolesti, pa je potrebno redovno vriti zatitu protiv

60-70 cm

60 cm

90 cm

plamenjae, antraknoze i pepelnice. Kvalitetan rasad krastavca ima 5-6 razvijenih listova i visok je 20-25 cm. Priprema zemljita za sadnju

Krastavac je kultura koja zahtijeva neto dublje oranje do 40 cm, te dosta velike koliine zgorjelog ili polu zgorjelog stajnjaka 15 tona/1.000m2 u osnovnoj gnojidbi uz dodatak 80-100 kg/1.000m2 NPK 10:20:30. Nakon oranja pristupa se usitnjavanju zemljita frezanjem, a potom markiranja redova za sadnju. Sadnja

Sadnja se obavlja u dvorede trake sa rastojanjem red do reda 60-70cm, a razmak od trake do trake je 80-90 cm i razmak u redu je 50 60cm. Poslije sadnje biljke se dobro zaliju vodom koja treba da ima temperaturu oko 25oC. U narednih 7 dana vri se vezanje page za icu i biljku, ime se biljci obezbjeuju vertikalna potpora za normalan rast. Temperatura u plasteniku se odrava oko 25oC,

tokom dana 180C tokom noi uz relativnu vlanost zraka 80-90% i vlanosti zemljita 80% PVK. Zalijevanje se obavlja svakih 3-5 dana do formiranja plodova, a po formiranju plodova svakih 2-3 dana. Prvo prihranjivanje se obavlja 15 dana nakon sadnje sa kristalonom 12:36:12 + mikroelementi. Naredna dva prihranjivanja se obavljaju svakih 7 dana sa kristalonom 20:20:20.Prihrana u toku plodonoenja obavlja se svakih 7 dana kristalonom sa naznaenim sadrajem kalija. Krastavci dobro podnose folijarno prihranjivanje koje se moe obavljati svakih 10-15 dana jednim od folijarnih gnojiva. Posebno treba obratiti panju na nedostatak magnezija to se manifestuje pojavom bijelih polja du nervature lista. Pinciranje

Regulisanje rasta stabla obezbjeuje se ranozrelost i vei ukupni prinos. Na stablu do visine 50cm odstranju se sve bone vrijee od 50cm do ice vri se prikraivanje bonih vrijea na 4 lista. Vrijee drugog i treeg reda skrauje se na 2 lista. Vrh glavnog stabla kada dospije do ice ne kida se ve prebaci preko ice i okrene prema zemlji, tako gubi dominaciju rasta i pospjeuje razvoj bonih vrijea. Berba

Berba poinje 6 sedmica nakon sadnje i obavlja se u poetku svako 5 dana, a potom svakih 2 dana. Ubrani plodovi se pakuju u kartonsku ambalau zbol lakeg transporta, te manjeg oteenja plodova. Tokom berbe mora se voditi rauna da se plodovi na vrijeme uberu i ne smije se dozvoliti da plod pouti (sazrije) na biljci, jer ista prestaje dalje cvjetati i davati nove plodove.