Tove Jansson

Tove Jansson (1914-2001) Finlandiya İsveçlisi heykeltıraş bir babayla, İsveçli çizer bir annenin kızı olarak dünyaya gelmiştir. İki erkek kardeşi de sanatçı olan Tove’nin ço-cukluğu bohem bir burjuva çevrede geçmiştir. Yazlarını geçirdikleri Finlandiya Körfezi’ndeki takımadalar, Mumi kitaplarında resmettiği çevreye ilham vermiştir.

Her zaman sanatçı olmayı istemiş olan Tove, Stockholm, Helsinki ve Paris’te değişik sanat okullarında eğitim al-mıştır. Otuzlu ve kırklı yıllarda savaş yıllarındaki günde-lik hayatı ve politikacıları hicveden karikatürleriyle ün-lenmiştir.

1945 yılında yayımladığı ilk Mumi kitabı Küçük Troller ve Büyük Sel’de Garm dergisinde çizdiği figürlerden ya-rarlanmıştır. Kendi deyimiyle ilk başta bir oyun olarak başlayan yazarlığı, daha ilk kitabından itibaren ciddiyet kazanmış, Kuyruklu Yıldız Geliyor’la devam eden Mumi serisi sekiz kitaba çıkmıştır. Bu serinin üçüncü kitabı Bü-yücünün Şapkası’yla büyük bir başarı sağlayarak ünlü çocuk kitapları yazarları arasına katılmıştır. Ellinin üze-rinde dile çevrilen Mumi kitapları tiyatro, sinema ve o-peraya uyarlanmıştır.

Tove JanssonMumi Baba’nın Anıları

Mumi Baba’nın AnılarıKitabın Özgün Ad›: Muminpappans Memoarer

Dinozor Çocuk: 27

Yazan: Tove JanssonResimleyen: Tove Jansson

‹sveççeden Çeviren: Ali ArdaDizi Editörü: Nihal Ünver

Yayıma Hazırlayan: Zümrüt BıyıklıoğluSon Okuma: Ayten Koçal

Kapak Tasar›mı: Gökçe AlperDizgi: Esin Tapan Yetiş

© Tove Jansson 1950, 1968First published by Schildts Förlags Ab, Finland.

Bu kitab›n Türkçe yay›m haklar›Ayr›nt› Yay›nlar›’na aittir.

Bask› ve CiltKayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.

Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbulTel.: (0212) 612 31 85 - 576 00 66

Sertifika No.: 12156

ISBN 978-605-5648-20-6SERT‹F‹KA NO.: 10704

Birinci Bas›m: Mayıs 2017Bask› Adedi: 2000

AYRINTI YAYINLARIBasım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.

Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu – İstanbulTel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11

www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr

twitter.com/dinozorcocuk facebook.com/dinozorcocuk instagram.com/dinozorcocuk

Tove JanssonMumi Baba’nın Anıları

DİNOZOR çocuk

Giriş

Mumiş daha küçücük bir çocukken, babası nasıl etmişse etmiş, yazın en sıcak günlerinden bi-

rinde üşütmeyi başarmıştı. Soğanlı, şekerli, sıcak süt içmeyi reddediyor, yatağa yatmamak için inatla di-reniyordu. Bahçedeki salıncağa oturmuş durmadan burnunu çekiyor, “Şu içeceklerin tadı da zehir gibi” diye söyleniyordu. Çimenlerin üzeri, kullanıp attığı mendillerle dolmuştu. Mumiş’in annesi, küçük bir sepet alıp bu mendilleri topladı.

Durumu daha da ağırlaşan Mumi Baba, bahçe-den verandaya taşındı, sallanan koltuğa yerleşti, battaniyesini burnuna kadar çekti. Mumi Anne, romlu, şekerli, sütlü ve tarçınlı romtodi hazırlayıp verdi. Ama artık çok geçti. Romtodinin tadı, soğan-lı süt kadar iğrenç geldi Mumi Baba’ya. İyileşebile-ceğine dair umutları tükenince, çatının kuzeyindeki

8

odasına çıkıp yatağına yattı. Daha önce hiç hasta-lanmadığından, hastalığını felaket ciddiye aldı.

Boğazındaki ağrı iyice artınca, Mumiş’i, Mumrik’i ve Snif’i çağırmasını istedi Mumi Anne’den. Gelip yatağının kenarına sıralandılar. Mumi Baba onlara, hayatlarını gerçek birer serüvenci gibi yaşayabile-ceklerini asla unutmamalarını tembih etti. Salonda-ki komodinin üzerinde duran, lületaşından yapılma tramvayı getirmesini istedi Snif’ten. Ama sesi o ka-dar kısılmıştı ki ne dediğini kimse anlayamadı.

Üzerini bir güzel örttüler, üzüntülerini belirterek teselli ettiler, şekerlemeler ve aspirin verip neşeli ki-taplar okudular. Sonra da Mumi Baba’yı odasında bırakıp güneşe çıktılar.

Mumi Baba, cinleri tepesinde, nihayet uykuya dal-dı. Akşama doğru uyandığında boğazındaki ağrı bi-raz azalmış ama öfkesi geçmemişti. Yatağının yanın-da duran yemek çıngırağını çaldı. Mumi Anne, he-men merdivenlerden yukarı koşup sağlığını sordu.

“Çok kötüyüm” dedi baba. “Ama önemi yok. Şimdi bütün dikkatini lületaşından yapılma tramva-yıma vermeni istiyorum, en önemlisi bu.”

“Şu salon süsüne mi?” dedi anne şaşkınlıkla. “O-nun nesi var ki?”

Baba, yatağında doğruldu. “Gençliğimde ne ka-dar önemli bir rolünün olduğunu bilmiyor musun sahiden?” dedi.

“Hiç bilmez miyim? Bir çekilişten yahut benzer bir şeyden kazanmıştın, değil mi?”

9

Baba başını iki yana salladı, burnunu sildi, iç çekti.

“Tahmin etmiştim” dedi. “Hani şu soğuk algınlı-ğından ölsem, bu tramvayın öyküsünü hiçbiriniz bilmeyeceksiniz demek ki. Büyük ihtimalle başka bir sürü şeyi de. Gençlik yıllarımı anlatmıştım size a-ma görüyorum ki hepsini unutmuşsunuz.”

“Belki oradan buradan birkaç ayrıntıyı unutmuş olabiliriz” diye itiraf etti anne. “Bellek işte, zaman-la silikleşiyor. Akşam yemeğini getirmemi ister mi-sin? Yaz çorbasıyla meyve püresi.”

“Aman ne güzel!” dedi baba kederli bir ifadeyle. Yüzünü duvara çevirip kuru kuru öksürdü.

Mumi Anne oturup bir süre babaya baktı, sonra:“Biliyor musun?” dedi. “Dün çatıyı temizlerken

büyük bir defter buldum. Şu gençlik yıllarını yazma-ya ne dersin?

Baba bir şey demedi ama öksürüğü kesildi.“Hani şimdi üşütmüş, dışarı çıkamıyorken iyi olur

diye düşündüm” diye devam etti anne. “Birinin kendi hayatını yazdığı kitaba ne diyor-

lardı, anı mı?”“Otobiyografi” dedi baba.“Sonra da yazdıklarını bize okursun” dedi anne.

“Örneğin, kahvaltılardan ve akşam yemeklerinden sonra.”

“O kadar çabuk olmaz” dedi baba, aceleyle üze-rindeki battaniyeleri attı.

10

“Bir kitabın öyle ha deyince yazılacağını mı sanı-yorsun sen? Bir bölümü bitirmeden tek bir satır bi-le okumam. Önce sana, sonra diğerlerine okurum.”

“Çok haklısın” dedi anne. Defteri getirmek için çatı aralığına çıktı.

“Baba nasıl?” diye sordu Mumiş.“Daha iyi” dedi anne. “Bugün çıt istemiyorum,

babanız anılarını yazmaya başlıyor.”

11

Önsöz

Ben, Mumiş’in babası, bu akşam penceremin ke-narında oturmuş, bahçenin kadife karanlığına

gizemli işaretler nakşeden ateşböceklerini izliyo-rum. Kısa ama mutlu yaşayan o ölümlü yaratıkları.

Bir aile reisi ve ev sahibi olarak, fırtınalı gençliği-mi hüzünle hatırlayıp anlatmaya çalışırken, patileri-min arasında tuttuğum anı kalemi tir tir titriyor.

Başka bir büyük şahsiyetin anılarını okurken rast-ladığım bilgece sözlerle cesaretlendiriyorum kendi-mi: “Bu dünyada iyi bir şeyler yapan yahut yaptığı-nı düşünen her kişi, eğer gerçek aşkıyla yanıyorsa, her ne durumda olursa olsun anılarını yazmalı ama bu hayırlı işe kırkına basmadan önce başlamamalı-dır.”

12

Ben iyi şeyler yaptığımı düşünüyorum, takdire şayan şeyler. Çok iyi kalpli biriyim, fazlasıyla sıkıcı değilse gerçeğe de bağlı kalırım. (9 Ağustos’ta da uygun yaşa basmış olacağım.)

Her neyse, ailenin inatçı ısrarı ve teşviklerine ar-tık karşı koyamayarak anılarımı yazmaya başlıyo-rum. Tabii anılarımın, bütün bir Mumi Vadisi’nde o-kunacağını bilmenin cazibesini de itiraf etmeliyim!

Mütevazı notlarım umarım bütün Mumileri, ö-zellikle de oğlumu eğlendirir ve bilgisini artırır. Bel-leğim artık eskisi kadar keskin değil, bir parça sis-lendi ama birkaç küçük abartı yahut yerel renkleri ön plana çıkartacak birkaç küçük fırça darbesinin dışında, otobiyografim bütünüyle gerçeğe bağlı ka-lacak.

Hâlâ yaşayanların duygularını dikkate alarak ba-zen isimleri değiştirdiğim, örneğin Filijonklar yeri-ne Hemullar yahut Kirpiler yerine Gafsorlar dedi-ğim oldu. Ama dikkatli okuyucularım kimleri kas-tettiğimi hemen anlayacaktır.

Ayrıca okuyucularım, Mumrik’in gizem dolu ba-basının Darmaduman olduğunu, Snif’in de Dağınık sülalesinden geldiğini keşfedeceklerdir.

Sen, babasını vakur ve sert gören minik, cahil ço-cuk, bu anıları üç babanın maceralı öyküleri gibi o-kurken, aslında babaların birbirlerinden çok da de-ğişik olmadıklarını gör. (Hiç değilse gençliğinde.)

Macera dolu değerli hayatımı anlatmayı, kendi-me, çağdaşlarıma ve gelecek kuşaklara karşı borç

13

kabul ediyorum. Sanırım bu anıları okuyanlar başla-rını kaldırarak düşüncelere dalacaklar, “Ne Mumi be!” yahut “Yaşamak diye işte ben buna derim!” diyeceklerdir. (Ne müthiş biriyim ben be!)

Son olarak, hayatımı bir sanat eseri gibi ifade et-meme katkıda bulunan Mumiş’in eşsiz annesi, be-nim değerli eşime, Frederikson’a ve Hatifnatlar’a yürekten teşekkür ederim.

Mumi Vadisi, Ağustos

15

Birinci Bölüm

Bu bölümde anlaşılamamış çocukluğumu, hayatımın ilk olayını, firar ettiğim

o sarsıcı geceyi ve Frederikson ile tarihi buluşmamızı anlatıyorum.

Yıllar önce sıkıcı, rüzgârlı bir ağustos akşamında, Mumişler için yapılmış Kimsesiz Çocuklar

Yurdu’nun merdivenlerinde, basit bir pazar poşeti bulunur. O poşetin içinde ben varmışım, bir gazete kâğıdına gelişigüzel sarılmışım.

Yosun döşeli küçük bir sepetin içine koysalardı ne kadar romantik olurdu oysa! Neyse ki yurdun kurucusu Hemul, astrolojiye ilgi duyan, (kendini i-dare edecek kadar) akıllı biri olduğundan, hangi yıldızların altında dünyaya geldiğimi kaydetmiş. Yıldızların konumu çok yetenekli, olağanüstü bir Mumiş’in dünyaya geldiğini gösteriyormuş. Bu ne-denle Hemul, idare edilmesi zor bir çocuk (hani

16

dâhilerin sorunlu olduklarına dair yaygın bir inanç var ya, ondan. Ama şahsen ben, dehamdan hiç şikâyet etmedim) olacağım endişesine kapılmış.

Şu yıldızların konumu çok tuhaf bir şey! Eğer bir-kaç saat önce doğsaydım, yaman bir poker oyuncu-su olabilirdim. Benden yalnızca yirmi dakika sonra doğanlar, Hemulların Gönüllü Korosu’na yazılmaya karşı koyamadılar. (Anne ve babalar, çocuklarını dünyaya getirirken bu gerçeğe herhalde pek dikkat etmiyorlar. Her anne ve babaya, yıldızların konumu-nu titizlikle hesaba katmalarını öneririm.)

Neyse! Pazar poşetinin içinden çıkartıldığımda, çok kararlı bir ifadeyle üç defa hapşırmışım. Bunun bir anlamı vardır herhalde!

Kimsesiz Çocuklar Yurdu’na bırakılan on üçüncü çocuk olduğumdan, kuyruğuma bir mühür mumu yapıştıran Hemul, mührün üzerine sihirli on üç dam-gasını bastı. On iki çocuğun on ikisi de ağırbaşlı, uy-sal ve tertipli çocuklardı. Bence bunun nedeni Hemul’un onları, ne yazık ki, kucağına aldığından çok daha fazla yıkamasıydı. (Her türlü incelikten yoksun, kararlı bir karakterdi Hemul.)

Sevgili okuyucular, bütün odaları yan yana dizili, kare şeklinde, her tarafı açık kahverengiye boyalı bir Mumi evi hayal edin. İmkânsız değil mi? Bir Mu-mi evinin bir sürü şaşırtıcı köşe bucağı, merdiveni, balkonu ve kuleleri olur diyorsunuz. Ama orası öyle değildi işte. Daha da kötüsü, geceleri yataktan çık-mak kesinlikle yasaktı; kalkıp bir şeyler yiyeyim, bi-