การเลอกตงทองถน: ขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยLocal Elections : Limitation of Process Democracy
สพฒนจตร ลาดบวขาว1
Supatjit Ladbuakhao
8บทท
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
170 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
การเลอกตงทองถน: ขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
สพฒนจตร ลาดบวขาว1
Supatjit Ladbuakhao
บทคดยอ การเลอกตงทองถนถอเปนรปแบบหนงในการปกครองตามหลกประชาธปไตยของประเทศไทยซงมอาจมองขามไดบทความนท�าการทบทวนองคความรเกยวกบการเลอกตงทองถนและท�าการวเคราะหหาขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยในมตตางๆโดยอาศยขอมลจากเอกสารต�าราบทความวชาการและงานวจยทงในประเทศและตางประเทศเปนตนผเขยนจงขออธบายเกยวกบการเลอกตงทองถนกบกระบวนการประชาธปไตยซงเนอหาในบทความนจะแบงออกเปน3สวนสวนแรกผเขยนจะน�าเสนอแนวความคดการเลอกตงทองถนกบกระบวนการประชาธปไตยสวนทสอง จะกลาวถงบทวเคราะหขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยกบการเลอกตงทองถนและสวนสดทายน�าเสนอการเสรมสรางการมสวนรวมของประชาชนในระบอบประชาธปไตยและการใหความส�าคญกบการเลอกตงทองถนเพอการพฒนาประชาธปไตยทองถนค�าส�าคญ :การเลอกตงทองถน;ขอจ�ากด;กระบวนการประชาธปไตย
1 สาขาการปกครองทองถน คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร มโนรตน
อพารทเมนท 20/60-63 ซอยนวมนทร 109 ถนนนวมนทร แขวงคลองกม เขตบงกม กรงเทพฯ
10230โทรฯ:0982670307email:[email protected]
8บทท
บทท 8171บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
Abstract LocalelectionsareaformofdemocraticruleinThailandwhichcannotbeoverlooked.Thisarticlereviewsthebodyofknowledgeoflocal elections. In addition, the author analyzed the limitations ofdemocraticprocessinvariousdimensionsbasedoninformationfromtexts, textbooks, academic articles and domestic and internationalresearch.Theauthorexplainedthelocalelectionsandthedemocraticprocess. The contentwas divided into 3 sections. First, the authorpresentedtheconceptoflocalelectionstothedemocraticprocess.Second,theauthordiscussedthelimitationsofthedemocraticprocess.Finally, theauthorproposedtheguidelinetostrengthenthepeopleparticipationindemocracyandtheemphasisonlocalelectionsforlocaldemocraticdevelopment.Keywords :localelections;limitation;DemocracyProcess
บทน�า การเลอกตงทองถน (Local Elections) นบวาเปนอกรปแบบหนงของกระบวนการปกครองตามหลกประชาธปไตย(Democracy)กลาวคอเปนการสรางและเคารพสทธและเสรภาพของประชาชนภายใตการยอมรบของสงคมทวไป หากกลาวถงการเลอกตงทองถนในประเทศไทยตงแตอดตจนถงปจจบน นบวามนกวชาการไทยทศกษาในดานนนอยมากเมอเปรยบเทยบกบการเมองในระดบชาตอาทเชนการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรการเลอกตงสมาชกวฒสภาเองกตามเมอพจารณาถงรปแบบการปกครองทตงอยบนหลกการทวา “อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชน” ถกใชโดยตวแทนของประชาชน ซงตวแทนของประชาชนนนเปนผทไดรบการมอบหมายใหท�าหนาทภายใตความรบผดชอบ(Accountability)ตอผลประโยชนของประชาชนซงประชาชนผมสทธเลอกตงเขามามสวนรวมทางการเมองโดยตรงในการใชอ�านาจอธปไตย(โภคนพลกล,ม.ป.ป.:11-12)ในขณะเดยวกนอ�านาจอธปไตยถกใชโดยตวแทนซงมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนผานกระบวนการเลอกตงในครงหนงๆสนทรชยชอบยศและรจนาค�าดเกด(2556:9-43)ตวแทน
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
172 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ในทนหมายถงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนเขาไปการออกแบบนโยบายและบรหารงานในองคกรปกครองสวนทองถนหรอรฐบาลทองถน (LocalGovern-ment) ซงเปนไปตามลกษณะของประชาธปไตยแบบตวแทน (RepresentativeDemocracy) โดยผมสทธเลอกตงดงกลาว จะเปนประชาชนซงอาศยในเขตการปกครองทองถนตงแตละดบจงหวดลงมาโดยมชอเรยกเขตการปกครองทองถนแตกตางกนไปตามเขตการปกครอง ตวอยางเชน องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.)องคการบรหารสวนต�าบล(อบต.)และเทศบาลเปนตนการเลอกตงทองถนจงเปนชองทางหนงของการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในระดบทองถนโดยการเลอกตวแทนของตนเขาไปใชอ�านาจตดสนใจทางการเมองซงเกดขนภายใตขอจ�ากดของการมจ�านวนประชากรทเพมขนและมพนทเขตการปกครองทมขนาดใหญอยางเชน องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) การมประชาธปไตยโดยตรงเปนสงทเปนไปไมไดดงนนจงตองมการเลอกตงตวแทนทเรยกวาสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน เพอท�าหนาทแทนประชาชนสวนใหญทไดลงคะแนนเสยงขางมากใหกบสมาชกสภาท องถนหรอผ บรหารท องถน ประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)เปนวธการใชระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยในชมชนทมจ�านวนประชากรมาก ไมสามารถลงคะแนนเสยงโดยตรงไดจงตองใชวธการแบบมตวแทน (ลขต ธรเวคน, 2559, อางใน วฒสาร ตนไชย, อรทย กกผล,ธรพรรณใจมนและภควตอจฉรยปญญา,2559 :4)ซงท�าใหการใชอ�านาจของประชาชนดวยตนเองโดยตรงเพอท�าการตดสนใจทางนโยบายและการบรหารองคกรปกครองสวนทองถนทเปนเรองในชวตประจ�าวนโดยทวไปท�าไมไดในทางปฏบตแตการเลอกตงทองถนกไมใชทงหมดของความเปนประชาธปไตยทมอย เพราะการปกครองทองถนตามหลกการสากลจะใหความส�าคญกบการปกครองตนเองของประชาชนในทองถนตามหลกประชาธปไตยทางตรง (Direct Democracy) เพอใหผลลพธทไดเปนประโยชนตกอยกบประชาชนในทองถนโดยตรงจากการรวมคดรวมท�ากจการสาธารณะดวยตนเองอยางมากทสดเทาทจะเปนไปได(เอนกเหลาธรรมทศน,2545:25-28) นอกจากน ผเขยนมองวาประชาชนในทองถนไมควรมบทบาทเพยงแคไปลงคะแนนเสยงเลอกตงทองถนเทานนแตตองมบทบาทในการตรวจสอบการด�าเนนงาน
บทท 8173บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
(Performance Audit) ของตวแทนและฝายบรหารในระดบทองถน ประชาชนสามารถถอดถอนออกจากต�าแหนงได (Recall) (Fishkin, James S., 2011)ทไดรบเลอกตงเขาไปบรหารงานองคกรปกครองทองถนหรอรฐบาลทองถนเพราะมความใกลชดกบประชาชนในทองถนโดยตรง(ธเนศวรเจรญเมอง,2540:283-284)อกทง การทประชาชนมอบอ�านาจใหตวแทนนนเปนการมอบในลกษณะทตวแทนตองอยภายใตอาณตของประชาชนผเลอกตงตวแทนแตละคนไมถอวาเปนตวแทนของประชาชนทงหมดแตเปนตวแทนของประชาชนในเขตเลอกตงของตวเองตองอยภายใตค�าสงและการควบคมจากผเลอกตง (สมคด เลศไพฑรย, 2542 : 12-13) ดงนนตามหลกการทวาอ�านาจอธปไตยเปนของปวงชนจงเปนการสนบสนนระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยก งทางตรงหรอประชาธปไตยแบบมส วนร วม(ParticipatoryDemocracy) แมวาการเลอกตงทองถนจะตงอยบนพนฐานของหลกการปกครองตามแบบประชาธปไตย ผเขยนกยงมขอสงเกตเกยวกบรปแบบการมสวนรวมในการตดสนใจทางการเมองของประชาชนตามกระบวนการประชาธปไตย ดงนน ผ เขยนจงหยบยกประเดนการเลอกตงทองถนและการลงประชามตมาอธบายเพอใหเหนภาพและจงน�ามาส ประเดนในการวเคราะหเกยวกบขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยเพอหาขอสรปทส�าคญในครงน
แนวความคดการเลอกตงทองถนกบกระบวนการประชาธปไตย การเลอกตงทองถนถอเปนองคประกอบทส�าคญของระบอบประชาธปไตยเนองจากการเลอกตงทองถนเปนกระบวนการทเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในทางการเมองระดบทองถน(LocalPoliticalParticipation)ผานการใชสทธออกเสยงเลอกตงผสมครรบเลอกตง(Candidates)และพรรคการเมองทองถนทมแนวนโยบาย(PolicyPlatform)ทตรงกบความตองการของประชาชนในแงหนงการเลอกตงจงเปนองคประกอบส�าคญของกระบวนการ ก�าหนดนโยบายสาธารณะเนองจากประชาชนสามารถก�าหนดทศทางของนโยบายสาธารณะทตนตองการผานการเลอกผสมครและพรรคการเมองทองถนทมแนวนโยบายสอดคลองกบตนได(สตธรธนานธโชตและธนพนธไลประกอบทรพย,2560:6)นอกจากนการเลอกตงทองถนยงเปนองคประกอบทส�าคญของระบอบประชาธปไตย เนองจากการเลอกตง
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
174 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ทองถนเปนกระบวนการตรวจสอบและถวงดลผบรหารทางการเมองทองถน และรฐบาลทองถนเนองจากประชาชนสามารถทจะเลอกปฏเสธแนวนโยบายของผบรหารทองถน(Ezrow,Lawrence,2010)ปจจบนผานการออกเสยงเลอกตงใหกบสมาชกสภาทองถน เพอใหสมาชกสภาทองถนไดท�าหนาทบรหารองคกรปกครองสวนทองถน(Strøm,Kaare,2003)ดงนนระบบการเลอกตงและกระบวนการจดการเลอกตงทมการแขงขนอยางยตธรรมและสามารถสะทอนความตองการของประชาชนในฐานะผมสทธออกเสยงเลอกตงใหมากทสดจงเปนสงทประเทศประชาธปไตยทวโลกพงปรารถนา(Goodwin-Gill,GuyS.,2006)ส�าหรบประเทศไทยผานการเลอกตงทองถนมาหลายครงและการใชระบบการเลอกตงและกระบวนการจดการเลอกตงหลายรปแบบอยางไรกตามการเลอกตงทองถนในประเทศไทยยงคงประสบกบปญหาตางๆเชนการซอสทธขายเสยงการนบคะแนนทไมบรสทธยตธรรมรวมไปถงการไมยอมรบผลการเลอกตงในบางครง(กองบรรณาธการส�านกกฎหมาย,2558;ธรภทรเสรรงสรรค,2558;ปทมาสบก�าปง,2557) การเลอกตงทองถน (LocalElections)ยงหมายถงการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน เพอเขาไปท�าหนาทในการบรหารงานองคกรปกครองสวนทองถน (Local Government) ตามเจตนารมณของประชาชนในทองถนซงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนทเขามาบรหารนนมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนผานเวทการเลอกตงทองถนอาทการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนจงหวดการเลอกตงนายกเทศมนตรและการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนต�าบลเปนตนส�าหรบการเลอกตงทองถนนนเปรยบเสมอนการแขงขนทางการเมองในระดบทองถนนอกจากนการเลอกตงทองถนยงตวชวดส�าคญทแสดงใหเหนถงสถานะของผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนหรอรฐบาลทองถน (LocalGovernment) และยงเปนเครองชวดคณภาพของประชาธปไตยในระดบทองถนไดในหลากหลายมตดงเชนการตรวจสอบความสนใจของประชาชนทมตอการเลอกตงจากประชาชนในทองถนวามสงมากเพยงใดโดยเปรยบเทยบไดจากระดบการมสวนรวมในการใชสทธลงคะแนนเสยงเลอกตงของประชาชนในทองถนบทบาทของผสมครรบเลอกตงทองถน ทงทสงกดพรรคการเมองทมขนาดใหญและขนาดเลก รวมถงบทบาทผสมครรบเลอกตงทองถนทไมสงกดพรรคการเมอง ฯลฯ (Colin Rallings
บทท 8175บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
andMichael Thrasher, 1997 : 9) ผลการเลอกตงทองถนสามารถแสดงถงการตอบสนองของประชาชนในทองถนทมตอนโยบายทผสมครรบเลอกตงในทองถนใชในการหาเสยงเลอกตงซงจะน�ามาสการเปลยนแปลงทศทางของนโยบายในการพฒนาทองถนทมอยเดมใหมความสอดคลองกบความตองการของประชาชนในทองถนเพมมากขนซงประเดนทใชในการเลอกตงในระดบทองถนนอาจจะมความสอดคลองหรอแตกตางจากประเดนนโยบายทมอยในการเมองระดบชาตกได นอกจากนการเลอกตงทองถนถอเปนกระบวนการทางการเมองทแสดงออกถงการมสวนรวมทางการเมองในระดบทองถนของประชาชนดวยการออกมาใชสทธเลอกตงเพอเลอกตวแทนของตนเอง(สมบตจนทรวงศและคณะ,2521:173-185)ซงแสดงออกถงเจตจ�านงของประชาชนโดยตวแทนทตนเลอกไปนนจะตองท�าหนาทในการบรหารองคกรปกครองสวนทองถนผานนโยบายและความตองการของประชาชน ตลอดจนผลประโยชนสวนรวม (Public Interest) เปนทตง (มานตยนวลละออ,2543:36-37)ทงนผเขยนยงเหนวากระบวนการเลอกตงยงเปนกลไกทส�าคญเพอสรางความเปนธรรมใหแกผทเลอกตนในการใชอ�านาจหนาทในการบรหารตามกรอบระยะเวลาทก�าหนดซงแสดงใหเหนถงความเปนประชาธปไตยระดบทองถน(LocalDemocracy) โดยถอวาเปนประชาธปไตยในระดบรากหญาถอเปนจดเรมตนของประชาธปไตยระดบชาตสงหนงทเปนขอแตกตางระหวางประชาธปไตยระดบทองถนกบประชาธปไตยระดบชาตอยทการใหความส�าคญกบหลกการทวาดวย“การปกครองตนเอง” (Self-Government Democracy) ซงเปนหวใจส�าคญของประชาธปไตยทแทจรงอนสะทอนใหเหนผานประชาธปไตยทองถน (อเนกเหลาธรรมทศน,2550:8-9) แตในทางปฏบตผ เขยนมองวา ประชาชนยงไมสามารถปกครองตนเองไดเนองจากประชาชนบางสวนยงขาดความรความเขาใจในการปกครอง ดงนน การปกครองตามกระบวนการประชาธปไตยแบบทางตรงจงถกปรบเปลยนมาเปนการใชอ�านาจอธปไตยผานตวแทน(SovereigntyPower)โดยใหประชาชนใชสทธเลอกตงบคคลจ�านวนหนงไปท�าหนาทแทนตนเอง โดยทประชาชนเหนวาตวแทนทตนเลอกเขาไปนนเปนผทมความรความสามารถเขาไปท�าหนาทใชอ�านาจแทนเพอใหตวแทนทตนเลอกเขาไปนนใชอ�านาจอธปไตยผานนโยบายในการบรหารประเทศและท�าหนาทปกปองผลประโยชนของสวนรวมเปนส�าคญ
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
176 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
นอกจากน การพฒนากระบวนการประชาธปไตยในมตสถาบนทางการเมองทเปนทางการโดยสวนมากจะสมพนธกบการสรางหรอการพฒนาประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)โดยทตองการพฒนาสถาบนทสามารถเปนตวแทนในกบประชาชนได เชน การมระบบการเลอกผแทนทสอดคลองกบเสยงสวนใหญ(วฒสารตนไชย,2559;อางในวฒสารตนไชย,อรทยกกผล,ธรพรรณใจมน และ ภควต อจฉรยปญญา, 2559 : 32-33) ซงสอดคลองกบ JosephSchumpeterทมองวาประชาธปไตยเปนเรองการแขงขนของพรรคการเมองและมองวาประชาธปไตยมงใหประชาชนมโอกาสทจะปฏเสธหรอยอมรบบคคลทเขามาปกครองพวกเขาเทานน(RodHague,MartinHarrop,2007:48)อยางไรกตามกระบวนการประชาธปไตยแบบมตวแทนไดถกตงค�าถามวาสามารถท�างานไดอยางมประสทธภาพและความไววางใจตอประชาชนหรอไม?จากปรากฏการณทางการเมองสวนใหญ พบวา ประชาชน กลมผลประโยชน และผน�าทางการเมองนนขาดความเชอมนและความไววางใจตอสถาบนและกระบวนการทางการเมองในระดบชาตและระดบทองถนทงนจ�านวนผทมาใชสทธเลอกตงมจ�านวนลดลงอยางตอเนองทกปในขณะเดยวกนภาคสวนตางๆ กเรยกรองใหมการขยายพนททางการเมองแกประชาชนมากขนและมการปรบเปลยนโครงสรางทางการเมองทเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม (พฤทธสาณ ชมพล, เอก ตงทรพยวฒนา (บรรณาธการ), 2551 : 89)เหนไดจากการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนจงหวดครงลาสดในปพ.ศ.2555และการลงประชามตเพอรบรางรฐธรรมนญในปพ.ศ.2559เปนตนดงนนการออกแบบสถาบนการเมองและการพฒนาระบอบประชาธปไตยตวแทนใหเปนตวแทน“อยางแทจรง”ของประชาชน กยงตองขยายชองทางการมสวนรวมอยางเปนประชาธปไตยใหเกดความหลากหลายเพอตอบโจทยทหลากหลายของประชาชนมากขนดวย อกทงกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทนทน�ามาปรบใชในการเลอกตงทองถนยงไมเกดความพงพอใจมากนก เพอทจะสะทอนความเปนตวแทนของประชาชนมากขน จงไดน�ากระบวนการประชาธปไตยทางตรง (Direct Democracy) เขามาชวยลดจดออนของประชาธปไตยแบบตวแทนอาท การพฒนาระบบการถอดถอนผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง การท�าประชามต (Referendum) ฯลฯ และการใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมองระดบทองถน(LocalPoliticalParticipation)
บทท 8177บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
กลาวโดยสรป การเลอกตงทองถนนนถอเปนหลกการขนพนฐานทส�าคญของการปกครองในระบอบประชาธปไตย(Democracy)อกทงยงเปนการแสดงออกถงเจตจ�านงในการมสวนรวมทางการเมองในระดบทองถนของประชาชนดวยการออกมาใชสทธเลอกตงเพอเลอกตวแทนของตนเอง เขาไปท�าหนาทในการบรหารองคกรปกครองสวนทองถนนอกจากนยงแสดงใหเหนถงความเปนประชาธปไตยในทองถน(LocalDemocracy)ถอเปนจดเรมตนของประชาธปไตยของชาตอยางไรกดการเลอกตงทองถนยงเปนตวชวดทส�าคญทแสดงใหเหนถงสถานะของผบรหารทองถนและยงเปนเครองชวดคณภาพของประชาธปไตยทองถนอกทงการเลอกตงทองถนยงเปรยบเสมอนเวทในการศกษาระบบการเมองในทองถนเชนเดยวกบการเมองในระดบชาต
บทวเคราะหขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยกบการเลอกตงทองถน ตามแนวความคดประชาธปไตยนนมการถกเถยงจากนกวชาการทงในประเทศและตางประเทศโดยเฉพาะภายหลงจากการเกดรฐสมยใหมทงในเรองของการนยามความหมายรปแบบประชาธปไตยประเภทของประชาธปไตยความเปนหรอไมเปนประชาธปไตยและกระบวนการสรางประชาธปไตยในประเดนประเภทหรอรปแบบของประชาธปไตย โดยทวไปรบรและเขาใจกนวาประชาธปไตยม 2 รปแบบ คอประชาธปไตยทางตรง (Direct Democracy) และประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)ซงในปจจบนประเทศทเปนประชาธปไตยสวนใหญกใชรปแบบประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)ดวยเหตผลเรองจ�านวนประชากรทมากขนจนไมอาจใชรปแบบประชาธปไตยทางตรงเหมอนในอดตได จงท�าใหเกดการน�าเสนอใหใชรปแบบประชาธปไตยแบบมสวนรวม(ParticipatoryDemocracy)เพอเพมการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนใหมากขนดวยเหตนจงยงคงมความสบสนอยวากระบวนการประชาธปไตยทางตรงคอความหมายเดยวกบกระบวนการประชาธปไตยแบบมสวนรวมหรอไม และด�ารงอยภายใตกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทนอยางไร ผเขยนจงอธบายเพอใหเกดความเขาใจในประเดนตอไปน กระบวนการประชาธปไตยทางตรงและกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทนมปญหาหรอขอจ�ากดใดบางตามทศนะของเฮเลนาแคทท
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
178 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
(HelenaCatt,1999:13-18)ในผลงานเรอง“DemocracyinPractice”ไดจ�าแนกรปแบบของประชาธปไตยเพอใหเหนขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยดงน
ขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยทางตรง (Direct Democracy) กอนอนตองท�าความเขาใจเกยวกบกระบวนการประชาธปไตยทางตรง(DirectDemocracy)เพอใหเหนภาพวาประชาธปไตยทางตรงมหลกการอยางไร?จากการศกษาเอกสารต�าราบทความวชาการทงในประเทศและตางประเทศพบวาสามารถพจารณาหลกการของประชาธปไตยทางตรง ตามแนวทางการพจารณาในฐานะตวแบบของประชาธปไตย และแนวทางการพจารณาในฐานะแนวคดทางการเมองรายละเอยดมดงน แนวทางการพจารณาในฐานะตวแบบประชาธปไตยทางตรง (DirectDemocracy) ผเขยนอธบายวาประชาธปไตยทางตรง มาจากความหมายดงเดมวา“ประชาธปไตยบรสทธ (PureDemocracy)”(G.F.GausC.Kukathas,2004:143-145) เปนแนวคดทประกอบดวยรปแบบของประชาธปไตย และทฤษฎวาดวยพลเมองหลกการส�าคญของประชาธปไตยทางตรงกคออ�านาจอธปไตยมทมาจากเจตจ�านงของประชาชนซงเปนกลมประชาชนพลเมองทตดสนใจเลอกแลววาตองการมสวนรวมในการปกครอง (ประภาสปนตบแตง,2551) โดยประชาธปไตยทางตรงเกดขนในนครรฐเอเธนสเมอประมาณ500ปกอนครสตกาลและสนสดลงในราวป321 กอนครสตกาล และเปนรปแบบการปกครองโดยทพลเมองสามารถมสวนรวมกบการตดสนใจใดๆ ไดโดยตรงโดยไมตองอาศยคนกลางหรอผท�าหนาทแทนตนอกทง ผทสนบสนนประชาธปไตยแบบทางตรงจงไดโตแยงวาประชาธปไตยในปจจบนควรจะใหประชาชนมสวนรวมมากกวาระเบยบการพนฐานอยางการเลอกตงระดบชาตและการเลอกตงระดบทองถน(บวรศกดอวรรณโณและถวลวดบรกล,2548:13) นอกจากน ประชาธปไตยทางตรงนบจนถงปจจบนนเปนเพยงรปแบบทไมคอยแพรหลายนก เนองจากรปแบบการปกครองดงกลาวสามารถใชไดกบชมชนทมกลมคนขนาดเลกเทานน ซงโดยปกตแลวจะเปนนครรฐ ดงนน ประชาธปไตยทางตรงสามารถพบเหนไดในสวตเซอรแลนดซงผมสทธลงคะแนนกวาหาลานคนสามารถลงประชามตประมาณสองถงสครงตอปการปกครองประชาธปไตยทางตรงยงสามารถ
บทท 8179บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ใชไดกบการปกครองทมขอบเขตเปนจงหวดในระดบประเทศสวนทเปนประชาธปไตยทางตรงมการลงประชามต(Referendum)การรเรมออกกฎหมายและการถอดถอนผไดรบเลอกตงเปนตน ส�าหรบกรอบกระบวนการประชาธปไตยทางตรงเพอน�าไปสการวเคราะหกลไกการสงเสรมประชาธปไตยทางตรงเพอกอประโยชนใหกบชมชนทองถน และถอเปนเครองมอใหองคกรปกครองสวนทองถนน�าหลกการวธการของประชาธปไตยทางตรงไปประยกตใชใหเกดประโยชนตอการบรหารจดการองคกรปกครองสวนทองถน(โกวทยพวงงาม,2559;อางในวฒสารตนไชย,อรทยกกผล,ธรพรรณใจมนและภควตอจฉรยปญญา,2559:129)ทงนมขอสรปวากระบวนการประชาธปไตยทางตรงเหมาะกบขนาดของเมองขนาดเลกหรอชมชนทองถนทเปนหนวยองคกรปกครองสวนทองถนซงในบรบทสงคมไทยกคอเทศบาลองคการบรหารสวนต�าบล(อบต.)หรออาจจะเปนในชมชนทองถนระดบต�าบลหมบานกลมองคกรตางๆ ในพนทโดยมกรอบแนวทางหรอลกษณะประชาธปไตยทางตรงดงน 1) การแสดงออกถงการมสวนรวมเพอเสนอความคดเหนทงในลกษณะเวทการพบปะพดคยเสวนาการประชมการถกแถลงการแลกเปลยนเรยนรของประชาชนและกลมองคกรประชาชน2)การรวมกลมในลกษณะตางๆ ทงในแงกลมองคกรประชาชนสภาผน�าชมชนสภาองคกรชมชนต�าบลสภากาแฟสภาหมบานในลกษณะตางๆ รวมทงสภาเมองหรอมตวอยาง“สภาเมองขอนแกน”“สภาผน�าชมชนหนองกลางดง”เปนตน3)การจดใหมศนยแลกเปลยนเรยนรเพอเปนศนยรวมขบเคลอนงานของทองถนในดานตางๆ4)การจดใหมกตการะเบยบปฏบตรวมกนของทองถนรวมทง“การเสนอขอบญญตทองถน”จากประชาชนและ5)การแสดงออกและการใชสทธตามกฎหมายเชน“การเขาชอถอดถอนผบรหารทองถนสมาชกสภาทองถน”รวมทงการใชสทธอนๆตามรฐธรรมนญเปนตน ผเขยนเหนวาประชาธปไตยทางตรงเปนการแสดงออกของประชาชนทมฐานะเปนพลเมองนนกคอเปนผทเหนความส�าคญและใสใจในกจการสาธารณะของทองถนรจกสทธหนาทของตน มความสนใจทางการเมองทองถน สนใจทจะมสวนรวมในกจการของทองถนตลอดจนมความหวงแหนทรพยากรและรสกเปนเจาของทส�าคญทสดพลเมองมความพรอมทจะก�าหนดทศทางการจดการตนเองของทองถนส�าหรบ
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
180 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
หวใจส�าคญของประชาธปไตยทางตรงจงอยทการใหสทธขนพนฐานสดทายในการตดสนใจตอประเดนทางการเมองหรอประเดนสาธารณะโดยพลเมองและภายใตหลกความเชอเรองอ�านาจอธปไตยเปนของปวงชน ประชาธปไตยทางตรงจงเปนการทประชาชนใชอ�านาจอธปไตยโดยตรงในการออกกฎหมายกฎระเบยบตลอดจนการใชอ�านาจในการตดสนพจารณาคดแทนทจะใชวธการลงคะแนนเสยงเลอกผแทนแลวมอบอ�านาจใหไปท�าหนาทออกกฎหมาย อกทง พฒนาการมาส กระบวนการประชาธปไตยทางตรงสมยใหม(ModernDirectDemocracy)ส�าหรบกลไก/เครองมอของประชาธปไตยทางตรงสมยใหมนนเปนการปฏรปประชาธปไตยแบบมตวแทนเพอใหประชาชนไดใชอ�านาจอธปไตยโดยตรงไดมการพฒนากลไกและเครองมอซงอาจแบงออกไดเปนสองลกษณะคอ กลไกซงใหประชาชนตดสนใจโดยตรงเพอออกกฎหมายและตดสนใจนโยบายสาธารณะโดยไมผานความเปนตวแทน กลาวคอรปแบบการลงประชามต (Referendum) และการรเรมเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน (Initiative) (ส�าหรบการถอดถอน (Recall)Beethamและนกวชาการอกหลายทานมองวาเปนสวนหนงของกลไกประชาธปไตยแบบมตวแทนจงไมนบรวมอยในวธการดงกลาวน) (DavidBeetham,2003:23-29)DavidBeethamไดรวบรวมเอากลไกเรองการส�ารวจประชามตแบบปรกษาหารอ(DeliberativePolls)และคณะลกขนโดยพลเมอง(Citizens’Juries)เขามาไวในกลไกประชาธปไตยทางตรงกลมนอกดวย ส�าหรบกลไกเครองมอของประชาธปไตยทางตรงรปแบบแรกกคอการพฒนาเครองมอประชาธปไตยเพอใหผมสทธเลอกตงไดตดสนใจโดยตรงในการรเรมกฎหมายนโยบายสาธารณะทส�าคญๆ รวมทงการลงมตตดสนใจสาธารณะดงกลาวผานการลงประชามตเชนการลงประชามตรบหรอไมรบรฐธรรมนญทงฉบบหรอบทบญญตใหมการแกไขรฐธรรมนญ การเปลยนยายถายโอนอ�านาจอธปไตยของรฐ เชน การเขารวมประชาคมยโรปการลงประชามตในตมอรตะวนนออกเพอตดสนใจวาจะแยก
บทท 8181บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ประเทศเปนเอกราช การออกเสยงประชามตรางรฐธรรมนญในประเทศไทยเพอรบรางรฐธรรมนญ ฯลฯ รปแบบทสอง คอ การมงสรางการจดการชวตสาธารณะของประชาชนโดยตรงซงเกดจากประสบการณและบทเรยนของขบวนการทางสงคมตางๆทใหความสนใจกบการสรางและสถาปนาประชาธปไตยทางตรงผานการเอาคน(Reclaim)อ�านาจในการบรหารจดการชวตสาธารณะจากรฐทมอบผานตวแทนกลบคนมาเพอจดการโดยประชาชนเอง ซงมาจากประสบการณของขบวนการทางสงคมซงกลไกเครองมอดงกลาวนมความแตกตางไปจากรปแบบแรกเพราะเนนทการถายโอนอ�านาจรฐเพอเอาคนมาใหประชาชนมความเปนอสระ(Autonomy)ในการจดการชวตสาธารณะกนเองแทนทจะมอบใหตวแทนผานการเลอกตงภายใตประชาธปไตยแบบตวแทน(ThomasE.Cronin,1989:50-59)ซงพจารณาตวอยางตอไป
การลงประชามต (Referendum) กลไกทใหประชาชนผมสทธเลอกตงสามารถลงมต“เหนดวย”หรอ“ปฏเสธ”ตอประเดนสาธารณะใดๆ ทมความส�าคญ ผานการลงคะแนนเสยงโดยตรงของประชาชนผออกเสยงรางกฎหมายหรอการแกไขรฐธรรมนญซงอาจจะเปนนโยบายสาธารณะใหม หรอเปนการยกเลกสงทด�ารงอยเดมกได เปนการออกเสยงโดยตรงแทนทจะมอบความไววางใจในการก�าหนดนโยบายและออกกฎหมายแกฝายบรหารและฝายนตบญญต ซงในปจจบนเหนไดจากการออกเสยงประชามตรางรฐธรรมนญพ.ศ.2559เมอวนท7สงหาคมพ.ศ.2559ส�าหรบการพจารณาผลการลงประชามตพบวาจ�านวนผมสทธออกเสยงทงหมด50,071,589คนมผมาใชสทธ29,740,677คนคดเปนรอยละ59.40บตรด28,804,432 ใบคดเปนรอยละ96.85บตรเสย936,209ใบคดเปนรอยละ3.15ซงผลของการออกเสยง(ประกาศคณะกรรมการการเลอกตงเรองผลการออกเสยง,ราชกจจานเบกษา,เลม133ตอนท69ก11สงหาคม2559,หนา11)ปรากฏไวในตารางตอไปน
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
182 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ตารางท 1 ประกาศคณะกรรมการการเลอกตง เรอง ผลการออกเสยงประชามตรางรฐธรรมนญพ.ศ.2559
การแสดงความเหนการออกกเสยง รวมผลคะแนน
ประเดนท1
รางรฐธรรมนญ
เหนชอบ 16,820,402
(สบหกลานแปดแสนสองหมนสรอย
สองคะแนน)
ไมเหน
ชอบ
10,598,037
(สบลานหาแสนเกาหมนแปดพน
สามสบเจดคะแนน)
ประเดนท2
“ทานเหนชอบหรอไมวาเพอใหการ
ปฏรปประเทศเกดความตอเนองตาม
แผนยทธศาสตรชาตสมควรก�าหนดไว
ในบทเฉพาะกาลวาในระหวาง5ป
แรกนบแตวนทมรฐสภาชดแรกตาม
รฐธรรมนญนใหทประชมรวมกนของ
รฐสภาเปนผพจารณาใหความเหน
ชอบบคคลซงสมควรไดรบแตงตงเปน
นายกรฐมนตร”
เหนชอบ 15,132,050
(สบหาลานหนงแสนสามหมนสองพน
หาสบคะแนน)
ไมเหน
ชอบ
10,926,648
(สบลานเกาแสนสองหมนหกพนหก
รอยสสบแปดคะแนน)
ส�าหรบการลงประชามตรางรฐธรรมนญในครงน พบวา ไมมจงหวดใดทมผมาใชสทธไมถงรอยละ50เทยบกบการลงประชามตเมอปพ.ศ.2550ทมหลายจงหวดมผมาใชสทธไมถงรอยละ50นอกจากนการลงประชามตบนฐานประชาธปไตยแบบทางตรงจะตองพจารณาจากหลกการพนฐานคอสทธของพลเมองทจะแสดงออกถงเจตจ�านงดงนนจงจ�าเปนตองมเกณฑพนฐานคอพลเมองตองมสทธในการรเรมโดยตนเองโดยตรงกลาวคอสทธในการรเรมกฎหมายสทธในการรเรมการลงประชามตจะตองเปนสทธทประชาชนสามารถท�าไดโดยตนเองมใชก�าหนดเอาไวใหเปนอ�านาจ
บทท 8183บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ของรฐบาลหรอรฐสภาอกทงผลการออกเสยงประชามตจะตองมลกษณะผกพนใหตองมการน�าไปสการปฏบตตามผลตดสนใจสดทายโดยตรง ไมใชเปนเพยง “ค�าปรกษา”ผมอ�านาจในการตดสนใจทางการเมองทงระบบราชการและฝายบรหารทมาจากการเลอกตง และการแกไขเปลยนแปลงกฎหมายหรอนโยบายจากการลงประชามตของประชาชนจะตองด�าเนนการโดยวธการเชนเดยวกนดวย
การรเรมเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน (Initiative) ผเขยนมองวาเปนมาตรการส�าคญทจะท�าใหระบบการเมองทองถนรบผดชอบตอเจตนารมณของประชาชน และเปนการออกแบบกลไกเพอเพมอ�านาจของผออกเสยงเลอกตงในการแสดงออกซงความตองการของตวเองโดยตรง ในกระบวนการนเปดโอกาสใหผใชสทธเลอกตงทองถนตามจ�านวนทก�าหนดสามารถเสนอรางกฎหมายทตนเหนสมควรเพอเขาสกระบวนการพจารณาตอไป โดยทวไปแลวการรเรมรางกฎหมายเชนนจะตามมาดวยการลงประชามตคอใหผใชสทธเลอกตงทงประเทศหรอผใชสทธเลอกตงทงจงหวดเปนผตดสนใจในขนสดทาย ดงจะเหนไดจากการลงประชามตในครงลาสด การลงชอของผมสทธเลอกตงโดยก�าหนดจ�านวนขนต�าระดบหนงเพอการรเรมเสนอกฎหมายการแกไขรฐธรรมนญกฎบตรหรอขอบญญตตางๆ เพอใหฝายบรหารหรอฝายนตบญญตรบไปเพอเขาสกระบวนการพจารณา ยกตวอยาง การรเรมกฎหมายในสมาพนธรฐสวสหรอประเทศสวตเซอรแลนดจะเกดขนไดกตอเมอมการรวบรวมรายชอประชาชนผมสทธออกเสยงเลอกตงจ�านวนไมนอยกวา100,000คนภายในเวลา18เดอนอยางไรกดการรเรมกฎหมายโดยประชาชนอาจมรปแบบทแตกตางกนออกไป เชน การรเรมเสนอรางกฎหมายโดยตรง (Direct Initiative) คอกระบวนการทใชการลงประชามตเมอมการลงชอเมอเสนอกฎหมาย และการรเรมกฎหมายโดยออม(Indirect Initiative)คอกระบวนการเสนอกฎหมายทพจารณาโดยผายนตบญญตแลวไมผานการลงคะแนนเสยงหรอประกาศใชกฎหมายโดยฝายนตบญญตและมการน�ามาลงประชามต(SmithGraham,2009:112)ดงแผนภาพตอไปน
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
184 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
กฎหมาย/นโยบายสาธารณะ
ประชามต-ฝายนตบญญต
-ฝายบรหาร
เสนอรางกฎหมาย พรรคการเมอง การถอดถอน
ผใชสทธเลอกตง
- ประชาธปไตยทางตรง - ประชาธปไตยแบบตวแทน
กลาวโดยสรป กระบวนการลงประชามตและการรเรมกฎหมายโดยประชาชนภายใตขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตย เปนการมอบอ�านาจใหประชาชนไดตดสนใจนโยบายสาธารณะและกฎหมายใหมหรอยกเลกสงทด�ารงอยแลวไดโดยตรงโดยไมตองผานตวแทนเปนการใหประชาชนก�าหนดสาระนโยบายและวาระสาธารณะไดเองเปนกระบวนการทยนยนแนวคดส�าคญทวาอ�านาจอธปไตยเปนของประชาชนนอกจากน กลไกทงสองอยางนจงเปนการใหอ�านาจการตดสนใจมาสประชาชนโดยยายพนทการตดสนใจทางการเมองออกมาจากกการควบคมโดยนกการเมองทองถนและความสมพนธทางอ�านาจดงนนจะท�าใหประเดนสาธารณะทนกการเมองทองถนไมสนใจสามารถเกดขนได นอกจากนยงมรายละเอยดทจะน�ามาวเคราะหขอจ�ากดในเรองของกระบวนการอาทเชน ขอถกเถยงวาการยอมรบผลการลงประชามตจะใชเสยงสวนใหญแบบเอกฉนทหรอแคเสยงสวนใหญหรอเสยงสวนใหญในอตราสวนทก�าหนดจ�านวนผออกเสยงขนต�าฯลฯการรเรมเสนอกฎหมายทจะน�ามาสการลงประชามตจะมขอบเขตทครอบคลมกฎหมายขอบญญตทกชนดหรอขอจ�ากดใหด�าเนนการไดส�าหรบบางเรองทส�าคญเชนการรางรฐธรรมนญการแกไขรฐธรรมนญฯลฯเมอกฎหมายทรเรมโดย
แผนภาพท 1 การน�ากลไกประชาธปไตยทางตรงมาปรบใชในระบอบประชาธปไตยแบบตวแทน
บทท 8185บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ประชาชนลงประชามตผานการยอมรบโดยเสยงสวนใหญและประกาศใหเปนกฎหมายการแกไขในภายหลงจะท�าไดโดยกระบวนการแกไขกฎหมายปกต(ผานการพจารณาโดยรฐสภา) หรอวาจะตองใชกระบวนการเดยวกบทมาของกฎหมาย ฯลฯ เชนในมลรฐแคลฟอรเนย ระบไววา กฎหมายทรเรมโดยประชาชน จะแกไขไดกโดยกระบวนการเดยวกนเทานนขณะทอกหลายๆ รฐสามารถด�าเนนการผานกระบวนการนตบญญตปกตกรณของไทยนนกฎหมายทรเรมโดยประชาชนเกดขนมนอยมากเมอเทยบกบตางประเทศ จงท�าใหบทบาทของประชาชนท�าไดเพยงออกเสยงประชามตเทานนดงนนกระบวนการลงประชามตรฐบาลตองวางบทบาทใหเปนกลางแลวและตองใหมการควบคม ก�ากบไมใหแตละฝายใชทรพยากรในกระบวนการรณรงคทจะท�าใหเกดความไมยตธรรม และกระบวนการลงประชามตตองเกดความโปรงใสเปดเผย ตรวจสอบได รวมทงการเปดโอกาส และเอออ�านวยใหมพนทการถกแถลงถกเถยงในสออยางยตธรรมแกทกฝายเชนการจดเวทใหแตละฝายไดถกแถลงเหตผลขอสนบสนนของตนฯลฯ
ขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทน (Representative Democracy) ประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)หรอทเรยกกนวาประชาธปไตยทางออม(IndirectDemocracy)หมายถงการปกครองทประชาชนจะเลอกตวแทนไปท�าหนาทแทนตนในการรวมตดสนใจทางการเมองซงเปนรปแบบทใชกนอยางแพรหลายทสดในปจจบน ภายใตระบบการเมองประชาธปไตยแบบตวแทนนน การเลอกตงทองถนมบทบาทส�าคญในการพฒนาประชาธปไตยทองถนในฐานะกลไกการเสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของประชาชน โดยเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในการใชสทธของตนเองผานกระบวนการเลอกตงทองถนเพอเลอกตวแทนของตนเองเขามาท�าหนาทในการก�าหนดนโยบาย/ออกแบบนโยบายรวมถงการบรหารทองถนของตนเพอตอบสนองความตองการและผลประโยชนของประชาชนเปนส�าคญ(อญชลพลเตม,2553:29)กลาวอกนยหนงคอ การเลอกตงทองถน (Local Elections) ถอเปนประชาธปไตยทองถน (LocalDemocracy) กลาวคอเปนประชาธปไตยในระดบรากฐานของสงคม เนองจาก
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
186 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ประชาชนในทองถนสามารถเรยนรและท�าความเขาใจวถทางการเมองของประชาชน(Politicization) แบบประชาธปไตย ไดจากการเขามสวนรวมในการจดท�ากจกรรมสาธารณะตาง ๆ ทเกดขนในชวตประจ�าวนไดโดยตรง อาทเชน การรวมกลมของประชาชนในทองถนเพอตดสนใจท�าโครงการพฒนาทองถนของตนไมวาจะเปนการท�าถนนเขาหมบานการสรางบอก�าจดขยะฯลฯ(สนตชยรตนะขวญ,(ม.ป.ป.)ซงสงเหลานเปนสงทมโอกาสกระทบตอการด�ารงชวตหรอมความใกลตวประชาชนในทองถนไดมากประชาธปไตยทองถนจงมความแตกตางไปจากประชาธปไตยระดบชาตในปจจบนความแตกตางทส�าคญระหวางประชาธปไตยทงสองระดบดงกลาวอยทเรองการใหความส�าคญกบหลกการทวาดวย“การปกครองตนเอง”(Self-GovernmentDemocracy) (เอนก เหลาธรรมทศน, 2550: 8-9) ซงเปนหวใจส�าคญของประชาธปไตยทแทจรงอนสะทอนใหเหนผานประชาธปไตยทองถนในเชงแนวความคด โดยนกปรชญาชาวองกฤษทชอวา จอหน สจวต มลล ไดใหมมมองทส�าคญตอความสมพนธระหวางประชาธปไตยทองถนกบการปกครองสวนทองถนเอาไววาการปกครองสวนทองถนทมความเปนประชาธปไตยในระดบทองถนนน จะตองใหความส�าคญกบความเปนอสระในการบรหารทองถน(LocalAutonomy)เขากบเปาหมายในการตอบสนองตอความตองการของประชาชน(PopularResponsiveness)เพอใหการปกครองทองถน เปนวถทางในการรบประกนเสรภาพของประชาชน ในการตรวจสอบการใชอ�านาจของรฐบาลสวนกลาง และเปนกลไกหนงทจะท�าใหเกดการมสวนรวมของประชาชนซงทายทสดจะท�าใหเกดการศกษาทางการเมองทองถนของประชาชน และการเลอกตงทองถนอยางกวางขวางมากยงขน (AndrewHeywood, 2000: 250) ทวาการพฒนาและเสรมสรางประชาธปไตยทผานมาจะพบวาประชาธปไตยแบบตวแทนประสบปญหาดานความนาเชอถอและการปฏบตงาน ในขณะทประชาชนมความพยายามทจะเขามามสวนรวมทางการเมองโดยตรงมากขนผานกระบวนการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนจนท�าใหองคกรปกครองสวนทองถนตองตอบสนองและขยายชองทางเพอสรางการมสวนรวมทงทางกฎหมายและทางกระบวนการท�างานเปนตน นอกจากนผเขยนยงเหนวาระบอบประชาธปไตยแบบตวแทนของไทยในชวงทผานมาประสบปญหาเกยวกบสถาบนทางการเมองทเปนตวแทนทขาดการด�าเนนงาน
บทท 8187บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ทมประสทธภาพและสามารถตอบสนองความตองการและของประชาชนโดยเฉพาะอยางยงสถาบนทางการเมองทมตวแทนจากการเลอกตงทงทางตรงและทางออมเชนคณะรฐมนตรรฐบาลพรรคการเมองสมาชกสภาผแทนราษฎรวฒสภาและสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนเอง ตางกมแนวโนมในเรองของความเชอมนของสถาบนการเมองลดลงอยางตอเนอง เหนไดจากรายงานผลการส�ารวจความคดเหนของประชาชนตอการใหบรการสาธารณะและการท�างานของหนวยงานตาง ๆ พ.ศ.2557(ถวลวดบรกล,รชวดแสงมหะหมด,วศษฎชชวาลทพากร,2558:146-147)ขณะทพฤตกรรมของนกการเมองถกตงขอกงขาและขาดความไววางใจจากหลายสาเหตเชนการร�ารวยผดปกตการเลนพรรคเลนพวกการทจรตเปนตนนอกจากนประเทศไทยยงประสบปญหาการออกแบบสถาบนและกลไกทางการเมองเพอใหไดมาซงผแทนทมาจากการเลอกตงทงในระดบชาตและระดบทองถนทสอดคลองกบความตองการของประชาชนและสามารถตรวจสอบและก�ากบการท�างานของผแทนทมาจากการเลอกตงใกลชดตวอยางเชนขอถกเถยงเรองระบบการเลอกตงและรฐสภาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2540ทมเงอนไขทเออตอการผกขาดของพรรคการเมองเพยงพรรคเดยวทงความยากล�าบากของพรรคเสยงขางนอยในการยนอภปรายไมไววางใจตอนายกรฐมนตรการก�าหนดไมใหพรรคทไดคะแนนเสยงในระบบบญชรายชอต�ากวารอยละ5ของผลงคะแนนเสยงทงหมดไดรบการจดสรรต�าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรในระบบบญชรายชอหรอขอถกเถยงตอความชอบธรรมและการยดโยงกบประชาชนของสมาชกวฒสภาประเภทสรรหาตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ทมาจากการสรรหาจากกลมอาชพโดยผแทนจากศาลและองคกรอสระแตมอ�านาจหนาทเทยบเทากบสมาชกวฒสภาทมาจากการเลอกตงเปนตน นอกจากน การปกครองทองถนตามระบอบประชาธปไตยแบบตวแทน(Representative Democracy) ภายใตบรบทของปญหาการสรางและจรรโลงประชาธปไตยในประเทศตางๆ กไดน�ามาสการ“ปฏรป”ทบทวนประชาธปไตยแบบตวแทนทสถาปนาขน โดยมปญหาในระบบตวแทนคอนกการเมองทองถน ซงเปนตวแทนของประชาชนในทองถนมกจะตดสนใจเกยวกบนโยบายทก�าหนดขนทเบยงเบนไปจากความตองการของผออกเสยงเลอกตงโดยตวแสดงทางการเมองเหลานไดกระท�าการบนฐานผลประโยชนจดยนอดมการณของตวเองนอกจากนนกการเมอง
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
188 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ทองถนในระบบตวแทนมกตกอยภายใตการก�ากบของสมาชกทางการเมองทองถนซงอยในการครอบง�าโดยผน�าในทองถนจ�านวนไมมากนกและมเครอขายความสมพนธทางการเมองทองถนของกลมเฉพาะ เครอขายทางการเมองระดบชาต ซงท�าใหการตดสนใจทางการเมองทองถนถกจ�ากดดวยขอบเขตของความสมพนธดงกลาวน อยางไรกตาม การลดความเชอมนของประชาชนทมตอโครงสรางสถาบนทางการเมองในระบบตวแทนจงเกดขนอยางกวางขวาง ดงสามารถพจารณาไดจากผลการส�ารวจความคดเหนของประชาชนในประเทศอตสาหกรรมกาวหนา ซงไดสะทอนใหเหนถงปญหาของสถาบนทางการเมองและความเชอถอทผคนมตอนกการเมองทองถนทมาจากการเลอกตงอยางชดเจน ดงกรณการเลอกตงทองถนของไทยในปพ.ศ.2547เมอวนท14มนาคม2547พบวามการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนจงหวด ซงจ�านวนผไปใชสทธเลอกตงในการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนจงหวดทง4ภาคปรากฏวาจ�านวนผไปใชสทธในภาคกลางรอยละ62.01จ�านวนผไปใชสทธในภาคเหนอรอยละ64.43จ�านวนผไปใชสทธในภาคตะวนออกเฉยงเหนอรอยละ57.36จ�านวนผไปใชสทธในภาคใตรอยละ68.16จากการเลอกตงในครงนแสดงใหเหนวาประชาชนทมสทธเลอกตงและไปใชสทธเลอกตงทองถนแสดงใหเหนถงการมสวนรวมทางการเมองผานกระบวนการเลอกตงในระดบทองถน (ธรพรรณใจมน และ ภาสกร อนแหลง, 2547: 52-54) อกทง กระบวนการลงคะแนนเสยงเลอกตงตวแทนซงเปนหวใจส�าคญของประชาธปไตยแบบมตวแทนเมอพจารณาจากรอยละของการลงคะแนนเสยงเลอกตง(Clarke,PaulA.B.andJoeFoweraker,2001:223-224)โดยความเหนดงกลาวสะทอนวาประชาชนในเขตพนทจงหวดในประเทศไทยใหความยอมรบตอทงกระบวนการลงคะแนนเสยงเลอกตงทองถนและการเปนสมาชกสภาทองถนเพมขนเปนอยางมากการสรางจรรโลงประชาธปไตยแบบตวแทน ซงเปนการสถาปนาขนมาเพอลดอ�านาจของพระมหากษตรยในระบอบสมบรณาญาสทธราชยหรอระบอบอภชนาธปไตยซงเปนการปกครองโดยอภชนคนชนสง ทเกดขนในยคสมยใหมจงมแนวโนมทจะถกทาทายมากขนทก ๆ ในสงคม
บทท 8189บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ปจจบนแตอยางไรกตามในพฒนาการของประชาธปไตยแบบตวแทนจงไดเกดกลไกการควบคมนกการเมองทองถนและการใชอ�านาจทฉอฉลเบยงเบนไปจากเจตนารมณของผลงคะแนนเสยงเลอกตงทองถนดงเชนมาตรการปองกนผลประโยชนทบซอนจากการใชอ�านาจทางการเมองทองถนเพอแสวงหาผลประโยชนทางธรกจ(เชนการหามรบสมปทานถอหนในบรษทธรกจฯลฯ)การสรางกลไกตรวจสอบถวงดลตางๆ เพอใหเกดการคานอ�านาจในหลายมตเชนการสรางเงอนไขใหมการแขงขนระหวางผบรหารทองถนดวยกนเองรวมถงฝายคานฯลฯรวมทงแนวคดในการจดตงองคกรอสระ ดงนน กระบวนการประชาธปไตยทางตรง (Direct Democracy) จงมความแตกตางจากกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)ซงเปนรปแบบของการปกครองทตงอยบนหลกการทวา“อ�านาจอธปไตยของปวงชนถกใชโดยตวแทนของประชาชน”ตวแทนคอผทไดรบการมอบหมายใหท�าหนาทภายใตความรบผดชอบตอผลประโยชนของประชาชนผเลอกตงซงอ�านาจอธปไตยถกใชโดยตวแทนซงมาจากการเลอกตงโดยประชาชนผานวาระการเลอกตงหนง ๆ ซงตวแทนคอผทไดรบการเลอกตงจากเสยงสวนใหญ เหตผลหลกประการหนงของกระบวนการประชาธปไตยทางตรง (DirectDemocracy) จงมขอจ�ากดทตางจากกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทน(RepresentativeDemocracy)มกจะกลาวถงกคอการออกเสยงประชามตทมองวาเปนกลไกทจะชวยท�าใหสงคมสมยใหมทมประชากรจ�านวนมากมายสามารถด�าเนนการปกครองโดยตงอยบนหลกประชาธปไตยไดในระดบสงสด เพราะการออกเสยงประชามตเปนกลไกทท�าใหประชาชนทงปวงสามารถเปนผใชอ�านาจตดสนใจในกจการบานเมองไดดวยตนเอง เชน การอนมตรบรองกฎหมาย เปนตน การออกเสยงประชามตจงเปนกระบวนการทชวยเสรมสรางการมสวนรวมกนปกครองตนเองโดยตรงของพลเมองในขณะเดยวกนกชวยลดการผกขาดอ�านาจการตดสนใจทางการเมองของตวแทนทมาจากการเลอกตงทองถนอกดวย(BenjaminR.Barber,2003)
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
190 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ตารางท 2 ขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตย
ประชาธปไตยทางตรง
(Direct Democracy)
ประชาธปไตยแบบตวแทน
(Representative Democracy)
เนนรากฐานของประชาชนเปนหลก
ประชาชนตดสนใจโดยตรงเพอออกกฎหมาย
และตดสนใจนโยบายสาธารณะโดยไมผาน
ความเปนตวแทนไดแกการลงประชามต
(Referendum)และการรเรมเสนอราง
กฎหมายโดยประชาชน(Initiative)
เนนความเปนตวแทนโดยประชาชนเลอก
ตวแทนเขาไปก�าหนดนโยบายแทนตนเอง
“ผานกระบวนการเลอกตง”ทงในระดบชาต
และระดบทองถน
การใหสทธขนพนฐานสดทายในการตดสนใจ
ตอประเดนทางการเมองหรอประเดน
สาธารณะโดยประชาชน
สทธขนสดทายในการตดสนใจคอผใชสทธ
เลอกตงในทองถน
การมสวนรวมทางการเมองทองถนของ
ประชาชนตามกระบวนการประชาธปไตย
แบบทางตรง“ผานสภาประชาชน”
(ThroughthePeople’sCouncil)
การมสวนรวมทางการเมองของประชาชน
ตามกระบวนการประชาธปไตยแบบตวแทน
“ผานวาระการเลอกตง”(Throughthe
AgendaElection)
การเขาชอเสนอถอดถอนผด�ารงต�าแหนง
ทางการเมอง(Recall)ระดบชาตและระดบ
ทองถน
ประชาชนะลงชอถอดถอน(Recall)ผ
บรหารทมาจากการเลอกตงทองถนออกจาก
ต�าแหนงได(ArendLijphart,1984:200)
แนวโนมในอนาคตคอการหยดยงการ
คอรรปชน
แนวโนมในอนาคตเสยงตอการคอรรปชนข
องฝายบรหาร
การลดทอนการผกขาดอ�านาจและการ
ตดสนใจของผบรหารทองถน
ผบรหารทองถนมอ�านาจมากเกดการ
ผกขาดอ�านาจไวฝายเดยว
บคคลจะแสดงความคดเหนของตนออกมา
ไดโดยตรงเชนสมาชกของสโมสรสนบสนน
นโยบายอนเปนประโยชนแกตนการลง
ประชามตในประเทศสวตเซอรแลนดหรอ
ประเทศอตาล(HelenaCatt,1999:13,
16)
บคคลท�าการเลอกตวแทนเพอด�าเนนการ
ตดสนใจเพอประโยชนของคนสวนใหญหรอ
โดยสวนรวมเชนการเลอกตงคณะ
กรรมการโรงเรยนการเลอกตงทองถน
บทท 8191บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ประชาธปไตยทางตรง
(Direct Democracy)
ประชาธปไตยแบบตวแทน
(Representative Democracy)
ลดความเสยงตอการถกตงขอสงเกตและ
ความไววางใจของนกการเมองทองถน
พฤตกรรมของนกการเมองทองถนเสยงตอ
การถกตงขอกงขาและขาดความไววางใจ
จากหลายสาเหตเชนการร�ารวยผดปกต
การเลนพรรคเลนพวกการทจรตเปนตน
สรปและขอเสนอแนะ ส�าหรบกระบวนการประชาธปไตยกบการเลอกตงทองถนในประเทศไทยในชวงทผานมา ยงคงมขอจ�ากดในเรองของรปแบบของการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนรปแบบในการก�าหนดนโยบายสาธารณะการรเรมเสนอรางกฎหมายการตดสนใจทางการเมองผานกระบวนการเลอกตงของประชาชนในเขตทองถน ภายใตขอจ�ากดดงกลาวผเขยนเสนอวาควรมการขยายชองทางเพอเสรมสรางการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในกระบวนการเลอกตงทองถน ตงแตขนตอนการเขาไปมสวนรวมในการก�าหนดนโยบายสาธารณะรวมถงการตดสนใจในนโยบายแตในอกมมหนงกระแสการขยายตวเพอใหเกดการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในกระบวนการเลอกตงทองถนเปนกระแสทเตบโตมาอยางตอเนองตงแตหลงเหตการณพฤษภาทมฬพ.ศ. 2535 (สรางครตน จ�าเนยรพลม, 2544) ดงเชนการศกษาของสรางครตนทเสนอวาเกดการรวมกลมของประชาชนเพอแกปญหาของตนเองทงในรปของกลมผลประโยชนกลมกดดนและขบวนการทางสงคมมการขยายตวและทมความเขมแขงมากขนจนกลายเปนพลงทเตบโตจากภาคสงคมทมการแยกตวและแตกตางจากกลมทนและชนชนกลางตวอยางเชนการเรยกรองใหมการเลอกตงผวาราชการจงหวดจากกลมพลงทางสงคมความขดแยงระหวางภาครฐและภาคธรกจกบชมชนชาวบานในเรองการใชทรพยากรในพนทท�าใหเกดการประทวงตอภาครฐและภาคธรกจมากขนท�าใหโครงการพฒนาของรฐและเอกชนจากสวนกลางถกทาทายจากภาคประชาสงคมใน 5ประเดน คอ 1) ความขดแยงในการใชทดนในเขตเมอง2) ความขดแยงในการใชทรพยากรน�า 3) ความขดแยงเรองทท�ากนในเขตปา4)การคดคานโครงการขนาดใหญและ5)การตานมลพษอตสาหกรรมขยะจากเมอง
ตารางท 2 ขอจ�ากดของกระบวนการประชาธปไตย(ตอ)
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
192 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
ซงผลจากการเรยกรองดงกลาวท�าใหรฐบาลตองมการประนประนอมและยนยอมปฏบตตามขอเสนอของภาคประชาสงคมในหลายเรองตวอยางเชนการเกดขนขององคการบรหารสวนต�าบลทถกมองวาเปน“ผลการประนประนอม”ระหวางรฐกบพลงทางสงคมขบวนการเคลอนไหวเรยกรองใหมการกระจายอ�านาจในยคนนถอเปนปรากฏการณหนงทแสดงการทาทายอ�านาจ“รฐรวมศนย”อยางรฐไทย อยางไรกตามในการแกไขปญหากระบวนการประชาธปไตยในชวงทผานมายงประสบปญหาการสรางเสรมคณคาแกกระบวนการประชาธปไตยในทกระดบ ตงแตเรองการปลกฝงคณคาประชาธปไตยเปนการแกไขปญหาทตรงจดทยากทสดเพราะวาการปลกฝงดงกลาวไมใชเพยงแคการใหการศกษาผานระบบการศกษาและการฝกอบรมเทานน หากแตตองสรางวธปฏบตทเออและสงเสรมใหคณคาประชาธปไตยมแนวโนมในการพฒนาทดขน ในขณะเดยวกนการธ�ารงรกษาคณคาความเปนประชาธปไตยตองอาศยการแกปญหาเชงโครงสรางเพอสรางความเทาเทยมและลดความเหลอมล�าในสงคมดวย ความเทาเทยมในทนหมายถงการเคารพสทธเสรภาพของประชาชน และประชาชนสามารถเขาถงและไดประโยชนจากการปกครองในระบอบประชาธปไตยผานการเลอกตงทองถนซงเปรยบเสมอนจดเรมตนของประชาธปไตยในระดบทองถนสประชาธปไตยระดบชาตโดยเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในทางการเมองและการบรหารงานขององคกรปกครองสวนทองถนเพอขยายชองทางการมสวนรวมของประชาชนในทองถนตามรฐธรรมนญและกฎหมายทเกยวของหลายดาน เชน การถอดถอนสมาชกสภาทองถนและผบรหารทองถนการเสนอขอบญญตทองถนการจดท�าประชามต(Referendum)และประชาพจารณในทองถน การจดใหมการเขาถงขอมลขาวสารขององคกรปกครองสวนทองถน การจดท�าแผนพฒนาทองถน เปนตน องคกรปกครองสวนทองถนในแตละแหงสามารถออกแบบกลไกเพอเพมการมสวนรวมนอกเหนอไปจากทกฎหมายบญญตไดอกดวย(วฒสารตนไชย,เอกวรมสข,2559) ทงนการเสรมสรางคณคาประชาธปไตยเปนขอเสนอทส�าคญส�าหรบการพฒนาระบอบประชาธปไตย แตเปนประเดนทถกละเลยหรอถกเพกเฉยและท�าไดยากเนองจากการเสรมสรางคณคาประชาธปไตยตองท�าผานกระบวนการขดเกลาทางสงคม(SocializationProcess)ภายใตสภาพแวดลอมและบรบททางสงคมวฒนธรรม
บทท 8193บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
ทท�าใหประชาชนตระหนกถงและด�าเนนการใชชวตทสอดคลองกบกระบวนการประชาธปไตยผเขยนยงเหนวาการสรางคณคาประชาธปไตยเราตองสรางวฒนธรรมทตระหนกถง“คณคาประชาธปไตยทประชาชนทกคนมสวนรวมและท�าเพอสวนรวม”ในการม “สวนรวม” ผเขยนเหนวาประชาชนทกคนตองตระหนกถงสทธและหนาทของตนเองไปพรอมกนในการเขาไปมสวนรวมเพอท�ากจกรรมในฐานะพลเมอง โดยสทธทประชาชนควรตระหนกอยเสมอวาเราทกคนมสทธทจะไดรบความคมครองจากกฎหมายและกระบวนการยตธรรมอยางเทาเทยมกนสทธทจะมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบการใชทรพยากรและสทธทจะควบคมตรวจสอบการใชอ�านาจรฐและสทธในการเลอกตงผปกครองทเปนผแทนของตนอยางแทจรง โดยสทธนไมใชการเรยกรองสงตางๆจากรฐตามอ�าเภอใจ(สายชลสตยานรกษ,2558:196)สวนหนาทในทนควรท�าใหประชาชนท�าหนาทอยางกระตอรอรนในการก�ากบดแลตรวจสอบการท�างานของผบรหารทองถนและตรวจสอบการใชอ�านาจรฐประชาชนควรหาขอมลและศกษาหาความรอยางกวางขวาง เพอตรวจสอบวาการด�าเนนนโยบายทางเศรษฐกจการเมองวฒนธรรมสงแวดลอมสาธารณสขความสมพนธระหวางองคกรปกครองสวนทองถนดวยกนเองความสมพนธระหวางประเทศรวมถงการอ�านาจของฝายนตบญญตฝายบรหารและฝายตลาการวามผลกระทบอยางไรรวมถงการปฏบตหนาทของประชาชนในดานอนทมตอองคกรปกครองสวนทองถนและประเทศอยางเครงครด แนนอนวาการเลอกตงทองถนหรอแมแตการเลอกตงในระดบชาตเปนกลไกหนงเพอหาทางออก เพราะนกการเมองทองถนและนกการเมองระดบชาตตองออกนโยบายทค�านงถงคะแนนเสยงของประชาชนสวนใหญจงเทากบเปนการเพมอ�านาจทางการเมองของประชาชนระดบลางไปในตว ทงน จากประสบการณทงในประเทศไทยและตางประเทศตางกมปจจยอนทอาจสงผลใหนโยบายทมาจากการเลอกตงไมเปนไปตามทก�าหนดไวหรอเปนไปอยางลาชาส�าหรบแนวทางในการพฒนาประชาธปไตยในระดบทองถนคอการกระจายอ�านาจทางการเมองจากสวนกลางไปยงองคการปกครองสวนทองถนในทกระดบตงแตองคการบรหารสวนจงหวด(อบจ.)เทศบาลองคการบรหารสวนต�าบล(อบต.)กรงเทพมหานครและเมองพทยาเปนตนพรอมๆ กบการกระจายอ�านาจทางการคลงอกทงยงตองใหความส�าคญกบการเลอกตงทองถนเพราะเปนรากฐานของประชาธปไตยทองถน
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
194 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
เอกสารอางอง
กองบรรณาธการส�านกกฎหมาย. (2558). ระบบการเลอกตงสมาชกรฐสภากบการพฒนาการทางการเมองของประเทศไทย.จลนต,12(2),1-28.
โกวทย พวงงาม. (2559). ประชาธปไตยทางตรงกบความส�าคญของชมชนทองถน,ในวฒสารตนไชย,อรทยกกผล,ธรพรรณใจมนและภควตอจฉรยปญญา,ประชาธปไตยไทยในทศวรรษใหม (KPIYEARBOOK).กรงเทพฯ :สถาบนพระปกเกลา.
ถวลวดบรกลรชวดแสงมหะหมดวศษฎชชวาลทพากร.(2558).รายงานผลการส�ารวจความคดเหนของประชาชนตอการใหบรการสาธารณะและการท�างานของหนวยงานตางๆพ.ศ.2557.กรงเทพฯ:สถาบนพระปกเกลา.
ธเนศวรเจรญเมอง.(2540).100ปการปกครองทองถนไทยพ.ศ.2440-2540.กรงเทพฯ:โครงการจดพมพคบไฟ.
ธรพรรณใจมนและภาสกรอนแหลง.(2547).ฐานขอมลการเลอกตงนายกอบจ.นนทบร:วทยาลยพฒนาการปกครองทองถนสถาบนพระปกเกลา.
ธรภทรเสรรงสรรค.(2558).ขอเสนอระบบคดสรรผแทนทเหมาะสมกบสงคมไทย.วารสารสถาบนพระปกเกลา,13(1),5-27.
บวรศกด อวรรณโณ และ ถวลวด บรกล. (2548).ประชาธปไตยแบบมสวนรวม(ParticipatoryDemocracy).กรงเทพฯ:สถาบนพระปกเกลา.
ประภาสปนตบแตง.(2551).ประชาธปไตยทางตรง(DirectDemocracy)ในบรบทปญหาประชาธปไตยแบบตวแทน.”ในณรงคเพชรประเสรฐ,กาว(ไม)พนประชานยม : แสวงหาประชาธปไตย. (9-66). กรงเทพฯ : ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมองคณะเศรษฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
ประกาศคณะกรรมการการเลอกตงเรองผลการออกเสยง. (2559, 11 สงหาคม).ราชกจจานเบกษา.เลม133ตอนท69ก.หนา11.
ปทมาสบก�าปง.(2557).ระบบการคดสรรสมาชกสภาผแทนราษฎรของสงคมไทย.ในรฐธรรมนญกลางแปลง:แนวทางการปฏรปเพอการพฒนาประชาธปไตย.พมพครงท2,(153-183).กรงเทพฯ:สถาบนพระปกเกลา.
บทท 8195บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
พฤทธสาณชมพลและเอกตงทรพยวฒนา(บรรณาธการ).(2551).ค�าและความคดในรฐศาสตร รวมสมย เลม2.กรงเทพฯ :ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
โภคนพลกล.(ม.ป.ป.).ปญหาและขอคดบางเรองจากรฐธรรมนญ.กรงเทพฯ:สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย.
มานตยนวลละออ.(2543).การรณรงคเพอตอตานการซอสทธ-ขายเสยงทฤษฎและการปฏบต.วารสารสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,26(1-6),36-87.
ลขตธรเวคน. (2559).ประชาธปไตยไทยในทศวรรษ21 :ทางตนทางออกและแนวทางแกไข.ในวฒสารตนไชย,อรทยกกผล,ธรพรรณใจมนและภควตอจฉรยปญญา.(2559).ประชาธปไตยไทยในทศวรรษใหม(KPIYEARBOOK).กรงเทพฯ:สถาบนพระปกเกลา.
วฒสารตนไชย.(2559).ประชาธปไตย:บางมมมองทถกละเลย?.ในวฒสารตนไชย,อรทย กกผล, ธรพรรณ ใจมน และ ภควต อจฉรยปญญา. (2559).ประชาธปไตยไทยในทศวรรษใหม (KPIYEARBOOK).กรงเทพฯ :สถาบนพระปกเกลา.
วฒสารตนไชยและและเอกวรมสข.(2559).การปฏรปสถาบนและกระบวนการเพอเสรมสรางประชาธปไตยทองถนในประเทศไทย. กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา.
สตธรธนานธโชตและธนพนธไลประกอบทรพย.(2560).ระบบการคดสรรผสมครรบเลอกตงในนามพรรคการเมอง:ทางเลอกและขอเสนอเสนอแนะส�าหรบประเทศไทย.วารสารสถาบนพระปกเกลา,15(1),6.
สมบตจนทรวงศและคณะ.(2521).ปรชญาการเมองสมยใหม.กรงเทพฯ:โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.
สายชล สตยานรกษ. (2558). โครงการการวจยเพอสรางองคความรใหม :ประวตศาสตรสงคมไทย.กรงเทพฯ:ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.
สนตชยรตนะขวญ.(ม.ป.ป).ประชาธปไตยทองถน.(21มนาคม2561)สบคนจากhttp://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=ประชาธปไตยทองถน.
วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกบท
ท 8
196 ปท 36 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2561
สนทรชยชอบยศและรจนาค�าดเกด.(2556).การเมองภาคพลเมอง:การถอดถอนผบรหารทองถนทประสบความส�าเรจในประเทศไทย. รฐสภาสาร, 61(5),9-43.
สรางครตนจ�าเนยรพล.(2544).การสรางประชาสงคมโดยรฐ:การปรบตวของรฐไทย.คณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย,กรงเทพฯ.
อญชล พลเตม. (2553). หลกการประชาธปไตยตวแทนกบทางปฏบตในกรณประเทศไทย : ศกษาเฉพาะกรณของรฐบาลพนต�ารวจโททกษณ ชนวตร.คณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร,กรงเทพฯ.
เอนกเหลาธรรมทศน.(2545).ประชาธปไตยทองถน:สาระส�าคญของการเมองและการปกครองสวนทองถน.นนทบร:ส�านกพมพมตใหม.
เอนก เหลาธรรมทศน. (2550).ประชาธปไตยทองถน: แงคดเกยวกบนโยบายสาธารณะในระดบทองถน.กรงเทพฯ:มลนธสาธารณสขแหงชาต.
AndrewHeywood.(2000).KeyConceptsinPolitics.NewYork:Palgrave.Arend Lijphart. (1984).Democracies : Patterns ofMajoritarian and
ConsensusGovernmentinTwenty-OneCountries.NewHavenandLondon:YaleUniversityPress.
BenjaminR.Barber.(2003).StrongDemocracy:ParticipatoryPoliticsforaNewAge.Berkeley,LosAngeles:UniversityofCaliforniaPress.
Clarke,PaulA.B.andJoeFoweraker.(2001).Encyclopedia of Political Thought.LondonandNewYork:Taylor&Francis.
ColinRallingsandMichaelThrasher.(1997).LocalElectionsinBritain.NewYork:Routledge.
DavidBeetham.(2003).HumanRightsandDemocracy.InRolandAxtmannUnderstandingDemocraticPolitics.London:SAGEPublications.
Ezrow,Lawrence.(2010).LinkingCitizensandParties:HowElectoralSystemsMatterforPoliticalRepresentation.NewYork:OxfordUniversityPress.
บทท 8197บทท 8 การเลอกตงทองถน: ขอจำากดของกระบวนการประชาธปไตย
Local Elections : Limitation of Process Democracy
G.F.Gaus,C.Kukathas.(2004).HandbookofPoliticalTheory.London:SAGE.
Goodwin-Gill,GuyS.(2006).FreeandFairElection:NewExpandedEdition.Geneva:InterParliamentaryUnion.
HelenaCatt.(1999).DemocracyinPractice.NewZealand:Routledge.RodHagueandMartinHarrop.(2007).ComparativeGovernmentand
Politics:AnIntroduction.Hampshire:PalgraveMacmillan.Smith,Graham.(2009).DemocraticInnovations:DesigningInstitutions
for Citizen Participation (Theories of Institutional Design).Cambridge:CambridgeUniversityPress.
Strøm,Kaare.(2003).ParliamentaryDemocracyandDelegation.InKaareStrøm,WolfgangC.Müller,andTorbjörnBergman,eds.Delegation andAccountabilityinParliamentaryDemocracies.NewYork:OxfordUniversityPress.
ThomasE.Cronin.(1989).DirectDemocracy:ThePoliticsofInitiative,Referendum,andRecall.U.S.A.:HarvardUniversityPress.