Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

สารบญ Contents

บทความวจย RESEARCH ARTICLE1 1

Seroprevalence and risk factors associated with import-

ant zoonotic diseases in goats and sheep in the western

provinces of Thailand

Trakarnsak Paethaisong Philaiphon Chetiyawan

Rattiya Naksuwan

ความชกทางซรมวทยาและปจจยเสยง ของโรคตดตอจาก

สตวสคนทสาคญ ในแพะและแกะ ในจงหวดภาคตะวนตก

ของประเทศไทย

ตระการศกด แพไธสง พไลพร เจตยวรรณ รตตยา นาคสวรรณ

15

25

62 62

25

15

สารวจเชอแบคทเรยบงชในนาจากฟารมไกเนอ ในอาเภอ

แวงนอย จงหวดขอนแกน ประเทศไทย

ศรญญา เวฬวะณารกษ สาเภา ไพรตน ศรแผลง บงกช นพผล

อณระบาดวทยาของเชอวณโรคในฟารมกระบอปลก ใน

ภมภาคอสานใตของประเทศไทย ดวยเทคนค Spoligotyping

อดม เจอจนทร ขวญเกศ กนษฐานนท จารวรรณ คาพา

องคณา ฉายประเสรฐ

Survey of indicator bacteria in water of broiler farms in

Wang Noi district, Khon Kaen province, Thailand

Sirinya Weluwanarak Sampao Pairat Sornplang

Bongkot Noppon

Molecular epidemiology of bovine tuberculosis in swamp

buffalos in lower northeastern Thailand using

Spoligotyping

Udom Chuachan Kwankate Kanistanon

Jaruwan Kampa Ankana Chaiprasert

Efficacy of ensiled banana leaves on production

performance of laying hens

Tharinee Yikhio Paneeda Pumjureerat

Apinya Suyoteethanarat Prapassorn Plapundee

Surat Lomthaisong Kittikorn Suriwong

Yingluck Moonsan Preecha Moonsan

การศกษาประสทธภาพของใบกลวยหมกตอสมรรถภาพ

การผลตของไกไข

ธารณ ยคว ภาณดา ภมจรรตน อภญญา สโยธธนรตน

ประภสสร ปลาพนธด สรตน ลอมไธสง

กตตกร สรวงค ยงลกษณ มลสาร ปรชา มลสาร

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

สารบญ Contents

บทความวจย RESEARCH ARTICLE

Correlation between academic achievement (GPA)

and emotional quotient of preclinical students of the

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University,

in the academic year 2015

Chuleeporn Saksangawong Tugsaporn Talalug

Jintana Singkhornard

ความสมพนธระหวางผลการเรยน (GPA) และความ

ฉลาดทางอารมณของนกศกษา ระดบพรคลนก คณะสตว

แพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ปการศกษา 2558

ชลพร ศกดสงาวงษ ทกษศภรณ ตาละลกษณ จนตนา สงขร

78 78

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

วารสารสตวแพทยศาสตร มข.

http://vmj.kku.ac.th/

วตถประสงค 1. ตพมพบทความวจยและบทความทางวชาการรปแบบอน ๆ ในสาขาสตวแพทยศาสตร

และสาขาทเกยวของ ทมศกยภาพในการสงเสรมสขภาพ สวสดภาพ และสมรรถนะของสตว

2. สงเสรมแลกเปลยนความคด และความสมพนธอนดระหวางนกวชาการทเกยวของ

กบสขภาพสตว และการผลตสตว

3. เผยแพรเกยรตคณของสถาบน และวชาชพ

การดชนบทคดยอ ในฐานขอมลระดบชาต Thailand Citation Index (TCI)

ในฐานขอมลนานาชาต CAB Abstracts

เจาของ คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

สานกงาน สานกงานคณบด คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40002

กาหนดออก ปละ 2 ฉบบ

คาสมาชก 1 ป 160 บาท 2 ป 320 บาท 3 ป 480 บาท

ตลอดชพ 1,500 บาท (ยนยนสถานภาพทก 5 ป)

เปลยนแปลงทอย สงทอยใหมมาทสานกงานวารสารสตวแพทยศาสตร มข.

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

KKU Veterinary Journal

http://vmj.kku.ac.th/

Aim and Scope : To publish peer-reviewed articles in all aspects of veterinary

science with the potential to enhance the health, welfare, and

performance of animals, to promote the science and art of

veterinary medicine, and to provide a forum for discussion

and dissemination of ideas important to the profession.

Indexing and Abstracting : National database Thailand Citation Index (TCI)

International database CAB Abstracts

Owner : KKU Veterinary Journal is owned and published by Faculty of

Veterinary Medicine, Khon Kaen University, Khon Kaen, Thailand.

Office : Dean Office, Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University,

Khon Kaen, Thailand, 40002. Tel./Fax. 043-202404

Publishing Frequency : Twice yearly: Number 1 (January - June),

Number 2 (July - December)

Subscriptions : For one year, 160 baht; for two years, 320 baht;

for three years, 480 baht; for life-time membership, 1500 baht

(in this case subscribers need to confi rm their membership

every 5 year)

Price per issue : 80 baht

Change of Address : Send new address to the Journal’s offi ce

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

สารจากบรรณาธการ

ถงทานผอานและสมาชกทเคารพทกทาน วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ฉบบ ประจาป

พ.ศ. 2559 ไดเปลยนรปลกษณใหมทงปกและภายในเลม และทสาคญทสดสาหรบทานสมาชก

ทกาลงเตรยมตนฉบบ โปรดอานรายละเอยดคาแนะนาผเขยนทคณะกรรมการจดทาวารสาร

ไดปรบปรงแกไขใหม

ตวอกษรทใชเปลยนเปน Cordia New ขนาดตวอกษร 16 หากทานจดการเอกสาร

อางองดวยโปรแกรม “Endnote” โปรดเลอกรปแบบอางองตามวารสาร “Veterinary Microbiology”

การเขยนชอวทยาศาสตร หรอ อกษรตวเอยง โปรดไฮไลตตวเอยงดวยสเหลอง

เชน Streptococcus suis เพอความสะดวกในการตรวจสอบและจดเอกสารของโรงพมพ

ทานผเขยนโปรดตรวจสอบความถกตองของเอกสารอางองและรายละเอยด ทงนทาง

วารสารไมสามารถคนหรอเพมเตมขอมลใหแกทานได ชอวารสารไมควรใชอกษรยอ คณะผจดทา

จะตรวจสอบไดเพยงรปแบบการเขยน โดยเฉพาะอยางยงทานผเขยนทจะใชบทความวจยเพอ

ประเมนผลงานทางวชาการ ทางวารสารจะไมรบผดชอบคณภาพของผลงานทานจากขอผดพลาด

ของเอกสารอางอง

ทางวารสารยนดรบบทความวจยทเตรยมตนฉบบโดยใชภาษาองกฤษ แตตองผานการ

ตรวจสอบความถกตองของภาษามาแลวเปนอยางด หากตนฉบบผดไวยากรณ ทางวารสาร

ขอสงวนสทธในการปฏเสธการตพมพโดยไมตองผานการพจารณาจากผทรงคณวฒ

จงหวงวาทานผอานและสมาชกจะพอใจกบวารสารฉบบน และใหความไววางใจ

สงบทความทางวชาการมาตพมพกบเราตอไป

กชกร ดเรกศลป

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

วารสารสตวแพทยศาสตร มข.

คณะทปรกษา รศ. ดร. กตตชย ไตรรตนศรชย วท.บ., Ph.D. อธการบด มหาวทยาลยขอนแกน

รศ. สพ.ญ. ดร. สณรตน เอยมละมยสพ.บ., F.R.V.C.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ศ. น.สพ. ดร. เชดชย รตนเศรษฐากลสพ.บ. (เกยรตนยม), M.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ศ. ดร. วนชย มาลวงษ วท.บ., Ph.D.คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ศ. น.สพ. ดร. รงโรจน ธนาวงษนเวชสพ.บ. (เกยรตนยม), M.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศ. น.สพ. ดร. ทวศกด สงเสรมสพ.บ. (เกยรตนยม), Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

บรรณาธการ

ผศ. สพ.ญ. ดร. กชกร ดเรกศลป สพ.บ. (เกยรตนยม), M.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผชวยบรรณาธการ

อ. น.สพ. สวลกษณ ศรสภา สพ.บ., วท.ม.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. สพ.ญ. ดร. ราณ ซงห สพ.บ., M.S., Ph.D.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

กองบรรณาธการProf. Dr. Han Soo Joo DVM., M.S., Ph.D. University of Minnesota, USA

Prof. Dr. Anil Taku DVM., M.S., Ph.D.

Sher-e-Kashmir University of Agricultural Sciences and Technology of Jammu (SKUAST-Jammu), India

Prof. Dr. Frank F. MalloryB.Sc. (Hons), M.S., Ph.D.

Laurentian University, Sudbury, Ontario, Canada

ผศ. น.สพ. ดร .ไชยพศร ธารงยศวทยากล สพ.บ., M.S., Ph.D.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รศ. น.สพ. ปรณน จตะสมบต สพ.บ., วท.ม.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ผศ. น.สพ. ดร. นฤพนธ คาพา สพ.บ., M.S., Ph.D.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รศ. น.สพ. สทธศกด นพวญวงศ สพ.บ., วท.ม.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. สพ.ญ. ดร. จารวรรณ คาพาสพ.บ. (เกยรตนยม), M.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

อ. สพ.ญ. ดร. สภทตรา จตตมณ สพ.บ., ปร.ด.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. สพ.ญ. ดร. สรขจร ตงควฒนา สพ.บ., วท.ม., ปร.ด.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. น.สพ. ดร. เจษฎา จวากานนทสพ.บ. (เกยรตนยม), M.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รศ. น.สพ. ดร. สรรเพชญ องกตตตระกล สพ.บ., วท.ม., ปร.ด.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

อ. สพ.ญ. ดร. ทรรศดา พลอยงามสพ.บ. (เกยรตนยม), M.S., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

อ. สพ.ญ. ดร. สชวา จนทรหน สพ.บ., ปร.ด.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

อ. สพ.ญ. ดร. ศรญญา ฤกษอยสข สพ.บ., M.S., Ph.D.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. น.สพ. ดร. สมโภชน วระกล สพ.บ., Ph.D.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รศ. ดร. บงกช นพผลวท.บ., M.P.H., M.Phil., Ph.D.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. น.สพ. ดร. ธวชชย โพธเฮองสพ.บ. (เกยรตนยม), วท.ม., ปร.ด.

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

อ. สพ.ญ. ดร. ชลพร ศกดสงาวงษ สพ.บ., วท.ม., ปร.ด.คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผศ. น.สพ. ดร. ฤทธชย พลาไชยสพ.บ. (เกยรตนยม), วท.ม., ปร.ด.

คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ฝายจดการนางปรยาภรณ สระชน

นางสาวรตนา ดาวสาวะ

นางสดารตน บวทวน

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

KKU Veterinary JournalEditorial Advisory BoardAssoc. Prof. Dr. Kittichai Triratanasirichai

B.Sc., Ph.D. President, Khon Kaen University

Assoc. Prof. Dr. Suneerat Aiumlamai D.V.M., F.R.V.C.S.,Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Prof. Dr. Cherdchai Ratanasethakul D.V.M. (Hons), M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary MedicineKhon Kaen University

Prof. Dr. Wanchai Maleewong B.Sc., Ph.D. Faculty of Medicine, Khon Kaen University

Prof. Dr. Roongroje Thanawongnuwech

D.V.M. (Hons), M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Chulalongkorn University

Prof. Dr. Thaweesak Songserm D.V.M. (Hons), Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Kasetsart University

Editor Asst. Prof. Dr. Kochakorn Direksin D.V.M.(Hons),

M.S., Ph.D.Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Assistant EditorDr. Suvaluk Seesupa D.V.M., M.S. Faculty of Veterinary Medicine,

Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Ranee Singh D.V.M., M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Section EditorProf. Dr. Han Soo Joo DVM., M.S.,

Ph.D.University of Minnesota, USA

Prof. Dr. Anil Taku DVM., M.S., Ph.D.

Sher-e-Kashmir University of Agricultural Sciences and Technology of Jammu (SKUAST-Jammu), India

Prof. Dr. Frank F. Mallory B.Sc. (Hons), M.S., Ph.D.

Laurentian University, Sudbury, Ontario, Canada

Asst. Prof.Dr. ChaiyapasThamrongyoswittayakul

D.V.M., M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Assoc. Prof. Preenun Jitasombuti D.V.M. , M.S. Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Asst. Prof. Dr. Naruepon Kampa D.V.M., M.S.,Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Assoc. Prof. Suttisak Nopwinyoowong

D.V.M., M.S. Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Jaruwan Kampa D.V.M.(Hons), M.Sc., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Dr. Supatra Chittimanee D.V.M., Ph.D. Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Sirikachorn Tangkawattana

D.V.M., M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Jatesada Jiwakanon D.V.M.(Hons), M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Assoc. Prof. Dr. Sunpetch Angkititrakul

D.V.M., M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Dr. Trasida Ployngam D.V.M. (Hons), M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Dr. Sucheeva Junnu D.V.M., Ph.D. Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Dr. Sarinya Rerkyusuke D.V.M., M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Sompoth Weerakun D.V.M., Ph.D. Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Assoc. Prof. Dr. Bongkot Noppon B.Sc., M.P.H., M.Phil., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Tawatchai Pohuang D.V.M.(Hons), M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Dr. Chuleeporn Saksangawong D.V.M., M.S., Ph.D.

Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Asst. Prof. Dr. Rittichai Pilachai D.V.M.(Hons), M.S., Ph.D.

Faculty of Technology, Udon Thani Rajabhat University

Journal ManagementMrs.Preeyaporn Surachon

Mrs.Rattana Daosawa

Mrs.Sudarat Buatuan

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

รายชอผทรงคณวฒ (เรยงตามลาดบอกษร)

ลาดบท ชอ-สกล ทอย

1 ผศ.สพ.ญ.ดร. กชกร ดเรกศลป คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

2 ผศ.สพ.ญ.ดร. จารวรรณ คาพา คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

3 ผศ.ดร. ฐตมา นตราวงค คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

4 น.สพ. ดาเนน สบเสาะงาม บรษท Food and farm assurance จากด

5 รศ.ดร. บงกช นพผล คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

6 ผศ.สพ.ญ.ดร. ประภาพร ตงธนธานช คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

7 ผศ.น.สพ.ดร. พระพล สขอวน คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

8 สพ.ญ.ดร. พชรา เผอกเทศ คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

9 ผศ.สพ.ญ.ดร. ราณ ซงห คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

10 สพ.ญ.ดร. สชวา จนทรหน คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

11 ผศ.น.สพ.ดร. สวทย อปสย คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

12 รศ.น.สพ. สทธศกด นพวญวงศ คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 1

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

RESEARCH ARTICLE

Effi cacy of ensiled banana leaves on production

performance of laying hens

Tharinee Yikhio, Paneeda Pumjureerat, Apinya Suyoteethanarat, Prapassorn Plapundee,

Surat Lomthaisong, Kittikorn Suriwong,Yingluck Moonsan, Preecha Moonsan*

AbstractObjective - To evaluate ensiled banana leaves on performance and cost of production in

laying hens.

Materials and Methods - Experiment 1, banana leaves were subjected to a pre-treatment

by using the effective microorganism (EM) for 7 days. The banana leaves were divided

into 4 treatments (T), with 3 replicates and 3 samples; treatment 1 (control), T2, T3,

and T4 with EM inclusions at 0, 20, 40, and 80 ml./500 gram of banana leaves,

respectively. Then, all samples were evaluated for their physical characteristics and

chemical compositions. Experiment 2, select the best formula of ensiled banana leaves

from the experiment 1 for a performance test in laying hens with the completely randomized

experimental design. Thirty-six 21 weeks old of commercial breed (CP Brown) laying

hens were used, and divided into 3 treatment groups with 6 replicates, 2 hens per

each replicate. The hens were followed for 35 days. Group 1 (G1), TG2, and G3

composted of ensiled banana leaves at 0% (control), 5%, and 10 % in the feed formula,

respectively.

Results - Experiment 1, the overall physical characteristic score of T4 was

significantly higher than T3, T2, and T1 (P<0.05). Protein levels (%) of T4 (13.91 ± 0.12),

T3 (13.71 ± 0.13), and T1 (13.60 ± 0.09) were significantly higher than that of T2 (12.85

± 0.21) (P<0.01). Experiment 2, the production performances, i.e., average feed intake

(gram/head/day) of G3 (98.74 ± 0.12) was significantly higher than G2 (90.31 ± 1.43),

and G1 (82.57 ± 1.53) (P<0.01). Total weight of eggs and average egg production

were not significantly different (P>0.05). Feed to egg weight conversion ratio of G3

KKU Veterinary Journal2

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

(3.98 ± 0.21) was significantly higher than G2 (3.23 ± 0.12), and G1 (3.06 ± 0.21)

(P<0.05). Total feed cost (bahts/group) of G3 (100.02 ± 0.12) was significantly higher

than G2 (90.72 ± 1.43), and G1 (84.90 ± 1.57) (P<0.01). Egg quality; yolk color,

albumen height, shell thickness and Haugh unit were not different (P>0.05).

Conclusion - Levels of protein and energy in banana leaves were improved by EM

fermentation, but did not affect the fiber fraction. Use of ensiled banana leaves in the

diet could increase feed intake and egg production cost in laying hens. However, the

ensiled banana leaves had no effect on egg quality. Therefore, further study is

needed to improve the quality of banana leaves.

Keywords: ensiled banana leave, Effective microorganism, laying hen, performance,

production costFaculty of Food and Agricultural Technology, Pibulsongkram Rajabhat University, Muang, Phitsanulok 65000 Thailand

* Corresponding author E-mail: pmoonsan@yahoo.com

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 3

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

บทความวจย

การศกษาประสทธภาพของใบกลวยหมก

ตอสมรรถภาพการผลตของไกไข

ธารณ ยคว ภาณดา ภมจรรตน อภญญา สโยธธนรตน ประภสสร ปลาพนธด สรตน ลอมไธสง

กตตกร สรวงค ยงลกษณ มลสาร ปรชา มลสาร*

บทคดยอวตถประสงค เพ�อศกษาผลการใชใบกลวยหมกตอสมรรถภาพการผลตของไกไข และตนทน

การผลตไข

วสด อปกรณ และวธการ การทดลองท� 1 การใชจลนทรยท�มประสทธภาพ (อเอม)

หมกใบกลวยเปนระยะเวลา 7 วน โดยแบงเปน 4 กลมการทดลอง กลมละ 3 ซ �าๆ ละ 3 ตวอยาง

คอ กลมท� 1 (กลมควบคม), 2, 3 และ 4 ใชอเอมในการหมกท�ระดบความเขมขน 0, 20, 40 และ

80 มลลลตรตอใบกลวย 500 กรม ตามลาดบ ประเมนเพ�อเปรยบเทยบลกษณะทางกายภาพ

และองคประกอบทางเคมของแตละสตร ในการทดลองท� 2 เลอกสตรการหมกใบกลวยท�ด

ท�สดของการทดลองท� 1 เพ�อใชเตรยมใบกลวยเปนวตถดบอาหารไกไข เพ�อศกษาสมรรถภาพ

การผลตของไกไขสายพนธลกผสมทางการคา (ซพ บราวน) อาย 21 สปดาห เพศเมย จานวน

36 ตว วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณแบงเปน 3 กลมทดลองๆ ละ 6 ซ �า ๆ ละ 2 ตว

เล �ยงในกรงตบเปนระยะเวลา 35 วน โดยกลมทดลองท� 1, 2 และ 3 ไดรบอาหารท�มใบกลวย

หมกอเอมในระดบรอยละ 0 (กลมควบคม), 5 และ 10 ตามลาดบ

ผลการศกษา การทดลองท� 1 พบวาคะแนนรวมลกษณะทางกายภาพของสตรท� 4 มคาสงกวา

สตรท� 3, 2 และ 1 อยางมนยสาคญ (P<0.05) ระดบโปรตนสตรท� 4 (13.91 ± 0.12), 3 (13.71 ±

0.13) และ 1 (13.60 ± 0.09) มคาสงกวาสตรท� 2 (12.85 ± 0.21) (P<0.01) การทดลองท� 2 พบ

วา สมรรถภาพการผลต ไดแก ปรมาณการกนไดเฉล�ยตอตว (กรม/ตว/วน) ของกลมทดลองท� 3 (98.74

± 0.12) สงกวากลมทดลองท� 2 (90.31 ± 1.43) และกลมทดลองท� 1 (82.57 ± 1.53) (P<0.01)

น �าหนกไขรวมท �งหมด และอตราการใหผลผลตไขเฉล�ยไมมความแตกตางกน (P>0.05) อตรา

การเปล�ยนอาหารเปนน �าหนกไขของกลมทดลองท� 3 (3.98 ± 0.21) สงกวากลมทดลองท� 2 (3.23

± 0.12) และกลมทดลองท� 1 (3.06 ± 0.21) (P<0.05) ตนทนคาอาหารท �งหมด (บาท) ของกลม

ทดลองท� 3 (100.02 ± 0.12) สงกวากลมทดลองท� 2 (90.72 ± 1.43) และกลมทดลองท� 1 (84.90

KKU Veterinary Journal4

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

± 1.57) (P<0.01) คณภาพของไข ไดแก สของไขแดง ความสงไขขาว ความหนาของเปลอกไข

และคณภาพไขโดยรวมไมแตกตางกน (P>0.05)

ขอสรป การใชอเอมหมกใบกลวยมผลเพ�มระดบโปรตนและพลงงาน แตไมมผลตอองคประกอบ

ของเย�อใย สวนการใชใบกลวยหมกจลนทรยในอาหาร ทาใหไกกนอาหารเพ�มข �นและมตนทน

การผลตไขสงข �น แตไมมผลตอคณภาพไข จงควรศกษาเพ�มเตมเพ�อใหไดขอมลสาหรบการ

ปรบปรงคณภาพใบกลวย

คาสาคญ: ใบกลวยหมก จลนทรยทมประสทธภาพ ไกไข ประสทธภาพการผลต ตนทน

การผลต

คณะเทคโนโลยการเกษตรและอาหาร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม อ. เมอง จ. พษณโลก 65000

* ผเขยนทใหการตดตอ อเมล: pmoonsan@yahoo.com

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 5

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

บทนา

เกษตรกรผ เล �ยงไกไขในพ �นท� ตาบลจอมทอง อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ประสบ

ปญหาเร�องตนทนคาอาหารสตวสง ทาใหไมไดกาไรจากการผลตไขไก โดยมตนทนการผลตไข

ตอหน�งฟองเฉล�ยประมาณ 3.50 – 4.25 บาท (ขอมลจากการสมภาษณเกษตรกร) จงตองการ

นาใบกลวยน �าวาซ�งเปนผลพลอยไดจากตนกลวยท�มเปนจานวนมากในทองถ�นมาใชเปนอาหาร

เสรมสาหรบเล �ยงไกไขเพ�อลดตนทนคาอาหาร อยางไรกตามใบกลวยเปนวตถดบท�มเย�อใย

สง เฉล�ยรอยละ 23-28 และมสารอาหาร เชน โปรตนต�า โดยเฉล�ยอยระหวางรอยละ 9-12

(Anonymous, 2008; Babatunde, 1992) จงควรทาการศกษาแนวทางการเพ�มคณคาทาง

โภชนะใหแกใบกลวยกอน

วธการท�นาสนใจไดแก การนาใบกลวยหมกกบจลนทรยท�สามารถยอยสลายเซลลโลส

หรอคารโบไฮเดรตสวนท�ยอยยากเพ�อใหสตวสามารถใชประโยชนไดงายข �น ตลอดจนเพ�ม

ระดบโปรตนในวสดหมกได ซ�งมรายงานวา จลนทรยท�มประสทธภาพหรออเอม (Effective

microorganism; EM) เปนสวนผสมของจลนทรยท�มประโยชน และมอยตามธรรมชาตหลายชนด

(Chantsavang et al., 1998; Higa and Parr, 1994; Samarasinghe et al., 2004) จลนทรย

เหลาน �มคณสมบตแตกตางกน ไดแก 1) จลนทรยพวกเช �อราท�มเสนใย ทาหนาท�เปนตวเรง

การยอยสลาย 2) จลนทรยพวกสงเคราะหแสง ทาหนาท�สงเคราะหสารอนทรยใหแกวสดหมก

3) จลนทรยท�ใชในการหมกทาหนาท�เปนตวกระตนใหการยอยสลายเกดข �นไดด 4) จลนทรย

พวกตรงไนโตรเจน ทาหนาท�ตรงกาซไนโตรเจนจากอากาศ เพ�อใหวสดหมกผลตสารท�เปน

ประโยชนตอการเจรญเตบโต เชน โปรตนและสารอนทรยอ�น ๆ และ 5) จลนทรยพวกสราง

กรดแลคตก ซ�งมประสทธภาพในการตอตานเช �อราและแบคทเรยท�เปนโทษ (Chantsavang

et al., 1998; Higa and Parr, 1994) โดยจลนทรยท�รวมอยสวนใหญเปนจลนทรยในกลม

แลคโตบาซลลสและยสต และจลนทรยอ�นๆ ท�รวมอยในปรมาณนอย พบวาอเอมสามารถ

นามาหมกสวนตางๆ ของพชและเศษเหลอทางการเกษตรเพ�อยอยสลายสารอนทรย (Higa and

Parr, 1994) ตลอดจนพบวาเพ�มการยอยไดและการใชประโยชนของเย�อใยไดในสตวหลายชนด

(Higa and Parr, 1994; Samarasinghe et al., 2004) นอกจากน �การเพ�มกากน �าตาลลงไปใน

การหมก เพ�อใหเปนอาหารของจลนทรยในอเอมซ�งจะทาใหกระบวนการหมกเกดข �นไดเรวและ

มประสทธภาพดข �น (Higa and Parr, 1994; Lertrattanapong et al., 2012)

KKU Veterinary Journal6

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

วสด อปกรณ และวธการ

การทดลองท� 1 การใชอเอมปรบปรงคณภาพของใบกลวยโดยวธการหมก

1. เตรยมใบกลวยน �าวาสด เลาะเสนกลางใบออก ห�นหรอสบดวยมดเปนช �นเลก ๆ ขนาด

ประมาณ 0.5 ตารางเซนตเมตร นามาหมกในสภาพไรอากาศ เปนระยะเวลา 7 วน ทาการทดลอง

หมก 4 กลมๆ ละ 3 ซ �า ๆ ละ 3 ถง รวมเปน 36 ถง โดยแตละกลมการทดลองมสวนผสมของ

อเอม 0, 20, 40 และ 80 มลลลตร รวมกบกากน �าตาล 80 มลลลตร ตอใบกลวย 500 กรม

เทากนทกกลม

2. การวเคราะหองคประกอบทางกายภาพ เม�อหมกครบระยะเวลาการหมก 7 วนแลว

เปดถงใบกลวยหมกแตละกลมเพ�อประเมนลกษณะทางกายภาพตามมาตรฐานพชหมกของกรม

ปศสตว ไดแก กล�น เน �อพชหมก และส (Anonymous, 2004)

3. วเคราะหองคประกอบทางเคม (A.O.A.C., 1990) ไดแก วตถแหง โปรตน ไขมนเถา

เย�อใยท�ไมละลายในสารซกฟอกท�เปนกลาง (Neutral detergent fiber; NDF) และพลงงาน

เปรยบเทยบระหวางกลมการทดลอง เพ�อหาสตรการหมกท�ทาใหใบกลวยมคณคาทางโภชนะ

สงท�สด และเหมาะสาหรบศกษาการใชใบกลวยหมกทดแทนอาหารไกไขตอสมรรถภาพการผลต

และตนทนการผลตไขในการทดลองท� 2

การทดลองท� 2 ศกษาการใชใบกลวยหมกทดแทนอาหารไกไขตอสมรรถภาพการผลต

และตนทนการผลตไข

งานวจยน �ทดลองเล �ยงไกในโรงเรอนระบบเปด ณ ฟารมปศสตว มหาวทยาลยราชภฏ

พบลสงคราม (สวนทะเลแกว) ตาบลพลายชมพล อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก โดยใชไกไขพนธ

ลกผสมทางการคา (ซพ บราวน) อาย 21 สปดาห เพศเมย จานวน 36 ตว ขงในกรงตบ

18 กรง ๆ ละ 2 ตว ใชเวลาในการเล �ยง 35 วน วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ แบงเปน

3 กลมทดลองๆ ละ 6 ซ �า ๆ ละ 2 ตว แตละกลมทดลองใหอาหารท�มใบกลวยหมกผสมในสตร

อาหารท�ระดบรอยละ 0, 5 และ 10 ซ�งอาหารทดลองมการคานวณและปรบสตรอาหาร

ท �งสามกลม ใหมความเทาเทยมกนของสารอาหารโดยเฉพาะโปรตน พลงงาน แคลเซยม

และกรดอะมโนท�จาเปน ใหอาหารสองม �อตอวน ในเวลาเชา (07.30-08.00 น.) และเยน

(15.30-16.00 น.) ในปรมาณ 110 กรมตอตวตอวน ตามคาเฉล�ยความตองการของไกไข

ในระยะไข (Simakorapint, 1999) มน �าสะอาดใหกนตลอดเวลา

สงเกตพฤตกรรมและสขภาพไกระหวางใหอาหาร และเกบไข ทาความสะอาดกรง

และโรงเรอนทกวน ไขท�เกบไดจากแตละซ �าจะถกสมรอยละหาสบ เพ�อนาไปวเคราะหคณภาพ

ไขดวยเคร�องตรวจวดคณภาพไขแบบอตโนมต รนอเอมท-5200 (Egg Multi Tester-5200)

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 7

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

การบนทกและการวเคราะหขอมล

1) สมรรถภาพการผลต ไดแก ปรมาณอาหารท�กนได น �าหนก อตราการเจรญเตบโต ปรมาณ

และน �าหนกไขท�ผลตได คณภาพไข การปวย อตราการตาย ราคาอาหารทดลอง และตนทน

การผลต

2) ทาการเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตของแตละกลมการทดลอง และวเคราะห

ความแปรปรวนของขอมล (Analysis of variance) โดยใชโปรแกรมสาเรจรปทางสถต

ระยะเวลาดาเนนการวจย

1) การทดลองท� 1 ระหวางวนท� 20 เมษายน 2558 ถง วนท� 21 พฤษภาคม 2558

2) การทดลองท 2 ระหวางวนท 1 มถนายน 2558 ถง วนท 21 กรกฎาคม 2558

ผลการศกษา

การทดลองท 1

พบวาใบกลวยหมกมลกษณะทางกายภาพท�ด มกล�นเปร �ยวและหอมคลายกบกล�น

ผลไมดอง มสเหลองอมเขยว หรอน �าตาลทอง และเน �อใบกลวยท�หมกมลกษณะแนน ไมล�น หรอ

เนาเสย ไดคณลกษณะตรงตามมาตรฐานพชหมกของกรมปศสตว (Anonymous, 2004) คะแนน

รวมลกษณะทางกายภาพทางดานกล�น ส เน �อสมผส และคะแนนโดยรวม (Table 1) ของกลม

ทดลองท� 4 มคาสงกวากลมท� 3, 2 และ 1 อยางมนยสาคญ (P<0.05)

เม�อวเคราะหองคประกอบทางเคม (Table 2) พบวาวตถแหงของใบกลวยหมกแตละ

กลมมคาใกลเคยงกนอยในระดบรอยละ 29.40-30.81 ระดบโปรตนของสตรท� 4 สงกวาสตรท�

3, 1 และ 2 ไดแกรอยละ 13.91, 13.71, 13.60 และ 12.85 ในฐานวตถแหงตามลาดบ (P<0.01)

นอกจากน �พบวาการหมกดวยอเอม มแนวโนมทาใหคาพลงงานในใบกลวยหมกสงข �น โดย

สตรท� 4 มคาพลงงานสงท�สด รองลงมาคอ สตรท� 3, 2 และกลมควบคมมคาพลงงานต�าท�สด

คอ 4,407.92, 4,349.74, 4,331.90 และ 4,277.90 กโลแคลอรตอกโลกรม ตามลาดบ

องคประกอบเถาของสตรท� 4 สงกวาสตรท� 3, 1 และ 2 คดเปนรอยละ 8.64, 7.75, 5.76 และ

5.06 ตามลาดบ (P<0.01) เย�อใยท�ไมละลายในสารซกฟอกท�เปนกลาง และไขมนของแตละกลม

การทดลองมคาใกลเคยงกนและไมแตกตางกนทางสถต

KKU Veterinary Journal8

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Table 1. Physical characteristic scores of the ensiled banana leaves

Table 2. Effects of effective microorganism on nutrient compositions of ensiled

banana leaves

*a, b, c Means with different superscripts within the same column are significantly different (P < 0.01)

** NDF: Neutral detergent fiber

การทดลองท 2

ใชสตรการหมกใบกลวยของกลมท� 4 จากการทดลองท�หน�ง เตรยมใบกลวยเพ�อใชเปน

วตถดบในสตรอาหารไกไข เพ�อศกษาสมรรถภาพการผลตของไกไขและตนทนการผลต

Treatment T1 T2 T3 T4 P-value

Odor1 6.96 ± 0.94d 7.19 ± 1.11d 9.63 ± 1.18c 10.15 ± 0.56c 0.00**

Texture2 2.31 ± 0.41d 2.56 ± 0.36d 2.61 ± 0.33d 3.20 ± 0.24c 0.00**

Color3 2.06 ± 0.31b 2.06 ± 0.24b 2.20 ± 0.29b 2.57 ± 0.73a 0.01*

Overall4 11.33 ± 1.66e 11.79 ± 1.71e 14.44 ± 1.19d 15.92 ± 1.53c 0.00**

Quality Medium Medium Medium Good

The assessment followed the score (points) as described by the department of livestock development (Anonymous, 2004); 1 Odor; the fragrance smells like pickled fruits or vinegar = 12, not aromatic or slightly fruity = 8, very pungent smell = 4, rancid or

moldy smell = 02 Texture; tight, leaves and stems that remain intact and undiluted = 4, tight with tender leaves and stems, slippery mucous = 2, tight

with very tender leaves and stems, impurities = 1, very dirty and muddy slime = 0.3 Color; yellow-green or khaki = 3, yellowish green or dark green = 2, brown = 1, dark brown or black = 04 Overall quality (total points); very good = 20-25, good = 15-19, medium = 6-14, low = 0-5

*a, b Means with different superscripts within the same row are significantly different (P < 0.05)

**c, d, e Means with different superscripts within the same row are significantly different (P < 0.01)

Treatment Dry matter

(%)

Protein

(% DM)

Energy

(Kcal/kg)

Ash

(% DM)

NDF**

(% DM)

Fat

(% DM)

T1 30.59 ± 0.55 13.60 ± 0.09a 4,277.90 ± 91.91 5.76 ± 0.37c 45.72 ± 0.80 8.39 ± 1.31

T2 29.40 ± 0.41 12.85 ± 0.21b 4,331.90 ± 7.66 5.06 ± 0.17c 48.79 ± 1.71 7.55 ± 1.91

T3 30.78 ± 0.50 13.71 ± 0.13a 4,349.74 ± 15.56 7.75 ± 0.40b 47.29 ± 0.85 7.18 ± 1.77

T4 30.81 ± 0.66 13.91 ± 0.12a 4,407.92 ± 34.59 8.64 ± 0.06a 46.95 ± 0.91 8.63 ± 0.10

P-value 0.221 0.000* 0.104 0.000* 0.308 0.600

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 9

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

ในการทดลองท� 2 พบวา สมรรถภาพการผลต (Table 3) ไดแก ปรมาณการกนไดเฉล�ยตอตว

(กรม/ตว/วน) ของกลมทดลองท� 3 (98.74) สงกวากลมทดลองท� 2 (90.31) และกลมทดลองท� 1

(82.57) อยางมนยสาคญ (P<0.01) น �าหนกไขรวมท �งหมด และอตราการใหผลผลตไขเฉล�ยไมม

ความแตกตางกนทางสถต (P>0.05) อตราการเปล�ยนอาหารเปนน �าหนกไขของกลมทดลอง

ท� 3 (3.98) สงกวากลมทดลองท� 2 (3.23) และกลมทดลองท� 1 (3.06) อยางมนยสาคญ (P<0.05)

ตนทนคาอาหารท �งหมด (บาท) ของกลมทดลองท� 3 (100.02) สงกวากลมทดลองท� 2 (90.72)

และกลมทดลองท� 1 (84.90) อยางมนยสาคญ (P<0.01) คณภาพของไข ไดแก สของไขแดง

ความสงไขขาว ความหนาของเปลอกไข และคณภาพไขโดยรวมไมแตกตางกนทางสถต

(P>0.05)

Table 3. Effects of feeding ensiled banana leaves on production performance and

the egg quality in laying hens

Haugh unit : AA level = more than 72 point, A level = between 60-71 point, and B level = less than 60 points.

Yolk color (point): 1 through 15 according to the standard color fan

Data are means ± SD values (n= 12 per treatment group)

* a, b Means with different superscripts within the same row are significantly different (P < 0.05)

** c, d, e Means with different superscripts within the same row are significantly different (P < 0.01)

ParametersLevels of ensiled banana leaves inclusion (%)

P-value0% 5% 10%

Feed intake (g/hen/day) 82.57 ± 1.53e 90.31 ± 1.43d 98.74 ± 0.12c 0.000**

Egg mass (g) 1,908.73 ± 116.56 1,958.51 ± 45.62 1,752.62 ± 85.09 0.272

Egg production rate (%) 63.21± 3.214 56.78 ± 1.584 58.92 ± 4.786 0.441

FCR (g/g) 3.06 ± 0.21b 3.23 ± 0.12b 3.98 ± 0.21a 0.015*

Feed cost (baht/kg.) 14.69 14.35 14.47

Total feed cost (baht) 84.90 ± 1.57e 90.72 ± 1.43d 100.02 ± 0.12c 0.000**

Egg weight (g/egg) 49.68 ± 1.06b 55.27 ± 0.72a 54.29 ± 1.70a 0.02*

Yolk color (point) 3.70 ± 0.41 5.60 ± 0.94 6.40 ± 0.63 0.06

Albumin height (mm.) 3.96 ± 0.18 4.30 ± 0.41 3.97 ± 0.42 0.75

Egg shell thickness (mm.) 0.64 ± 0.02 0.64 ± 0.01 0.61 ± 0.01 0.19

Haugh unit 61.18 ± 1.33 60.71 ± 3.72 59.21 ± 2.99 0.88

KKU Veterinary Journal10

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

วจารณ

1. การทดลองท 1 การใชอเอมปรบปรงคณภาพของใบกลวยโดยวธการหมก

1.1 ลกษณะทางกายภาพ

ใบกลวยหมกทกกลมมลกษณะทางกายภาพท�ด ไดคณลกษณะตรงตามมาตรฐาน

พชหมกของกรมปศสตว (Anonymous, 2004; Lertrattanapong et al., 2012) โดยกลมทดลองท� 4

มประสทธภาพการหมก ลกษณะทางกายภาพโดยรวมดท�สด เน �อใบกลวยหมกมลกษณะแนน

มส�งเจอปนหรอเช �อรานอยกวากลมทดลองอ�นๆ นาจะเน�องมาจากการหมกใบกลวยดวยอเอม

มสวนชวยสนบสนนใหกระบวนการหมกเกดข �นอยางมประสทธภาพ (Higa and Parr, 1994;

Lertrattanapong et al., 2012)

1.2 องคประกอบทางเคม

องคประกอบทางเคมของใบกลวยท�หมกครบ 7 วน พบวา มวตถแหงรอยละ 30.81

ของน �าหนกแหง โปรตนรอยละ 13.91 พลงงานรวม 4,407.92 กโลแคลอรตอกโลกรม เถารอยละ

8.64 เย�อใยท�ไมละลายในสารละลายท�เปนกลางรอยละ 46.95 และไขมนรอยละ 8.63 ของ

น �าหนกแหง มองคประกอบทางเคมใกลเคยงกบพชหมกท�มคณคาทางอาหารสงชนดอ�น

เชน หญาเนเปยรยกษ หญากนนสมวง และตนขาวโพดหวาน ซ�งมโปรตนเฉล�ยอยในชวงรอยละ

11.10-14.88 (Lertrattanapong et al., 2012) และเม�อเปรยบเทยบกบองคประกอบทางเคม

ของใบกลวยท�ไมไดหมก ซ�งมวตถแหงรอยละ 28.00 โปรตนรอยละ 11.70 พลงงานรวม 4,335

กโลแคลอร เถารอยละ 13.70 เย�อใยท�ไมละลายในสารละลายท�เปนกลางรอยละ 24.30 และ

ไขมนรอยละ 7.60 ของน �าหนกแหง (Anonymous, 2008) จะเหนไดวา ใบกลวยหมกมโภชนะ

สงกวาใบกลวยท�ไมไดหมก แสดงใหเหนวาการหมกดวยอเอมทาใหใบกลวยมโปรตน พลงงาน

และไขมน เพ�มมากข �นกวาใบกลวยท�ไมไดหมก นาจะเน�องมาจากอเอมประกอบดวยจลนทรย

หลายกลมรวมท �งจลนทรยท�สามารถตรงไนโตรเจน และยสตซ�งมความสามารถในการเพ�ม

โปรตนใหแกวสดหมก (Chantsavang et al., 1998; Higa and Parr, 1994) อยางไรกตาม

การหมกดวยอเอมและกากน �าตาลในระยะเวลา 7 วน ไมมผลตอองคประกอบของเย�อใย

ในใบกลวย สอดคลองกบ Oboh and Akindahunsi (Oboh and Akindahunsi, 2003)

ซ�งอธบายวา ยสตสามารถสรางเอนไซมซ�งเปนสารโปรตนออกมาในระหวางกระบวนการหมก

ทาใหวสดหมกมโปรตนเพ�มข �น และรายงานเพ�มเตมวาการหมกยสตทาใหระดบไขมนในแปง

มนสาปะหลงเพ�มข �นจากรอยละ 3.6 เปน 4.5 โดยไมมการเปล�ยนแปลงของระดบเย�อใย

จากองคประกอบทางเคมของใบกลวยหมกอเอมของท �ง 4 กลมทดลอง พบวา

กลมทดลองท� 4 มองคประกอบทางเคมเหมาะสาหรบนาไปเปนวตถดบอาหารสตว เน�องจาก

มระดบโปรตน พลงงาน และไขมนสงกวาทกกลมทดลอง

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 11

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

2. การทดลองท 2 ผลการใชใบกลวยหมกอเอมในอาหารตอสมรรถภาพการผลตของไกไข

งานวจยน � แบงเปน 3 กลมทดลอง โดยกลมทดลองท� 1 ใหอาหารผสม (กลมควบคม)

กลมทดลองท� 2 ใหใบกลวยหมกผสมในสตรอาหารท�ระดบรอยละ 5 และกลมทดลองท� 3 ใหใบ

กลวยหมกผสมในสตรอาหารท�ระดบรอยละ 10 พบวา

2.1 สมรรถภาพการผลตของไกไขทเลยงดวยอาหารทดลองทผสมใบกลวหมก

จลนทรยอเอมระดบตาง ๆ

1) น �าหนกไขท �งหมด และอตราการใหผลผลตไขมคาไมแตกตางกนทางสถต สอดคลอง

กบงานวจยของ มนญญา (Boonyoung et al., 1995) ซ�งรายงานวา น �าหนกไขท �งหมด และ

อตราการใหผลผลตไขของไกไขท�กนน �าผสมอเอมมคาไมแตกตางกนทางสถตกบกลมควบคม

(P>0.05)

2) ปรมาณอาหารท�กนไดเฉล�ยตอตว ต �งแตสปดาหท� 1-5 ของกลมทดลองท� 2 และ 3

มคาสงกวากลมท� 1 อยางมนยสาคญทางสถต (P<0.01) เน�องจากอาหารผสมใบกลวยหมก

อเอมมกล�นหอม ตลอดจนมเย�อใยสงกวากลมควบคม ทาใหทางเดนอาหารมการเคล�อนไหว

เพ�มข �น และอตราการไหลผานของอาหารในทางเดนอาหารเรวข �น (Kantho, 1986) จงอาจมผล

ลดชวงเวลาในการสมผสกบเอนไซมในระบบทางเดนอาหาร (de Vries et al., 2012) ทาให

การยอยไดของสารอาหารลดลง (Bach Knudsen, 2001; de Vries et al., 2012) ไกจงตองกน

อาหารเพ�มข �นเพ�อใหไดพลงงานตามความตองการ (Kantho, 1986)

3) อตราการเปล�ยนอาหารเปนน �าหนกไข เฉล�ยสปดาหท� 1-5 ของกลมการทดลองท� 3

มคาสงกวากลมการทดลองท� 1 และ 3 อยางมนยสาคญทางสถตต (P<0.05) เน�องมาจากไก

มปรมาณการกนท�สงกวากลมอ�น ๆ

4) ตนทนคาอาหารท �งหมด (บาท) รวมสปดาหท� 1-5 ของกลมการทดลองท� 3 และ 2

มคาสงกวากลมการทดลองท� 1 อยางมนยสาคญทางสถตต (P<0.05) เน�องมาจากอเอมมราคา

ท�สง ตลอดจนไกท�ไดรบอาหารผสมใบกลวยหมกมปรมาณการกนอาหารและอตราการเปล�ยน

อาหารเปนน �าหนกไขท�สงกวา

2.2 คณภาพไขของไกไขท�เล �ยงดวยอาหารผสมใบกลวยหมกอเอมระดบตาง ๆ

1) การใชใบกลวยหมกอเอมในอาหารไกไข พบวา คาความหนาของเปลอกไข และ

คณภาพไขโดยรวมไมมความแตกตางกน สอดคลองกบการทดลองใชใบกลวยปน และใบมะขาม

เทศปนในสตรอาหารของไกไข ทพบวาปรมาณอาหารทกนเฉลยตอตวตอวนของไกทไดรบการ

เสรมใบพชดงกลาวจะสงมากกวาการไมใชใบพชอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01)

แตกไมไดทาใหสมรรถภาพการผลตดอยลง โดยทมวลไข คาฮอกยนต ความสงไขขาว และความ

KKU Veterinary Journal12

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

หนาเปลอกไข เปอรเซนตไขขาว ไขแดง และเปลอกไข ไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05)

(Buakeeree, 2007)

2) คะแนนสของไขแดงในกลมทดลองท� 2 และ 3 มคาสงกวากลมทดลองท� 1 เน�องจาก

ใบกลวยมสเขยวเขมนาจะเปนแหลงของสารส ทาใหไขสแดงเขมข �น สอดคลองกบการใช

ใบกลวยปนและใบมะขามเทศปนในสตรอาหารซ�งมผลทาใหสไขแดงเขมกวาการไมใชใบพช

การใชใบมะขามปนและใบมนสาปะหลงปนในสตรอาหารอยางมนยสาคญย�งทางสถต

(P<0.01) (Buakeeree, 2007) ในทานองเดยวกบการเสรมผงชาเขยวเพ�มข �น ทาใหสของไขแดง

มความเขมข �น อยางมนยสาคญย�งทางสถต (P<0.01) (Pengsila and Suksupath, 2015)

ขอสรป

การใชอเอมหมกใบกลวยมผลทาใหโปรตนและพลงงานเพ�มข �น แตไมมผลตอองค

ประกอบของเย�อใยในใบกลวย การใชใบกลวยหมกจลนทรยในสตรอาหารมผลทาใหไกไข

มปรมาณการกนอาหารเพ�มข �นและทาใหตนทนการผลตไขสงข �นดวย แตไมมผลกระทบ

ตอคณภาพไข ดงน �นผลการศกษาน �จงเปนการใหขอมลเบ �องตน และจาเปนตองมการศกษา

ตอไป เพ�อใหไดขอมลเพ�มเตมเก�ยวกบวธการท�เหมาะสมในการปรบปรงคณภาพใบกลวยเพ�อ

ใชเปนอาหารไกไข

กตตกรรมประกาศ

ในการทาวจยเร�อง ผลการใชใบกลวยหมกจลนทรยท�มประสทธภาพในอาหารตอ

สมรรถภาพการผลตของไกไข ในคร �งน � คณะผ วจยตองขอขอบพระคณเกษตรกรผ เล �ยงไกไข

ในตาบลจอมทอง อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ท�ไดต �งประเดนคาถามอนเปนท�มาของโจทย

วจย และขอขอบพระคณมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามท�ไดสนบสนนทนการทางานวจย

นอกจากน �ขอขอบพระคณ ผศ.ดร. ณฐมา เฉลมแสน และเจาหนาผดแลหองปฏบตการอาหารสตว

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตพษณโลก ตลอดจนเจาหนาท�ผดแลหองปฏบตการ

คณะ และอาคารปฏบตการแปรรป เจาหนาท�ฟารมปศสตว คณะเทคโนโลยการเกษตรและ

อาหาร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ซ�งใหการดแลและคาปรกษาการใชเคร�องมอปฏบต

การวเคราะหอาหารสตวและคณภาพไข การผสมอาหารทดลอง และการเล �ยงสตวทดลอง

จนแลวเสรจ

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 13

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

เอกสารอางอง

1. A.O.A.C., 1990, Official methods of analysis, 15 Edition. Association of Official

Analytical Chemists, USA, 684 p.

2. Anonymous, 2004, Silage standard of the Bureau of animal nutrition development.

Department of Livestock Development, Bangkok, 21 p.

3. Anonymous 2008. The use of banana by-products to feed the animals (Bangkok,

Bureau of animal nutrition development).

4. Babatunde, G.M. 1992. Availability of banana and plantain products for animal

feeding (Roma, FAO).

5. Bach Knudsen, K.E., 2001, The nutritional significance of “dietary fibre” analysis.

Animal Feed Science and Technology 90, 3-20.

6. Boonyoung, M., Chotisasitorn, S., Puminn, O., Attamunekune, S., Chansavang, S.,

1995. The effect of EM microorganism supplementation in drinking water on layer

performance and egg quality In: the 33th Kasetsart University Annual Conference,

Bangkok, 30 January - 1 February 1995.

7. Buakeeree, K., 2007, Effects of some plant leaf meal on egg production

performance of laying hens and egg quality. Agricultural Technology Songkhla

Rajabhat University 3, 1-14.

8. Chantsavang, S., Sritooma, T., Watcharangkul, P., 1998. Influence of effective

microorganisms on the quality of poultry products In: the 36th Kasetsart

University Annual Conference, Bangkok, 3-5 February 1998.

9. de Vries, S., Pustjens, A.M., Schols, H.A., Hendriks, W.H., Gerrits, W.J.J., 2012,

Improving digestive utilization of fiber-rich feedstuffs in pigs and poultry by pro

cessing and enzyme technologies: A review. Animal Feed Science and Technology

178, 123-138.

10. Higa, T., Parr, J.F., 1994, Beneficial and effective microorganisms for a sustainable

agriculture and environment. International nature farming research centre, Japan.

Kantho, U., 1986, Feeds and Feed production for swine and poultry, 2 Edition.

National Swine Research and Training Center, Nakhon Pathom, 187 p.

KKU Veterinary Journal14

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

11. Lertrattanapong, B., Sumamal, W., Ritreuchai, W., Namsilee, R. 2012. Study on

quality of silage ensiled in black plastic bag at various storage periods. In Bureau

of Animal Nutrition Development Annual Research Report 2012 (Bangkok,

Department of Livestock development), pp. 135-152.

12. Oboh, G., Akindahunsi, A.A., 2003, Biochemical changes in cassava products

(flour &amp; gari) subjected to Saccharomyces cerevisae solid media fermentation.

Food Chemistry 82, 599-602.

13. Pengsila, Y., Suksupath, K., 2015. Effects of Green Tea Powder Supplementation

in Laying Hen Rations on Production Performances and Egg Quality. In: the 52nd

Kasetsart University Annual Conference, Bangkok, 4-7 February 2014.

14. Samarasinghe, K., Shanmuganathan, T., Silva, K.F.S.T., Wenk, C., 2004, Influence

of supplemental enzymes, yeast culture and effective micro-organism culture

on gut micro-flora and nutrient digestion at different parts of the rabbit digestive

tract. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences 17, 830-835.

15. Simakorapint, S., 1999, Laying hens production, 1 Edition. Thonburee Rajabhat

University, Bangkok, 336 p.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 15

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

RESEARCH ARTICLE

Survey of indicator bacteria in water of broiler farms

in Wang Noi district, Khon Kaen province, Thailand

Sirinya Weluwanarak Sampao*, Pairat Sornplang, Bongkot Noppon

AbstractObjective -To determine the occurrence of indicator bacteria (Escherichia coli, fecal

coliforms, and total coliforms) in water samples collected from 10 broiler farms located

in Wang Noi district, Khon Kaen, Thailand.

Materials and methods - Water was sampled by seasons for 8 months during September,

2011 to April, 2012 from 1) main tank, 2) drinking lines, 3) evaporative ponds, and

4) ponds in the vicinity of the farms, giving a total of 360 samples. In each season,

sampling was done twice, during the early stage of rearing (1-15 days), and the later

stage of rearing (16-35 days). Isolation and identification of indicator bacteria were

performed using 3M PetrifilmTM E. coli/ Coliform Count Plates.

Results - Indicator bacteria were detected in all water sources. The occurrence of

indicator bacteria was found at high levels in rainy and summer seasons. Prevalence

of E. coli was the most abundant in rainy season (45.00%, 54/120) while that of total

coliforms was the highest in summer season (70.83%, 85/120). Similar to E. coli, the

highest prevalence of fecal coliforms was found in rainy season (45.00%, 54/120).

Conclusion - All examined water sources were contaminated with indicator bacteria

with varied prevalence across seasons. Indicator bacteria in the water could be the

reservoir for bacterial transmitting cycle among chicken and human.

Keywords: broiler farm, coliform bacteria, E. coli, seasonal prevalenceDepartment of Veterinary Public Health, Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University, Khon Kaen, 40002, Thailand

*Corresponding author E-mail: wanarak_si@yahoo.co.th

KKU Veterinary Journal16

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

บทความวจย

สารวจเชอแบคทเรยบงชในนาจากฟารมไกเนอ

ในอาเภอแวงนอย จงหวดขอนแกน ประเทศไทย

ศรญญา เวฬวะณารกษ สาเภา* ไพรตน ศรแผลง บงกช นพผล

บทคดยอวตถประสงค เพ�อศกษาการปรากฏของเช �อแบคทเรยบงช � (อโคไล ฟคอลโคลฟอรม และโคล

ฟอรมท �งหมด) ในตวอยางน �าท�เกบจากฟารมไกเน �อ 10 แหง ในตาบลแวงนอย จงหวดขอนแกน

ประเทศไทย

วสด อปกรณ และวธการ เกบตวอยางน �า ตามฤดกาลเปนเวลา 8 เดอน ต �งแตเดอนกนยายน

2554 ถง เมษายน 2555 จาก 1) แทงคน �าหลก 2) ระบบใหน �าไก 3) บอทาความเยน และ 4) แหลงน �า

ธรรมชาตรอบบรเวณฟารม รวมท �งส �น 360 ตวอยาง ในแตละฤดกาล ทาการเกบตวอยาง 2 คร �ง คอ

ระหวางเล �ยงไกชวงแรก (1-15 วน) และระหวางเล �ยงไกชวงท�สอง (16-35 วน) เพาะแยกเช �อและ

จาแนกเอกลกษณของเช �อแบคทเรยบงช �ดวยวธ 3M PetrifilmTM E. coli/ Coliform Count Plates

ผลการทดลอง พบแบคทเรยบงช �ในน �าทกแหลง โดยการปรากฏพบมากในฤดฝนและฤดรอน

เช �ออโคไลพบมากท�สดในฤดฝน (45.00% 54/120) ในขณะท�เช �อโคลฟอรมท �งหมดพบมากท�สด

ในฤดรอน (70.83% 85/120) และเช �อฟคอลโคลฟอรมพบมากท�สดในฤดฝนเชนเดยวกนกบเช �อ

อโคไล (45.00% 54/120)

ขอสรป พบการปนเป �อนของแบคทเรยบงช �ในน �าทกแหลงท�ทาการศกษา โดยมความชกของ

เช �อแปรผนตามฤดกาล เปนไปไดวาน �า อาจเปนแหลงกกเกบเช �อแบคทเรยและแพรกระจายไป

มาระหวางไก และมนษยได

คาสาคญ: ฟารมไกเน �อ โคลฟอรมแบคทเรย อโคไล ความชกตามฤดกาล

ภาควชาสตวแพทยสาธารณสข คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 ประเทศไทย

*ผเขยนท�ใหการตดตอ อเมล: wanarak_si@yahoo.co.th

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 17

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Introduction

The presence of foodborne pathogens in broiler chickens has raised concerns

about food safety all over the world and therefore, control of contamination or

transmission of bacterial pathogens is essential. Several studies was done to identify

routes of transmission of bacterial pathogens to broiler farms, and revealed that the

transmission routes vary depending upon various factors, including higher age of

broilers at slaughter, non-disinfected water systems of poultry houses, the presence of

other animals in the vicinity of the farm, heavy rainfalls a few weeks prior to slaughter,

and lack of hygienic measures (McDowell et al., 2008; Sparks, 2009; Cardinale et al.,

2004; Jonsson et al., 2012; Johnsen et al., 2006). The transmission routes to broiler

flocks are not fully understood even though a number of studies have been conducted

worldwide. Many studies have focused on examining the occurrence of bacterial

contamination at the slaughter level in order to lower number of bacteria in digestive

tracts of poultry (Andrzejewska et al., 2015). However, few studies have identified

prevalence of bacterial pathogens at the farm level. An earlier study (Mead et al.,

1995) elucidated that hygienic improvements at slaughter level cause little impact on

the risk of bacterial transmission to consumers. Instead, such improvements performed

on the farm might be cost-effective in producing bacteria-free broilers.

A plethora of studies on the occurrence of bacterial pathogens have been

carried out globally. However, evaluation of the prevalence of bacterial contamination

in different water matrices on broiler farms is scarce in Thailand. Therefore, in the

present study the occurrence of bacterial contamination in different water sources was

examined in broiler farms located in Wang Noi district, Khon Kaen province, Thailand.

Escherichia coli, fecal coliforms, and total coliforms were included in this study using

3M Petrifilm TM E. coli/ Coliform Count Plates for fecal coliforms, and E. coli.

Materials and methods

1. Study farms and sampling

The study was conducted in 10 broiler farms located in Wang Noi district, Khon

Kaen province, Thailand. Water was sampled by season for 8 months (September,

KKU Veterinary Journal18

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

2011- April, 2012), from the main tank, drinking lines, evaporative ponds, and ponds in

the vicinity of the farms. Total of 360 water samples were evaluated. In each season,

sampling was performed twice, during the early stage of rearing (1-15 days), and the

later stage of rearing (16-35 days). The samples were collected in sterile containers

and transported to the laboratory and refrigerated at 4ºC.

2. Microbiological analysis

A 1 mL volume of each water sample was mixed with 9 mL of 0.1% (w/v)

buffered peptone water (BPW) (BD, Heidelberg, Germany). From this initial mixture,

E. coli, and coliform bacteria were enumerated by surface plating from 10-fold serial

dilutions of the mixture onto 3M Petrifilm™ E. coli/ coliform count plates (3M, Minnesota,

USA) (AOAC, 2002). The plates were incubated at 44±2ºC for 24 h and blue colonies

with gas bubble were picked up, and streaked onto eosin methylene blue agar

(Oxoid, Hampshire, England). Following incubation at 37ºC for 24-48 h, colonies with

greenish-gold metallic sheen were subcultured and stored at -80ºC in 0.1% BPW and

20.0% glycerol when not in use. The typical E. coli colonies (blue color with gas) and

coliform colonies (red color with gas) were counted, and confirmed.

Results

Table 1 shows the seasonal prevalence of indicator bacteria in water samples

collected during 3 consecutive seasons (September 2011-April 2012) from 10 broiler

farms located in Wang Noi district, Khon Kaen province, Thailand. It was observed

that in rainy season water samples were the highest contamination with E. coli

(45%, 54/120) and fecal coliforms (45%, 54/120) whilst total coliforms were the most

prevalent in summer season (70.83%, 85/120). By considering the stage of rearing,

the occurrence of contamination with E. coli was likely to be at higher levels during

the early stage of rearing (1-15 days) (55.00%, 33/60) as compared to the later period

of rearing (16-35 days) (35.00%, 21/60). On the other hand, the prevalence of E. coli

during the early stage of rearing and during the later stage of rearing was comparable

both in winter and summer. The contamination of water samples with fecal coliforms

appeared to occur at higher levels during the early stage of rearing in rainy season

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 19

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

while the contamination during the two stages of rearing was comparable in winter.

In the case of total coliforms, the contamination was detected at higher levels during

the early stage of rearing in rainy season and summer whilst in summer the contamination

was comparable for both stages of rearing.

Table 1. Indicator bacteria in water samples collected during 3 consecutive seasons

from the broiler farms

The abundance of E. coli in different water sources collected from the broiler

farms during the early and later stages of rearing is presented in Table 2. The amounts

of E. coli ranges the most to the least order were water of evaporative ponds, drinking

lines, and the ponds in the vicinity of the farms. Water samples collected from the

main tank showed the least abundance of E. coli. It was noted that in water samples

from the evaporative ponds, the prevalence of E. coli was lower in the early stage of

rearing (60.00%, 18/30) than in the later stage of rearing (66.67%, 20/30). Meanwhile,

in drinking and environmental waters E. coli was more prevalent in the early stage of

rearing than in the later stage of rearing. The findings obtained from the present study

indicate that drinking lines and evaporative systems are frequently contaminated with E. coli.

Bacterium/Rearing stage of broiler Rainy season Winter Summer% (n/N)

E. coli

1-15 55.00 (33/60) 31.67 (19/60) 33.33 (20/60)

16-35 35.00 (21/60) 31.67 (19/60) 33.33 (20/60)

Sub-total 45.00 (54/120) 31.67 (38/120) 33.33 (40/120)

Fecal coliforms

1-15 56.67 (34/60) 28.33 (17/60) 41.66 (25/60)

16-35 33.33 (20/60) 30.00 (18/60) 30.00 (18/60)

Sub-total 45.00 (54/120) 29.17 (35/120) 35.83 (43/120)

Total coliforms

1-15 73.30 (44/60) 61.67 (37/60) 71.67 (43/60)

16-35 53.33 (32/60) 26.67 (16/60) 70.00 (42/60)

Sub-total 63.33 (76/120) 44.16 (53/120) 70.83 (85/120)

KKU Veterinary Journal20

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Table 2. E. coli in different water sources collected from the broiler farms during the

early and later stages of rearin

Table 3 shows the abundance of total coliforms in different water sources

collected from the broiler farms during the early and later stages of rearing. It was

noted that total coliforms appeared to be the most abundant in water samples collected

from evaporative ponds, followed by those collected the ponds in the farm vicinity and

drinking lines. However, the prevalence of total coliforms in those water sources was

comparable. The least prevalence of total coliforms was observed for main tank water.

Taking into account the impact of stage of rearing on the abundance of total coliforms,

it was noted that the prevalence of total coliforms showed the same trend as seen for

E. coli, the prevalence of total coliforms in evaporative pond water was lower in the

early stage of rearing (76.67%, 23/30) than in the later stage of rearing (80.00%, 24/30)

whereas in drinking and environmental waters total coliforms were more abundant in

the early stage of rearing than in the later stage of rearing.

Table 3. Total coliforms in different water sources collected from the broiler farms

during the early and later stages of rearing

Source of water

Rearing stage of broiler1-15 days 16-35 days

% (n/N) E. coli positive

Drinking lines 73.33 (66/90) 66.67 (60/90)

Main tank 30.00 (9/30) 36.67 (11/30)

Ponds in the vicinity of the farms 86.67 (26/30) 66.67 (20/30)

Evaporative systems 76.67 (23/30) 80.00 (24/30)

Source of water

Rearing stage of broiler1-15 days 16-35 days

Total coliforms positive % (n/N)

Drinking lines 73.33 (66/90) 66.67 (60/90)

Main tank 30.00 (9/30) 36.67 (11/30)

Ponds in the vicinity of the farms 86.67 (26/30) 66.67 (20/30)

Evaporative systems 76.67 (23/30) 80.00 (24/30)

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 21

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Table 4 presents the prevalence of fecal coliforms in different water sources

collected from the broiler farms during the early and later stages of rearing. It was found

that fecal coliforms showed a similar trend as of E. coli and total coliforms. It appears

that fecal coliforms were the most prevalent in evaporative pond water, followed drinking

water and environmental water, with the least prevalence of fecal coliforms observed

for main tank water. Similar to E. coli and total coliforms, fecal coliforms in evaporative

pond water were the least abundant in the early stage of rearing (60.00%, 18/30) than

in the later stage of rearing (66.67%, 20/30) whereas in drinking and environmental

waters fecal coliforms were higher prevalent in the early stage of rearing than in the

later stage of rearing.

Table 4. Fecal coliforms in different water sources collected from the broiler farms

during the early and later stages of rearing

Discussion

The present study has highlighted the occurrence of indicator bacteria in

water samples collected during 3 consecutive seasons from 10 broiler farms located

in Wang Noi district, Khon Kaen province, Thailand. The findings obtained from this

study demonstrated that E. coli, fecal coliforms and total coliforms were detected in

all seasons, which however does not conform to the Groundwater Quality Standards

Regulation established by the Ministry of National Resources and Environment of

Thailand (MNRE, 2009), stating that groundwater used for human consumption or other

related uses must be free from E. coli. It is interesting to note that the occurrence

of indicator bacteria varies across seasons with the highest proportion of indicator

Source of water

Rearing stage of broiler1-15 days 16-35 days

Fecal coliforms positive % (n/N)

Drinking lines 48.88 (44/90) 28.88 (26/90)

Main tank 3.33 (1/30) 10.00 (3/30)

Ponds in the vicinity of the farms 33.33 (10/30) 23.33 (7/30)

Evaporative systems 60.00 (18/30) 66.67 (20/30)

KKU Veterinary Journal22

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

bacteria contamination was observed in rainy season, followed by summer. The findings

obtained in the current study are in good agreement with an earlier study (Tiefenthaler

et al., 2009) which elucidating that prevalence of indicator bacteria varies by seasons

due to changes in temperature but were inconsistent with one previous study (Maipa

et al., 2001) describing that the highest prevalence of E. coli and fecal coliforms was

observed in summer.

The present study also demonstrated that the occurrence of indicator bacteria

varied across water sources. It appears that water samples collected from evaporative

ponds, drinking lines and ponds in the farm vicinity were heavily contaminated with

indicator bacteria whereas main tank water had the least prevalence of indicator

bacteria. By comparing the prevalence of the three indicator bacteria, it was noted

that total coliforms were most abundant in water samples.

Conclusion

In summary, indicator bacteria were detected all water sources and the

occurrence of indicator bacteria was found at high levels in rainy season and summer.

Indicator bacteria occurred at higher levels in the early stage of rearing than in the

later stage of rearing in drinking and environmental waters. Whilst in evaporative pond

water, indicator bacteria were detected at lower levels in the early stage of rearing

than in the later stage of rearing. The occurrence of indicator bacteria can possibly

enter broiler chickens and transfer to humans after consumption of improperly cooked

broiler meats.

Acknowledgements

This research was supported by a grant from the National Research University

Project of Thailand through the Interdisciplinary Cluster of Khon Kaen University. The

authors would like to thank the owners of the broiler farms at Wang Noi district, Khon

Kaen province for allowing the research team to enter their chicken housing facilities

as well as assisting in the sample collection. Special thanks go to Mr. Yod Wiriyasena

and Mr. Sawaii, the staff from Department of Livestock Development (DLD), Ministry

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 23

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

of Agriculture and Cooperatives for accompanying and navigating the research team

to the sampling sites throughout the study.

References

1. Andrzejewska M, Szczepanska B, Spica D, Klawe JJ. Trends in the occurrence and

characteristics of Campylobacter jejuni and Campylobacter coli isolates from

poultry meat in Northern Poland. Food Control. 2015; 51: 190-194.

2. AOAC AOAC Official Method 991.14 Coliform and Escherichia coli Count in

Foods Dry Rehydratable Film Method. (PetriflimTM E. coli /Coliform Count Plates

and PetrifilmTM Coliform Count PlatesTM Method): AOAC International, MD, USA.

JAOAC, 2002; 74, 635.

3. Cardinale E, Tall F, Gueye EF, Cisse M, Salvat G. Risk factors for Campylobacter

spp. infection in Senegalese broiler-chicken flocks. Prev Vet Med. 2004; 64: 15-25.

Jonsson ME, Chriél M, Norström M, Hofshagen M. Effect of climate and farm

environment on Campylobacter spp. colonization in Norwegian broiler flocks.

Prev Vet Med. 2012; 107: 95-104.

4. Maipa V, Alamanos Y, Bezirtzoglou E. Seasonal fluctuation of bacterial indicators

in coastal waters. Microb Ecol Health Dis. 2001; 13: 143-146.

5. McDowell SW, Menzies FD, McBride SH, Oza AN, McKenna JP, Gordon AW, et al.

Campylobacter spp. in conventional broiler flocks in Northern Ireland: epidemiology

and risk factors. Prev Vet Med. 2008; 84: 261-276.

6. Mead GC, Hudson WR, Hinton MH. Effect of changes in processing to improve

hygiene control on contamination of poultry carcasses with Campylobacter.

Epidemiol Infect. 1995; 115: 495-500.

7. Ministry of Natural Resources and Environment of Thailand. Control of Pollution

Act 2008. Royal Thai Government Gazette. 2009.

8. Sparks NHC. The role of the water supply system in the infection and control of

Campylobacter in chicken. World Poultry Sci J. 2009; 65: 459-473.

KKU Veterinary Journal24

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

9. Johnsen G, Kruse H, Hofshagen M. Genetic diversity and description of

transmission routes for Campylobacter on broiler farms by amplified-fragment

length polymorphism. J Appl Microbiol. 2006; 101: 1130-1139.

10. Tiefenthaler LL, Stein ED, Lyon GS. Fecal indicator bacteria (FIB) levels during

dry weather from Southern California reference streams. Environ Monit Assess.

2009; 155: 477-492.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 25

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

RESEARCH ARTICLE

Seroprevalence and risk factors associated with important

zoonotic diseases in goats and sheep in the western

provinces of Thailand

Trakarnsak Paethaisong*, Philaiphon Chetiyawan, Rattiya Naksuwan

AbstractObjectives - To determine seroprevalence and the risk factors associated with

Coxiella burnetii, Toxoplasma gondii and Brucella melitensis infections which are the

causes of Q fever, Toxoplasmosis and Brucellosis, respectively, in goats and sheep

in western Thailand.

Materials and Methods - A cross-sectional serological survey was conducted

between January and March, 2015. Target populations were goats and sheep in 5

provinces, Kanchanaburi, Nakhon Pathom, Petchaburi, Prachuap Khiri Khan, and

Ratchaburi. A total of 2,509 serum samples from 140 randomly selected goats

and sheep farms were collected by stratified random sampling method. Serology

methods used were ELISA for Q fever and Toxoplasmosis, and mRBT and CFT

for Brucellosis. To investigate the risk factors associated with the seroprevalence,

semi-structural questionnaires were distributed to farm owners to get essential

information. Univariable analysis using chi-square test was employed to determine

an association between seropositivity and each hypothesized risk factor on both herd

and individual levels. Variables that showed statistically significant (p<0.05) were then

advanced to multivariable logistic regression model analysis.

Results - Individual and herd seroprevalences of C. burnetii infections in goats were

27.06% (506/1,870) and 83.65% (87/104), respectively, and in sheep were 11.74%

(75/639) and 63.89% (23/36), respectively. Individual and herd seroprevalences of T.

gondii infections in goats were 14.01% (262/1,870) and 78.85% (82/104), respective-

KKU Veterinary Journal26

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ly, and in sheep were 11.42% (73/639) and 75.00% (27/36), respectively. Individual

and herd seroprevalences of Brucella spp. infections in goats were 1.44% (27/1,870)

and 10.58% (11/104), respectively, and in sheep were 4.38% (28/639) and 22.22%

(8/36), respectively. Multivariate logistic regression analysis for Q fever showed that

female (odds ratio [OR]=1.69, 95% confidence interval [CI]: 1.16-2.46), age > 1 year

(OR=3.31, 95% CI: 1.98-5.53) and history of abortion (OR=1.64, 95% CI: 1.06-2.54)

were risk factors at individual level whereas goats and sheep raised on free raising

grass in public area (OR=6.45, 95% CI: 2.27-18.29) and presence of wildlife or vermin

surrounding farms (OR=2.96, 95% CI: 1.01-8.87) were risk factors at herd level. While

risk factors of Toxoplasmosis at individual level were age > 1 year (OR=2.29, 95% CI:

1.31-4.00) and shared rams with other farm (OR=1.52, 95% CI: 1.07-2.15) but risk factor

at herd level was not found. Risk factors of Brucellosis at individual level were history

of abortion (OR=5.35, 95% CI: 1.53-18.75), raising on free raising grass in public area

(OR=2.43, 95% CI: 1.17-5.04), mixing rearing goats and sheep (OR=3.04, 95% CI:

1.56-5.94), raising goats and sheep with other species (OR=3.76, 95% CI: 1.61-8.80),

no use of disinfectant in farm (OR=5.04, 95% CI: 2.33-10.87) and using water source

with the other farms (OR=2.65, 95% CI: 1.16-6.02), and the risk factors at herd level

were raising on free raising grass in public area (OR=3.91, 95% CI: 1.04-14.64) and

never testing for Brucellosis in farm (OR=5.02, 95% CI: 1.33-18.89).

Conclusion - The present study showed remarkable C. burnetii and T. gondii infection

rates both individual and herd level, and a relatively high rate of Brucella spp. infection

at herd level in goats and sheep in western Thailand. This data is useful for establishing

control, prevention, and eradication of the zoonotic diseases.

Keywords: Brucellosis, goats, Q fever, risk factors, seroprevalence, sheep,

Toxoplasmosis, western Thailand

Veterinary Research and Development Center (Western region) PO. Box 18 Chombueng, Ratchaburi 70150, Thailand

*Corresponding author E-mail: trakarnsaktep@gmail.com

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 27

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

บทความวจย

ความชกทางซรมวทยาและปจจยเสยง

ของโรคตดตอจากสตวสคนทสาคญ ในแพะและแกะ

ในจงหวดภาคตะวนตกของประเทศไทย

ตระการศกด แพไธสง* พไลพร เจตยวรรณ รตตยา นาคสวรรณ

บทคดยอวตถประสงค เพ�อศกษาความชกทางซรมวทยาและปจจยเส�ยงตอการตดเช �อโรคตดตอระหวาง

สตวและคนในแพะ และแกะ ไดแก เช �อ Coxiella burnetii ซ�งเปนสาเหตของโรคไขคว Toxoplasma

gondii ซ�งเปนสาเหตของโรคทอกโซพลาสโมสส และ Brucella melitensis ซ�งเปนสาเหตของ

โรคบรเซลโลสสในแพะ และแกะท�เล �ยงในภาคตะวนตกของประเทศไทย

วสด อปกรณ และวธการ ทาการศกษาแบบภาคตดขวาง (cross-sectional study) ในชวงเดอน

มกราคม - มนาคม 2558 สมเกบตวอยางซรมแพะ และแกะท�เล �ยงในพ �นท� 5 จงหวด ภาคตะวน

ตกของประเทศไทยแบบระดบช �น ไดแก จงหวดกาญจนบร นครปฐม เพชรบร ประจวบครขนธ

และราชบร จากฟารมแพะ และแกะ จานวน 140 ฟารม รวมท �งหมด 2,509 ตวอยาง ตรวจหา

แอนตบอดตอเช �อ C. burnetii และ T. gondii โดยวธ ELISA และตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ

Brucella spp. โดยวธ mRBT และยนยนผลดวยวธ CFT วเคราะหปจจยเส�ยงท�เก�ยวของกบการ

ตดเช �อโดยใชแบบสอบถามเกบรวบรวมขอมลท�จาเปนจากเจาของฟารม โดยใชสถต chi square

test ท�ระดบความเช�อม�น 95% หากตวแปรใดมคา p value<0.05 จะนาไปวเคราะหตอดวยสถต

วเคราะหแบบการถดถอยพหโลจสตก ท �งระดบรายตว และรายฝง

ผลการศกษา พบอตราความชกของโรคไขควในระดบรายตว และรายฝงในแพะเทากบ

27.06% (506/1,870) และ 83.65% (87/104) ตามลาดบ และในแกะเทากบ 11.74% (75/639)

และ 63.89% (23/36) ตามลาดบ อตราความชกของโรคทอกโซพลาสโมสสรายตว และรายฝงใน

แพะเทากบ 14.01% (262/1,870) และ 78.85% (82/104) ตามลาดบ และในแกะเทากบ 11.42%

(73/639) และ 75.00% (27/36) ตามลาดบ อตราความชกของโรคบรเซลโลสสรายตว และรายฝง

ในแพะเทากบ 1.44% (27/1,870) และ 10.58% (11/104) ตามลาดบ และในแกะเทากบ 4.38%

(28/639) และ 22.22% (8/36) ตามลาดบ เม�อวเคราะหปจจยเส�ยงท�สมพนธกบการตรวจพบ

KKU Veterinary Journal28

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

แอนตบอดตอเช �อ C. burnetii พบวาสตวเพศเมย (odds ratio [OR]=1.69, 95% confidence

interval [CI]: 1.16-2.46) สตวท�มอายต �งแต 1 ปข �นไป (OR=3.31, 95% CI: 1.98-5.53) และสตว

ในฝงเคยมประวตการแทง (OR=1.64, 95% CI: 1.06-2.54) เปนปจจยเส�ยงในระดบรายตว สวน

ฟารมท�มการเล �ยงปลอยในแปลงหญาสาธารณะ (OR=6.45, 95% CI: 2.27-18.29) และฟารม

ท�พบสตวปา และสตวฟนแทะขนาดเลก ปรากฏอยรอบๆฟารม (OR=2.96, 95% CI: 1.01-8.87)

เปนปจจยเส�ยงในระดบรายฝง ขณะท�ปจจยเส�ยงท�สมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ

T. gondii ในระดบรายตว ไดแก สตวท�มอายต �งแต 1 ปข �นไป (OR=2.29, 95% CI: 1.31-4.00)

และการใชพอพนธรวมกบฟารมอ�น (OR=1.52, 95% CI: 1.07-2.15) ท �งน �ไมพบปจจยเส�ยงใน

ระดบรายฝง สวนปจจยเส�ยงท�สมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. ใน

ระดบรายตว ไดแก สตวในฝงเคยมประวตการแทง (OR=5.35, 95% CI: 1.53-18.75) การเล �ยง

ปลอยในแปลงหญาสาธารณะ (OR=2.43, 95% CI: 1.17-5.04) การเล �ยงแพะ และแกะรวมกน

(OR=3.04, 95% CI: 1.56-5.94) การเล �ยงแพะหรอแกะรวมกบสตวชนดอ�น (OR=3.76, 95%

CI: 1.61-8.80) การไมใชน �ายาฆาเช �อในฟารม (OR=5.04, 95% CI: 2.33-10.87) และการใช

แหลงน �ารวมกบฟารมอ�น (OR=2.65, 95% CI: 1.16-6.02) สวนการเล �ยงปลอยในแปลงหญา

สาธารณะ (OR=3.91, 95% CI: 1.04-14.64) และการไมเคยตรวจโรคบรเซลโลสสในฟารมมา

กอน (OR=5.02, 95% CI: 1.33-18.89) เปนปจจยเส�ยงในระดบรายฝง

ขอสรป จากการศกษาคร �งน �สรปไดวาฝงแพะและแกะในภาคตะวนตกของประเทศไทย มความ

ชกของโรคไขคว และโรคทอกโซพลาสโมสส ในอตราสงท �งระดบรายตว และรายฝง และพบอตรา

การตดเช �อโรคบรเซลโลสสคอนขางสงในระดบรายฝง ดงน �นหนวยงานภาครฐสามารถนาขอมล

ดงกลาวไปใชในการกาหนดมาตรการควบคม กาจดโรค และปองกนโรคท�อาจตดตอมาสคนได

คาสาคญ: โรคบรเซลโลสส แพะ โรคไขคว ปจจยเส�ยง ความชกทางซรมวทยา แกะ โรคทอกโซ

พลาสโมสส ภาคตะวนตกของประเทศไทย

ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก ต ปณ.18 อาเภอจอมบง จงหวดราชบร 70150

*ผเขยนท�ใหการตดตอ อเมล: trakarnsaktep@gmail.com

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 29

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

บทนา

ในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตกของประเทศ ไดแก จงหวดกาญจนบร นครปฐม

เพชรบร ประจวบครขนธ และราชบร เปนพ �นท�ท�มเกษตรกรประกอบอาชพการเล �ยงสตวอยาง

หนาแนน มประชากรแพะ และแกะ 24.67-24.72% สงเปนอนดบสองของประเทศไทย

รองจากภาคใตตอนลาง (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการส�อสาร กรมปศสตว, 2557)

ในการพฒนาการผลตแพะ และแกะรวมท �งผลตภณฑ ใหไดมาตรฐาน และความปลอดภย

ตอผบรโภคน �น นอกจากการพฒนาพนธแพะและแกะ และการจดการดานอาหารสตวแลว

การควบคม และปองกนโรคท�กอปญหาดานสขภาพ และผลผลต โดยเฉพาะโรคท�กอใหเกด

การแทงลกกเปนประเดนท�สาคญ ท �งน �เน�องจากเช �อจลชพท�เปนสาเหตของโรค นอกจากจะ

กอใหเกดความเสยหายตอสขภาพสตวโดยตรงแลว ยงมโรคตดเช �อหลายชนดท�เปนโรคตดตอ

จากสตวสคน (zoonotic diseases) ซ�งสงผลกระทบทางดานสาธารณสข ไดแก โรคไขคว

(Q fever) โรคทอกโซพลาสโมสส (toxoplasmosis) และโรคบรเซลโลสส (brucellosis)

โรคไขคว เปนโรคตดตอระหวางสตวและคนท�พบไดท�วโลกยกเวนประเทศนวซแลนด

มสาเหตเกดจากเช �อแบคทเรยแกรมลบ Coxiella burnetii สตวเค �ยวเอ �องพวก โค แพะ และแกะ

ไวตอการตดเช �อ และเปนพาหะนาโรคไขควท�สาคญ โคมกไมแสดงอาการปวย สวนแพะ และ

แกะแสดงอาการทางระบบสบพนธเปนหลก ไดแก แทงลก ลกตายแรกคลอด รกคาง มดลก

อกเสบ ผสมไมตด หรอใหลกออนแอ การแทงจะพบในระยะทายของการต �งทองหรอระยะใกล

คลอด ในแพะ และแกะ อาจมอาการซม เบ�ออาหารเปนเวลา 1-2 วนกอนการแทง สตวท�ตดเช �อ

ไมวาจะแสดงอาการปวยหรอไมกตามจะแพรเช �อปรมาณสงสส�งแวดลอมในขณะคลอดลก

โดยขบเช �อออกมาพรอมสารคดหล�งจากชองคลอด น �าคร�า รก และลกท�แทง นอกจากน �ยงพบ

เช �อไดในน �านม ปสสาวะ และอจจาระ (Rodolakis et al., 2007) เช �อท�อยนอกรางกายจะสราง

สปอรหอหม ทาใหมความทนทานตอส�งแวดลอม เชน ความรอน ความแหงแลง และยาฆาเช �อได

เปนเวลานาน และสามารถแพรกระจายไปกบละอองอากาศไดไกลถง 11 ไมล (CFSPH, 2007)

ดงน �นแพะ และแกะท�ตดเช �อ C. burnetii จงเปนแหลงรงโรคแพรโรคไขควท�สาคญของคน

สวนใหญคนตดโรคไขควจากการหายใจเอาฝ นละอองท�ปนเป �อนเช �อ หรอจากการสมผส

โดยตรงกบสารคดหล�งหรอน �าเมอกจากชองคลอด และลกแทงของสตวท�ตดเช �อโดยเฉพาะแพะ

และแกะขณะท�ชวยทาคลอดสตว รวมท �งบรโภคนมท�ปนเป �อนเช �อ คนปวยแสดงอาการมไข

ปวดศรษะ ออนแรง เจบหนาอก ในรายท�รนแรงพบปอดอกเสบ ตบอกเสบ และกลามเน �อหวใจ

อกเสบ คนปวยสวนใหญมประวตสมผสใกลชดกบแพะ และแกะสงกวาสตวชนดอ�น (CFSPH,

2007; Rodolakis et al., 2007)

KKU Veterinary Journal30

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

โรคทอกโซพลาสโมสส มสาเหตเกดจากเช �อโปรโตซว Toxoplasma gondii สตว

เลอดอนทกชนดรวมท �งคนตดเช �อน �ได โรคน �จงเปนโรคตดตอระหวางสตวและคนท�มความ

สาคญทางสาธารณสขโรคหน�ง พบเช �อน �ไดท�วโลก แมวและสตวในตระกลเดยวกนเปนโฮสต

ตามธรรมชาต (definitive host) เช �อมวงจรชวตท�มรปรางแตกตางกนหลายระยะ สตวเลอดอน

และคนเปนโฮสตก�งกลาง (intermediate host) ตดเช �อโดยกนเช �อระยะโอโอซสตท�อยใน

ส�งแวดลอมหรอกนเน �อสตว และน �านมท�ไมผานการปรงสกท�ม bradyzoite เขาไป (CFSPH,

2005) ในจาพวกสตวเล �ยง และปศสตวน �น พบอบตการณของซสตในเน �อแพะ แกะ และสกร

สงกวาสตวชนดอ�น (Edelhofer and Prossinger, 2010) โดยแพะ และแกะไวตอการตดเช �อ

สงกวาสตวชนดอ�น และแสดงอาการปวยแบบเฉยบพลน (Dubey, 2010) มกพบอาการแทง

ในสตวท�ต �งทอง เน�องจากเช �อสามารถตดตอผานรกของแมสตวท�ต �งทอง และเขาสตวออน (fetus)

ภายใน 2 สปดาหหลงจากกนโอโอซสตท�ปนเป �อนอยในแปลงหญา ฟาง น �ากน โดยท�วไปหาก

ตดเช �อในชวงคร�งแรกของการต �งทอง (กอน 60 วน) ตวออนมแนวโนมท�จะตายมากกวา

การตดเช �อในชวงคร�งหลงของการต �งทองโดยใหลกเปนมมม� หากตดเช �อในชวงกลาง (60-120 วน)

จะทาใหลกตายในทอง เปนมมม� และเกดการแทงลก นอกจากน �พอแกะท�ตดเช �อสามารถขบ

เช �อผานทางน �าเช �อ (semen) ทาใหแกะในฝงตดเช �อโดยทางผสมพนธ (West et al., 2009)

ดงน �นจงกลาวไดวาการตดเช �อ T. gondii ในปศสตวนอกจากกอใหเกดความสญเสยทาง

เศรษฐกจเน�องจากการแทงลกแลว ยงกอใหเกดปญหาทางสาธารณสขจากการบรโภคเน �อสตว

หรอนมท�ผลตจากสตวท�ตดเช �อดงกลาว

โรคบรเซลโลสสในแพะ และแกะ มสาเหตเกดจากเช �อ Brucella melitensis พบเช �อน �

ไดท�วโลก ท �งน �เช �อ B. melitensis มความรนแรงในการกอโรคในคนไดมากท�สดเม�อเทยบกบ

เช �อ Brucella spp. อ�น แพะ และแกะท�ตดเช �อมกไมแสดงอาการปวย แตเช �อโรคจะแฝงตวอย

ในรางกายสตว และเปนพาหะนาโรคตลอดชวต จงกอใหเกดความเสยหายอยางยาวนาน และ

ตอเน�อง ในแมแพะ และแกะท�ต �งทองจะแทงลก เกดรกคาง มกพบในแมแพะ และแกะท�ต �งทอง

คร �งแรก โดยพบการแทงในเดอนท� 3 หรอ 4 ของระยะการต �งทอง แพะ และแกะพอพนธแสดง

อาการอณฑะอกเสบ ทอนาน �าเช �ออกเสบ แพะ และแกะบางรายอาจพบขออกเสบ สตวท�ตด

เช �อ B. melitensis จะขบเช �อผานทางรกออกมากบสารคดหล�งของมดลกผานทางชองคลอด

ในระหวางคลอดหรอแทงลก เช �อจะปนเป �อนสส�งแวดลอมภายในฟารม นอกจากน �พอแพะ

และแกะจะขบเช �อ B. melitensis ผานทางน �าเช �อ คนสามารถตดเช �อ B. melitensis ได กอให

เกดโรค Malta fever โรคบรเซลโลสสจงจดเปนโรคตดตอระหวางสตวและคนท�มความสาคญ

ทางสาธารณสขโรคหน�ง สตวแพทย เกษตรกรผ เล �ยงแพะ และแกะ ตลอดจนคนงานในฟารม

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 31

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

มความเส�ยงตอการตดเช �อสง โดยการสมผสโดยตรงกบรก และลกแทง หรออาจตดเช �อโดยการ

กนหรอทางการหายใจ ตดเช �อผานทางเย�อบตา บคคลท�วไปตดเช �อไดโดยบรโภคน �านมแพะท�

ไมผานขบวนการฆาเช �อ แมแพะ และแกะท�ไมต �งทองจะไวตอการตดเช �อ B. melitensis โดย

เปนโรคแบบเร �อรง และเปนพาหะนาเช �อภายในฝง สวนลกแพะ และแกะท�ตดเช �อและหายปวย

จะเปนพาหะนาโรคเปนระยะเวลานาน (CFSPH, 2009; E.C., 2011)

การศกษาคร �งน �มวตถประสงคเพ�อทราบสภาวะโรค และปจจยเส�ยงของการเกดโรค

ตดตอระหวางสตวสคนท�สาคญ ไดแก โรคไขคว โรคทอกโซพลาสโมสส และโรคบรเซลโลสส ในแพะ

และแกะในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตก ซ�งเปนพ �นท�ท�มการเล �ยงแพะ และแกะอยางหนาแนน

และนาขอมลท�ไดมาใชในการวางแผนบรหารจดการ ปองกน และกาจดเพ�อมใหโรคมการแพร

กระจายออกไปในวงกวาง

วสด อปกรณ และวธการ

แผนการทดลองและการเกบตวอยาง

ทาการศกษาแบบภาคตดขวาง (cross-sectional study) ในชวงเดอนมกราคม-มนาคม

พ.ศ. 2558 สมตวอยางแบบระดบช �น (stratified random sampling) คานวณขนาดตวอยาง

โดยใชขอมลประชากรแพะ และแกะป พ.ศ. 2557 ในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตก ไดแก จงหวด

กาญจนบร นครปฐม เพชรบร ประจวบครขนธ และราชบร (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการ

ส�อสาร กรมปศสตว, 2557) ใช estimated prevalence ท�ใชในการคานวณประชากรท� 50%

confidence interval ท�ระดบ 95% และคาความผดพลาดท�ยอมรบได (accepted error) ท�ระดบ

5% และไดจานวนตวอยางแพะ 104 ฟารม และแกะ 36 ฟารม รวมท �งส �น 2,509 ตวอยาง เกบ

ตวอยางเลอดแพะ และแกะท�มอายต �งแต 6 เดอนข �นไป จากหลอดเลอดดาบรเวณคอ (jugular

vein) ตวละ 10 มลลลตร โดยใช monovette นามาป�นแยกและเกบซรมไวท�อณหภม -20 องศา

เซลเซยส เพ�อรอการตรวจสอบทางหองปฏบตการในคร �งเดยวกน สมภาษณเกษตรกรหรอ

ผ เล �ยงแพะ และแกะทกรายท�ทาการเกบตวอยาง โดยใชแบบสอบถามเพ�อสารวจขอมลท�อาจ

เปนปจจยเส�ยงของการเกดโรคไขคว โรคทอกโซพลาสโมสส และโรคบรเซลโลสส

KKU Veterinary Journal32

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

การตรวจทางหองปฏบตการ

การตรวจแอนตบอดตอโรคไขคว: นาซรมมาตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ C. burnetii ดวยวธ

ELISA โดยใชชดตรวจสาเรจรป Q Fever LSI ELISA kit (LSI, France) ดาเนนการตามวธการของ

บรษทผผลต โดยนาผลท�ไดมาคานวณคา Sample to Positive ratio (S/P ratio) โดยใชสมการ

S/P = (OD450

sample - OD450

mean negative control)

(OD450

mean positive control - OD450

mean negative control)

หากมคามากกวา 0.40 ถอวาใหผลบวก และหากมคานอยกวาหรอเทากบ 0.40 ใหอานเปนผลลบ

การตรวจแอนตบอดตอโรคทอกโซพลาสโมสส: นาซรมมาตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ T.

gondii ดวยวธ Indirect enzyme-linked immunosorbent assay (iELISA) โดยใชชดทดสอบ

สาเรจรป PrioCHECK® Toxoplasma Ab SR (PrionicsLelystad B.V., Netherlands) ดาเนนการ

ตามวธการของบรษทผผลต นาผลท�ไดมาคานวณคา Percentage Positivity (PP) โดยใชสมการ

PP = (OD450

sample - OD450

negative control) x 100

(OD450

positive control - OD450

negative control)

หากมคามากกวาหรอเทากบ 20% ถอวาใหผลบวกตอการทดสอบ และหากมคานอยกวา 20%

ใหผลเปนลบ

การตรวจแอนตบอดตอโรคบรเซลโลสส: นาซรมมาตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp.

โดยตรวจคดกรองโรคบรเซลโลสสดวยวธ modified Rose Bengal Test (mRBT) และตรวจยนยน

ดวยวธ Complement Fixation Test (CFT) ดาเนนการตามวธการมาตรฐานของ OIE (2009)

การวเคราะหขอมล

นาผลการตรวจหาระดบแอนตบอดตอโรคไขคว โรคทอกโซพลาสโมสส และโรคบร

เซลโลสส มาวเคราะหหาความชกของแตละโรคท �งในระดบรายตว และรายฝง โดยหากฟารม

ใดท�มสตวใหผลบวกตอการตรวจโรคต �งแต 1 ตวข �นไป ถอวาฟารมน �นใหผลบวกในระดบราย

ฝง วเคราะหปจจยเส�ยงของการเกดโรคไขคว โรคทอกโซพลาสโมสส และโรคบรเซลโลสส โดย

ใชสถต chi square test ท�ระดบความเช�อม�น 95% หากตวแปรใดมคา p value<0.05 นาไป

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 33

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

วเคราะหตอดวยสถตวเคราะหแบบการถดถอยพหโลจสตก (multivariate logistic regression

analysis) โดยใชโปรแกรม SPSS เวอรชน 17.0

ผลการศกษา

ความชกทางซรมวทยาของการตดเช �อโรคไขคว โรคทอกโซพลาสโมสส และโรคบรเซล

โลสส

ผลการตรวจหาระดบแอนตบอดตอเช �อ C. burnetii ในซรมแพะและแกะท�เล �ยงใน

พ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตก ระหวางเดอนมกราคมถงมนาคม พ.ศ. 2558 มอตราความชกใน

ระดบรายตว และรายฝงในแพะเทากบ 27.06 (506/1,870) และ 83.65% (87/104) ตามลาดบ

และพบอตราความชกรายตว และรายฝงในแกะเทากบ 11.74 (75/639) และ 63.89% (23/36)

ตามลาดบ โดยมอตราความชกในระดบรายตวรวม และรายฝงรวมในแพะ และแกะเทากบ

23.16 (581/2,509) และ 78.57% (110/140) ตามลาดบ

Table 1. Prevalence of antibodies against C. burnetii in goats and sheep in 5 western

provinces, Thailand

อตราการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ C. burnetii ในแพะ และแกะ ในระดบรายตว พบ

อตราสงสดท�จงหวดประจวบครขนธคดเปน 26.13% (116/444) รองลงมาคอ จงหวดราชบร

กาญจนบร นครปฐม และเพชรบร พบในอตรา 24.56 (155/631), 23.90 (152/636), 21.44

(98/457) และ 17.60% (60/341) ตามลาดบ สวนในระดบรายฝง พบอตราสงท�สดท�จงหวด

Province

Prevalence

Goats Sheep Total

Individual Herd Individual Herd Individual Herd

Kanchanaburi 27.78(120/432) 96.00(24/25) 15.69(32/204) 100.00(12/12) 23.90(152/636) 97.30(36/37)

Nakhon

Pathom22.92(80/349) 66.67(12/18) 16.67(18/108) 80.00(4/5) 21.44(98/457) 69.57(16/23)

Petchaburi 21.74(60/276) 82.35(14/17) 0(0/65) 0(0/4) 17.60(60/341) 66.67(14/21)

Prachuap

Khiri- Khan27.20(102/375) 83.33(20/24) 20.29(14/69) 80.00(4/5) 26.13(116/444) 82.76(24/29)

Ratchaburi 32.88(144/438) 85.00(17/20) 5.70(11/193) 30.00(3/10) 24.56(155/631) 66.67(20/30)

Total 27.06(506/1,870) 83.65(87/104) 11.74(75/639) 63.89(23/36) 23.16(581/2,509) 78.57(110/140)

KKU Veterinary Journal34

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

กาญจนบรเทากบ 97.30% (36/37) รองลงมาคอ จงหวดประจวบครขนธ นครปฐม ราชบร และ

เพชรบร โดยพบในอตรา 82.76 (24/29), 69.57 (16/23), 66.67 (20/30) และ 66.67% (14/21)

ตามลาดบ (Table 1)

ผลการตรวจแอนตบอดตอเช �อ T. gondii พบความชกของการตดเช �อ T. gondii

ในแพะระดบรายตว และรายฝงคดเปน 14.01 (262/1,870) และ 78.85% (82/104) ตามลาดบ

ความชกในแกะระดบรายตว และรายฝงคดเปน 11.42 (73/639) และ 75.00% (27/36) ตาม

ลาดบ โดยมอตราความชกในระดบรายตวรวม และรายฝงรวมในแพะ และแกะเทากบ 13.35

(335/2,509) และ 77.86% (109/140) ตามลาดบ โดยพบความชกรายตวสงสดในจงหวดราชบร

เทากบ 15.85% (100/631) รองลงมาคอ จงหวดนครปฐม กาญจนบร ประจวบครขนธ และ

เพชรบร เทากบ 15.75 (72/457), 12.11 (77/636), 11.49 (51/444) และ 10.26% (35/341)

ตามลาดบ พบความชกรายฝงสงสดในจงหวดนครปฐม เทากบ 91.30% (21/23) รองลงมาท�

จงหวดราชบร กาญจนบร เพชรบร และประจวบครขนธ เทากบ 83.33 (25/30), 78.38 (29/37),

76.19 (16/21) และ 62.07% (18/29) ตามลาดบ (Table 2)

Table 2. Prevalence of antibodies against T. gondii in goats and sheep in 5 western

provinces, Thailand

ผลการตรวจหาระดบแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. มอตราความชกในระดบ

รายตว และรายฝงในแพะเทากบ 1.44 (27/1,870) และ 10.58% (11/104) ตามลาดบ และพบ

อตราความชกรายตว และรายฝงในแกะเทากบ 4.38 (28/639) และ 22.22% (8/36) ตามลาดบ

Province

Prevalence

Goats Sheep Total

Individual Herd Individual Herd Individual Herd

Kanchanaburi 14.35(62/432) 80.00(20/25) 7.35(15/204) 75.00(9/12) 12.11(77/636) 78.38(29/37)

Nakhon

Pathom14.04(49/349) 94.44(17/18) 21.30(23/108) 80.00(4/5) 15.75(72/457) 91.30(21/23)

Petchaburi 10.51(29/276) 70.59(12/17) 9.23(6/65) 100.00(4/4) 10.26(35/341) 76.19(16/21)

Prachuap

Khiri- Khan11.20(42/375) 62.50(15/24) 13.04(6/69) 60.00(3/5) 11.49(51/444) 62.07(18/29)

Ratchaburi 18.26(80/438) 90.00(18/20) 10.36(20/193) 70.00(7/10) 15.85(100/631) 83.33(25/30)

Total 14.01(262/1,870) 78.85(82/104) 11.42(73/639) 75.00(27/36) 13.35(335/2,509) 77.86(109/140)

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 35

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

โดยมอตราความชกในระดบรายตวรวม และรายฝงรวมในแพะ และแกะเทากบ 2.19 (55/2,509)

และ 13.57% (19/140) ตามลาดบ อตราการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. ในแพะ

และแกะ ในระดบรายตวสงสดในจงหวดนครปฐมเทากบ 3.28% (15/457) รองลงมาท�จงหวด

กาญจนบร ประจวบครขนธ ราชบร และเพชรบร เทากบ 2.99 (19/636), 2.03 (9/444), 1.74

(11/631) และ 0.29% (1/341) ตามลาดบ สวนในระดบรายฝงพบอตราสงสดท�จงหวดนครปฐม

เทากบ 30.43% (7/23) รองลงมาในจงหวดกาญจนบร ประจวบครขนธ เพชรบร และราชบร

เทากบ 16.22 (6/37), 13.79 (4/29), 4.76 (1/21) และ 3.33% (1/30) ตามลาดบ (Table 3)

Table 3. Prevalence of antibodies against Brucella spp. in goats and sheep in 5 west-

ern provinces, Thailand

การวเคราะหปจจยเส�ยง

การวเคราะหปจจยเส�ยงโรคไขคว จากการวเคราะหความสมพนธระหวางการตรวจ

พบแอนตบอดตอการตดเช �อ C. burnetii กบตวแปรท�ต �งเปนสมมตฐานในระดบรายตว โดย

ใชสถต chi square test วเคราะหทละตวแปรท�ระดบความเช�อม�น 95% พบวา เพศ อาย ขนาด

ของฝงสตว การเล �ยงปลอยในแปลงหญาสาธารณะ เคยมแพะหรอแกะของเกษตรกรรายอ�น

ปนในฝง สตวในฝงเคยมประวตการแทง เคยมปญหาระบบสบพนธ และการพบสตวปา

และสตวฟนแทะขนาดเลก ปรากฏอยรอบๆฟารม มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอด

ตอเช �อ C. burnetii โดยมคา p value<0.05 (Table 4) และจากการวเคราะหความสมพนธ

ระหวางการตรวจพบแอนตบอดตอการตดเช �อ C. burnetii กบตวแปรท�ต �งเปนสมมตฐาน

ในระดบรายฝงพบวา การเล �ยงปลอยในแปลงหญาสาธารณะ และการพบสตวปา และสตว

Province

Prevalence

Goats Sheep Total

Individual Herd Individual Herd Individual Herd

Kanchanaburi 2.31(10/432) 12.00(3/25) 4.41(9/204) 25.00(3/12) 2.99(19/636) 16.22(6/37)

Nakhon

Pathom2.29(8/349) 22.22(4/18) 6.48(7/108) 60.00(3/5) 3.28(15/457) 30.43(7/23)

Petchaburi 0.36(1/276) 5.88(1/17) 0(0/65) 0(0/4) 0.29(1/341) 4.76(1/21)

Prachuap

Khiri- Khan2.13(8/375) 12.50(3/24) 1.45(1/69) 20.00(1/5) 2.03(9/444) 13.79(4/29)

Ratchaburi 0(0/438) 0(0/20) 5.70(11/193) 10.00(1/10) 1.74(11/631) 3.33(1/30)

Total 1.44(27/1,870) 10.58(11/104) 4.38(28/639) 22.22(8/36) 2.19(55/2,509) 13.57(19/140)

KKU Veterinary Journal36

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ฟนแทะขนาดเลก ปรากฏอยรอบๆฟารม มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ

C. burnetii โดยมคา p value<0.05 (Table 5)

เม�อทาการวเคราะหหาปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอการ

ตดเช �อ C. burnetii ดวยการวเคราะหแบบการถดถอยพหโลจสตก ในระดบรายตวพบปจจย

เส�ยงท�มความสมพนธกบ

Table 4. Results of Univariable analysis of risk factors for the presence of antibodies

against C. burnetii in goats and sheep at individual level

*p-value significant (p<0.05)

Variable CategorySerological results

p-value+ve -ve

SexMale

Female

36

545

235

1,693 <0.001*

Age<1y

>1y

17

564

207

1,721 <0.001*

Herd size<60

>60

234

347

1005

923 <0.001*

Free raising grass (public area)Yes

No

325

256

874

1054<0.001*

Mixed rearing goats and sheepYes

No

105

476

299

16290.140

Contact with other goats/sheep from other herds Yes

No

75

506

130

1,798<0.001*

History of abortionYes

No

236

345

525

1403<0.001*

History of reproductive problemYes

No

267

314

644

1284<0.001*

Use water source with the other farms Yes

No

76

505

210

1,718 0.146

Presence of wildlife and vermin surrounding farms Yes

No

358

223

1308

620 0.005*

Use of disinfectants Yes

No

335

246

1155

773 0.334

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 37

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Table 5. Univariable analysis of risk factors for the presence of antibodies against C.

burnetii in goats and sheep at herd level

การตรวจพบแอนตบอดตอการตดเช �อ C. burnetii ไดแก สตวเพศเมยมความเส�ยง

มากเปน 1.69 เทาของเพศผ (OR: 1.69; 95% CI: 1.16-2.46; p=0.006) สตวท�มอายต �งแต 1

ปข �นไป มความเส�ยงมากเปน 3.31 เทาของสตวท�มอายนอยกวา 1 ป (OR: 3.31; 95% CI: 1.

98-5.53; p<0.001) และสตวในฝงเคยมประวตการแทงมความเส�ยงมากเปน 1.64 เทาของสตว

ในฝงท�ไมเคยมประวตการแทง (OR: 1.64; 95% CI: 1.06-2.54; p=0.025) และการวเคราะห

หาปจจยเส�ยงในระดบรายฝงพบวาในฟารมท�มการเล �ยงปลอยในแปลงหญาสาธารณะ

มความเส�ยงมากเปน 6.45 เทา ของฟารมท�ไมไดเล �ยงปลอยในแปลงหญาสาธารณะ (OR:

6.45; 95% CI: 2.27-18.29; p<0.001) และในฟารมท�พบสตวปา และสตวฟนแทะขนาดเลก

ปรากฏอยรอบๆ ฟารม มความเส�ยงมากเปน 2.96 เทาของฟารมท�ไมพบสตวปา และสตวฟนแทะ

ขนาดเลก ปรากฏอยรอบๆฟารม (OR: 2.96; 95% CI: 1.01-8.87; p=0.048) (Table 6)

Variable CategorySerological results

p-value+ve -ve

Herd size<60

>60

58

52

19

110.301

Free raising grass (public area)Yes

No

62

48

5

25<0.001*

History of abortionYes

No

33

77

8

220.722

History of reproductive problem Yes

No

39

71

10

200.829

Use of disinfectants Yes

No

66

44

16

140.511

Use water source with the other farms Yes

No

16

94

1

29 0.090

Presence of wildlife and vermin surrounding farms Yes

No

69

41

25

50.033*

*p-value significant (p<0.05)

KKU Veterinary Journal38

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Table 6. Final logistic regression model for positive risk factors associated with C.

burnetii infection in goats and sheep at individual and herd level

B: Regression coefficient, SE: standard errer, CI: confidence interval at 95%

การวเคราะหปจจยเส�ยงโรคทอกโซพลาสโมสส ในระดบรายตว พบวา เพศ อาย

การใชพอพนธรวมกบฟารมอ�น และการไมใชน �ายาฆาเช �อในฟารม มความสมพนธกบการตรวจ

พบแอนตบอดตอเช �อ T. gondii โดยมคา p value<0.05 (Table 7) สวนในระดบรายฝงไมพบ

ปจจยใดๆท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ T. gondii (Table 8) และเม�อ

ทาการวเคราะหหาปจจยเส�ยงโดยใชการถดถอยพหโลจสตก ในระดบรายตวพบวาสตวท�มอาย

มากกวา 1 ปข �นไป (OR: 2.29; 95% CI: 1.31-4.00; p=0.004) และการใชพอพนธรวมกบฟารม

อ�น (OR: 1.52; 95% CI: 1.07-2.15; p=0.020) เปนปจจยเส�ยงของการตดเช �อ T. gondii ใน

แพะ และแกะ ขณะท�การวเคราะหในระดบรายฝง ไมพบปจจยเส�ยงตอการตรวจพบแอนตบอด

ตอเช �อ T. gondii ในแพะ และแกะ (Table 9)

Level Risk factor B SE CI Odds p-value

Individual - Sex (female)

- Age (>1 year)

- History of abortion

0.525

1.197

0.497

0.192

0.262

0.222

1.161-2.462

1.981-5.529

1.064-2.539

1.690

3.309

1.644

0.006

<0.001

0.025

Herd - Free raising grass (pub-

lic area)

- Presence of

wildlife and vermin

surrounding farms

1.864

1.086

0.532

0.549

2.273-18.291

1.009-8.869

6.447

2.961

<0.001

0.048

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 39

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Table 7. Univariable analysis of risk factors for presence of antibodies against T.

gondii in goats and sheep at individual level

Variable CategorySerological results

p-value+ve -ve

Sex Male

Female

24

311

247

1,9270.021*

Age <1y

>1y

14

321

210

1,964<0.001*

Herd size <60

>60

149

186

1,090

1,0840.054

Free raising grass (public area) Yes

No

151

184

1,048

1,1260.286

Mixed rearing goats and sheep Yes

No

48

287

356

1,8180.342

Raised goats/sheep with other species Yes

No

22

313

129

2,0450.650

Contact with other goats/sheep from other herds Yes

No

25

310

180

1,9940.611

Shared rams with other farms Yes

No

45

290

192

1,9820.007*

History of abortion Yes

No

104

231

657

1,5170.760

History of reproductive problem Yes

No

119

216

792

1,3820.747

Use water source with the other farms Yes

No

28

307

258

1,9160.060

Presence of wildlife and vermin surrounding farms Yes

No

226

109

1,440

7340.659

Use of disinfectants Yes

No

182

153

1,308

8660.043*

Raised cat in farm Yes

No

94

180

662

1,0260.121

Raised dog in farm Yes

No

214

60

1,288

4000.659

*p-value significant (p<0.05)

KKU Veterinary Journal40

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Table 8. Univariable analysis of risk factors for presence of antibodies against T.

gondii in goats and sheep at herd level

Variable CategorySerological results

p-value+ve -ve

Herd size<60

>60

56

53

21

100.106

Free raising grass (public area)Yes

No

55

54

12

190.248

Mixed rearing goats and sheepYes

No

17

92

6

250.618

Contact with other goats/sheep from other herdsYes

No

10

99

2

290.633

Shared rams with other farmsYes

No

10

99

4

270.541

History of abortionYes

No

31

78

10

210.680

History of reproductive problem Yes

No

38

71

11

200.949

Use water source with the other farms Yes

No

13

96

4

270.883

Presence of wildlife and vermin surrounding farmsYes

No

73

36

21

100.936

Use of disinfectants Yes

No

65

44

17

140.633

Raised cat in farmYes

No

37

55

7

130.665

Raised dog in farm Yes

No

69

23

15

51.000

*p-value significant (p<0.05)

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 41

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Table 9. Final logistic regression model for positive risk factors associated with

T.gondii infection in goats and sheep at individual level

B: Regression coefficient, SE: standard errer, CI: confidence interval at 95%

Table 10. Univariable analysis of risk factors for presence of antibodies against

Brucella spp. in goats and sheep at individual level

Risk factor B SE Odds CI p-value

Age (>1 year)Shared rams with other farms

0.8270.416

0.2850.179

2.2861.516

1.307-4.0001.066-2.154

0.0040.020

Variable CategorySerological results

p-valuepositive negative

SexMale

Female451

2672,187

0.394

Herd size<60>60

3025

1,2091,245

0.439

Free raising grass (public area)YesNo

4114

1,1581,296

<0.001*

Mixed rearing goats and sheepYesNo

3025

3742,080

<0.001*

Raised goats/sheep with other speciesYesNo

1540

1362,318

<0.001*

Contact with other goats/sheep from other herds YesNo

946

1962,258

0.030*

Shared rams with other farmsYesNo

847

2292,225

1.191

History of abortionYesNo

3718

7241,730

<0.001*

History of reproductive problemYesNo

4114

8701,584

<0.001*

Ever tested Brucellosis in farm YesNo

1539

1,597809

<0.001*

Use water source with the other farms YesNo

1540

2712,183

<0.001*

Use of disinfectants YesNo

946

1,481973

<0.001*

*p-value significant (p<0.05)

KKU Veterinary Journal42

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Variable CategorySerological results

p-valuepositive negative

Herd size<60

>60

10

9

67

540.823

Free raising grass (public area)Yes

No

15

4

52

690.004*

Mixed rearing goats and sheepYes

No

7

12

16

1050.010*

Raised goats/sheep with other speciesYes

No

3

16

5

1160.042*

Contact with other goats/sheep from other herds Yes

No

4

15

8

1130.036*

Shared rams with other farmsYes

No

4

15

10

1110.084

History of abortionYes

No

9

10

32

890.063

History of reproductive problem Yes

No

11

8

38

830.024*

Ever tested Brucellosis in farm Yes

No

4

14

82

37<0.001*

Use water source with the other farms Yes

No

4

15

13

1080.201

Use of disinfectants Yes

No

4

15

78

43<0.001*

Table 11. Univariable analysis of risk factors for presence of antibodies against

Brucella spp. in goats and sheep at herd level

*p-value significant (p<0.05)

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 43

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

การวเคราะหปจจยเส�ยงโรคบรเซลโลสส ในระดบรายตว พบวา การเล �ยงปลอยใน

แปลงหญาสาธารณะ การเล �ยงแพะ และแกะรวมกน การเล �ยงแพะหรอแกะรวมกบสตวชนดอ�น

เคยมแพะหรอแกะของเกษตรกรรายอ�นปนในฝง สตวในฝงเคยมประวตการแทง เคยมปญหา

ระบบสบพนธ การไมเคยตรวจโรคบรเซลโลสสมากอน การใชแหลงน �ารวมกบฟารมอ�น

และการไมใชน �ายาฆาเช �อในฟารม เปนปจจยท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ

Brucella spp. โดยมคา p value<0.05 (Table 10) สวนในระดบรายฝงพบวา การเล �ยงปลอย

ในแปลงหญาสาธารณะ การเล �ยงแพะ และแกะรวมกน การเล �ยงแพะหรอแกะรวมกบสตว

ชนดอ�น เคยมแพะหรอแกะของเกษตรกรรายอ�นปนในฝง เคยมปญหาระบบสบพนธ การไมเคย

ตรวจโรคบรเซลโลสสมากอน และการไมใชน �ายาฆาเช �อในฟารม เปนปจจยท�มความสมพนธ

กบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. โดยมคา p value<0.05 (Table 11)

เม�อนาปจจยท�ไดมาวเคราะหแบบการถดถอยพหโลจสตก ในระดบรายตวพบวา สตว

ในฝงเคยมประวตการแทง (OR: 5.35; 95% CI: 1.53-18.75; p=0.009) การเล �ยงปลอยในแปลง

หญาสาธารณะ (OR: 2.43; 95% CI: 1.17-5.04; p=0.018) การเล �ยงแพะ และแกะรวมกน

(OR: 3.04; 95% CI: 1.56-5.94; p=0.001) การเล �ยงแพะหรอแกะรวมกบสตวชนดอ�น (OR: 3.76;

95% CI: 1.61-8.80; p=0.002) การไมใชน �ายาฆาเช �อในฟารม (OR: 5.04; 95% CI: 2.33-10.87;

p<0.001) และการใชแหลงน �ารวมกบฟารมอ�น (OR: 2.65; 95% CI: 1.16-6.02; p=0.020)

เปนปจจยเส�ยงของการตดเช �อ Brucella spp. ในแพะ และแกะ สวนการวเคราะหในระดบ

รายฝงพบวาการเล �ยงปลอยในแปลงหญาสาธารณะ (OR: 3.91; 95% CI: 1.04-14.64; p=0.043)

และการไมเคยตรวจโรคบรเซลโลสสมากอน (OR: 5.02; 95% CI: 1.33-18.89; p=0.017)

เปนปจจยเส�ยงของการตดเช �อ Brucella spp. ในแพะ และแกะ (Table 12)

KKU Veterinary Journal44

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Table 12. Final logistic regression model for positive risk factors associated with

Brucella spp. infection in goats and sheep at individual and herd level

B: Regression coefficient, SE: standard errer, CI: confidence interval at 95%

วจารณ

โรคไขคว

จากผลการตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ C. burnetii ในแพะ และแกะท�เล �ยงในพ �นท�ภาค

ตะวนตกในคร �งน � พบความชกรายตว 23.16% (581/2,509) และรายฝง 78.57% (110/140)

โดยในแพะรายตว และรายฝงคดเปน 27.06 (506/1,870) และ 83.65% (87/104) ตามลาดบ

และในแกะรายตว และรายฝงคดเปน 11.74 (75/639) และ 63.89% (23/36) ตามลาดบ

การศกษาคร �งน �มอตราความชกสงกวาการศกษาในประเทศไทย โดย Sangkasuwan and

Pongpradit (1968) รายงานพบความชกของโรคไขควในแพะ แกะ และโคสง 2.30-6.10% และ

สงกวาในหลายประเทศ เชน Schimmer et al. (2011) ศกษาความชกของโรคไขควในแพะนมท�

ประเทศเนเธอรแลนดในป ค.ศ. 2009-2010 ตรวจโดยวธ ELISA พบความชกรายตว และรายฝง

เทากบ 21.40 และ 43.10% ตามลาดบ Hunninghaus et al. (2012) ตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ

C. burnetii โดยวธ ELISA ในแพะ และแกะประเทศสวตเซอรแลนด พบความชกของโรคไขคว

ในแพะระดบรายตว และรายฝงเทากบ 3.43 (11/321) และ 11.11% (8/72) ตามลาดบ และ

ความชกในแกะระดบรายตว และรายฝงเทากบ 1.80 (9/500) และ 5.00% (5/100) ตามลาดบ

Jung et al. (2014) ศกษาแอนตบอดตอเช �อ C. burnetii ในแพะพ �นเมองท�ประเทศเกาหลใต

ตรวจดวยวธ ELISA พบมอตราความชกรายตวเทากบ 19.10% (114/597) สวน Ruiz-Fons et al. (2010)

Level Risk factor B SE Odds CI p-value

Individual - History of abortion

- Free raising grass (public area)

- Mixed rearing goats and sheep

- Raised goats/sheep with other

species

- Not use of disinfectants in farm

- Use water source with the other

farms

1.677

0.886

1.113

1.325

1.617

0.974

0.641

0.373

0.341

0.434

0.392

0.419

5.351

2.425

3.042

3.760

5.036

2.648

1.527 - 18.752

1.167 - 5.037

1.558 - 5.939

1.607 - 8.801

2.334 - 10.868

1.164 - 6.021

0.009

0.018

0.001

0.002

<0.001

0.020

Herd - Free raising grass (public area)

- Never tested Brucellosis in farm

1.364

1.613

0.674

0.676

3.911

5.016

1.044-14.644

1.332-18.889

0.043

0.017

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 45

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

ตรวจซรมแพะ และแกะในประเทศสเปนโดยวธ ELISA พบความชกของโรคไขควในแพะระดบ

รายตว และรายฝงเทากบ 8.70 และ 45.00% ตามลาดบ แตมความชกของโรคไขควในแกะ

ระดบรายตว และรายฝงเทากบ 11.80 และ 74.00% ตามลาดบ ซ�งมอตราความชกใกลเคยง

กบการศกษาคร �งน �

การศกษาคร �งน �พบอตราการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ C. burnetii กระจายท �งใน

แพะ และแกะท�เล �ยงในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตก โดยมอตราความชกรายฝงในแพะ และแกะ

ในแตละจงหวดสงถง 66.67-97.30% และอตราความชกรายตวอยในชวง 17.60-26.13% ท �งน �

ในป พ.ศ. 2555 Yingst et al. (2013) ไดทาการสารวจโรคไขควจากตวอยางซรม น �านม และ

รก ในโคนม และแพะท�จงหวดนครปฐม ประจวบครขนธ และราชบร ดวยวธ PCR พบใหผลบวก

10.00 (1/10), 30.00 (3/10) และ 10.00% (1/10) ตามลาดบ แสดงใหเหนวาเช �อไขควมการแพร

กระจายท�วไปในปศสตวในภาคตะวนตก โดยประชากรแพะ และแกะในฟารมท�ทาการศกษา

จานวนมากเคยมการสมผสเช �อ C. burnetii มากอน และอาจเปนตวอมโรคท�สาคญท�อาจแพร

กระจายเช �อไปยงสตวอ�นๆรวมถงมนษยดวย ดงน �นในพ �นท�ท�มการเล �ยงแพะ และแกะดงกลาว

ควรใหความรแกเกษตรกรผ เล �ยงแพะ และแกะ รวมท �งเจาหนาท�ท�เก�ยวของใหทราบถงวธในการ

ปองกนตวเองจากการตดเช �อจากสตวและส�งแวดลอมท�อาจมการปนเป �อนเช �อน �

จากการวเคราะหปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ

C. burnetii ในระดบรายตวพบวา สตวเพศเมยเปนปจจยเส�ยงตอการตรวจพบแอนตบอดตอ

การตดเช �อ C. burnetii (OR=1.69) อาจเน�องจากแพะ และแกะรวมถงโคนมเปนสตวอมโรค

ท�สาคญของเช �อ C. burnetii (Rahimi et al., 2010) โดยสตวเพศเมยท�ตดเช �อนอกจากจะขบ

เช �อออกมากบอจจาระ ปสสาวะ และน �านมแลว เช �อยงถกขบออกมาปรมาณสงในรก และส�งคด

หล�งหลงคลอด (Guatteo et al., 2006; Rahimi et al., 2010) ดงน �นจงทาใหเช �อมการปนเป �อน

และแพรกระจายในฝง และในแพะ และแกะท�มอายต �งแต 1 ปข �นไป เปนปจจยเส�ยงตอการตรวจ

พบแอนตบอดตอการตดเช �อ C. burnetii มากเปน 3.31 เทาของแพะ และแกะท�มอายนอยกวา

1 ป (OR=3.31) ซ�งสอดคลองกบการศกษาของ Jung et al. (2014) ในประเทศเกาหลใต

ท�พบวา แพะท�โตเตมวยอายต �งแต 1 ปข �นไป มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอโรค

ไขควในแพะอยางมนยสาคญทางสถต ท �งน �อาจเน�องมาจากในสตวท�มอายมากข �นจะมโอกาส

ในการสมผสกบสตวท�ตดเช �อหรอมโอกาสสมผสกบเช �อท�ปนเป �อนในสภาพแวดลอมไดมาก และ

นานกวาสตวท�มอายนอยกวา สาหรบสตวในฝงเคยมประวตการแทง เปนปจจยเส�ยงตอการตรวจ

พบแอนตบอดตอการตดเช �อ C. burnetii (OR=1.64) น �น อาจเน�องมาจากโดยธรรมชาตแพะ

หรอแกะท�ตดเช �อ C. burnetii อาจแสดงอาการทางระบบสบพนธ ไดแก แทงลก ลกตาย

KKU Veterinary Journal46

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

แรกคลอด รกคาง มดลกอกเสบ ผสมไมตด หรอใหลกออนแอ และการแทงจะพบในระยะทาย

ของการต �งทองหรอระยะใกลคลอด (Rodolakis et al., 2007) อยางไรกตามการพบวาสตวแสดง

อาการแทงอาจตองพจารณาคานงถงสาเหตอ�นๆ ท�ทาใหสตวแสดงอาการแทงได เชน โรคบรเซล

โลสส โรคทอกโซพลาสโมสส การตดเช �ออ�นๆ ปญหาการจดการในฟารม ในสตวท�ต �งทองแลว

ไดรบการกระทบกระเทอนดานกายภาพ ปจจยดานความสมดลของอาหาร รวมถงประวต

การใหยาบางชนดในขณะสตวต �งทอง กเปนสาเหตท�ทาใหสตวแสดงอาการแทงไดเชนกน

การเล �ยงแพะหรอแกะแบบปลอยในแปลงหญาสาธารณะเปนปจจยเส�ยงท�สาคญ

ในการศกษาคร �งน �ในระดบรายฝง (OR=6.45) อาจเน�องจากวาการเล �ยงสตวแบบปลอยในแปลง

หญาสาธารณะจะเปนการเพ�มโอกาสในการสมผสเช �อจากสตวฝงอ�นๆ ท�มการตดเช �อหรออาจ

เพ�มโอกาสในการสมผสเช �อท�ปนเป �อนในส�งแวดลอมได ท �งน �เช �อท�อยนอกรางกายสตวจะสราง

สปอรหอหม ทาใหมความทนทานตอส�งแวดลอม เชน ความรอน ความแหงแลง และยาฆาเช �อได

เปนเวลานาน (CFSPH, 2007) สวนปจจยท�พบวามสตวปา และสตวฟนแทะขนาดเลก ปรากฏ

อยรอบๆ ฟารม มความเส�ยงตอการตรวจพบแอนตบอดตอการตดเช �อ C. burnetii (OR=2.96)

น �น จากการศกษาของ Reusken et al. (2011) พบวาหนเปนสตวท�สามารถเปนตวเกบกกเช �อ

C. burnetii และนาเช �อเขามาแพรในฝงปศสตวได ดงน �นสตวปา และสตวฟนแทะขนาดเลก

ดงกลาวอาจเปนสตวนาเช �อท�สาคญ และแพรกระจายเช �อไปยงสตวท�เล �ยงในฟารมได

แนวทางในการควบคมและปองกนโรคไขคว สามารถดาเนนการไดหลายแนวทาง เชน

ในฝงท�มการตดเช �อสามารถลดการตดตอของโรคโดยการแยกสตวท�ต �งทองออกจากฝง กาจดรก

ซากสตวท�แทงหรอสารคดหล�งจากการคลอดดวยการเผาหรอฝง และเน�องจากเช �อ C. burnetii

อยในส�งแวดลอมจานวนมาก จงควรหม�นทาความสะอาดโรงเรอน เคร�องมอเคร�องใชดวยน �ายา

ฆาเช �อโรค และผ ท�ทางานเก�ยวของกบสตวเค �ยวเอ �อง โค กระบอ แพะ และแกะ ตองปองกน

การสมผสโดยตรงกบเช �อ ไดแก การสวมถงมอยาง การใชน �ายาฆาเช �อบรเวณท�ปนเป �อนรก

และสารคดหล�ง (CFSPH, 2007) รวมท �งจดระบบการเล �ยงแพะ และแกะเพ�อลดปจจยเส�ยง

ท�เก�ยวของ ไดแก การปรบระบบการเล �ยงแพะหรอแกะจากแบบปลอยใหหากนในแปลงหญา

สาธารณะเปนการเล �ยงในพ �นท�ท�มร �วลอมรอบไมปนกบสตวฝงอ�น และกาจดสตวฟนแทะ

ขนาดเลกจาพวกกระรอก กระแต และหน ซ�งเปนพาหะของโรคไขคว

โรคทอกโซพลาสโมสส

จากผลการตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ T. gondii ในซรมแพะ และแกะในพ �นท� 5

จงหวดของภาคตะวนตกในคร �งน � พบแพะ และแกะท�ใหผลบวกตอการทดสอบโรคทกจงหวดท�ทา

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 47

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

การศกษา โดยพบความชกรายตว 13.35% (335/2,509) และรายฝง 77.86% (109/140)

ซ�งต�ากวาการศกษาท�ผานมาของ พไลพรและคณะ (2557) ศกษาความชก และปจจยเส�ยง

ในแพะ และแกะในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตกดวยวธ iELISA พบความชกรายตว 16.27%

และรายฝง 81.03% สวนความชกของการตดเช �อ T. gondii ในระดบรายตวของแพะคดเปน

14.01% (262/1,870) และแกะคดเปน 11.42% (73/639) ในระดบรายฝงของแพะคดเปน

78.85% (82/104) และแกะคดเปน 75.00% (27/36) ผลการศกษาคร �งน �สงกวาการศกษา

ในเขตภาคเหนอตอนบนท�พบความชกในแพะระดบรายตวเทากบ 6.20% และรายฝงเทากบ

25.35% (ชยวธน และพชรา, 2552) สวนในภาคใต การศกษาคร �งน �ต�ากวาการศกษาในจงหวด

สตลท�พบความชกรายตวในแพะเทากบ 27.90% (Jittapalapong et al., 2005) ซ�งท �งสอง

การศกษาน �ตรวจดวยวธ Latex agglutination test

เม�อเปรยบเทยบกบการศกษาในตางประเทศพบวาอตราการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ

T. gondii ในพ �นท�ภาคตะวนตกต�ากวาหลายๆ ประเทศ ไดแก ในประเทศบราซล พบความชก

รายตวในแพะเทากบ 18.40% ตรวจโดยวธ IHA, IFA และ ELISA (Figueiredo et al., 2001)

ในประเทศซมบบเว พบความชกรายตวในแพะ และแกะเทากบ 67.90% ตรวจโดยวธ IFA

(Hove et al., 2005) ในประเทศกรซ พบความชกรายตวในแพะเทากบ 30.70% และแกะเทากบ

48.60% ตรวจโดยวธ ELISA (Tzanidakis et al., 2012) ในประเทศนอรเวย พบความชกในแพะ

รายตวเทากบ 17.00% ตรวจโดยวธ DAT (Stormoen et al., 2012) ในประเทศสเปน พบความชก

รายตวในแพะเทากบ 25.10% และแกะเทากบ 49.30% ตรวจโดยวธ iELISA (Garcia-

Bocanegra et al., 2013) ในประเทศโปรตเกส พบความชกรายตวในแพะเทากบ 18.50%

และแกะเทากบ 33.60% ตรวจโดยวธ MAT (Lopes et al., 2013) และในประเทศอตาล พบ

ความชกรายตวของแพะคดเปน 41.70% และแกะคดเปน 59.30% รายฝงของแพะคดเปน

96.60% และแกะคดเปน 87.50% ตรวจโดยวธ IFA (Gazzonis et al., 2015)

จากการวเคราะหปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ

T. gondii ในแพะ และแกะในระดบรายตว พบวาสตวท�มอายต �งแต 1 ปข �นไป มความเส�ยง

ตอการตดเช �อ T. gondii มากกวาสตวท�มอายนอยกวา 1 ป (OR=2.29) ซ�งสอดคลองกบ

การศกษาของ Jittapalapong et al. (2005) ศกษาความชกของการตดเช �อ T. gondii

ในแพะเล �ยงท�จงหวดสตล พบวาในแพะอายต �งแต 1 ถง 2 ป (OR=19.60) และต �งแต 2 ปข �นไป

(OR=2.70) มความเส�ยงตอการตดเช �อ T. gondii มากกวาแพะอายนอยกวา 1 ป และรายงาน

ของ Gebremedhin and Gizaw (2014) ท�พบวาแกะท�มอายต �งแต 1 ปข �นไป (OR=8.55)

มความเส�ยงตอการตดเช �อ T. gondii มากกวาแกะอายนอยกวา 1 ป ท �งน �อาจเน�องจากแพะ

KKU Veterinary Journal48

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

และแกะมโอกาสไดรบเช �อท�อยในระยะโอโอซสตซ�งปนเป �อนในส�งแวดลอมมากข �นตามอาย

(Katzer et al., 2011; Gebremedhin and Gizaw, 2014) และการใชพอพนธรวมกบฟารมอ�น

กเปนอกหน�งปจจยเส�ยงท�สาคญตอการการตดเช �อ T. gondii (OR=1.52) เน�องจากแพะ และ

แกะเพศผ ท�ตดเช �อสามารถขบเช �อผานทางน �าเช �อได (West et al., 2009) ดงน �นการนาพอพนธ

จากฟารมอ�นมาผสมกบแมพนธในฟารมตวเองจงเปนการเพ�มโอกาสในการไดรบเช �อ T. gondii

จากฟารมอ�น สวนการวเคราะหในระดบรายฝงของแพะ และแกะ ผลการศกษาคร �งน � ไมพบ

ความสมพนธระหวางปจจยเส�ยงตางๆ กบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ T. gondii ในแพะ

และแกะ

ขอมลการระบาดของโรคทอกโซพลาสโมสสในปศสตวท�เล �ยงในภาคตะวนตกยงไมเปน

ท�ทราบกนมากนก การสารวจคร �งน �เปนการยนยนวายงคงพบแอนตบอดตอเช �อ T. gondii

ในแพะ และแกะท�เล �ยงเพ�อการบรโภค และการทองเท�ยวภายในพ �นท�ภาคตะวนตก ซ�งหาก

เกษตรกรขาดการดแล และควบคมโรคท�ดยอมเปนปญหากบอตสาหกรรมการเล �ยงแพะ

และแกะในอนาคต เกษตรกรควรหม�นดแลจดการดานสขาภบาลภายในฟารมใหมากข �น

เพ�อชวยลดการปนเป �อนเช �อภายในฟารม รวมถงการไมใชพอพนธรวมกบฟารมอ�นเพ�อลดปจจย

เส�ยงตอการตดเช �อ และขอมลจากการศกษาน �ยงใชเปนแนวทางในการสรางสถานภาพฟารม

ปลอดโรคทอกโซพลาสโมสสตอไป

โรคบรเซลโลสส

ผลการตรวจหาแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. ในแพะ และแกะในพ �นท�ภาคตะวนตก

ในคร �งน � พบความชกรายตว 2.19% (55/2,509) และรายฝง 13.57% (19/140) โดยมความชก

ในแพะรายตว และรายฝงคดเปน 1.44 (27/1,870) และ 10.58% (11/104) ตามลาดบ และ

มความชกในแกะรายตว และรายฝงคดเปน 4.38 (28/639) และ 22.22% (8/36) ตามลาดบ

การศกษาคร �งน �มความชกรายตวสงกวารายงานผลการตรวจโรคบรเซลโลสสในภาคตะวนตก

ของประเทศไทยในป พ.ศ. 2557 (ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก, 2557)

โดยมความชกในแพะรายตว 1.01% (827/81,963) และแกะรายตว 1.08% (48/4,431)

แตต�ากวาการศกษาของชองมาศและคณะ (2556) ท�รายงานผลการตรวจโรคบรเซลโลสส

ในแพะในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตกโดยวธ iELISA และ CFT ในป พ.ศ. 2555 พบความชก

รายตว 5.08% (70/1,379) และรายฝง 18.39% (16/87) สวนการศกษาของตระการศกด�และ

พไลพร (2550) ท�รายงานผลการตรวจโรคบรเซลโลสสในแพะในพ �นท� 5 จงหวดภาคตะวนตก

โดยวธ RBT พบความชกของโรคน �ในป พ.ศ. 2547 รายตว 1.52% และรายฝง 10.74%

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 49

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

ซ�งใกลเคยงกบการศกษาน � แตในป พ.ศ. 2548 พบความชกของโรคน �รายตว 5.14% และรายฝง

42.47% และป พ.ศ. 2549 พบความชกของโรคน �รายตว 3.68% และรายฝง 35.18% ซ�งสงกวา

การศกษาน � เม�อเปรยบเทยบกบการศกษาโรคบรเซลโลสสในแพะในพ �นท�ภาคอ�นของประเทศ

พบวาการศกษาคร �งน �สงกวาท�นพวรรณ (2552) ศกษาโรคน �ในแพะนมท�จงหวดนนทบร ปทมธาน

และพระนครศรอยธยา ซ�งทดสอบโรคโดยวธ RBT และ CFT พบความชกรายตว 0.25% และ

รายฝง 6.30% โดยพบโรคบรเซลโลสสท�จงหวดนนทบรเพยงจงหวดเดยว และพรทพยและ

อรรถพร (2555) สารวจความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะ 8 จงหวดภาคใตโดยวธ RBT

และ cELISA พบความชกรายตว และรายฝงเทากบ 1.02 และ 5.71% ตามลาดบ ขณะท�

พเชษฐและวเชยร (2550) ศกษาโรคบรเซลโลสสในแพะแกะทางซรมวทยาท�จงหวดชยนาท

ในป พ.ศ. 2548 พบความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะรายตว 1.59% ใกลเคยงกบการศกษา

คร �งน � แตความชกของโรคบรเซลโลสสในแกะรายตว 0.33% ต�ากวาการศกษาน � และวชรพงษ

และคณะ (2554) ศกษาความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะเน �อในจงหวดชยนาทโดยวธ

RBT และ CFT พบความชกรายตว 1.33% ใกลเคยงกบการศกษาน � แตความชกรายฝง 14.08%

ซ�งสงกวาการศกษาน �

เม�อพจารณาผลการตรวจคร �งน �ในรายจงหวด พบวาจงหวดนครปฐมมความชกของโรคน �

ในแพะ และแกะสงท �งระดบรายตว และรายฝงเทากบ 3.28 (15/457) และ 30.43% (7/23)

ตามลาดบ โดยความชกรายตวในแพะสงสดท�จงหวดกาญจนบร 2.31% (10/432) แต

ความชกรายฝงในแพะสงสดท�จงหวดนครปฐม 22.22% (4/18) สวนความชกรายตว และ

รายฝงในแกะสงสดท�จงหวดนครปฐมเทากบ 6.48 (7/108) และ 60.00% (3/5) ตามลาดบ

เทยบกบการศกษาความชกของการตดเช �อ Brucella spp. ในแพะนมในจงหวดนครปฐม

ตรวจโดยวธ RBT, ELISA และ CFT ของสวมลและคณะ (2557) พบความชกรายตว 4.66%

สงกวาการศกษาน � สวนความชกรายฝง 20.00% ใกลเคยงกบการศกษาน � และการศกษา

ของ Kaewket (2008) ท�ศกษาความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะท�จงหวดกาญจนบรในป

พ.ศ. 2550 ตรวจโดยวธ RBT, iELISA และ CFT พบความชกรายตว และรายฝงสงถง 11.51

และ 45.80% ตามลาดบ ซ�งสงกวาการศกษาน �เชนกน ผลการศกษาคร �งน �ตรวจพบแอนตบอด

ตอเช �อ Brucella spp. ในทกจงหวดท�ทาการสารวจ โดยมความชกระดบรายฝงสงกวาราย

ตว แสดงถงการแพรกระจายของเช �อ Brucella spp. อยางกวางขวางในแพะ และแกะท�เล �ยง

ในภมภาคน � ดงน �นการตรวจแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. เพ�อเฝาระวงโรคจงควรท�จะตอง

ดาเนนการอยางตอเน�อง สวนแพะ และแกะท�ตดเช �อ Brucella spp. ควรมการทาลายใหหมด

เน�องจากแพะ และแกะท�ใหผลบวกตอการทดสอบจะเปนพาหะนาเช �อ Brucella spp. สคน

KKU Veterinary Journal50

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ท�ทางานใกลชดกบสตวท�ตดเช �อ โดยเฉพาะเกษตรกรผ เล �ยงแพะ และแกะตลอดจนคนงาน

ในฟารมเล �ยงสตว มความเส�ยงตอการตดเช �อสงจากการสมผสโดยตรงกบรก และลกแทง

ซ�งอาจตดเช �อโดยการกนหรอทางการหายใจ ตดเช �อผานทางเย�อบตา รวมท �งผบรโภคน �านม

และผลตภณฑจากนมท�ไมผานกระบวนการฆาเช �อ กอใหเกดปญหาดานสาธารณสข

เม�อเปรยบเทยบกบการศกษาความชกของโรคบรเซลโลสสในประเทศท�เล �ยงแพะ และ

แกะเปนอตสาหกรรม พบวาความชกของโรคบรเซลโลสสในภาคตะวนตกของประเทศไทย

ท �งระดบรายตว และรายฝง ต�ากวาการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ B. melitensis ในแพะ

ท�ประเทศเมกซโก ซ�งพบความชกรายตว และรายฝงสงถง 9.80 และ 70.89% ตามลาดบ

ตรวจโดยวธ RBT และ CFT (Solorio-Rivera et al., 2007) ในแกะท�ประเทศเมกซโก ซ�งพบความ

ชกรายตว 7.26% ตรวจโดยวธ standard agglutination card test (Marin et al., 2015) ขณะท�

Kaoud et al. (2010) รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะ แกะ และโคท�ประเทศอยปต

เทากบ 14.50, 21.20 และ 2.16% ตามลาดบ ซ�งตรวจโดยวธ RBT และ iELISA สวน Negash

et al. (2012) รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในสตวเค �ยวเอ �องขนาดเลกในภาคตะวนออก

ของประเทศเอธโอเปย พบแอนตบอดตอเช �อ B. melitensis ในแพะ และแกะระดบรายตว เทากบ

9.39 และ 8.77% ตามลาดบ ซ�งตรวจโดยวธ RBT และ CFT การศกษาของ Sharifi et al. (2014)

รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะ และแกะท�ภาคตะวนออกเฉยงใตของประเทศ

อหรานพบความชกรายตว และรายฝง 3.10 และ 21.00% ตามลาดบ ซ�งตรวจโดยวธ RBT

และ Wright and 2-mercaptoethanol Brucella agglutination test ขณะท� Hawari (2012)

รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะ และแกะท�ประทศจอรแดนระดบรายตวเทากบ 24.6

และ 21.1% ตามลาดบ ซ�งตรวจโดยวธ RBT และ CFT การศกษาของ Kabagambe et al. (2001)

ท�รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะในภาคตะวนออก และตะวนตกของประเทศ

อกนดา พบความชกรายตว และรายฝงสง 2.00 และ 13.00% ตามลาดบ ซ�งตรวจโดยวธ

card test และ tube agglutination test ขณะท� Islam et al. (2010) ตรวจโรคน �ในแพะนม

ท�ประเทศบงคลาเทศในป ศ.ศ. 2008-2009 โดยวธ RBT และ microagglutination test

พบความชกระดบรายตวของโรคน � 3.37% และ Lone et al. (2013) ตรวจโรคบรเซลโลสสใน

แกะท�หบเขาแคชเมยรประเทศอนเดยในป ค.ศ. 2010-2012 โดยวธ RBPT และ STAT พบความชก

ระดบรายตว 6.50% แตการศกษาคร �งน �พบความชกของโรคสงกวาการศกษาของ Ferede et al.

(2011) รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในสตวเค �ยวเอ �องขนาดเลกท �งในและรอบเมอง

Bahir Dar ทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศเอธโอเปย พบความชกรายตวในแพะ

และแกะเทากบ 0.80 และ 0.00% ตามลาดบ ซ�งตรวจโดยวธ RBPT และ CFT และ Coelho

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 51

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

et al. (2013) รายงานความชกของโรคบรเซลโลสสในแพะ และแกะท�ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศโปรตเกส พบความชกรายตว และรายฝง 0.44 และ 8.90% ตามลาดบ ซ�งตรวจ

โดยวธ RBT และ CFT จากการศกษาคร �งน �แสดงใหเหนวาความชกของโรคบรเซลโลสส

ในภาคตะวนตกของประเทศไทยคอนขางต�ากวาหลายๆ ประเทศอาจเน�องมาจากกรมปศสตว

มมาตรการในการตรวจโรคบรเซลโลสสอยางเขมงวด และกาจดโรคดงกลาวจากฟารมแพะ และ

แกะอยางตอเน�องเปนประจาทกป

การศกษาปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ Brucella

spp. ในแพะ และแกะคร �งน �ในระดบรายตวพบวา การท�สตวในฝงเคยมประวตการแทงเปน

ปจจยเส�ยงของการตดเช �อ Brucella spp. (OR=5.35) ซ�งสอดคลองกบ รายงานของชองมาศ

และคณะ (2556) ท�ศกษาปจจยเส�ยงตอการตดเช �อ B. melitensis ในแพะท�เล �ยงในพ �นท�

ภาคตะวนตก พบวาการท�แพะในฟารมมประวตการแทงเปนปจจยเส�ยงท�มความสมพนธ

กบการตดเช �อ B. melitensis ในระดบรายตวอยางมนยสาคญ (OR=3.80) สวนการศกษา

ของวชรพงษและคณะ (2554) ศกษาโรคน �ท�จงหวดชยนาท พบวาฟารมแพะท�เคยมประวตพบ

การแทงมโอกาสพบผลบวกทางซรมวทยาตอเช �อ B. melitensis สงเปน 12.50 เทาของฟารม

ท�ไมเคยพบประวตการแทง และเปนไปในแนวทางเดยวกบการศกษาของ Islam et al. (2010)

ท�บงคลาเทศ และ Ashagrie et al. (2011) ท�ประเทศเอธโอเปย พบวาแพะท�แสดงอาการแทง

เพยงคร �งเดยวมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ B. melitensis ท �งน �เน�องจาก

แพะ และแกะท�ตดเช �อ B. melitensis เช �อจะยงคงอยในรางกายสตวไดเปนเวลานานและ

ขบเช �อออกมาทางส�งคดหล�งอยางตอเน�อง ทาใหเช �อแพรกระจายอยในส�งแวดลอมเปนเวลานาน

และตดตอสสตวท�เล �ยงภายในฝงเดยวกน (E.C., 2011)

ปจจยเส�ยงท�สาคญอกปจจยคอ การเล �ยงแพะ และแกะรวมกน (OR=3.04) หรอ

การเล �ยงแพะหรอแกะรวมกบสตวชนดอ�น (OR=3.76) สอดคลองกบการศกษาของชองมาศ

และคณะ (2556) พบวาการเล �ยงแพะ และแกะรวมกนเปนปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการ

ตดเช �อ B. melitensis ในระดบรายตวอยางมนยสาคญ (OR=6.25) สวน Kabagambe et al.

(2001) ศกษาท�ประเทศอกนดา กลาววาแพะท�เล �ยงรวมกบแกะมโอกาสตดเช �อ B. melitensis

สงกวาฟารมท�เล �ยงแพะอยางเดยว 6.00 เทา สวนการศกษาท�ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของประเทศโปรตเกส พบวาการเล �ยงแพะ และแกะรวมกนเปนปจจยเส�ยงตอการตดโรคบรเซลโล

สส (p<0.001) (Coelho et al., 2007) และท�ประเทศอยปตพบวาแพะท�เล �ยงรวมกบแกะหรอโค

จะมความเส�ยงเปนโรคบรเซลโลสสสงถง 28.80 เทา (Kaoud et al., 2010) ท�เปนเชนน �เน�องจาก

เช �อ Brucella spp. กอโรคในสตวไดหลายชนด แพะ และแกะเปนสตวเค �ยวเอ �องขนาดเลกท�ไว

KKU Veterinary Journal52

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ตอการตดเช �อ B. melitensis สง ดงน �นการเล �ยงสตวตางชนดรวมกนอยางใกลชดจะเพ�ม

โอกาสของการแพรกระจายของเช �อ และการตดเช �อระหวางสตวตางชนดกน (CFSPH, 2009)

แตตางกบการศกษาของวชรพงษและคณะ (2554) ท�ไมพบวาการเล �ยงแพะรวมกบแกะเปน

ปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ B. melitensis ในแพะ (p=0.333)

การไมใชน �ายาฆาเช �อในฟารม (OR=5.04) เปนอกหน�งปจจยเส�ยงท�สาคญ สอดคลอง

กบการศกษาของ Al-Talafhah et al. (2003) ท�ศกษาปจจยเส�ยงตอการตดโรคบรเซลโลสส

ในแกะทางภาคเหนอของประเทศจอรแดน ซ�งพบวาการใชน �ายาฆาเช �อเปนปจจยปองกน

การตดโรคบรเซลโลสสในแกะ เม�อเทยบกบการไมใชน �ายาฆาเช �อ เน�องจากการใชน �ายาฆาเช �อ

ชวยลดจานวนเช �อท�ปนเป �อนกบอปกรณท�ใชเล �ยงสตวโรงเรอน และส�งแวดลอมในฟารม

จงทาใหลดโอกาสท�สตวในฝงจะตดเช �อดงกลาวได สวนปจจยเส�ยงจากการใชแหลงน �ารวมกบ

ฟารมอ�นน �น (OR=2.65) สอดคลองกบการศกษาของสวมลและคณะ (2557) ซ�งพบวาการ

ใชแหลงน �าธรรมชาตเปนปจจยเส�ยงตอการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp. เม�อเทยบ

กบการใชน �าประปา (p=0.008) และการศกษาปจจยเส�ยงตอการตดโรคบรเซลโลสสในแกะ

ทางภาคเหนอของประเทศจอรแดน พบวาการใชน �าประปาเปนปจจยปองกนการตดโรคบรเซล

โลสสในแกะ เม�อเทยบการใชน �าจากแหลงน �าธรรมชาต (Al-Talafhah et al., 2003) เน�องจาก

การใชแหลงน �าธรรมชาตรวมกนกบสตวจากฝงอ�นมโอกาสท�แพะ และแกะจะไดรบเช �อ Brucella

spp. จากน �าท�ปนเป �อนเช �อดงกลาวได

สวนการเล �ยงแพะหรอแกะปลอยในแปลงหญาสาธารณะเปนปจจยเส�ยงท�สาคญ

ท �งระดบรายตว (OR=2.43) และรายฝง (OR=3.91) สอดคลองกบการศกษาของสวมลและ

คณะ (2557) พบวาการใชแปลงหญาสาธารณะเปนปจจยเส�ยงท�ทาใหเกดโรคบรเซลโลสส

(p=0.018) ในประเทศจอรแดนพบวาการเล �ยงแพะ และแกะในทงหญาสาธารณะเปน

ปจจยเส�ยงท�สาคญของการตดเช �อ B. melitensis (OR=2.78) (Samadi et al., 2010) และ

การศกษาในแกะทางภาคเหนอของประเทศจอรแดน พบวาการเล �ยงแกะในทงหญาสาธารณะ

เปนปจจยเส�ยงตอการตดโรคบรเซลโลสสในแกะ (Al-Talafhah et al., 2003) เน�องจากการ

ใชแปลงหญาสาธารณะมโอกาสท�แพะ และแกะจะสมผสกบสตวฝงอ�นท�อาจเปนพาหะของ

โรคบรเซลโลสส รวมท �งอาจสมผสกบเช �อท�ปนเป �อนในส�งแวดลอม ทาใหมความเส�ยงตอ

การตดเช �อดงกลาวได ปจจยเส�ยงท�สาคญระดบรายฝงอกปจจย คอการไมเคยตรวจโรค

บรเซลโลสสมากอน (OR=5.02) ซ�งสอดคลองกบการศกษาของสวมลและคณะ (2557) พบวา

ประวตการตรวจโรคบรเซลโลสสมความสมพนธตอการพบแอนตบอดตอเช �อ Brucella spp.

(p<0.001) เน�องจากการไมเคยตรวจคดกรองโรคบรเซลโลสสมากอนทาใหไมทราบสภาวะโรค

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 53

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

ในฟารม ซ�งหากกรณท�มสตวตดเช �อ Brucella spp. ในฝง และไมถกคดท �ง สตวท�ตดเช �อดงกลาว

จะเปนพาหะแพรเช �อไปยงสตวตวอ�นๆ ในฝง

สวนตวแปรอ�นๆ ไดแก เพศ ขนาดฝง รวมท �งการใชพอพนธ รวมกบฟารมอ�น ไมม

ความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ B. melitensis จากการศกษาในคร �งน �

ซ�งสอดคลองกบการศกษาในภาคตะวนออกของประเทศเอธโอเปย พบวาเพศไมเปนปจจยเส�ยง

ตอการเกดโรคบรเซลโลสสในสตวเค �ยวเอ �องขนาดเลก (p=0.959) (Negash et al., 2012) และ

ในภาคใตของประเทศเอธโอเปยพบวาเพศและขนาดฝงไมเปนปจจยเส�ยงตอการเกดโรคบรเซล

โลสสในแพะ (p>0.100) (Ashagrie et al., 2011) ตางกบรายงานการศกษาของ Raksakul

(2009) ท�ศกษาปจจยเส�ยงท�มความสมพนธกบการตรวจพบผลบวกตอโรคบรเซลโลสสใน

แพะ และแกะ ท�จงหวดราชบรในป พ.ศ. 2549 พบวาฟารมขนาดใหญ (เล �ยงแพะ 69-394 ตว)

มความเส�ยงตอการเปนโรคบรเซลโลสส มากกวาฟารมขนาดเลก 8.29 เทา สวนในประเทศ

เมกซโก พบวาแพะท�เล �ยงในฝงขนาดใหญ (มากกวา 34 ตว) และมความหนาแนนสง

มความเส�ยงตอการตรวจพบแอนตบอดตอเช �อ B. melitensis โดยมคา OR เทากบ 2.00

และ 1.70 ตามลาดบ (Solorio-Rivera et al., 2007) ขณะท�ในประเทศโปรตเกส ท�พบวาฟารม

ท�มแพะมากกวา 116 ตวข �นไป เปนปจจยเส�ยงท�สาคญของการตดเช �อ B. melitensis โดย

มคา OR เทากบ 2.99 (p<0.001) (Coelho et al., 2007) และการศกษาปจจยเส�ยงของการเปน

โรคบรเซลโลสสในแกะในภาคใตของประเทศจอรแดน พบวาการยมแกะในชวงฤดผสมพนธเปน

ปจจยเส�ยงตอการตดโรคดงกลาว (OR=1.9) (Al-Majali et al., 2007)

จากการศกษาคร �งน �สรปไดวาฝงแพะ และแกะในภาคตะวนตกของประเทศไทย

มความชกของโรคไขคว และโรคทอกโซพลาสโมสส ในอตราสงท �งระดบรายตว และรายฝง และ

พบอตราการตดเช �อโรคบรเซลโลสสคอนขางสงในระดบรายฝง รวมถงยงพบปจจยเส�ยงรวม

ท�เก�ยวของกบการตรวจพบแอนตบอดตอการตดเช �อในระดบรายตว ไดแก สตวท�มอายต �งแต 1 ป

ข �นไป และสตวในฝงเคยมประวตการแทง สวนในระดบรายฝง ไดแก การเล �ยงปลอยในแปลงหญา

สาธารณะ ดงน �นหนวยงานภาครฐสามารถนาขอมลดงกลาวไปใชในการกาหนดมาตรการควบคมและ

กาจดโรคมใหแพรกระจายออกไปสพ �นท�อ�นของประเทศไทย และเปนขอมลใหเกษตรกรผ เล �ยง

แพะและแกะรวมถงเจาหนาท�ท�เก�ยวของไดระมดระวงในการปองกนโรคท�อาจตดตอมาสคนได

กตตกรรมประกาศ

คณะผ วจยขอขอบคณสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตท�สนบสนนงบประมาณ

แผนดนปงบประมาณ 2558 คณเพชรรตน ศกดนนท ท�ชวยตรวจทานผลงานวชาการ เจาหนาท�

KKU Veterinary Journal54

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ปศสตวอาเภอ ปศสตวจงหวดในพ �นท�ภาคตะวนตกท�อานวยความสะดวก ตดตอ และประสาน

งานในการเขาไปเกบตวอยาง เจาหนาท� ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก ท�ชวย

ในการเกบ และจดการตวอยาง และการตรวจทางหองปฏบตการ ทาใหงานวจยน �สาเรจลงดวยด

เอกสารอางอง

1. ชองมาศ อนตรเสน ตระการศกด� แพไธสง และพไลพร เจตยวรรณ. 2556. ความชก

ทางซรมวทยาและปจจยเส�ยงการตดเช �อ Brucella melitensis และ caprine arthritis-

encephalitis virus ในแพะภาคตะวนตกของประเทศไทย. วารสารสตวแพทย มข. 23(1): 61-86.

2. ชยวธน วฑระกล และพชรา วฑระกล. 2552. ความชกของโรคทอกโซพลาสโมสสในแพะ

เขตภาคเหนอตอนบน. ขาวสขภาพสตวภาคเหนอ. 17(3): 34-39.

3. ตระการศกด แพไธสง และพไลพร เจตยวรรณ. 2550. สภาวะโรคบรเซลโลสสในแพะใน

ภาคตะวนตกของประเทศไทย. Thai-NIAH eJournal. 2(2): 54-61.

4. นพวรรณ บวมธป. 2552. การตดเช �อ Brucella melitensis ในฝงแพะนมท�จงหวดนนทบร

ปทมธาน และพระนครศรอยธยา: ความชกและปจจยเส�ยง ความร ทศนคต และการปฏบต

ของเกษตรกร และการประเมนความสอดคลองของวธทดสอบ. วทยานพนธวทยาศาสตร

มหาบณฑต สาขาระบาดวทยาทางสตวแพทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กรงเทพฯ.

5. พรทพย ชเมฆ และอรรถพร จนพนธ. 2555. การศกษาทางซรมวทยาของโรคบรเซลโลสส

และเมลออยโดสสในแพะท�เล �ยงในภาคใตของประเทศไทย. เร�องเตมการประชมทางวชาการ

ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร �งท� 50. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ. ระหวาง

วนท� 31 มกราคม–2 กมภาพนธ 2555. หนา 329-338.

6. พเชษฐ ฟกบว และวเชยร จารเพง. 2550. การเฝาระวงทางซรมวทยาของโรคบรเซลโลสส

ในแพะแกะของจงหวดชยนาทในป 2548. [Online]. Available: http://www.dld.go.th/

region1/column/ column7.pdf [17 พฤษภาคม 2558].

10. พไลพร เจตยวรรณ เจษฎา จลไกวลสจรต และตระการศกด� แพไธสง. 2557. ความชกทาง

ซรมวทยาและปจจยเส�ยงของการตดเช �อ Toxoplasma gondii ในแพะและแกะในภาคตะวนตก

ของประเทศไทย. เร�องเตมการประชมวชาการปศสตว ประจาป 2557 กรมปศสตว กระทรวง

เกษตรและสหกรณ. ระหวางวนท� 23-25 กรกฎาคม 2557. หนา 83-95.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 55

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

11. วชรพงษ สดด ภทรน โอภาสชยทตต สขม สนธพนธ เขมพรรษ บญโญ สวชา เกษมสวรรณ

และธระ รกความสข. 2554. ความชกและปจจยเส�ยงของการพบผลบวกทางซรมตอโรค

บรเซลโลซสในแพะเน �อของจงหวดชยนาท. วารสารสตวแพทย. 21.(1): 42-50.

12. ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการส�อสาร กรมปศสตว. 2557. ขอมลเกษตรกรผ เล �ยงแพะ

แกะรายจงหวด ป 2557. [Online]. Available: http://ict.dld.go.th/thimages/stories/

stat_web/yearly/2557/ province/7.goatsheep_province.pdf [17 ตลาคม 2557]

13. ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก. 2557. รายงานประจาป 2557 ศนยวจย

และพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก. [Online]. Available: http://vrd-wp.dld.go.th/

images/article/annual/ annual57.pdf [15 กรกฎาคม 2558]

14. สวมล ประทมมณ พพฒน อรณวภาส และสถาพร จตตปาลพงศ. 2557. ความชกและปจจย

เส�ยงของการตดเช �อ Brucella spp. และ Neospora caninum ในแพะนมในจงหวดนครปฐม.

เร�องเตมการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร �งท� 52. มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร กรงเทพฯ. ระหวางวนท� 4-7 กมภาพนธ 2557. หนา 160-167.

15. Al-Majali, A.M., Majok, A.A., Amarin, N.M. and Al-Rawashdeh, O.F. 2007. Prevalence

of, and risk factors for, brucellosis in Awassi sheep in southern Jordan. Small

Ruminant Res. 73(1): 300-303.

16. Al-Talafhah, A.H., Lafi, S. and Tarazi, Y.H. 2003. Epidemiology of ovine brucellosis

in Awassi sheep in northern Jordan. Prev. Vet. Med. 60(4): 297-306.

17. Ashagrie, T., Deneke, Y. and Tolosa, T. 2011. Seroprevalence of caprine brucellosis

and associated risk factors in south Omo zone of southern Ethiopia. Afr. J. Microbiol.

Res. 5(13): 1682-1685.

18. Center for Food Security and Public Health (CFSPH). 2005. Toxoplasmosis. [Online].

Available: http://www.cfsph.iastate.edu/Factsheets/pdfs/toxoplasmosis.pdf.

Accessed April 18, 2014.

19. Center for Food Security and Public Health (CFSPH). 2007. Q fever. [Online].

Available: http://www.cfsph.iastate.edu/Factsheets/pdfs/q_fever.pdf. Accessed

June 20, 2015.

20. Center for Food Security and Public Health (CFSPH). 2009. Ovine and Caprine

Brucellosis: Brucella melitensis. [Online]. Available: http://www.cfsph.iastate.edu/

Factsheets/pdfs/ brucellosis_ melitensis.pdf. Accessed July 5, 2015.

KKU Veterinary Journal56

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

21. Coelho, A.M., Coelho, A.C., Roboredo, M. and Rodrigues, J. 2007. A case-control

study of risk factors for brucellosis seropositivity in Portuguese small ruminants

herds. Prev. Vet. Med. 82: 291-301.

22. Coelho, A.M., Coelho, A.C. and Rodrigues, J. 2013. Seroprevalence of sheep and

goat brucellosis in the northeast of Portugal. Arch. Med. Vet. 45: 167-172.

23. Dubey, J.P. 2010. Toxoplasmosis of Animals and Humans. Second edition. CRC

Press, Beltsville, Maryland, USA. 338 p.

24. Edelhofer, R. and Prossinger, H. 2010. Infection with Toxoplasma gondii during

pregnancy: Seroepidemiological studies in Austria. Zoonoses and Public

Health. 57: 18–26.

25. European Commission (E.C.). 2011. Brucellosis in Sheep and Goats (Brucella

melitensis). SANCO.C.2/AH/R23/2001. Report of The Scientific Committee on Animal

Health and Animal Welfare. [Online]. Available: http://europa.eu.int/comm./food/

fs/sc/scah/out59 _en.pdf. Accessed July 5, 2012.

26. Ferede, Y., Mengesha, D., Mekonen, G. and Melekot, M.H. 2011. Study on the

seroprevalence of small ruminant brucellosis in and around Bahir Dar, north west

Ethiopia. Ethiop. Vet. J. 15(2): 35-44.

27. Figueiredo, J.F., Silva, D.A.O., Cabral, D.D. and Mineo, J.R. 2001. Seroprevalence

of Toxoplasma gondii infection in goats by the indirect haemagglutination,

immunofluorescence and immunoenzymatic tests in the region of Uberlandia,

Brazil. Mem. Inst. Oswaldo Cruz, Rio de Janeiro. 96(5): 687-692.

28. Garcia-Bocanegra, I., Cabezon, O., Hernandez, E., Martinez-Cruz, M.S.,

Martinez-Moreno, A. and Martinez-Moreno, J. 2013. Toxoplasma gondii in ruminant

species (cattle, sheep and goats) from southern Spain. J. Parasitol. 99(3): 438-440.

29. Gazzonis, A.L., Veronesi, F., Cerbo, A.R.D., Zanzani, S.A., Molineri, G., Moretta,

I., Moretti, A., Fioretti, D.P., Invernizzi, A. and Manfredi, M.T. 2015. Toxoplasma

gondii in small ruminant in northern Italy – prevalence and risk factors. Annals of

Agricultural and Environmental Medicine. 22(1): 62-68.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 57

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

30. Gebremedhin, E.Z. and Gizaw, D. 2014. Seroprevalence of Toxoplasma gondii

infection in sheep and goats in three districts of Southern Nations, Nationalities

and Peoples’ Region of Ethiopia. World Appl. Sci. J. 31(11): 1891-1896.

31. Guatteo, R., Beaudeau, F., Berri, M., Rodolakis, A., Joly, A. and Seegers, H. 2006.

Shedding routes of Coxiella burnetii in dairy cows: implications for detection and

control. Vet. Res. 37: 827-833.

32. Hawari, A.D. 2012. Epidemiological studies, seroprevalence and some risk factors

of brucellosis in sheep and goats in the south province of West Bank. Asian. J.

Anim. Vet. Adv. 7: 535-539.

33. Hove, T., Lind, P. and Mukaratirwa, S. 2005. Seroprevalence of Toxoplasma gondii

infection in goats and sheep in Zimbabwe. Onderstepoort J. Vet. Res. 72(4):

267–272.

34. Hunninghaus, J., Schupbach-Regula, G., Wittenbrink, M.M., Hamburger, A.,

Scherrer, S., Stark, K. and Magkouras, I. 2012. Q fever in Switzerland: seroprevalence

in small ruminants and risk assessment for humans. [Online]. Available: http://www.

zora.uzh.ch/66165/1/ Qfever.pdf. Accessed July 22, 2015.

35. Islam, M.A., Samad, M.A. and Rahman, A.K.M.A. 2010. Risk factors associated

with prevalence of brucellosis in black bengal goats in Bangladesh. Bang. J. Vet.

Med. 8(2): 141-147.

36. Jittapalapong, S., Sangvaranond, A., Pinyopanuwat, N., Chimnoi, W., Khachaeram,

W., Koizumi, S. and Maruyama, S. 2005. Seroprevalence of Toxoplasma gondii

infection in goats in Satun province, Thailand. Vet. Parasitol. 127: 17-22.

37. Jung, B.Y., Seo, M.G., Lee, S.H., Byun, J.W., Oem, J.K. and Kwak, D. 2014.

Molecular and serologic detection of Coxiella burnetii in native Korean goats (Capra

hircus coreanae). Vet. Microbiol. 173: 152-155.

38. Kabagambe, E.K., Elzer, P.H., Geaghan, J.P., Opudak-Asibo, J., Scholl, D.T. and

Miller, J.E. 2001. Risk factors for Brucella seropositivity in goat herds in eastern

and western Uganda. Prev. Vet. Med. 52(2): 91-108.

KKU Veterinary Journal58

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

39. Kaewket, W. 2008. Seroepidemiological studies of Brucella melitensis antibody in

goats and contact goat farmers at Kanchanaburi province [thesis]. Mahidol

University, Nakhon Pathom. 133 p.

40. Kaoud, H.A., Zaki, M.M., El-Dahshan, A.R. and Nasr, S.A. 2010. Epidemiology of

brucellosis among farm animals. Nat. Sci. 8(5): 190-197.

41. Katzer, F., Brulisauer, F., Collantes-Fernandez, E., Bartley, P.M., Burrells,

A., Gunn, G., Maley, S.W., Cousens, C. and Innes, E.A. 2011. Increased Toxoplasma

gondii positivity relative to age in 125 Scottish sheep flocks; evidence of frequent

acquired infection. Vet. Res. 42(1): 121.

42. Lone, I.M., Baba, M.A., Shah, M.M., Iqbal, A. and Sakina, A. 2013. Seroprevalence

of brucellosis in sheep of organized and unorganized sector of Kashmir valley.

Vet. World. 6(8): 530-533.

43. Lopes, A.P., Dubey, J.P., Neto, F., Rodrigues, A., Martins, T., Rodrigues, M. and

Cardoso, L. 2013. Seroprevalence of Toxoplasma gondii infection in cattle, sheep,

goats and pigs from the north of Portugal for human consumption. Vet. Parasitol.

193(1-3): 266-269.

44. Marin, V., Mellado, M., Diaz-Aparicio, E., Arellano-Reynoso, B. and Carrillo, E. 2015.

Risk factors associated with hair sheep brucellosis in an intensive system. Vet.

Med. Zoot. 69(91): 48-51.

45. Negash, E., Shimelis, S. and Beyene, D. 2012. Seroprevalence of small ruminant

brucellosis and its public health awareness in selected sited of Dire Dawa region,

Eastern Ethiopia. J. Vet. Med. Anim. Health. 4(4): 61-66.

46. Raksakul, D. 2009. Risk factors associated with seropositive tests for brucellosis in

sheep and goat populations in Ratchaburi province, Thailand [thesis]. Colorado

State University Fort Collins, Colorado, U.S.A.

47. Rahimi, E., Doosti, A., Ameri, M., Kabiri, E. and Sharifian, B. 2010. Detection of

Coxiella burnetii by nested PCR in bulk milk samples from dairy bovine, ovine, and

caprine herds in Iran. Zoonoses Public Health. 57: e38-e41.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 59

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

48. Reusken, C., Van der Plaats, R., Opsteegh, M., De Bruin, A. and Swart, A. 2011.

Coxiella burnetii (Q fever) in Rattus norvegicus and Rattus rattus at livestock farms

and urban locations in the Netherlands; could Rattus spp. Represent reservoirs

for (re)introduction? Prev. Vet. Med. 101: 124-130.

49. Rodolakis, A., Berri, M., Hechard, C., Caudron, C., Souriau, A., Bodier,

C.C., Blanchard, B., Camuset, P., Devillechaise, P., Natorp, J.C., Vadet, J.P. and

Arricau-Bouvery, N. 2007. Comparison of Coxiella burnetii shedding in milk of dairy

bovine, caprine, and ovine herds. J. Dairy Sci. 90: 5352-5360.

50. Ruiz-Fons, F., Astobiza, I., Barandika, J.F., Hurtado, A., Atxaerandio, R., Juste,

R.A. and Garcıa-Perez, A.L. 2010. Seroepidemiological study of Q fever in domestic

ruminants in semi-extensive grazing systems. BMC Vet. Res. 6: 3.

51. Samadi, A., Ababneh, M.MK., Giadinis, N.D. and Lafi, S.Q. 2010. Ovine and caprine

brucellosis (Brucella melitensis) in aborted animals in Jordanian sheep and goat

flocks. Vet. Med. Int. Vol. 2010, Article ID 458695, 7 p.

52. Sangkasuwan, V. and Pongpradit, P. 1968. SEATO Medical research study on

rickettsial diseases in Thailand. Annual research progress report, US Army–SEATO

Medical Research Unit. Bangkok, Thailand. U.S. Army. p. 444–448.

53. Schimmer, B., Luttikholt, S., Hautvast, J.LA., Graat, E.AM., Vellema, P. and van

Duynhoven, Y. THP. 2011. Seroprevalence and risk factors of Q fever in goats on

commercial dairy goat farms in the Netherlands, 2009-2010. BMC Vet. Res. 7: 81-95.

54. Sharifi, H., Tabatabaei, S., Rashidi, H., Kazeminia, S., Sabbagh, F., Khajooei, P.,

Karamouzian, M., Nekouei, O., Adeli Sardooei, M. and Leontides, L. 2014. A cross-

sectional study of the seroprevalence and flock-level factors associated with ovine

and caprine brucellosis in southeastern Iran. Iranian J. Vet. Res., Shiraz University.

15(4): 370-374.

55. Solorio-Rivera, J.L., Segura-Correa, J.C. and Sánchez-Gil, L.G. 2007. Seroprevalence

of and risk factors for brucellosis of goats in herds of Michoacan, Mexico. Prev.

Vet. Med. 2(3-4): 282-290.

KKU Veterinary Journal60

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

56. Stormoen, M., Tharaldsen, J. and Hopp, P. 2012. Seroprevalence of Toxoplasma

gondii infection in Norwegian dairy goats. Acta Veterinaria Scandinavica. 54: 75.

57. Tzanidakis, N., Maksimov, P., Conraths, F.J., Kiossis, E., Brozos, C., Sotiraki, S.

and Schares, G. 2012. Toxoplasma gondii in sheep and goats: Seroprevalence

and potential risk factors under dairy husbandry practices. Vet. Parasitol. 190(3-4):

340-348.

58. West, D.M., Bruere, A.N. and Ridler, A.L. 2009. Abortion in Ewes. In: The Sheep:

Health, Disease and Production. Third edition. Published by Vet Learn Foundation,

Wellington, New Zealand. p. 64-82.

59. World Organization for Animal Health (OIE). 2009. Chapter 2.7.2. Caprine and Ovine

Brucellosis (excluding Brucella ovis). In: Manual of Standards for diagnostic Test

and Vaccines for terrestrial animals (mammal, birds and bees). [Online]. Available:

http://www.oie.int/ fileadmin/Home/eng/Health_standards/tahm/2.07.02_CAPRINE_

OVINE_BRUC.pdf. Accessed October 10, 2014.

60. Yingst, S.L., Opaschaitat, P., Kanitpun, R., Thammasart, S., Ekgatat, M., Jirathanawat,

V. and Wongwicharn, P. 2013. Q fever surveillance in ruminants, Thailand, 2012.

Emerg. Infect. Dis. 19(12): 2056-2058.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 61

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

RESEARCH ARTICLE

Molecular epidemiology of bovine tuberculosis in swamp

buffalos in lower northeastern Thailand using Spoligotyping

Udom Chuachan1*, Kwankate Kanistanon2, Jaruwan Kampa2, Ankana Chaiprasert3

AbstractObjective - To study molecular epidemiology of bovine tuberculosis in swamp buffalos by using spoligotyping.Matarials and Methods - Four swamp buffalo farms in Surin, Srisaket, Buriram and Nakhonratchasima provinces were included in the study during years 2007 - 2012. Necropsy was performed in buffalos if positive either single intradermal skin test (SID) or γ- interferon (γ-IFN) Enzyme immunoassay (EIA), and their lung and mediastinal lymph node were collected. Forty-seven tuberculous samples were diagnosis as the Mycobacterium tuberculosis complex (MTBC) by PCR, and the genetic relationship was investigated by spoligotyping method. Results - Spoligotyping revealed 4 patterns. The majority of samples (93.7 %; 44/47) were M. bovis SB1622 pattern, of which the spacer 1 - 16, 28 and 39 - 43 were absent. The analysis using SITVITWEB and TBinsight database found that all samples (47/47) were M. bovis clade BOV_4 - Caprae or M. bovis subsp. caprae and M. caprae by phylogenetic analysis. The SB1622 was the most frequent detected spoligotype in these farms due to regular movement of buffalos between these farms.Conclusion - Tuberculosis transmission in 4 swamp buffalo farms was caused by M. caprae and the most prevalent spoligotype was SB1622. This is the first report of molecular characterization bovine tuberculosis in buffalos in Thailand.

Keywords: Tuberculosis, swamp buffalo, molecular epidemiology, spoligotyping 1 Veterinary Research and Development Center (Lower Northeastern region), Department of Livestock Development, Surin, Thailand 2 Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University, Khon Kaen, Thailand 3 Department of Microbiology, Faculty of Medicine, Siriraj hospital, Mahidol University, Bangkok, Thailand

*Corresponding author E-mail: udomchuachan@gmail.com

KKU Veterinary Journal62

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

บทความวจย

อณระบาดวทยาของเชอวณโรคในฟารมกระบอปลก

ในภมภาคอสานใตของประเทศไทย ดวยเทคนค Spoligotyping

อดม เจอจนทร1* ขวญเกศ กนษฐานนท2 จารวรรณ คาพา2 องคณา ฉายประเสรฐ3

บทคดยอ วตถประสงค เพ�อศกษาอณระบาดวทยาโดยการแยกชนดและดความสมพนธทางพนธกรรมของเช �อวณโรคในกระบอปลกดวยวธ spacer oligonucleotide typing (spoligotyping) วสด อปกรณ และวธการ เกบตวอยางทเบอรเคลจากการผาซากกระบอท�ใหผลบวกโดยวธทดสอบทางผวหนง และวธการตรวจหาสาร γ-interferon ดวยวธ Enzyme immunoassay (EIA) ระหวางป 2550-2555 ในฟารมกระบอ จานวน 47 ตวอยาง จาก 4 ฟารมในจงหวดสรนทร ศรสะเกษ บรรมย และ นครราชสมา และตรวจยนยนทางหองปฏบตการดวยวธ PCR วาเปนเช �อ Mycobacterium tuberculosis complex (MTBC) แลวนามาตรวจวเคราะหทางอณระบาดวทยาดวยวธ spoligotyping ผลการศกษา พบวา spoligotype pattern ท�ไดม 4 รปแบบ นามายนยนในฐานขอมลของ Mbovis.org แลวโดยสวนใหญเปน M. bovis ถงรอยละ 93.7 (44/47) เปนเช �อ M. bovis ชนด SB1622 ซ�งไมพบ spacer ท� 1-16, 28 และ 39- 43 สวนอก 3 pattern พบรปแบบละ 1 ตวอยางและไมเคยพบมรายงานมากอน เม�อวเคราะหในฐานขอมล SITVITWEB และ TB insight แลวพบวาทกตวอยาง (47/47) เปนเช �อ M. bovis clade BOV_4-Caprae หรอ M. bovis subsp. caprae การทา phylogenetic analysis พบวาอยในกลม M. caprae เม�อเปรยบเทยบความสมพนธทางพนธกรรมของเช �อระหวาง 4 ฟารมน �นพบวาสวนใหญพบเปนชนดเดยวกนคอ SB1622 เน�องจากท�ผานมาท �ง 4 ฟารมมการเคล�อนยายสตวไปมาระหวางกนอยางตอเน�อง ขอสรป การกระจายตวของเช �อวณโรคในกระบอปลกท �ง 4 ฟารมมสาเหตจากเช �อ M. caprae สวนใหญเปนชนด SB1622 นบเปนรายงานลกษณะทางพนธกรรมของเช �อวณโรคในกระบอเปนคร �งแรกในประเทศไทย

คาสาคญ : วณโรค กระบอปลก อณระบาดวทยา spoligotyping1 ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง จงหวดสรนทร กรมปศสตว2 คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 3 คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

*ผเขยนทใหการตดตอ อเมล: udomchuachan@gmail.com

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 63

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

บทนาวณโรคเปนปญหาสาคญทางดานสาธารณสขของประเทศไทยและของโลก จากขอมล

ขององคการอนามยโลก (WHO) พบวาในป พ.ศ. 2557 ประเทศไทยเปนประเทศท�มผ ปวยวณโรคจานวนมาก และผ เสยชวตปละ 12,000 ราย คดเปน 18 คนตอประชากร 100,000 คน มผ ปวยวณโรคทกชนดประมาณ 120,000 คน รวมถงผ ปวย HIV รวมดวย จานวน 50,670 คน และผ ปวยท�ตดเช �อรายใหม 72,000 คน (WHO, 2015) สาหรบโรควณโรคโค (bovine tuberculosis) เปนโรคสาคญในสตวท�สามารถตดตอถงคนได (zoonosis) โดยเฉพาะคนท�ทางานเก�ยวของกบปศสตว เชน เกษตรกรผ เล �ยง สตวแพทย ผปฏบตงานในโรงฆาสตว และเปนโรคท�สรางความสญเสยทางเศรษฐกจเปนอยางมาก (Miller and Olea-Popelkab, 2013) วณโรคโคมสาเหตหลกจากเช �อแบคทเรย Mycobacterium bovis (M. bovis) และพบการตดเช �อไดในสตวเล �ยงอ�นดวยเชน กระบอ กระทง แพะ แกะ มา อฐ สกร กวาง สนข แมว หน รวมถงสตวปา เชน ลง ชาง พงพอน เสอ (de Lisle et al., 2002) ซ�งในประเทศไทย Chuachan et al. (2010) ไดรายงานการตรวจพบโรควณโรคในกระบอปลกโดยพบรอยโรคจากกระบอท�ใหผลบวกดวยวธการทดสอบท�ผวหนงถงรอยละ 40.3 โดยพบตมทเบอรเคลมากท�ปอด ตบ ตอมน �าเหลองท�ชองอก ตอมน �าเหลองท�ชองทองและไต ตามลาดบ การศกษาดานระบาดวทยาของโรคน �มกใชวธการท�องจากการตอบสนองดานภมคมกนวทยาของรางกาย ท�เปนชนด delayed type hypersensitivity ไดแก วธการทดสอบ tuberculin ทางผวหนง (intradermal test) และการตรวจ γ- interferon EIA (OIE, 2008) ซ�งไมสามารถจาแนกแหลงท�มาของเช �อได อกท �งการทดสอบบางอยางขาดความจาเพาะในการจาแนกเช �อ M. bovis ท�เปนเช �อสาคญในโคกระบอ ออกจาก mycobacteria อ�นท�ไมกอโรค (Sirimalaisuwan, 2006) ซ�งเทคนค spoligotyping เปนการตรวจวเคราะหความแตกตางของสายพนธเช �อ Mycobacterium tuberculosis complex (MTBC) รวมถง M. bovis โดยใชหลกการของการพบหรอไมพบ spacer ของหนวยซ �า(direct repeat: DR) ในจโนมของเช �อ โดยใช 43 DR จากสวนของ M. tuberculosis (1-37) และ M. bovis (38-43) ตามวธของ Kamerbeek et al. (1997) การตรวจวเคราะหดวยเทคนค spoligotyping น �จะชวยเพ�มขอมลท�ขาดหายดานระบาดวทยาของเช �อไดชดเจนมากย�งข �น และมขอดคอไมซบซอน การอานและแปลผลไมยงยาก ใชเวลานอยเพยง 1-2 วน และคาใชจายตอหนวยไมแพงเม�อเทยบกบวธทางอณวทยาอ�นๆ (Zumarraga et al., 1999) นอกจากน �ยงเปนวธมาตรฐานเปนท�ยอมรบท�วโลก ใชตวอยางปรมาณนอย เช �อตายหรอ DNA เสยหายหรอคณภาพต�ากสามารถใชทดสอบได ผลท�ไดสามารถใชศกษาความสมพนธของเช �อวณโรคระหวางสตวแตละชนดรวมถงคนดวย รวมถงศกษาความคงตวหรอการเปล�ยนแปลงของเช �อ (Haddad et al., 2004) และชวยแกไขปญหาความขดแยงหรอการกดกนทางการคาไดดวย (Milian-Suazo et al., 2008) นอกจากน �ยงใชแยกระหวางเช �อM. tuberculosis ซ�งพบมากในคน และ primate ออกจากเช �อ M. bovis ไดดวย (Kamerbeek et al., 1997)

KKU Veterinary Journal64

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

การศกษาในคร �งน �มวตถประสงคเพ�อศกษาอณระบาดวทยาของชนดและความสมพนธทางพนธกรรมของเช �อวณโรคในกระบอปลกดวยวธ spacer oligonucleotide typing (spoligotyping)

วสด อปกรณ และวธการชนดและการเตรยมตวอยาง ใชตวอยาง DNA extraction ท�สกดไดจากตมทเบอรเคลท�ตรวจชนสตรโดยหองปฏบตการศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง จงหวดสรนทร ระหวางป พ.ศ. 2550-2555 แลวตรวจยนยนดวยวธ PCR พบเช �อ MTBC จากกลมตวอยางฟารมกระบอ 4 ฟารม ไดแก สรนทร 32 ตวอยาง ศรสะเกษ 3 ตวอยาง บรรมย 2 ตวอยาง และนครราชสมา 10 ตวอยาง รวมท �งส �น 47 ตวอยาง

การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการดวยวธ spoligotyping นาตวอยางมาตรวจวเคราะหดวยวธ spoligotyping ท�หองปฏบตการทนวจยวณโรคด �อยา ศรราชมลนธ ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล โดยมข �นตอน ดงน � 1. เพ�มจานวน DNA ในสวน spacer โดยการเจอจางตวอยาง DNA ของตวอยางท�ทดสอบ รวมถง M. tuberculosis strain H37Rv และ M. bovis BCGP3 ซ�งเปนตวควบคมบวก ใหมความเขมขน 50 ng/µl และใชน �ากล�นเปนตวควบคมลบ จากน �นนาหลอดตวอยางท�ไดมาใสในชอง PCR apparatus เพ�อเพ�มจานวน ตรวจสอบดวาม PCR product หรอไมโดยใชวธ gel electrophoresis (2.5% agarose, 100V, 35 นาท) 2. นา PCR product ท�ได มา hybridize ลงบนแผน membrane ซ�งมสวนประกอบของ oligonucleotides 43 สวน ท�เราทราบ spacer sequences แลว โดยเร�มจากการเตม PCR product ปรมาตร 20 µl ลงในสารละลาย 2xSSPE / 0.1% SDS ปรมาตร 150 µl นามาเขากระบวนการเสยสภาพ ทาใหสาย DNA แยกเปนสายเด�ยว โดยใชความรอน 99oC นาน 10 min จากน �นนาออกมาแชในถงน �าแขงทนท แลวนาแผน membrane และแผนรอง (support cushion) มาวางลงในเคร�องมอ miniblotter แลวหมนปดเกลยวใหแนนเทาๆ กนท �งหกจด โดยจะมหมายเลขชองเรยงลาดบกน 45 ชอง ดดตวอยางมาตวอยางละ 140 ไมโครลตรใสลงไปในแตละชองโดยระวงไมใหเกดฟองอากาศ เสรจแลวปดดวยเทปกาวไมใหระเหยออกมา แลวนาไป hybridize ท�อณหภม 60oC เปนเวลานาน 60 นาท (ไมตองเขยา) จากน �นยก miniblotter ออกมาวางแลวใชไมโครปเปตดดเอาของเหลวออกทละหลมจนหมด แลวเปดฝา miniblotter ออก ใช forceps ปากแบนคบเอาแผน membrane ออกมาชาๆ ลางแผน membrane ดวย 250 ml 2xSSPE /

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 65

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

0.5% SDS 2 คร �งๆ ละ 10 นาท ท�อณหภม 60oC จากน �นนาแผน membrane มามวนเปนทอกลวงขนาดพอเหมาะแลวใสลงในขวด rolling bottle ท �งไวใหเยน เตรยม 2.5 µl streptavidin-peroxidase conjugate (500 units/ml) ผสมลงใน 10 ml 2xSSPE/0.5%SDS แลวนามาเทลงในขวด rolling bottle นาไปบมใน incubator ท�มแกนหมน อณหภม 42oC นาน 45-60 นาท เปดใหแกนหมนชาๆ เพ�อใหน �ายากระจายท�วถงแผน membrane เสรจแลวคบแผน membrane ออกมาจากขวดดวยความระมดระวง ลางดวย 250 ml 2xSSPE / 0.5% SDS 2 คร �งๆ ละ 10 นาท ท� 42oC นา membrane มาลางดวย 250 ml 2xSSPE / 0.5% SDS 2 คร �งๆ ละ 5 นาท ท�อณหภมหอง จากน �นนา membrane มาวางบนถาดท�ปดวยแผนพลาสตกใส เทน �ายา ECL ลงไปแลวใชมอเขยาตามหรอทวนเขมนาฬกาอยางใดอยางหน�ง สงเกตดใหน �ายาชมท�วแผน membrane ใชเวลา 5 นาท แลวนา membrane มาวางบนแผนพลาสตกใสแลวใชพลาสตกใสอกแผนมาวางทบ ซลขอบใหปดสนทท �งส�ดาน เอาแผน membrane มาถายภาพลงบนแผนฟลม X-ray ประมาณ 30-60 วนาท ในหองท�มดสนท จมในน �ายา developer ตากใหแหง จากน �นนาขอมลท�อานไดแตละตวอยางมาแปลงเปน binary code คอ ถาพบ spacer ใหมคาเปน 1 ถาไมพบ spacer ใหมคาเปน 0 ดงน �น ในแตละแถวของแตละตวอยางจะปรากฏตวเลข 0 และ 1 เรยงกนครบ 43 ตว

Figure 1. Spoligotype patterns on X-ray film

1. เช �อ M. tuberculosis H37Rv spoligotype pattern �������������������������������������������

binary code 1111111111111111111001111111111100001111111 2. เช �อ M. bovis BCGP3 spoligotype pattern �������������������������������������������

binary code 1101111101111110111111111111111111111100000

KKU Veterinary Journal66

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

3. นาแผนฟลมมาอานผลจะเหนการพบและไมพบ spacer เปนรปแบบ (spoligotype pattern) ใหเหน ซ�งตองเปรยบเทยบกบตวควบคมบวกและลบ โดยตวควบคมบวก M. tuberculosis H37Rv จะไมพบ spacers ท� 20, 21 และ 33-36 สวน M. bovis BCGP3 จะไมพบ spacers ท� 3, 9, 16 และ 39-43 สาหรบตวควบคมลบ จะไมปรากฏ spacers ท �ง 43 ตาแหนง ดงภาพท� 1 (Figure 1) นาตวเลข binary code ไปสบคนในฐานขอมล TBinsight และ SITVITWEB เพ�อสบคนในฐานขอมลวาเปนเช �อ MTBC ชนดใด และสบคนขอมลการกระจายตวของเช �อไดดวย (Shabbeer et al., 2012) ในกรณท�เปนเช �อในกลม M. bovis ใหนาไปสบคนขอมลในฐานขอมลของ www.mbovis.org จะไดหมายเลข SB number หากเปน spoligotype pattern ท�ยงไมเคยมรายงานกสามารถลงทะเบยนรบหมายเลข SB number ใหมได

การวเคราะหขอมล 1.วเคราะหเชงพรรณนา (descriptive analysis) ในรปแบบการแจกแจงความถ� (frequency distribution) คารอยละ (percentage) และการหาคาเฉล�ย (mean) เพ�อวเคราะหขอมลระบาดวทยาท�วไปของกระบอในฟารม ความชกของลกษณะ spoligotyping pattern และความสมพนธของ spoligotyping pattern ระหวางฟารม 2.วเคราะหโดยการทา phylogenetic analysis โดยการนา spoligotype pattern ท�ไดจากตวอยางกระบอ 47 ตว มาจดหมวดหมวาพบรปแบบท�ไมซ �ากนก�รปแบบแลวนามาวเคราะหโดยใชโปรแกรม MIRU-VNTRPLUS ใน www.miru-vntrplus.org (Katale et al., 2015) ไดลกษณะ NJ-Tree dendrogram

ผลการทดลองผลการตรวจวเคราะหโดยวธ spoligotyping พบ spoligotype pattern ท�แตกตางกน 4 รปแบบ โดย pattern 1 เปนรปแบบท�ไมพบ spacer ท� 1-16, 28 และ 39-43 pattern 2 เปนรปแบบท�ไมพบ spacer ท� 1-16, 28 และ 35-43 pattern 3 เปนรปแบบท�ไมพบ spacer ท� 1-16, 19, 28 และ 39-43 และ pattern 4 เปนรปแบบท�ไมพบ spacer ท� 1-16, 21, 28 และ 39-43 ดงภาพท� 2 (Figure 2) เม�อนา binary code ของตวอยางจานวน 47 ตวอยางมาสบคนในฐานขอมล spoligotype database ของ Mbovis.org เพ�อหา SB number พบดงน � 1) ตวอยางหมายเลข 1 - 14, 16 - 28, 30 - 39 และ 41 - 47 รวม 44 ตวอยาง เปน M. bovis SB 1622 2) ตวอยางหมายเลข 15, 29 และ 40 รวม 3 ตวอยาง เปนเชอ M. bovis ม spoligotype pattern แตไมเคยมการลงทะเบยนในฐานขอมลมากอน

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 67

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Figure 2. Four patterns of spoligotype detected in swamp buffalos as compare to positive and negative control

จากน �นนา binary code ท �ง 4 รปแบบ มาสบคนรปแบบใน TBinsight และ SITVITWEB พบทกตวอยางเปนเช �อ M. bovis subsp. caprae หรอ M. bovis BOV_4 - caprae หรอ M. caprae โดยทกตวอยางจะไมม spacer ท� 39-43 ซ�งบงบอกความแตกตางวาไมใช M. tuberculosis เม�อนามาแยกเปนรายฟารมพบความถ�ของรปแบบ spoligotype pattern เปนดงตารางท� 1 (Table 1)

Table 1. Total number of spoligotype pattern of each farm Farm Number

testedNumber of samples detected in each spoligotype pattern (%)

Pattern1 (%) Pattern2 (%) Pattern3 (%) Pattern4 (%)

1 32 31 (96.9) 1 (3.1) 0 (0) 0 (0)

2 3 3 (100) 0 (0) 0 (0) 0 (0)

3 2 2 (100) 0(0) 0 (0) 0 (0)

4 10 8 (80) 0 (0) 1 (10) 1 (10)Total 47 44 (96.7) 1 (2.1) 1 (2.1) 1 (2.1)

ฟารม 1 มรปแบบเปน SB1622 จานวน 31 ตวอยาง สวนอก 1 ตวอยาง (15.SRS91/53) พบวาเปนรปแบบท�ไมเคยมรายงานมากอน (Figure 3) ฟารม 2 กระบอจานวน 3 ตวอยาง พบเปนชนด SB1622 (Figure 4) ฟารม 3 กระบอจานวน 2 ตวอยาง พบวาท �งหมดเปนแบบ SB1622 ดงภาพท� 5 (Figure 5) ฟารม 4 กระบอจานวน 10 ตวท�เปนวณโรค พบวาเปนรปแบบ SB1622 จานวน 8 ตวอยาง สวนอก 2 ตวอยาง พบมลกษณะ spoligotype pattern ท�แตกตางจากสายพนธ SB1622 เลกนอย (Figure 6)

■■■■■■■■■■■■■■■■■■■□□■■■■■■■■■■■□□□□■■■■■■■ M. tuberculosis H37Rv

■■□■■■■■□■■■■■■□■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■□□□□□ M. bovis BCG

□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□ Negative control

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ pattern1

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■□□□□□□□□□ pattern2

□□□□□□□□□□□□□□□□■■□■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ pattern3 □□□□□□□□□□□□□□□□■■■■□■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ pattern4

KKU Veterinary Journal68

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Figure 3. Result of spoligotype patterns found in farm 1 (Total of 32 samples tested)

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 1.LPS32/49

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 2.SRS62/52

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 5.SRS95/41

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 6.SRS14/55

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 7.LPS48/47

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 8.SSS91/43

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 9.SRS62/47

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 10.SRS2/55

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 11.SRS22/48

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 12.SRS164/49

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 13.GBA33/44

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 14.SSS26/47

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■□□□□□□□□□ 15.SRS91/53

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 16.LPS14/49

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 18.SRS74/45

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 19.SRS65/53

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 21.SRS99/53

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 23.SRS1/47

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 24.LPS187/43

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 25.SRS25/43

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 26.SRS8/53

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 27.SSS31/52

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 28.LPS77/47

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 41.SRS9/55

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 42.SRS17/55

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 43.SRS44/46

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 44.LPS21/45

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 45.SSS5/45

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 46.LPS37/43

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 47.SRS18/45

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 69

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 3.SRS107/50

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 4.SSS40/52

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 22.SRS122/47

Figure 4. Result of spoligotype patterns found in farm 2 (Total of 3 samples tested)

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 17.SRS46/48

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 20.XSS4/38

Figure 5. Result of spoligotype patterns found in farm 3 (Total of 2 samples tested)

□□□□□□□□□□□□□□□□■■□■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 29.SSS26/49

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 30.SSS62/48

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 31.LPS84/48

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 32.SSS18/41

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 33.LPS106/47

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 34.SSS20/52 □□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 35.NAS5/46

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 38.LPS31/45

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■■■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 39.LPS78/44

□□□□□□□□□□□□□□□□■■■■□■■■■■■□■■■■■■■■■■□□□□□ 40.LPS86/48

Figure 6. Result of spoligotype patterns found in farm 4 (Total of 10 samples tested)

นามาวเคราะหดวยการทา phylogenetic analysis โดยใชโปรแกรม MIRU-VNTRPLUS ใน www.miru-vntrplus.org จะไดรปภาพลกษณะ NJ-Tree dendrogram (Figure 7) ดงน � จากภาพ phylogenetic tree แบบ NJ-Tree dendrogram พบวา เช �อท �ง 4 รปแบบ อยในกลมของ M. caprae และยงมความใกลชดกนของสายพนธเช �อมาก

KKU Veterinary Journal70

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Figure 7. NJ-Tree dendrogram of 4 types found in this study (Buffalos (Kanlaya1,2,3,4))

วจารณจากการศกษาพบทกตวอยางเปนเช �อ M. caprae ซ�งในอดตจดอยในกลม M. bovis

และเปน subsp. caprae หรอ ใน clade BOV_4-CAPRAE ซ�งนอกจากจะไมพบ spacer ลาดบท� 39-43 แลว ยงไมพบ spacer ท� 1, 3-16 และ 28 ดวย ซ�งเปนจดท�แตกตางระหวาง M. bovis caprae ออกจาก M. bovis bovis (Rodriguez et al., 2011) เม�อนามาวเคราะห phylogenetic tree แลว จากแผนภาพ NJ-Tree Dendrogram จะพบวาเช �อท �ง 4 รปแบบ อยในกลมเดยวกน คอ M. caprae และแตกตางจาก M. bovis โดย pattern 1 ท�ตรวจพบเปน SB1622 มความใกลชดกบ pattern 3 มากท�สด รองลงมาคอ pattern 4 สวน pattern 2 มความแตกตางของ spoligotype pattern จาก pattern 1 (SB1622) มากท�สด จงเปนไปไดสงวา pattern 2, 3 และ 4 มการเปล�ยนแปลงของสารพนธกรรมตางไปจาก SB1622 ท�ตรวจพบเปนสวนใหญ นบเปนรายงานคร �งแรกในประเทศไทยท�พบเช �อสายพนธน � ซ�ง de la Fuente et al. (2015) ไดศกษาเปรยบเทยบความสมพนธทางพนธกรรมระหวางเช �อ M. bovis และ M. caprae โดยใช M. caprae SB0157 ท�พบรายงานโรคในโค แพะ แกะ กวาง หมปาและสกร พบวา M. caprae มระดบของรอยโรคท�รนแรง และการกระจายของโรคอยในระดบปานกลาง แตยงคงมความใกลชดทางพนธกรรมกบ M. bovis มากกวา M. tuberculosis (de la Fuente et al., 2015) สวน Rodriguez et al. (2011) รายงานการเกดตดเช �อ M. caprae ท�ระบาดในปศสตวในประเทศสเปน โดยระหวางป ค.ศ. 1992-2009 พบรายงานในโค แพะ แกะ สกร กวางปา หมปา กวางแดง และสนขจ �งจอก โดยพบในโคมากท�สด รองลงมาคอแพะ พบ spoligotype pattern จานวนท �งส �น 15 รปแบบ สวนใหญพบ SB0157 และ SB0416 ถงรอยละ 60 และ 22 ตามลาดบ

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 71

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

แตไมพบมรายงานของ SB1622 แตอยางใด สาหรบ SB0157 ท�พบในประเทศสเปนน �นมรายงานในคนท�พบเปนวณโรค รอยละ 0.3 ดวย (Rodriguez et al., 2011) สอดคลองกบ Duarte et al.(2008) ไดศกษาไดศกษาความสมพนธของลกษณะ spoligotype pattern ของวณโรคท�มสาเหตจาก M. caprae และ M. bovis สวนใหญเปน spoligotype ในกลมของ M. bovis สวนเช �อท�เปน M. caprae พบเฉพาะ SB0157 ซ�งตรวจพบไดท �งในแพะ โค และสตวปา (Duarte et al., 2008)

สาหรบ SB1622 น �นพบมรายงานการตรวจพบในคนท�ประเทศเยอรมน จากรายงานของ Kubica et al. (2003) พบวาระหวางป ค.ศ. 1999 - 2001 ไดศกษาเช �อวณโรคจากผ ปวยท�ตดเช �อ M. bovis จานวน 166 ราย พบมสาเหตจาก M. bovis subsp. bovis รอยละ 61 และ M. bovis subsp. caprae รอยละ 31 และมการรายงาน SB1622 รวมอยดวย แสดงวาเช �อ SB1622 สามารถเกดโรคในคนได ซ�ง M. caprae ท�พบรายงานในคนสวนใหญอยทางตอนใตของประเทศเยอรมนท�มชายแดนตดกบประเทศสวตเซอรแลนดท�พบการระบาดของ M. caprae จานวนมากดวย (Kubica et al., 2003) สวนท�ประเทศสเปน โดย Rodriguez et al. (2009) รายงานถงคนไขชาวสเปนท�โรควณโรคจากเช �อ M. bovis และ M. capraeจานวน 110 ราย คดเปนรอยละ 1.9 และ 0.3 ของโรควณโรคในคนท�พบท �งหมดตามลาดบ โดยรอยละ 73 พบวามปจจยเส�ยงจากสวนใหญเปนเกษตรกรไดรบเช �อจากการทาฟารมปศสตว และคนไขท�เกดในประเทศท�มความชกของโรควณโรคโคในระดบสง เชน ประเทศท�อยในทวปยโรปตอนกลาง ซ�งในรายคนไขท�ตรวจพบเช �อ M. caprae สวนใหญเปนแบบ SB0157 ท�พบมากในยโรปน�นเองและไมพบเช �อท�มรปแบบ SB1622 (Rodriguez et al, 2009) สอดคลองกบรายงานของ Predinger et al. (2014) ท�รายงานวาสวนใหญ M. caprae จะพบในคนไขวณโรคแถบยโรป และพบในจานวนนอยเม�อเทยบกบวณโรคในคนท�พบท �งหมด เม�อสบคนใน SITWIT WEB พบวารปแบบเปน SIT 1599 ซ�งเปนเช �อท�อยใน clade BOV_4 - CAPRAE โดยพบวา เช �อ SIT 1599 น �พบมรายงานในคนท�สหรฐอเมรกา 2 สายพนธในป 2001 และพบรายงานในคนปวยท�เยอรมน 1 สายพนธ แสดงวาเช �อท�พบน �สามารถเกดโรคไดในคนจงตองมการเฝาระวงกลมเส�ยงดวย สวนเช �อใน clade BOV_4 - CAPRAE น �นพบมรายงานในระบบ SITVIT WEB ท�วโลกจานวน 304 สายพนธ สวนใหญพบในทวปยโรป โดยพบรายงานมากท�สดในประเทศเยอรมน รองลงมาไดแก สเปน อตาล ออสเตรย และฝร�งเศส โดยพบรอยละ 36.8, 15.8, 10.9, 8.6 และ 7.9 ตามลาดบ นอกจากน �ยงพบรายงานในประเทศโครเอเทย กรซ ตนเซย เนเธอรแลนด ฮงการ สหรฐอเมรกา สวเดน สาธารณรฐเชค เมกซโก ยเครน เบลเย�ยม ฮอนดรส และสหราชอาณาจกร สวนในทวปเอเชยพบรายงานท�ประเทศบงคลาเทศ 2 ราย ไตหวน 1 ราย และยงพบในประเทศมาเลเซย 1 ราย อกดวย สาหรบในประเทศไทยยงไมเคยพบมรายงานคนปวยวณโรคจากเช �อ clade BOV_4 - CAPRAE มากอน โดยพบรายงานเช �อวณโรคในระบบ SITVIT WEB จานวน 285 สายพนธ พบเปน M. tuberculosis จานวน 8 สายพนธ โดย

KKU Veterinary Journal72

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

สายพนธ Beijing พบมากท�สดถงรอยละ 42.0 รองลงมาไดแก EAI5, EAI2 - nonthaburi, T1, EAI2-Manilla, T2, H3 และ EAI1-SOM พบรอยละ 16.9, 11.7, 3.9, 2.9, 2.3, 2.3 และ 1.3 ตามลาดบ และไมสามารถระบสายพนธไดถงรอยละ 9.5 (SITVIT WEB, 2016)

จากการศกษาขอมลพ �นฐานของฟารมพบวาท �ง 4 ฟารมมการเคล�อนยายกระบอไปมาระหวางกนอยเปนระยะ การเกดโรควณโรคสวนใหญจงเปนกลมเดยวกน คอ M. capraeชนด SB 1622 ถงรอยละ 93.6 (44/47) และเปน SB number ใหมอก 3 รปแบบ รวม 3 ตว โดยพบอยในฟารม 1 จานวน 1 ตว และ ฟารม 4 จานวน 2 ตว แตจากการทา phylogeneticanalysis พบวายงอยในกลมเดยวกน คอ M. caprae และมความใกลชดทางสายพนธเช �ออยมากซ�งการเคล�อนยายสตวไปมาระหวางฟารมเปนเหตสาคญใหเช �อหมนเวยนอยในฟารมท�เปนเช �อสายพนธเดยวกน ซ�ง Rodriguez et al. (2011) รายงานวาเช �อน �สามารถตดตอแพรกระจายกนไดงายจากการเคล�อนยายสตวเม�อทาการซ �อขายเพ�อเปนสตวทดแทนในฝงหรอพฒนาสายพนธสตวในฟารม และพบวาถงแมการระบาดในโคท�พบจะเกดข �นในพ �นท�ท�มการเล �ยงแพะหนาแนน แตพบวาฟารมรอยละ 86.7 ท�ตดเช �อ M. caprae ไมมประวตการสมผสกบสตวส�กระเพาะขนาดเลกเลย แสดงวาสวนใหญการตดเช �อมาจากสตวเกดการตดเช �อกนเองภายในฟารมและจากการเคล�อนยายสตวระหวางฟารม สวน Duarte et al. (2008) ไดศกษาอณระบาดวทยาของวณโรคในประเทศโปรตเกสโดยใชเทคนค spoligotyping ของเช �อ M. bovisและ M. caprae ท�ไดจากโค แพะ กวางแดงและสกรปา จานวน 293 ตวอยาง พบลกษณะ spoligotype pattern แตกตางกนถง 29 รปแบบ โดยพบเช �อ M. bovis SB0121 มากท�สดรอยละ26.3 สวน M. caprae SB0157 น �นเคยมรายงานตรวจพบในสเปนมากอนแลวดวยตรวจพบรอยละ 2.4 ในแพะ โคและสกรปาตามลาดบแสดงวาเช �อดงกลาวสามารถทาใหเกดโรคไดในหลายชนดสตวไมเฉพาะสตวในตระกลแพะเทาน �น แตอยางไรกตามรายงานของ Duarte et al.(2008) ตรวจไมพบ M. caprae SB1622 เลย สาหรบประโยชนและขอดของวธ spoligotyping น �นมหลายอยาง ไดแก สามารถตรวจไดโดยไมจาเปนตองเพาะเช �อ เพยงสกดสารพนธกรรมจากตวอยางทเบอรเคลหรออวยวะท�ใหผลบวกดวยวธ PCR มาตรวจกสามารถใชได ใชเวลานอยในการตรวจเพยง 1 - 2 วน ราคาตอหนวยต�า (Smith, 2013) การสบคนในฐานขอมลท �ง TBinsight, SITVITWEB และ Mbovis.org ไมยงยาก สวนขอจากดของวธน �มอยบาง ไดแก การเตรยมสารทดสอบและข �นตอนการทดสอบท�ตองใชเคร�องมอท�เฉพาะ เชน miniblotter และท�สาคญเมมเบรนสามารถตรวจไดถงคร �งละ 41 ตวอยาง เน�องจาก miniblotter ม 45 ชอง จงเหลอไวสาหรบขอบท �งสองขาง เปน negative control และ 2 ชองสาหรบ positive control ดงน �นการทดสอบแตละคร �งควรจะมจานวนตวอยางท�มากพอสมควรถงจะมราคาตอตวอยางท�ต�าและประหยดน �ายาหรอสารทดสอบ นอกจากน �ผตรวจตองมความชานาญอยางมากในทกข �นตอน

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 73

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

จากการศกษาวณโรคในกระบอปลกในคร �งน �จะพบวาเช �อ M. caprae ท�พบไมเคยมรายงานในคนในประเทศไทยมากอนแตเคยมรายงานในคนดวย ถงแมอบตการณจะต�าและนอยกวา M. bovis แตกควรเฝาระวงโรคในกลมเส�ยง ไดแก คนเล �ยง สตวแพทย สตวบาล โดยใหมแผนการตรวจสขภาพเจาหนาท�เปนประจาตามโปรแกรม การตรวจพบเช �อท �งหมดเปนเช �อ M. caprae ไมพบเช �อ MTBC ชนดอ�นๆ เลย และ spoligotyping pattern เปนรปแบบเดยวกนเกอบท �งหมด ทาใหการวางแผนควบคม ปองกนโรคสามารถทาไดงายย�งข �น อยางไรกดการพบลกษณะ spoligotyping pattern ในบางตวมความแตกตางบางแสดงวาเช �อเกดการเปล�ยนแปลงตวเองไปตลอดเวลา จงควรใชวธ spoligotyping น �ตรวจเฝาระวงไปดวยอยางตอเน�อง และควรมการศกษาวจยควบคไปดวยเพ�อพฒนาองคความรทางวชาการเก�ยวกบโรควณโรคในกระบอปลกใหสามารถตอบโจทยและนาไปใชประโยชนไดจรง ซ�งงานวจยท�ควรศกษาเพ�มเตม ไดแก การพฒนาเทคนคการทดสอบโรคอยางงายสาหรบใชในพ �นท�ไดอยางรวดเรวและแมนยา มราคาถก เพ�อใหทดสอบโรคไดครอบคลมมากย�งข �น การศกษาอณระบาดวทยาในภาพรวมเพ�มเตม เน�องการศกษาในคร �งน �ศกษาเฉพาะฟารมท�เกดโรคในพ �นท� 4 จงหวดท�มความเช�อมโยงกนในการเคล�อนยายสตวไปมาระหวางฟารม ทาใหลกษณะ spoligotype pattern มลกษณะท�เหมอนกนเกอบท �งหมด มการเปล�ยนแปลงบางเลกนอย จงควรตรวจตวอยางสตวท�ตายจากวณโรคในพ �นท�อ�น ๆ และสตวชนดอ�นเพ�มเตม เชน โคเน �อ โคนมและชาง รวมถงการศกษาความรนแรงของเช �อ M. caprae อกดวย การศกษาตวเช �อดวย whole genome sequencing (de la Fuente et al., 2015) การศกษาวคซนปองกนโรควณโรคในโค - กระบอ (Vordermeier et al., 2014) เพ�อใหทราบขอมลชนดของเช �อท�เปนสาเหตท �งหมดรวมถงไดองคความรและนวตกรรมท�เก�ยวของกบโรคน �อยางสมบรณทกดานเพ�อนามาวางแผนแกไขปญหาตอไป

สรปจากการศกษาอณระบาดวทยาของเช �อวณโรคในกระบอปลกดวยวธ spoligotyping

พบเปนเช �อ M. caprae ซ�งในอดตจดอยในกลม M. bovis และเปน subspecies caprae หรอ ใน clade BOV_4 - CAPRAE สวนใหญ spoligotype pattern เปน SB 1622 สวนอก 3 pattern ไมเคยพบมรายงานมากอน และพบวาการกระจายตวของเช �อวณโรคในกระบอท �ง 4 ฟารมน �น เปนเช �อชนดเดยวกนและสวนใหญถงรอยละ 93.6 เปนรปแบบ spoligotype pattern ชนด SB1622 นบเปนรายงานคร �งแรกในประเทศไทย

KKU Veterinary Journal74

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

กตตกรรมประกาศขอขอบคณ คณสมพร เพรดพราว คณพชย ทองดา เจาหนาท�ศนยวจยและพฒนาการ

สตวแพทยภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง จงหวดสรนทร และเจาหนาท�หองปฏบตการทนวจยวณโรคด �อยา ศรราชมลนธ ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดลท�ชวยดาเนนการทดสอบทางหองปฏบตการทาใหการศกษาในคร �งน �สาเรจลงไดดวยด

เอกสารอางอง

1. Chuachan, U., Doongsoongnern, A., Puyati, B. and Uttarang, S. 2010. Bovine

tuberculosis in swamp buffaloes in Lower-Northeastern region, Thailand. Thai-NIAH

eJournal, http://www.dld.go.th/niah, Volume 5 Number 1 (May - August 2010)

de la Fuente, J., Diez-Delgado, I., Contreras, M., Vicente, J., Cabezas-Cruz, A.,

Manrique, M., Tobes, R.,

2. Lopez, V., Romero, B., Dominguez, L., Garrido, J.M., Juste, R. and Gortazar, C.

2015. Complete genome sequences of field isolates of Mycobacterium bovis and

Mycobacterium caprae. Genome Announc. 3(3): e00247-15.

3. de Lisle, G.W., Bengis, R.G., Schmitt, S.M. and O’Brien, D.J. 2002. Tuberculosis

in free-ranging wildlife: detection, diagnosis and management. Rev Sci Tech. 21(2):

317 - 334.

4. Duarte, E.L., Domingos, M., Amado, A. and Botelho, A. 2008. Spoligotype diversity of

Mycobacterium bovis and Mycobacterium caprae animal isolates. J Vet

Microbiol.130: 415-421.

5. Haddad, N., Monique Masselot b, B. Durand.2004. Molecular differentiation of

Mycobacterium bovis isolates. Review of main techniques and applications. J Vet

Sci. 76 (2004): 1-18.

6. Kamerbeek, J., Schouls, L., Kolk, A., Van Agterveld, M.,Van Soolingen, D., Kuijper,

S., Bunschoten, A., Molhuizen, H., Shaw, R., Goyal, M.,And Van Embden , J. 1997.

Simultaneous Detection and Strain Differentiation of Mycobacterium tuberculosis

for Diagnosis and Epidemiology. J Clin Microbiol. Vol. 35, No.4, p.907 - 914.

7. Katale, B.Z., Mbugi, E.V., Siame, K.K., Keyyu, J.D., Kendall, S., Kazwala, R.R.,

Dockrell, H.M., Fyumagwa, R.D., Michel, A.L., Rweyemamu, M., Streicher,

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 75

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

E.M., Warren, R.M., van Helden, P. and Matee, M.I. 2015. Isolation and Potential

for Transmission of Mycobacterium bovis at Human-livestock-wildlife Interface of

the Serengeti Ecosystem, Northern Tanzania. Transbound Emerg Dis. 1-11.

8. Kubica, T., Rusch-Gerdes, S. and Niemann, S. 2003. Mycobacterium

bovis subsp. caprae caused one-third Of human M. bovis-associated

tuberculosis cases reported in Germany between 1999 and 2001. J Clin Microbiol.

41(7): 3070 - 3077.

9. Miller, M. and Olea-Popelkab,F. 2013. One Health in the shrinking world: Experiences

with tuberculosis at the human - livestock - wildlife interface. Comp Immunol Microbiol

Infect Dis. 36(3): 263 - 8.

10. Milian-Suazo, F., Harris, B., Diaz, C.A., Torres, C.R., Stuber, T., Ojeda, G.A., et al.

2008. Molecular epidemiology of Mycobacterium bovis: Usefulness in international

trade. Prev Vet Med. 87: 261-271.

11. Office International des Epizooties (OIE). 2008. In Manual of Diagnostic Tests and

Vaccines for Terrestrial Animals (mammals, birds and bees), 6th Edition, 12 rue de

Prony, 75017 Paris, France. 77-92.

12. Predinger, W.M., Indra, A., Koksalan, O.K., Kilikaslan, Z. and Richter, E. 2014.

Mycobacterium caprae infection in human. Expert Rev Anti Infect Ther. 12(12):

1501-1513.

13. Rodriguez, E., Sanchez, L.P., Perez, S., Herrera, L., Jimenez, M.S., Samper, S.

and Iglesias. 2009. Humantuberculosis due to Mycobacterium bovis and M. caprae

in Spain, 2004-2007. Int J Tuberc Lung D. 13(12): 1536-1541.

14. Rodriguez, S., Bezos, J., Romero, B., de Juan, L., Alvarez, J., Castillanos, E., Moya,

N., Lozano, F., Javed, M.T., Saez-Llorente, J.L., Liebana, E., Mateos, A., Dominguez,

L., Aranaz, A. and The Spaninish Network on Surveillance and Monitoring of Animal

Tuberculosis. 2011. Mycobacterium caprae Infection in Livestock and Wildlife,

Spain. Emerg Infect Dis. 17(3): 532-535.

15. Shabbeer, A., Ozcaglar, C., Yener, B. and Bennet K.P. 2012. Web tools for molecular

epidemiology of tuberculosis. Infect Genet Evol. 12: 767-781.

16. Sirimalaisuwan, A. 2006. Non-tuberculosis Mycobacteria. Chiang Mai V J. 4(2):

149-156.

KKU Veterinary Journal76

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

17. SITVITWEB- M. tuberculosis genotyping WorldWide Database Online Consultation.

2016. Available from http://www.pasteur-guadelloupe.fr:8081/SITVIT_ONLINE/

geoDistri.jsp (23Jan2016)

18. SITVITWEB- M. tuberculosis genotyping WorldWide Database Online Consultation.

2016. Available from http://www.pasteur-guadelloupe.fr:8081/SITVIT_ONLINE/

cladeDistriCountry.jsp (23Jan2016)

19. SITVITWEB- M. tuberculosis genotyping WorldWide Database Online Consultation.

2016. Available from http://www.pasteur-guadelloupe.fr:8081/SITVIT_ONLINE/

cladeDistri.jsp (23Jan2016)

20. Smith, H.E. 2013. The interrelationship of strain diversity, virulence and patient

ethnicity for tuberculosis in the Midlands, UK. A thesis submitted to the University of

Birmingham for the degree of Doctor of Philosophy. School of Immunity and Infection,

College of Medical and Dental Sciences, University of Bermingham. 264 p.

21. Vordermeier, H.M., de Val, B.P., Buddle, B.M., Villarreal-Ramos, B., Jones, G.J.,

Hewinson, R.G., et al. (2014). Vaccination of domestic animals against tuberculosis:

Review of progress and contributions to the field of the TBSTEP project. Res Vet

Sci. 97: 553-560.

22. WHO, 2015. Global tuberculosis report 2015. 20th edition. 192 p. Zumarraga, M.J.,

Martin, C., Samper, S., Alito, A., Latini, O., Bigi, F., Roxo, E., Cicuta, M.E., Errico,

F., Ramos, M.C., Cataldi, A., van Soolngen, D., and Romano, M.I.1999. Usefulness

of Spoligotyping in Molecular Epidemiology of Mycobacterium bovis-Related

Infections in South America. J Clin Microbiol. 37(2): 296 - 303.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 77

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

RESEARCH ARTICLE

Correlation between academic achievement (GPA)

and emotional quotient of preclinical students

of the Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University,

in the academic year 2015

Chuleeporn Saksangawong1*, Tugsaporn Talalug2 , Jintana Singkhornard3

Abstract Objective - To study the correlation between academic achievement (GPA) and emotional

quotient of preclinical students of the Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University.

Materials and methods - A total of 229 preclinical students in the academic year 2015,

answered a questionnaire, asking about their personal information, and the emotional

intelligence questionnaire designed by Department of Mental Health. The answer was retrieved

during January to March 2016.

Results – The students were 160 females, 65 males, and 4 transgenders, age between

18-30 years. The majority of the students were Buddhists, domicile in the northeast region,

live in private residences, and had family monthly income of more than 50,000 bahts.

Students had an average grade points of 3.24 ± 0.58. Most students were happy with their

life at a medium level. Mean scores of emotional intelligence in the goodness field,

intelligence field and happiness field were (57.38 ± 5.04), (53.75 ± 5.84), and (53.75 ± 5.84),

respectively. The emotional intelligence of the students in all three years was not different.

Female students had higher emotional intelligence in the goodness field and overall

emotional intelligence than male students. Factors affecting academic achievement of

the students were sex, grade, age, family income, and the effort and dedication to learning.

KKU Veterinary Journal78

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Conclusion - Emotional intelligence of the students was in the normal standard and

did not correlate with the students’ academic achievement.

Keywords: emotional intelligence, student, academic achievement1 Department of Veterinary Public Health, Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University, Khon Kaen, Thailand 40002.2 Division of Education Service, Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University3 Department of Psychiatry, Faculty of Medicine, Khon Kaen University

*Corresponding author E-mail: chuleesa@kku.ac.th

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 79

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

บทความวจย

ความสมพนธระหวางผลการเรยน (GPA)

และความฉลาดทางอารมณของนกศกษา ระดบพรคลนก

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ปการศกษา 2558

ชลพร ศกดสงาวงษ 1* ทกษศภรณ ตาละลกษณ 2 จนตนา สงขรอาจ 3

บทคดยอวตถประสงค ศกษาความสมพนธระหวางผลการเรยน (GPA) และความฉลาดทางอารมณ

ของนกศกษาระดบพรคลนก คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

วธการดาเนนการวจย กลมตวอยางนกศกษาระดบพรคลนก จานวน 229 คน ประจาป 2558

ตอบแบบสอบถามขอมลสวนบคคลของนกศกษา และแบบประเมนความฉลาดทางอารมณของ

กรมสขภาพจต ระหวางเดอนมกราคมถงเดอนมนาคม 2559

ผลการศกษา นกศกษาเปนเพศหญง 160 คน เพศชาย 65 คน เพศท�สาม 4 คน อายในชวง

18-30 ป สวนใหญนบถอศาสนาพทธ ภมลาเนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พกอาศยท�หอพก

เอกชน รายไดของครอบครวนกศกษามากกวา 50,000 บาทตอเดอน นกศกษามเกรดเฉล�ยสะสม

3.24±0.58 นกศกษามความพอใจปานกลางในการดารงชวตของตนเอง คะแนนเฉล�ยความฉลาด

ทางอารมณดานด (57.38±5.04) คะแนนดานเกง (53.75±5.84) และดานสข (53.75±5.84)

ความฉลาดทางอารมณของนกศกษาท �ง 3 ช �นปไมแตกตางกนแตนกศกษาเพศหญงมความฉลาด

ทางอารมณดานดและความฉลาดทางอารมณโดยรวมมากกวานกศกษาชาย ปจจยท�มตอผล

สมฤทธ�ทางการเรยน คอ เพศ ช �นป อาย รายไดของครอบครวและความพยายามและทมเทกบการเรยน

ขอสรป ความฉลาดทางอารมณไมมความสมพนธกบผลสมฤทธทางการเรยน ความฉลาดทาง

อารมณของนกศกษาอยในระดบปกต

คาสาคญ: ความฉลาดทางอารมณ นกศกษา ผลสมฤทธทางการเรยน1 ภาควชาสตวแพทยสาธารณสข คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 400022 งานบรการการศกษา คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 400023 ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 40002

*ผเขยนทใหการตดตอ อเมล: chuleesa@kku.ac.th

KKU Veterinary Journal80

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

บทนา

การศกษาเปนกระบวนการเรยนรเพ�อความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม

โดยเฉพาะการศกษาระดบปรญญา กาหนดวาการศกษาระดบปรญญาตร มงสงเสรมให

ผ เรยนไดพฒนาความรและความสามารถในสาขาวชาตางๆ ในระดบสง โดยเฉพาะการประ

ยกตทฤษฏไปสการปฏบต การรเร�ม การพฒนาท �งวชาการและวชาชพ (Office of National

Education, Ministry of Education, 2003) การศกษาระดบอดมศกษา จงเปนแหลงสรางองคความร

และทรพยากรมนษยท�สาคญของสงคม แมส�งท�นบเปนปจจยสาคญในการไดมาซ�งบณฑต

ท�มคณภาพประการหน�ง คอ กระบวนการคดเลอก แตเม�อนกศกษาเขามาศกษาแลว

การส�งสอนจากอาจารย การใฝเรยนร รวมท �งปจจยสภาพแวดลอม ปจจยสวนตว เชน เพศ

ศาสนา ภมลาเนา สภาพครอบครว การจดการชวต และความฉลาดทางอารมณ โดยท�

กรมสขภาพจตไดพฒนาแบบทดสอบความฉลาดทางอารมณใหสอดคลองกบบรบทของคนไทย

แบงเปน 3 ดานหลก คอ ดานด หมายถง ความสามารถในการควบคมอารมณและความตองการ

ของตนเอง รจกเหนใจผ อ�น และมความรบผดชอบตอสวนรวม ดานเกง หมายถง ความสามารถ

ในการรจกตนเอง มแรงจงใจ สามารถตดสนในแกปญหา และแสดงออกไดอยางมประสทธภาพ

ตลอดจนมสมพนธภาพท�ดกบผ อ�น และดานสข หมายถง ความสามารถในการดาเนนชวตอยาง

เปนสข มความภมใจในตนเอง พอใจในชวต และมสขทางใจ (Department of Mental Health,

2000) ซ�งส�งท�กลาวมาขางตนสามารถสงผลตอผลการเรยนระดบมหาวทยาลยได ประกอบกบ

ท�คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน มพนธกจผลตบณฑตสตวแพทย ท�กอปรดวย

วทยา จรยา และปญญาโดยท�เน �อหาความร ในช �นพรคลนกศกษาในหมวดวชาวทยาศาสตรการ

สตวแพทยพ �นฐานเปนนกศกษาช �นปท� 1-3 เรยนรกอนเขาสเน �อหาทกษะวชาชพการสตวแพทย

ในชวงดงกลาวนกศกษาท �งสามช �นปสวนใหญมท �งการศกษารายวชาท �งจากภายนอกและภายใน

คณะสตวแพทยศาสตร ซ�งเปนชวงพฒนาและสรางทศนคตความเขาใจเก�ยวกบวชาชพสตวแพทย

นกศกษาในมหาวทยาลย และเปนชวงอายท�คาบเก�ยวกบเยาวชนและผ ใหญ การแสวงหา

ความร การปรบตวเพ�อดาเนนชวตในสงคม การเรยนรและความฉลาดทางอารมณเปนการใช

ศกยภาพตนเองใหอยกบตนเอง และผอ�นไดอยางมความสขและประสบความสาเรจ ดงน �นผ วจย

จงมความสนใจความสมพนธของผลการเรยน (GPA) กบความฉลาดทางอารมณของนกศกษา

ระดบพรคลนก คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 81

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

วธการศกษา

1.ประชากร

ประชากรเปนนกศกษาช �นปท� 1-3 คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ปการ

ศกษา 2558 จากท �งหลกสตรภาคปกตและภาคพเศษ จานวน 229 คน

2. ตวแปรท�ศกษา

ขอมลสวนบคคลของนกศกษา ไดแก เพศ อาย ศาสนา ระดบช �นป ภมลาเนา ท�พกอาศย

ผปกครองนกศกษา อาชพผปกครอง สถานภาพครอบครว ผ มอทธพลตอการกาหนดแนวทาง

ชวต รายไดของครอบครวเฉล�ยตอเดอน จานวนพ�นอง ลกษณะของครอบครว ปญหาสวนบคคล

ความพอใจในพฤตกรรมภาพรวมตน และความพยายามและทมเทกบการเรยน

ผลสมฤทธ�ทางการเรยน หมายถง ความสามารถทางการเรยนของผ เรยนท �งในดาน

การศกษาเลาเรยนและการปฏบต ซ�งสามารถวดออกมาเปนเกรดเฉล�ยสะสม

ความฉลาดทางอารมณ คอ ความสามารถทางอารมณในการดาเนนชวตอยางสรางสรรค

และมความสข การรจกความฉลาดทางอารมณของตนเองเพ�อการพฒนาและการใชศกยภาพ

ตนเองในการดาเนนชวตครอบครว การทางานและการอยรวมกบผ อ�นไดอยางมความสขและ

ประสบความสาเรจ

3. เคร�องมอวจย

เคร�องมอท�ใชในการวจย ม 2 สวน คอ

1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของนกศกษา การตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม

ใหผ เช�ยวชาญตรวจสอบแบบสอบถาม 3 ทาน เพ�อหาคาความตรงเชงเน �อหา หลงจากน �นนา

แบบสอบถามมาปรบแกไขเพ�มเตมตามความคดเหนและขอเสนอแนะจากผ เช�ยวชาญ และ

นาไปทดสอบกบนกศกษาท�มลกษณะคลายคลงกนกบนกศกษาท�จะทาการวจยจานวน 30 คน

แลวตรวจสอบความเท�ยงตรงของเน �อหาไดเทากบ 0.85 จงนาแบบสอบถามไปเกบขอมล

2. แบบประเมนความฉลาดทางอารมณของกรมสขภาพจต มการใหคะแนน รวมคะแนน

และแปลผลแตละดานและโดยรวมตามท�กรมสขภาพจตกาหนดจานวน 52 ขอ แบงเปน 3 ดาน

1).ดานด จานวน 18 ขอ แยกเปนตวช �วด ควบคมตนเอง จานวน 6 ขอ เหนใจผ อ�น

จานวน 6 ขอ รบผดชอบ จานวน 6 ขอ

2). ดานเกง จานวน 18 ขอ แยกเปนตวช �วด มแรงจงใจ จานวน 6 ขอ ตดสนใจและ

แกปญหา จานวน 6 ขอ สมพนธภาพ จานวน 6 ขอ

3). ดานสข จานวน 16 ขอ แยกเปนตวช �วด ภมใจตนเอง จานวน 4 ขอ พอใจชวต

จานวน 6 ขอ สขสงบทางใจ จานวน 6 ขอ

KKU Veterinary Journal82

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

4. การเกบรวบรวมขอมล

กอนการเกบขอมล ผ วจยแนะนาช �แจงการตอบแบบสอบถามเพ�อใหเหนความสาคญ

ของการตอบแบบสอบถามและรอรบแบบสอบถาม 229 ชด เม�อนกศกษาทาเสรจเรยบรอย

ระหวางเดอน มกราคมถงเดอนมนาคม 2559 หลงจากน �นคนหาฐานขอมลทตยภม คอ ผลการ

เรยนเฉล�ย (GPA) ป พ.ศ. 2558 ของนกศกษา จากสานกบรหารและพฒนาวชาการ มหาวทยาลย

ขอนแกน

5. การวเคราะหขอมลโดยใช โปรแกรม SPSS version 19

1. การรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลสวนบคคล เบ �องตนโดยใชสถตพรรณาคานวณ

หาสถตเบ �องตนขอมลสวนบคคลของนกศกษา ดวยการแจกแจงความถ� รอยละ คาเฉล�ย

2. วเคราะหความสมพนธขอมลสวนบคคล ความฉลาดทางอารมณแตละดานและ

ผลสมฤทธ�ในการเรยน แลวนาความฉลาดทางอารมณแตละดานและโดยรวมมาแจกแจงคะแนน

คาเฉล�ย คาสงสด คาต�าสด และสวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน พรอมท �งแปลผลเกณฑการใหคะแนน

ตามองคประกอบหลก 3 ดาน โดยคะแนนเกณฑปกตของความฉลาดทางอารมณดานความด

คอ 48 - 58 ความฉลาดทางอารมณดานความเกง คอ 45-59 และความฉลาดทางอารมณ

ความสข คอ 42-56 ความฉลาดทางอารมณแตละดานแปลความหมายคะแนนเปน 3 ระดบ

คอ ระดบต�ากวาปกต ระดบปกต และระดบสงกวาปกต สวนความฉลาดทางอารมณโดยรวมม

คะแนนเกณฑปกต คอ 138 - 170 (Department of Mental Health, 2000)

ผลการศกษาและวจารณ

1. ขอมลท�วไปสถานภาพสวนบคคล

นกศกษาระดบพรคลนก จานวน 229 คน แยกเปนช �นปท� 1 จานวน 85 คน ช �นปท� 2

จานวน 71 คน ช �นปท� 3 จานวน 73 คน สวนใหญเปนเพศหญง คดเปนสดสวนนกศกษาเพศ

หญงตอเพศชาย 2.46 ตอ 1 และมเพศท�สาม 4 คน ซ�งสดสวนนกศกษาหญงตอนกศกษาชาย

สอดคลองกบการศกษาของ Lerd-Nuntakorn (2000)

นกศกษาสวนใหญมอายระหวาง 18 – 20 ป และมอายระหวาง 25-30 ป จานวน 4 คน

มภมลาเนาอยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มพ�หรอนองจานวน 1 คน มผปกครองซ�งเปนผ รบผดชอบ

คาใชจายหลกคอ บดามารดา สวนใหญบดามารดาอยดวยกน รบราชการ รายไดของครอบครว

มากกวา 50,000 บาทตอเดอน มเกรดเฉล�ยสะสม 3.24±0.58 คาพสย 1.72 - 3.94 นกศกษา

สวนใหญมเกรดเฉล�ยสะสมด

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 83

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

นกศกษาสวนใหญพกอาศยท�หอพกเอกชนจานวน 111 คน คดเปนรอยละ 48.47

รองลงมานกศกษาพกอาศยท�หอพกมหาวทยาลยจานวน 92 คน คดเปนรอยละ 40.17

ซ�งสอดคลองกบการศกษาของ Lerd-Nuntakorn (2000) วานกศกษาสวนใหญพกอาศย

ท�หอพกเอกชน นกศกษาสวนใหญนบถอศาสนาพทธ มจานวน 220 คน คดเปนรอยละ 96.07

รองมาคอ ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม และลทธชนโต ตามลาดบ ครอบครวของนกศกษาสวนใหญ

มลกษณะอบอนมากท�สด คดเปน รอยละ 64.63 มลกษณะรกใครปรองดองมากท�สด คดเปน

รอยละ 58.52 มสมาชกครอบครวสนทสนมมากท�สด คดเปนรอยละ 55.90 มลกษณะชวยเหลอ

กนมากท�สด คดเปนรอยละ 66.81 มลกษณะมเวลาใหบตรมากท�สด คดเปนรอยละ 51.09

ผ ท�มอทธพลตอการกาหนดแนวทางชวตพฤตกรรมสวนใหญคอ มารดา คดเปนรอยละ

39.74 รองลงมาคอ บดา คดเปนรอยละ 18.78 และดวยตนเอง (นกศกษา) คดเปนรอยละ 11.35

ตามลาดบ

นกศกษาสวนใหญ มการวางแผนการเรยนเพ�อใหจบการศกษาภายใน 6 ป คดเปนรอยละ

72.05 และทราบความคาดหวงของผปกครองเพ�อใหจบการศกษาภายใน 6 ป คดเปนรอยละ

82.10

ปญหาสวนตวของนกศกษาในปจจบนสวนใหญ คอ ปญหาการจดการดานเวลา คดเปน

รอยละ 35.37 รองลงมา คอ ปญหาการเรยน คดเปนรอยละ 16.15 ตามลาดบ และมปญหาอ�นๆ

ของนกศกษาไดแก สขภาพ การเงน เพ�อน แฟน ครอบครว แตท �งน �นกศกษาสวนใหญพอใจ

ปานกลางในการดารงชวตของตนเองจานวน 153 คน คดเปนรอยละ 66.81 รองลงมา คอ

พอใจมากในการดารงชวตของตนเองจานวน 51 คน คดเปนรอยละ 22.27 พอใจนอยในการ

ดารงชวตของตนเองจานวน 22 คน คดเปนรอยละ 9.61 และมนกศกษา 3 คน คดเปนรอยละ

1.31 ท�ไมพอใจในการดารงชวตของตนเอง

2. การวเคราะหขอมลความพยายามและทมเทกบการเรยน

คาเฉล�ยความพยายามและทมเทกบการเรยน นกศกษาช �นปท� 1 เพศท�สาม คดเปนรอยละ

80.00 สาหรบเพศหญงคดเปน รอยละ 68.95 ซ�งใกลเคยงกบเพศชาย คดเปนรอยละ 68.35

นกศกษาช �นปท� 2 เพศชาย คดเปนรอยละ 73.08 มคาเฉล�ยความพยายามและทมเทกบการ

เรยนมากท�สด รองลงมาคอนกศกษาเพศหญง คดเปนรอยละ 69.58 และเพศท�สาม คดเปนรอยละ

50.00 และนกศกษา ช �นปท� 3 เพศหญง มความพยายามและทมเทกบการเรยนมากท�สด

คดเปนรอยละ 71.37 รองลงมาคอ นกศกษาเพศชาย คดเปนรอยละ 63.00 สวนนกศกษา

เพศท�สาม คดเปนรอยละ 60.00

KKU Veterinary Journal84

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

3. การวเคราะหขอมลความฉลาดทางอารมณ

นกศกษาช �นปท� 1 ถงช �นปท� 3 มความฉลาดทางอารมณไมแตกตางกน โดยเฉล�ย

สวนใหญอยในระดบปกตท �งดานด ดานเกง ดานสข และความฉลาดทางอารมณโดยรวม

ดงตารางท� 1 (Table 1) แสดงถงนกศกษาสวนใหญเปนผ มความสามารถในการปรบตนเอง

ใหเขากบสงคมไดอยางมความสข ควบคมอารมณไดดสามารถทางานหรออยในสงคม

ถกกาละเทศะ สอดคลองกบการศกษา Chanabun and Milun (2009), Moopayak et al.,

(2015) และ Naorungroj et al., (2016) ท�ระบแมวานกศกษาจะอยในสภาพแวดลอมการศกษา

ท�แตกตางกนทกช �นป นกศกษาตางพยายามปรบเปล�ยนพฤตกรรมจากท�ไมพงประสงคไปส

พฤตกรรมพงประสงค นกศกษาสามารถปรบและบงคบตนเองใหแสดงออกอยางเหมาะสมเพ�อ

ใหตนเกดความรสกม�นคงพอใจ ซ�งผลน � ตางจากการศกษาของ Pattayanant (1999),

Punnitamai (1999), Chitchutvong (2003) และ Jalearnwutwitaya (2009) ท�พบวานกศกษา

ท�อยในช �นปการศกษาสง มวฒภาวะมากข �น มการปรบตวในการเรยนรผ อ�นและสงคม

สงผลใหมความฉลาดทางอารมณแตกตางในชวงวยท�ตางกน โดยทกคนมภาวะอารมณพ �นฐาน

เหมอนกนแตมระดบท�แตกตางกน ความฉลาดทางอารมณของบคคลในชวงวยท�แตกตางกน

อาจมระดบความฉลาดทางอารมณแตกตางกนในบคคลเดยวกนเน�องจากการศกษาอบรม

อายและประสบการณท�เพ�มข �นตามระดบอาย

นกศกษาเพศท�สามช �นปท� 1จานวน 1 คน ช �นปท� 2 จานวน 1 คนและช �นปท� 3

จานวน 2 คน มความฉลาดทางอารมณโดยเฉล�ยอยในระดบสง สงปานกลาง และปกต ตาม

ลาดบ ประกอบกบจากการศกษานกศกษาระดบพรคลนก จานวน 229 คน พบวามนกศกษา 10 คน

(รอยละ 4.37) มความฉลาดทางอารมณในดานตางๆ ต�ากวาคาปกต ซ�งสอดคลองกบ

Moopayak et al., (2015) ท�พบวามนกศกษารอยละ 5.3 ซ�งกระจายอยในทกช �นป มความฉลาด

ทางอารมณต�ากวาคาปกตเชนกน ท �งน �อาจเน�องจากความฉลาดทางอารมณสวนหน�ง

มการพฒนามาต �งแตวยเดกและวยรนกอนเขาศกษาในมหาวทยาลย และการเผชญกบปญหา

ในชวตท �งดานครอบครว สงคมและเศรษฐกจปจจบนท�แตกตางกน แตผลท�ไดเปนการประเมน

โดยสงเขปตอพฒนาในแตละดานของความฉลาดทางอารมณ ซ�งสามารถปรบเปล�ยนดข �นได

ถานกศกษาปรบตนเองเพ�อดารงชวตใหสามารถควบคมตนเอง เหนใจผ อ�น มความรบผดชอบ

มแรงจงใจ สามารถตดสนใจแกไขปญหา มสมพนธภาพกบทกคน รวมท �งมความภมใจตนเอง

พอใจในการดาเนนชวต และสขสงบทางใจ (Department of Mental Health, 2000)

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 85

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Table 1. The score of emotional intelligence of the students of all three years

4. ความสมพนธระหวางตวแปรปจจย ตางๆ กบความฉลาดทางอารมณ

ปจจยท�มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณโดยรวมท�ระดบนยสาคญ (p<0.05)

(Table 2) ไดแก เพศ โดยท�นกศกษาเพศหญงมความฉลาดทางอารมณสงกวาเพศชาย สอดคลอง

กบการศกษา Punnitamai (1999), Choochom (2007), Jalearnwutwitaya (2009) และ

Tepwarachai et al., (2010) เน�องจากเพศชายและเพศหญงมความแตกตางในดานสรรวทยา

จากผหญงมพฒนาการสมองซกซายไดดกวา ซ�งควบคมในดานความคดวเคราะห ตลอดจน

บทบาททางสงคมท�ผหญง ไดรบการเอาใจใสอบรมเล �ยงดจากผปกครอง ความเหนอกเหนใจ

ผ อ�น การชวยเหลอจากผ อ�นมากกวาเพศชาย

ปจจยท�มความสมพนธกบท �งความฉลาดทางอารมณแตละดานและความฉลาดทางอารมณ

โดยรวม (Table 2) ท�ระดบนยสาคญ 0.01 ไดแก ความพยายามและทมเทในการเรยน แสดงวา

นกศกษาท�มความพยายามและทมเทสงจะมความฉลาดทางอารมณท�สงดวย แตพบวาผลสมฤทธ�

ทางการเรยนกบความฉลาดทางอารมณไมมความสมพนธกนสอดคลองกบการศกษา (Treepun,

2009; Uojalearnsuk and Maneepun, 2010)

ปจจยท�มความสมพนธกบผลสมฤทธ�ทางการเรยน (Table 2) ท�ระดบนยสาคญ 0.05

ไดแก เพศ รายไดของครอบครว น �นคอนกศกษาเพศหญงมผลสมฤทธ�ทางการเรยนดกวานกศกษา

ชาย โดยนกศกษาหญงมผลสมฤทธ�ทางการเรยนสงกวานกศกษาชาย (r = -0.155) ซ�งสอดคลอง

กบงานวจยของ Ussaha and Phuackchantuck (2009) ท�ศกษาเก�ยวกบความต �งใจเรยน

ของนกศกษาซ�งพบวา นกศกษาหญงมความต �งใจ ตดตามงานท�ไดรบมอบหมายและสอบถาม

ผสอนอยางตอเน�องมากกวานกศกษาชาย และนกศกษาท�มครอบครวมรายไดนอย มผลสมฤทธ�

ทางการเรยนดกวานกศกษาท�ครอบครวมรายไดมากกวา (r = -0.138) จากการศกษาน � มจานวน

เพยง 7 และ 14 ครอบครว ท�มรายไดนอยกวา 10,000 บาท และมรายได 10,000-20,000 บาท

ตอเดอน ตามลาดบ ซ�งสวนใหญไดรบทนการศกษา และก ยมเงนเพ�อการศกษาจงใหนกศกษา

มความมงม�นประสบความสาเรจในการเรยนคอนขางสง

Emotional

intelligence

No.of

StudentsMean High Low

Standard

deviationNormal Score

Goodness 229 57.38 72.00 42.00 5.04 48-58

Intelligence 229 53.75 70.00 39.00 5.84 45-59

Happiness 229 53.75 70.00 39.00 5.84 42-56

Overall 229 164.87 206.00 132.00 14.73 138-170

KKU Veterinary Journal86

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ปจจยท�มความสมพนธกบผลสมฤทธ�ทางการเรยน (Table 2) ท�ระดบนยสาคญ 0.01 ไดแก

ช �นป อาย และความพยายามและทมเทกบการเรยน แสดงวานกศกษาท�มอายนอยหรอช �นปท�

ต�ามผลสมฤทธ�ทางการเรยนดกวารนพ� (ช �นปท�สงกวา) มความสมพนธกนคอนขางนอย คอ

r = -0.338 และ r = -0.365 ตามลาดบ โดยท�วไปนกศกษาช �นปท� 1 มผลสมฤทธ�ทางการเรยนสง

เน�องจากตามหลกสตรจะเรยนในรายวชาศกษาท�วไปซ�งไมใชวชาเรยนของคณะฯ ซ�งตางจาก

ช �นปการศกษาท�สงข �นจะมการเรยนในรายวชาคณะเพ�มตามลาดบ ทาใหตองปรบตวตามบทบาท

นกศกษาสตวแพทยท �งในภาคทฤษฎและปฏบต ทาใหเครงเครยด ประกอบกบเวลาในการ

ผอนคลายนอยอาจทาใหเกดความทอถอยไดและนกศกษาท�มความพยายามและทมเทสงจะมผล

การเรยนท�ด (r = 0.216) สอดคลองกบงานวจยของ Wongjun (2011) การท�นกศกษาเขาชนเรยน

อยางสม�าเสมอ การซกถามและตอบคาถามในชนเรยน รวมท �งหากนกศกษาไมเขาใจในขณะ

ท�อาจารยสอนจะรบซกถามทนทจะมผลสมฤทธ�ทางการเรยนท�สง

Table 2. Correlation of personal information and academic achievement with the emotional

quotient

* p-value ≤ 0.05, ** p-value ≤ 0.01

Correlation (r) Emotional quotient Academic

achievementTotal 229 students Goodness Intelligence Happiness Total

Year of student -0.007 -0.046 -0.046 -0.027 -0.365**

Sex -0.118 -0.113 -0.113 -0.145* -0.155*

Age 0.008 0.066 0.066 0.055 -0.338**

Domicile 0.024 0.071 0.071 0.058 0.092

Family status 0.139 0.140 0.140 0.146 -0.006

Family income -0.049 0.033 0.033 0.003 -0.138*

No.of Brother and sister -0.081 -0.052 -0.052 -0.069 0.000

Effort and dedication

to learning

0.216** 0.216** 0.184 ** 0.143** 0.216**

Emotional quotient

Goodness 1.000 0.061

Intelligence 0.471** 1.000 0.006

Happiness 0.471** 1.000 1.000 0.006

Overall 0.716** 0.953** 0.953** 1.000 0.026

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 87

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

สรปและวจารณ

นกศกษาระดบพรคลนกจานวน 229 คน ท�ศกษาคณะสตวแพทยศาสตรมหาวทยาลย

ขอนแกน ประจาป 2558 เปนนกศกษามาจากหลากหลายวฒนธรรม หลากหลายสถานภาพ

ทางสงคม ทกภมภาคของประเทศไทย นกศกษาท �ง 3 ช �นป มความฉลาดทางอารมณโดยรวม

ไมแตกตางกน แตนกศกษาเพศหญงมความฉลาดทางอารมณดานดและความฉลาดทางอารมณ

โดยรวมมากกวานกศกษาชาย นอกจากน �ปจจยคอ นกศกษาเพศหญง ช �นปท�ต�า อายนอย

รายไดของครอบครวท�ต�า และความพยายามและทมเทกบการเรยนท�สงมผลตอผลสมฤทธ�

ทางการเรยนท�สงกวานกศกษาเพศชาย ช �นปท�สง อายมาก รายไดของครอบครวท�สง และ

ความพยายามและทมเทกบการเรยนท�ต�ากวา

ความฉลาดทางอารมณของนกศกษาสวนใหญโดยเฉล�ยอยในระดบปกต น �นคอ

นกศกษามความสามารถทางอารมณในการดาเนนชวตอยางสรางสรรคและมความสข

การรจกความฉลาดทางอารมณของตนเองเพ�อการพฒนาและการใชศกยภาพตนเอง

ในการดาเนนชวต การทางานและการอยรวมกบผ อ�น ไดอยางมความสขและประสบผลสาเรจ

อาจเปนเพราะครอบครวของนกศกษาสวนใหญมลกษณะอบอน มลกษณะรกใครปรองดอง

มสมาชกสนทสนม มลกษณะชวยเหลอกน มลกษณะมเวลาใหบตร เปนส�งชวยสงเสรม

ใหนกศกษามความด ความเกงและความสขในชวตในระดบปกต

ขอเสนอแนะ

1. กรณนกศกษาท�มปญหาดานตาง ๆ ควรพจารณาเปนเฉพาะรายบคคลและควรรวม

มอกบมารดาหรอบดาของนกศกษาชวยแกไขปญหา เน�องจากการศกษาพบวาผ มอทธพลตอ

ชวตและพฤตกรรมของนกศกษาสวนใหญ คอ มารดา รองลงมา คอ บดา บดาและมารดา ตาม

ลาดบ

2. ควรมการศกษาปญหาการเรยนและการจดการดานเวลา ของนกศกษาเพ�มเตม

เพราะพบวาเปนปญหาสวนใหญของนกศกษาซ�งอาจเปนปจจยท�สงผลตอผลสมฤทธ�

ทางการเรยนเปนรายวชาเพ�อนาผลการศกษามาแกไขหรอพฒนานกศกษาเปนรายบคคล

3. ควรมกจกรรมพบปะหรอใหคาปรกษานกศกษาท�มความฉลาดทางอารมณต�าบางดาน

KKU Veterinary Journal88

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

เอกสารอางอง

1. Chanabun, S., Milun, N., 2009. The emotion quotient of students (High vocational c

ertificate in community health). Report on Sirindhorn college of public health, Khon Kaen,

Praboromarajchanok Institute of Health Workforce Development. Ministry of Public Health,

40-41.

2. Chitchutvong, V., 2003. A study of students emotional quotient (EQ) at the

faculty of education, Burapha university. Journal of Education 14(2), 67 - 80.

3. Choochom, O., 2007. Srinakharinwirot University, Gender of child weakness,

because the parents. Dailynews. 12 July 2007. Page 23.

Department of Mental Health. 2000. Guide to Emotional Intelligence. Department

of Mental Health, Ministry of Public Health, Bangkok, 4 - 10.

4. Jalearnwutwitaya, W., A study of emotion quotient of eastern College of

Technology students (E. Tech) [Internet]. College of Technology students

(E. Tech); 2009 [cited 2016 July 2]. Available from: http://www.pvca-ri.com/

myfile/060913090200_1.pdf

5. Lerd-Nuntakorn, H., 2000. Factor of influencing academic achievement of students

in the Faculty of Economics (Special), Chiang Mai University. Report of the second

semester (Course 751409) during the academic year of 2000, the Faculty of Economics ,

Chiang Mai University, 23 - 24.

6. Moopayak, K., Udomphanthurak, J., Kanyapattanapron,C., Sangchan, C.,

Kaesornsamut, P., 2015. Correlation between Emotional Intelligence and Adaptive

Behaviors of Nursing Students. The Journal of Nursing Science 33(1), 55 - 65.

7. Naorungroj, S., Wongwiriyapokin, K., Manuschai, J., Ratti, P., Chinniyomwanich,

W., Horwongsakul, S., 2016. Associations of Emotional Intelligence with

Academic and Clinical Performance of Dental Undergraduates, Prince of

Songkla University. The journal of the Dental Association of Thailand 66(1), 1-16.

8. Office of National Education, Ministry of Education. 2003. Report on the state of higher

education at the academic year 2001. Company prigwhan graphics limited,

Bangkok, 5-8.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 89

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

9. Pattayanant, L., 1999. Relationships between personal factors, social support and

spiritual well-being with motional quotient of nursing students, nursing colleges

under the jurisdiction of the Ministry of Public Health [dissertation]. Bangkok:

Chulalongkorn University.

10. Punnitamai W. 1999. Emotional intelligence E. Q. measure happiness and success

in life . Bangkok: Mitnara printing, 30-31.

11. Tepwarachai, U., Meebun, S., Siriwatchaiyaporn, R., Srisamphan, K., Sangthong,

S., Porntri, M., Napapet, P., Taneerut, S., Rodpeput, S., 2010. The emotion

intelligence of Nursing Students in Increased Professional Nurse for Solving

problem in the Southern Part of Thailand. Bangkok: Program of Boromarajonani

College of Nursing, 90-93.

12. Treepun T. 2009. The emotion intelligence of 3rd year students from Department

of of Early Childhood Education, Faculty of Education at Rambhai Barni Rajabhat

University. Education at Rambhai Barni Rajabhat University Journal 2(1): 23-34.

13. Uojalearnsuk, K., Maneepun, N. The emotion intelligence of 3rd year students

from Faculty of Nursing at Ratchathani University at the academic year 2009

[internet]. Ubonratchathani: Ratchathani University; 2010 [cited 2016 July 9]. Available

from: http://nursemis.rtu.ac.th/sub/re_detail.php?id_reseatch=19.

14. Ussaha, S., Phuackchantuck, A. 2009. A Comparison of student’s learning

achievement and satisfaction in the management of GSC 151 ( Man and environment

in the changing world) Research of institute of general education in Sripatum

university chonburi campus 1-12

15. Wongjun, W., 2011. The Relationship between Learning Behavior and Academic

Achievement : A Case Study of Students in International Finance Course (FN 422).

Research of club in Payup University. 1-26.

KKU Veterinary Journal90

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

วารสารสตวแพทยศาสตร มข.

KKU Veterinary Journalคาแนะนาสาหรบผเขยน สาหรบเลม พศ.2559 เปนตนไป (New)

นโยบายบรรณาธการ (Editorial policies)

วารสารสตวแพทยศาสตร มข. หรอ KKU Veterinary Journal จดทาโดยคณะ

สตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เพอเปนสอในการเผยแพรผลงานทางวชาการ

การคนควาวจยทางสตวแพทยศาสตร และสาขาวชาทเ กยวของ เชน สตวศาสตร

และชวเวชศาสตร โดยใชระบบผทรงคณวฒภายนอกพจารณาผลงานเพอตพมพเผยแพร

(peer review) สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ไดรบรองใหเปนวารสารวชาการ

ระดบชาต สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ผเขยนสามารถสงตนฉบบ (Manuscript)

ของผลงานทางวชาการทตองการตพมพ มายงกองบรรณาธการ โดยตองปฏบตตามคาแนะนา

การเตรยมตนฉบบอยางเครงครด เพอความสะดวกและรวดเรวในกระบวนการพจารณาผลงาน

ดงนนผเขยนควรอานคาแนะนาสาหรบผเขยนอยางละเอยด หรอถามขอสงสยประการใด

ใหตดตอบรรณาธการของวารสารโดยตรง เกณฑการพจารณาตนฉบบเพอตพมพจะใชเกณฑ

มาตรฐานวารสารระดบชาต สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ของ สกอ. เชน ผลงานทางวชาการ

ของบคคลากรภายในคณะฯ จะมคณะกรรมการพจารณาเปนผทรงคณวฒภายนอกทงหมด

นอกจากน เพอใหการตพมพผลงานทางวชาการ เปนไปตามมาตรฐานของคณะ

กรรมการนานาชาตของบรรณาธการวารสารดานการแพทย (International Committee of

Medical Journal Editors) วารสารสตวแพทยศาสตร มข. จงใหผเขยนเตรยมตนฉบบเปนไป

ตามคมอ Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals:

Writing and Editing for Biomedical Publication ตนฉบบทสงมาใหพจารณาลงพมพในวารสาร

ตองไดรบการรบรองจากผเขยนรวมทกทาน ตนฉบบหรอบางสวนของตนฉบบตองไมเคยตพมพ

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 91

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

มากอน หรอกาลงอยระหวางการพจารณาเพอลงตพมพในวารสารหรอหนงสออน

ยกเวนการตพมพบทคดยอทมความยาวไมเกน 250 คา ผลงานทางวชาการทตพมพในวารสาร

สตวแพทยศาสตร มข. แลวถอวาเปนลขสทธของวารสารสตวแพทยศาสตร มข.

คณสมบตการเปนผเขยน (Authorship)

บคคลทจะมชอในฐานะเปนผเขยนในผลงานทางวชาการทตองการตพมพ ควรจะม

คณสมบตครบทง 3 ขอ ดงน

1) มสวนรวมอยางเดนชดในผลงานนน ไดแก การกาหนดกรอบแนวคดและออกแบบ การคนควา

หรอ เกบรวบรวมขอมลทจาเปน การวเคราะหและการแปรผลขอมลการศกษาหรอวจย

2) มสวนสาคญในการรางและแกไขตนฉบบในเนอหาสาคญทตองใชความร

3) มโอกาสทจะรบทราบและมสวนรวมในกระบวนการแกไขตนฉบบในขนตอนตาง ๆ และให

การรบรองตนฉบบกอนการตพมพ

บคคลทมสวนรบผดชอบเกยวกบการหาทนวจย การเกบรวบรวมขอมล หรอใหคาปรกษา

ทวไปเพยงอยางเดยว ไมถอวามคณสมบตเปนผเขยน

กตตกรรมประกาศ (Acknowledgements)

เปนสวนทใหระบชอบคคลทมสวนรวมในงานวจยแตมคณสมบตการเปนผเขยน

ไมครบถวน สามารถระบเปนผใหการสนบสนน (contributors) และอาจระบหนาทในการให

การสนบสนน ตวอยางเชน ผใหความชวยเหลอเฉพาะงานดานเทคนค ผใหความชวยเหลอ

ในการเขยน และหวหนางานทใหการสนบสนนโดยทวไป นอกจากนผเขยนตองระบแหลงทน

ทงหมดทใหการสนบสนนไวในสวนนดวย

การใชสตวในการศกษาหรอทดลอง

ในกรณมการใชสตวมชวตในการศกษาหรอการทดลอง ตองไดรบอนญาตจาก

คณะกรรมการจรรยาบรรณการใชสตวทดลองของสถาบนทผเขยนสงกด และผวจยตองม

ใบอนญาตใชสตวเพองานทางดานวทยาศาสตร ออกโดย สถาบนพฒนาการดาเนนการ

ตอสตวเพองานทางวทยาศาสตร สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (สพสว.วช.) ถาสตว

ถกเมตตาฆาต (euthanasia) ผเขยนตองระบวธทใชในการทาเมตตาฆาตไวในสวนของวสด

อปกรณและวธการศกษาใหชดเจน

KKU Veterinary Journal92

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

สไตลการเขยนโดยทวไป

ตนฉบบภาษาไทย ควรใชถอยคาและศพทภาษาไทยใหมากทสดเทาทจะทาได โดย

ใชตามพจนานกรมศพทแพทยศาสตรองกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถานเปนบรรทดฐาน

และศพทบญญตวชาการในสาขาอนๆ ทเกยวของ เพอความสะดวกผเขยนอาจตรวจสอบศพท

บญญตออนไลนของราชบณฑตยสถานไดท http://rirs3.royin.go.th/coinages/webcoinage.

php คาศพทภาษาองกฤษทบญญตเปนภาษาไทยแลว แตยงไมเปนททราบกนแพรหลาย หรอ

แปลแลวเขาใจยาก ใหใสภาษาเดมกากบไวในวงเลบหรอถายงไมเปนศพทบญญต อนโลมให

ใชภาษาองกฤษได โดยการเขยนทบศพทภาษาองกฤษตามหลกของราชบณฑตยสถาน ยาและ

สารเคมใหตรวจสอบการสะกดทถกตองจาก USP Dictionary of USAN และ International

Drug Name ชอการพมพชอวทยาศาสตรของจลชพ พชหรอสตว ใหใชตามประมวลนามศาสตร

สากล (International code of nomenclature) ทาใหเดนชดแตกตางจากการพมพขอความ

อนๆ โดยพมพดวยตวเอน ผลตภณฑ เครองมอ และยา ควรใชชอสามญ หรอใหคาจากดความ

ชอการคาอาจใชในกรณทเปนผลตภณฑ เครองมอ หรอยาทเฉพาะ และมผลสาคญตอการศกษา

ควรใชตวยอใหนอยทสด ยกเวนเปนตวยอมาตรฐานและหนวยของการวด ตวยอท

ปรากฏเฉพาะในรปภาพ หรอตาราง ใหระบขยายความในคาอธบายประกอบรปภาพหรอตาราง

ในการเขยนตนฉบบภาษาองกฤษ ไมควรใชตวยอขนตนประโยค ยกเวนบางคา เชน ELISA,

ACTH, EDTA, DNA, RNA ตวยอไมควรใชในชอเรอง ตวยอทใชครงแรกในบทคดยอหรอใน

เนอหาตองใหชอเตมกอน แลววงเลบตวยอ ครงตอไปสามารถใชตวยอไดเลย หนวยการวด

ตางๆ เชน ความยาว ความสง นาหนก ปรมาตร ใหใชระบบ SI Unit อณหภมเปนองศาเซลเซยส

ความดนเลอดเปนมลลเมตรปรอท

ประเภทผลงานทตพมพ

งานวจย (Research article) เปนผลงานจากการคนควาทดลองหรอวจยทางวชาการ

ทผเขยนหรอกลมผเขยนไดคนควาวจยดวยตวเอง

รายงานทางคลนก (Clinical report) เปนรายงานสตวปวย (Case report) ทางคลนก

อาจรวมถงรายงานผลทางพยาธวทยา (Pathological report) สตวปวยทรายงานอาจมจานวน

เทาใดกได แตตองไมเคยตพมพมากอนหรอทางคณะบรรณาธการพจารณาเหนประโยชนตอ

วชาการสตวแพทย

บทความทบทวนวรรณกรรม (Review article) เปนบทความทบทวนวชาการ หรอ

บทความเทคนค (Technical article) ทเขยนอยางกระชบในเนอหาและแสดงถงความกาวหนา

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 93

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

อยางสาคญ ซงเกดขนในรอบ 5 ปทผานมา และมขอมลทสามารถนามาประยกตใชในทางคลนก

โดยเรยบเรยงจากการตรวจเอกสารวชาการในสาขานน ๆ

การศกษาตอเนองทางสตวแพทย (Veterinary continuing education) เปนคอลมน

เพอสนบสนนการเรยนรอยางตอเนองของผประกอบวชาชพสตวแพทย อาจมไดหลายรปแบบ

และในวารสารแตละฉบบอาจมไมครบทกรปแบบ เชน การตอบคาถามจากแบบฝกหด การ

อภปรายกรณตวอยางสตวปวย การปรบใหเปนปจจบน (update) ในหวขอเรองทางคลนก หรอ

ประเดนพเศษ ทคณะผจดทาเหนสมควร

การเตรยมตนฉบบผลงานการวจย

ตนฉบบจะเปนภาษาไทย หรอภาษาองกฤษกได พมพบนกระดาษขาวเอ 4 โดยพมพ

หนาเดยว เวนขอบกระดาษดานซาย-บน 1 นว ดานขวา-ลาง 1 นว โดยความยาวของเรองพรอม

ตารางและภาพประกอบรวมแลวไมเกน 10 หนา และใสหมายเลขหนาและหมายเลขบรรทด

กากบไว

เพอใหการดาเนนการจดพมพวารสารเปนไปดวยความสะดวกและรวดเรว โปรดจด

เตรยมไฟลตนฉบบอเลคโทรนค บนแผน CD ขอมล ตนฉบบพมพดวยตวอกษร Cordia New

ขนาดตวอกษร 16 โดยการบนทกเอกสารสวนทเปนเนอเรอง ดวยโปรแกรม Microsoft word

(รน 2007 หรอสงกวา) พรอมดวยตาราง และรปภาพ (ถาม) การสรางรปภาพหรอกราฟ ทมสวน

ประกอบยอยภายใน เชน ลกศร กลองคา และเสนตางๆ จะตองทาการบนทกมาใหทก

องคประกอบรวมเปนภาพเดยวกน และองคประกอบของภาพไมเคลอนทเมอขยบภาพ รปภาพ

และตารางแทรกอยในเนอเรอง (ไมตองแยกไวทายเรอง) หากเปนภาพสทตองการความละเอยด

แยกไฟลรปภาพออกมาจาก Microsoft Word และสงมาพรอมกบตนเรอง

การลาดบเรองควรเรยงดงน

หนาท 1 (หนานา หรอ Title page) ประกอบดวย

ชอเรอง (Title) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ชอเรอง ควรสน กะทดรด สอความหมายได

ชดเจนและสอดคลองกบเนอหาในเรอง ไมควรใชคายอ ความยาวไมควรเกน 100 ตวอกษร

ถาชอเรองยาวมากอาจตดเปนชอเรองรอง (Subtitle) ควรหลกเลยงการใสวลทไมจาเปน

เชน “การศกษา...” หรอ “การสงเกต...” หรอ “การทดลอง...”

ชอผเขยน (Authors) ระบชอของผเขยนใหครบทกทานทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ พรอม

สถานททางาน และผเขยนทใหการตดตอ (Corresponding author) ใหกากบดวยเครองหมาย

KKU Veterinary Journal94

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

ดอกจน และใหแยกรายละเอยดของสถานทตดตอ หมายเลขโทรศพท โทรสาร และ/หรอ e-mail

address ใหชดเจนเพอความรวดเรวในการตดตอ

หนาท 2 ประกอบดวย

บทคดยอ (Abstract) บทความทเปนงานวจย ปรทศน และรายงานทางคลนก ใหเขยนในรป

บทคดยอเชงโครงสราง (Structured abstract) ประกอบดวย: วตถประสงค วสดและวธการ

ผลการศกษา และขอสรป ควรเขยนสน ๆ ใหครอบคลมสาระสาคญของเรองทงหมด มทงภาษา

ไทยและภาษาองกฤษ ไมควรเกน 250 คา และไมควรใชคายอในบทคดยอ ตนฉบบทเปนภาษา

องกฤษ ตองสงบทคดยอภาษาไทยดวย

คาสาคญ (Keywords) คาหรอขอความสนๆ ใสไวทายบทคดยอ เปนหวขอเรองสาหรบทาดชน

เรอง (Subject index) อาจใช Medical Subject Headings (MeSH) ของ U.S.A. National

Library of Medicine เปนแนวทางในการใหคาสาคญ รวมกนแลวไมควรเกน 5 คา มทงภาษา

ไทย และภาษาองกฤษ

หนาท 3 และ หนาตอๆ ไป ประกอบดวยหวขอตอไปน โดยพมพตดตอกนตามลาดบ

ยกเวนผลการศกษาในสวนทเปนรปภาพ กราฟ ตาราง และคาอธบายประกอบ ซงใหแยกและ

แนบไวในสวนทายสดของตนฉบบ (ตอจากเอกสารอางอง) ใหใสหมายเลขบรรทดและหมายเลข

หนาในเอกสารสวนนดวย

บทนา (Introduction) อธบายถงพนฐานทมาและความสาคญของปญหาโดยมขอมลทเพยง

พอสาหรบใหผอานเขาใจและแปรผลการศกษาได และตองทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

เฉพาะสวนทมความสาคญเทานน นอกจากนตองระบเหตผล สมมตฐานและวตถประสงคของ

การศกษาใหชดเจน

วสด อปกรณ และวธการ (Materials and methods) แยกเปน 2 หวขอใหญ 1) วสด

อปกรณ ใหบอกรายละเอยดและลกษณะเฉพาะ สงทนามาศกษา เชน ชนดสตว จานวนสตว เพศ

นาหนก อาย เปนตน ถาใชสตวในการศกษา ตองระบการไดรบการรบรองจากคณะกรรมการ

จรรยาบรรณการใชสตวเพอการทดลองของสถาบนทผเขยนสงกด 2) วธการ เรมจากการอธบาย

การออกแบบการศกษาหรอการทดลอง (study or experimental design) มรายละเอยด

เพยงพอทผ อนสามารถทาตามได ถาเปนวธการทคดคนขนใหมควรอธบายโดยละเอยด

แตถาเปนวธการททราบกนอยแลวและมผเคยตพมพมากอน ไมตองอธบายซาแตควรเขยน

แบบอางองและอธบายเฉพาะสวนทดดแปลงหรอเพมเตม พรอมทงระบแหลงทมาของยา

หรอสารเคม และวธวเคราะหผลการศกษาทางสถต ซงรวมถงการสรปขอมล วธการทดสอบ

สมมตฐาน และระดบนยสาคญทางสถต

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 95

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

ผลการศกษา (Results) ควรรายงานผลการศกษาตามลาดบหวขอทอยในการออกแบบ

การศกษา อยางชดเจน ดไดงาย ถาผลไมซบซอน ไมมตวเลขมาก ใหบรรยายเปนรอย

แกว ถามตวเลขและตวแปรมาก ควรใชตาราง กราฟ หรอแผนภมโดยไมตองอธบาย

ตวเลขซาอกในเนอเรอง ยกเวนขอมลสาคญๆ นอกจากน ถามชอรปภาพ ปายในรปภาพ

ชอตาราง หมายเหตทายตาราง และเนอหาในตารางตองทาเปนภาษาองกฤษทงหมด

วจารณ (Discussion) เนนในประเดนหรอมมมองทใหมและสาคญของการศกษา ไมตอง

อธบายขอมลในรายละเอยดซาในสวนบทนา วสดอปกรณและวธการ สาหรบการศกษา

ทเปนการทดลอง การอภปรายอาจเรมทการสรปสนๆ ในประเดนหลกทคนพบ ใหอธบายกลไก

เหตผล หรอตรรกะสาหรบสงทคนพบ เปรยบเทยบความเหมอนหรอแตกตางกบการศกษา

อนๆ ทเกยวของ ระบขอจากดของการศกษา วจารณผลทไมตรงตามทคาดหวงอยางไมปดบง

และระบความสาคญของสงทคนพบกบการศกษาวจยตอไปในอนาคตและตอคลนกปฏบต

ขอสรป (Conclusion) ผลทไดตรงตามวตถประสงคของการศกษาหรอไม หลกเลยงการใชขอความ

สรปทไมมคณภาพ เพราะขอมลทมอยไมเพยงพอทจะสรปไดแบบนน ควรเขยนอยางยอๆ โดย

กลาวถงผลสรปทไดจากการศกษาทดลอง และคณคาของงาน เพอผอานจะไดเขาใจงายขน

กตตกรรมประกาศ (Acknowledgements) ดหลกเกณฑจากทกลาวถงแลวขางตน

เอกสารอางอง (References) กรณาดหมายเหต (1) ใชภาษาองกฤษทงหมด

คาบรรยายประกอบรปภาพ ตาราง กรณาดหมายเหต (2) ใชภาษาองกฤษทงหมด

การเตรยมรปภาพ และตาราง กรณาดหมายเหต (3) ใชภาษาองกฤษทงหมด

หมายเหต (1): การอางองเอกสาร (Citations)

เอกสารอางองควรเปนบทความทตพมพในวารสารวชาการประเภทมผทรงคณวฒ

ในการพจารณา (peer-reviewed journals) การอางองเอกสารทางวชาการในรปแบบอนควร

หลกเลยงยกเวนในกรณทมความจาเปนยง การเขยนอางองเอกสารในบทความทางวชาการ

ทกประเภท จาเปนตองมการอางองไวทง 2 สวน คอ สวนเนอเรอง และสวนทายเรอง วารสาร

สตวแพทยศาสตร มข. กาหนดใหการเขยนอางองเอกสารเปนไปตามหลกเกณฑตามวารสาร

“Veterinary Microbiology” รปแบบในโปรแกรม “Endnote”

การอางองในสวนเนอเรอง (In-text citations)

การอางองในสวนเนอเรอง เปนการบอกแหลงทมาของขอมลโดยการอางองคละไปใน

สวนเนอเรอง ทาใหทราบวาขอความในสวนนนนามาจากแหลงใด โดยวารสารสตวแพทยศาสตร

มข. กาหนดใหใช การอางองแบบชอผแตงและปพมพ (Author year) เขยนการอางองในเนอหา

ไดดงน

KKU Veterinary Journal96

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

. ….The mentioned programs provided good protective levels of antibody in 1-3 weeks

old piglet (Suradhat and Damrongwatanapokin, 2003).

บทความทบรรณาธการรบตพมพแลวแตยงไมเผยแพร ใหระบ “กาลงพมพ” (in press)

หลกเลยง “ตดตอสวนตว” มาใชอางอง เวนแตมขอมลสาคญมากทหาไมไดทวๆ ไปใหระบชอ

และวนทตดตอในวงเลบทายชอเรองทอางอง

การอางองสวนทายเรอง (Reference citations)

การอางองสวนทายเรองใหเรยงลาดบอกษร ผเขยนสามารถดตวอยางไดจากบทความ

ทตพมพในวารสารสตวแพทยศาสตร มข. ฉบบลาสด การเขยนอางองทายเรองตองเขยนเปน

ภาษาองกฤษทงหมด เพอความสะดวกในการทาอางองโยงเปนฐานขอมล ในกรณบทความทต

พมพเปนภาษาไทยนน ใหแปลเปนภาษาองกฤษ ตวอยางการเขยนรายการอางองอางอง

บทความจากวารสาร (Articles in journals)

ชอผแตง. ปพมพ. ชอบทความ. ชอวารสาร เลมทของวารสาร (ฉบบท), หนาแรก-หนาสดทาย.

Blome, S., Grotha, I., Moennig, V., Greiser-Wilke, I., 2010. Classical swine fever virus

in South-Eastern Europe—Retrospective analysis of the disease situation and

molecular epidemiology. Veterinary Microbiology 146, 276-284.

Boklund, A., Toft, N., Alban, L., Uttenthal, Å., 2009. Comparing the epidemiological

and economic effects of control strategies against classical swine fever in

Denmark. Preventive Veterinary Medicine 90, 180-193.

Dürr, S., zu Dohna, H., Di Labio, E., Carpenter, T.E., Doherr, M.G., 2013. Evaluation of

control and surveillance strategies for classical swine fever using a simulation

model. Preventive Veterinary Medicine 108, 73-84.

Kamakawa, A., Thu, H.T.V., Yamada, S., 2006. Epidemiological survey of viral diseases

of pigs in the Mekong delta of Vietnam between 1999 and 2003. Veterinary

Microbiology 118, 47-56.

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 97

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

Martínez-López, B., Ivorra, B., Ramos, A.M., Fernández-Carrión, E., Alexandrov, T.,

Sánchez-Vizcaíno, J.M., 2013. Evaluation of the risk of classical swine fever

(CSF) spread from backyard pigs to other domestic pigs by using the spatial

stochastic disease spread model Be-FAST: The example of Bulgaria.

Veterinary Microbiology 165, 79-85.

อางองหนงสอ

ชอผแตง. ปพมพ. บทท, In: ชอบรรณาธการ (Ed.) ชอหนงสอ. ครงทพมพ. สานกพมพ, เมองท

พมพ, หนาแรก-หนาสดทาย.

Jackson, P.G.G., Cockcroft, P.D. 2007. Chapter 14 - Antimicrobial therapeutics,

In: Handbook of Pig Medicine. W.B. Saunders, Edinburgh, 220-229.

2007. Index A2 - Jackson, Peter GG, In: Cockcroft, P.D. (Ed.) Handbook of Pig

Medicine. W.B. Saunders, Edinburgh, 290-296.

อางองหนงสอประกอบการประชม เอกสารการประชมวชาการ (Conference proceedings)

ชอบรรณาธการ, editor(s). ปพมพ. ชอเรอง. ชอการประชม; วน เดอน ปทประชม. สถานทจด

ประชม. เมองทพมพ, สานกพมพ. หนาแรก-หนาสดทาย.

Harnden P, Joffe JK, Jones WG, editors. 2001. Germ cell tumours V. Proceedings of

the 5th Germ Cell Tumour Conference; Sep 13-15, 2001. Leeds, UK. New York:

Springer. 221-232.

อางองทเปนวทยานพนธ (Thesis/Dissertation)

ชอผนพนธ. ปพมพ. ชอเรอง [ประเภท/ระดบปรญญา]. เมองทพมพ, มหาวทยาลย.

Lemov RM. 2000. The laboratory imagination: experiments in human and social

engineering [dissertation]. Berkeley (CA), University of California.

อางองเอกสาร/บทความทเผยแพรบนอนเทอรเนต

ชอผแตง. ชอบทความ [ประเภทของสอ]. ชอหนวยงานทเผยแพร/เจาของเวบไซต; ปพมพ

[cited ป เดอน วนท]. Available from: http://………….

KKU Veterinary Journal98

Vol.

26 N

o. 1

JAN

UAR

Y - J

UN

E 20

16

Richardson ML. Approaches to differential diagnosis in musculoskeletal imaging

[Internet]. Version 2.0. Seattle (WA): University of Washington School of

Medicine; 2000 [cited 2006 Nov 1]. Available from: http://www.rad.

washington.edu/mskbook/index.html

หมายเหต (2): การเขยนคาบรรยายประกอบรปภาพ ตาราง

คาอธบายประกอบรปภาพและตารางใหใชเปนภาษาองกฤษ แมตนฉบบจะเขยนภาษาไทย

กตาม ควรระบความหมายของสญลกษณทใช ในกรณทกาหนดเครองหมายแสดงความแตก

ตางอยางมนยสาคญทางสถต ใหกากบ P-value และจานวนสตว (n) ทใชในการวเคราะหผล

การทดลองในแตละกลม

หมายเหต (3): การเตรยมรปภาพ และตาราง

รปภาพ (Figures) ภาพประกอบทเปนภาพถายขาว-ดา ควรมความชดเจน พมพบน

กระดาษมนผวหนาเรยบ ขนาดประมาณ 3.5 x 5 นว (โปสการด) หากตองการใหตพมพภาพส

คณะผจดทาวารสารฯ ขอใหผเขยนเปนผรบผดชอบคาใชจายในสวนน แตไฟลบทความทเผย

แพรบนเวบไซดสามารถตพมพเปนภาพสไดโดยไมเสยคาใชจาย ถามรปภาพทสแกนประกอบ

ในเอกสารตองสงภาพตนฉบบมาดวย รปภาพทถายจากกลองดจตล ใหสงไฟลรปภาพพรอม

ภาพทพมพในกระดาษไฟลภาพจากการสแกนหรอถายจากกลองดจตลความมความละเอยด

300 dpi ภาพประกอบทเปนลายเสน รปวาดหรอกราฟ ควรเขยนดวยหมกอนเดยสดา (Indian

ink) บนกระดาษอารตสขาว ขนาดพอเหมาะกบหนากระดาษของวารสาร ทางดานหลงของ

รปภาพทกภาพ ใหกากบหมายเลขภาพ ลกศรบอกดานหวของรปภาพ พรอมทงใหชอเรองยอ

และชอผเขยนบทความคนแรกเอาไวดวย

ตาราง (Tables) ตองไมมเสนแนวตง บรรจขอมลทเปนภาษาองกฤษทงหมด และสรป

จากผล อยางชดเจนใหพอเหมาะกบหนากระดาษในแนวตง ถามมากกวา 1 ตาราง ใหพมพแยก

แผนและเรยงตามลาดบ หมายเลขของตารางใหพมพเหนอตารางนนๆ

วารสาร สตวแพทยศาสตร มข. 99

ปท

26

ฉบ

บท

1 ม

กราค

ม -

มถน

ายน

255

9

การสงตนฉบบ

การสงตนฉบบสามารถทาได 2 วธ

1. สงผานระบบออนไลน (Online submission) ไดทอเมล kochakrn@kku.ac.th

2. สงทางไปรษณย ตามทอยดานลาง

สงถง บรรณาธการวารสารสตวแพทยศาสตร มข.

สานกงานคณบด คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40002

โทรศพท 0-4320-2404

โทรสาร 0-4320-2404

เอกสารมดงน

1. ตนฉบบจรง จานวน 1 ชด

2. รปภาพตวจรง (ถาม) จานวน 1 ชด

3. แผน CD ขอมล