www.blberza.com

Značaj objavljivanja finansijskih izvještaja za tržište kapitala

Darko LakićBanjalučka berza

darko.lakic@blberza.com

www.blberza.com

Izjava

Mišljenja izražena u prezentaciji su mišljenja predavača, koja nisu nužno jednaka stavovima institucije koju predstavlja. Nijedna od prezentovanih informacija nije preporuka za kupovinu ili prodaju određene hartije od vrijednosti. Autor prezentacije ne odgovara za moguće greške koje su nastale u prezentaciji, ili za moguća pogrešna tumačenja informacija iz prezentacije.

Investiranje u HOV je rizično i svaki investitor sam snosi rizik za svoje investicione odluke.

www.blberza.com

Članovi Banjalučke berze

www.blberza.com

Sadržaj prezentacije

Obaveza objavljivanja finansijskih i revizorskih izvještaja,

Izvršavanje obaveze objavljivanja,

Uticaj finansijskih izvještaja na cijena akcija na berzi,

Iskustva iz dosadašnje prakse u vezi objavljivanja finansijskih u revizorskih izvještaja.

www.blberza.com

Obaveza objavljivanja finansijskih (nerevidiranih) i revizorskih izvještaja

Zakon o tržištu hartija od vrijednosti (član 284):

Emitenti čije su hartije od vrijednosti emitovane javnom ponudom..., dužni su da objavljuju:

a) godišnje i polugodišnje finansijske izvještaje,b) revizorske izvještaje ako su dužni da vrše reviziju u

skladu sa propisima,c) .....

www.blberza.com

Obaveza objavljivanja revizorskih izvještaja

a) tromjesečne finansijske izvještaje u roku od 30 dana od posljednjeg dana u tromjesečju,

b) godišnje finansijske i poslovne izvještaje uključujući i konsolidovane izvještaje u roku od 60 dana po isteku poslovne godine,

c) revizorski izvještaj u roku o 5 dana od dana prijema tog izvještaja.

Emitent iz člana 167. stav 1. ovog zakona dužan je da dostavi Komisiji i berzi:

www.blberza.com

Obaveza objavljivanja revizorskih izvještaja (član 167 Zakona)

emituje akcije javnom ponudom,

ima više od 100 akcionara,

ima osnovni kapital najmanje 10 miliona KM, i

ima ukupan godišnji prihod najmanje 10 miliona KM.

Emitent koji ispunjava sljedeće uslove:

www.blberza.com

Pravilnik o izvještavanju ... (sl. GlasnikRS 89/07)

a) imaju manje od 100 akcionara i

b) akcije koje su emitovali nisu u vlasništvu investicionog fonda.

c) Emitenti iz stava 2. ovog člana obavezni su da umjesto revizorskog izvještaja objave mišljenje nadzornog organa o godišnjem finansijskom izvještaju.

Član 1.

Obavezu da sastavljaju i objavljuju polugodišnji finansijski i revizorski izvještaj nemaju emitenti hartija od vrijednosti čiji osnovni kapital iznosi manje od 3.000.000 KM i koji ispunjavaju sljedeće uslove:

www.blberza.com

Rokovi objavljivanja finansijskih izvještaja

godišnji finansijski izvještaji – 28.februar

polugodišnji finansijski izvještaji – 31.jul

kvartalni finansijski izvještaji – 30. april i 31. oktobar

www.blberza.com

Rokovi objavljivanja revizorskih izvještaja

pet dana od dana prijema revizorskog izvještaja,

najkasnije do kraja avgusta tekuće godine za finansijski izvještaj iz prethodne godine.

Pravilnik o izvještavanju.... – član 6:

Revizorski izvještaj dostavlja se Berzi u elektronskoj formi u roku od:

www.blberza.com

Obaveza emitenata sa Banjalučke berze

Mišljenje nadzornog odbora o

finansijskom izvještaju;

110

Revizorski izvještaj;

490

U skladu sa Pravilnikom o izvještavanju.......

www.blberza.com

Izvršavanje obaveze objavljivanja revizorskog izvještaja i mišljenja NO

Do 28.10.2008. Banjalučkoj berzi dostavljeno - 96 revizorskih izvještaja i - 6 mišljenja Nazornog odbora.

www.blberza.com

Izvršene revizije po revizorskim kućama

Delloite Banja Luka25

27%

Poslovni informator - revizija Bijeljina

1111%

Revidere Bijeljina9

9%

VralAudit Banja Luka

99%

Revisio Bijeljina7

7%

Control Review Banja Luka

44%

ostali21

23%KPMG Beograd

33%

EI Audit Banja Luka3

3%

EF revizor Banja Luka

44%

www.blberza.com

Izvršene revizije po revizorskim kućama

Delloite Banja Luka; 25; 26,04%

Poslovni informator - revizija Bijeljina; 11; 11,46%

Revidere Bijeljina; 9; 9,38%

VralAudit Banja Luka; 9; 9,38%

Control Review Banja Luka; 4; 4,17%

Revisio Bijeljina; 7; 7,29%

EF revizor Banja Luka; 4; 4,17%

Aditon Banja Luka; 2; 2,08%

EI Audit Banja Luka; 3; 3,13%

KPMG Beograd; 3; 3,13%

Manojlović doo Banja Luka; 2; 2,08%

Reviqual Istočno Sarajevo; 1; 1,04%

Revifin Bijeljina; 1; 1,04%Price Water House Coopers Beograd; 1; 1,04%

KPMG B-H Sarajevo; 1; 1,04%

Firera doo Banja Luka; 1; 1,04%

Vinčić Banja Luka; 1; 1,04%

Tomakant Gradiška; 2; 2,08%

Ernst & Joung Beograd; 2; 2,08%

Revizor Doboj; 2; 2,08%

DST Revizija Beograd; 1; 1,04%

BDO Revizija Zagreb; 1; 1,04%

RFR Prima Prijedor; 1; 1,04%

BL revizor; 1; 1,04%

Arfi Bijeljina; 1; 1,04%

www.blberza.com

Mišljenje revizora za 96 objavljenih revizija

pozitivno mišljenje; 67;

69,79%

mišljenje sa rezervom; 19;

19,79%

uzdržavajuće mišljenje; 6;

6,25%

negativno mišljenje; 4;

4,17%

www.blberza.com

Mišljenja po revizorskim kućama

Revizorska kućapozitivno mišljenje

mišljenje sa rezervom

uzdržavajuće mišljenje

negativno mišljenje ukupno

Delloite Banja Luka 8 13 4 0 25Poslovni informator-revizija Bijeljina 11 0 0 0 11Revidere Bijeljina 8 0 1 0 9VralAudit Banja Luka 6 2 0 1 9Revisio Bijeljina 6 0 0 1 7Control Review Banja Luka 3 1 0 0 4EF revizor Banja Luka 3 0 0 1 4

www.blberza.com

Mišljenja po revizorskim kućama (nastavak)

Revizorska kućapozitivno mišljenje

mišljenje sa rezervom

uzdržavajuće mišljenje

negativno mišljenje ukupno

EI Audit Banja Luka 2 1 0 0 3KPMG Beograd 3 0 0 0 3Aditon Banja Luka 2 0 0 0 2Ernst & Joung Beograd 2 0 0 0 2Manojlović doo Banja Luka 1 0 0 1 2Revizor Doboj 1 1 0 0 2Tomakant Gradiška 1 1 0 0 2Arfi Bijeljina 1 0 0 0 1BDO Revizija Zagreb 1 0 0 0 1BL revizor 1 0 0 0 1DST Revizija Beograd 1 0 0 0 1Firera doo Banja Luka 1 0 0 0 1KPMG B-H Sarajevo 0 0 1 0 1Price Water House Coopers Bgd 1 0 0 0 1Revifin Bijeljina 1 0 0 0 1Reviqual Istočno Sarajevo 1 0 0 0 1RFR Prima Prijedor 1 0 0 0 1Vinčić Banja Luka 1 0 0 0 1

www.blberza.com

Uticaj objavljivanja finansijskih izvještaja na kretanja cijena akcija na berzi

Efikasnost tržišta:

podrazumjeva da cijena akcija na berzi odražava sve informacije o tekućem i očekivanom poslovanju preduzeća

Finansijski izvještaji i planirani rezultati su osnovne informacije na osnovu kojih investitori donose odluke o ulaganju u određene akcije.

Da li je tržište kapitala RS efikasno ??

Efikasnost tržišta kapitala u periodima izrazitog optimizma ili izrazitog pesimizma ??

www.blberza.com

Indeksi BL berze Jan. 2006. – 29.okt 2008.

-50%0%

50%100%150%200%250%300%350%400%450%

Dec-05

Feb-06

Apr-06

Jun-06A

ug-06S

ep-06N

ov-06D

ec-06F

eb-07A

pr-07M

ay-07Jul-07A

ug-07O

ct-07N

ov-07Jan-08M

ar-08A

pr-08Jun-08Jul-08S

ep-08

BIRS FIRS

www.blberza.com

Iskustva iz dosadašnje prakse

Preduzeća sa službenog berzanksog tržišta (34) redovno izvršavaju obaveze objavljivanja revizorskih i finansijskih izvještaja;

Većina preduzeća sa slobodnog berzanskog tržišta još uvijek ne ispunjava obavezu objavljivanja revizorskih izvještaja;

BL berza preuzima nerevidirane finansijske izvještaje od APIF-a, za preduzeća koja ne dostave izvještaje direktno BL berzi;

Revizorski izvještaji uglavnom ne otkrivaju problem transfernih cijena u poslovanju sa povezanim licima, što je jedan od najvećih problema tržišta kapitala RS;

Nema reakcija nakon negativnih revizorskih izvještaja, izvještaja sa rezervom ili uzdržanih mišljenja;

www.blberza.com

Iskustva iz dosadašnje prakse... nastavak

Pojedine revizorske kuće dostavljaju izvještaje preduzeća samo u materijalnom obliku (odštampane izvještaje);

Preduzeća nemaju e-mail da dostave izvještaj;

Preduzeća objavljuju revizorske izvještaje relativno kasno (u prosjeku krajem juna);

Revizorski izvještaji se rijetko objavljujau na engleskom jeziku;

www.blberza.com

Sugestije revizorskim kućama

Dostavljajte revizorske izvještaje emitentima i u elektronskom obliku;

Sugerišite emitentima da se revizorski izvještaji objave u skladu sa zakonskom regulativom;

Dostavljajte revizorske izvještaje emitentima i na engleskom jeziku;

www.blberza.com

Banjalučka berzaPetra Kočića bb,

78000 Banja LukaTel: + 387 51 326 041Fax: + 387 51 326 056

www.blberza.com

Hvala na pažnji!

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

TGT a.d. Laktaši (01.01.2006 - 06.04.2008)

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,002

6.1

.20

06

26

.3.2

00

6

26

.5.2

00

6

26

.7.2

00

6

26

.9.2

00

6

26

.11

.20

06

26

.1.2

00

7

26

.3.2

00

7

26

.5.2

00

7

26

.7.2

00

7

26

.9.2

00

7

26

.11

.20

07

26

.1.2

00

8

26

.3.2

00

8

KM

Odluka o raspodjeli dividende 18.04.2006.

(+ 6,85%)

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

TGT a.d. Laktaši (01.01.2006 - 06.04.2008)

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,002

6.1

.20

06

26

.3.2

00

6

26

.5.2

00

6

26

.7.2

00

6

26

.9.2

00

6

26

.11

.20

06

26

.1.2

00

7

26

.3.2

00

7

26

.5.2

00

7

26

.7.2

00

7

26

.9.2

00

7

26

.11

.20

07

26

.1.2

00

8

26

.3.2

00

8

KM

Odluka o raspodjeli dividende 18.04.2006.

(+ 6,85%)

Odluka o raspodjeli dividende 25.04.2007.

(+ 24,69%)

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija – primjer TGT a.d. Laktaši

TGT a.d. Laktaši (01.01.2006 - 06.04.2008)

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,002

6.1

.20

06

26

.3.2

00

6

26

.5.2

00

6

26

.7.2

00

6

26

.9.2

00

6

26

.11

.20

06

26

.1.2

00

7

26

.3.2

00

7

26

.5.2

00

7

26

.7.2

00

7

26

.9.2

00

7

26

.11

.20

07

26

.1.2

00

8

26

.3.2

00

8

KM

Odluka o raspodjeli dividende 18.04.2006.

(+ 6,85%)

Odluka o isplati dividende 25.04.2007.

(+ 24,69%) Finansijski izvještaj za 2007. god. i

prijedlog odluke o raspodjeli

dobiti za 2007. 26.03.2008 (+11,87%)

www.blberza.com

Uticaj informacija na cijene akcija