Vol. 6 No. 23 August - December 2013www.วารสารความปลอดภัยและสุขภาพ.com... · ปีที่ 6 ฉบับที่ 23 ประจำาเดือนสิงหาคม

บรรณาธการบรหาร รองศาสตราจารยสราวธสธรรมาสา

ผชวยบรรณาธการ คณโยธนตนธรรศกล

กองบรรณาธการ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศาสตราจารยดร.นพ.พรชยสทธศรณยกล รองศาสตราจารยดร.ธเรศศรสถตย รองศาสตราจารยดร.ชวลตรตนธรรมสกล

มหาวทยาลยมหดล ศาสตราจารยดร.พญ.ศรกลอศรานรกษ รองศาสตราจารยดร.สทนอยสข รองศาสตราจารยดร.ชมภศกดพลเกษ รองศาสตราจารยดร.เฉลมชยชยกตตภรณ รองศาสตราจารยดร.วทยาอยสข รองศาสตราจารยดร.ประยรฟองสถตยกล รองศาสตราจารยดร.วนทนพนธประสทธ รองศาสตราจารยดร.สคนธาคงศล รองศาสตราจารยนพ.พทยาจารพนผล รองศาสตราจารยดร.สรชาตณหนองคาย

มหาวทยาลยบรพา รองศาสตราจารยดร.กหลาบรตนสจธรรม

มหาวทยาลยธรรมศาสตร รองศาสตราจารยดร.นนทวรรณวจตรวาทการ ผชวยศาสตราจารยดร.สสธรเทพตระการพร อาจารยดร.ชยยทธชวลตนธกล

สถาบนเทคโนโลยนานาชาตสรนธร รองศาสตราจารยดร.สบศกดนนทวานช

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอรองศาสตราจารยดร.ยทธชยบนเทงจตร

วทยาลยเซนหลยส รองศาสตราจารยดร.พรทพยเกยรานนท

มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผชวยศาสตราจารยดร.พญ.พชญาพรรคทองสข รองศาสตราจารยดร.เพชรนอยสงหชางชย

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช รองศาสตราจารยดร.จกรกฤษณศวะเดชาเทพ รองศาสตราจารยดร.พาณสตกะลน รองศาสตราจารยดร.นตยาเพญศรนภา รองศาสตราจารยดร.ศรศกดสนทรไชย รองศาสตราจารยดร.สมใจพทธาพทกษผล รองศาสตราจารยสดาวเลศวสทธไพบลย รองศาสตราจารยดร.วรางคณาจนทรคง รองศาสตราจารยปตพนไชยศร

กระทรวงอตสาหกรรม ดร.ประเสรฐตปนยางกร ดร.วฑรยสมะโชคด

กระทรวงสาธารณสข ดร.เมธจนทจารภรณ ดร.นพ.สมเกยรตศรรตนพฤกษ ดร.พญ.ฉนทนาผดงทศ นพ.โกมาตรจงเสถยรทรพย นพ.วชาญเกดวชย นพ.ลอชาวนรตน พญ.นฤมลสวรรคปญญาเลศ

ผทรงคณวฒ ศาสตราจารยดร.สมจตตสพรรณทสน รองศาสตราจารยดร.วจตราจงวศาล ดร.ทวสขพนธเพง ดร.ไชยยศบญญากจ คณสดธดากรงไกรวงศ คณกาญจนากานตวโรจน

เจาของ:สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ถ.แจงวฒนะต.บางพดอ.ปากเกรดจ.นนทบร11120

โทร.025033610,โทรสาร025033570

Vol.6No.23August-December2013

กองบรรณาธการยนดทจะเปนสอกลางในการแลกเปลยนขาวสารขอมลทมประโยชนหรอนาสนใจตอสาธารณชนและขอสงวนสทธในการสรปยอตดทอนหรอเพมเตมตามความเหมาะสม

ความเหนและทศนะในแตละเรองเปนของผเขยนซงทางกองบรรณาธการและสาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพไมจำาเปนจะตองเหนดวยเสมอไป

พมพท: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชถ.แจงวฒนะต.บางพดอ.ปากเกรดจ.นนทบร11120 โทรศพท025047680-6โทรสาร025034913ปก:นายกตตบญโพธทองรปเลม:นางนำาคางวงษสวรรค

ปท6ฉบบท23ประจำาเดอนสงหาคม-ธนวาคม2556

3JournalofSafetyandHealth:Vol.6No.23August-December2013

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศาสตราจารยดร.นพ.พรชยสทธศรณยกล รองศาสตราจารยดร.ธเรศศรสถตย รองศาสตราจารยดร.ชวลตรตนธรรมสกล

มหาวทยาลยมหดล ศาสตราจารยดร.พญ.ศรกลอศรานรกษ รองศาสตราจารยดร.สทนอยสข รองศาสตราจารยดร.ชมภศกดพลเกษ รองศาสตราจารยดร.เฉลมชยชยกตตภรณ รองศาสตราจารยดร.วทยาอยสข รองศาสตราจารยดร.ประยรฟองสถตยกล รองศาสตราจารยดร.วนทนพนธประสทธ รองศาสตราจารยดร.สคนธาคงศล รองศาสตราจารยนพ.พทยาจารพนผล รองศาสตราจารยดร.สรชาตณหนองคาย รองศาสตราจารยดร.วนเพญแกวปาน ผชวยศาสตราจารยดร.พชราพรเกดมงคล อาจารยพญ.สพตราศรวนชากร

มหาวทยาลยบรพา รองศาสตราจารยดร.กหลาบรตนสจธรรม รองศาสตราจารยดร.อนามยเทศกระถก

มหาวทยาลยธรรมศาสตร รองศาสตราจารยดร.นนทวรรณวจตรวาทการ ผชวยศาสตราจารยดร.สสธรเทพตระการพร ศาสตราจารยดร.นพ.สรศกดบรณตรเวทย อาจารยดร.ชยยทธชวลตนธกล รองศาสตราจารยดร.เพญศรวจฉละญาณ

สถาบนเทคโนโลยนานาชาตสรนธร รองศาสตราจารยดร.สบศกดนนทวานช

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ รองศาสตราจารยดร.ยทธชยบนเทงจตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผชวยศาสตราจารยดร.พญ.พชญาพรรคทองสข รองศาสตราจารยดร.เพชรนอยสงหชางชย

มหาวทยาลยเฉลมพระเกยรตกาญจนาภเษก รองศาสตราจารยดร.เฉลมพลตนสกล

วทยาลยเซนหลยส รองศาสตราจารยดร.พรทพยเกยรานนท

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช รองศาสตราจารยดร.จกรกฤษณศวะเดชาเทพ รองศาสตราจารยดร.พาณสตกะลน รองศาสตราจารยดร.นตยาเพญศรนภา รองศาสตราจารยดร.ศรศกดสนทรไชย รองศาสตราจารยดร.สมใจพทธาพทกษผล รองศาสตราจารยดร.วรางคณาจนทรคง รองศาสตราจารยสราวธสธรรมาสา รองศาสตราจารยปตพนไชยศร รองศาสตราจารยดร.บษบาสธธร รองศาสตราจารยสดาวเลศวสทธไพบลย

กระทรวงอตสาหกรรม ดร.ประเสรฐตปนยางกร ดร.วฑรยสมะโชคด

กระทรวงสาธารณสข ดร.เมธจนทจารภรณ ดร.นพ.สมเกยรตศรรตนพฤกษ ดร.พญ.ฉนทนาผดงทศ นพ.โกมาตรจงเสถยรทรพย นพ.วชาญเกดวชย นพ.ลอชาวนรตน พญ.นฤมลสวรรคปญญาเลศ รองศาสตราจารยพญ.เยาวรตนปรปกษขาม นพ.อดลยบณฑกล

ผทรงคณวฒ ศาสตราจารยดร.สมจตตสพรรณทสน รองศาสตราจารยดร.วจตราจงวศาล ผชวยศาสตราจารยดร.นพกรจงวศาล ดร.ทวสขพนธเพง ดร.ไชยยศบญญากจ คณสดธดากรงไกรวงศ คณกาญจนากานตวโรจน นพ.ววฒนเอกบรณะวฒน นพ.จารพงษพรหมวทกษ

ผทรงคณวฒอานผลงาน

ทานทสนใจเปนผทรงคณวฒอานผลงานกรณาสงประวตของทาน(ไดแกวฒการศกษาสงสดผลงานวชาการและAreaofInterest)

มายงกองบรรณาธการ

วารสารความปลอดภยและสขภาพ

4

ปท6ฉบบท23ประจำาเดอนสงหาคม-ธนวาคม2556

JournalofSafetyandHealth:Vol.6No.23August-December2013

รองศาสตราจารยสราวธสธรรมาสา

บรรณาธการบรหาร

บทบรรณาธการ

มทฤษฎเกยวกบการอธบายสาเหตการเกดอบตเหตหลายทฤษฎทอธบายแตกตางกนในรายละเอยด ขนกบวา

ทฤษฎนนองกบแนวคดใดเชนถาองกบระบบกจะอธบายเนนหนกไปทางระบบวาผดพลาดตรงไหนทำาใหเกดอบตเหตถาองกบ

พฤตกรรมกจะเนนไปทางการกระทำาทไมปลอดภยของพนกงานลกจางเปนตนการปองกนหรอแกไขกจะองตามแนวทยดนนๆ

สำาหรบการปองกนปญหาการประสบอนตรายในการทำางานของประเทศไทยในเชงการกำาหนดกฎหมายนนจะวางบน

หลกการความรบผดชอบของนายจางเปนสำาคญจงเหนไดวาสาระของกฎหมายจะระบหรอกำาหนดเปนหนาทวานายจางมหนาท

ทตองทำาอยางนน ตองทำาอยางน แตนอยมากทจะกำาหนดหรอระบมาเปนหนาททชดเจนเลยวาลกจางมหนาททตองทำาอะไร

เทาทเคยผานตามาจะพบในกฎหมายแรงงานบางฉบบเทานนทมการกำาหนดเปนหนาทลกจางไวเชนในกฎหมายความปลอดภย

วาดวยสารเคมฉบบลาสด (ป 2557)ทกำาหนดหนาทลกจางวามหนาทตองสวมใสอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล

มฉะนนนายจางสามารถใหลกจางหยดการทำางานนนได จนกวาลกจางจะสวมใสอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล

นนๆกอน เรองนเคยมนกกฎหมายแรงงานคนหนงเคยพดกบผเขยนวา ถานายจางสงหยดเพราะเหตน แลวลกจางคนนน

ยงคงไดเงนคาจางไหมถาไดจรงกเปนภาระนายจางอกทงลกจางมผดดวยไหมถาไมมกสบายไปงานไมตองทำาแตไดคาแรง

โดยสรปเรองนนกกฎหมายตองการจะบอกวากฎหมายเขยนงาย ทำายาก นนเปนมมมองของนกกฎหมาย แตนาสนใจวา

แลวมมมองนกวชาการนกปฏบตดานอาชวอนามยและความปลอดภยละคดเหนอยางไรตอเรองนในแงการปองกนการประสบ

อนตรายในการทำางาน กตองยอมรบวาพฤตกรรมความปลอดภยของลกจางเปนปจจยหนงทเกยวของโดยตรงกบการเกด

อบตเหต จงเหนไดวาในมาตรฐานระบบการจดการอาชวอนามยและความปลอดภยของหลายๆองคกรซงรวมถงมาตรฐาน

มอก.18001และกฎหมายแรงงานวาดวยระบบการจดการความปลอดภยในการทำางานจะกำาหนดใหลกจางเขามามสวนรวม

ในการดำาเนนงานทางดานนกนทงนน แตกไมพบวามาตรฐานและกฎหมายจะเขยนชดขนาดระบเปนหนาทของลกจางทตอง

ปฏบตจงมคำาถามทนาสนใจเพมวาการไมกำาหนดเปนหนาททลกจางตองปฏบตนนเปนเพราะเหตใดและนเปนเหตหนงหรอไม

ททำาใหประเทศไทยยงไมประสบความสำาเรจในการดำาเนนงานดานการปองกนการเกดอบตเหต โดยเฉพาะการลดจำานวน

การประสบอนตรายใหนอยลงกวาทเปนอยในปจจบน

คำาถามขางตนอยากไดคำาตอบจากทานครบ

วารสารความปลอดภยและสขภาพเปนวารสารทอยในฐานขอมลTCI

5JournalofSafetyandHealth:Vol.6No.23August-December2013

สารบญ

● บทความจากงานวจย

การศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทย

โรงพยาบาลนพรตนราชธาน.............................................................................................................. 6-14

การจดการของเสยชวภาพและของเสยสารเคมในหองปฏบตการวจยวทยาศาสตรทางสตวแพทย

คณะสตวแพทยศาสตรมหาวทยาลยมหดล....................................................................................... 15-23

รายงานผปวยโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในคนงานโรงงานผลตลกบอลแหงหนง........................ 24-29

● บทความวชาการ

แนวคดการจดการความปลอดภยในอตสาหกรรมสมยใหม................................................................ 30-39

● สาระนารจากงานวจยและบทความทางวชาการ

สาระนารจากงานวจยและบทความทางวชาการดานความปลอดภยและสงแวดลอม.............................. 40-46

● การยศาสตร

เกาอทำางานแบบการยศาสตร............................................................................................................ 47-51

● บนทกสาระดานความปลอดภยและสงแวดลอม

หนวยความเขมขน........................................................................................................................... 52-58

● ทนโลกเทคโนโลย

เซลลมะเรงทอยในกระแสโลหต........................................................................................................ 59-61

● คำาแนะนำาการเขยนบทความสงเผยแพรในวารสารความปลอดภยและสขภาพ

คำาแนะนำาการเขยนบทความสงเผยแพรในวารสารความปลอดภยและสขภาพ...................................... 62-66

ว า ร ส า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย แ ล ะ ส ข ภ า พ

ปท 6 ฉบบท 23 ประจำาเดอนสงหาคม - ธนวาคม 2556

6 Journal of Safety and Health : Vol. 6 No. 23 August - December 2013

การศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธาน

Trend in the Prevalence of Metabolic Syndrome among Healthcare Workers in Nopparat Rajchathani Hospital

นายแพทยวลลภ วชาญเจรญสข แพทยประจำาบานชนปท 2

กลมศนยการแพทยเฉพาะทางดานอาชวเวชศาสตร และเวชศาสตรสงแวดลอม โรงพยาบาลนพรตนราชธาน

อาจารยทปรกษา แพทยหญงอรพรรณ ชยมณ สาขาเวชศาสตรปองกน แขนงอาชวเวชศาสตร

กลมศนยการแพทยเฉพาะทางดานอาชวเวชศาสตรและเวชศาสตรสงแวดลอม โรงพยาบาลนพรตนราชธาน

อาจารยทปรกษา นจรย ปอประสทธ พยาบาลอาชวอนามย

กลมศนยการแพทยเฉพาะทางดานอาชวเวชศาสตรและเวชศาสตรสงแวดลอม โรงพยาบาลนพรตนราชธาน

บทคดยอวตถประสงค เพอศกษาหาแนวโนมการเปลยนแปลง

ความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงและความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงความชกของกลมอาการภาวะ อวนลงพงกบการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ

วธการศกษา เปนการศกษาเชงพรรณนาภาคตดขวางในบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตน-ราชธานทเขารบและมผลการตรวจสขภาพประจำาปในป 2552 และป 2555 โดยจำาแนกประชากรเปน 2 กลม คอ กลมทมอาการภาวะอวนลงพงจากผลการตรวจสขภาพ ป 2552 และไดมการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบ

สมดลเพอสขภาพ จำานวน 44 คน กบกลมทไมพบกลม อาการภาวะอวนลงพงในป 2552 และไมไดเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ จำานวน 307 คน โดยใชเกณฑของ NCEP ATPIII ในการวนจฉยกลมอาการภาวะอวนลงพง

ผลการศกษา ความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธานลดลงเลกนอย จากรอยละ 12.5 ในป 2552 เปนรอยละ 12.3 ในป 2555 โดยกลมทไดรบการวนจฉยวาเขาไดกบกลมอาการภาวะอวนลงพงซงมจำานวน 44 คนในป 2552 ไดลดลงเหลอ 26 คน ในป 2555 (ลดลงรอยละ 40.9) และพบวา ในกลมนมระดบไขมนไตรกลเซอไรดลดลงอยางมนยสำาคญทางสถต

บ ท ค ว า ม จ า ก ง า น ว จ ย

Journal of Safety and Health : Vol. 6 No. 23 August - December 2013 7

Research Article

และระดบไขมน HDL-Cholesterol เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต สวนในกลมทผลการตรวจสขภาพประจำาป 2552 ไมมกลมอาการภาวะอวนลงพง ซงมจำานวน 307 คน พบวา มผปวยใหมทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงในป 2555 จำานวน 17 คน (เพมขนรอยละ 5.5) นอกจากนยงพบวา ในกลมนมคาความดนโลหตขณะหวใจบบตว ความดนโลหตขณะหวใจคลายตว เสนรอบเอว และระดบนำาตาลในเลอดขณะอดอาหารเพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต

สรป ความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน มการเปลยนแปลงเลกนอย และโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพทไดดำาเนนการใหกบบคลากรทางการแพทยสามารถชวยลดจำานวนบคลากรทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงได

คำาสำาคญ: ความชก/แนวโนม/กลมอาการภาวะอวนลงพง/บคลากรทางการแพทย

AbstractObjective: This study aimed to assess trend

in the prevalence of metabolic syndrome and effects of lifestyle modification program on metabolic syndrome and its components among healthcare workers in Nopparat Rajchathani Hospital.

Methods: This cross-sectional study included 44 healthcare workers diagnosed with metabolic syndrome in 2009, who attended a lifestyle modifi-cation program and 307 healthcare workers without metabolic syndrome, who did not attend a metabolic program. National Cholesterol Education Program criteria were used for the definition of metabolic syndrome.

Results: Overall prevalence of Metabolic syndrome slightly declined from 12.5% in 2009 to 12.3% in 2012. Individuals having Metabolic syndrome in 2009 decreased from 44 to 26 in 2012 (decreased by 40.9%). In addition, triglyceride level

and HDL-Cholesterol level in this metabolic syndrome group significantly improved. On the other hand, there were 17 new cases in 2012 among 307 non-metabolic syndrome individuals in 2009 (increased by 5.5%). Furthermore, metabolic components including systolic blood pressure, diastolic blood pressure, waist circumference and fasting blood glucose in this group significantly increased.

Conclusion: The prevalence of Metabolic syndromes had a minor changes and a lifestyle modification program was effective to resolve metabolic syndrome and improve metabolic components among healthcare workers in Nopparat Rajchathani hospital.

Keywords: Prevalence/Trend/Metabolic syndrome/Metabolic component/Healthcare workers

1. บทนำาองคการอนามยโลกไดประกาศใน ค.ศ. 2008 วา

ประชากรโลกมากกวา 1,400 ลานคน ประสบกบภาวะ นำาหนกเกนและโรคอวนทขณะนทวโลกถอวาเปนโรคระบาด ภาวะนำาหนกเกนและโรคอวนเปนปญหาหนง ซงนำาไปส ผลกระทบตอสขภาพอยางชดเจนและยงพบวาการตายใน ผทอายระหวาง 20 - 74 ป กวาครงมผลมาจากภาวะนำาหนกเกนและโรคอวน (World Health Organization, 2008)

ในปจจบนความอวนบรเวณพง (abdominal obesity) หรอภาวะอวนลงพงหรอกลมอาการภาวะอวนลงพง (metabolic syndrome) คอกลมอาการแสดงทเปนสญญาณของภาวะดออนซลนและเปนปจจยเสยงทสำาคญตอโรคหวใจและหลอดเลอดมากกวาดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI) ทเพมขน จงไดมการนำากลมอาการภาวะอวนลงพงมาใชประเมนความเสยงและเฝาระวงโรคหวใจและหลอดเลอด

ในประเทศไทย จากการศกษาของ Inter-ASIA ของประชากรไทยทวประเทศทอายตงแต 35 ปขนไป จำานวน 5,091 ราย พบความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพง รอยละ 21.9 โดยใชเกณฑของ NCEP ATPIII (บญชา สถระพจน, 2554) กลมอาการภาวะอวนลงพงสวนหนง เกดจากแบบแผนการดำาเนนชวตท เปลยนไป จากการ




รบประทานมากแตขยบนอยสงผลใหมการสะสมปรมาณพลงงานสวนเกนจากอาหารทกนเขาไปมากกวาพลงงานท ถกใชไปในแตละวน (เกษนภา เตกาญจนวนช, 2549)

ขอมลการสำารวจสขภาพประชาชนไทย พ.ศ. 2552 พบภาวะเมตาบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 20 ป ขนไปเทากบรอยละ 23.2 โดยมความชกในเพศหญง (รอยละ 26.8) สงกวาเพศชาย (รอยละ 19.5) และความชก จะเพมขนตามอายทเพมขนจนสงทสดในชวงอาย 50 - 69 ปในเพศชาย และชวงอาย 60 - 79 ในเพศหญง จากนนจะลดลง เลกนอยในผสงอาย นอกจากน ผชายในเขตเมองมภาวะเมตาบอลกซนโดรมสงกวาคนในเขตชนบท (รอยละ 23.1 และ 17.9 ตามลำาดบ) แตผหญงในเขตชนบทจะมความชก สงกวาผหญงในเขตเมอง (รอยละ 27.9 และ 24.5 ตามลำาดบ) (สำานกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย, 2555) น อ ก จ า ก น น ย ง พ บ ว า ค น ท ม ร อ บ เ อ ว เ พ ม ข น ท ก ๆ 5 เซนตเมตรจะมโอกาสเปนโรคเบาหวานเพม 3 - 5 เทา (กระทรวงสาธารณสข, 2555)

โรงพยาบาลนพรตนราชธานไดจดการตรวจสขภาพเปนประจำาทกป จากผลการตรวจสขภาพประจำาปของบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน ทคลนกอาชวเวชศาสตร ในป 2552 พบกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทมอายตงแต 35 ป รอยละ 12.2

การวจยนจงมวตถประสงค เพอหาความชกท เปลยนไปในบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาล นพรตนราชธาน รวมกบการทกลมศนยการแพทยเฉพาะทาง ดานอาชวเวชศาสตรและเวชศาสตรสงแวดลอมและแผนกลกคาสมพนธไดจดทำาโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ โดยเปนโครงการใหความร เรองการดแล สขภาวะในดานการบรโภคอาหาร การออกกำาลงกายและ นำาผเขารวมโครงการมาใหความรทกสปดาห เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพใหกบบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธานตงแตป 2552 เปนตนมา โดยมวตถประสงคเพอลดกลมอาการภาวะอวนลงพง ในการศกษาวจยครงนจงมเปาหมายเพอดแนวโนมการเปลยนแปลง ความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธานและปจจยทเกยวของ เพอนำาขอมลไปใชเปนแนวทางในการวางระบบการเฝาระวงและปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดใหกบบคลากรทาง การแพทยตอไป

2. วตถประสงคของการวจย 1) เพอศกษาหาแนวโนมการเปลยนแปลงความชก

และปจจยทเกยวของกบการเปลยนแปลงความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธาน

2) เพอศกษาความสมพนธระหวางการเปลยน แปลงความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงกบการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ

3. สมมตฐานการวจยการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอ

สขภาพของบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตน-ราชธาน มความเกยวของกบการเปลยนแปลงความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพง

4. วธดำาเนนการวจย การศกษาเชงพรรณนาภาคตดขวาง (Cross-

sectional descriptive study) ทผานการพจารณาและ ไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการศกษาวจยในมนษยของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน และมการปองกนปญหาทางจรยธรรมทอาจเกดขน โดยไมเปดเผย รายชอเพอเปนการเกบรกษาความลบของผเขารวมการศกษา เลขทใบรบรองท 11/2556

5. ประชากรทศกษาและตวอยางประชากรเปาหมาย คอ บคลากรทางการแพทย

โรงพยาบาลนพรตนราชธาน ซงมอายตงแต 35 - 60 ป และเขารบการตรวจสขภาพประจำาปและมผลการตรวจทงในป 2552 และป 2555

กลมตวอยาง จำาแนกเปน 2 กลมคอกลมท 1 คอ กลมทมอาการภาวะอวนลงพงจากผล

การตรวจสขภาพป 2552 และไดมการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพอยางตอเนองและตดตามผล ในการตรวจสขภาพประจำาปในป 2555 จำานวน 44 คน

กลมท 2 คอ กลมทเขารบการตรวจสขภาพประจำาปในป 2552 และไมพบกลมอาการภาวะอวนลงพง และตดตามผลในการตรวจสขภาพประจำาปในป 2555 จำานวน 307 คน



Research Article

6. เกณฑการวนจฉยกลมอาการภาวะอวนลงพง (Metabolic syndrome)

กลมอาการภาวะอวนลงพง (Metabolic syndrome ) ประกอบดวยปจจยเสยงอยางนอย 3 ขอจาก 5 ขอโดยใชเกณฑการวนจฉยของ NCEP ATPIII) (Grundy, S. M., Brewer, H. B. Jr., Cleeman, J. I., Smith, S. C. Jr., & Lenfant, C., 2004)

1) อวนลงพง (เสนรอบเอวมากกวา 102 เซนตเมตร ในผชายและมากกวา 80 เซนตเมตร ในผหญง)

2) ระดบไตรกลเซอไรดในเลอดมากกวาหรอเทากบ 150 มลลกรมตอเดซลตร

3) ระดบเอช-ด-แอลโคเลสเตอรอลนอยกวาหรอเทากบ 40 มลลกรมตอเดซลตร ในผชายหรอนอยกวาหรอเทากบ 50 มลลกรมตอเดซลตร ในผหญง

4) ความดนโลหตขณะหวใจบบตว มากกวาหรอเทากบ 130 มม.ปรอท หรอความดนโลหตขณะหวใจ คลายตว มากกวาหรอเทากบ 85 มลลเมตรปรอท หรอ รบประทานยาลดความดนโลหตอย

5) ระดบนำาตาลขณะอดอาหารมากกวาหรอเทากบ 100 มลลกรมตอเดซลตร หรอรบประทานยาลดนำาตาลในเลอดอย

7. การรวบรวมขอมล ขนเตรยมการ1) จดทำาหนงสอขอขอมลของบคลากรทางการ

แพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธานจากฝายทรพยากรบคคล2) ประสานงานขอผลการตรวจสขภาพของบคลากร

ทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธานประจำาป 2552 และป 2555 จากกลมศนยการแพทยเฉพาะทางดาน อาชวเวชศาสตรและเวชศาสตรสงแวดลอม

8. การวเคราะหขอมล รวบรวมผลการตรวจสขภาพประจำาป 2552 และป

2555 เพอนำาไปวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสำาเรจรป

1) ความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงคำานวณเปนรอยละ

2) องคประกอบในแตละขอ ทง 5 ขอ ของกลมอาการภาวะอวนลงพง คำานวณเปนคาเฉลย

3) ทดสอบความเกยวของของปจจยการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพโดยใชสถต Paired t-test

9. ผลการวจยตารางท 1 แสดงขอมลทวไปของประชากรกลมศกษา (จำานวน 351 คน)

ลกษณะ จำานวน (รอยละ)

เพศ อายเฉลย (ป)

เพศชายเพศหญง

48.1246.08

33 (9.4)318 (90.6)

สถานภาพ

โสดแตงงานแยกกนอยหยารางหมาย

66 (18.8)252 (71.8)

12 (3.4)19 (5.4)2 (0.6)




ตารางท 1 (ตอ)

ลกษณะ จำานวน (รอยละ)

เพศ อายเฉลย (ป)

ระดบการศกษา

มธยมศกษาอนปรญญาปรญญาตรปรญญาโทไมมขอมล

104 (30.0)75 (21.6)

151 (43.5)17 (4.9)

4

บคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธานททำาการศกษาในครงนมจำานวน 351 คน เปนเพศชายรอยละ 9.4 อายเฉลย 48.12 ป และเพศหญงรอยละ 90.6 อายเฉลย 46.08 ป โดยมสถานภาพสมรสรอยละ 71.8 โสดรอยละ 18.8 หยารางรอยละ 5.4 แยกกนอยรอยละ 3.4 หมายรอยละ 0.6 และมระดบการศกษาปรญญาตรรอยละ 43.5 มธยมศกษารอยละ 30.0 อนปรญญารอยละ 21.6 ปรญญาโทรอยละ 4.9 (ตารางท 1)

จากผลการตรวจสขภาพบคลากรทางการแพทย โรงพยาบาลนพรตนราชธานททำาการศกษาในป 2552 พบวา มประชากรทไดรบการวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงจำานวน 44 คน คดเปนรอยละ 12.5 จากประชากรทงหมดและผลการตรวจสขภาพในป 2555 พบวามประชากร

ทไดรบการวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงจำานวน 43 คน คดเปนรอยละ 12.3 จากประชากรทงหมด

เมอเปรยบเทยบจำานวนผทไดรบการวนจฉยเปน กลมอาการภาวะอวนลงพงระหวางป 2552 และป 2555 จำาแนกเปนกลมทไดรบการวนจฉยเขาไดกบภาวะอวนลงพงกบกลมทไมมภาวะอวนลงพง จากผลการตรวจสขภาพ ป 2552 พบวากลมทไดรบการวนจฉยวาเขาไดกบกลมอาการภาวะอวนลงพงมจำานวน 44 คน ในป 2552 และได ลดลงเหลอ 26 คน ในป 2555 ซงลดลงรอยละ 40.9 และ กลมทผลการตรวจสขภาพประจำาป 2552 ไมมอาการภาวะอวนลงพง มจำานวน 307 คน พบมผปวยใหม (new case) ทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงในป 2555 จำานวน 17 คน เพมขนรอยละ 5.5 (ตารางท 2 และ 3)

ตารางท 2 แสดงจำานวนประชากรทไดรบการวนจฉยกลมอาการภาวะอวนลงพงตามป (จำานวน 351 คน)

วนจฉยผลตรวจสขภาพป 2552

จำานวน (รอยละ)ผลตรวจสขภาพป 2555

จำานวน (รอยละ)

- กลมอาการภาวะอวนลงพง- ไมพบกลมอาการภาวะอวนลงพง

44 (12.5)307 (87.5)

43 (12.3) 308 (87.7)



Research Article

ตารางท 3 แสดงจำานวนประชากรทไดรบการวนจฉยกลมอาการภาวะอวนลงพงแยกเปนกลมยอย

กลมประชากรกลมอาการภาวะอวนลงพง

ป 2552 ป 2555

กลม 1: วนจฉยเขาไดกบกลมอาการภาวะอวนลงพง จากผลการตรวจสขภาพป 2552

44 คน 26 คน

กลม 2: วนจฉยไมเขากบกลมอาการภาวะอวนลงพง จากผลการตรวจสขภาพป 2552

0 คน 17 คน

การเปลยนแปลงคาเฉลยขององคประกอบกลมอาการภาวะอวนลงพงระหวางผลการตรวจสขภาพป 2552 และป 2555 พบวา คาเฉลยความดนโลหตขณะหวใจบบตว เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถตจาก 116.08 มลลเมตร ปรอท เปน 119.73 มลลเมตรปรอท คาเฉลยความดนโลหตขณะหวใจคลายตวเพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต จาก 72.09 มลลเมตรปรอท เปน 73.56 มลลเมตรปรอท

คาเฉลยเสนรอบเอวเพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต จาก 79.52 เซนตเมตร เปน 80.46 เซนตเมตร คาเฉลยระดบนำาตาลในเลอดขณะอดอาหารเพมขนอยางมนยสำาคญทางสถตจาก 83.36 มลลกรมตอเดซลตร เปน 87.28 มลลกรมตอเดซลตร คาเฉลยระดบไขมน HDL-Cholesterol เพมขน อยางมนยสำาคญทางสถตจาก 57.30 มลลกรมตอเดซลตร เปน 63.70 มลลกรมตอเดซลตร (ตารางท 4)

ตารางท 4 ผลการตรวจสขภาพป 2552 และป 2555 (จำานวน 351 คน)

องคประกอบของกลมอาการภาวะอวนลงพงผลตรวจสขภาพป 2552

คาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน)

ผลตรวจสขภาพป 2555คาเฉลย

(สวนเบยงเบนมาตรฐาน)P-value

- ความดนโลหตขณะหวใจบบตว (Systolic BP), (มลลเมตรปรอท)- ความดนโลหตขณะหวใจคลายตว (Diastolic BP), (มลลเมตรปรอท)- เสนรอบเอว (เซนตเมตร)- ระดบนำาตาลในเลอดขณะอดอาหาร (FBS), (มลลกรมตอเดซลตร)- ไตรกลเซอไรด (Triglyceride), (มลลกรมตอเดซลตร)- HDL-Cholesterol (มลลกรมตอเดซลตร)

116.08 (14.52)

72.09 (10.83)

79.52 (8.80) 83.36 (20.47)

105.00 (69.81)

57.30 (11.57)

119.73 (14.47)

73.56 (10.48)

80.46 (8.89)87.28 (17.62)

103.48 (65.74)

63.70 (15.19)

<0.001

0.013

0.003<0.001

0.522

<0.001

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยขององคประกอบกลมอาการภาวะอวนลงพงระหวางผลการตรวจสขภาพป 2552 และป 2555 จำาแนกเปนกลมทไดรบการวนจฉยเขาไดกบภาวะอวนลงพงกบกลมทไมมภาวะอวนลงพง จากผลการตรวจสขภาพป 2552 พบวา กลมทวนจฉยเขาไดกบภาวะอวนลงพงในป 2552 มคาเฉลยระดบไขมนไตรกลเซอไรดลดลง

22.11 มลลกรมตอเดซลตร ลดลงอยางมนยสำาคญทางสถต คาเฉลยระดบไขมน HDL-Cholesterol เพมขน 3.68 มลลกรมตอเดซลตร ซงเพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต

ในกลมทไมมภาวะอวนลงพงในป 2552 พบวา คาเฉลยความดนโลหตขณะหวใจบบตวเพมขน 4.29 มลลเมตรปรอท เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต คาเฉลย




ความดนโลหตขณะหวใจคลายตวเพมขน 1.55 มลลเมตรปรอท เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต คาเฉลยเสนรอบเอว เพมขน 1.24 เซนตเมตร เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต คาเฉลยระดบนำาตาลในเลอดขณะอดอาหารเพมขน 3.83

มลลกรมตอเดซลตร เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต และคาเฉลยระดบไขมน HDL-Cholesterol เพมขน 6.78 มลลกรมตอเดซลตร เพมขนอยางมนยสำาคญทางสถต (ตารางท 5)

ตารางท 5 เปรยบเทยบผลตางคาเฉลยขององคประกอบกลมอาการภาวะอวนลงพงในกลมทไดรบการวนจฉยเขาไดกบ ภาวะอวนลงพงกบกลมทไมมภาวะอวนลงพง จากผลการตรวจสขภาพป 2552 และป 2555

ผลตางคาเฉลยในองคประกอบของกลมอาการเมทาบอลกเปรยบเทยบป 2552 และป 2555

องคประกอบ ผลตางคาเฉลย (สวนเบยงเบนมาตรฐาน)

p-value

ความดนโลหตขณะหวใจบบตว (systolic blood pressure) กลมทไดวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง กลมทไดวนจฉยไมเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง

ความดนโลหตขณะหวใจคลายตว (Diastolic blood pressure) กลมทไดวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง กลมทไดวนจฉยไมเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง

เสนรอบเอว (เซนตเมตร) กลมทไดวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง กลมทไดวนจฉยไมเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง

ระดบนำาตาลในเลอดขณะอดอาหาร (FBS), (มลลกรมตอเดซลตร) กลมทไดวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง กลมทไดวนจฉยไมเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง

ไตรกลเซอไรด (Triglyceride), (มลลกรมตอเดซลตร) กลมทไดวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง กลมทไดวนจฉยไมเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง

HDL-Cholesterol (มลลกรมตอเดซลตร) กลมทไดวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง กลมทไดวนจฉยไมเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง

0.84 (17.99)-4.29 (13.57)

-0.98 (11.07)-1.55 (11.09)

1.16 (8.17)-1.24 (5.56)

-4.54 (46.59)-3.83 (11.54)

22.11 (49.47)-1.43 (43.06)

-3.68 (10.88)-6.78 (9.53)

0.76<0.001

0.56 0.015

0.35 <0.001

0.52 <0.001

0.005 0.056

0.03 <0.001



Research Article

10. อภปรายผลจากผลการศกษาพบวา ป 2555 พบบคลากรทางการ

แพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธานทไดรบการวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงจำานวน 43 คน คดเปนรอยละ 12.3 พบวามการเปลยนแปลงเลกนอยเมอเทยบกบป 2552 ซงบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธานทไดรบการวนจฉยเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงมจำานวน 44 คน คดเปนรอยละ 12.5 และคาความชกทพบในบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธานอาจตำากวาคาความชกทไดมการทำาการศกษากอนหนาน ซงพบความชกอยระหวางรอยละ 13.19 - 16.5 (อรพรรณ ชยมณ, 2552; ฐตกา ชเฉลม สคนธา ศร ดสต สจรารตน และสมโชดก ชาครรตน, 2554; สทธกร ลนลาวรรณ, 2554) ซงอาจ เนองมาจากเกณฑการวนจฉยกลมอาการภาวะอวนลงพง ทใชในการศกษาตางกน

จากผลการตรวจสขภาพในป 2552 ไดแบงประชากรออกเปน 2 กลม ดงน

กลมท 1 เปนกลมทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงมจำานวน 44 คน ในป 2552 และไดมการเขารวมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ และไดมการดผลของโครงการในการตรวจสขภาพประจำาป ในป 2555 พบวาจำานวนผทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงลดลงเหลอ 26 คน ในป 2555 ลดลง รอยละ 40.9 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยในองคประกอบของกลมอาการภาวะอวนลงพง พบวามการลดลงของคาเฉลยระดบไขมนไตรกลเซอไรด (Triglyceride) อยางมนยสำาคญทางสถต และมการเพมขนของคาเฉลยระดบไขมน HDL-Cholesterol อยางมนยสำาคญทางสถต โดยสอดคลองกบการศกษากอนหนานซงทำาการศกษาในการใหความตระหนกในการปรบพฤตกรรมการดำาเนนชวตกบภาวะอวนลงพง (ปารฉตร พงษหาร จรรจา สนตยากร ปกรณ ประจญบาน และวโรจน วรรณภระ, 2554; Christ, M., Iannello, C., Iannello, P. G. & Grimm, W., 2004; Jung, H., Lee, B., Lee, J. E. , Kwon, Y. H. & Song, H., 2012; Dalleck, L. C., Van Guilder, G. P., Quinn, E. M., & Bredle, D. L., 2013)

กลมท 2 เปนกลมทมผลการตรวจสขภาพในป 2552 ไมเขาเกณฑการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพง พบวามผปวยใหม (new case) ทไดรบการวนจฉยวาเปน กลมอาการภาวะอวนลงพงในป 2555 จำานวน 17 คน เพมขน

รอยละ 5.5 นอกจากนยงพบวามการเพมขนอยางมนยสำาคญทางสถตของคาเฉลยระดบความดนโลหตขณะหวใจบบตว (systolic blood pressure) คาเฉลยของความดนโลหต ขณะหวใจคลายตว (diastolic blood pressure) และ คาเฉลยเสนรอบเอว โดยอาจเนองจากการไมตระหนกใน การดแลสขภาพตนเอง รวมถงการไมไดมการเขารวมกจกรรมโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ ซงเปนการใหความรดานการบรโภคอาหาร และการออก กำาลงกาย รวมถงในโครงการจะมการกำากบและตดตาม ผเขารวมโครงการอยางใกลชด

จากผลการศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงความชก ของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทย โรงพยาบาลนพรตนราชธาน พบวาความชกของกลมอาการภาวะอวนลงพงในบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาล นพรตนราชธานมการเปลยนแปลงเลกนอย ซงเปนการดความชกในภาพรวม แตเมอไดทำาการวเคราะหในกลมยอยจะพบวาโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพทไดดำาเนนการอยางตอเนองและมการตดตามผลใหกบบคลากรทางการแพทยทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงจาก ผลการตรวจสขภาพป 2552 สามารถชวยลดจำานวนบคลากรทไดรบการวนจฉยวาเปนกลมอาการภาวะอวนลงพงหลงจากดำาเนนโครงการเปนระยะเวลา 3 ป โดยจำานวนกลมอาการภาวะอวนลงพงลดลงอยางชดเจน

11. สรปและขอเสนอแนะปญหากลมอาการภาวะอวนลงพงยงเปนปญหา

สำาคญในบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลนพรตนราชธาน ผวจยขอใหขอเสนอแนะดงน

1) ควรมการรณรงคใหความรอยางตอเนองเกยวกบกลมอาการภาวะอวนลงพงและภาวะแทรกซอนของโรคแกบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน เพอใหเกดความตระหนกมากขนและเขาใจถงวธการปองกนไมใหเกดภาวะกลมอาการภาวะอวนลงพง

2) ควรมการรณรงคใหความรอยางตอเนองเกยวกบโครงการลดโรค ลดพง ปรบสมดลเพอสขภาพแกบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน

3) ควรมการศกษาเพมเตมในกลมอาการภาวะอวนลงพง โดยนำาผลการตรวจสขภาพรวมกบทำาการหาปจจยอน




ทเกยวของ เชน อาย เพศ แผนก ลกษณะการทำางาน การทำางานเปนกะและทำาการวเคราะหขอมลเพอใหไดขอมลทสามารถนำาไปปรบเปลยนพฤตกรรมในบคลากรทาง การแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธานเพอปองกนไมใหเกดกลมอาการภาวะอวนลงพง

12. กตตกรรมประกาศขอขอบคณเจาหนาทกลมศนยการแพทยเฉพาะทาง

ดานอาชวเวชศาสตรและเวชศาสตรสงแวดลอมทกทานทใหความรวมมอในการรวบรวมผลการตรวจสขภาพของบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลนพรตนราชธาน

เอกสารอางองกระทรวงสาธารณสข. (2555). สาธารณสขรวม 6 ภาครก ลดพงคนไทย. Retrieve December 5, 2012, from http://www.moph.go.th/ops/iprg/iprg_new/ include/admin_hotnew/show_hotnew.php? idHot_new=2606เกษนภา เตกาญจนวนช. (2549). โรคอวน. วชยยทธจลสาร, 11(33), 27-33.ฐตกา ชเฉลม, สคนธา ศร, ดสต สจรารตน และสมโชดก ชาครรตน. (2554). ความชกและปจจยทมความสมพนธ กบภาวะอวนลงพงของพนกงานโรงพยาบาลกรงเทพ. การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มสธ. คร งท 1 , อาคารเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.บญชา สถระพจน. (2554). บทความฟนวชาการ Metabolic Syndrome and the Kidney. เวชสารแพทยทหารบก, 64(3), 137-146.ปารฉตร พงษหาร, จรรจา สนตยากร, ปกรณ ประจญบาน และวโรจน วรรณภระ. (2554). ผลของโปรแกรมการ สรางเสรมสขภาพตอพฤตกรรมการปองกนกลมอาการ อวนลงพง ของอาสาสมครสาธารณสข. วารสารการ พยาบาลและสขภาพ, 5(3), 54-64.สำานกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย. (2555). อวนลงพง เมตาบอลกซนโดรม. Retrieve January 1, 2014, from http://www.hisro.or.th/ main/?name=knowledge&file=readknowledge &id=31

สทธกร ลนลาวรรณ. (2554). อบตการณและปจจยเสยงของ ภาวะอวนลงพงในบคลากรโรงพยาบาลพระจอมเกลา จงหวดเพชรบร. Retrieve August 27, 2012, from http:// www. Phrachom- klao.go.th/hrd/ reseaech/54/22.pdfอรพรรณ ชยมณ. (2552). ความชกและปจจยทเกยวของกบ ภาวะอวนลงพงในพยาบาลโรงพยาบาลจฬาลงกรณ. วารสารความปลอดภยและสขภาพ, 2(8), 40-49.Christ, M., Iannello, C., Iannello, P.G., & Grimm, W. (2004). Effects of a weight reduction program with and without aerobic exercise in the metabolic syndrome. International journal of Cardiology, 97(1), 115-22.Dalleck, L.C., Van Guilder, G.P., Quinn, E.M., & Bredle, D.L. (2013). Primary prevention of metabolic syndrome in the community using an evidence-based exercise program. Preventive Medicine, 57(4), 392-5.Grundy, S.M., Brewer, H.B. Jr., Cleeman, J.I., Smith, S.C. Jr., & Lenfant, C. (2004). Definition of metabolic syndrome: Report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association conference on scientific issues related to definition. Circulation, 109(3), 433-8. Jung, H., Lee, B., Lee, J.E., Kwon, Y.H., & Song, H. (2012). Efficacy of a programme for workers with metabolic syndrome based on an e-health system in the workplace: a pilot study. Journal of Telemedicine and Telecare, 18(6), 339-343.World Health Organization. (2008). Obesity and overweight. Retrieve December 5, 2012, from http://www.who.int/mediacentre/factsheets/ fs311/en/index.html.



Research Article

การจดการของเสยชวภาพและของเสย สารเคมในหองปฏบตการวจยวทยาศาสตร

ทางสตวแพทย คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

Biohazardous and Chemical Waste Management in Veterinary Science Research Laboratory, the Faculty of Veterinary Science, Mahidol University

เสาวนย สตยดษฐ ส.ม. (การจดการอนามยสงแวดลอมและความปลอดภย)

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

นรวรรณ แสนโพธ Ph.D. (Environmental Technology)


บทคดยอการวจยนมวตถประสงคเพอศกษาสภาพปจจบน

ของการเกบรวบรวม การเคลอนยาย การบำาบด และ การกำาจด รวมถงศกษาแนวทางการจดการของเสยชวภาพและของเสยสารเคมทเกดจากการทดลอง ทดสอบ และวจยทางสตวแพทย พนทศกษาคอหองปฏบตการภายใตศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย และศนยเฝาระวง และตดตามโรคจากสตวปา สตวตางถน และสตวอพยพ คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ประชากรศกษา ไดแก ผบรหาร เจาหนาทประจำาหองปฏบตการ และพนกงาน จดเกบของเสย รวมทงหมด 31 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย แบบสมภาษณ แบบสำารวจ และแบบสงเกต การวเคราะหขอมลใชสถตเชงพรรณนา ไดแก รอยละ และ คาเฉลย สำาหรบขอมลเชงปรมาณ และใชวธการจำาแนก เปนความเรยงสำาหรบขอมลเชงคณภาพ ปรมาณการเกด และประเภทของเสยชวภาพและของเสยสารเคมพบวามปรมาณรวมทงสน 205.5 และ 322.6 กโลกรม/เดอน

โดยประเภททพบมากทสดจากของเสยแตละชนดคอ ซากชนสวนตวอยางจากสตว (รอยละ 54.01) และของเสยตดไฟ (รอยละ 82.52) ตามลำาดบ ประเดนปญหา และอปสรรคการจดการของเสยชวภาพ และของเสยสารเคม ทพบ คอ ขาดการสอสารนโยบายทชดเจน ขาดคมอดำาเนนงาน ทเปนมาตรฐานเดยวกน ขาดอปกรณในการจดการของเสย ไมมการจดบนทกประเภทและปรมาณของเสย มการใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลทไมสมำาเสมอ และไมมการจดอบรมใหความรดานการจดการของเสยแกเจาหนาทระดบปฏบตการ และพนกงานจดเกบของเสย

แนวทางการจดการของเสยในหองปฏบตการท เหมาะสมซงไดจากการนำาผลการศกษามาวเคราะหรวมกบหลกวชาการในการจดการของเสยในหองปฏบตการ และนำามาจดทำาเปนรางแนวทางการจดการของเสยทเหมาะสม เสนอตอกลมประชากรศกษาเพอรบฟงขอคดเหน และรวมพจารณาความเปนไปไดในการแกไขปญหา แนวทางการจดการของเสยในหองปฏบตการสามารถสรปเปนประเดน




หลกๆ ไดแก การกำาหนดใหมนโยบายทชดเจน และมการสอสารนโยบายสบคลากรทกระดบอยางทวถง การจดใหมคมอหรอระเบยบการปฏบตงาน การจดใหมหองเกบรวบรวมของเสยสวนกลางและจดเตรยมวสดอปกรณทเหมาะสม และเพยงพอ การพฒนาบคลากรใหมความร ความเขาใจ และมสวนรวมในการจดการ รวมทงการจดใหมการตดตาม ตรวจสอบผลการดำาเนนงานอยางสมำาเสมอและตอเนอง

คำ�สำ�คญ: การจดการของเสยชวภาพ/การจดการของเสยสารเคม/หองปฏบตการทางสตวแพทย

AbstractThe objectives of this survey research were to

analyse the current situation and set up guidelines for biohazardous and chemical waste management including collection, transportation, treatment and disposal. The study was conducted at seven labo-ratories, located in two veterinary science research centres, namely the Centre for Veterinary Diagnosis and the Monitoring and Surveillance Centre for Zoonotic Diseases in Wildlife and Exotic Animals, Faculty of Veterinary Science, Mahidol University. The study population was 31 persons including the board, operator and housekeeper. Research tools used were a questionnaire, survey form, and an observation form. The quantitative data was analysed using descriptive statistics, i.e. percentage and mean, whereas the qualitative data was analysed using content analysis.

Biohazardous and chemical wastes were generated at a total amount of 205.5 and 322.6 kilograms per month. The major component of each type of waste was 54.01 percent of specimens from animal and 82.52 percent of flammable waste, respectively. The problems and obstacles concerning biohazardous and chemical waste management were the lack of clear communication regarding waste management policy, the absence of a waste management guidelines, the lack of equipment such as secondary containers and spill kits, the absence

of statistical data regarding waste type and amount, irregular use of personal protective equipment, and the lack of any waste management training program for operators and housekeepers.

In order to establish the participatory agreement and develop guidelines, the results of this study, comprised with the theory of waste management, was set up as a draft guideline, which was then proposed to and discussed with all staff. Appropriate biohazardous and chemical waste management guidelines, for veterinary science research laboratories, Faculty of Veterinary Science, Mahidol University, suggested from this study were used to establish the policy and set up standard operating procedures. This included the allocation of resources for storage rooms, utilisation of a budget for essential equipment, provision of a training program to all operators and housekeepers, along with regular and continuous monitoring of waste management.

Keywords: Biohazardous waste management/Chemical waste management/Veterinary science laboratory

1. บทนำ�หองปฏบตการวจยภายในหนวยงานภาครฐ เอกชน

รวมถงสถาบนการศกษา เปนแหลงกำาเนดของเสยอนตรายทยงไมมแนวทางการจดการของเสยอนตรายทเปนแนวทางปฏบตเดยวกน (สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข, 2548) การดำาเนนการแกไขปญหาทำาไดเพยงบางสวน (กระทรวงสาธารณสข, 2554) ของเสยอนตรายในหองปฏบตการ สวนใหญเกดจากกจกรรมทดลอง ทดสอบ และวจย (สถาบนวจย วทยาศาสตรสาธารณสข, 2548) และมกพบวาเปนของเสยอนตรายประเภทของเสยชวภาพและของเสยสารเคม (คณะกรรมการเทคนคดานความปลอดภยทางชวภาพ, 2552) ปญหาการจดการของเสยในหองปฏบตการทไมถกตองเกดจากการขาดความร ความเขาใจ การละเลยของเจาหนาท และไมมการสนบสนนใหมการพฒนาระบบประกนคณภาพหองปฏบตการมากเทาทควร (สำานกจดการกากของเสยและสารอนตราย, 2548) แมวาจะมกฎหมายบงคบโดยตรง



Research Article

เกยวกบการดำาเนนงานทางหองปฏบตการวเคราะห วจย ไดแก ระเบยบกรมโรงงานอตสาหกรรมวาดวยการขนทะเบยน หองปฏบตการวเคราะหเอกชน พ.ศ. 2550 แลว แตการ บงคบใชยงไมครอบคลมไปถงองคกร หนวยงาน สถาบน การศกษาทงหมด (วรพจน กนกกนฑพงษ, 2550; กตตสร แกวพพฒน, 2551) ซงประเทศทพฒนาแลวจะมรางกฎหมาย ระเบยบขอบงคบ และแนวทางปฏบตทชดเจนในดานการจดการของเสยอนตรายและการบงคบใชกฎหมายครอบคลมทกพนท (Gupta S. and Boojh R., 2006)

ศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย และศนยเฝาระวง และตดตามโรคจากสตวปา สตวตางถน และสตวอพยพ เปนหนวยงานในสงกดคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล เรมกอตงศนยและเปดดำาเนนการเมอ พ.ศ. 2547 ภารกจหลกของศนยฯ คอ ทำาหนาทเปนแมขายการเฝาระวงและเตอนภยโรคระบาดในสตว รบตวอยางและเกบตวอยางจากสตว เพอตรวจวเคราะหหาเชอโรคอยางตอเนอง จากภารกจหนาทของศนยฯ ถอไดวาหองปฏบตการภายใน ศนยฯ แหงนเปนแหลงกอใหเกดของเสยอนตราย ซงยงไมมการจดบนทกใหเหนถงชนดและปรมาณของเสยชวภาพ และของเสยสารเคมทเกดขนแนชดในแตละป จากระยะเวลาทศนยฯ เปดดำาเนนการจนถงปจจบน (พ.ศ. 2555) ศนยฯ ยงไมม การศกษาถงสถานการณและแนวทางจดการของเสยชวภาพ และของเสยสารเคมทถกตองและเหมาะสม งานวจยนจงมงศกษาสภาพปจจบนการจดการของเสยชวภาพ และของเสย

สารเคม เพอหาแนวทางทถกตอง และเหมาะสมสำาหรบการจดการของเสยชวภาพและของเสยสารเคมในหองปฏบตการวจยวทยาศาสตรทางสตวแพทย

2. วธดำ�เนนก�รวจยการวจยครงนเปนการวจยเชงสำารวจ ดำาเนนการใน

ชวงเดอนกนยายน ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 25552.1 ประช�กรศกษ�และกลมตวอย�ง ประชากรศกษาคอผททำางาน ณ หองปฏบตการ

ของคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ซงอย ภายใตศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย จำานวน 3 หองปฏบตการ ประกอบดวย หองปฏบตการจลชววทยา หองปฏบตการโภชนศาสตรสตว และหองปฏบตการพยาธวทยา และอยภายใตศนยเฝาระวงและตดตามโรคจากสตวปา สตวตางถน และสตวอพยพ จำานวน 4 หองปฏบตการ ประกอบดวย หองปฏบตการอณชววทยา หองปฏบตการสตวทดลอง หองปฏบตการซรมวทยาและภมคมกนวทยา และหองปฏบตการไวรสวทยาและเพาะเลยงเซลล โดยแบงประชากรออกเปน 3 กลมหลกๆ ไดแก ผบรหาร จำานวน 3 คน เจาหนาทประจำาหองปฏบตการ จำานวน 23 คน และพนกงานจดเกบของเสย จำานวน 5 คน รวมประชากรศกษา ทงสนจำานวน 31 คน (ตารางท 1) เนองจากประชากรมจำานวนไมมาก ผวจยจงศกษาขอมลจากประชากรทงหมด




ต�ร�งท 1 จำานวนประชากรในการศกษา แบงตามศนยและหองปฏบตการ

หองปฏบตก�ร ตำ�แหนงง�น จำ�นวน (คน)

ผบรหารระดบสง คณบดฯ 1

ศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย 1. หองปฏบตการจลชววทยา 2. หองปฏบตการโภชนศาสตรสตว 3. หองปฏบตการพยาธวทยา

หวหนาหองปฏบตการสตวแพทย/นกวทยาศาสตรสตวแพทย/นกวจย/นกวทยาศาสตรสตวแพทย/นกวจย/นกวทยาศาสตร

1234

พนกงานทวไป 3

ศนยเฝาระวงและตดตามโรคจากสตวปา สตวตางถน และสตวอพยพ

1. หองปฏบตการอณชววทยา 2. หองปฏบตการสตวทดลอง 3. หองปฏบตการซรมวทยาและ ภมคมกนวทยา 4. หองปฏบตการไวรสวทยาและ เพาะเลยงเซลล

หวหนาหองปฏบตการ

สตวแพทย/นกวจย/นกวทยาศาสตรสตวแพทย/นกวจย/นกวทยาศาสตรสตวแพทย/นกวจย/นกวทยาศาสตร

สตวแพทย/นกวจย/นกวทยาศาสตร

1

434

3

พนกงานทวไป 2

ประช�กรรวม (คน) 31

2.2 เครองมอก�รวจย เครองมอการวจย ประกอบดวย แบบสอบ

สมภาษณ แบบสำารวจ และแบบสงเกต โดยใชแบบสมภาษณ จำานวน 2 ชด ไดแก ชดท 1 สำาหรบเจาหนาทประจำาหอง ปฏบตการ และชดท 2 สำาหรบสมภาษณเชงลกผบรหาร แบบสำารวจสำาหรบจดบนทกประเภท และปรมาณของเสยชวภาพและของเสยสารเคม และแบบสงเกตสำาหรบบนทกการสงเกตการจดการของเสยชวภาพ และของเสยสารเคม ในแตละหองปฏบตการ มการตรวจสอบความเทยงตรงทางดานเนอหาของแบบสมภาษณจากผเชยวชาญ และไดทำา Pre-test กบเจาหนาทหองปฏบตการ สถาบนวจยจฬาภรณ กอนนำาไปเกบรวบรวมขอมลในกลมประชากรศกษา

2.3 ขนตอนเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลไดดำาเนนการหลงจาก

ไดรบการอนมตดานจรยธรรมการวจยในคน รหสโครงการเลขท 045/2555 โดยคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจย

ในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล มดงน

1) เขาพบหวหนาหองปฏบตการเพอชแจงวตถประสงค ขออนญาตเขาศกษา กลมตวอยางลงนามในใบยนยอมเขารวมดวยความสมครใจ

2) สมภาษณเชงลก ผบรหาร ไดแก คณบดฯ และหวหนาหองปฏบตการ เขาทำาการสมภาษณเจาหนาท ในแตละหองปฏบตการ โดยขอใชเวลาสมภาษณชวงเวลาพกงาน 12.00 - 13.00 น. และหลงเลกงานชวงเวลา 16.00 - 18.00 น.

3) ดำาเนนการสำารวจ บนทกขอมลปรมาณและประเภทของเสยชวภาพ และของเสยสารเคม รวมกบเจาหนาทในแตละหองปฏบตการ ใชเวลาในการสำารวจตอเนอง 30 วนทำาการ

4) เขาสงเกตการจดการของเสยชวภาพ และของเสยสารเคมของเจาหนาทดวยวธการสงเกตแบบม



Research Article

สวนรวม เปนระยะเวลา 5 วน คอ วนจนทร - ศกร แบงเปน 2 ชวงๆ ละ 4 ชวโมง คอระหวางเวลา 09.00 - 12.00 น. และ 13.00 - 17.00 น.

5) วเคราะหขอมล รวมกบหลกวชาการในการจดการของเสยอนตรายในหองปฏบตการ ดำาเนนการจดทำารางแนวทางการจดการ และนำาเสนอตอหวหนาหอง ปฏบตการ และจดหารอกลมยอยเจาหนาทประจำาหอง ปฏบตการ เพอรบฟงขอคดเหนและรวมพจารณาความเปนไปไดในการแกไขปญหา

6) สรปประเดนปญหา และจดทำาแนวทางการจดการของเสยชวภาพและของเสยสารเคมทเหมาะสม รวมกบผบรหารและเจาหนาทของหองปฏบตการ

7) ตดตามการดำาเนนการปรบปรงตามแนวทางการจดการของเสยชวภาพ และของเสยสารเคมในหอง ปฏบตการ

2.4 ก�รวเคร�ะหขอมล วเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชสถตพรรณนา

และวเคราะหขอมลเชงคณภาพโดยวธการจำาแนกเปน ความเรยง

3. ผลก�รวจยและอภปร�ยผล3.1 ขอมลทวไปของกลมตวอย�ง

กลมตวอยาง เปนเพศหญง รอยละ 70.00 อายเฉลยอยในชวง 31 – 40 ป คดเปนรอยละ 53.33 มการศกษาอยในระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 43.33 มระยะเวลาทำางานในตำาแหนงงานปจจบนนอยกวา 5 ป คดเปนรอยละ 66.67

3.2 ประเภทและปรม�ณของเสยในหองปฏบตก�ร

วจยวทย�ศ�สตรท�งสตวแพทย

1) ของเสยชวภาพ

จากพนทศกษาทงหมด 7 หองปฏบตการ พบวาหองปฏบตการทกอใหเกดของเสยชวภาพ มจำานวน 6 หอง ของเสยชวภาพทเกดขนมปรมาณรวมทงสน 205.50 กโลกรม/เดอน หรอเทากบ 6.85 กโลกรม/วน โดยพบปรมาณของเสยชวภาพมากทสดทหองปฏบตการพยาธวทยา คดเปนรอยละ 24.82 ซงเปนประเภทซากชนสวนตวอยางสตวมากทสด คดเปนรอยละ 54.01 (ตารางท 2 และภาพท 1) ซง แตกตางกบผลการศกษาของรฐพนธ พฒนรงสรรค (2551) ในคลนกทางสตวแพทยในพนทกรงเทพมหานคร ทพบ ของเสยประเภทของมคมมากทสด

ต�ร�งท 2 ประเภทของเสยชวภาพ และปรมาณของเสยทพบจำาแนกตามหองปฏบตการ

หองปฏบตก�รฯ

ประเภทของเสยชวภ�พ (กโลกรม/เดอน)รวม

(กโลกรม/เดอน)

อ�ห�รเลยงเชอ/วสดตดเชอ

อนๆ

ซ�กชนสวนตวอย�ง สตว (อวยวะ เลอด

ส�รคดหลง)ของมคม

ของเสยอนๆ

ศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย

1. จลชววทยา 2. โภชนศาสตรสตว 3. พยาธวทยา

30.50--

15.00-

50.00

2.00-

0.50

0.50-

0.50

48.000.00

51.00


4. ซรมวทยาฯ 5. ไวรสวทยาฯ

28.505.00

20.501.00

-0.20

-0.50

49.006.70




ต�ร�งท 2 (ตอ)

หองปฏบตก�รฯ

ประเภทของเสยชวภ�พ (กโลกรม/เดอน)รวม

(กโลกรม/เดอน)

อ�ห�รเลยงเชอ/วสดตดเชอ

อนๆ

ซ�กชนสวนตวอย�ง สตว (อวยวะ เลอด

ส�รคดหลง)ของมคม


6. อนชววทยา 7. สตวทดลอง

8.5015.00

4.5020.00

-0.50

0.801.50

13.8037.00

รวม 87.50 111.00 3.20 3.80 205.50

รอยละ 42.58 54.01 1.56 1.85 100.00

ของมคม1.56%

ของเสยอนๆ1.85%

ซากชนสวนตวอยางสตว (อวยวะ เลอด สารคดหลง)54.01%

อาหารเลยงเชอ/วสดตดเชออนๆ42.58%

ภ�พท 1 ประเภทของเสยชวภาพทพบในหองปฏบตการ

2) ของเสยสารเคม

จากพนทศกษาทงหมด 7 หองปฏบตการ พบวาหองปฏบตการทกอใหเกดของเสยสารเคม มจำานวน 5 หอง ของเสยสารเคมเกดขนมปรมาณรวมทงสน 322.60 กโลกรม/

เดอน หรอเทากบ 10.75 กโลกรม/วน โดยพบปรมาณของเสยสารเคมมากทสดทหองปฏบตการโภชนศาสตรสตว คดเปนรอยละ 82.92 ซงเปนประเภทของเสยตดไฟมากทสด คดเปนรอยละ 82.52 (ตารางท 3 และภาพท 2)



Research Article

ต�ร�งท 3 ประเภทของเสยสารเคม และปรมาณของเสยทพบจำาแนกตามหองปฏบตการ

หองปฏบตก�ร

ประเภทของเสยส�รเคม (กโลกรม/เดอน) รวม (กโลกรม/เดอน)

ของเสยตดไฟ

ของเสยกดกรอน

ของเสยวองไว ตอปฏกรย�เคม

ของเสยเปนพษ


ศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย

1. จลชววทยา 2. โภชนศาสตรสตว 3. พยาธวทยา

2.50231.0032.40

-33.50

-

---

---

-3.000.50

2.50267.5032.90


4. ซรมวทยาฯ 5. ไวรสวทยาฯ 6. อนชววทยา 7. สตวทดลอง

-0.30--

----

----

----

-10.009.40-

0.0010.309.400.00

รวม 266.20 33.50 - - 22.90 322.60

รอยละ 82.52 10.38 0.00 0.00 7.10 100.00

หม�ยเหต: ตารางท 2 และ 3 นำาหนกของเสยชวภาพและของเสยสารเคมไมรวมภาชนะ และของเหลว 1 ลตร เทยบเทา 1 กโลกรม

ของเสยกดกรอน10.38%

ของเสยอนๆ 7.10%

ของเสยตดไฟ82.52%

ภ�พท 2 ปรมาณของเสยสารเคมทพบในหองปฏบตการ

3.3 สภ�พก�รจดก�รของเสยชวภ�พและของเสย

ส�รเคมในหองปฏบตก�รวจยวทย�ศ�สตรท�งสตวแพทย

สภาพปจจบนการจดการของเสยชวภาพ และของเสยสารเคมในหองปฏบตการวจยวทยาศาสตร ทางสตวแพทย สามารถสรปตามประเดนหลกๆ 4 ดาน

ประกอบดวย การเกบรวบรวม การเคลอนยาย การบำาบด และการกำาจด ไดดงน

1) การเกบรวบรวม พบวา ไมมเครองหมาย และคำาเตอนทคงทน ไมมตแชเยนโดยเฉพาะสำาหรบของเสย ทปนเปอนระหวางรอการนำาไปกำาจดในทกหองปฏบตการ




วสดมคมไมมภาชนะจดเกบททนทานตอการเจาะทะล ทมแทง ไมมเจาหนาททำาการจดบนทกประเภทและปรมาณของเสย เจาหนาทสวมอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลไมสมำาเสมอ

2) การเคลอนยาย พบวา ไมมการจดใหมภาชนะรองรบ 2 ชน (Secondary container) ไมมเจาหนาททำาการตรวจสอบปรมาณ ไมมอปกรณสำาหรบจดการกรณของเสยหกรวไหล และอปกรณรองรบระหวางเคลอนยายออกจากหองปฏบตการ และเจาหนาทสวมอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลไมสมำาเสมอขณะปฏบตงาน

3) การบำาบด พบวา มการบำาบดดวยวธนงฆาเชอกอนทงสภายนอก กอนสงไปกำาจดสำาหรบของเสยชวภาพ ในสวนของของเสยสารเคมทสามารถทงลงทอนำาทงได ระหวางเทของเสยสารเคมทงจะเปดนำาตามในปรมาณมากกอนปลอยออกสภายนอกหองปฏบตการ สวนทไมสามารถทงลงทอนำาทงได จะเกบในถงบรรจของเสยสารเคมเพอรอสงกำาจด

4) การกำาจด พบวา คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล มเตาเผาของเสยชวภาพ ซงมเจาหนาท รบผดชอบเพยงทานเดยว และจะตองปฏบตงานใน วนหยดเสาร - อาทตยเทานน ซงเจาหนาทไมสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคล ไมมการจดบนทกนำาหนกของเสยชวภาพ กอนกำาจด ไมมการตรวจเชกอณหภมขณะเตาเผา การลางทำาความสะอาดรถเขนไมมการใชนำาฆาเชอโรค สำาหรบของเสยสารเคมท เกบในถงบรรจเพอรอสงกำาจดพบวา ไมมหนวยงานภายนอกทมใบอนญาตใหดำาเนนการเขามา รบไปบำาบดและกำาจด

3.4 คว�มคดเหน และขอเสนอแนะสำ�หรบก�ร

จดก�รของเสยชวภ�พ และของเสยส�รเคมในหองปฏบต

ก�รวจยวทย�ศ�สตรท�งสตวแพทย

การศกษาประเดนขอคดเหนเกยวกบ นโยบาย งบประมาณ ปญหา และอปสรรค แนวทางและเปาหมาย พบวา ผบรหารใหความสำาคญในเรองของการบรหารจดการของเสย สนบสนนงบประมาณในการบรหารจดการหองปฏบตการ เครองมอ วสด อปกรณอำานวยความสะดวกในการทำางานและเพอความปลอดภย การพฒนาความร ความสามารถ และศกยภาพในการปฏบตงานของเจาหนาท สำ าหรบ เจาหนาทหองปฏบตการไดใหความคดเหนวา ผบรหารควรกำาหนดนโยบาย มาตรการ กฎระเบยบ ขอบงคบ เพอบงคบ

ใชในแนวทางเดยวกน เสนอใหมการแลกเปลยนและแบงปน สารเคมระหวางหองปฏบตการ ควรจดอบรมหลกสตรการจดการของเสย และกำาหนดหนาทความรบผดชอบดานการจดการของเสยในหองปฏบตการ สอดคลองกบการศกษา ของวาทน แจมใส และปยนนท ปกกนนน (2551) ชยยศ เอกณฐพจน (2552) และโสภณ รงสบตร (2553) ทพบวาปญหาการจดการของเสยอนตราย คอ ไมมการวางนโยบายและแผนการจดการของเสยทชดเจน ไมมการฝกอบรมบคลากรททวถง และไมมการตดตามประเมนผลกำากบดแล และรายงานผลขอมลการจดการของเสยในหองปฏบตการ

4. สรปผล 4.1 หองปฏบตการภายใตศนยตรวจวนจฉยทาง

การสตวแพทย และศนยเฝาระวงและตดตามโรคจาก สตวปา สตวตางถน และสตวอพยพ คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล มปรมาณการเกดของเสยชวภาพ 205.5 กโลกรม/เดอน และมปรมาณการเกดของเสยสารเคม 322.6 กโลกรม/เดอน โดยประเภททพบมากทสดจากของเสยชวภาพคอซากชนสวนตวอยางจากสตว (รอยละ 54.01) และประเภททพบมากทสดจากของเสยสารเคมคอ ของเสยตดไฟ (รอยละ 82.52)

4.2 แนวทางการจดการของเสยชวภาพ และของเสย สารเคมท เหมาะสมในหองปฏบตการวจยวทยาศาสตร ทางสตวแพทย คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ไดแก การมนโยบายทชดเจน และมการสอสารททวถง จดทำา คมอหรอระเบยบการปฏบตงานเรองการจดการของเสยในหองปฏบตการ เพอใหการปฏบตงานเปนไปในทศทางเดยวกน สนบสนนงบประมาณในการสรางหองเกบรวบรวมสารเคมสวนกลางใหเพยงพอตอปรมาณของเสยสารเคม ทเกดขน จดซอวสดอปกรณทเหมาะสมในการเกบรวบรวม และการเคลอนยายของเสย จดหาสถานทสงกำาจดของเสยสารเคมทไมสามารถบำาบดและกำาจดเองได และสนบสนนสงเสรมใหเจาหนาทในหองปฏบตการทกคนมความร ความเขาใจ และมสวนรวมในการจดการของเสยชวภาพและ ของเสยสารเคม

5. ขอเสนอแนะ แนวทางในการจดการของเสยชวภาพ และของเสย

สารเคมในหองปฏบตการวจยวทยาศาสตรทางสตวแพทย



Research Article

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล จะมประสทธภาพมากทสดตองเรมตงแตแหลงกำาเนดไปจนถงการกำาจด การมนโยบายทชดเจน และมการสอสารททวถง จดทำาคมอ หรอระเบยบการปฏบตงานเรองการจดการของเสยในหองปฏบตการ เพอใหการปฏบตงานเปนไปในทศทางเดยวกน

6. กตตกรรมประก�ศขอขอบคณ สพ.ญ.วนทนย รตนศกด ชวยเหลอดาน

สถานทวจยและเจาหนาทประจำาหองปฏบตการศนยตรวจวนจฉยทางการสตวแพทย และศนยเฝาระวงและตดตามโรคจากสตวปา สตวตางถน และสตวอพยพทกทาน ทใหความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลและการดำาเนนงานวจยครงน

เอกส�รอ�งองกรมควบคมมลพษ. (2548). แนวทางการจดการของเสย อนตรายในหองปฏบตการ. กรงเทพฯ: หางหนสวนจำากด มเดย เพรส.กระทรวงสาธารณสข. (2554). แผนยทธศาสตรการจดการ สารเคมแหงชาตฉบบท 4 (พ.ศ. 2555 - พ.ศ. 2564). คณะกรรมการแหงชาตวาดวยการพฒนายทธศาสตร การจดการสารเคม. สบคนเมอวนท 13 พฤษภาคม 2555. จาก http://www.chemtrack.org/document- law.asp กตตสร แกวพพฒน. (2551). เรยนรการจดการของเสย ในตางประเทศเพอพฒนาทศทางการจดการของไทย. บทความนำาเสนอในเวทสาธารณะครงท 1 สำานกงาน กองทนสนบสนนการวจย (สกว.) (ฉบบแกไขเพมเตม) วนท 4 สงหาคม 2551. สบคนเมอวนท 4 มกราคม 2555. จาก http://www.chemtrack.org/คณะกรรมการเทคนคดานความปลอดภยทางชวภาพ. (2552). แนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางชวภาพ สำาหรบการดำาเนนงานดานเทคโนโลยชวภาพสมยใหม หรอพนธวศวกรรม. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: บรษท พ. เอ. ลฟวง จำากด.

ชยยศ เอกณฐพจน. (2552). การจดการขยะตดเชอท เหมาะสมสำาหรบหนวยบรการปฐมภม กรณศกษา: อำาเภอลำาลกกา จงหวดปทมธาน. วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, บณฑตวทยาลย, สาขาอนามยสงแวดลอมและความปลอดภย.รฐพนธ พฒนรงสรรค. (2551). การจดการขยะของแขง อนตราย จากคลนกสตวแพทยในพนทกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต, บณฑต วทยาลย, มหาวทยาลยมหดล, สาขาการจดการสงแวดลอม.วรพจน กนกกนฑพงษ. (2550). การจดการของเสยอนตราย ในหองปฏบตการ. วารสาร มฉก. วชาการ. 11(21), 95-102.วาทน แจมใส และปยนนท ปกกนนน. (2551). การประเมน ผลกระทบตอสขภาพจากการจดการมลฝอยตดเชอ ของโรงพยาบาลบานไผ. ขอนแกน: ศนยอนามยท 6.สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข. (2548). ระเบยบปฏบต เพอความถกตองและปลอดภยในหองปฏบตการ. กรมวทยาศาสตรการแพทย, กระทรวงสาธารณสข.สำานกจดการกากของเสยและสารอนตราย. (2548). แนวทาง การจดการของเสยอนตรายจากหองปฏบตการ. กรม ควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: หจก.มเดย เพรส.โสภณ รงสบตร. (2553). สถานการณการจดการมลฝอย ตดเชอในศนยสขภาพชมชน อำาเภอดานชาง จงหวด สพรรณบร . การคนควาอสระสาธารณสขศาสตร มหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, สาขาการจดการ อนามยสงแวดลอมและความปลอดภย.Gupta, S. and Boojh, R. (2006). Report: biomedical waste management practices at Balrampur Hospital, Lucknow, India. Waste Manag Res. 24(6): 584-91.




รายงานผปวยโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในคนงานโรงงานผลตลกบอลแหงหนง

A Case Series of Chronic Venous Insufficiency in a Ball Factory

ยทธนา ยานะ ภาควชาเวชศาสตรปองกนและสงคม คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

จารพงษ พรหมวทกษ

โรงพยาบาลสมเดจพระบรมราชเทว ณ ศรราชา สภากาชาดไทย

1.บทนำ�โรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง (chronic venous

insufficiency) เปนภาวะทพบไดบอยโดยเฉพาะในกลมประเทศ กำาลงพฒนา (Sudol-Szopinska et al, 2011) จากการศกษา ในยโรปพบความชกของโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง รอยละ 33 ในกลมประชากรทงหมด รอยละ 35 ใน กลมคนทำางาน และรอยละ 50 ในกลมคนเกษยณอาย (Sudol-Szopinska et al, 2011) โดยความชกในแตละเพศ มความหลากหลายในแตละการศกษา ความชกในเพศหญง อยในชวงนอยกวารอยละ 1 - รอยละ 40 และความชก ในเพศชายอยในชวงนอยกวารอยละ 1 - รอยละ 17 (Beebe-Dimmer et al, 2005) อาการและอาการแสดงของโรค หลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงมหลายระดบขนอยกบความรนแรงของโรค โดยเรยงลำาดบจากความรนแรงนอยไปมาก ไดแก ปวดขา (leg discomfort) เสนเลอดขอด (varicose veins) ขาบวม (swelling) สผวหนงเขมขน (hyperpig-mentation) ผวหนงอกเสบ (stasis dermatitis) การอกเสบ

ตดเชอเรอรงของผวหนง (chronic cellulitis) ภาวะผวหนง ขาดเลอด (cutaneous infarction; atrophic blanche) แผลทผวหนงเรอรง (venous ulcer) (Kanerva et al, 2000; Rustemeyer et al, 2012)

พยาธวทยาการเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง เกดจากการไหลยอนกลบของกระแสเลอดในหลอดเลอดดำา (venous reflux) ซงมสาเหตมาจากความออนแอของผนง หลอดเลอดดำาและกลามเนอนองจากการนงหรอยน เปนเวลานาน การอดตนของหลอดเลอดดำา หรอความผดปกตของลนหลอดเลอดดำา นอกจากนอาจเกดผานกลไกการมความดนโลหตในหลอดเลอดดำาสงทำาใหเกดการโปงพองของหลอดเลอดดำาและมการรวของโปรตนจากในหลอดเลอดดำา สเนอเยอขางเคยง รวมกบกลไกการอกเสบของรางกาย สงผล ใหเกดการเปลยนแปลงระดบเซลลของเนอเยอรอบๆ หลอดเลอดดำาซงนำาไปสความผดปกตทางผวหนงทพบเปนอาการและอาการแสดงของโรคน (Rustemeyer et al, 2012)

ร า ย ง า น ผ ป ว ย จ า ก ง า น ว จ ย


Case Study

ปจจยเสยงทเกยวของกบการเกดโรคหลอดเลอดดำา บกพรองเรอรง ไดแก ประวตโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในครอบครว อาย เพศหญง ภาวะอวน การตงครรภ ภาวะหลอดเลอดอกเสบ การมอบตเหตบรเวณขา การทำางานทตองยนหรอนงเปนเวลานาน (Kanerva et al, 2000; Rustemeyer et al, 2012; Bass, 2007; Jawien, 2003; Shai, 2007)

รายงานฉบบนเปนรายงานกลมผปวยโรคหลอดเลอดดำา บกพรองเรอรงทพบในโรงงานผลตลกบอลแหงหนง โดยพบผปวยทมอาการรนแรง 3 ราย ซงมอาการของผวหนงอกเสบ (stasis dermatitis) การอกเสบตดเชอเรอรงของผวหนง (chronic cellulitis) ภาวะผวหนงขาดเลอด (cutaneous infarction หรอ atrophic blanche) แผลผวหนงเรอรง (venous ulcer) และมผปวยทมอาการเพยงเลกนอยจำานวน 14 ราย ซงเปนจำานวนคอนขางมาก และยงไมมการรายงาน ผปวยในโรงงานลกษณะนมากอนในประเทศไทยโดยคาดวาสาเหตนาจะมาจากลกษณะงานทตองยนหรอนงเปนเวลานาน เพอทจะนำาไปสการหาแนวทางสงเสรมสขภาพ ปองกน และรกษาโรค ตลอดจนฟนฟสมรรถภาพพนกงานตอไป

2.ขอมลทวไปของโรงง�นโรงงานแหงนเปนโรงงานผลตลกบอลยาง มพนกงาน

รวมทกแผนก 696 คน เพศหญงมากกวาเพศชาย (สดสวน รอยละ 85 ตอ 15 ตามลำาดบ) มพนกงานทอยในสายการผลต 543 คน เวลาทำางานปกต ตงแต 07.30 - 17.30 น. (พก 12.00 - 13.00 น.) และเวลางานลวงเวลา 17.00 - 18.30 น. โดยทำางาน 6 วนตอสปดาห อายการทำางานเฉลยของพนกงานในสายการผลต 15 - 20 ป ประเภทงานหลก ไดแก การขนรปลกบอล การตดหนง (หนงแท หนงเทยม) ใหเปนรปทรงตางๆ การตดหนงหมลกบอล การตรวจสอบชนงาน การขนสงและบรรจภณฑ โดยเดมพนกงานจะทำางานโดยการนง แตในชวง 4 – 5 ปทผานมามการเปลยนแปลงระบบการทำางานจากการนงทำางานเปนการยนทำางาน

3.ร�ยง�นผปวยในรายงานฉบบนจะนำาเสนอรายละเอยดเฉพาะ

ผปวยโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง (chronic venous insufficiency) ทมอาการรนแรง 3 ราย ดงน

ผปวยร�ยท1 ผปวยหญงไทยโสด อาย 46 ป ปฏเสธประวตโรค

ประจำาตว ไมเคยประสบอบตเหตบรเวณขามากอน ปฏเสธประวตโรคหลอดเลอดดำาอดตนในครอบครว คาดชน มวลกาย 23.43 กก./ม.2 ไมไดรบประทานยาคมกำาเนด

ผปวยรายนทำางานอยในแผนกตรวจงานการผลตลกบอลหนง โดยลกษณะงานเปนการนงตรวจงานอยท โตะทำางาน ไมไดมการเดนหรอเคลอนยายไปตำาแหนงอนๆ ผปวยมอายงานกบโรงงานน 23 ป โดยเคยทำางานทงแผนก ขนรปลกบอล ตดหนงหมลกบอล โดยเวลานนระบบงานยงเปน การนงทำางานอย ผปวยยายมาทำางานตำาแหนงปจจบนไดประมาณ 10 ป ชวง 5 - 6 ปกอน เรมมอาการปวดขาเวลานงทำางานนานๆ หลงจากนนเรมสงเกตวามเสนเลอดขอดทบรเวณหลงเขาและขอเทาทงดานในและดานนอก รวมกบมอาการขาบวมเปนๆ หายๆ ชวง 3 ปทผานมาเรมมผวแหง แตก คน บรเวณขาทงสองขาง เกาแลวเปนรอยแดงเปนแผลตกสะเกด เปนๆ หายๆ ไมคอยมอาการปวดรวมดวย ไปพบแพทยทโรงพยาบาล แพทยไดตรวจเพมเตมและวนจฉยวาอาการเขาไดกบภาวะหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง ไดรกษาดวยการผาตด ทำาเลเซอร ยาละลายลมเลอด และถงนองแบบรด (compression stockings) ปจจบนยงมแผลเรอรงเปนๆ หายๆ อย จากการตรวจรางกายลาสดพบลกษณะของภาวะผวหนงขาดเลอดและแผลทผวหนงเรอรง (atrophic blanche and chronic venous ulcer) ผวแหงแตกลอกเปนสะเกดหลายบรเวณ ประกอบกบผวหนงมสเขมขนหรอจางลง (hyper-hypo pigmented area) โดยไมพบลกษณะการอกเสบฉบพลนรวมดวย

ภ�พท1 ขาและเทาของผปวยรายท 1




ผปวยร�ยท2 ผปวยหญงไทยค อาย 45 ป ปฏเสธประวตโรค

ประจำาตว ไมเคยประสบอบตเหตบรเวณขามากอน ปฏเสธประวตโรคหลอดเลอดดำาอดตนในครอบครว คาดชน มวลกาย 24.60 กก./ม.2 รบประทานยาคมกำาเนด

ผปวยรายนทำางานอยในแผนกตดหนงหมลกบอล (หนงเทยม) โดยลกษณะงานเปนการฉดกาวบรเวณขอบ ของลกบอล เพอสงตอใหคนตอไปนำาชนสวนหนงมาตดหม โดยเปนสายการผลตทตองยนเกอบตลอดเวลา ไมคอยไดขยบยายไปยงตำาแหนงอน พนทยนเปนพนปนแขง ไมมบรเวณรองรบเพอดดซบแรงทกระทำาตอเทา ผปวยมอายงานกบโรงงานน 22 ป ทำางานแผนกนมาโดยตลอด ชวง 3 - 4 ปกอนเรมมเสนเลอดขอดทบรเวณขาสองขางและมจำาเขยวหลายจด พบมากทขอเทาดานในสองขาง มอาการปวดเมอยขาเวลายนนานๆ ไปตรวจทโรงพยาบาลไดยาบรรเทาอาการปวดเมอย และถงนองแบบรด (compression stockings) อาการคงทไมเปนมากขน มปวดเมอยขาสองขางเปนบางครง จากการตรวจรางกายลาสดพบลกษณะของเสนเลอดขอด ผวหนงมสเขมขนและแดงหลายแหง โดยพบเดนบรเวณ ดานในของตาตมทงสองขาง

ภ�พท2 ขาและเทาของผปวยรายท 2

ผปวยร�ยท3

ผปวยหญงไทยโสด อาย 38 ป ปฏเสธประวตโรค ประจำาตว ไมเคยประสบอบตเหตบรเวณขามากอน ปฏเสธประวตโรคหลอดเลอดดำาอดตนในครอบครว คาดชน มวลกาย 25.39 กก./ม.2 ไมรบประทานยาคมกำาเนด

ผปวยรายนทำางานอยในแผนกตดหนงหมลกบอล (หนงแท) โดยลกษณะงานเปนการตดชนสวนหนงใหเปนรปตางๆ เพอนำามาใชตดลงบนผวลกบอล ใชเครองมอในการตด โดยอยในสายการผลตทตองยนเกอบตลอดเวลา ไมคอยไดขยบยายไปยงตำาแหนงอน พนทยนเปนพนปนแขง ไมมบรเวณรองรบเพอดดซบแรงทกระทำาตอเทา ผปวย มอายงานกบโรงงานน 6 ป (กอนหนานทำางานโรงงานผลต สายไฟรถยนต ลกษณะงานเปนงานนง) ทำางานแผนกนมา โดยตลอด ชวง 2 ปกอนเรมมเสนเลอดขอดและจำาแดงและนำาตาลบรเวณขาสองขาง มอาการปวดรวมดวยเลกนอย จากการตรวจรางกายลาสดพบลกษณะของเสนเลอดขอด ผวหนงมสเขมขนและแดงหลายแหง โดยพบเดนบรเวณนองทงสองขาง

ภ�พท3 รอยโรคทขาของผปวยรายท 3



Case Study

4.บทวจ�รณโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง (chronic venous

insufficiency) เปนภาวะทพบไดบอยโดยเฉพาะในกลมประเทศ กำาลงพฒนา โดยพบในกลม อาย เพศ ในอตราสวนทแตกตาง กนไปแลวแตการศกษา และมความรนแรงของอาการและอาการแสดงทแตกตางกนไป (Sudol-Szopinska et al, 2011; Beebe-Dimmer et al, 2005) จากการศกษาทผานมา พบวา ปจจยทเสยงทเกยวของกบการเกดโรคหลอดเลอดดำา บกพรองเรอรง ไดแก ประวตโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในครอบครว อาย เพศหญง ภาวะอวน การตงครรภ ภาวะหลอดเลอดอกเสบ การมอบตเหตบรเวณขา การทำางานทตองยนหรอนงเปนเวลานาน (Kanerva et al, 2000;

ต�ร�งท1 อาการและอาการแสดงทพบจากการตรวจรางกายผปวย

อ�ก�รและอ�ก�รแสดง จำ�นวนผปวย(คน)

ภาวะผวหนงขาดเลอดและแผลผวหนงเรอรง (atrophic blanche, chronic venous ulcer)

2

ภาวะผวหนงอกเสบ (static dermatitis) 2

สผวหนงเขมขน (hyper-pigmentation) 2

ขาบวม เสนเลอดขอด (swelling, varicose vein) 7

ปวดขา (leg discomfort) 5

รวม 17

หม�ยเหต การจำาแนกกลม ใชอาการและอาการแสดงทเดนชดและรนแรงทสดของผปวย

เมอพจารณารายแผนกทพบผปวย (ตารางท 2) แลวพบวาแผนกตดหนงหมลกบอลเปนแผนกทมจำานวนผปวยมากทสด ซงเมอพจารณาจากลกษณะของงานในสายการผลตดงกลาว จะพบวาเปนลกษณะงานทตองยนอยกบท เปนเวลานาน ไมมการขยบเคลอนยายตำาแหนงททำางานเลย การทำางานทตองยนเปนเวลานานเปนหนงในปจจยเสยง ททำาใหเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง ซงตางจากแผนกขนรปลกบอลทพนกงานมการขยบเปลยนตำาแหนงบางในเวลาทำางาน ถงแมวาจะตองยนทำางานนานเชนเดยวกน แตกลบไมพบผมอาการของโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง

ผปวยสวนใหญมกเรมมอาการในชวง 4 - 5 ปท ผานมา ซงเปนชวงใกลๆ กบการทโรงงานเปลยนระบบการผลต ในสายการผลตจากการนงเปนการยน ดงนนอาจตงเปน ขอสงเกตไดวา อาจมความสมพนธกนระหวางการยนทำางาน เปนเวลานานกบการเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง คอการทพนกงานตองยนในระหวางการทำางานมากขน สมพนธกบการเกดอาการของโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง

เมอพจารณาถงปจจยอนๆ ทมการศกษาไววาเปนปจจยเสยงทเกยวของกบการเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง (ประวตโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในครอบครว

Rustemeyer et al, 2012; Bass, 2007; Jawien, 2003;

Shai, 2007)

จากการเดนสำารวจโรงงานผลตลกบอลแหงนพบวา

มผปวยทมอาการเขาไดกบโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง

17 ราย โดยในจำานวนนม 3 ราย ทมอาการรนแรง ซงมอาการ

ผวหนงอกเสบ (stasis dermatitis) การอกเสบตดเชอเรอรง

ของผวหนง (chronic cellulitis) ภาวะผวหนงขาดเลอด

(cutaneous infarction; atrophic blanche) แผลผวหนง

เรอรง (venous ulcer) และมกลมผปวยทมอาการเพยง

เลกนอยอก 14 ราย โดยจำานวนผปวยแยกตามอาการและ

อาการแสดง ดงแสดงในตารางท 1




ต�ร�งท2 จำานวนผปวยแยกตามแผนกการผลต

แผนกก�รผลต จำ�นวนผปวย(คน)

แผนกตดหนงหมลกบอล - หนงแท 5

แผนกตดหนงหมลกบอล - หนงเทยม 9

แผนกตรวจสอบชนงาน 2

แผนกวางแผน 1

รวม 17

แตอยางไรกตามผปวยทมอาการรนแรงทสดกลบมาจากแผนกทการทำางานเปนการนงอยกบทเปนเวลานาน ซงจากการศกษาทผานมากระบวาการนงนานไมขยบกเปน สาเหตทำาใหเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงไดเชนกน เชน ในนกเดนทาง อาชพทเกยวของกบการเดนทางโดยเครองบนนานๆ เปนตน (Cesarone et al, 2003)

แมวาขอมลระบาดวทยาของโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงจะพบความชกของการเกดโรคในกลมคนงานทยนทำางานนาน มากกวากลมคนทนงทำางานนาน (Sudol-Szopinska et al, 2011) แตอยางไรกดทาทางการทำางานทงสองแบบลวนแลวแตเพมความเสยงของการเกดโรค ทงสน เนองจากทำาใหความดนโลหตในหลอดเลอดดำาสงเปนเวลานานไดเชนกน ซงผปวยรายทมอาการรนแรงทสดอาจอธบายไดจากผปวยรายนอาจมปจจยเสรมอนๆ จากนอกงาน เชน กจกรรมนอกเวลางาน ปจจยดานพนธกรรม หรอปจจยทางพฤตกรรมอนๆ ทยงไมไดมการศกษาถง สงผลใหมอาการทเรอรงและยาวนานกวา ซงตองมการ ศกษาหาสาเหตเพมเตมตอไป

5.สรปปจจยลกษณะการทำางานภายในโรงงานผลตลกบอล

แหงน ในแผนกทตองมการยนหรอนงเปนเวลานานนาจะเปน

ปจจยหนงในการสงเสรมใหเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในกลมพนกงานในโรงงานน โดยควรมแนวทางจดการคอ

1) ปรบวธการทำางาน ใหพนกงานมการขยบ เคลอนไหวของขามากขน ไมอยในทาใดทาหนงเปนเวลานาน เพอลดโอกาสการเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง

2) จดอปกรณสำาหรบดดซบแรงของพนทกระทำาตอเทา คอ เปลยนพนทยนใหนมขนเพอลดแรงทกระทำา ตอเทา เพอลดความดนโลหตทหลอดเลอดดำาทขา ซงเปนกลไกหนงของการเกดโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรง ซงในเบองตนทางโรงงานไดมการจดอปกรณรองรบเทาใหกบพนกงานสวนหนง กพบวาสามารถชวยลดอาการได

3) การใชถงนองแบบรด (Compression stockings)จะชวยในการไหลเวยนกลบของเลอดดำาในหลอดเลอด ไมใหเกดอาการคงของเลอดดำาในหลอดเลอดดำาทขา เพอลดโอกาสการเกดการอดตนของหลอดเลอดดำา

4) การตระหนก ใหการปองกนและรกษาโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงแตเนนๆ จะชวยทำาใหคณภาพชวต ในการทำางานของคนงานดขน ตลอดจนลดการขาดหรอ ลางานจากการเจบปวย ซงจะนำาไปสผลตผล (productivity) โดยรวมทดขนตอไป

อาย เพศหญง ภาวะอวน การตงครรภ ภาวะหลอดเลอดอกเสบ การมอบตเหตบรเวณขา) (Kanerva et al, 2000; Rustemeyer et al, 2012; Bass, 2007; Jawien, 2003; Shai, 2007) พบวาผปวยทกคนทพบเปนเพศหญง สวนใหญ

อายมากกวา 35 ป มภาวะคาดชนมวลกายเกนเกณฑมาตรฐาน (23 กก./ม.2) แตไมพบวามประวตโรคหลอดเลอดดำาบกพรองเรอรงในครอบครว การตงครรภ ภาวะหลอดเลอดอกเสบ การมอบตเหตบรเวณขา



Case Study

6.กตตกรรมประก�ศขอขอบคณ นพ.ววฒน เอกบรณะวฒน แพทยอาชว

เวชศาสตร โรงพยาบาลสมตเวช ศรราชา ทใหความชวยเหลอ สนบสนน และใหคำาปรกษาในการเขยนรายงานผปวยฉบบน

เอกส�รอ�งองBass, A. (2007). The effect of standing in the work place and the development of chronic venous insufficiency. Harefuah, 146(9), 675-676, 734-735.Beebe-Dimmer, J.L., Pfeifer, J.R., Engle, J.S., & Schottenfeld, D. (2005). The epidemiology of chronic venous insufficiency and varicose veins. Ann Epidemiol, 15(3), 175-184.Cesarone, M.R., Belcaro, G., Geroulakos, G., Griffin, M., Ricci, A. Brandolini, R., Pellegrini, L., et al. (2003). Flight microangiopathy on long-haul flights: prevention of edema and microcirculation alterations with Venoruton. Clin Appl Thromb Hemost, 9(2), 109-114.Jawien, A. (2003). The influence of environmental factors in chronic venous insufficiency. Angiology, 54 Suppl 1, S19-31.

Kanerva, L., Elsner, P., Wahlberg, J.E., & Maibach, H.I. (2000). Handbook of occupational dermatology: Chronic venous insufficiency and occupation. New York: Springer-Verlag Berlin Heidelberg.Rustemeyer, T., Elsner, P., John, S.M., & Maibach, H.I. (2012). Kanerva’s occupational dermatology: Chronic venous insufficiency and occupation (2nd ed.). New York: Springer-Verlag Berlin Heidelberg.Shai, A., Karakis, I., & Shemesh, D. (2007). Possible ramifications of prolonged standing at the workplace and its association with the development of chronic venous insufficiency. Harefuah, 146(9), 677-685, 734.Sudol-Szopinska, I., Bogdan, A., Bogdan, A., Szopinski, T., Panorska, A.K., & Kolodziejczak, M. (2011). Prevalence of chronic venous disorders among employees working in prolonged sitting and standing postures. Int J Occup Saf Ergon, 17(2), 165-173.




แนวคดการจดการความปลอดภยในอตสาหกรรมสมยใหม

Conceptual of Modern Safety Management in Industries

ดร.รงสรรค มวงโสรส ปร.ด. (การจดการภาครฐและภาคเอกชน) บรษทระยองเพยวรฟายเออร จำากด (มหาชน)

1. บทนำ�องคประกอบหลกทเกยวของในการดำาเนนงาน

ประกอบดวย 4 M อนไดแก Man บคลากร Machine/ Material วสดอปกรณ/เครองมอ Money เงน Method วธการ มเพยงปจจยเดยวทไมเขาส กฎลดนอยถอยลงนนคอ Man บคลากร ซงแตละปจะมการสะสมองคความร เพมพนทกษะ ความชำานาญ ความสามารถตลอดเวลา แตอยางไรกตามสงทสะสมเพมพนขนมานนอาจลดลงจนเปนศนยหรอกระทงตดลบเลยกได เมอบคคลนนเกดอบตเหตในการทำางานขน ซงอบตเหตจากการทำางานจะสงผลใหบคคลนนเกดการบาดเจบ ตาย พการ สงเหลานเปนเหตการณทไมพงประสงคทไมมองคการใดอยากใหเกดขน ดงนนองคการจง จำาเปนอยางยงทจะตองหาทางปองกน บทบาทนตองเปน การบรณาการความสามารถในหลายๆ หนวยงานประกอบกน รวมถงตวผปฏบตงานเองดวย

จากสถตการเกดอบต เหตจากการทำางานของประเทศไทยยงคงมแนวโนมทสง (ดงตารางท 1) การจดการ

อบตเหตจากการทำางานจงเปนงานระดบประเทศทมการเกยวของในหลายภาคสวน โดยประเทศไทยไดมกระทรวงแรงงานเพอทำาหนาทบรหารจดการดานความปลอดภยของประเทศโดยตรง มกฎหมายทเกยวของกบดานความปลอดภยมากมาย รวมถงการมพระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการทำางาน พ.ศ. 2554 การกำาหนดใหมบคลากรดานความปลอดภยตามกฎกระทรวงกำาหนดมาตรฐานในการบรหารจดการดานความปลอดภยฯ พ.ศ. 2549 ทกำาหนดใหมเจาหนาทความปลอดภยในแตละระดบ ไดแก เจาหนาทความปลอดภยระดบหวหนางาน บรหาร เทคนค เทคนคชนสง และวชาชพ รวมถงกระบวนการฝกอบรมเพอพฒนาทกษะดานความปลอดภยตางๆ ตามทกฎหมายกำาหนด เชน ดบเพลง ความปลอดภยในการทำางานในทอบอากาศ ฯลฯ หรอแมกระทงการกำาหนดเปนวาระแหงชาต

บ ท ค ว า ม ว ช า ก า ร


Featured Article

ต�ร�งท 1 สถตการประสบอนตรายหรอเจบปวยเนองจากการทำางาน

ป อตร�ก�รประสบอนตร�ย

ตอลกจ�ง 1,000 คน (ทกกรณ)

2545 29.20

2546 29.95

2547 29.18

2548 27.75

2549 25.56

2550 24.29

2551 21.70

2552

2553

2554

18.82

17.92

15.76

ทม�: สำานกงานประกนสงคม. สำานกกองทนเงนทดแทน, 2556.

Employee and

Labor Relations

Satety and

Health

HumanResource

Management

Human Resource

Development

Staffiin

g

Com

pens

tion

สงตางๆ เหลานบงบอกวาประเทศไทยไดใหความสนใจในการจดการดานความปลอดภยไมใชนอย แตเมอ กลบมามองในสวนท เลกลงคอระดบโรงงานเองทม ผลกระทบตอการเกดอบตเหตโดยตรงยงคงเปนปญหาถงแนวทางการจดการดานความปลอดภยทงทไดจดใหมบคลากรดานความปลอดภย การแกไขปญหาทางดานวศวกรรม การมกฎระเบยบดานความปลอดภยตางๆ มากมาย แตในบางองคการยงไมประสบผลสำาเรจ ทงนเนองจากการจดการนเกยวเนองกบคนนนเอง บทความนจงเปนการนำาเสนอแนวทางในการจดการดานความปลอดภยอกแนวทางหนง

2. ก�รบรห�รจดก�รด�นคว�มปลอดภยงานดานความปลอดภยเปนหนาทหนงของงานดาน

การจดการทรพยากรมนษย เปนกระบวนการทจะตองธำารงรกษาไว (ภาพท 1)

ภ�พท 1 ระบบการจดการทรพยากรมนษยทม�: Mondy & Noe, 2001




ในประเทศไทยไดกำาหนดใหสถานประกอบการจะตองมการบรหารจดการดานความปลอดภยโดยกำาหนดใหมบคลากรดานความปลอดภย ทเราเรยกวา เจาหนาทความปลอดภย โดยไดแบงเจาหนาทความปลอดภยเปน 5 ระดบ คอ เจาหนาทความปลอดภยระดบหวหนางาน บรหาร เทคนค เทคนคขนสง และวชาชพ เพอใหมการบรหารจดการความปลอดภยในสถานประกอบการ ซงโดยสวนใหญในประเทศไทยไดใชทฤษฎตวแบบความสญเสยเนองจากอบตเหต (Loss Causation Model) ของ Frank E. Bird (1976) เพราะตามหลกสตรฝกอบรมเจาหนาทความปลอดภย ทกระดบหลกสตรคณะกรรมการความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการทำางาน รวมถงหลกสตรหวหนาหนวยงานดานความปลอดภยของกระทรวงแรงงานไดใช ทฤษฎนเปนหลกในการอธบายสาเหตการเกดอบตเหต ซงทฤษฎนไดอธบายวา อบตเหตเกดจากการกระทำาทตำากวามาตรฐาน (Substandard Practice) และสภาพการณทตำา

ภ�พท 2 ตวแบบการสญเสยเนองจากอบตเหตทม�: Bird and Loftus, 1976

ในดานความปลอดภยในองคการหากยงคงแตใชกระบวนการตรวจสอบ ควบคม กฎระเบยบกจะสงผลใหการดำาเนนการดานความปลอดภยในองคการไมสมฤทธผลดวย เหตผลดงกลาวขางตนการบรหารงานดานความปลอดภยจง ตองใชหลกการเดยวกบการบรหารจดการทรพยากรมนษยใหสอดคลองตามยคสมยทเปลยนไป ในการบรหารจดการทรพยากรมนษยตามสำานกทรพยากรมนษย มฐานคต คอมนษยมความอสระ มศกยภาพการเจรญเตบโตและตองการพฒนาศกยภาพของตนเองอยางเตมท ปญหาหลกในการจดการคอ การประสานระหวางความตองการของ ปจเจกบคคลกบวตถประสงคขององคการ ดงนนการสงเสรมการพฒนาศกยภาพของบคคลเพอนำาไปสประสทธผล

➡ ➡ ➡ ➡

➡

➡

➡

➡

➡

➡

➡

➡

ข�ดก�รควบคม(Lack of Control)

1. โปรแกรม2. มาตรฐาน3. การปฏบตตาม มาตรฐาน

ส�เหตพนฐ�น(Basle causes)

1. ปจจยสวนบคคล2. ปจจยในงาน

ส�เหตเบองตน(Immediate Causes)

1. การปฏบตทตำากวา มาตรฐาน2. สภาพทตำากวา มาตรฐาน

เหตก�รณทเกดขน(Incident)

มการสมผสกบพลงงานหรอสสาร

คว�มสญเสย(Loss)

1. คน2. ทรพยสน3. กระบวนการผลต

กวามาตรฐาน (Substandard Condition) (ดงภาพท 2) โดยการกระทำาทตำากวามาตรฐานจะทำาใหเกดอบตเหตถงรอยละ 80 ของการเกดอบตเหตทงหมด เชน การใชเครองมอผดประเภท การทำางานลดขนตอน การไมปฏบตตามกฎระเบยบความปลอดภย ฯลฯ นนแสดงวา การเกดอบตเหตสวนใหญเกดจากคนกระทำา โดยจดวกฤตของการบรหารจดการความปลอดภยสวนใหญคอ เจาหนาทความปลอดภยจะไมทราบเลยวาเมอไหรจะมพนกงานจะปฏบตงานทตำากวามาตรฐาน สงผลใหเจาหนาทความปลอดภยจงใชหลกการควบคม เชน ควบคมการสวมใสอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล การ ปฏบตตามกฎระเบยบดานความปลอดภยตางๆ ในการกระทำา เชนนทำาใหผปฏบตงานรสกวาตนถกควบคม ถกตรวจสอบตลอดเวลา ซงไมสอดคลองกบหลกการบรหารจดการทรพยากรมนษยในปจจบนทจะตองมองคนเปนทรพยากรทมคามความคด (Heart) มชวต (Mind) มจตวญญาณ (Spirit)

มนษยมความแตกตางจากสงมชวตโดยทวไป โดยทคนจะมความเชอมนในเรองการบรรลศกยภาพตนเอง (Self Actualization) มากกวาการเอาชวตรอด ดงนนมนษย จะมความกลาแสดงออก และรวมมอกบผอนเพอเปน ผรวมสรางและฟงความตองการทแฝงลกอยในจตใจตนเอง (Kottler et al, 2010) การเปลยนแปลงของสงคมมนษย ดวยการปฏวตขอมลขาวสาร ทำาใหมนษยสามารถคดเลอกขอมลขาวสารทด เปนจรงมาใชประโยชน การปดกนหรอเลอกเปดเผยเฉพาะขอมลทตองการเทานนจะหายไป การทจะสนองตอบตอความตองการของมนษยในยคนคอการทจะตองใหมนษยเขามามสวนรวม เขามามสวนสรางสรรคในการบรหารจดการตนเอง



Featured Article

ขององคการ จะตองใชกระบวนการแกไขปญหาดงน สงเสรม การมสวนรวมการสรางทมงาน ฯลฯ (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน,

ภ�พท 3 เทคนคการมอทธพลตอผปฏบตงานทม�: ปรบจาก Kipnis, et. al; 1980

เกดการผกมดหรออทศตน (Commitment)

1. โนมนาวดวยเหตผล (Relation Persuasion)2. ชวนใหเกดแรงบนดาลใจ (Inspirational Appeal)3. การปรกษาหารอ (Consultion)4. การทำาใหเปนทชนชอบ (Ingratiation)5. การทำาตนใหเปนทนาสนใจ (Personal Appeal)6. การแลกเปลยน (Exchange)7. การรวมมอหรอการผนกกำาลง (Coalition Tactics)8. ใชความกดดน (Presure)9. ใชความถกตอง (Legitimating Tactics)

ไดรบการยนยอมCompliance)

บคลากรในองคกร

เกดการตอตาน(Resistance)

2545) ในการนองคการจำาเปนตองเขาไปมอทธพลตอบคลากรของตนเพอใหเปนไปตามเปาหมายทกำาหนด

จากภาพท 3 การใชอทธพลทใหมผลตอบคลากรในองคการจะมทงใชอทธพลเชงบวกและเชงลบ อทธพลเชงบวก จะประกอบไปดวยขอ 1 - 5 และอทธพลเชงลบประกอบดวยขอ 5 - 9 สวนผลทออกมานนจะม 3 ประการดวยกนคอ 1) ทำาใหเกดการผกมดหรออทศตน (Commitment) คอทำาใหไดขอตกลงทเพยรพยายามไปสเปาหมายดวยกน 2) ไดรบการยนยอม (Compliance) คอกระตนใหขอตกลงทเหนไมตรงกนสามารถบรรลขอตกลงขนตำาได และ 3) เกดการตอตาน (Resistance) คอ การทำาใหปฏบตงานลาชา ไมเปนไปตามขอกำาหนด ซงเปนผลในทางลบตอองคการในเชงของการจดการดานความปลอดภยกไดประยกตใชหลกการเหลานมาดำาเนนการทงในสวนของการมคณะกรรมการความปลอดภยเพอใหเกดการรวมมอในการจดการแกไขปญหา การใชสอและกจกรรมดานความปลอดภยเพอให

เกดการโนมนาวหรอชกชวนใหเกดแรงบนดาลใจดานความปลอดภย ฯลฯ และกจกรรมทนยมใชกนมากกคอ การกำาจดพฤตกรรมเสยง (Behavior Based Safety: BBS) เปน หลกการทางพฤตกรรมศาสตรทใชการตรวจสอบแนะนำา ตกเตอนเมอพบเหนเพอนรวมงานทำางานโดยมพฤตกรรมเสยงและชนชมเมอเพอนรวมงานมพฤตกรรมทดถกตอง เหมาะสม ประเดนปญหาของการทำาโครงการนกคอตองม การทำาอยางเปนระบบ อยางตอเนองทงองคการ จดทสำาคญคอ คณลกษณะสวนใหญของคนไทยไมคอยกลาแสดงออก เมอเหนสงทผดกไมคอยกลาตกเตอน เมอพบเหนเพอนรวมงาน ทำาในสงทถกกไมคอยกลาทจะชนชม แตอยางไรกตามโครงการนกยงเปนจดรเรมทผนเปลยนจากการควบคมตรวจสอบจากเจาหนาทความปลอดภยเพอใหปฏบตตามกฎระเบยบ มาอาศยหลกความรวมมอแตกยงมสวนทจะถก




ตรวจสอบอยในบางครงจงสงผลใหเกดผลลพธเพยงแคการไดรบการยนยอม (Compliance) หรอเกดการตอตานเลย กเปนได (Resistance) ดงนนเมอองคการใดททำาโครงการนควรทจะตองประเมนผลลพธเปนระยะๆ เพอจะไดทราบวาโครงการนมผลลพธออกมาเปนเชนใด หากออกมาเปนการตอตาน ตองหากลยทธใหมเพอพฒนาใหเกดความยนยอม และเมอเกดการยนยอมกพฒนาใหเกดการผกมดหรอ อทศตน (Commitment)

แตคณลกษณะของมนษยในยคนมความเปนปจเจกบคคลสง มความกระตอรอรน อยากมสวนรวมอยากใหความรวมมอ มความฉลาด รอบร เนองจากสารสนเทศทำาใหเกดการโตตอบ เชอมโยงระหวางกลมบคคลมากขน (Kottler et al, 2010) อนเหนไดจากโซเชยลมเดยเพอการ แสดงออกทงหลาย เชน Facebook Twitter Youtube ฯลฯ ทำาใหสามารถโนมนาวความคดและความรสกใหคลอยตาม ไดมากยงขน ทำาใหมนษยสามารถแสวงหาขอมลทเตมเตม

ความรสกตางของตนบนโลกอนเทอรเนตเทคโนโลยได ทำาให บทบาทของมนษยไดเปลยนไปมจตอาสาและตองการม สวนรวมมากขน มความรอบรและไมหยดนงเพอรอคอยการ เปลยนแปลงแตกระตอรอรนทจะแสดงความคดเหนและ ใหขอมลตางๆ กบบรษท (Praharad and Ramaswamy, 2004) คณลกษณะเชนนจงสงผลใหมนษยอยากจะทำาในสงทตนเองปรารถนาเพอตอบสนองความตองการบรรลศกยภาพ ตนเอง (Self Actualization) ดงนนองคการควรทจะม หนาทเพยงปลกฝงคานยม เพอใหบคลากรจดสรรความคด และความเชอในระดบตางๆ ได โดยองคการจะตองม คานยมทแสดงความใสใจหรอสนใจในเรองความปลอดภยในการปฏบตงาน ซงคานยมนจะเปนพนฐานในการตดสนใจของบคลากรวาอะไรเปนสงทถกหรอผดทำาใหบคลากรแสดงออกอยางมสำานก จนเปนธรรมเนยมปฏบตและในทสดกกลายเปนวฒนธรรมองคการในทสด (ดงภาพท 4)

คณสมบต 1. กฎระเบยบขอบงคบ 1. การมสวนรวม 1. การมสวนรวม 2. สอสารอยางเปนทางการ 2. สอสารอยางไมเปนทางการ 2. สอสารอยางไมเปนทางการ 3. มบทลงโทษผไมปฏบต 3. ตกเตอนและชมเชยดวยวาจา 3. ไมใหเขารวมกลม ตามกฎ หลกก�รบรห�ร ควบคม ตรวจสอบ/ชนำา คานยมหนวยวเคร�ะห ปจเจกบคคล กลมงาน องคการบทบ�ท จป. Staff/Inspector Leader/Inspector Consult

ภ�พท 4 เปรยบเทยบหลกการการปฏบตดานความปลอดภย

ปฏบตต�มกฎระเบยบ

คว�มปลอดภย

กำ�จดพฤตกรรม

เสยง (BBS)

วฒนธรรม


3. วฒนธรรมคว�มปลอดภย3.1 คว�มหม�ยและตวแบบของวฒนธรรมคว�ม

ปลอดภย

วฒนธรรมองคการ คอรปแบบของวฒนธรรมองคการทจะมผลกระทบตอทศนคต และพฤตกรรมท

เกยวของกบการเพมหรอลดความเสยง Guldenmund (2000) ประกอบไปดวย คานยมพนฐาน ความเชอ ฐานคตทเกยวของกบความปลอดภยทซงฝงแนนอยในองคการ Clarke (2000) ไดมนกวชาการจำานวนหนงไดพยายามทจะพฒนาตวแบบทางทฤษฎของวฒนธรรมความปลอดภย



Featured Article

โดยสวนใหญจะสรางตวแบบมาจากวฒนธรรมองคการจากพนฐานแนวคดของ Schein (1992) ทประกอบไปดวย 3 ระดบของวฒนธรรมองคการ โดยในระดบทลกทสดของวฒนธรรมความปลอดภย คอความเขาใจพนฐานทเกยวของกบความปลอดภยทเขาครอบงำาความคดในสวนตรงกลาง หรอระดบแกนของฐานคต ซงกคอหนทางททำาใหทกคน

เขาใจดในสมาชกทกระดบขององคการ ไมวาจะเปนระดบ ผจดการ หวหนางาน และผปฏบตงาน คอการมทศนคตทมตอความปลอดภย เชน กลยทธดานความปลอดภย โครงสราง สวนผวนอกสดคอ รปแบบและสงทประดษฐ ทสรางขนเพอใชเปนสญลกษณดานความปลอดภย และ เปนแนวทางในการปฏบต (ดงตารางท 2)

ต�ร�งท 2 ตวแบบของวฒนธรรมความปลอดภยของ Clarke

ระดบผวหน�

(รปแบบและสงทสร�งขน)

ระดบกล�ง

(คว�มเชอ - ค�นยม)

ระดบทลกทสด

(แกนของฐ�นคต)

- นโยบายดานความปลอดภย

- ระบบขอมลขาวสาร

- การฝกอบรมความปลอดภย

- กฎระเบยบความปลอดภย

- การซอมบำารงเครองมอวด

- การควบคมอบตเหต/อบตการณ

- คณะกรรมการความปลอดภย

- การปฏบตดานความปลอดภยของผบรหาร

และหวหนางาน

- ทศนคตของผบรหาร/หวหนางาน

- ทศคตของคนงาน

- ความเชอสวนบคคลเกยวกบ

ความเสยง/ความปลอดภย

- การมสวนรวมของคนงาน

- ความรบผดชอบดานความปลอดภย

- การตรวจประเมน/การวดผลดานความ

ปลอดภย

- การประเมนดานสงแวดลอม

- เขาใจวาความ

ปลอดภยมความ

สำาคญทสด

ทม�: ปรบจาก Clarke, 2000.

3.2 ปจจยทส งผลให เกดวฒนธรรมคว�มปลอดภย

วฒนธรรมความปลอดภยเปนแนวคดทมาจากวฒนธรรมหนวยงาน (Corporate Culture) ซงแนวคดน มพนฐานมาจากทฤษฎระบบ โดยมององคการวาเปนเครองมอทางสงคมทจะผลตสนคา บรการ และผลพลอยไดจากการผลต (Smircich, 1983) ทำาใหเกดการศกษาถงความสมพนธระหวางองคการและสงแวดลอม ซงสงแวดลอมจะสอถงพฤตกรรมของผบรหารทแสดงออกผานสญลกษณตางๆ ทมความหมาย (Pfeffer, 1981) และเชอวาองคการทประสบผลสำาเรจจะตองมลกษณะวฒนธรรมแกรง (Strong Culture) การประสบผลสำาเรจคอองคการจะตองบรรลเปาหมาย วตถประสงคทองคการตงไว ในทำานองเดยวกน การมวฒนธรรมความปลอดภยกคอการทองคการบรรล วตถประสงคดานความปลอดภยขององคการ คอการท พนกงานปฏบตงานดวยความปลอดภยไมเกดการบาดเจบ

ตาย หรอพการ อนเนองมาจากการทำางาน ซงคณลกษณะท สำาคญของการมวฒนธรรม กคอ (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2547)

1) การมปฏสมพนธของสมาชกในสงคม หรอในองคการ

2) เปนสงทมรวมกนระหวางสมาชกของกลมสงคม

3) เปนสงทสามารถเรยนรและสรางขน และถายถอดไปยงคนอนๆ ได

4) ประกอบดวยสวนท เปนวตถและท เปนสญลกษณ

ว ฒ น ธ ร ร ม ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ท ด ค ว ร ม 3 คณลกษณะ ดงน 1) มการสอสารทถกสรางขนจากความเชอมนในเรองความปลอดภย 2) มการแบงปนความรในเรองความปลอดภยทสำาคญระหวางสมาชกในองคการ 3) มความเชอมนในประสทธภาพของมาตรการปองกนอนตราย




ขององคการ (HSE, 2002) ซงคณลกษณะดงกลาวเปนการเนนในเรองการปรบเปลยนทศนคตและความเชอของคนในองคการทมตอความปลอดภย Pigeon และ O’ Leary (1994, 2000) ไดกลาววา วฒนธรรมความปลอดภยทด จะ สะทอนออกมาอยางนอย 4 ลกษณะ คอ 1) เจตจำานงของ ผบรหารระดบสงทมตอความปลอดภย 2) มการแบงปน ความร 3) มกฎระเบยบสมเหตสมผล และยดหยนสำาหรบการจดการอนตราย 4) มการสะทอนกลบของการปฏบตอยางตอเนองผานระบบตางๆ การเฝาระวง และการวเคราะห

การเกดวฒนธรรมความปลอดภยจงจำาเปนทจะตองเกดจากคนในองคการทกภาคสวน ไดแกระดบ ปจเจกบคคล ระดบกลม และระดบองคการ ทจะตอง ประสานงานกนอยางชดเจน คอ

1) ระดบองคก�ร คอสงทสำาคญในการสรางวฒนธรรมความปลอดภย องคการเปนสงทกำาหนดบทบาทหรอแนวทาง ทศทางของบคลากร ดงนน ผบรหารจำาเปนตองมเจตนารมณทจะใหเกดความปลอดภยในองคการอยางเตมท ผบรหารระดบสงจะเปนผทแสดงบทบาททสำาคญในการสนบสนนดานความปลอดภยขององคการ (Flin et al., 2000) เจตจำานงของผบรหารเปนการแสดงใหเหนถงความมงมนของผบรหารทมตอการจดการความปลอดภย ซงเปนการบอกถงวสยทศน ทศนคต และเปาหมายทางดานความปลอดภยขององคการ โดยผบรหารระดบสงจะตองแสดงออกเพอสนบสนนงานดานความปลอดภยขององคการเปนการนำาแนวคดในการบรหารจดการดานความปลอดภยแปลงเปนการกระทำาผานการเขยน เชน นโยบายความปลอดภย การจดสรรทรพยากร ดานความปลอดภย การมปฏกรยาตอขอรองเรยน ขอเสนอแนะดานความปลอดภย ซงสงผลตอทศนคตและพฤตกรรมของผปฏบตงาน เจตจำานงของผบรหารเปนกรอบของการดำาเนนงานดานความปลอดภยในองคการ จะทำาใหเกดผลการปฏบตงานทดมความปลอดภยอยางตอเนองจนเกดเปนวฒนธรรมความปลอดภย

2) ระดบกลม เปนสวนทมความสำาคญในการสรางความเชอ ความคด สรางแนวทางในการปฏบตงาน อยางปลอดภย ดงนนตรงระดบนควรทจะตองมการถายทอดขอมลขาวสารในทกระดบ และไดรบความรวมมอจากบคลากรในทกสวน (1) การสอสารเปนการเชอมโยงกลมและบคคลในกลมใหมปฏสมพนธกน จงเปนกระบวนการทม

ความสำาคญททำาใหสมาชกในกลมมการรบรขอมลขาวสาร เปนการแบงปนความรระหวางสมาชก ถายทอดประสบการณโดยการสอสารจะทำาใหเกดความเชอมนในระบบหรอมาตรการดานความปลอดภย ใหความสำาคญตอความปลอดภย ซงการสอสารจะเปนชองทางทใชในการแสดงความคดเหนในเรองความปลอดภยในองคการ เปนการเชอมโยงระหวางผบรหารและผปฏบตงานโดยผาน 3 ชองทาง คอ - การส อสารผ านพฤตกรรมของ ผบรหาร คอ การทผบรหารแสดงออกใหเหนถงความสำาคญตอความปลอดภย เชน การเดนตรวจความปลอดภย การนำาขอมลขาวสารดานความปลอดภยมาแจงยงพนกงาน เปนตน - การสอสารความปลอดภยผาน ลายลกษณอกษร คอ การทบคคลรบร เรองของความปลอดภยผานเอกสารตางๆ เชน การกำาหนดนโยบายความปลอดภย แผนงาน วสยทศน พนธกจ ทใชเปนตวชวด หรอกำาหนดทศทางในการบรหารจดการความปลอดภย - การสนทนา การอภปรายดานความปลอดภย ระหวางผบรหารกบพนกงาน หรอระหวางพนกงานดวยกน คอ การทบคคลรบรขอมลขาวสารผานการพดคยระหวางสมาชกในกลม ดงนน การทจะมวฒนธรรมความปลอดภยทดจะตองมการสอสารหลายชองทางและมประสทธภาพ (2) ความรวมมอของบคลากรดานความปลอดภย ความรวมมอของบคลากรดานความปลอดภยจะเปนการกระตนใหผปฏบตงานสามารถเผชญสงทยากลำาบากไดดวยความมนใจ ความรวมมอของบคลากรจะแสดงออกถงความพยายามทจะแกไขปญหาตางๆ ทอาจเกดขนนำามาสการทำางานรวมกน เพอกำาหนดแนวคด วธปฏบต หรอกฎระเบยบ ดานความปลอดภยในการทำางาน อนนำามาสการกำาหนด รปแบบของพฤตกรรม การปฏบตงานอยางปลอดภย จนกลายเปนวฒนธรรมความปลอดภยได 3) ระดบปจเจกบคคล เปนสงทจำาเปนทในระดบฐานคตทจะตองมความเชอในเรองของความปลอดภย หรอสอดคลองกบวฒนธรรมความปลอดภยขององคการในสวนนจงจำาเปนตองบรณาการรวมกนกบการบรหารจดการทรพยากรมนษยโดยเฉพาะขดความสามารถ (Competency) อนเปนการปลกฝงถงความรบผดชอบของบคลากรดาน ความปลอดภย



Featured Article

(1) ขดความสามารถของบคลากรดานความปลอดภย บคลากรจะตองมความรความเขาใจในเรองของความปลอดภยจนสามารถทจะแสดงออกมาจนเปนอปนสย ทำาใหบคลากรนนสามารถทจะปฏบตตามกฎระเบยบ ใหความรวมมอในการดำาเนนกจกรรมความปลอดภย จนสามารถทจะควบคมดแลตนเองใหปฏบตงานอยางปลอดภยได นนคอขดความสามารถของบคลากรดานความปลอดภยทองคการตองการ ซงขดความสามารถของบคลากรดานความปลอดภยจะแสดงใหเหนถงการตระหนกและจตสำานกดานความปลอดภยซงจะเปนตวผลกดนใหเกดวฒนธรรมความปลอดภยทดได การไดมาซงขดความสามารถของบคลากรดานความปลอดภยนนควรจะตองเรมโดยผานกระบวนการ ของการจดการทรพยากรมนษย เชน การสรรหาและคดเลอกซงควรมกระบวนการทจะสามารถคดเลอกบคลากรทมแนวคด ทศนคต ทดตอความปลอดภย และสอดคลองกบคานยมขององคการ รวมถงการเสรมสรางขดความสามารถโดยผานกระบวนการฝกอบรม เพอปลกฝงจตสำานก อปนสยของบคลากรดานความปลอดภย เมอพนกงานมจตสำานกดานความปลอดภยทดจะสามารถนำามาใชในการปฏบตงานไดอยางปลอดภย รวมถงสามารถชแนะ ตกเตอนเพอนรวมงานใหปฏบตงานไดอยางปลอดภยได อกสงหนงทจะชวยใหการสรางวฒนธรรมความปลอดภยไดดยงขนโดยกำาหนดเรองของความปลอดภยในการปฏบตงานไวในการประเมนผลงาน เพอใหบคลากรทราบวาแนวทางทองคการจะประเมนผลของเขาเองมเรองของความปลอดภยเปนสวนหนง เมอกระบวนการบรหารจดการทรพยากรมนษยเปนไปอยางมประสทธภาพจะสงผลใหบคลากรมขดความสามารถทจะปฏบตงานของตนเองไดอยางปลอดภย และกลายเปนวฒนธรรมความปลอดภยขององคการไดในทสด

(2) ความรบผดชอบของบคลากรดานความปลอดภย เปนหนาทของทกคนทจะตองปฏบตตามอยางเครงครด การทบคลากรมความรบผดชอบดานความปลอดภยเปนการแสดงถงการยอมรบ รบร และเขาใจวาตนตองมหนาทอะไรบาง และตองปฏบตเชนไรจงจะทำาใหเกด ความปลอดภย เปนการกระจายอำานาจลงสผปฏบตงาน ทกคน โดยสามารถแสดงถงความรบผดชอบไดใน 2 ประเดนคอ 1) การปฏบตตามกฎระเบยบ คมอ ขอบงคบดานความปลอดภย และ 2) การมสวนรวมในการปรบปรงสภาพการณและการกระทำาทไมปลอดภย

เมอบคลากรแสดงใหเหนถงความรบผดชอบดานความปลอดภย ซงเปนการถกปลกฝงลงในความคด และจตใจ สงผลตอพฤตกรรมทแสดงออกมาจนเปนนสย เปนการผลกดนใหเกดวฒนธรรมความปลอดภย ดงนนความ รบผดชอบดานความปลอดภยจงควรทจะเปนหวขอหนง ในใบพรรณนางาน (job description) เพอใหบคลากรทราบอยางชดเจนวาตนมหนาททจะตองรบผดชอบดานความปลอดภยทงของตนเองและผอน

นอกเหนอจากนกระแสของระบบการจดการดานอาชวอนามยและความปลอดภยทมขอกำาหนดทจะตอง กำาหนดความร ความสามารถดานความปลอดภยอยางเพยงพอ ผานกระบวนการบรหารจดการทรพยากรมนษย ซงจะเปน การสงเสรม สนบสนนใหเกดการบรหารจดการดานความปลอดภยทเปนระบบ เปนหนทางการปฏบตทชดเจนทจะทำาใหบคลากรสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพมากยงขน เพราะจะตองมการจดทำาและบนทกเปนเอกสาร และทสำาคญจะมการตรวจสอบเพอใหกระบวนการเปนไปอยางมประสทธภาพ และมการพฒนาอยางตอเนอง จงเปนหนทางททำาใหสงเสรม สราง สนบสนนใหเกดแนวทางการปฏบตของคนในองคการซงจะเปนตวสนบสนนใหเกดวฒนธรรมความปลอดภยในองคการ

การมระบบการดานอาชวอนามยและจดการความปลอดภยจะเปนสงทปรบเปลยนสงทเปนนามธรรม เชน เจตจำานง การสอสาร ความรวมมอ และความรบผดชอบ ใหเปนรปธรรมอยางชดเจนผานการเขยนเปนลายลกษณอกษร มการจดทำาและเกบบนทก มการตรวจสอบถงประสทธภาพ ประสทธผลของระบบการจดการ เมอมการปฏบตอยาง ตอเนองจนกลายเปนนสยจะสงผลใหเกดเปนวฒนธรรมความปลอดภยไดในทสด เนองจากระบบการจดการดาน ความปลอดภยเปนระบบมาตรฐานทจำาเปนจะตองม การกำาหนด หรอเขยนออกมาเปนลายลกษณอกษร เปนเสมอนกรอบทกำาหนดดานความปลอดภย แตการสรางวฒนธรรมนนจำาเปนตองมาจากความเชอรวมกนของคนในองคการ ดงนนการมระบบการบรหารจดการจงเปนปจจยทเปนฐานทเอออำานวยใหเกดวฒนธรรมความปลอดภยนนเอง (ดงภาพท 5)




ภ�พท 5 ปจจยทสงผลตอวฒนธรรมความปลอดภย

จะเหนไดวาการสรางวฒนธรรมความปลอดภยจะ

ตองเกดจากการบรณาการในทกภาคสวนขององคการ จงไมใชหนาทของเจาหนาทความปลอดภยแตเพยงผเดยว ประเดนทสำาคญทสดดอผบรหารจะตองมภาวะผนำาเพอใหเกดการเปลยนแปลงโดยมเจตจำานงทผบรหารใหไวเปนแนวทางในการทำางานและจะตองดำาเนนการอยางตอเนองเพอใหเกดความเคยชนจนกลายเปนแนวทางการปฏบตของคนในองคการและจะกลายเปนวฒนธรรมองคการในทสด

4. สรปความปลอดภยของบคลากรเปนกจกรรมหนงของ

การจดการทรพยากรมนษยโดยมการเปลยนผานจากการบงคบใหปฏบตตามกฎระเบยบมาเปนการแนะนำาตกเตอน

ระหวางกลมจนมาเปนการอาศยความรวมมอ สรางสรรคจากบคลากรในองคการเพอสนองตอบตอความคด จตใจและจตวญญาณเพอเตมเตมความเปนมนษยอยางสมบรณ การสรางวฒนธรรมความปลอดภยจงเกดในทกภาคสวน ทงระดบปจเจกบคคล กลม และระดบองคการทจะตอง อาศยภาวะผนำาของผบรหารระดบสงเพอใหเกดการปฏบตอยางตอเนองจนกลายเปนวถปฏบต จนสงผลใหเกดเปนวฒนธรรมความปลอดภยในองคการ

ค�นยม


เจตจำ�นงของผบรห�ร

ระบบก�รจดก�รอ�ชวอน�มยและคว�มปลอดภย (มอก 18001, 0HSAS 18001)

ก�รส

อส�ร

ฯ

คว�ม

รวมม

อฯ

ขดคว

�มส�

ม�รถ

ฯ

คว�ม

รบผด

ชอบฯ



Featured Article

เอกส�รอ�งองทพวรรณ หลอสวรรณรตน. (2547). ทฤษฎองคการสมยใหม. พมพครงท 5). กรงเทพฯ: แซทโฟรพรนตง.สำานกงานประกนสงคม. (2556). สถตการประสบอนตรายหรอ เจบปวยเนองจากการทำางาน. คนวนท 1 สงหาคม 2556 จาก http://www.sso.go.thBird, E.F., & Loftus, R.G. (1976). Loss Control Management. Loganville, Georgia: Institute Press.C.K., Prahalad, & Venkat Ramaswamy. (2004). The Future of Competition: Co-creating Unique Value with Consumers. Boston: Havard Business School Press.Clarke, S.G. (2000). Safety Culture: Underspecified and Overrated?. International Journal of Management Reviews, 2(1): 65-90.Flin, R., Mearns, K., O’Connor, P., & Bryden, R. (2000). Measuring Safety Climate: Identifying the Common Features. Safety Science, 34: 177-192.Guldenmund, F.W. (2000). The Nature of Safety Culture: a Review of Theory and Research. Safety Science, 34: 215-257.Kipnis, David., Schmidt, Stuart, M., & Wilkinson, Ian. (1980). Intraorganizational influence tactics: Explorations in getting one’s way. Journal of Applied Psychology, 65(4): 440-452.

Mondy, R.W., & R.M., Noe. (2001). Human Resourc Management. New Jersey: Prentice-Hall.Pfeffer, J. (1981). Power in Organization Theory. Marshfield, MA: Pitman.Philip Kotler, Hermawan Kartajaya, & Iwan Setiawan. (2010). Marketing 3.0: From Products to Customers to the Human Spirit. New Jercy John Wiley & Sons Inc.Pidgeon, N.F., & O’Leary, M. (1994). Organizational Safety Culture: Implications for Aviation Practice. In Aviation Psychology in Practice. N. Johnston, N. McDonald and R. Fuller, eds. Brookfield: Ashgate.

. (2000). Man-made Disasters: Why Technology and Organization (sometimes) Fail. Journal of Safety Science, 34: 15-30.Schein, E.H. (1992). Organizational Culture and Leadership. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.Smircich, L. (1983). Concept of Culture and Organization Analysis. Administrative Science Quarterly, 28: 339-358.




สาระนารจากงานวจยและบทความทางวชาการดานความปลอดภยและสงแวดลอม

ผชวยศาสตราจารย ดร.นนทกา สนทรไชยกล Ph.D. (Food Toxicology and Safety)


สวสดคะ เคยไดยนคำากลาวทวาความตางทลงตวไหมคะ หนาหนาวปนอากาศเยนถกใจมากและยาวนาน กวาเคย เสมอนจะชวยลดอณหภมความขดแยงของประเทศ ณ หวงเวลาน ตดตามขาวสารบานเมองตลอด บางครงอยางใกลชดทเดยว ระหวางนนไดคยกบเพอนสนทถงประเดนตางๆ ทตองคำานงถงระหวางทมการชมนมของคน จำานวนมาก แลวการพดคยมาถงเรอง Public safety โดยไมรตว ดงนนทานไมตองแปลกใจทครงนเรองทนำามาคยจะเกยวกบความปลอดภยลวนๆ

การออกแบบสนามเดกเลนควรคำานงถงเรองใด ความสง ความสนกหรอความปลอดภย

1. บทนำาในหลายสบปท ผ านมาความสนกและความ

ปลอดภยสำาหรบการออกแบบสนามเดกเลนดเหมอนจะสวนทางกน ดวยเหตนจงมการออกขอบงคบดานมาตรฐาน ความปลอดภยสำาหรบการออกแบบสนามเดกเลน รวมทงอปกรณเครองเลน เพอลดทงจำานวนและความรนแรงของ

การบาดเจบจากการเลนในสนามเดกเลนของเดก นอกจากน ไดมการศกษาวจยหารปแบบทสมดลสำาหรบสนามเดกเลน ทเปนสถานททเดกสามารถมามกจกรรมอยางปลอดภย

ความปลอดภยของสนามเดกเลนเปนเรองความสมพนธระหวางความสง โครงสรางและพนสนามและ สงแวดลอมอนๆ ในสนามเดกเลน อาย เพศและพฤตกรรมของผเลน ในทนความสงเปนปจจยทสำาคญตอการเกดการบาดเจบจากการตกหรอหกลมโดยปจจยเรองพนสนาม แทบจะไมมผลเลย มอกหนงการศกษาระบวาปจจยเรองความสงเปนสาเหตของการบาดเจบจากการตกถง 1/3 ของสาเหตทงหมด และอปกรณสำาหรบโหนตวเปนเครองเลนทเกดอบตเหตบอยครงทสด ถาเปนเชนนเครองเลนใน

ส า ร ะ น า ร จ า ก ง า น ว จ ย แ ล ะ บ ท ค ว า ม ท า ง ว ช า ก า ร


Research and Article Digest

สนามเดกเลนจำาเปนตองลดระดบความสงลงมา แตถาปรบเปลยนไป เครองเลนนนกอาจไมสามารถดงดดความสนใจของเดกได

การศกษานตองการประเมนการรบรของเดกและผปกครองเกยวกบความสงของอปกรณเครองเลน ความนาสนใจและความเสยงวามผลตอการเกดอบตเหตหรอไม นอกจากนยงเปนการถามถงสนามเดกเลนและอปกรณ เครองเลนในฝนของเดกๆ วธการศกษาใชกระบวนการใครครวญตรกตรองตามแนวคดการวจยเชงชาตพนธวรรณนา และตงขอบเขตการศกษาแบบสดขว (กรณรายแรงทสด)

2. การออกแบบสนามเดกเลนและความเสยงของการเกดบาดเจบ

นกวจยทานหนงไดแนะนำาวาแทนทจะมงออกแบบสนามเดกเลนใหทนสมย ควรใหความสนใจการออกแบบเครองเลนมากกวา โดยเฉพาะเครองเลนทตองใชการปนปาย หรอการหอยโหน ขอมลอบตเหตทผานมาพบวาเดกไดรบ บาดเจบและกระดกหกจากการตกจากเครองเลนประเภทน คอนขางสง โดยลกษณะของพนสนามสามารถลดความรนแรงได อปกรณบารหอยโหนมความสงไดถง 2 เมตรทงๆ ทอปกรณทมความสงตงแต 1.5 เมตร ขนไปจะเพมความ รนแรงไดมากกวาปกตถง 2 เทา ถาสงมากกวา 2.5 เมตร ความรนแรงเพมเปน 3 เทา ความเสยงสงตามทกลาวมามความสมพนธกบความแขงแรงและการทำางานทสมพนธกน ของกลามเนอขณะเลน นอกจากนนการจดระเบยบของรางกายขณะลมหรอตกจากเครองเลนเปนปจจยรวมของระดบความรนแรงของการบาดเจบ

ผลสรปจากอนตรายของเครองเลนสมยใหมนำาไปสการออกแบบเครองเลนประกอบสำาเรจ นบวาเปนความลมเหลว ของนกออกแบบทไมตระหนกถงการแสดงออกทางกายและขอจำากดการรบรของเดกในวยตางๆ เดกงายตอการไดรบบาดเจบจากเครองเลนทสงๆ และเกดเฉพาะกบเครองเลนบางประเภททไมเหมาะสมกบการพฒนาการของรางกายเทานน นาสนใจวาตกลงเครองเลนสมยใหมตองออกแบบเพอดงดดความสนใจของเดกๆ หรอวาอบตเหตเกดขนไดงายจากการออกแบบทไมด

3. วธการศกษางานวจยนศกษาทประเทศนวซแลนด โดยใชวธแบบ

Cohort กบกลมตวอยาง 2 กลม จำานวน 33 คน คอ กลม 1 (D

1) เดกทวไปทมาเลนทสนามเดกเลน และกลม 2 (D

2, D

3,

D4, D

5) เดกนกเรยนชนประถม ผปกครองอนญาตเขารวม

โครงการเพยง 27 คน แบงตามอายและเพศดงน อาย 6 - 7 ป เพศหญง จำานวน 3 คน และเพศชาย จำานวน 6 คน อาย 9 - 10 ป เพศหญง จำานวน 9 คน และเพศชาย จำานวน 9 คน รายละเอยดการเกบขอมลม 6 แบบดงตอไปน

D1 เกบขอมลจากสนามเดกเลนสาธารณะ 4 แหง

ทมเครองเลนทมความสงตงแตแบนราบไปกบพนจนถงแบบทมความสงในแนวตง โดยใชวธการบนทกและวาดรป

D2 เกบขอมลจากกลมตวอยาง 27 คน ในสนาม

เดกเลนของโรงเรยนดวยวธการสงเกต 2 ครงๆ ละวน จากนนบนทกและถายวด โอ พรอมกบให เดกเลอก เครองเลนทคดวาชอบมากทสด ระดบสง ระดบตำา นาเบอ เลนยาก และปลอดภย

D3 ใหเดกทง 27 คน ดและเลอกภาพเครองเลน

26 ภาพพรอมใบบนทกคะแนน โดยแตละคนสามารถเลอก 3 ภาพและระบวาเครองเลนในภาพใดทตองการใหมใน สนามเดกเลน วตถประสงคของขอนเพอเปนตววดความสำาคญของความสงของเครองเลนและเพอเปรยบเทยบ ระดบความสงทเสยง ความสมพนธของการทำางานของ กลามเนอและความแขงแรงของรางกายสวนบน ภาพหนงชด (3 ภาพ) ประกอบดวยชนดของเครองเลนชนดเดยวกน แตแตกตางเรองระดบความสง หรอองคประกอบทชวย สงเสรมใหผเลนไดพฒนาการใชกลามเนอ เชน เซตรปชงชา แตกตางกนทความสง และทนง เปนตน

D4 สำาหรบเดกกลมนกเรยนชนประถม ใหวาดรป

เครองเลนทเขาอยากใหมในสนามเดกเลนของโรงเรยน วตถประสงคขอนเพอประเมนความคดเหนของเดกเกยวกบความสงของเครองเลน

D5 สำาหรบประเมนความสำาคญในเรองความ

สงของเครองเลน โดยใหเดกทำาในแผนทแหงจนตนาการ ผวจยเลาเรองพรอมกบใหเดก




(a) เลอกเครองเลนชนแรกจาก ชงชา กระดานหก บารโหนตางระดบ ตาขาย เครองหมน (flying box) ตนไม กระดานลน

(b) เลอกระหวางชงชาและเครองหมน (c) เลอกเครองเลนทไมตองใหมในสนามเดก

เลน D

6 สำารวจความคดเหนผปกครองเกยวกบ

ความสงของเครองเลน ความสนกและการบาดเจบ มผปกครอง ตอบแบบสอบถามจำานวน 33 ราย จากทงหมด 55 คน

4. ผลการศกษา4.1 ความปลอดภย

ผลการสงเกตตาม D1 พบวา เวลาเลนเครองเลน

เดกจะใชแขนในการรกษาสมดล ใชมอในการพยงนำาหนก รางกาย แตในสถานการณท เสยงจะตกเขาจะใชมอ ทงสองขางจบยดแนนๆ เดกผชายชอบการปนปายมากกวาเดกผหญง นอกจากนเดกเรยนรในการปรบเปลยนทาทางใหเหมาะสมกบเครองเลน อยางไรกตามเดกไมเขาใจเรองความเสยงกบชนดของเครองเลนเทาใดนก สวนผปกครองแบงเปน 2 ลกษณะ กลมแรกดแลลกขณะเลนอยางใกลชด คอยใหความชวยเหลอใหสามารถเลนเครองเลนได ในขณะทอกกลมปลอยใหลกเลนตามใจชอบอยางอสระ จะเขามาชวยเหลอเฉพาะเมอเดกอยในสถานการณอนตราย เดกรบรถงความเสยงเมอเลนเครองเลนบางประเภท แมวาเขาจะสนกมาก “สนกและหวาดเสยว”

คำาตอบจาก D2 พบวาปจจยทชวยใหเดกรสก

ปลอดภยขนอยกบเสอผา สภาพอากาศและการชวยเหลอซงกนและกน เดกผหญงมแนวโนมทจะชวยเพอนในการ ปนปายมากกวาเดกผชาย

4.2 ความเสยง

การรบรความเสยงไดขอมลจากเดกทเคยไดรบ บาดเจบจากการตกจากเครองเลนจำานวน 12 คน จากทงหมด 32 คน เครองเลนทเดกตกลงมาคอบนไดโหนตว ทงน ผปกครองมความเขาใจจำากดเกยวกบระดบความสงของ

เครองเลนทปลอดภย แมวาระดบความสงของเครองเลนบางชนดจะอยในเกณฑมาตรฐาน อยางไรกตามผปกครองไดเลอกเครองเลนทมความสงเหมาะกบอายและความสงของบตรเสมอ และระดบความสงของเครองเลนทพอแม คดวาปลอดภยคอ 1.5 เมตร ซงเปนระดบความสงของ เครองเลนทเดกผหญงและเดกเลกเลอกเลน ผปกครองจำานวน 30 คน จากทงหมด 32 คน ยอมใหบตรปนตนไมได ทงนระดบความสงของเครองเลนทผปกครองจะอนญาต ใหเดกเลนไดอยระหวาง 1 - 4 เมตร เฉลย 2.5 เมตร

4.3 ความสนก

ผปกครองรสกกดดนกบการเลอกระหวาง ความปลอดภยและความสนก หลายคนใหความเหนวาการเลนในสนามเดกเลนสมยทเขาเปนเดกมอสระมากกวาน มาตรการดานความปลอดภยทกำาหนดในปจจบนทำาให เดกเหมอนไขในหน ขาดอสรภาพในการเลน เครองเลนท เดกเลอกเลนมากทสดคอบนไดโหนตว ตามดวยกระดานลน และตาขาย ซงเปนเครองเลนทไมมปญหาเรองระดบความสง แตเปนอปกรณทตองอาศยการทำางานของกลามเนอทสมพนธกน กลาวไดวาระดบความสงไมใชปจจยเดยวทมอทธพลตอเรองความปลอดภย ความสนก หรอความยากของการใชเครองเลน

ผลจากการใชแผนทแหงจนตนาการ พบวาเครองเลนทเดกชอบมากทสดคอชงชาและเครองหมน (D

5)

ซงเครองเลนทง 2 ประเภทมความเสยงในเรองความสง ในขณะทกระดานหก เปนอปกรณทเดกเลอกเลนนอยทสด อยางไรกตามขนกบชนดของเครองเลนททางโรงเรยน จดหาดวย เชน บางโรงเรยนมเฉพาะชงชา และเครองหมน แตไมมกระดานหก เปนตน เมอเดกเลอกเครองเลนเดก ไมไดพงความสนใจไปทเครองเลนทมระดบความสง เดกมกจะเลอกเครองเลนทตนสนใจและทาทายความสามารถของเดก สำาหรบคำาตอบทไดจาก D

4 พบวาภาพเครองเลนท

เดกชอบโดยพจารณาจากภาพทเดกวาดแสดงในภาพท 1 (a) และ (b)




ภาพท 1 (a) ภาพเครองเลนทเดกวาดเมอพจารณาเรองความสมพนธของการทำางานของกลามเนอ (b) ภาพเครองเลนทเดกวาดเมอพจารณาระดบความสงและความแขงแรงของกลามเนอสวนบน




4.4 ระดบความสง

เมอเดกซงความแขงแรงของกลามเนอยงพฒนาไมเตมทเลนเครองเลนทมความสงมากๆ เดกจะทดแทนดวยการใชรางกายสวนลาง หรอใชทงมอและขาพรอมๆ กน เปนทนาเสยดายเครองเลนในสนามเดกเลนบางชนดไมเออใหเดกทำาแบบนได เชน บนไดโหนตว ทงผปกครองและเดก ไมเคยตระหนกวาเมอความสงของอปกรณเพมขน ความเสยงจากการตกจะเพมตาม ทงคจะรบรวายงสงยงสนกและทาทายความสามารถในการเอาชนะ พอแมมแนวโนมทจะใหเดกเลนเครองเลนสงเมออายเพมขนโดยเฉพาะเพศชาย อยางไรกตามพอแมเดกทงหมดคดวาเครองเลนในสนาม เดกเลนปลอดภยสำาหรบเดก และไมเขาใจอยางจรงจงวาระดบความสงของเครองเลนมผลตอความเสยงของการบาดเจบ

4.5 การออกแบบ

ผลการศกษาพบว า เคร อง เลนท ม ระดบ ความสงมากและตองใชการทำางานของกลามเนอท สมพนธกนในการเลนเปนเครองเลนทเสยงตอการเกด บาดเจบมากทสด เครองเลนทดตองออกแบบเออตอการใชมอและแขนขาในการพยงและและสมดลรางกายขณะเลน ผวจยไดเสนอแนะเกยวกบการออกแบบเครองเลนและ สนามเดกเลนซงเปนเรองทซบซอนมากไวดงน

1) เครองเลนทตองใชทงความแขงแรงของรางกายสวนบน การทำางานทสมพนธของกลามเนอและ ความสงของอปกรณเปนเครองเลนทเพมความเสยงของ การเกดอบตเหต

2) การเพมความสมดลระหวางความสนกและ ความปลอดภยของการเลน สามารถใชการปรบเปลยนพฤตกรรมของการเลนและสงแวดลอมในสนามเดกเลน

3) เดกและผปกครองตองมความเขาใจในการเลนเครองเลนทถกวธและปลอดภย ผปกครองหรอคนเลยงตองไมผลกดนใหเดกทำาในสงทเกนความสามารถทางกายของเดก

4) คนออกแบบเครองเลนตางๆ ตองเลอกความสงทมความเสยงนอยทสดโดยทยงคงความสนกและความทาทาย

ทมา: Wakes, S., Beukes, A. (2011). Height, fun and safety in the design of children’s playground equipment. International Journal of Injury Control and Safety Promotion. 19: 2, 101-108, DOI:10.1080/17457300.

2011.603148.

การรบรเกยวกบการบาดเจบบน ทองถนนและอทธพลของสอ

1. บทนำาในหลายประเทศพบวาการลดอตราการเสยชวต

จากอบตเหตบนทองถนนตองประกอบดวย การออกแบบถนนและพฤตกรรมของผขบข อยางไรกตามการบาดเจบ จากอบตเหตบนทองถนนยงเปนปญหาสาธารณสขทวโลก จงเปนทมาของ United Nations Decade of Action for Road Safety (2011 - 2020) เปนความพยายามระดบนานาชาตครงแรกทจะลดปญหาดงกลาวลงใหได ถาแผนนไมทำาใหเกดผลไดเมอสนสด ค.ศ. 2020 (พ.ศ. 2563) จะมผเสยชวตจากอบตเหตบนทองถนน 5 ลานคนทวโลกและ มผพการอก 1.3 ลานคน

ประเทศออสเตรเลยเรมบนทกขอมลการเสยชวต จากอบตเหตรถชนใน พ.ศ. 2468 หลงจากนนจำานวน ผเสยชวตเพมขนเรอยๆ ใน พ.ศ. 2513 มจำานวนผเสยชวตคดเปนอตรา 30.4 ตอแสนประชากร นอกจากนจำานวนพาหนะและจำานวนประชากรเพมขนเปน 2 เทา และรอยละ 50 ตามลำาดบ ประเทศออสเตรเลยจงเรมดำาเนนการในการแกไขปญหา จนสามารถลดอตราเสยชวตลงเหลอ 6.1 ตอ แสนประชากรใน พ.ศ. 2553 และมแผนการพฒนาตอเนองเพอลดจำานวนลงใหมากกวาน

คำาวา “Road toll” ไดถกนำามาใชสำาหรบนบจำานวนผเสยชวตจากอบตเหตรถยนตโดยเฉพาะในชวงเทศกาล วนหยดนกขตฤกษ การเกบสถตอบตเหตในลกษณะน ไดรบความสนใจจากสอมวลชนอยางมาก สามารถนำาไปเปนขาวได เปนทนาเสยดาย Road toll ไมไดถกนำาไปใช ในวนปกตทวไปและไมมการปรบขอมลใหเปนปจจบน รวมทงไมมการเผยแพรในวงกวางและอยางเปนทางการ อยางไรกตาม สอมวลชนเรมใหความสนใจในเรองนอยางมาก เพราะเลงเหนวาผลทไดสามารถนำาไปสอสารเพอใหผขบขเกดความตระหนกในเรองความปลอดภย และเปนการสนบสนนงานดานความปลอดภยบนทองถนนทอาจจะ เกดขนในอนาคตดวย ประเทศออสเตรเลยเรมสำารวจ ขอมลตางๆ ทเกยวกบการขบขเปนรายป เชน สถตการบาดเจบ การเสยชวต ทศนคตและการปฏบตตามมาตรการปองกน แตไมมผลการรบรของประชาชนเกยวกบการเสยชวตจาก




อบตเหตบนทองถนน นอกจากนผลจาก Road toll ให ความเหนวาผขบขทวไปอาจจะไมเขาใจถงปจจยททำาใหการเสยชวตจากอบตเหตรถชนลดลง ดงนนการศกษาครงน เปนการศกษาตดตามโดยใหความสนใจพเศษในปจจยทสมพนธกบความเรวของการขบข รวมทงไดเพมการเกบขอมลการรบรของผขบขเกยวกบจำานวนผเสยชวต

2. วธการศกษา2.1 ผเขารวมโครงการ

กลมตวอยางเปนคนทตอบรบเขารวมโครงการ จำานวน 838 คน จากประชากรทงหมดทตดตอ 2,880 คน คดเปนรอยละ 29.09 ซงนบวาจำานวนตอบรบคอนขางนอย อาจมาจากไมสะดวกเพราะใชเวลาในการตอบคำาถามนาน 25 - 30 นาท ตางจากการศกษาทผานมาซงใชเวลาเพยง 10 - 15 นาทเทานน กลมตวอยางมอายระหวาง 17 - 85 ป เปนเพศชายรอยละ 55.4 อายการขบขระหวาง 0.11 - 68 ป เฉลย 22.81 ป และทกคนตองถอใบขบขของประเทศออสเตรเลยเทานน

2.2 แบบสอบถามและแบบสมภาษณ

การเกบขอมลใชชดคำาถามตอเนองหลายชดและสมพนธกบการบนทกความเรวของการขบขดวยตนเองและทศนคต

2.3 กลยทธและวธการเกบขอมล

กลมตวอยางเปนผขบขรถยนตทมาใชบรการรานอาหารของสถานบรการรถยนตทตงบนถนนไฮเวย สถานบรการรถยนตทไดรบคดเลอกคอสถานบรการรถยนตในเมอง

1 แหง และสถานบรการรถยนตตางจงหวด 2 แหง นอกจากน ยงสมจากรานอาหารในสถานจำาหนายเชอเพลง 3 แหง (บรษทขนาดใหญ 2 แหง และผจำาหนายรายยอย 1 แหง)

คนทไดรบคดเลอกแตละคนไดรบการขอให เขารวมการศกษาและตอบคำาถามดวยตวเองโดยไมตองระบชอ นามสกล และใหเขยนจำานวนผทเสยชวตจากอบตเหต รถชนตามทกลมตวอยางทราบหรอมขอมล โดยสงใหผวจย เมอสงคนแบบสอบถามโดยแบงเปน 2 พนทคอ ควนสแลนด และออสเตรเลย

3. ผลการศกษา

รอยละ 12 ไมสามารถระบจำานวนผเสยชวตเปนตวเลขได ตอบเพยง ”จำานวนมาก ไมมความคดเหน หรอไมร„ เมอวเคราะหตามคำาตอบขางตน สรปไดวาผขบข คาดการณจำานวนผเสยชวตตำากวาจรง เมอพจารณาขอมลจากกลมตวอยางทเหลอ จำานวนผเสยชวตในออสเตรเลย อยระหวาง 4 - 200,000 ราย คามธยฐาน 8,000 และคาฐานนยม 1,000 ภาพท 1 แสดงใหเหนวากลมตวอยาง สวนใหญ (รอยละ 36.6) ประมาณจำานวนผเสยชวต 100 - 500 ราย จำานวนนตำากวาจำานวนทเปนจรง (1,601 ราย) กลมตวอยางรอยละ 3.9 ประมาณการจำานวนผเสยชวตสงถง 5,000 ราย โดยภาพรวมรอยละ 75 ระบจำานวนผเสยชวตตำากวาทเปนจรง มจำานวนไมมากทระบจำานวนตำากวาหรอสงกวาจำานวนทเกดจรงมากๆ กลาวคอมเพยงรอยละ 4.4 ทระบจำานวนตำากวา 100 ราย และรอยละ 13.8 ระบจำานวนทสงกวา 2,000 ราย

จำานวนผเสยชวตจากการคาดการณของผเขารวมโครงการ

จำานว

นกลม

ตวอย

าง (%

)

ภาพท 1 จำานวนผตอบคำาถามเกยวกบจำานวนผเสยชวตจากอบตเหตรถชนในออสเตรเลย พ.ศ. 2549 (จำานวนทเกดจรง 1,601 ราย)




ขอมลจากภาพท 2 แสดงผลการศกษาสำาหรบ ควนสแลนด ผตอบคำาถามระบจำานวนผ เสยชวต 7 - 15,000 ราย คามธยฐานและฐานนยมเทากน 300 สดสวน สงทสด (รอยละ 20.1) ตอบวามผเสยชวต 301 - 400 ราย

จากทงสองกรณ กลมตวอยางประมาณการจำานวนผเสยชวตจากรถชนตำากวาเปนจรง เนองจากกลมตวอยางคดจากขอมลทเขาเหนบนสอสงพมพตางๆ ซงมกจะรายงานเฉพาะชวงเทศกาลเทานน เปนเหตใหคนทวไปรบรขอมลซงไมใชตวแทนของการเกดเหตการณทงหมด เปนเรองนาสนใจทการรบขาวสารไมถกตองทงหมด ทงๆ ทประเทศออสเตรเลยมโครงการรณรงคปองกนการเกดอบตเหตบนทองถนน และอบรมใหความรแกผขบขอยเสมอ รวมทงมการสรางสอสมจรงใหประชาชนเหนถงอนตรายทเกดขน แตประชาชนกลบรบรไมตรงตามสงทตงเปาไว แสดงวาวธการทงหมดนไมสามารถสรางความเขาใจไดเตมประสทธผล การรบรความเสยงของคนออสเตรเลยยงไมตรงตามความเปนจรง ผลทไดสอดรบกบงานวจยอนทเกยวกบการรบรความเสยง ทกลาววา การรบรความเสยงของคนสมพนธกบการแปลผลประเดนดานสขภาพของผรบซงมความหลากหลายมาก ดงนนจงเปน เรองทาทายในการททำาอยางไรประชาชนจงจะรบรในสงท

ถกตองและปฏบตตามกฎการขบขอยางปลอดภย การวจยนเสนอในเรองการพฒนาขอความทสามารถดงดดความสนใจและการใชกลไกในชมชนชวยผลกดนและสนบสนนโครงการรณรงคการขบขอยางปลอดภย รวมทงสอตางๆ ทมในชมชน

ทมา: Judy, J. Fleiter & Barry Watson. (2012). Road trauma

perceptions and the potential influence of the media.

International Journal of Injury Control and Safety

Promotion. 19: 4, 378-383, DOI: 10.1080/17457300.2012.679002

อานแลวผเขยนเองเรมสนใจเรองความปลอดภยในสนามเดกเลน หรอแมกระทงความปลอดภยในทองถนน โดยเฉพาะเมอเรวๆ นเกดอบตเหตตคอนเทนเนอรหลนใสรถตหนาฟวเจอรปารค ทงๆ ทเหตการณเชนนไมเกดขน ไดงายถาปฏบตตามกฎหมาย เราควรหนมาใหความสนใจ ความปลอดภยในทสาธารณะอยางจรงจงกนแลววาไหมคะ พบกนใหมครงหนาคะ

จำานวนผเสยชวตจากการคาดการณของผเขารวมโครงการ

จำานว

นกลม

ตวอย

าง (%

)

ภาพท 2 จำานวนผตอบคำาถามเกยวกบจำานวนผเสยชวตจากอบตเหตรถชนในควนสแลนด พ.ศ. 2549 (จำานวนทเกดจรง 336 ราย)

เปรยบเทยบกบจำานวนทเปนจรง 336 โดยสรปรอยละ 60 ประมาณการจำานวนตำากวาคา 336 ราย ในขณะทรอยละ 8.7 ใหคาทสงกวาทเกดจรงสองเทา

ก า ร ย ศ า ส ต ร


Ergonomic

เกาอทำางานแบบการยศาสตร รองศาสตราจารยสดาว เลศวสทธไพบลย วท.ม. (สขศาสตรอตสาหกรรมและความปลอดภย)

สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

เกาอ ถอเปนเฟอรนเจอรคกายสำาหรบคนทำางานทวไป หากลองนบจำานวนชวโมงในแตละวน จะพบวาเราใชเวลาถง 8 ชวโมงหรอมากกวานนอยในททำางาน และเวลาสวนใหญกเปนการใชชวตอยบนเกาอ แมวาทานงจะเปนอรยาบถทสะดวกสบายในการทำางานมากทสด แตในทานง แรงดนในหมอนรองกระดกสนหลงจะสงกวาขณะยน ดงนน การนงนานๆ โดยเฉพาะการนงบนเกาอทไมเหมาะสมจงมผล ใหเกดแรงกดดนตอหมอนรองกระดกสนหลงและการ เกรงตวบรเวณกลามเนอหลงสวนลาง ทำาใหเกดอาการปวดหลง และอาการบาดเจบสะสมเรอรงตางๆ ทงยงสงผลกระทบตอ สขภาพในระยะยาวดวย การเลอกเกาอทมคณภาพจงม ความสำาคญมากเพราะเปนปจจยหลกทเออตอสขภาพทดและประสทธภาพในการทำางาน

1. ปญหาจากเกาอทไมเหมาะสมในทองตลาดมการจำาหนายเกาอหลากหลายรปแบบ

ใหเลอกใช แตหากไดทดลองนงจะพบวาเกาอแตละตวใหความรสกสะดวกสบายในการนงแตกตางกน เกาอบางตวรปทรงสวยงามแปลกตา ทวาไมไดออกแบบมาไวสำาหรบ นงทำางานนานๆ ผใชจงนงไมสบาย ทงยงกอใหเกดผลท ตามมาคอ ตองทกขทรมานจากอาการปวดหลง ชาทขา และผลเสยอนๆ ดงเชน

- เกาอตำาเกนไป (ภาพท 1 ก) เขาจะลอยชนขน ทำาใหกนจอมอยบนทนงซงจะทำาใหเจบและเมอยกน เกดแรงกดบรเวณชองทอง ขณะทำางานตองยกไหล เออมแขนและมอขนมาบนโตะ ทำาใหปวดไหลและเมอยแขน

- เกาอสงเกนไป (ภาพท 1 ข) นำาหนกตวของผนง จะไมตกถงพนแตไปตกอยทนงสวนหนา และในการทำางาน จะตองโนมตวลงมา ทำาใหตองเกรงหลง ไหล และคอ ขาหอยลอย การไหลเวยนเลอดไมดและเกดอาการขาบวมได

ก ข

ภาพท 1 เกาอทตำาหรอสงเกนไป ทำาใหเกดผลเสยตอสขภาพทมา: www.assistireland.ie/eng/Information/Information_Sheets/

Choosing_a_Chair_and_Chair_Accessories.html




- เกาอทนมเกนไป ทำาใหนงจมไปในเกาอ กลามเนอหลงทำางานไดไมสะดวก หลงงอและนำาหนกสวนใหญจะลงไปทกระดกกนกบ

- เกาอทแขงเกนไป จะเกดแรงกดทำาใหนงไมสบาย เมอยลางาย

- พนกพงใชสปรงออนมาก กลามเนอหลงตองทำางานตลอดเวลา ทำาใหเมอยลาไดงาย

จากปญหาขางตน จงนำามาสคำาถามทวา “เกาอแบบใดทดทสดและจะมวธเลอกอยางไร’’ ในความเปนจรงนน ผลตภณฑตางๆ รวมถงเกาอจะตองถกออกแบบใหเหมาะกบวตถประสงคในการใชงาน เชน เกาอพกผอนมกมรปทรงกวาง มการบนวมใหนมสบายและปรบมมเอนไดมากเหมาะกบ การนงกงนอน แตถานำาเกาอพกผอนมาใชนงทำางานกยอม ไมสะดวก นอกจากน ไมมเกาอใดทเหมาะสมพอดทสดสำาหรบทกคน เพราะแตละบคคลยอมมสรระรางกายท

แตกตางกน อยางไรกตาม ปจจบนมการออกแบบเกาอทสอดคลองตามหลกการยศาสตรชวยตอบสนองใหผใช เกดความสะดวกสบายในขณะนงทำางาน เกาอทวานเรยกวา “เกาอทำางานแบบการยศาสตร”

2. ความหมายและทมาของเกาอทำางาน แบบการยศาสตร

เกาอทำางานแบบการยศาสตร (Ergonomic office chair) หมายถง เกาอทไดรบการออกแบบใหสอดคลองกบสรระรางกายของมนษย เพอเอออำานวยตอการนงทำางาน ในทาทางทปลอดภยตอสขภาพ มความสามารถในการปรบระดบ ซงสามารถตอบสนองใหผใชเกดความสะดวกสบายในขณะนงทำางาน ลดปญหาการเมอยลาของกลามเนอจากการนงเปนระยะเวลานาน และชวยใหทำางานไดอยางมประสทธภาพ ตวอยางเกาอทำางานแบบการยศาสตร แสดงดงภาพท 2

ภาพท 2 เกาอทำางานแบบการยศาสตร ทมา: www.lifehacker.com.au/2012/09/five-best-office-chairs/

การออกแบบเกาอทำางานแบบการยศาสตรมทมาเนองจากเกาอเปนผลตภณฑทผใชงานตองใชอวยวะรางกายไปสมผสเปนเวลานาน ในการออกแบบจงตองคำานงถง ศาสตรตางๆ ทเกยวของ ประกอบดวย ความรทางดานขนาดสดสวนมนษย (Anthropometry) ดานสรรศาสตร (Physiology) และดานจตวทยา (Psychology) ซงจะทำาให

ทราบขดจำากดความสามารถของอวยวะสวนตางๆ เพอใชประกอบการออกแบบ และกำาหนดขนาด (Dimensions) ระดบความสง สวนตรง สวนโคง สวนเวา ของเกาอไดอยาง พอเหมาะกบขนาดรางกายหรอสดสวนของผ ใชและ ตอบสนองความตองการทางดานจตใจของมนษย ชวยใหเกดความสะดวกสบาย ลดความเมอยลาในขณะนงนานๆ



Ergonomic

3. เกาอทำางานแบบการยศาสตร: ควรเลอกอยางไรผลตภณฑทดมคณภาพยอมเปนผลมาจากการ

ออกแบบโดยคำานงถงหลกการออกแบบผลตภณฑ การเลอกเกาอทำางานจงควรพจารณาความสอดคลองตามเกณฑทสำาคญ ไดแก หนาทใชสอย (Function) ความปลอดภย (Safety) ความมนคงแขงแรง (Construction) การออกแบบตามหลกการยศาสตร (Ergonomics) วสดและการผลตมคณภาพ (Materials and production) ราคาเหมาะสม (Cost) และบำารงรกษางาย (Ease of maintenance)

สำาหรบเกณฑการออกแบบตามหลกการยศาสตรนน มแนวทางการเลอกโดยพจารณาความสอดคลอง ลกษณะพนฐานของเกาอทำางานแบบการยศาสตร ซงประกอบดวยปจจยดงน

3.1 ความสงของทน ง ทนงมความสงจากพนในระยะ 16 - 21 นว และสามารถปรบระดบความสงของ ทนงได ภาพท 3 แสดงวธการปรบระดบความสงของทนง ทพอด คอ ขณะยน ความสงของทนงควรอยประมาณ ระดบเขา และในทานงตวตรง หลงตรง ตนขาควรอยใน แนวราบ ขาเหยยดตรงตงฉากกบพน ฝาเทาวางราบกบพน

ความสงของทนง

อยทระดบเขา

มทวางระหวาง

ขอบทนงดานหนา

กบขอพบพอควร

ภาพท 3 ระดบความสงของทนงทพอดทมา: www.seating-ergonomics.com/ergonomic-chair.html

3.2 ความกวางและความลกของทนง ทนงควรมขนาดความกวางและความลกทรองรบกนและโคนขา ไดทงหมด ซงขนาดมาตรฐานจะมความกวางประมาณ 17 - 20 นว และมความลกเพยงพอโดยสงเกตไดจากการทดลองนง แผนหลงของผนงตองชดกบพนกพงพอด และมทวางระหวางขอบทนงดานหนากบขอพบพอควรขนาดประมาณกำาปนสอดไดพอด ดงภาพท 3 นอกจากน ทนงควรปรบระดบความเอยงทงทางดานหนาและดานหลงได

3.3 พนกพงทรองรบแนวโคงของกระดกสนหลง

พนกพงถอเปนสวนสำาคญมากของเกาอทำ างานแบบ การยศาสตร พนกพงท เหมาะสมควรรองรบแผนหลง ทงสวนลางถงสวนบนตามแนวโคงของกระดกสนหลง เมอนงพงแลวมแรงกดทหลงสมำาเสมอไมกดทจดใดจดหนง มากเกนไป ดงภาพท 4 นอกจากน พนกพงควรปรบระดบความเอยงไดตามแนวกระดกสนหลงเมออยในอรยาบถตางๆ ดงภาพท 5

ภาพท 4 พนกพงทรองรบตามแนวโคงของกระดกสนหลง ทมา: www.heavenlyseating.com/Schukra-Lumbar-Support.html




ขณะเออม ทำางาน เหยยดแขนขา พกผอน

ภาพท 5 พนกพงและทนงทปรบระดบความเอยงไดในอรยาบถตางๆ ทมา: www.swingseat.com/

3.4 วสดหมเบาะนงและพนกพง ควรใชวสดทใหความรสกสบายในขณะนงเปนเวลานาน วสดทนยมใช โดยทวไปม 4 อยาง ไดแก หนงแท หนงเทยม ผา และตาขาย (แบบไมตองหม) คณสมบตของหนงแทและหนงเทยมนนคอนขางคลายกนคอ ทำาความสะอาดและดแลรกษาไดงาย แตหนงแทจะคงทนและดสวยงามกวา สำาหรบความแตกตาง ระหวางผากบหนงนน ทงหนงแทและหนงเทยมเวลานงอาจจะรสกรอนและไมสบายตวเพราะระบายอากาศไดไมด เทาผา สวนวสดทเปนตาขายจะชวยกระจายนำาหนกและระบายอากาศไดดอกดวย

3.5 เทาแขน (Armrest) เปนสวนของเกาอสำาหรบวางแขน ชวยกระจายนำาหนกและผอนคลายกลามเนอไหลและ

แขน เบาะทเทาแขนควรทำาดวยวสดทนม เพอใหรสกสบายเวลาพกแขนและไมกดทบกลามเนอและเสนเลอดบรเวณแขน โดยทวไปเทาแขนควรมความกวางอยางนอย 2 นวครง และออกแบบใหสามารถกมมอทปลายสดของทเทาแขน ไดพอด สามารถปรบระดบไดใหเหมาะกบสรระและการใชงานของแตละคน เชน ปรบระดบความสงโดยการเลอน ขนลง และปรบกางออกไดสำาหรบคนตวใหญ ทงนควรปรบใหพอดเพราะมผลกระทบตอทาทางขณะนงเกาอ ดง ภาพท 6 จะเหนไดวาเทาแขนทสงพอดชวยใหกลามเนอไหลและแขนผอนคลาย ในขณะทเทาแขนทสงและกางออกมากเกนไปจะทำาใหไหลยกสงขน แขนกางออก สงผลใหเมอยลางาย

พอด สงเกนไป สงและกางออกมากเกนไป

ภาพท 6 การปรบเทาแขนมผลตอทาทางและความเมอยลาของผนง ทมา: www.arundelpt.com/



Ergonomic

3.6 มฐานทมนคงแขงแรง เกาอทปลอดภยตองมฐานลอทกวางกวาตวเกาอ ทำาดวยวสดทแขงแรงและม นำาหนกมากพอสมควรเพอใหสามารถรองรบนำาหนกตวขณะเอนหลงโดยไมทำาใหผนงหงายหลง ดงภาพท 7 จะเหนไดวาเกาอทออกแบบไดดและมฐานมนคง ผนงจะสามารถเอนตวจนเกอบจะนอนไดโดยทมนใจไดวาจะไมลมหรอหงายหลง

ภาพท 7 เกาอทออกแบบไดสมดลและมฐานมนคง สามารถปรบเอนดานหลงไดมากทมา: www.mippu.com/best-executive-ergonomic-office-chair-

productive-and-comfortable-design.html

3.7 ระบบกลไกปรบระดบขนลง เกาอทมคณภาพควรเลอกดแบบทมกลไกปรบระดบขนลง เชน ระบบโชคแกส ซงสงเกตไดโดยการทดลองนงกลาวคอ เวลานงจะรสกวาเกาอเดงได สามารถรองรบนำาหนกไดมากและกระจาย นำาหนกไดพอดโดยไมยบตว ใหความรสกสบายในขณะนง เปนเวลานาน ในทางตรงขาม เกาอทรองรบนำาหนกไดนอย จะยบตวเวลานงและไมเดงกลบ ผนงจะรสกเมอยลาไดงาย

3.8 หมนได เกาอทำางานทดควรออกแบบใหหมนไดรอบทศ เพอใหผนงสามารถหมนเกาอเขาหาพนททำางานไดโดยรอบ ชวยลดการบดเอยวตวหรอหมนตวของผนง และเออใหทำางานไดอยางคลองตวสะดวกสบายยงขน

โดยสรป การเลอกเกาอทำางานทตรงใจและถกหลกการยศาสตรมแนวทางงายๆ คอ พจารณาหนาทใชสอยหรอลกษณะงานเปนอนดบแรก ตอจากนนใหพจารณาขนาดสรระสดสวนรางกายของแตละบคคล ความสะดวกในการใชงาน งายตอการปรบระดบ และจำาเปนอยางยงทตองพจารณา

รวมกบความเหมาะสมกบอปกรณอนๆ เชน โตะทำางาน จอคอมพวเตอร แปนพมพ ทวางพกเทา สำาหรบปจจยอนๆ ทตองคำานงถงดวย ไดแก ความมนคงแขงแรง ความสมดล คณภาพของวสด ความสวยงามของการออกแบบ และราคาทเหมาะสม เปนตน

สดทาย กอนตดสนใจซอ ควรทดลองนงและปรบระดบสวนตางๆ ของเกาอวาเขากบสรระของทานหรอไม คอ ทนงมความกวางและลกพอด หลงชนพนกพงทรองรบ ตามแนวโคงของกระดกสนหลง เทาวางไดราบเสมอกบพน เทาแขนวางแลวมอเสมอกบขอศอก และทสำาคญทสดคอ นงแลวรสกสบาย เหมาะกบตนเอง ดวยขนตอนงายๆ น ทานกจะเลอกเกาอทำางานไดตรงใจและถกหลกการยศาสตร เพอความปลอดภยและสขภาพในระยะยาว แตไมวาเกาอจะดเพยงใด ตองไมลมหยดพกเปลยนอรยาบถระหวางการ ทำางานบอยๆ ดวยนะคะ

เอกสารอางองวธเลอกซอเกาอ และคณลกษณะตางๆ ของเกาอ คนคน วนท 31 มกราคม 2557 จาก http://goodchair. wordpress.comBlandford R. Ergonomic Suggestions and Restraints for Office Chairs. Retrieved January 31, 2014 from http://www.btoffice.co.uk/blog/ergonomic- suggestions-and-restraints-for-office-seating/Lefler Rodney K. Office Chair: Choosing the Right Ergonomic Office Chair. Retrieved Febuary 1, 2014 from http://www.spine-health.com/ wellness/ergonomics/office-chair-choosing- right-ergonomic-office-chairPinola M. What to Look for in an Ergonomic Office Chair. Retrieved Febuary 1, 2014 from http:// lifehacker.com/what-to-look-for-in-an-ergonomic- office-chair-509059932




หนวยความเขมขน

ผชวยศาสตราจารยปราโมช เชยวชาญ วศ.ม. (วศวกรรมสงแวดลอม)


ในการดำาเนนงานทงงานอาชวอนามยและงาน สงแวดลอมอาจจำาเปนตองมการตรวจวดและ/หรอเกบตวอยางทางสงแวดลอมตางๆ ทงภายในและภายนอกโรงงาน/สถานประกอบการ เพอประเมนผลหรอเปรยบเทยบผลกบคามาตรฐานตางๆ โดยผลจากการตรวจวดและ/หรอตรวจวเคราะหทไดจะบอกเปนตวเลขคาความเขนขนของ สงทตองการตรวจวด (ซงอาจเปนคาพารามเตอรหรอสารเคมหรอมลพษแลวแตกรณ) แลว ตามดวยหนวยความเขนขนเชน ppm. mg/l หรอ mg/m3 เปนตน

หนวยความเขมขนทแสดงผลจากการตรวจวด/หรอวเคราะหไดนน บางครงอาจเปนหนวยทไมตรงกบคามาตรฐานหรอกฎหมายทมอย ทำาใหไมสามารถเปรยบเทยบ ผลทไดกบคามาตรฐานไดโดยตรงจำาเปนตองมการเปลยน/หรอแปลงหนวยใหเปนหนวยเดยวกน ซงจะทำาใหสามารถ เปรยบเทยบกนได ดงนน นกอาชวอนามยและความปลอดภย นกวชาการสงแวดลอมจงจำาเปนตองมความร ความเขาใจเกยวกบหนวยความเขมขนตางๆ เพอนำาไปใชประโยชน ในการทำางาน วารสารฉบบนจะทบทวนความรบองตนเกยวกบ เรองหนวยความเขมขนดงกลาวพอสงเขป

1.ความรเบองตนเกยวกบสารละลายเมอกลาวถงความเขมขนตางๆ จำาเปนตองทบทวน

ความรพนฐานวชาเคมในสมยมธยมเกยวกบเรองสารละลายกอน สารละลาย (Solution) หมายถง สารเนอเดยวทเกดจากการรวมตวของสารตงแตสองชนดขนไป โดยทวไปสารละลาย

แบงเปนสวนประกอบทสำาคญสองสวนคอ ตวทำาละลาย (Solvent) และตวถกละลาย (Solute) โดยสดสวนปรมาณของตวถกละลายและตวทำาละลาย เปนสวนททำาใหเกด คาความเขมขนของสารละลายตางๆ

ทงนการพจารณาวาสารใดเปนตวถกละลายหรอ ตวทำาละลายพจารณาไดจาก 1) ใชสถานะของสารละลายเปนเกณฑ ถาสารละลายนนเกดจากสารทมสถานะตางกนละลายเปนเนอเดยวกน สารใดทมสถานะเดยวกนกบสารละลาย สารนนจะเปนตวทำาละลาย 2) ใชปรมาณของสารแตละชนดเปนเกณฑ ถาสารละลายนนเกดจากสารทมสถานะเดยวกนละลายเปนเนอเดยวกน สารใดทมปรมาณมากกวา สารนนจะเปนตวทำาละลาย

สารละลายมทง 3 สถานะ คอ สารละลายของแขง สารละลายของเหลว และสารละลายกาซ

สารละลายของแขง หมายถง สารละลายทมตวทำาละลายมสถานะเปนของแขง เชน ทองเหลอง นาก เปนตน สารละลายของเหลว หมายถง สารละลายทมตวทำาละลายมสถานะเปนของเหลว เชน นำาเชอม นำาเกลอ นำาอดลม เปนตน สารละลายกาซ หมายถง สารละลายทมตวทำาละลายมสถานะเปนกาซ เชน อากาศ กาซหงตม เปนตน

จากความรเบองตนเกยวกบสารละลายขางตน ทำาใหทราบวาแทจรงแลว ในงานอาชวอนามยและงานสงแวดลอมการตรวจวดและ/หรอเกบตวอยางทางสงแวดลอมตางๆ ทงภายในและภายนอกโรงงาน/สถานประกอบการ เพอประเมนผลหรอเปรยบเทยบผลกบคามาตรฐานตางๆ

บ น ท ก ส า ร ะ ด า น ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย แ ล ะ ส ง แ ว ด ล อ ม


Lecture Note on Safety and Environment

ลวนเปนการบอกคาความเขมขนของตวถกละลายของสงทตองการตรวจวด (ซงอาจเปนคาพารามเตอรหรอสารเคมหรอมลพษแลวแตกรณ) ในสารละลายตางๆ อยางไรกตามงานอาชวอนามยและงานสงแวดลอม สถานะของสารละลายทพบมากคอในสถานะของเหลวหรอกลาวไดวามนำาเปน ตวทำาละลาย และในสถานะกาซ หรอกลาวไดวามอากาศเปนตวทำาละลายนนเอง ในทนจงขอกลาวถงเฉพาะหนวยความเขมขนในสถานะของเหลว และในสถานะกาซ

2.หนวยความเขมขนในสถานะของเหลวหนวยความเขมขนในสถานะของเหลวในทน หมายถง

สารละลายทเปนนำา และมนำาเปนตวทำาละลาย ในการจดการคณภาพนำาไมวาจะเปนนำาดหรอนำาเสยลวนตองมการเฝาระวง และตรวจสอบคณภาพนำาอยเสมอ ดงนนจงอาจพบผล การตรวจวเคราะหคณภาพนำา/ลกษณะนำา (Quality/ Characteristic) จากหองปฏบตการ ในหนวยของความ เขมขนของสารเจอปนตางๆ (ตวถกละลาย) ทเจอปนอยในนำา (ตวทำาละลาย)

หนวยความเขมขนในสถานะของเหลว (นำา) ทนยมใชและพบไดมาก มอย 2 หนวยทสำาคญคอ

2.1ppm. ยอมาจาก part per million หรอสวนในลานสวน หรอ 1/106 สำาหรบในเรองของนำาน ยอมหมายความถงสวนของปรมาณสาร (ตวถกละลาย) ในปรมาณของนำา (ตวทำาละลาย) ลานสวน

2.2mg/l ยอมาจาก milligram per liter หรอมลลกรมตอลตร สำาหรบในเรองของนำานยอมหมายถง ปรมาณสาร (มหนวยเปนมลลกรม) ในปรมาณของนำาหนงลตร

ตวอยางของหนวยความเขมขน เชน ในการเฝาระวง คณภาพนำ าดมสำาหรบพนกงานในสถานประกอบการ แหงหนงพบวาผลการตรวจวเคราะหคณภาพนำาดมดงกลาว

มค าทองแดงเทากบ 0.5 ppm. (จากนยามขางตน นนหมายความวาจากผลการตรวจวเคราะหนำาจากหอง ปฏบตการพบวามปรมาณทองแดงเทากบ 0.5 สวนในนำา ลานสวน หรอในนำาดงกลาวลานสวนมปรมาณทองแดง อย 0.5 สวน)

และเมอทำาการศกษาเรองคามาตรฐานนำาดมขององคการอนามยโลกพบวา กำาหนดใหนำาดมมคาทองแดงไมเกน 1.0 mg/l (จากนยามขางตน นนหมายความวา คามาตรฐานนำาดมขององคการอนามยโลกกำาหนดใหใน นำาดมมปรมาณทองแดงไมเกน 1.0 มลลกรมในนำาหนงลตร หรอในนำาหนงลตรตองมปรมาณทองแดงไมเกน 1.0 มลลกรม)

เมอเปนเชนนเราจะรไดอยางไรวาในนำาดมทเราใหพนกงานบรโภคอยนนมปรมาณทองแดงเกนคามาตรฐานหรอไม แนนอน หลายทานทมความรอยแลวอาจตอบไดเลย แตหลายทานอาจไมแนใจในคำาตอบ ในทนจะไดทำาความเขาใจเกยวกบเรองดงกลาว

จากนยามความหมายของหนวยความเขมขน 2 หนวยขางตนในการเปรยบเทยบกนจงจำาเปนตองปรบ ใหสองหนวยนนเปนหนวยทเหมอนกนกอนจงจะสามารถเปรยบเทยบกนได

แตนบวาเปนความโชคดทในกรณของหนวยความเขมขนในสถานะของเหลว (นำา) นน ppm. เทากบ mg/l (แตขอเนนวาเฉพาะในเรองความเขมขนในสถานะของเหลว (นำา) เทานน) อยางไรกตามบางทานเมอถกถามตอไปวาทำาไมถง เทากนอาจตอบไมถก เพราะจำาวามนเทากนเทานน ดงนนเพอเพมความเขาใจ ในทนจะพสจนใหเหนวาทำาไมหนวยความเขมขนในสถานะของเหลว (นำา) ppm. ถงเทากนกบ mg/l

จากนยามขางตนสรปงายๆ ดงน

ppm.คอ1/106 ..................................................................สมการท(1)

สวนmg/lคอปรมาณสาร(mg)/นำา1ลตร ..................................................................สมการท(2)

และเนองจากคณสมบตของนำา ในทางปฏบตโดยทวไปแลว นำา 1 ลบ.ม. หนก 1 ตนหรอ 1,000 กโลกรม (kg) และ

นำา 1 ลบ.ม. เทากบ 1,000 ลตร นนหมายความวานำา 1 ลตรหนก 1 kg




จาก mg/l (สมการท (2) ขางตน) แทนคานำา 1 ลตรดวย 1 kg จะได mg/kgและจากการแปลงคา prefix ของหนวย คอ 1 kg เทากบ 106 mgเพอใหหนวยสามารถตดหนวยไดแทนคาได mg/106 mgเมอตด mg ทงเศษและสวนออก จะได 1/106 (ซงเทากบสมการท (1))

จะเหนไดวาเฉพาะในกรณความเขมขนในสถานะของเหลว(นำา)เทานนทmg/lเทากบppm.

ดงนนจากตวอยางการเฝาระวงคณภาพนำาดมสำาหรบ

พนกงานในสถานประกอบการแหงหนงทกลาวถงขางตน จงสรปไดวานำาดมทพนกงานบรโภคอยนนมปรมาณทองแดงไมเกนคามาตรฐานนำาดมขององคการอนามยโลก (ผลการตรวจวเคราะหคณภาพนำาดมดงกลาว มคาทองแดงเทากบ 0.5 ppm. (mg/l) ทงน คามาตรฐานนำาดมขององคการอนามยโลกพบวา กำาหนดใหนำาดมมคาทองแดงไมเกน 1.0 mg/l)

นอกจากนมขอสงเกตวา หนวยความเขมขนทเทากนของ ppm. กบ mg/l ในสถานะของเหลว (นำา) นน ทเทากนเนองมาจาก คาความหนาแนนของตวทำาละลายหรอในทนคอนำา นนมคาเทากบ 1 kg/l ดงนนการนำาไปใชงานในกรณอนๆ หรอในกรณท เปนของเหลว (ตวทำาละลาย) ชนดอนๆ ควรตองใหความสำาคญในประเดนนดวย

3.หนวยความเขมขนในสถานะกาซหนวยความเขมขนในสถานะกาซในทน หมายถง

สารละลายทเปนกาซ และมอากาศเปนตวทำาละลายในงานอาชวอนามยและงานสงแวดลอมหรอมลพษสงแวดลอมในสถานประกอบการ/โรงงาน โดยทวไปมกตองมการเกบตวอยางอากาศเพอเฝาระวงตรวจสอบคณภาพอากาศ ทงภายในและภายนอกโรงงาน/สถานประกอบการ ทงนในภาพรวมการเกบตวอยางอากาศของสถานประกอบการ/โรงงาน โดยทวไปจะมการเกบตวอยางอากาศเพอเปรยบเทยบกบ คามาตรฐานหรอกฎหมายอย 3 แหลงใหญๆ คอ

- การเกบตวอยางอากาศในบรเวณสถานททำางาน (workplace air sampling)

- การเกบตวอยางอากาศจากปลายปลองหรอ ชองเปดทระบายอากาศออกจากสถานประกอบการ/โรงงาน (stack air sampling)

- การเกบตวอยางอากาศจากบรรยากาศรอบๆ สถานประกอบการ/โรงงาน หรอจากบรรยากาศบรเวณชมชนตดกบสถานประกอบการ/โรงงาน (ambient air sampling)

ทกลาวเชนนเนองจากการเกบตวอยางอากาศในแตละแหลงมวตถประสงคของการเกบตวอยางอากาศท แตกตางกนออกไป และมวธการเกบตวอยาง การใชอปกรณ/เครองมอในการเกบตวอยาง รวมถงมกฎหมายหรอมาตรฐานทใชในการเปรยบเทยบแตกตางกนออกไปดวย ถาเปน นกอาชวอนามยและความปลอดภย กอาจคนเคยกบการเกบตวอยางอากาศจากแหลงแรก ถาเปนนกวชาการสงแวดลอม กอาจคนเคยกบการเกบตวอยางจากแหลงทสองและสาม (รายละเอยดของการเกบตวอยางอากาศทงสามแหลงม คอนขางมาก ไวมโอกาสจะมากลาวถงตอไป) อยางไรกตามไมวาจะเกบตวอยางจากแหลงใดกจะพบกบหนวยความ เขมขนในสถานะกาซหรอหนวยความเขมขนของมลพษอากาศ

หนวยความเขมขนในสถานะกาซทนยมใชและพบ ไดมาก มอย 2 หนวยทสำาคญคอ

3.1 ppm. ยอมาจาก part per million หรอสวนในลานสวน หรอ 1/106 สำาหรบในเรองของอากาศนยอมหมายความถงสวนของปรมาณสาร (ตวถกละลาย เชน กาชหรอไอระเหย) ตอปรมาณของอากาศ (ตวทำาละลาย) ลานสวน และเนองจากหนวย ppm. นมดวยกนหลายรปแบบ เชน ปรมาตรตอปรมาตร หรอ volume by volume (v/v) นำาหนกตอนำาหนก หรอ weight by weight (w/w) นำาหนกตอปรมาตร หรอ weight by volume (w/v) อยางไรกตาม โดยทวไปในเรองมลพษอากาศมกใชในรปของปรมาตรตอปรมาตร และบางทอาจเขยนตวยอใหชดเจนขนเปน ppmv




3.2mg/m3 ยอมาจาก milligram per cubic meter หรอมลลกรมตอลกบาศกเมตร สำาหรบในเรองของอากาศนยอมหมายถงปรมาณหรอนำาหนกของสาร (ตวถกละลาย เชน กาชหรอไอระเหย ซงมหนวยเปนมลลกรม) ตอปรมาตรของอากาศ (ตวทำาละลาย) หนงลกบาศกเมตร

ตวอยางของหนวยความเขมขน เชน จากการเกบตวอยางอากาศในบรเวณสถานททำางาน เพอสงเขาหอง ปฏบตการใหทำาการวเคราะหพบวามไอระเหยของ Toluene ในบรเวณสถานททำางานดงกลาวเทากบ 800 mg/m3 (จากนยามขางตน นนหมายความวา ผลการตรวจวเคราะหอากาศจากหองปฏบตการพบวามนำาหนกของไอระเหย Toluene เทากบ 800 มลลกรมตอปรมาตรของอากาศหนงลกบาศกเมตร หรอในปรมาตรของอากาศหนงลกบาศกเมตรมนำาหนกของไอระเหย Toluene เทากบ 800 มลลกรม)

และเมอทำาการศกษาเรองคามาตรฐานของสารเคมในอากาศบรเวณสถานททำางานของ OSHA (Occupational

Health and Safety Administration) ประเทศสหรฐอเมรกา ซงกำาหนดไวใหมคาไดไมเกน 200 ppm. (ดงนนจากนยามขางตน นนหมายความวาจากคามาตรฐานของ OSHA กำาหนดใหมปรมาตรของไอระเหย Toluene ไดไมเกน 200 สวนตอปรมาตรอากาศลานสวน หรอในปรมาตรอากาศลานสวน มปรมาตรของไอระเหย Toluene ไดไมเกน 200 สวน)

จากต วอย า งข า งตนจะ เหนได ว า ไมสามารถ เปรยบเทยบกนไดโดยตรงเนองจากเปนคนละหนวยกน ดงนนจำาเปนตองมการเปลยนหนวยความเขมขนใหอย ในหนวยเดยวกนกอน

โดยการเปลยนหนวยความเขมขนในสถานะกาซ หรอหนวยความเขมขนของมลพษอากาศจาก ppm. เปน mg/m3 สามารถทำาไดโดยใชสมการดงน

ppm.=((mg/m3✕22.4)/mw.)(T/273)(1/P) ..................................................................สมการท(3)

โดยท mw. คอนำาหนกโมเลกลของสาร (หรอตว ถกละลายหรอมลพษทตองการทราบคา)

T คออณหภมของบรรยากาศมหนวยเปน เคลวน (K)

P ค อความดนบรรยากาศมหน วย เปนบรรยากาศ (atm.)

สมการท (3) ขางตนเปนสมการทสามารถเปลยนหนวยความเขมขนของมลพษอากาศไดในทกอณหภม และความดนของบรรยากาศ (เนองจากปรมาตรอากาศจะแปรเปลยนตามอณหภมและความดนของบรรยากาศ ดงนนในเรองมลพษอากาศตวแปรเกยวกบอณหภมและ

ความดนจงมความสำาคญ) เพอเพมความเขาใจเกยวกบสมการท (3) สามารถอธบายทมาไดดงน

เมอตองการเปลยนหนวยจาก Z ppm. ใหเปน mg/m3 ท STP

กอนอนตองขอทบทวนความรวชาเคมชนมธยมปลายกอน คำาวา STP ยอมาจาก Standard Temperature Pressure นนคอทอณหภมและความดนมาตรฐาน ซงกำาหนดไวคอทความดน 1 บรรยากาศและอณหภม 0 องศาเซลเซยส หรอเทากบ 273 เคลวน (อยาลม ในการคำานวณเกยวกบกฎของกาซ หนวยของอณหภมทใชตองเปนหนวยเคลวนเสมอ)

จากนยามคำาวา ppm. ทกลาวขางตนนนคอ

1 ppm. = 1 ลตรมลพษ/106 ลตรอากาศ

เพราะฉะนนจากโจทย Z ppm. = Z ลตรมลพษ/106 ลตรอากาศ

ดงนนในการเปลยนหนวย ppm. ใหเปน mg/m3 จงจำาเปนตองดำาเนนการสองขนตอนคอ

- ขนตอนทหนงตองเปลยนหนวยมลพษ 1 ลตรใหเปนมลลกรม

- ขนตอนทสองตองเปลยนอากาศ 106 ลตร ใหเปนลกบาศกเมตร




ขนตอนทหนง เปลยนหนวยมลพษ 1 ลตรใหเปนมลลกรม สามารถดำาเนนการดงน

จากความรวชาเคมชนมธยมปลาย เราทราบวาท STP

กาซ 1 โมล มปรมาตรเทากบ 22.4 ลตร

นนคอ กาซ 22.4 ลตร = 1 โมล

ดงนน กาซ Z ลตร = Z/22.4 โมล

นอกจากน กาซ 1 โมลหนกเทากบนำาหนกโมเลกล (mw.) 1 กรม

ดงนน กาซ Z/22.4 โมลจงหนกเทากบ (Z ✕ mw.)/22.4 กรม

เนองจาก 1 กรม เทากบ 103 มลลกรม

ดงนนแปลงหนวยขางตนไดเทากบ (Z ✕ mw. ✕ 103)/22.4 มลลกรม

จะเหนไดวาสามารถเปลยนหนวยมลพษจากลตรใหเปนมลลกรมไดแลว

ขนตอนทสอง ตองเปลยนปรมาตรอากาศจาก 106 ลตร ใหเปนลกบาศกเมตร ดงน

เนองจาก 1 ลกบาศกเมตรเทากบ 103 ลตร

ดงนน 106 ลตรจงเทากบ 103 ลกบาศกเมตร

นนคอความเขมขนของมลพษอากาศ Z ppm. จงเทากบ

((Z ✕ mw. ✕ 103)/22.4) มลลกรม/103 ลกบาศกเมตร

เมอตด 103 ออก ทงเศษและสวน จะได

(Z ✕ mw.)/22.4 มลลกรม/ลกบาศกเมตร

หรอกลาวไดวา

มลลกรม/ลกบาศกเมตร (mg/m3) = (ppm. ✕ mw.)/22.4

เมอยายขางสมการ

ppm.=((mg/m3

✕ 22.4)/mw.) ..................................................................สมการท(4)

ซงตรงกบสมการท (3) เนองจากท STP กำาหนดใหความดนเทากบ 1 บรรยากาศ และอณหภมเทากบ 273 เคลวน ดงนน สองพจนหลงของสมการท (3) จงมคาเทากบ 1

จะเหนไดวา สมการท (4) สามารถใชไดเฉพาะในกรณท STP เทานน

ดงนน เมอสภาพของกาซหรออากาศทไมไดอยท STP จงตองมการปรบคาปรมาตรอากาศ ตามความดน และอณหภมทตองการทราบคา โดยใชความรวชาเคมชนมธยมปลาย เรองกฎรวมของกาซ ซงมาจากกฎของบอยสและ กฎของชารล คอ

(P1 ✕ V1)/T1=(P2✕ V2)/T2 ..................................................................สมการท(5)




เมอเราทราบวาท STP ความดนเทากบ 1 บรรยากาศและอณหภม เทากบ 273 เคลวน และปรมาตรของกาซ 1 โมล มคาเทากบ 22.4 ลตร หรอ

ในทน P1 = 1, V1 = 22.4, T1 = 273 เมอแทนคาลงในสมการท (5)

จะได (1 ✕ 22.4)/273 = (P2 ✕ V2)/T2

กรณตองการทราบปรมาตรอากาศ (V2) ทความดน (P2) อณหภม (T2)

ยายขางสมการได V2 = 22.4 (1/P2) (T2/273)

สรปไดวาในกรณทตองการหาคาปรมาตรอากาศ (V) ทความดน (P) อณหภม (T) ใดๆ

V=22.4(1/P)(T/273) ..................................................................สมการท(6)

เมอรวมสมการท (4) และสมการท (6) เขาดวยกนจะไดเปนสมการท (3) และนคอทมาของสมการท(3)

อยางไรกตามในทางปฏบตคามาตรฐานมลพษอากาศ

มกอางองท NTP หรอ Normal Temperature Pressure คอทความดน 1 บรรยากาศ และอณหภม 25 องศาเซลเซยส (298 เคลวน) ดงนนในการเกบตวอยางมลพษอากาศจง

ตองปรบแกไขคาใหอยในสภาพดงกลาวอยแลว ในการ เปรยบเทยบกนระหวาง ppm. กบ mg/m3 จงมกอยทสภาพ NTP เราจงสามารถปรบสมการท (3) ใหใชกรณสภาพ NTP ไดดงน

ppm. = ((mg/m3 ✕ 22.4)/mw.) (298/273) (1/1)

จะได ppm. = ((mg/m3 ✕ 22.4)/mw.) (1.09157)

หรอppm.=(mg/m3 ✕ 24.45)/mw. ..................................................................สมการท(7)

สมการท (7) เปนสมการทมกถกใชบอยในกรณทตองการเปรยบเทยบกบคาตามมาตรฐานตางๆ

ดงนนจากตวอยางขางตน การเกบตวอยางอากาศในบรเวณสถานททำางาน เพอสงเขาหองปฏบตการใหทำาการวเคราะหพบวามไอระเหยของ Toluene ในบรเวณสถานท

ทำางานดงกลาวเทากบ 800 mg/m3 จงตองแปลงคา 800 mg/m3 ใหเปนคา ppm. โดยใชสมการท (7) ไดดงน (คา mw. ของ Toluene เทากบ 92)

ppm. = (800 ✕ 24.45)/92

= 212.6

เมอเปรยบเทยบกบคามาตรฐานของ OSHA ประเทศสหรฐอเมรกาซงกำาหนดไวใหมคาไดไมเกน 200 ppm. ดงนนไอระเหยของ Toluene จงมคาเกนมาตรฐาน

สรปไดวาหนวยความเขมขนในสถานะกาซหรอ หนวยความเขมขนของมลพษอากาศนน ppm. ไมเทากบ mg/m3 แตสามารถคำานวณเปลยนหนวยท NTP จากสมการท (7) ขางตน คอ

ppm. = (mg/m3 ✕ 24.45)/mw.




มขอสงเกตวา การเปลยนหนวยดงกลาวจำาเปน ตองรชนดของสารเคม หรอมลพษทตองการเปลยนหนวยดวย เพราะจากสมการตองใชคานำาหนกโมเลกลของสาร (mw.) นนๆ ในการคำานวณ

เอกสารอางองกรมควบคมมลพษ. (2550). หลกการตรวจวดและขนตอน การปรบเทยบสำาหรบการตรวจวดคณภาพอากาศ. กรงเทพฯ: บรษทสหมตรพรนตงแอนพลบลสซง จำากด.วนทน พนธประสทธ. (2548). เอกสารการสอนชดวชา สขศาสตรอตสาหกรรมพนฐาน. นนทบร: โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ. (2551). เอกสารการสอน ชดวชาสขศาสตรอตสาหกรรม: การประเมน. นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. Edward, W. Finuance. (1993). Definition Conversion and Calculations for Occupational Safety and Health Professionals. Florida: CRC Press, Inc.MacKenzie Leo Davis and David, A. Cornwell. (1985). Introduction to Environmental Engineering, PWS Engineering.Michael, S. Bisesi, & Jame, P. Kohn. (1995). Industrail Hygiene evaluation Methods. Florida: CRC Press, Inc.

ท น โ ล ก เ ท ค โ น โ ล ย


Technology Update

เซลลมะเรงทอยในกระแสโลหต รองศาสตราจารย ดร.ศรศกด สนทรไชย D.Sc.


นกวทยาศาสตรทศกษาเกยวกบมะเรงและแพทยไดพยายามคนคดวธการตรวจหาโรคมะเรงจากเลอด ซง จะทำาใหพบเซลลมะเรงทกำาลงแพรกระจายได อปกรณทเปนนวตกรรมนไดรบการพฒนาขนโดยกลมนกวทยาศาสตรท โรงพยาบาลฮารวารด/แมสซาช เซทท (Harvard/ Massachusetts General Hospital) โดยสถาบนวจย สครปป (The Scripps Research Institute) และศนย ชนนำาอนๆ ไดพยายามหาวธการตรวจจบเซลลมะเรงกอนทจะ แพรกระจายไปยงอวยวะอนๆ โดยการคนหาเซลลมะเรงทอยในกระแสโลหต (Circulating Tumor Cells; CTCs) ทามกลางเซลลตางๆ ในกระแสโลหตเปนพนลานเซลล

CTCs ทำาใหทราบถงกลไกการแพรกระจายของเซลลมะเรง ซงเซลลมะเรงจะแพรกระจายจากจดกำาเนด

ไปยงเนอเยอและอวยวะทอยไกลๆ การคนพบนจงเหมอนเปนลายพมพนวมอ (Fingerprints) ทเปนจดเรมตนของ การปฏวตทางการแพทยทแมนยำา มความเทยงตรง และใชเปนวธตรวจคดกรองมะเรงทเหมาะสมกบการใชในผปวย ดร.ปเตอร คหน (Dr. Peter Kuhn) หวหนาสถาบนวจย สครปป ศนยมะเรงทางการแพทย (Physical Oncology Center) ทลาโจลลา แคลฟอรเนย (La Jolla, CA) กลาววา ”อาจเปรยบเทยบไดวา เรากำาลงอยในตอนใกลรงของวนใหม ในการคนหาวธการทใหแสงสวางตอววฒนาการของการ ตรวจหาโรคมะเรงในผปวยแตละคน„

ดร.คหนกลาววา ในขณะทเลอดไหลเวยนไปทวรางกายดวยความเรว 1 รอบตอวนาท ทำาใหเซลลมะเรงไหลไปทวรางกาย ซงวธการนจะคนพบไดแมวา เซลลมะเรง จะเรมเกดขนมาใหมในปอด เตานม ตอมลกหมาก รงไข และตบ เซลลเหลานตองการเลอดเพอเปนแหลงอาหาร และทางเขาไปสระบบไหลเวยนโลหต ดร.คหนและคณะไดคนพบวา เซลลทอยในสภาวะทเปนของเหลว (Liquid-Phase Cells) ซงเปนเลอดใชเปนเครองมอทจะวนจฉยมะเรงไดอยางรวดเรว และถกตอง และสามารถทำานายไดดกวาเดมวา ผปวยจะตอบสนองตอการรกษามะเรงไดอยางไร

จากการท CTCs คนหาไดยากและมขนาดเลก คณะนกวจยจงไดพฒนาเทคโนโลยทเรยกวา ระบบไมโคร




อเลกทรอนกเมแคนนคอล (Microelectromechanical Systems; MEMS) ทใชตวจบเซลลมะเรงทเปนชปหรอ โพรบ (Chip-Based Probes) ซงไดพฒนาขนทศนยวสด ไบโอเมมส (BioMEMS Resource Center) ของโรงพยาบาลแมสซาชเซทท (Massachusetts General Hospital) ในเมองบอสตน นกวศวกรชวภาพ (Bioengineer) เมหเมท โทนเนอร (Mehmet Toner) ไดพฒนา MEMS ทประกอบดวย อางซลโคน (Silicon Chamber) ทมคอลมนขนาดเลก (Miniscule Columns) จำานวนเปนพนๆ ชนทรวบรวม และแยกเซลลมะเรงออกจากตวอยางเลอด หลงจากนนอปกรณชป CTC (CTC-Chip Device) จะทำาหนาทตรวจหาเซลลมะเรงเหมอนเขมทปราศจากความเจบปวด (Painless Pinprick) ซงแพทยใชในการผาตด

โทนเนอรกลาววา “เทคโนโลยใหมๆ ทกำาลงเตบโตอยางรวดเรวมวตถประสงคเพอคนหาและวเคราะห CTCs ทมศกยภาพทจะทำานายกระบวนการเกดมะเรงเพอการตดตาม จดการและรกษามะเรง

ดร.คหนกลาวถงวธการทจะใชในการเตรยมตวอยางเลอดอาจทำาโดยการเพมหรอไมเพมจำานวนเซลลกได โดยวธการตางๆ กอนการตรวจหาเซลลมะเรง คณะวจยของ ดร.คหนเลอกใชวธการทไมตองเพมจำานวนเซลลกอน (Pre-Enrichment Step) ซงทกวธนนเกยวของกบขนตอนของการตรวจหาเซลลมะเรงทจะใหผลบวก และการวเคราะหหาตวชวดทางชวภาพ หรอไบโอมารคเกอร (Biomarker) เพอไปตดฉลาก (Labelling) บนผวของ CTCs ซงจะชวย ในการวนจฉยและทำานายการเกดมะเรง

โทนเนอรไดรบรางวลในดานวศวกรรมชวภาพ (ASME’s Y.C. Fung Faculty Award in Bioengineer-ing) และไดตพมพผลการศกษาของเขาทเกยวของกบ การปรบปรงตวจบเซลลมะเรงหรอชป CTC (CTC-Chip) ในบทความ Science: Translational Medicine โดยการประดษฐโพรบ (Probe) เพอตรวจจบเซลลมะเรงในเลอด ไดอยางรวดเรวกวาเดมรวมกบการใชไบโอมารคเกอรทมความเฉพาะเจาะจงตอมะเรงบนผวของ CTCs โทนเนอรกลาววา การออกแบบใหมนจะลดเวลาทใชในการตรวจวดหาเซลลมะเรงจาก 4 ชวโมงเปน 2 ชวโมงหรอนอยกวานน

ภาพขยายทไดจากกลองฟลออเรสเซนตเรองแสงของกลมเซลลมะเรงทอยในกระแสโลหตทใชโพรบคนหา CTCs ทตดฉลากดวยไบโอมารคเกอรเรองแสง

ทมา: Kuhn.scripps.edu

ดร.คหนทเปนผนำาในทม CTC ของสถาบนวจย สครปปไดทำาการทดลองทางคลนกในมนษยเพอการวเคราะห

ท น โ ล ก เ ท ค โ น โ ล ย


Technology Update

หา CTCs ซงจะตอบคำาถามมากมายทเกยวกบเซลลมะเรง ดร.คหนกลาววา ทกประเดนทไดจากงานวจย CTCs ตองทำาตอไปหลงจากการทดสอบนไดผานการรบรองของสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

โทนเนอรกลาววา ในอนาคตเราจะเหนการทดสอบใหมๆ หลายชนทมความไวและความจำาเพาะตอการแยก CTCs จากผปวย ซงจะเปดเผยความลกลบทางชวภาพ ของกระบวนการแพรกระจายของเซลลมะเรงในผปวย แตละคน เทคโนโลยนจะทำาใหการทดสอบหาเซลลมะเรงทำาไดงาย ราคาถก และรวดเรวกวาเดม และใชวสดทไม ยงยากนก

โดยสรปแลว การทดสอบหา CTCs เปนการทดสอบอยางงายทใชเลอด ซงจะชวยนกมะเรงวทยา (Oncologist) ในการประเมนความกาวหนาของการเกดมะเรงทแพรกระจายของเตานม ลำาไสใหญ และตอมลกหมาก ซงไดรบ

การรบรองจากสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเพอการตรวจหา CTCs โดยมผลของการทดสอบดำาเนนการทคลนกเมโย (Mayo Clinic) ซงนกเซลลวทยา และพยาธแพทยยอมรบ ทำาใหมนใจในคณภาพ นอกจากนพยาธแพทยและนกวทยาศาสตรทคลนกเมโยยงสามารถใหคำาปรกษาในการใชการตรวจวธนได การทดสอบหา CTCs วธนไดรบการยกยองวา เปน 1 ใน 5 ของเทคโนโลยทางการแพทยชนนำา ของป 2556

เอกสารอางองhttps://www.asme.org/.../top-5-medical-technology- innovat... คนคนเมอวนท 3 มกราคม 2557www.mayomedicallaboratories.com/articles/ features/ctc/ คนคนเมอวนท 3 มกราคม 2557




คำ�แนะนำ�ก�รเขยนบทคว�มสงเผยแพรในว�รส�รคว�มปลอดภยและสขภ�พ

2.3 บทคดยอ(Abstract) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ มความยาวไมเกน 250 คำา ประกอบดวยวตถประสงคการวจย วธดำาเนนการวจย ผลการวจย และขอเสนอแนะการวจย ทงนชอตำาบล อำาเภอ จงหวด หนวยงานและสถานทตางๆ ในบทคดยอภาษาองกฤษใหใชตวสะกดทเปนภาษาทางการ

2.4 คำ�สำ�คญ(Keyword) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ อยางละไมเกน 6 คำา ทเหมาะสมสำาหรบนำาไปใชสบคนในระบบฐานขอมลทคดวาผทสบคนบทความนควรใช และคนดวยเครองหมาย ” / „ ระหวางคำา

2.5 เนอเรอง ประกอบดวย 2.5.1 บทนำ�(Introduction) บอกถงความ

เปนมาและความสำาคญของปญหาการวจย วรรณคดเฉพาะ ทเกยวของกบจดมงหมายของการศกษา วตถประสงคของการวจย และสมมตฐานการวจย (ถาม) ซงควรเขยนในรปของความเรยงใหเปนเนอเดยวกน

2.5.2 วธดำ�เนนก�รวจย (ResearchMethodology) ประกอบดวย รปแบบการวจย ประชากรและตวอยางการวจย เครองมอการวจย การเกบขอมลหรอการทดลอง และการวเคราะหขอมล กรณทเปนการวจยในคน ใหใสเรองการใหคำายนยอมสำาหรบงานวจยของผถกวจย และผานความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมในงานวจย หรอคณะกรรมการวจยในคนของสถาบนตางๆ ดวย

รายละเอยดการเขยนบทความ1. บทความวชาการ เปนบทความทรวบรวมหรอ

เรยบเรยงจากหนงสอ เอกสาร ประสบการณ หรอเรองแปล หรอแสดงขอคดเหน หรอใหขอเสนอแนะทเปนประโยชน มคณคาทางวชาการ เพอเผยแพรความรในดานความปลอดภย และดานสขภาพ มความยาวไมเกน 5 หนากระดาษ A4 ทรวมภาพและตารางแลว บทความวชาการควรประกอบไปดวย ชอเรอง ชอผเขยนทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ พรอมทงวฒการศกษาสงสด ตำาแหนงทางวชาการ (ถาม) และสถานททำางานของผเขยน คำานำา เนอเรอง บทสรป กตตกรรมประกาศ (ถาม) เอกสารอางองตามแบบททางวารสารกำาหนด และ ภาคผนวก (ถาม)

2. บทความวจย มความยาวประมาณ 7 - 12 หนากระดาษ A4 ทรวมภาพ ตาราง เอกสารอางอง และภาคผนวกแลว เปนบทความทประกอบไปดวย

2.1 ชอเรอง(Title) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ไมควรใชคำายอ

2.2 ชอผวจย (Authors) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ พรอมทงวฒการศกษาสงสด ตำาแหนงทางวชาการ (ถาม) และสถานททำางาน กรณวทยานพนธ ใหใสชออาจารยทปรกษาวทยานพนธหลกทงภาษาไทยและภาษาองกฤษดวย พรอมตำาแหนงทางวชาการทใชคำาเตม และสถานททำางาน

ค า แ น ะ น า ก า ร เ ข ย น บ ท ค ว า ม ส ง เ ผ ย แ พ ร ใ น ว า ร ส า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย แ ล ะ ส ข ภ า พ


2.5.3 ผลก�รวจย(Results) ใหครอบคลม

วตถประสงคการวจย

2.5.4 อภปร�ยผล(Discussions)

2.5.5 สรปและขอเสนอแนะ(Conclusion

and Recommendations)

2.6 กตตกรรมประก�ศ(Acknowledgement)

(ถาม) ระบแหลงทนหรอผมสวนสนบสนนในการทำาวจยให

ประสบผลสำาเรจ

2.7 เอกส�รอ�งอง (References) ตามแบบท

ทางวารสารกำาหนด

2.8 ภ�คผนวก (ถาม)

การพมพบทความบทความทเสนอตองพมพลงบนกระดาษขนาด A4

พมพหนาเดยว โดยมรายละเอยดการพมพ ดงน

1. ตวอกษรทใช พมพดวย Microsoft Word for

Windows โดยในภาษาไทยใชตวอกษรแบบ ”Angsana

New„ และภาษาองกฤษใชตวอกษรแบบ ”Time New

Roman„ โดย

1.1 ชอเรอง อยกงกลางหนาและตวอกษรใช

ตวเขม โดยภาษาไทยใชตวอกษรขนาด 18 และภาษาองกฤษ

ใชตวอกษรขนาด 12

1.2 ชอผเขยน อยกงกลางหนาและตวอกษรใช

ตวปกต โดยภาษาไทยใชตวอกษรขนาด 16 และภาษาองกฤษ

ใชตวอกษรขนาด 10

1.3 บทคดยอ ตวอกษรใชตวเอนไมเขม โดย

ภาษาไทยใชตวอกษรขนาด 16 และภาษาองกฤษใช

ตวอกษรขนาด 12

1.4 เนอเรอง กตตกรรมประก�ศ และภ�ค

ผนวก ตวอกษรใชตวปกต สวนของชอหวขอและหวขอยอย

ใชตวเขม โดยภาษาไทยใชตวอกษรขนาด 16 และภาษา

องกฤษใชตวอกษรขนาด 10

1.5 เอกส�รอ�งอง ตวอกษรใชตวปกตและ

ตวเอน ตามแบบททางวารสารกำาหนด โดยภาษาไทยใชตว

อกษรขนาด 16 และภาษาองกฤษใชตวอกษรขนาด 10

2. การตงคาหนากระดาษ กำาหนดขอบบน 3 เซนตเมตร

ขอบลาง 2.5 เซนตเมตร ดานซาย 3 เซนตเมตร และดานขวา

2.5 เซนตเมตร สวนการพมพยอหนา ใหหางจากเสนกนขอบ

กระดาษดานซาย 1.5 เซนตเมตร

3. การกำาหนดเลขหวขอ หวขอใหญใหชดซายตด

เสนกนขอบกระดาษ หวขอยอยใชหวขอหมายเลข เลขขอ

ระบบทศนยม เลขตามดวยวงเลบ ตวอกษร และเครองหมาย

” - „ กำากบหวขอ ตามระดบหวขอ ดงน

1. …

1.1 …

1.1.1 …

1) …

ก. ... (กรณภาษาไทย) หรอ a. … (กรณภาษา

องกฤษ)

- …

4. ตารางและภาพประกอบ (Tables and Illus-

trations) ระบชอตารางไวเหนอตารางแตละตาราง และ

ระบชอภาพแตละภาพไวใตภาพนนๆ เวนบรรทดเหนอ

ชอตารางและเหนอรปภาพ 1 บรรทด และเวนใตตารางและ

ใตชอภาพ 1 บรรทด และจดเรยงตามลำาดบหรอหมายเลข

ทอางถงในบทความ คำาบรรยายประกอบตารางหรอ

ภาพประกอบควรสนและชดเจน ภาพถายใหใชภาพขาวดำา

ทมความคมชด ขนาดโปสการด สวนภาพเขยนลายเสนตอง

ชดเจน มขนาดทเหมาะสม และเขยนดวยหมกดำา กรณคดลอก

ตารางหรอภาพมาจากทอน ใหระบแหลงทมาใตตารางและ

ภาพประกอบนนๆ ดวย




การอางองและเอกสารอางองการอางองเอกสารใชระบบ APA (American Psychological Association) ป 2001 โดยมรายละเอยดดงน1. การอางองในเนอเรอง ใชการอางองแบบนาม-ป (Author-date in-text citation) กรณอ�งองเมอสนสดขอคว�มทตองก�รอ�งอง ใหใสชอผแตงและปทพมพไวในวงเลบตอทายขอความนน ดงน กรณผเขยนคนเดยว ภ�ษ�ไทย (ชอและนามสกลผ เขยน, ป ) เชน (บญธรรม

กจปรดาบรสทธ, 2540) ภ�ษ�องกฤษ (นามสกลผเขยน, ป) เชน (Clark, 1999) กรณผเขยนนอยกว�6คน ภ�ษ�องกฤษ ใหใสนามสกลผเขยน และคนระหวางผเขยนคนกอน

สดทายกบคนสดทายดวยเครองหมาย ”&„ แลวตามดวยปทพมพ เชน (Fisher, King, & Tague, 2001)

ภ�ษ�ไทย ใหใสชอและนามสกลทกคนและคนระหวางผเขยน คนกอน สดทายกบคนสดทายดวยคำาวา ”และ„ แลวตามดวยปท พมพ เชน (พรทพย เกยรานนท, พาณ สตกะลน และวรางคณา ผลประเสรฐ, 2549)

กรณผเขยนม�กกว�6คน ภ�ษ�องกฤษ ใหใสนามสกลผเขยนคนท 1 แลวตามดวย ”et al„ และปทพมพ เชน (Sasat et al., 2002)

ภ�ษ�ไทย ใหใสชอและนามสกลคนท 1 แลวตามดวย ”และคณะ„ และปทพมพ เชน (วรางคณาผลประเสรฐ และคณะ, 2550)

กรณแหลงอ�งองม�กกว�1แหง ใหคนระหวางแหลงทอางองแตละแหงดวยเครองหมาย ” ; „ เชน (Clark, 1999; Fisher, King, & Tague, 2001)

กรณขอมลท�งอเลกทรอนกส ภ�ษ�องกฤษ (นามสกลผเขยน, ป) เชน (Bateman, 1990) ภ�ษ�ไทย (ชอและนามสกลผเขยน, ป) เชน (พาณ สตกะลน, 2550) กรณอ�งองหลงชอผแตงหน�ขอคว�ม ใหใสปทพมพไวในวงเลบตอทายชอผแตง แลวจงตามดวยขอความ

ทตองการอาง เชน Brown (2006) ขอความ… หรอ พรทพย เกยรานนท (2549) ขอความ…2. การอางองทายบทความ ใหเขยนเอกสารอางองทายบทความ ดงน 2.1 เรยงลำาดบเอกสารภาษาไทยกอนภาษาองกฤษ 2.2 เรยงลำาดบตามอกษรชอผเขยน ภาษาไทยใชชอตน สวนภาษาองกฤษใชชอสกลในการเรยงลำาดบ 2.3 รปแบบการเขยนและการใสเครองหมายวรรคตอนใหถอตามตวอยาง ดงตอไปน 2.3.1หนงสอ: ชอผเขยน. (ปทพมพ). ชอหนงสอ. ชอเมอง: ชอโรงพมพ. เชน ภ�ษ�ไทย:

สราวธ สธรรมาสา. (2547). ก�รจดก�รมลพษท�งเสยงจ�กอตส�หกรรม. กรงเทพมหานคร: ซ แอน เอส พรนเตงจำากด. ภ�ษ�องกฤษ:

Smith, C.M., & Maurer, F.A. (2000). Communityhealthnursing:Theoryandpractice (2nd ed.). Philadelphia: W.B. Saunder company.Dougherty, T.M. (1999). Occupational Safety and Health Management. In L.J. DiBerardinis (Ed.), Handbook ofOccupationalSafetyandHealth. New York: John Wiley & Sons, Inc.Atkinson, R. (Ed.). (1984). Alcoholanddrugabuseinoldage. Washington, DC: American Psychiatric Press.

ค า แ น ะ น า ก า ร เ ข ย น บ ท ค ว า ม ส ง เ ผ ย แ พ ร ใ น ว า ร ส า ร ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย แ ล ะ ส ข ภ า พ


2.3.2 ว�รส�ร: ชอผเขยน. (ปทพมพ). ชอเรอง. ชอว�รส�ร, ปท(ฉบบท), เลขหนา. เชน ภ�ษ�ไทย:

รงทพา บรณะกจเจรญ. (2548). ททำางานนาอย นาทำางาน. ว�รส�รสภ�ก�รพย�บ�ล, 20(3), 19-24. ภ�ษ�องกฤษ:

Brown, E.J. (1998). Female injecting drug users: Human immuno deficiency virus riskbehavior and intervention needs. JournalofProfessionalNursing, 14(6), 361-369.Shimizu, T., & Nagata, S. (2006). Relationship between job stress and self-related health among Japanese full-time occupational physicians. EnvironmentalHealthandPreventiveMedicine, 10(5), 227-232.McDonald, D.D., Thomas, G.J., Livingston, K.E., & Severson, J.S. (2005). Assisting older adults to communicate their postoperative pain. ClinicalNursingResearch, 14(2), 109-125.Sasat, S., et al. (2002). Self-esteem and student nurses: A cross-cultural study of nursing students in Thailand and UK. NursingandHealthSciences, 4, 9-14.

2.3.3 สงพมพหรอว�รส�รทเรมนบหนงใหมในแตละฉบบ: ใหใสรายละเอยด วน เดอน ป ตามความจำาเปน และในภาษาไทยใหใสคำาวา ”หนา„ กอนเลขหนา สวนภาษาองกฤษใชอกษร ”p„ สำาหรบหนาเดยว และ ”pp„ สำาหรบหลายหนา เชนMorganthau, T. (1997). American demographics 2000: The face of the future. Newsweek, January 27, pp. 58-60.

2.3.4 วทย�นพนธ: ชอผทำาวทยานพนธ. (ปทพมพ). ชอเรอง. ระดบวทยานพนธ, ชอมหาวทยาลย, เมอง. เชน ภ�ษ�ไทย:

วไล อำามาตยมณ. (2539). ก�รพฒน�ก�รพย�บ�ลเปนทมในหอผปวยโรงพย�บ�ลเชยงร�ยประช�นเคร�ะห. วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ภ�ษ�องกฤษ:Wilfley, D.E. (1989). Interpersonal analysis of bulimia: Normal weight and obese. Unpublished doctoral dissertation, University of Missouri, Columbia.

2.3.5 โปสเตอร(Postersession): เชน Rudy, J., & Fulton, C. (1993, June). Beyondredlining:Editingsoftwarethatworks. Poster session presented at the annual meeting of the Society for Scholarly Publishing, Washington, DC.

2.3.6 เอกส�รประกอบก�รประชมวช�ก�ร(ProceedingofMeetingandSymposium): เชน Cynx, J., Williams, H., & Nottebohm, F. (1992). Hemispheric differences in avian song discrimination. ProceedingsofNationalAcademyofSciences, USA, 89, 1372-1375.

2.3.7 ขอมลท�งอเลกทรอนกส:

Online periodical: Author, A.A., Author, B.B., & Author, C.C. (year). Title of article. TitleofPeriodical, xx, xxxxxx. Retrieved month day, year, from source. เชน VandenBos, G., Knapp, S., & Doe, J. (2001). Role of reference element in the selection of resources by psychology undergraduates. JournalofBibliographicResearch, 5, 117-123. Retrieved October 13, 2001, from http://jbr.org/articles.html

Online document: Author, A.A. (year). Titleofwork. Retrieved month day, year, from source. เชน Bateman, A. (1990, June). Teambuilding:Developmentaproductiveteam. Retrieved August 3, 2002, from http://www.ianr.unl.edu/pubs/Misc/cc352.html




การสงตนฉบบจำานวนตนฉบบทสง 3 ชด พรอมแผนบนทกขอมล

ทเปน CD หรอดสก (Diskette) ทชอไฟลจะตองเปนภาษาองกฤษเทานน โดยสงมาทกองบรรณาธการวารสารความ

ปลอดภยและสขภาพ สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ตำาบลบางพด อำาเภอ

ปากเกรด จงหวดนนทบร 11120

เกณฑการพจารณาคณภาพบทความ

บทความทไดรบการพมพเผยแพรจะตองไดรบการประเมนคณภาพจากผทรงคณวฒในสาขาวชานนๆ โดยกองบรรณาธการจะเปนผพจารณาผทรงคณวฒในการประเมน

และภายหลงการประเมน กองบรรณาธการจะเปนผพจารณาผลการประเมน และอาจใหผเขยนปรบปรงใหเหมาะสมยงขน และทรงไวซงสทธในการตดสนการพมพเผยแพรบทความในวารสารหรอไมกได โดยทงนกองบรรณาธการจะไมสงตนฉบบคน

การอภนนทนาการสำาหรบผเขยน

กองบรรณาธการจะอภนนทนาการวารสารฉบบท ผลงานของผเขยนไดรบการตพมพใหผเขยน จำานวน 3 เลม กรณมผรวมเขยนหลายคน จะมอบใหแกผเขยนชอแรกเทานน

วารสาร ความ ปลอดภย และ สขภาพ เปน วารสาร วชาการ ท บทความ จะ ตอง ผาน Peer Review ป หนง จะ พมพ เผย แพร 4 ฉบบ (3 เดอน ตอ ฉบบ) กอง บรรณาธการ และ Reviewer ประกอบ ดวย ผทรง คณวฒ ท มชอ เสยง ระดบ ประเทศ จาก มหาวทยาลย สโขทย ธร รมาธ ราช จฬาลงกรณ มหาวทยาลย มหาวทยาลย มหดล มหาวทยาลย ธรรมศาสตร มหาวทยาลย มหาสารคาม มหาวทยาลย บรพา มหาวทยาลย สงขลา นครนทร มหาวทยาลย เทคโนโลย พระจอมเกลา พระนครเหนอ สถาบน เทคโนโลย นานาชาต ส รน ธร กระทรวง สาธารณสข กระทรวง อตสาหกรรม กระทรวง แรงงาน สำานกงาน ประกน คณภาพ แหง ชาต และ สถาบน สง แวดลอม ไทย

วารสาร ความ ปลอดภย และ สขภาพ นอกจาก จะ ม จด เดน ท ม กอง บรรณาธการ และ Reviewer ท มชอ เสยง ระดบ ประเทศ แลว จด เดน อก ประการ คอ การ จด ทำา คอลมน โดย ผ ม ประสบการณ และ มนใจ วา จะ ตอง เปน ท พอใจ ของ ผ อาน อยาง แนนอน

ผ ใด สนใจ เขยน บทความ โปรด ศกษา รป แบบ การ เขยน

ไดท: http://healthsci.stou.ac.th

ใบสมครวารสารขาพเจา/หนวย งาน (กรณ สมคร ใน นาม องคกร)

....................................................................

...ม ความ ประสงค จะ สมคร เปน สมาชก วารสาร ความ ปลอดภย และ สขภาพ และ ขอ ให สง วารสาร ตาม ท อย ตอ ไป น

(โปรด ระบ ชอ ผรบ และ ราย ละเอยด ให ครบ ถวน และ ชดเจน สำาหรบ การ สง ไปรษณย)

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................วธ สมคร สมาชก

1. กรอก ขอมล ใน ใบ สมคร2.ชำ�ระเงน300บ�ท(ค�สม�ชกตอป)ท�ง

ธนาคาร กรง ไทย สาขา เมองทอง ธาน ชอ บญช ว.ความ ปลอดภย และ สขภาพ

เลข ท บญช 147-0-06808-7 (ออม ทรพย) หรอ ธนาณต สง จาย ใน นาม

รอง ศาสตรา จาร ยส ราว ธ ส ธร รมา สา

ปณ.หลกส3. สง หลก ฐาน การ ชำาระ เงน และ ใบ สมคร (เขยน ชอ ท อย ให ชดเจน) มา ท กอง บรรณาธการ วารสาร ความ ปลอดภย และ สขภาพ สาขา วชา วทยาศาสตร สขภาพ มหาวทยาลย สโขทย ธร รมาธ ราช ต.บาง พด อ.ปากเกรด จ.นนทบร 11120 เพอ จะ ได จด สง วารสาร ให ตอ ไป

ใบสมครวารสารความปลอดภยและสขภาพ

บรษท ท สนใจ ประชาสมพนธ สนคา กรณา โทรศพท แจง ความ สนใจ ท สาขา วชา วทยาศาสตร สขภาพ โทร. 0 2503 3610, 0 2504 8031-3 โทรสาร. 0 2503 3570

Documents

Vol. 6 No. 23 August - December 2013www.วารสารความปลอดภัยและสุขภาพ.com... · ปีที่ 6 ฉบับที่ 23 ประจำาเดือนสิงหาคม