บทท 5

ทฤษฎวาดวยพฤตกรรมผบรโภค อ.อรคพฒร บวลม

ทฤษฎวาดวยพฤตกรรมผบรโภค

ความหมายของการบรโภค

การบรโภคในทางเศรษฐศาสตร หมายถง การใชประโยชนจากสนคาและบรการเพอสนองความตองการของมนษย รวมถงการน าสนคาและบรการมาใชประโยชนเพอการผลตเปนสนคาและบรการอนๆ

การศกษาพฤตกรรมผบรโภคเปนการศกษาพฤตกรรมในการตดสนใจเลอกซอสนคาและบรการตางๆ เพอใหไดรบความพอใจสงสดจากงบประมาณทมอยอยางจ ากด

ประเภทของการบรโภค

1. การบรโภคสนคาไมคงทน (nondurable goods consumption) คอการบรโภคสงของชนดใดชนดหนงแลวสงของชนดนนจะสนเปลองหรอใชหมดไป การบรโภคลกษณะนเรยกวา destruction เชน การบรโภคน า อาหาร ยารกษาโรค น ามนเชอเพลง ฯลฯ

2. การบรโภคสนคาคงทน (durable goods consumption) คอการบรโภคสงของอยางใด อยางหนงโดยสงของน นยงคงใชไดอก การบรโภคลกษณะนเรยกวา diminution เชน การอาศยบานเรอน การใชรถยนต พดลม โทรทศน ฯลฯ อยางไรกตาม ถงแมวาสนคาคงทนเหลานจะใชแลวไมหมดไปในทเดยว แตกจะคอยๆสกหรอไป จนในทสดจะไมสามารถน ามาใชไดอก

ปจจยทใชก าหนดการบรโภค

1. รายไดของผบรโภค 2. ราคาของสนคาและบรการ 3. ปรมาณเงนหมนเวยนทอยในมอ 4. ปรมาณของสนคาในตลาด 5. การคาดคะเนราคาของสนคาหรอบรการในอนาคต 6. ระบบการคาและการช าระเงน

1. ทฤษฎอรรถประโยชน (Utility Theory)

อรรถประโยชน หมายถง ความพอใจของผบรโภคทไดบรโภคสนคาและบรการ ทเปนเพยงความรสกไมสามารถนบได

ทฤษฎอรรถประโยชน - ความพอใจทผ บรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการใน

ขณะหนง - สามารถวดคาได - หนวย “ยทล” (Util)

2. กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนหนวยสดทาย

(The Law of Diminishing Marginal Utility)

อรรถประโยชนสวนเพม(Marginal Utility : MU) หมายถง ความพอใจทเพมขน เมอไดบรโภคเพมขน 1 หนวย

ความรสกพงพอใจจะยงลดลงไปตามล าดบหนวยทบรโภคมากขน

MUn = TUn - TUn – 1

MUn = TU Q

ความพอใจทเพมขนเมอ ไดรบขาวเพมขน จาก 0 เปน 1 ชาม

- 2 5

0 4

4 3

8 2

10 1

- 0

ความพอใจ สวนเพม MU (ยทล) ขาว(ชาม)

ความพอใจทเพมขนเมอ ไดรบขาวเพมขน จาก 2 เปน 3 ชาม

3.ตารางอรรถประโยชน (Utility Table) กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนสวนเพม (MU) มคาลดลงเมอไดบรโภคสนคาเพมขน

อรรถประโยชนรวม (Total Utility : TU) คอ ผลรวมของ

อรรถประโยชนสวนเพม (MU) ทไดจากการบรโภคสนคาตงแตหนวยแรกถงหนวยทก าลงพจารณาอย

TUn = MU1 + MU2 + MU3 + . . . + MUn

n TUn = MUi

i = 1

TU (ยทล)

20

22

22

18

10

0

- 2 5

0 4

4 3

8 2

10 1

- 0

MU (ยทล)

ขาว (ชาม) TU : Total Utility (อรรถประโยชนรวม) MU: Marginal Utility (อรรถประโยชนสวนเพม)

10 – 10 = 0

18 – 10 = 8

22 – 18 = 4

22 – 22 = 0

20 – 22 = -2

0 + 10 = 10

10 + 8 = 18

18 + 4 = 22

22 + 0 = 22

22 + (-2) = 20

n TUn = MUi i = 1

MUn = TU

Q

(22-18)

(3-2) = 4

10 + 8 + 4 + 0 + (-2) = 20

เสนอรรถประโยชน (Utility Curve)

20

TU,MU

MU

TU

Q 1

10

0 -2

2 3 4 5 6

ขาว TU MU 0 0 -

1 10 10

2 18 8

3 22 4

4 22 0

5 20 -2

4. ดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium) ตามทฤษฎอรรถประโยชน

ดลยภาพของผบรโภค หมายถง ความพอใจสงสดของผบรโภคทตดสนใจเลอกบรโภคสนคาและบรการภายใตงบประมาณหรอรายไดทจ ากด

ผบรโภคตองตดสนใจวาจะตองใชจายอยางไรจงจะไดรบความพอใจ

สงสด (maximum satisfaction) ถามเงนเหลอกจะซอสนคาทใหความพอใจสงลดลงตามล าดบ

เนองจากสนคาแตละชนดมราคาไมเทากน ดงนน MU ของสนคาทกชนดจงไมสามารถน ามาเปรยบเทยบกนได ตองท าใหสนคามราคาเทากนกอนน ามาเปรยบเทยบ

วธปรบใหราคาเทากน คอ หาร MU ดวยราคาของสนคานน ซงเปนภาวะทท าใหผบรโภคไดรบอรรถประโยชนสงสด

MUA PA

= MUB

PB =

MUC PC

= MUN

PN = ……

ตารางอรรถประโยชนเพมของการซอสนคา 3 ชนด ถารายไดของผบรโภค เทากบ 430 บาท ดลยภาพจะเกดขนท A4, B3, C5

จ านวนสนคา

สนคา A 60 บาท สนคา B 30 บาท สนคา C 20 บาท

MUA MUA/PA MUB MUB/PB MUC MUC/PC

1 130 130/60 = 2.1 70 70/30 = 2.3 51 51/20 = 2.5

2 128 128/60 = 2.13 62 62/30 =

2.07 50 50/20 = 2.5

3 128 128/60 = 2.13 60 60/30 = 2 48 48/20 = 2.4

4 120 120/60 = 2 52 52/30 =

1.73 41 41/20 = 2.5

5 112 112/60 = 1.87 45 45/30 = 1.5 40 40/20 = 2

สวนประกอบของสนคาท A4, B3, C5 เทานน ทจะท าใหอตราสวน MU ของสนคาแตละชนดเทากนหมด และมราคารวมกนเทากบ 430 บาท

MUA PA

= MUB

PB =

MUC PC

120 60

= 60 30

= 40 20

= 2

รวมเปนเงนทงสน = (60*4)+(30*3)+(20*5)

= 240 + 90 + 100

= 430

** การหาดลยภาพของผบรโภคโดยวธ อรรถประโยชน ในทางปฏบตเปนไปไดยาก

5. ทฤษฎเสนความพอใจเทากน(Indifference Curve Theory)

เสนความพอใจเทากน (Indifference curve : IC) หมายถง เสนทแสดงการบรโภคสนคา 2 ชนดในสดสวนทแตกตางกนแตไดรบความพอใจทเทากนตลอดท งเสน ไมวาจะเลอกบรโภคทจดใดของเสน มแผนการบรโภคสนคาอยางไร ผบรโภคกจะไดรบความพอใจทเทากนทงเสน

เสน IC ของผบรโภคคนหนงๆ มไดหลายเสนเนองจากความพอใจของผบรโภคมไดหลายระดบ แตละเสนแทนความพอใจหนงระดบ เสน IC ทแสดงความพอใจในระดบทสงกวาจะอยดานขวามอของเสนทแสดงความพอใจในระดบทต ากวา

สนคา x

สนคา y

0

IC3

IC2

IC1

เสน IC ลกษณะเสน IC 1. เปนเสนทมคาความชน

(slope)เปนลบ แสดงวาสนคา 2 ชนดสามารถทดแทนกนได

2. สวนมากเปนเสนโคงเวาเขาหาจดก าเนด (convex to the origin) สนคา 2 ชนดสามารถทดแทนกนไดในอตราทลดลง

3. เสน IC ทอยสงกวา จะแสดงความพอใจมากกวาเสนทอยต ากวา

6. อตราหนวยสดทายของการทดแทนกนระหวางสนคา 2 ชนด

(Marginal Rate of Substitution : MRS)

MRS หมายถง การบรโภคสนคาชนดหนงลดลงเมอบรโภคสนคาอกชนดหนงเพมขน 1 หนวย เพอรกษาระดบความพอใจของผบรโภคใหคงเดม โดยสมมตให สนคา 2 ชนด คอ X และY

ถาบรโภค X นอยลง บรโภค Y มากขน MRSYX = (Y แทน X) ถาบรโภค Y นอยลง บรโภค X มากขน MRSXY = (X แทน Y)

X Y

Y X

ตารางแสดงจ านวนการเลอกซอสนคา 2 ชนด ซงจะท าใหไดความพอใจเทากนของผบรโภค หรอ แผนการซอตางๆ ทจะท าใหผบรโภคไดรบความพอใจเทากน

แผนการซอสนคา

สนคา Y

Y สนคา X

X

A 30 - 5 - - -

B 18 12 10 5 -12/5 -5/12

C 13 5 15 5 -5/5 -5/5

D 10 3 20 5 -3/5 -5/3

E 8 2 25 5 -2/5 -5/2

F 7 1 30 5 -1/5 -5/1

- Y X

- X Y

5 30-18 = 12

0 5 10 15 20 25 30 X

Y

5 10

15

20

25

30

IC

A

B C

D E F

(Y10,X20)

(Y7,X30)

(Y30,X5)

(Y18,X10)

(Y13,X15)

(Y8,X25)

X

Y

MRSYX = - X

Y = (5-10)

(30-18) = - 5

12 = - 0.46

7. เสนงบประมาณหรอเสนราคา(Budget Line or Price Line)

เสนราคาหรองบประมาณ หมายถง เสนทแสดงการเลอกซอสนคา 2 ชนด ในปรมาณตางๆ ทซอดวยเงนจ านวนจ ากด

สมมตใหเงนงบประมาณคอ 1,000 บาท ซอสนคา 2 อยาง X ราคา 25 บาท (X อยางเดยว 40 หนวย) Y ราคา 10 บาท (Y อยางเดยว 100 หนวย) ดงนน งบประมาณ = (จ านวนสนคาX)(ราคาตอหนวย)+(จ านวนสนคาY)(ราคาตอหนวยY)

= X.PX + YPY

= X(25)+Y(10)

A ถาซอ X อยางเดยว 1,000 บาท B ถาซอ Y อยางเดยว 1,000 บาท 25X = 1,000 10Y = 1,000 X = 1,000/25 Y = 1,000/10

= 40 หนวย = 100 หนวย C ถาซอสนคา 2 ชนด

1,000 = X.PX + Y.PY

= 20(25)+50(10) = 500+500 = 1,000 D 1,000 = 6(25)+85(10) = 150+850 = 1,000

20 30 40 X

Y

A

B

C

100

50

D 85

6

E

F

E จดทใชจายต ากวางบประมาณ 1,000 F จดทใชจายเกนงบประมาณ 1,000

เสนงบประมาณ

8. ดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium) ตามทฤษฎเสนความพอใจเทากน

ดลยภาพของผบรโภค หมายถง ภาวะทท าใหผบรโภคไดรบอรรถประโยชนหรอความพอใจสงสดภายใตขอจ ากดแหงงบประมาณทมอย เมอเขาสภาวะดงกลาวแลวจะไมมแนวโนมทผบรโภคจะปรบเปลยนปรมาณการบรโภคสนคาชนดตางๆอก

นนคอ ดลยภาพของผบรโภคจะเกดขนทจดสมผส (tangent) ของเสน IC และเสนงบประมาณ

ณ จดสมผส (E) ความชนของเสน IC = ความชนของเสนงบประมาณ MRSxy = -Px/Py

ณ จดสมผส (E) ความชนของเสน IC = ความชนของเสนงบประมาณ MRSxy = (PX)

(PY)

20 40 สนคาX

สนคาY

100

50 E

IC1 IC2

IC3 B

A D

0