OSNIVAČI SOCIOLOGIJE:1.SEN SIMON 2.OGIST KONT 3.HERBERT SPESER 4.MARKS WEBER 5. EMIL DIRKEM 6.KARL MARKS 7.TALKOT PARSONS1.Sen Simon ( 1760.-1825.) fil. Socijalni mislilac, utemeljitelj glavne teorije koju su imali socijalisti utopisti I koju je kont kasnije preuzeo I sistematizovao u posebnu nauku. Vecina sociologa se slazu da je SEN SIMON bio prvi mislilac koji je razvio ideju o stvaranju jedne posebne nauke koja bi se bavila problemima drust. razvitka . Na to su ga usmjeravale drustveno-ekonomske prilike tog doba I promjene su se odvijale veoa brzo I snazno, u drustvu koje su trazile da se naucno razjasni osnove nastanka I da se predvidi njihov ishod.. To je vrijeme fr. Gradjan. Revolucije , velike krize u drustvu I u ekonomskom , pravnom-institucionalnom i moralnom smislu. I svakom dr. smislu. Simon je tada napisao:“ LJUDSKI ROD JE OBUHVACEN JEDNOM OD NAJVECI KRIZA KOJE JE ISKISIO OD POČETKA SVOGA POSTOJANJA...“. U tom smislu on je smatrao I da postoje I potrebe za promjenama , da se PROMJENE U DRUSTVU odvijaju organizovano ali I stihijski da im je nuzno objasniti I pratiti njihov tok. Nauka koja bi se trebala baviti drustvom ni njegovim promjenama naziva se SOCIJALNA FIZIOLOGIJA. Ona treba da bude pravno naucna I to pozitivisticka sa povezivanjem konkretnih pojavai reda cinjenica sa jedne strane I filozofske tj. Naucne sa druge strane. KADA JE RIJEČ O DRUŠTVU on ga je pratio u njegovoj u njegovoj evoluciji, u stalnom kretanju. Tok kretanja drustva nije jednostavan I PRAVOLINISJKI vec je uslovljen njegovim zakonomjernim razvojem , zbog toga je ZADACA DRUSTVENIH NAUKA da otkriju vaznost zakona koji dovode do drustvenog razvitka. Smatrao je da za drustvo vrijede posebni zakoni razvitka da s eoni razlikuju od onih koji uslovljavaju ponasanje pojednica. Smatrao je da je historijsko kretanje drustva uslovljeno intelektualnim razvojem I spoznavanjem odnosa u drustvu I prirodi razvojem proizvodnje I stvarima koje prate proizvodnju.

2.Ogist Komt(1798.-1857.) franc. socijalni mislilac , djelo “Kurs pozitivne filozofije “ u kojem prvi spominje ime sociologija zbog cega se I smatra njenim osnivacem. Sistematizirao je sve do tada spoznato znanje o drustvu.U POZITIVNOJ FILOZOFIJI uradio je sistematizaciju nauka , ne po vremenskom nastanku vec po vaznosti . Kao poznati matematicar na prvo mjesto je stavi matematiku , pa fiziku, hemiju, biologiju, astronomiju, I drustenu nauku koju je nazvao sociologijom. Kont je osnivac socioloskog I filozofskog pravca POZITIVIZMA. Daje primat cinjenicama koje se mogu provjeriti kroz praksu, iskustvo. Kont je smatrao osnovom i elementarnom naukom o DRUSTVO da istražuje DRUSTVO i njegove pojave. Sociologija po njemu daje nam zadatak da DRUSTVENU spoznaju oslobodi religijskog vjeorvanja i metafizičke spekulacije držeći se čvrsto činjenica. Po njemu sve spada u pozitivne nauke i kao takve moraju služiti pozitivnim METODAMA da bi se činjenice spoznale za Konta je najvažnije promatranje kao METODA prikupljanja podataka ili činjenica, dakle za Konta je to najvažnija METODA i pri tome ne ograničava se na promatranje u uužem smislu, već je veoma važna i METODA upoređivanja posmatranih pojava i drugih pojava iste ili bliske vrste. Za Konta su društvene pojave najsloženije i najdinamičnije, jer su nastale najkasnije u razvoju prirode zbog čega je najteže znati i objasniti korijene, uzroke i refleksije. SOCIOLOGIJA SE DIJELI U DVIJE VELIKE GRUPE:: DRUŠTVENU STATIKU I DRUSTVENU DINAMIKU. Statika se bavi istraživanjem uzajamne akcije i reakcije koje neprekidno vrše i jedne i druge razne oblike društvenog sastava društvena dinamika se bavi zakonitostima društva.DRUSTVENI RAZVOJ POCINJE NA MISLJENJU A SA RAZVOJEM RAZUMA RAZVIJA SE I DRUSTVO KOJE KAO I RAZUM PROLAZI KROZ TRI FAZE: 1.) TEOLOSKA kada na razvoj utječu religija, mitologija 2.)METAFIZIČKO STANJE na kojem se društvo objašnjava kroz filozofiju i činjenice 3.) POZITIVNI STUPANJ – gdje se društvo objašnjava pomoću nauke osnovane na pozitivnim činjenicama. Taj stupanj smatra posljedice u razvoju društva da se

može dalje razvijati, a ne zamjenjivati drugu suštinu.

3.HERBERT SPENSER(1820.-1903.)Engl. soc. mislilac,djelo „DRUSTVENA STATIKA“. Razvija BIOLOGISTICKU TEORIJU o drustvu. Primjenjuje teoriju drustva koja je bila izgradjena na potpuno drugacijim osnovama i uspostavljala svoj cjelokupni socioloski sistem. U polaznom stajalistu za njega su drustva organizmi ili organske skupine. Analogija drustva i org uspostavlja na temelju nj slicnostii nj nastanka i funkcionisanja kao i na osnovu nj razlika.slicnosti vidi u tome da drustvo i org uvecavaju svoju masu i pokazuju vidljiv porast u toku svog postojanja.Razlike se ogledaju u tome sto se djelovi drustva odvojeni, dok org djeluju kao cjelina. U drustvu ne postoje centri osjecaja i misli kao kod org. Kod org dijelovi postoje radi dobrobiti cjeline, a u drustvu obrnuto, cjelina radi dijelova. DRUSTVO SHVATA kao svjesnu organizaciju kooperativne djelatnosti koja obuhvata grupu kao cjelinu dok je drustvo mnogo siri pojam jer pored drzave obuhvata politicku organizaciju u njoj, te individualna prava ljudi. PORIJEKLO DRZAVE I VLASTI on razmatra i analiticki i hist. Kaze da drustvo bez drzave i vlasti ne moze funkcionisati, da drzavu ne cini gomila pojedinaca vec uspostavljen sistem suradnje među ljudima. Smatrao je da postoje dva tipa o nastanku drzave : militaristicki(nasilje, ratovi, primitivizam) i industrijski(mir, sloboda, industijalizacija).

4.Maks Veber (1864.-1920.)- njem. soc. mislilac, jedan od najznacajnijig u 20.st.- Dao je originalne priloge u određenju soc., u teroji idealnih tipova, analizi kapitalisticke birokratije uporedg istrazivanja i fenomena odnosa privrede i religije... Najveci znacaj imao je u pokusaju da odredi prirodu i zadatak soc. Razvija INDIVIDUALNO-PSIHOLOGISTIČKU teoriju drustva, cija je glavna pretpostavka da su drustv.pojave psih.naravi, tj. da je drustveno rezultat dodira dvaju psihičkih akata razlcitih individua. Ova terija se razvila u 3 podvarijante:1. teorija podrazavanja/ imitacije-franc. TARD prema kojoj su

drustvene pojave rezultat podrazavanja ili imitaije najveceg broja individua 2. teorija razumijevanja- VEBER 3. PSIHOANALITIČKA TEORIJA- FROJD polazi od bioloskih i psih.el., nagona zivota i ljubavi , koji upravljaju podsvjesnim. Ako se ne zadovolje, dovode do patoloskih ponasanja. Drugi sloj je ego, a treci superego, koji se izrazava kroz savjest (izraz usvojenih drustv.normi i vrijednosti).FROD govori o autohtarnom tipu oca i muskoj djeci sa kompleksom od oca, kao simbolu vlasti u porodici- EDIPOV i cura od majke ELEKTRIN KOMPLEKS.2.TEORIJA RAZUMIJEVANJA: Po njoj drust. pojave su stvar prouc. razumijevajucih nauka. Ovo glediste Veber je u potpunosti razvio kazavsi da su drustv.pojave pojave sa znacenjem i svrhom koje im njihovi akteri pridaju. Smatra da je taj smisao psih.naravi i projekla. U skladu s time, razl. 4 TIPA SMIONE PSIHIČKE AKCIJE: 1.harizmatski 2. tradicionalni, 3. ciljno-racionalni, 4.vrijednosni tip.Prva 2 su karakt. za nerazvijenija drustva, a druga 2 za gradansko-kapitalisticka. Po njemu je ponasanje harizmatskog vodje afektivno, seljaka tradicionalno, trgovca u kapitalizmu vr.-rac. Pripada mu i velika zasluga zbog uporedog poruc.2 fenomena:PRIVREDE I RELIGIJE. Djela: Protestantska etika i duh kapitalizma i Privreda i drustvo.Protestantizam je pripremio duhovno tlo za nastanak i razvoj kapitalizma.Utvrdio je da su povezani i da veliki privrednim sistemima prethode velike religije. Kaze da su protestantske zapovijedi o urednom i sistematskom zivotu i o etici rada bile osnova kapitalistickoj racionalnosti, stedljivosti i sistematicnosti. Ovi stavovi kao pruc. tipova vlasti i birokratije postali su temelnji stavovi savr. soc.5. Emil Dirkem (1858.-1917.)- franc.soc. koji je pravio jednu od najvecih fr.skolaNastojao je svoju teoriju povezati sa prakticnim istrazivanja, pa su njegova djela prepuna podataka o raznim sferama zivota (moral, religija, porodica, samoubistvo, pravo) Po njemu predmeti soc. istrazivanja trebaju biti drustvene cinjenice koje su izvan pojedinca i njegove volje. Ponasanjem pojedinca ne upravlja njegova individualna, vec kolektivna svijest. Gradi kolektivno-psihologisticku

teoriju o drustvu. Oblici kolektivne svijesti postoje objektivno i neovisno od volje pojedinca. Oni svojim normama primoravaju pojedince da se ponasaju u skladu sa potrebama drustva. Izrazavaju se kroz pravo, moral, obicaj i religiju. Najsnazniji oblik je relgija jer je ona predmet obozavanja, simbol. svijesti o pripadnosti istoj drustv. zajednici. To je kohezija. Svako drustv. podraz. bez cega ne moze funkc. kao zdrav organizam. U suprotnom javljaju se patoloska ponasanja. On je utvrdio da slabljenje kolektivne svijesti utice i na pojavu samoubistava. U namjeri da razgranici normalno i patolosko, polazi od his. uslova i razvijenosti drustva. Da bi neka pojava bila normalna mora imati statisticku srednju vrijednost. Sve sto vise odstupa ima obiljezje patoloskog. Razl.2 tipa drustva: ono koje se temelji na org. i mehanicka

6.KARL MARKS-njemacki filozof, pravnik, ekonomista..Osnivac fil.-soc.ucenja teorije koja je bila osnova za jedan politicki sistem koji je uspjesno egzistirao punih 35g., a taj sistem je bio socializam. Napisao je brojna djela, najznacajniji je Kapital, Teze o Foerbahu... Njegov najznacajniji doprinos u soc.je o ideji dijalektike. Marks je tu ideju preuzeo od Hegela:"okrenuo je s glave na noge". Hegel je smatrao da se hist.promjene odvija kao dijalekticko kretanje covjekovih ideja i misli. Za Marksa ideje nisu glavni izvor promjene u drustvu, vec je to sfera proizvodnje koju cine proizvedene snage i odnosi. On covjeka shvata i kao proizvodjaca vrijednosti, ali i kao proizvod drustva. Historija o Marksu zapocinje kad covjek pocinje proizvoditi i stvarati visak vrijednosti. Proizvodnja je drust.odnos jer da bi proizvodili mora se medjusobno suradjivati, cime proizvodnja postaje drustveni cin. Iz toga proizilaze drustvene veze koje predstavljaju nacin zivota. U prvobitnoj zajednici kada je covjek proizvodio za sebe nije se moglo govoriti o visku. Mijenjaju se uslovi zivota, nastaje nova historija koju obiljezavaju proizvodne snage ciji je glavni akter covjek. Po Marksu da bi se razumjela hist.nuzno je ispitati medjusobne odnose ljudi u procesu proizvodnje, zato je za Marksa ekonomija u odnosu i sferi rada i proizvodnje osnova iz koje proizilaze pozitivne

stvari. Prema njemu odnosi u sferi rada i samom drustvu su antagonisticki, a u toku citave hist suprotstavljene klase stajale su jedna uz drugu i vodile neprekidnu borbu koja se zavrsava propascu svih aktera. On kaze da je klasni sukob jedan od osnovnih postulata dijalekata.

7.Talkot Parsons(1902.-1979.)-amerikanac,razvija drustveni sistem gdje razrađujeFUNKCIONALISTICKU TEORIJU O DRUSTVU.On polazi od pitanja kako je društveni poredak moguć i izvodi ga na sljedeci misaoni nacin.DA BI SE DRUSTVENI POREDAK ODRZAO nuzno je da postoji sistem regularnih normativnih pravila koja ga određuju .Po njemu osnovni, vrijednosni i intergrativni princip o drustvu je vrijednosni konsenzus jer iste vrijednosti imaju zajednicki identitet koji tvori temelje jedinstva i saradnje.Iz zajednickih vrijednosti izvodi zajednicke ciljeve koji obvezuju i doprinose saradnji da bi se vrijednosni ciljevi realizovali nuzno je djelovanje.Da bi se djelovalo nuzno je da pojedinci i dijelovi sistema imaju i znaju svoje uloge.Svako drustvo se sastoji iz kombinacije uloge koju definira norma, a norma je specifican izraz vrijednosti te one određuju standardne uloge,zajednicke vrijednosti i djeluju na sam ishod toka društvenog održanja.Pod funkcijom Parsons podrazumijeva doprinos dijela cjelini.DEFINIRA DRUŠTVO kao skup međusobno povezanih dijelova koji cine jednu cjelinu.PARSONS POREDI DRUSTVO A ZIVIM ORGANIZMOM pa kaze kao sto su srce pluća povezani sa drugim dijelovima tijela i doprinose da svi oni funkcioniraju na isti nacin svi drustveni dijelovi ,institucije i pojedicni treba da doprinose odrzavanju drustvenog sistema i njegovom uspjesnom funkcioniranju.To Parsons naziva RAVNOTEŽOM DRUSTVA a po njemu postoje dva načina da se ta drustvena ravnoteza odrzi :SOCIJALIZACIJOM –obrazovanjem putem kojeg se drustvene vrijednosti prenose sa koljena na koljeno i drugi način putem MEHANIZMA DRUŠTVENE KONTROLE putem kojeg definira devijantna ponasanja i ulozi koja mu je određena .

SAVREMENE SOCIOLOSKE PERSPEKTIVE ...pod ovim pojmom misli se na savremene teorije o društvu nastale u 20.st. i koje u društvu polaze od jednog faktora koji uzimaju za model pri društvenim teorijama. Tu spadaju teorije:1.FUNKCIONALIZAM 2.STRUKTURALIZAM 3.FORMALIZAM 4.KRITICIZAM 5.BIOLOGIZAM 6.PSIHOLOGIZAM 7.POZITIVIZAM 8.,TEORIJE SUKOBA

FUNKCIONALIZAM-smatra se najkompletnijom teorijom o modernom drustvu, tacnije ova teorija je preuzela iz predhodnih teorija sve sto je kvalitetno i ugradila u svoj socioloski sistem.Smatra se da je teoriju osnovao T.Parsons, dok su zajedno s njim R.Braun, R.Merton usavrsavali i prisvajali. Veliku paznju posvecuju funkcionalizaciji, socionalizaciji licnosti pod kojim podrazumjevaju usvajanje zajednickih vrijednosti norma i ideja. Covjek je shvacen ka "igrac uloge" za koju se upravo priprema u procesu socijalizacije. To je teorija koja nastoji biti upotrebljiva i korisna u istazivanju drustva.Funkcije covjeka obavezuju i usmjeravaju njegove pravce djelovanja.Uloge i funkcije doprinose odrzanju drustvenog poretka.Kao nosilac drustvenih funkcija covjek djeluje u skladu sa ocekivanjima,ta ocekivanja su kodeks normi koji uspostavljaja sistem kako bi drustvo funkcionalisalo. Norme obavezuju nosioce drustvenih uloga djelovanjem ,a to djelovanje je uvijek u skladu sa ocekivanjima-djelovanje koje stiti poredak.Suprotno djelovanje je asocijalno-neprihvatljivo i kao takvo je sankcionisano.Funkcionalizam shvata drustvo kao jedan sistem u koje institucije djeluju odvojeno cineci skladnu cjelinu.

STRUKTURALIZAM-pravac koji je nastao kao reakcija na historicizam 50-tih god. 20.st. Teoriju su razvili:K.L.Stros i M.Fuku.Rijec struktura dolazi od lat.rijeci STRUERE-okupiti sloziti i oznacava skup slicnih elemenata koji su u medusobnom relacijama,koje spoznajom otkrivamo.K.L.Stros napisao je 2 dijela"MITOLOGIKE" i"STRUKTURALNA ANTROPOLOGIJA" u

kojima on zastupa tezu da lingvistika treba biti temelj drustvenih nauka.Taj se stav temelji na postavci da je jezik temeljna struktura prema kojoj se modeliraju sve drustvene pojave.Tako posto je jezik najstarija struktura,tako se i lingvistika kao nauka moze uzeti kao temelj svih nauka.

TEORIJE SUKOBA-teorije novijeg datuma,nastale kao potreba da se daju odg na aktuelna pitanja savremenog drustva. Imaju zadatak da odg na pitanja sta je uzrok drustvenog kretanja,koje su drustvene snage,kako se odvija proces promjena,kako se radjaju,nastaju,neutraliziraju drustveni sukobi...Ove teorije analiziraju drustvo i odnose u njemu,na nacin da razumiju i generaliziraju promjene i odnose koje nastaju.Cilj ovih teorija jeste da odg na pitanje koliko je covjek akter i gospodar stanja,a koliko je instrument nekih drugih snaga.One uspostavljaju dijagnozu,snagu i ishode.Predstavnici su analiticari i teoreticari koji prate stanje globalizacije,univerizacije,inf. i vojne tehnologije... Spominju se imena Weber,Marks,Habernas,Altisi,Fron..

FORMALISTICKA TEORIJA-razvili je njemacki sociolozi:Dz.Zimel,L. Vize,F.Tenis. Nastala kao potreba da se soc. ocisti, oslobodi svih sadrzaja koji nisu cisto drustveni.Za njih predmet soc. treba da se bavi formama drustvenog zivota,a ne sadrzajem.Tako za Zimela predmet soc.su univerzalni,vanvremenski,vanprostorni oblici drustvenog zivota koje se svide na medjuljudske interakcije.Javljaju se u svim oblicima zivota:udruzivanje,razdruzivanje,naderedenost,podredjenost....Zimel je znacajan i zbog proucavanja novca u drustvu.Tako je dosao do zakljucka da novac depersonalizira covjeka i medjuljudske odnose svodi na odnos kalkulacije.

KRITICIZAM-predtsvalja uticajan pravac u fil. i soc.Ravila je jenu novu soc.filozoriju kriticki orjentiranu prema problemima covjeka modernog drustva.Ta teorija se pocela stvarati 30-tih god 20.st.Njemacki soc.okupljeni oko francuskog univerziteta,a to

su :E.Frim,T.Adomo,H.Markuze,J.Habermas,E.Bloh. Oni su proucavali reakciju na dolazeci fasizam kao oblik totalitarne vlasti.Ovakvi oblici rezima karkteristicni su za visokorazvijena drustva zapada gdje upravlja jedna polisticka stranka.Ova teorija nastoji da razotkrije osnose modernog drustva represivni karakter njegovih institucija te manipulacije covjekom.Ukazuju na ulogu politicke propagande kao mocnog sredstva za sirenje fasizma te nacionalistickih ideologija.