172
1 وه الفصن ا ودخن البحث ؤو: صذ ٣ ؼد ـ د: سمػص خش ؽ ؼد ـ د: سمػض خ ظغدئ سخزو ـ د: سمػ خذخ٧ ؤغد خد: سمػص خ ؤقعدد عد: سمػمدض خظـ

التحفيز وسلوك الأفراد

Embed Size (px)

Citation preview

1

الفصن األوه

ودخن البحث

ذص : ؤوال شص خسمػ : دـؼد٣ ظغدئالض خسمػ : دـؼدؽ ؤ٧ذخ خسمػ : دـسخزو

ؤنبص خسمػ : خدغد ظـمدض خسمػ : عددعد

2

ادلمــذـــخ

ب١ ز٤دء سدجض ؤعدعص وخو٤ظش خسشش ٢ ؤ٧ خشدجض خيت ظوع٠ذ ههد خؼباعغص أل١ ٦ دوسخ

. سنخ وودال يف ؤدخجهد وظذهد ٢ هذ٦

وخؼبوشو ؤ١ خإل٣غد١ ال و٠ هددش ز ؿددظ٦ وؤ٦٣ سز ؤلد٣د ؤ ؾبهىد فب٢ فبدال ع٤دعر ن

وذ عدنبط . و٢ ٤٧د ـدء دوس خإلدخسش يف لػ خودن ه خإلسظدء دبغعىي ؤدخجه ذسخظ٦ خد٤ص ؛

بدخسش خؼبىخسد خسششص يف ر خجملد و خيت ظغو دخج٠د بذل ؿبدوص بظد خشد ألظ ؤدخء فب٢

. وبغدز٦ خؼبهدسخض خؼبخعص وربشؼ٦ ه زز ؾبهىد ؤرب

. خؼبذسش ه خو٠ وخشسص ٦ : وع٠ذ ه ه٤ظش٢ ؤعدعن نبد و ٤٧د قبذ ؤ١ دءش خألشخد ظ

دؼبذسش ه خو٠ ظوين د يبع٦ خشد ٢ ذسخض شخظص ووشص وهدسش عغسص ٢ خال خعو

. وخعذسر

ى ؤد خشسص يف خو٠ عوع٠ذ ه ذي ظىخش خغبىخض وخؼبشفودض خيت ظىد خشد ألدخء ع٠ض وع

. ذو٦ بذل خعودو١ وخعود ن خخش٢ زغى ؤؼ أل خذبد٥ وب ؤ٧ذخ خؼباعغص

وذ شض خغبىخض دبشخل ظـىس ظسىسض ٢ خالؽبد خظىسش خيت ٣شخ٧د خ١ ، سذؤض زدؼبشلص خعذص

هد شلص ذسعص خوالدض و سبؽ ٣ـص خإل٣ـال ومت خعشض هد ؾ ه خغبىخض خؼبددص ، مث ؤهسع

خإل٣غد٣ص خيت خ٧ع٠ط زدغبىخض خؼبو٤ىص جبد٣ر خؼبددص ، مث ــدءض خؼبشلص خغبذؽص خيت سزـط زن

( . 32 – 32 ، ص6991خودجذ ، ) وـذي خألدخء ( ددص وو٤ىص ) خغبـىخض

3

وظ بهبدزد ه خألدخء خود وصددش دغبىخض ظىق خغب٠دط وخذخوص وخشسص يف خو٠ ذي خشد فبد ٤

٠د ؤ١ خغبىخض ظغدهذ ه رب خعده زن خشد وخؼب٤ل٠ص وظذن خودن بذل خو٠ ز . خإل٣عدـص

٠د ؤ١ خغبىخض ظو٠ ه ٤ن شوىس خشد . د يبىخ ٢ ىش عم خأل٧ذخ خؼبشعىص ٠اعغص

( 61 ، ص3222ى٣ظ ، . ) ش يف ه٦٠ وذبو دءظ٦ هدص زدإللسدؽ وظذن خشد بذل خؼبؽدزش

شىخ اجحش : صبب

٣ظدد يف لدظ٤د زوغ خألشخدص خؼبى٧ىزن ؤو خؼبسذهن عىخء يف ؾبد خذسخعص ؤو خو٠ ٤٤د ٣اللق

. دسدسنخ زن د ع٠عوى١ ز٦ ٢ هدسخض وىخ٧ر وزن ؤدخجه خو يف لدهت خذسخعص ؤو خو٠ص

وخؼب٤دشدض ن دسخضد٧ى خغسر يف ر ؟ و٢ خال خالععغ. ظـش بذل ر٧ين عاخ ٧د و٤٧د

خز٢ زوؼه ؼبوشص خألعسدذ خظؼك ؤ١ ر وىد بذل دذ خغبدض خزخيت وخغبدض ٢ س سئوعدء٧

. -عىخء د١ ر خغبدض ددد ؤو و٤ىد - , ه٠ى١ ٧زخ خود خؽبد

شخد ؤدخء وعىد ه خأل ٥خغبدض وظإؼن زنوالص خ٢ ٤٧د د١ خالذبد٥ ؽبز٥ خذسخعص ٤شي و٣ذسط

–وزز ٣ىػك شئعدء وخؼبغحىن ؤنبص وـىد خحملضخض خؼبخعص بهبدزد ؤو عسد عىخء د١ ر

إلؿال خـددض خد٤ص ذي خألشخد وظـىش هدسخهت ػب زحص غدهذش ه –ددص ؤو و٤ىص

. خعـىش وخالزعدس مظى ه ٣عدجؿ ؤؼ

4

اجحش فشوع : صبضب

د٧ خوالص زن خعمض وعى خألشخد ؟ .6

د٧ خإلهبدزدض خيت ظلهش ه ؤدخء خألشخد ٣عفص ىـىد خعمض ؟ .3

.خألشخد ٣عفص الععخذخ خعمض دذي ظىخـذ خغسدض يف ؤدخء .2

أذاف اجحش : ساثؼب

هذ خسمػ بذل خعىط مدج خيت ظغه يف ظـىش ؤدخء خألشخد ؤوعود عمغن ؤدخء خألشخد

: وصددش خ٣عدـعه زدإلػدص بذل

.بهبدد خوالص زن خعمض وعى خألشخد .6

.خعوش ه خإلهبدزدض خ٤دذبص ٢ خعمض ه ؤدخء خألشخد .3

.ؤ١ ظلهش ه ؤدخء خألشخد ٣عفص خعمض خعإؼنخض خغسص خيت ٢ خؼب٢٠ .2

أمهخ اجحش : خبغب

ه خعغدئالض خؼبـشولص –دص خذسخعدض خو٠ص –ظ٢٠ ؤنبص ٧ز٥ خذسخعص يف بـدزعهد

.زدععخذخ خألدوخض خسمؽص وخـش خؼبىػىهص سمػ خو٠ خؼبعودس ههد

5

.خعوش ه د٧ص خعمض وخش ز٦٤ وزن خذخن .6

. ربض رخظ وربض خخش٢ .3

.خـش خؼبغعخذص عمض خؼبىكن ألدخء ؤؼ .2

.ؤنبص خغبىخض وظإؼنخهتد خإلهبدزص ه خألشخد .2

. يب٢ ؤ١ ى١ خعمض رخ ظإؼن عيب ه زوغ خؼبىكن .5

.خألدخء خعوش ه د٧ص دط .1

. ع دط خألدخء ود٧ ىخجذ٥ .7

.خعوش ه هى خغى وخغى خع٤ل٠ .8

.خعـش بذل ؿبذدخض خغى خإل٣غدين وظ٤دو ٤هد ه لذش .9

ظـحبد اجحش: عبدعب

احلىافض :

خغبىخض هسدسش ه٢ اؼشخض خدسـص ربض خشد وظشفو٦ د زإدخء ؤؼ دشد ذ و٠ دبغعىي ـذ

٢ ظشي خإلدخسش ؤ١ ذي ٧زخ خشد هدسخض وذسخض دل ظىك ، ٤٠ك لدضخ الععؽ٠دس ؿددظ٦

. اؼشخض عى خشد دغبىخض ظعود ن خؼباؼشخض خػبدسـص و يب٢ ؤ١ ظىـ٦ ٧ز٥ خؼب. ظدحل خو٠

( 3222خغىخؽ ، ، خـف )

6

اذافؼخ:

خذوخن ٧ ؾب٠ىهص ٢ خىي خذخوص يف دخخ خشخظص خإل٣غد٣ص ظو٠ ه ديبىص خ٤شدؽ خإل٣غدين

وظذن خشد زدذبد٥ رب ؤ٧ذخ و٤ص ور ه٢ ؿش فبدسعص زوغ ؤ٣ىخم خغى وؤؼد غعخذ ورب

( 6989خشخ عددل وآخشو١ ، اخد. د) . ه٢ خغبدـص خيت ظذو٦ د زغى د ٢ ؤـ رب ٧ذ ون

ازحفض ازايت:

ووش خعمض خزخيت زإ٦٣ شم٢ وظىص شدهش وؤلدعغ خذخخص خيت ظىد بذل رب ؤ٧ذخ

. ؤو ظغه ه خد هبد

اغىن:

٧ى خال ععفدزص ؼب٤س٦ ؤ و ؽن أو وش خغى خإل٣غدين زإ٦٣ دص خعظشدض خيت ى هبد خإل٣غد١

(لذغ ون ؤو دخن ون = خؼب٤س٦ ؤو خؼبؽن ؤوسد خو = خالععفدزص ) ون دبوىن ؤ١

اشخظخ:

زإهند خغبشص خؼب٤ل٠ص " وعرب ظوش ـىسدو١ خسىسض ٢ خعودس خؼبشهىسش شخظص لػ هشهد

( Gordon,1973 )" ربذد ذسظ٦ خشذش ه خع ن خسحص دخخ ٣لد خ٤ظ وخسذ١ خإل٣غدين خيت

7

ازاد:

ظوش خزخض ه ؤهند خظىسش خيت شي خشد هد ٣غ٦ ؤو ؿبظص خػبظدجض خيت سبضص شخض ه٢

( 3222خـف ، خغىخؽ ، ) . آخش

اإلدسان:

خغبغص ٢ ؤـ ؤ١ وـىخ وىن ؼبد ذوس خو٠ص خيت ٢ خالؽبد ٤ل وعشـ خألشخدص خ٣ـسدهدهت

. ( Stephen ,1979 ) لىؽب

االجتببد:

P. Zimbardo, E. Ebbesen and C.Maslach , 1977 ) ) خععوذخد ر٧ين ؿبذد كبى ٣ىم ٢ خأل٣شـص ؤو خعده

ام:

هش سوعش خ ه ؤهند سبؽ خؼبودس خز ىـ٦ ووب ظظشدض وخذبد٧دض خألشخد كبى ىخػن

. ىخ ، وعذخض ظىن ، ؤلد ، ظربشخض ، دس٣ص خ٤ظ زدن وؿبدوص خعإؼن يف خن ؤؼد

( M. Rokeach,1973 )

8

الثانيالفصن

احلوافز

ادلجحش األوي د٧ص خعمض: ؤوال خعـىس خعدسىب مىخض: دـؼد٣ خش زن خعمض وخذخوص: دـؼدؽ ٣لشدض خعمض وخعع٤عدـدهتد: دـسخزو

خ٤لشص خالعص - ٣لشص خوالدض خإل٣غد٣ص - ٣لشص خالذبد٧دض خغبذؽص - خعع٤عدـدض ٣لشدض خعمض -

9

الفصل الثاني

المبحث األول

واهة التحفز : أوال

دن خشد الزبدر عى ون ، ؤو بد٦ ، ؤو ظن " ه٠ص خعمض زإهند ( ععنص وىسظش ) وش

. ( 6999 ذين ، " . )غدس٥

الزبدر ٣شـدؽ زإ٦٣ شوىس دخخ ذي خشد ىذ ٦ خشسـص " خعمض ( زشغى١ وععد٤ش ) ووش

. ( 6999 ذين ، " . )ؤو عى ون هذ ٦٤ خىطى بذل رب ؤ٧ذخ و٤ص

٠د وش خغبض ه ؤ٦٣ ىش ؤو شوىس دخخ وبش و٤شؾ عى خشد إلشسدم لدـدض وسسدض

ربذذخ وزش ؤؽش . و٤ص ٢ ؤـ زب لدالض خعىظش ٤ض يف بشسدم ظ خشسدض وخغبدـدض

وط خغبض زإ٦٣ عن وعؾ ال يب٢ سئع٦ ؤو ظبده٦ ؤو خشوىس ز٦ ، ٢ يب٤٤د خعع٤عدـ٦ ٢ خغى ،

و٢ ؿش الللص عى خشد ؤؼ٤دء د٦ زو٠ د يب٢ خالعع٤عدؾ ٠د برخ د١ ؿبىصخ ؤ ال ، ور

. شخض هشػص مض وظ خغبض ٣غ٦ و٤٧د ظدط اش. دبالللص خعبهذ خز سز٦ يف ؤدخء ر خو٠

.( 6989اخد خشخ عددل وآخشو١ ، . د)

وهذ ربض خألشخد بذل سن دءهت وصددش والجه ٤٠ل٠ص وخعإؼن يف عىه وظىـ٦ ٧زخ

ز الزذ ٢ ش وربذذ . خغى دبد ع٠دش ن رب خأل٧ذخ خإلعظددص خؼبؽ ٢ خؼباعغص

11

ذوخن خػبدطص ز شد ودسـص خألنبص زد٤غسص ٦ عظ٠ عدعدض ربضص رب خإلشسدم ذي ٧االء خ

.خألشخد

التطىر التارخي لمحىافز : ثاا

ن زذخص خش١ خؽد٢ هشش ه٤ذد زشصض لشص خإلدخسش خو٠ص زذؤ خو٠دء هع٠ى١ يف حبىؼه

ويب٢ ؤ١ مبض زن ؼالغ شخل عـىش خشخإلدخس ٠د ىبض ىػىم . ودسخعدهت دبىػىم خغبىخض

. خغبىخض

: ادلشحخ ازمذخ .1

سبؽ ٧ز٥ خؼبشلص خ٤لشدض خعذص يف خإلدخسش لػ ظوعرب خؼب٤ل٠ص ولذش خعظددص ؽدص ال هالص ؽبد

. زدسحص خػبدسـص

٢٠ وـهص ٣لش دظ رب سخجذ خ٤لشص خسنوشخؿص ؤ١ خشد زـسو٦ ن ؿ٠ىق وغى دخج٠د غو

وز سضض . شلص ه خغبىخض خؼبددص ؾ بذل خشسدم لدـدظ٦ خؼبددص ، وزدعدرل سضض ٧ز٥ خؼب

. ذسعص خإلدخسش خو٠ص زددش شذس ظدىس يف عدععهد خعمضص ه خألعدط خؼبدد

11

:ذسعخ اؼاللبد اإلغبخ .2

٢ وـهص ٣لش ٧ز٥ خؼبذسعص ؤ١ خؼب٤ل٠ص هسدسش ه٢ ٣لد سن ووذ خعى٢ ، عى١ ٢ ؤـضخء عسد٤ص

دخء ؤنبهد خعبد٣ر خإل٣غدين ، وزدعدرل خؼب٤ل٠ص ٧ ولذش خـع٠دهص ٤ص ع يف دخخهد خعده زن يف خأل

خعبد٣ر خإل٣غدين وخين ، و٧ز٥ خؼبذسعص ظ٤لش بذل خإل٣غد١ زدهعسدس ؤ١ ٦ شدهش وؤلدعظ وو٠ يف

.دخخ خعب٠دهدض

خعود و٦ زدهعسدس ؤ١ خؼب٤ل٠ص جبد٣ر ؤهند وزدعدرل ٣شي زىػىق خعـىس يف خ٤لشش بذل خإل٣غد١ وص

.ولذش خعظددص ه ولذش خـع٠دهص ، ز قبذ ظ٤ىهد يف ٤ك خغبىخض دزن خؼبددص وخؼبو٤ىص

:ادلشحخ احلذضخ .3

ولدوط ٧ز٥ خؼبشلص ؤ١ ( ٣لشص خإلدخسش زدأل٧ذخ و٣لشص خ٤ل ) سبؽهد ٣لشدض خإلدخسش خغبذؽص ؽ

. دء خ٤لشدض وخؼبشخل خغدزص غعذش ٢ ذبدسهبد ظعف٤ر ؤخـ

وذ . و٧ز٥ خؼبشلص ظ٤لش بذل خعبهدص ه ؤ٦٣ ٣لد عىق وظ د ٠د د٣ط خؼبذخسط خعذص

دهط خؼبذخسط خغبذؽص بذل سزؾ خغبىخض زد٤عدجؿ خؼبعمص ، و٣ددض زؼشوسش خخعال د وبظ ه٦

وز ٢ وـهص . د٣ط ددص ؤو و٤ىص ، ور لغر غعىدض خألدخء خودى١ ٢ لىخض عىخء

( 6991، خودجذ) . ٣لش ٧ز٥ خؼبشلص ػشوسش خشعشخ خودن ن خإلدخسش يف وػن خـؾ خغبىخض

12

الفزم بني التحفز والدافعة: ثالجا

ظ٤شؾ خغىخذوخن ٧ ؾب٠ىهص ٢ خىي خذخوص يف دخخ خشخظص خإل٣غد٣ص ظو٠ ه

خإل٣غدين وظذن خشد زدذبد٥ رب ؤ٧ذخ و٤ص ور ه٢ ؿش فبدسعص زوغ ؤ٣ىخم خغى وؤؼد

خشخ عددل اخد . د) . غعخذ ورب ه٢ خغبدـص خيت ظذو٦ د زغى د ٢ ؤـ رب ٧ذ ون

.( 6989وآخشو١ ،

ب١ خذخوص ؽبد دوس سن يف بقبدص خأله٠د ؼبد ؽبد ٢ ؤنبص سنش يف خغبظى ه خشػد خ٤غ ألشخد

ه٠د د١ خشد يف خإلدخسش ذ٦ ذسخض ٤ص هدص وهدسش ن هددص إلقبدص خأله٠د ود٣ط خشسص ذ٦

:وظورب ه٤هد زدؼبوددص خعدص ، طشخ وذوص ة١ ؿبظص ؤدخج٦ ععى١

خشسص × خذسش = خألدخء

وخذسش ظعإؼش ه٢ ؿش خعو وخعذسر وخػبربش يف ؾبد ون ، وخشسص ظإيت ه٢ ؿش خذخوص

خؾ وؽبزخ قبذ ؤ١ خ٤لد خإلدخس خغبذػ ىرل خ٧ع٠دد سنخ الععؽدسش خذوخن ذي خألشخد إلخش. وخعمض

. ( ٤6999ظىس ، ) . ؤظ د ه٤ذ٧ ٢ ؿددض د٤ص

: هذدخ ٢ خذوخن خإل٣غد٣ص خؽبدص خيت زبع يف دسـص ىهتد ؤو شذهتد ، و٤هد " دض " ووشع

وظوين خىش . دغبدـص بذل خىش ظغـش ه عى خشد ( : Power Motive) دافغ امىح .6

. ٤٧د خغبدـص بذل ؤ١ ى١ خشد غاوال ، وؤ١ شخر ، وؤ١ ىـ٦ ، وؤ١ اؼش يف عى خخش٢

.ووعرب دخن خىش خى ٢ خذوخن خؼبغـشش ه خغى خسشش

13

ص خشد إل٣ؼ٠ـد ؤو خال٣عغدذ بذل ؤ لدـ( : Affiliation Motive ) دافغ اإلزبء .3

.آخش٢ ، ؤ ى١ ـضءخ ٢ صبدهص ، و٧ى دخن ى ؽن٢

.ووين لدـص خشد إلقبدص ؤه٠د وب هبد رخظ٦ ( : Achievement Motive) دافغ اإلجنبص .2

ووين لدـص خشد أل١ ظى١ ٦ شظسص و٤ضص ( : Status Motive) دافغ ادلشوض أو ادلىبخ .2

و٤٧د هىخ هذذش ن سظبص الصص ظشعش يف ربذذ شض ؤو د٣ص خشد، . سنش يف خؼباعغص

ؽ لف عس٦ ، وىو٦ ، وؤؼدؼ٦ ، وخالعدصخض خيت وبظ ههد ٢ خو٠ وخدظ٦ خؽدص

. وخالـع٠دهص ون٧د

دأل٢ ػشوس شخض وخؼباعغدض خغبذؽص سب٤ك ( : Security Motive) دافغ األ .5

.خؽن ٢ خؼبضخض خإلػدص إلشسدم ٧ز٥ خغبدـص

ؤد خغبىخض ه هسدسش ه٢ اؼشخض خدسـص ربض خشد وظشفو٦ د زإدخء ؤؼ دشد ذ و٠

وذسخض دل ظىك ، ٤٠ك لدضخ الععؽ٠دس دبغعىي ـذ ٢ ظشي خإلدخسش ؤ١ ذي ٧زخ خشد هدسخض

دغبىخض ظعود ن خؼباؼشخض خػبدسـص و يب٢ ؤ١ ظىـ٦ ٧ز٥ خؼباؼشخض . ؿددظ٦ ظدحل خو٠

( 3222خـف ، خغىخؽ ، ) . عى خشد

14

عزيات التحفز واستتاجاتها : رابعا

اظشخ اىالعىخ

اظشخ اىالعىخ فشذسه ربىس .1

شذس ظدىس ٧ى ٢ ؤوخج خ٤دط خز٢ ؤعغىخ ٧ز٥ خ٤لشص خيت ٣سوط ؤعدعد ٢ خعـىس خـسو

. ؼبسددت خإلدخسش خودص ، ود٣ط خ٣ـالص كبى ضذ ٢ خذن مشص خإل٣عدـص يف خؼباعغدض خؼبخعص

ىخض خؼبددص وؤ١ خ٤ىد ٧ خن دخن شد يف خؼباعغدض وؤ١ خشد وذ سض ظدىس هد ه ؤنبص خغب

وظـسد ؽبزخ خالذبد٥ ة٦٣ هبر سزؾ خألـش زد٣عدـص خو٠ ، دبوىن ؤ٦٣ . زـسوع٦ غو دخج٠د ضددش ؤـش٥

( 6999خغبدسؼ ، . ) ٠د صخد خإل٣غد١ يف خ٣عدـع٦ صخد يف ؤـش٥

ت خو٠ بذل ؤـضخء طنش و٢ مث دسخعص ٧ز٥ خألـضخء إلهبدد ؤؼ ؿشص وذ خعشق ظدىس ؤ١ ع ذبض

دسخعص " وؤخنخ دؿ ٧ز٥ خألـضخء ؼد٣ص زش ود ، ٧ز٥ خو٠ص د٣ط ظغ٠ . د هبد وظ٤ز٧د

" . خغبشص وخىط

خشوخظر وخعشع ظدىس يف ٧ز٥ خ٤لشص ؤ١ خؼبىكن غدذل ، وال يب٢ ربض٧ بال ٢ خال

: وخغبىخض خؼبدص ؾ ، وه٦ ة٦٣ ٢ ؤ٧ خال٣عددخض خألعدعص خيت ظىـ٦ ؽبز٥ خ٤لشص

.غدوخش ظدىس زن خسشش وخالض -

.ن د " خؼبىكن ال يب٢ ربض٧ بال زدؼبد " خعشخع ظدىس ؤ١ -

.ظ ٤ـد دخج٠د " ؤؼ ؿشص ألدخء خو٠" خعشخع وـىد -

15

:ذوعالط بوغشجيىس Y و Xظشخ .2

. ظشض ٧ز٥ خ٤لشص زش ؤ ه خلعدـدض خؼبىكن ، وزش ؤرب ه ؿسوص خغى خإلدخس

٧دظد١ خ٤لشعد١ ظىد١ ه ؤعدط خعشخع ؤ١ آسخء سجظ خو٠ يف ىك٦ ووشع٦ هب عى ظاؼش

دسخعع٦ ووػن دفشهبىس ٣لشعن ز٤دء ه. زىش ه خـشص خيت غو ٢ خالؽبد عمض٧

. Yخ٤لشص و Xوؤؿ هه٠د خ٤لشص

Yظشخ Xظشخ

ش٥ خشد خو٠ .6

٤٧د ػشوسش شدزص خظص خؼبسدششش .3

خشد عف٤ر خؼبغحىص .2

ؼ خعىـ٦ ه٢ ؿش خخش٢ .2

ذ٦ ؿ٠ىق .5

ى١ ذىهد و٠ ٣عفص مىخض خؼبددص .1

ؤو خإلعظددص

ؼ خعخظض خذ يف خىكص .7

وبر خشد خو٠ .6

فبدسعص خشدزص خزخظص .3

غو خشد بذل رب٠ خؼبغحىص .2

ؼ خعىـ٦ خزخيت .2

ؿ٠ىلدض هدص ودوخن الزعدس .5

ى١ ذىهد و٠ ؤعدعد ٣عفص مىخض .1

خؼبو٤ىص

شر يف خإلؼشخء خىك .7

ذوعالط بوغشجيىس Y و Xظشخ ( 2-1) عذوي

16

ظشخ اؼاللبد اإلغبخ

خيت سضض ه خإل٣عدؾ وؤط بذل لذ سن -ـدءض ٧ز٥ خ٤لشش شدش و ٤لشص خالعص

لػ وـهط خ٤لشص خ٧ع٠دهد و٤ظش خسشش وهالدض خألشخد ن سئعدجه –ـىخ٣ر خوالدض

. وصبدهص خو٠ دخخ خؼباعغص

وظشي ٧ز٥ خ٤لشص ؤ١ خود ٦ لدـدض ودوخن ال ظ٤مظش ؾ يف خغبدـدض خعبغ٠ص ولدـدض

خألد١ ، و٢ ٤٧د لدـدض ٣غص وخـع٠دهص ه٤ذ خودن ؤنبهد خلعشخ خ٤ظ ، وظإذ خزخض ،

ددص مغر ، زخ ة١ خغبىخض خيت ظذهد خإلدخسش ال هبر ؤ١ ظعظش ه خغبىخض خؼب. وخلعشخ خخش٢

( 6998، خعبهين) . ز ظعوذخ٧د بذل خغبىخض خؼبو٤ىص

ظشخ إزى بى .1

ووعرب خعى١ دى ٢ خشوخد خألوخج ؽبز٥ خؼبذسعص وذ د ن آخش٢ زوذش ذبدسذ ظبط زعفدسذ

Howthorone و٧ى خع خؼبظ٤ن خز ؤـشط ٦ خعفدسذ.

:د٣ط دعدرل و٢ ؤ٧ ٧ز٥ خعفدسذ ذبشزص

مت هض ؾب٠ىهص ٢ خ٤غدء ووػوه يف شص خدطص إل٣عدؾ ؤدوخض هشزدجص ٢ يف كشو ه٠ .6

زعذن وـسدض ذخء ؾبد٣ص ، وعدهدض ه٠ ؤ وعشخض سخلص ش خسدلؽن لػ د ،ـذش

. ؤؽش

17

عن يف ٣لد خغبىخض مت خغ٠دق ٠ىكن زدد زدو٠ ه ش ؾب٠ىهدض طنش ، زدإلػدص .3

. خؼبدص

جبد٣ر ٧ز٥ خعنخض خؼبددص سبط ظنخض يف ٣لد خإلدخسش ، لػ ؤطسك خؼبششى١ خـع٠دهن وؤؽش .2

. ظه٠د

٧ " خعنخض خؼبددص " ؤ١ خإل٣عدـص ذ صخدض زوذ ٧ز٥ خعنخض ود١ خالعع٤عدؾ ؤ١ ىخواللل

.خغسر

خإلػدءش ؤو صددش دسـص لشخسش خشص غبذ ظور خو٠ ٦ ، عزوذ ه٠ ظنخض عسص .2

.د٣ط خإل٣عدـص ال ظضخ ظشظن

٢ ر خعع٤عؿ خسدلؽى١ ؤ١ عسر صددش خال٣عدـص غط خعنخض يف زحص خو٠ ، وبمبد يف ؿشص

. ٠د صخدض خشوق خإلـع٠دهص زن خؼبىكن صخدض خ٣عدـعه . بدخسش خودن

alwaha.net/moltaqa/showthread.php?t=18833-http://www.rabitat

18

ظشخ بعى .2

وخالـع٠دم وخالدخسش وخالعظدد ه ؤ١ خلعدـدض خال٣غد١ عوذدش وؤ١ ه٠ص ع ه٠دء خ٤ظ

ةشسدم ـر ون ىد زدعدرل بذل خغو ٢ ـذذ الشسدم ـر . خإلشسدم ٧ ه٠ص ال هندجص

:و٧ ظظ خاللعدـدض خسششص وظغ٠هد ؿسد ألنبعهد بذل طبغص خلعدـدض ؤعدعص . آخش

o وسبؽ خؼبغعىي خألو وخألدىن ٢ خاللعدـدض ، و٧ ظعو : ىىـص غخاللعدـدض خ

.زداللعدـدض خألعدعص خؼشوسص ٠وشص ، و٤هد خغبدـص بذل خزخء وخؼبإوي

o و٧زخ خؼبغعىي خؽدين ٢ خاللعدـدض عؼ٢٠ لدـص خشد بذل خأل٢ وخغب٠دص : خلعدـدض خألد١

.ص ، خعبغذص وخؼبشظسـص زدوالدض وخألد١ يف ؤلذخغ لدظ٦ خى

o ب٦٣ . خؼبغعىي خؽدػ ٢ خاللعدـدض شظسؾ زدغىدض خالـع٠دهص : خاللعدـدض خإلـع٠دهص

ى ه ؤعدط سسص خشد يف ؤ١ ى١ سىال وؼى يف صبدهص ، وعؼ٢٠ خشسص يف خغبر

.وخوـ

o ٢ خاللعدـدض حبدـص خشد بذل خاللعشخ وخعذش وشظسؾ خؼبغعىي خشخزن : خلعدـدض ظذش خزخض

.وخؼبد٣ص خالـع٠دهص وعؼ٢٠ خإللغدط خزخيت زددءش

o ٧زخ ٧ى خؼبغعىي خػبدظ خز وذ ؤه غعىي ٢ خاللعدـدض : خلعدـدض رب خزخض .

وخلعدـدض ٧زخ خؼبغعىي شظسـص زشسص خشد يف ؤ١ وب رخظ٦ وسي رسوش بد٣دظ٦ ه٢ ؿش ظ٠٤ص

( 3229ععشخغش ، ) . وخععخذخ ذسخظ٦ وخالععددش ٤هد زإظ دسـص فب٤ص ٢ خإلزذخم

19

o وزبع ٣لشش خألشخد بذل ؤنبص ٧ز٥ خاللعدـدض ظسود ذسـص خىكص وخؽب خؼباعغ وخؼبىن

وربع ٧ز٥ خ٤لشص ؤ١ ى١ خؼبذش ددسخ ه ربذذ وه خلعدـدض ىك٦ إلدسخ . خعبشخيف

( 3229، ععشخغش ) .خـشص خؼبالج٠ص عمض٧ و٢ مث خذسش ه ظىـ٦ عىدهت

وه خش ٢ سى ٧ز٥ خ٤لشص عغن خغى خإل٣غدين بال ؤ١ ٤٧د زوغ خذسخعدض خيت دل ظذه

: د ر٧ر ب٦ دعى يف ٣لشع٦ لى دوخن خغى

ال ه " social level" ع دعى مدـدض ٢ خؼب٢٠ ظـس٦ ه خؼبغعىي خالـع٠ده -

" individual" خؼبغعىي خشد

خاللعدـدض خغىىـص

خلعدـدض ظذش خزخض

خاللعدـدض خإلـع٠دهص

خلعدـدض خألد١

خؼبإ وخؼبششذ - خغ٢ وخشخلص -

خؼسدض خزخض

خشوىس زدالهعذخد زد٤ظ - خالععالص - خؼسدض خزخض -

زدالقبدصخشوىس -خاللعشخ وخعذش ٢ -

زد٤ظخخش٢ وخؽص خؼسدض خزخض -

خظذخص -خال٣ع٠دء - ظى٢ هالدض - خسى ٢ خخش٢ -

خؼسدض خزخض

خلعدـدض رب خزخض

ػ٠د١ خذخ وخحملدلص -ه غعىي وش

الج خالععالص -

خؼسدض خزخض

رذسط األوىبد يف االحزبعبد اإلغبخ ػذ بعى( 2-1) شى

21

اللعدـدض خسششص " simplified modle" ع خغبدـدض ٧زخ هسدسش ه٢ مبىرؾ سغؾ -

٢ ٤٧د خؽن ٢ خذسخعدض ؤؼسعط ؤ١ لدـدض " . rigid form" عظ ز٤ىم ٢ خؽسدض

خألشخد عوذدش وعشدزص ن زوؼهد خسوغ و٢ خظوىزص ؤ١ ٤غر عى شد ون يف وط

.ذل دسـص خإلشسدم ٢ لدـص و٤ص بون

٠د ؤ١ ٧ز٥ خ٤لشص ؤهـط هىد هدد ه٢ دوخن خ٤ظ خسششص برخ د خععخذ عغن عى خشد

( 3222 ،خـف ، خغىخؽ ) . زظىسش بصبدص

ػىا شصثشط .3

:خوىخ ٣لشع٦ ه ٣عدجؿ ؤحبدغ ذبشسص ولذد ؾب٠ىهعن ٢ " شدس ٧شصزشؾ " زىن

، ود شظسؾ هبد ٢ خالهعشخ وخعذش وخإلقبدص " هىخ ربضص " هىخ ؿبضش خدطص زدو٠ رخظ٦ .6

.وخعمذ وظىخش شص خ٠٤ى وخعذ وخعش وخؼبغحىص

، و٧ خيت ربذغ ظإؼنخ بهبدزد برخ د ؤشسوط " خوىخ خىدجص " خوىخ خؼبعوص زغالص ـى خو٠ .3

وظشظسؾ زدسحص خيت و٠ هبد خؼبىك ؤؽش ٢ خعشض ه خو٠ ٣غ٦ ، . بذل غعىي خشػـد

وـىدش عدعدض خؼباعغص ، وخشوخظر وخألد١ خىك ، وكشو خو٠ ،: و٧ ظؼـ

. خإلششخ ، وخوالدض زن خألشخدص ، وخألعدر خإلدخسص ، وعدعـدض خؼباعغص ون٧د

وظغعشه خ٣عسد٥ خؼبذش٢ بذل ػشوسش . ؤ١ ٣لشع٦ ظ٤دعر دص خؼبغعىدض خىكص " ٧شصزشؾ " وشي

٧ى ؤدخئ٥ و٠ ـدد ع خال٧ع٠د زدوىخ خؼبشظسؾ زدو٠ رخظ٦ زدهعسدس ؤ١ د ؽن ضبدط خؼبىك ووبض٥

( ، بدخسش خؼبىخسد خسششص ٧دش ) . ن ذسخظ٦ ووب ٦ ؿ٠ىلدظ٦ وؽن ذ٦ خ٧ع٠ددض وربذدض

21

: ازمبداد ظشخ شصثشط

.دوخن خغى ال يب٢ ظو٠٠هد ه صبن خألشخد زغسر خخعال خؼبغعىدض خإلـع٠دهص وخؼبددص .6

ؤ١ خوىخ خعمضص وخىدجص ؾب٠ىهعن ـبععن بال ؤ١ خع٠دض ز٤ه٠د ه خش ٢ صه ٧شصزشؾ .3

خـف ، ) . وزبع خ٤لشش ؾب٠ىهص حبغر سئص خؼبىك ألنبعهد زد٤غسص ٦ . ذ ى١ طوسد

( 3222خغىخؽ ،

:مبسخ ثني ظشيت بعى وشصثشط

ذ لدوال ربذ دوخن . ظوعرب ٣لشيت خذوخن ؼبدعى و٧شصزشؾ ٢ ؤشهش خ٤لشدض يف ٧زخ خجملد

: ز ه٠د عشدهبد١ يف ؤ١ . خو٠ وص ظىـ٦ خغى خإل٣غدين

.النبد ظعشع وـىد لدـص ؿبذدش ظىـ٦ خغى خإل٣غدين .6

( 3222خـف ، خغىخؽ ، ) . خسششص ٤٧د شس٦ خظد ز٤ه٠د ه ٣ىهص و٠ص خاللعدـدض .3

22

وع اخلالف ثني ظشيت بعى وشصثشط أ

شصثشط بعى ادلىػىع

هالص خألدخء زدشػد خىك . خاللعدـدض خن شسوص ربش خغى

٧زخ خغى اؼش ه خألدخء خاللعدـدض خؼبشسوص ظاؼش ه خألدخء

خشػدؤؼش خاللعدؾ ه خاللعدـدض خؼبشسوص ال يب٢ خععخذخهد

ذن خشد

ال ظذن خإل٣غد١ ( خىدجص ) خاللعدـدض خؼبشسوص

ز٠٤د خوىخ خألخشي بشسدههد ، ؼبضذ ٢ خو٠

ىـ٦ عى خشد

ال ظإخز ش ٧ش يف ش ٧ش ظ٤ل لدـدض خشد

برخ عذ لدـدض خشد خشخظر وعرب دخن ؤؼش خ٤ىخل خؼبددص وزدعدرل ال يب٢ ، خشخظر ال ضذ سػد خؼبىك

خععخذخ٦ ذخن

ظإؼن خاللعدـدض خاللعدـدض ظوعرب دوخن شد

و٢ يف غعىدض ـبعص

خ خوى" عدـدض ظوعرب دوخن زوغ خالل

" خعمضص

خوىخ خيت ؽبد هالص زذوخن خو٠ ظش٠ ـىخ٣ر خىـىد خسشش ٣ىم خذوخن

بد٣ص ظـسهد ؤرب يف خؼبغعىدض خإلدخسص خود غعىدض خو٠د وخؼبىكن خؼبغعىي خىك

أوع اخلالف ثني ظشيت بعى وشصثشط( 2-2) عذوي

23

:جنبص ظشخ احلبعخ إل .4

، لػ ظشن خؼبد٧ خألعدعص ؽبز٥ خ٤لشص بذل ؤ١ " دذ دال٣ذ " يف ظإعغهد بذل شـن خؼ

خغبدـدض خإل٣غد٣ص زـسوهد ٣غسص خالععشخس ، ـدص خإل٣غد١ خذخخص خد٤ص ظس عد٤ص لىت إيت ؽن

خز وعرب ظشصبص ؽبذ ون وورب ه٢ ٧زخ خؼبؽن ؤو خود هددش زدغبدض. ؤو هد د وبشهد ؤو ؽن٧د

ه ، ) . رب٦ ٢ س خشد اد بذل خشسدم خغبدـص خيت ؤؼدسهتد ذ٦ وشط زدعدرل دخوع٦

6991 )

: ورشي ز اظشخ أ افشد ذ أسثؼخ حبعبد سئغخ و

: احلبعخ إىل امىح -

خؼبشض وخغـص و٧ ٤ذوى١ وسخء خؼبهد وخز٢ ذه ٧ز٥ خغبدـص قبذ٧ سمؽى١ ه٢ شص غر

. خيت ظىش ؽب شص غر خىش

: احلبعخ إىل االجنبص -

.وخز٢ ذه ٧ز٥ خغبدـص قبذ٧ سمؽى١ ه٢ شص ل شالض خعمذ وخعى

: احلبعخ إىل االزبء -

و٧االء . وخز٢ ذه ٧ز٥ خغبدـص قبذ٧ هبذو١ يف خؼب٤ل٠ص شطص عى٢ هالدض طذخص ـذذش

. ٤ذوى١ وسخء خؼبهد خيت ظعـر خعده خؼبعشس ن صالء خو٠

24

: احلبعخ إىل االعزمالي -

و٠ وخغـشش خألشخد خز٢ ذه ٧ز٥ خغبدـص وـى١ ٠ص وؤنبص سنش مشص وخالععالص يف خ

. وخعم دبظن٧ خشخظ ، وزدعدرل ٧ ؼى١ ؤ١ و٤ىخ يف وكدج رب ؽب ر

ظشخ االجتببد احلذضخ

ظشخ اؼذاخ وادلغبوح .1

و٧ ظ٤ض ه ؤ٦٣ ه٤ذد وبذد خألشخد د برخ د١ . ٣لشص خؼبغدوخش د٣ط شبشش ـهىد ععدع آدخض

خؼبدز خز عى٦٣ ٤ظد برخ د ىس١ زدؼبدز خز عد٥ صالئ٧ يف خو٠ ، ة١ الللعه أل

خؼبغدوخش يب٢ ؤ١ وبظ ٧زخ خشوىس زوذ . ٣ىم ٢ هذ خؼبغدوخش عى ظاؼش ه ربض٧ ألدخء خو٠

ه ؤ٦٣ عيب ه٤ذد شوش خؼب٠ىكى١ زإهن عى١ دزال ؤ ٢ ر خز عد٥ صالئ٧ خز٢

ويب٢ ؤ١ ربظ ٧ز٥ خعشص ه ؤهند شث بهبديب ه٤ذد شوش خؼبىكى١ . ادو١ ٣ظ خؼبه٠ص ز٤ظ خألدخء

وؤ ٣ىم ٢ ٧ز٢ خ٤ىهن يب٢ ؤ١ . خؼبه٠ص زإهن عى١ دزال ؤه ٢ ن٧ خز٢ ادو١ ٣ظ

( 3229ععشخغش ، ) . ذن خؼبىكن عظش زـشص غعوذو١ ٢ خالؽبد خشوىس زدؼبغدوخش

25

:ورمى ز اظشخ ػ أسثؼخ ػبطش أعبعخ

.خز شوش زوذ وـىد خوذخص " person" اشخض .6

.عإذ ٢ وـىد خوذخص ؤو خال٣وذخ " comparison with other" جمىػخ ادلمبسخ .3

خؼب٠غعىي خو٠ ، .. خؼبع٠ؽص يف خظدجض خشد ود ذ ٤٠ل٠ص " inputs" ادلذخالد .2

.خخل . خػبربخض ، خؼبهدسخض ، خجملهىد خعبغ٠ وخش ، خىط

ؤو خألشدء خيت وبظ ههد خشد ٢ ه٦٠ شص خعشص ، خعذ " outcomes" ادلمبث .2

خـف هسذخهلل ، خغىخؽ ، ؿ ، ) . خخل ..خىك ، خذخ خؼبدد وخ٤ىخل خؼبو٤ىص ، خؼبغحىدض

( 3222خغى خع٤ل٠ ، دخس لدق ٤شش وخعىصن ، خـسوص خؽدؽص ،

:ازمبداد ظشخ ادلغبواح

ظوعرب ٣لشص خوذ وخؼبغدوخش ٢ ٣لشدض خذوخن خألؽش غدنبص يف خعسا زدغى خع٤ل٠ ألشخد ، بال

: ؤ١ ههد زوغ خؼبأخز ٤هد

. ٤٧د زوغ خوىخ ظور ربذذ٧د ، ٧ ظوعرب فبد ذ خشد ٠اعغص ؤو فبد وبظ ه٦ ٤هد .6

.خؼبغحىص : ؽ

.خز٢ ظش٠ه ه٠ص خؼبدس٣ص غط وخػمص ؿشص خخعدس خألشخد .3

خشوىس زد٣وذخ خؼبغحىص ذ ذن خسوغ عش خو٠ ٣عفص خؼبدس٣ص ، ز٠٤د آخش ذ سمػ ه٢ .2

.ؾب٠ىهص دس٣ص ؤخشي عغ٦٠ زىـىد خشودض خشدص

26

دد فبد وين ظعشع ٧ز٥ خ٤لشص ؤ٦٣ ٠د خسظن ؤدخء خشخض ة١ ر وين صددش يف خودجذ خؼب .2

. وـىد هالص ؿشدص زن خألدخء وخؼبشدود

خذسخعدض خيت ظذه ٧ز٥ خ٤لشص خهع٠ذض ه ذبدسذ ىػىههد ؤشخدص ـبعدسو١ شع .5

.خذسخعص

ظشخ ازىلغ .3

ز٤لشص خععهذط ظغن هىخ خغبض ه ػىء خعىودض خؼبعشظسص ههد ، وز " شو " خ٣ـ

شذش خال٧ع٠د زدقبدص خو٠ ظ٤شإ ٢ ىش خعىودض خؼبشظسـص زدد زدو٠ ، . ظبط ز٤لشص خعىودض

زدو٠ دبوىن ؤ١ خشد عمض وىش خعىودض ٧ز٥ ظشظسؾ زشسص خشد ز٤ىهص خ٤عدجؿ خؼبعشظسص ه خد

: و٠ زعىون عاللن نبد

ى ه خال٧ع٠د زسز خعبهذ يف خو٠ ورب خالقبدصخض ، دود عىن ؤ١ : خعىن خألو

.ـهذ٥ ال ز٧ر ٧ذسخ وبمبد شن غعىي خإلقبدص وذس ؤ٦٣ برخ ه٠ جبذ ة١ خقبدص٥ عظسك هدد

ه خشزؾ زن خسظدم غعىي خالقبدص وخغبظى ه خؼبدإش دود عىن ؤ١ ى: خعىن خؽدين

.خالقبدص خألؼ دإ ه٦

وخؼباللق ؤ١ شو ذ سض ه خؼبوىن رخظ٦ خز د١ ٧شصزشؾ ذ ؤوال٥ ـ خ٧ع٠د٦ و٧ى ؤ١ خغبض

( 3226هشؿ ، ) . ٦ ٤سن ٢ رخض خو٠ عىن خغبظى ه خؼبدإش شظسؾ زدو٠ وخعذ

27

: ظشخ رذػ اغىن .3

د٤لشص هتع زدعذه خإلهبديب . ظى ٧ز٥ خ٤لشص ه ؤعدط ؤعىذ خؽىخذ وخودذ ه٤ذ خعمض

. بهند ظشزؾ خ٤عدجؿ زغىدض و٤ص . وخغيب

.خعمض خإلهبديب ، خعمض خغيب، وخودذ ، وخإلزـد : و٤٧د ؤسزن خععشخظفدض ربض ؤعدعص

. وبؼدزعه ه عىدهت خؼبشىزص ، وخعمض خإلهبديب وبض خودن ٢ خال بهـدجه دأض

٠د ٤س . ى خؼبشىذ ولىت ظى١ خؼبدإش ودص واؼشش ٤س ؤ١ ع بهـدء٧د ؾ ه٤ذد لهش خغ

. خغى هر كهىس٥ زإظ ذس فب٢ ٢ خغشهص ؤ١ ظع خإلؼدزص ه ٧زخ

وؿشص . وخعمض خغيب ه خوظ ٢ ر عؼ٢٠ بدء خ٤عدجؿ خغسص برخ كهش خغى خؼبشىذ

٤ر هىخر عسص ه٢ أل١ خؽبذ ٤هد ى١ ـو خشد عف" خعف٤ر " خعمض ٧ز٥ ظوش ؤلد٣د زـ

وه خوظ ٢ خعذه خإلهبديب وخغيب ال ىػن خودذ ٢ ؤـ .ؿش عى٦ خغى خؼبشىذ

وخإلزـد ٧ى عمر . خعمض ه عىدض بهبدزص و٢ ٢ ؤـ خع٤ن ٢ خغىدض خغسص

. خغىدض ن خؼبشىزص خ٤عدجفص خؼبذه٠ص غى خؼبشىذ وخؽبذ ٢ خإلزـد ٧ى خعخض ٢

( 3229، ععشخغش )

28

ىب أوش Zظشخ .4

وظعشع ٣لشع٦ ؤ١ خإلدخسش خعبذش ٧ خيت ربى . ود ؤوش زعـىش ٤لىس آخش عمض د

. وربعؼ٢ خودن يف خؼبغعىدض ، وظعود وه ٠د ى د٣ىخ ؤعشش وخلذش

وظذهى ٧ز٥ خ٤لشص بذل بشسدم لدـدض خؼبغعىي خألوعؾ ٢ خال خالهع٠دد ه شدسص خعب٠دهص يف

خزبدر خشخس ، ٧زخ زدإلػدص بذل بشسدم لدـدض خؼبغعىي خألوعؾ ٢ خال ظىـ٦ خذهىش ودن

. عم٠ خؼبغحىص خشدص

ى١ خز٢ عمى١ زدشوىس زدزخض وخشوىس ؤ١ خود( Z) ووعذ خؼبذشو١ خز٢ عس٤ى١ خ٤لشص

٠د ؤهن عمدوى١ رب ؤ٧ذخ . زدال٣ع٠دء وبع٠ ؤ١ شخهىخ ػ٠دجش٧ ؤؼ٤دء ؤدخء هد وكدجه

( 3226سخظش٠د١ ، وآخشو١ ، ) . خؼباعغص حب٠دط ؤؽش

29

اعززبعبد ظشبد ازحفض

.ع عى٦ هذ خشد بذل صددش دخ٦ وز٤دء ه ر .6

.خشد ذىم إلهبدد هالص زن د ذ ٢ ؾبهىدخض ود وبظ ه٦ ٢ خؼباعغص .3

الزذ ٢ وـىد ٠ص بهبدزص ؼبد وبظ ه٦ خؼبىك ى١ دبؽدزص دخن ل شن غعىي .2

.خألدخء

ظاد بذل خغبظى ه لىخض ددص بػدص ذ ظغدهذ ه عذ لدـدض دل ظشسن ، ٠د ؤهند ذ .2

.سن ظىودض خشخض ٠د عو دبد مت خشسده٦

خلشو خسحص خألخشي ذ ال ظ ٢ سسص خشد يف صددش خ٣عدـ٦ ٢ ؤـ خغبظى ه شدود .5

.دد

دسـص خشػد ذي خشد ظى١ يف خؼبغعىي خؼبسى برخ شوش زإ١ د وبظ ه٦ ٢ خع٤ل عغدوي .1

( 3222خـف ، خغىخؽ ، ) . هىد ن ٢ ى ز٤ظ خجمل

31

اضبينادلجحش

خعمض خزخيت : ؤوال

ؿش ربض خحدض خؼبخعص ٠ىكن : دـؼد٣

ؤ٣ىخم خغبىخض : دـؼدؽ

31

الثانيالمبحث

التحفز الذات

يبش خإل٣غد١ هددش زؽن ٢ ؤلدعظ خغ وخػب٠ى وى١ حبدـص بذل ٠ص ظشفوص ظذن ز٦

. خدسؾ ٧ز٥ خغبدص خـى بذل خألد و٠ ؿش٦

و٢ ال عىش دخج٠د ٢ عسىن ٧ز٥ خؼبه٠ص ز الزذ ٢ خععؽ٠دس خىش خذخخص ذ٦ وربض ٣غ٦

.وؤهل ظإؼنخ ٢ ؤ ؿبض خدسـ رخظد أل١ خعمض خزخيت ؤىي

زإ٦٣ شم٢ وظىص شدهش وؤلدعغ خذخخص خيت ظىد بذل رب ازحفض ازايتووش

. ؤ٧ذخ ؤو ظغه ه خد هبد

:أعجبة اغىء إىل ازحفض ازايت

.خـ٠ىلدض خشوىس زدلبدع خـدص ؤو خ٤شدؽ خسذين ؤو خغب٠دط إلقبدص خأله٠د ورب .6

.ه٤ذ خشوىس زوذ ـذوي رب خأل٧ذخ خشخظص .3

.ظشفن خزخض ؼبؼدهص خعبهىد وخإلعشخم يف رب خأل٧ذخ .2

و٢ ظدلسهد هذ –٢ وـهص خ٤لش خشخظص –خشسص يف خإلذخ ه خـىش ٣دـمص .2

.خإللغدط زدذسش ه خد هبد

.زش خأل يف خأل خشوىس زدالسدالش وخإلعحدذ وخخعدء .5

32

:ػبطش ازحفض ازايت

اإلػذاد وازحؼري .1

بهذخد خػبـص وربؼن خأل٧ذخ خالععشخظفص خشخظص د خبـىخض ه٠ص عم خأل٧ذخ

ازذست .2

خعذسذ ه ص رب خأل٧ذخ ه٢ ؿش ظغ٠هد أل٧ذخ زوذش خؼبذي وؤ٧ذخ شسص خؼبذي -

ذبضت خأل٧ذخ وظىصوهد ه ع صين لغر خألوىدض مث شـر ٧ذ ؤقبض ؤو رب -

خعشض ه رب خأل٧ذخ يف خىط خحملذد لغر خعبذو خؼبوذ -

٧ذ ٤فض ؤو ؿب ٧ى لدض ودخن عم خؼبضذ -

ادلشوخ .3

د زوغ خأل٧ذخ خيت ٢ ٤٧. خعم زدؼبشو٣ص يف وػن خأل٧ذخ وخعود ن خػبـؾ خؼبىػىهص -

ظعم زغسر كشو خدسـص د٧شش

وػن خـؾ زذص وظشض خعمض ههد -

ادلزؼخ .4

ص زةهـدء ذس ٢ خـدص خد زإىس ذبر خؼبعوص لدض د دبفهىد وخسذء يف خـىش ؿبذدش و -

٣ـالص كبى رب خؽبذ وخال

هبذد خ٤شدؽ وذوهد د زدؼبضذ ز لىص وؤسوبص بهـدء عشش سخلص زخض عشوك ه٢ ٣غهد -

شخءش عر خ٤دـمن وعن٧ .5

33

خؽص زد٤ظ ظغدهذ يف ربض خزخض .1

ش زسؾء و٣ز زغشهص .7

دإليبد١ زدهلل شوش خ٤ظ زإ١ د وبذغ ٧ى يف ظمعهد و٢ ظش زدعدرل . خعم زدإليبد١ .8

.زغسص

ازحى يف ادلؤصشاد اذاخخ

زشؾبص خو خسدؿ٢ زدالهعدد زدألدف وخألىخ خعشفوص وظشخس٧د لد -

خعى ه٢ خعمذغ خغيب ٤ظ أل١ ر ٢ خؽص يف خ٤ظ -

خعن زةهبدزص وـ شوىسخ زدغب٠دط وخىش -

خ دو١ خالععشعد يف خأللال وخعن خع.. خعدئ خذخج زذو١ ذبد٧ خىخن -

زبظض وط عذش خو٠ خؼبع٢ -

خعمدوس ن خ٤ظ وظزش ؤؼ خعبهىد -

زب خ٤فدق زدعع٠شخس وخغبشص ؤ١ ى١ خغبذػ بهبدزد دخج٠د -

وػن خـص أل٧ذخ وعدزوص خحمل ٢ خ٤عدجؿ -

٤ىهص دحص خ٤ظ ه٤ذ ؤ قبدق ؤو ؾبهىد غعم خإلؿشخء زإعدر ع -

34

ازحى يف ادلؤصشاد اخلبسعخ

خالزعودد ه٢ خغسن وظددص خإلهبدزن -

ذبد٧ آسخء خخش٢ ب١ د٣ط عسص وخع٠غ زدشؤ خز سدبد ى١ طدجسد وسدبد ى١ خدؿحد -

ب٤دم خزخض زدغوددش وربض٧د ه٠د د٣ط خؼباؼشخض خػبدسـص ؿبسـص -

ظ زدؼشوسش ؤ١ ع٠دش سؤ خخش٢ ن خشؤ خشخظ ز هبر ؤ١ ظى١ ه٠ص خعمض -

رخظص

t_144594.html-http://www.ibtesama.com/vb/showthread

http://vb.ta7a.com/t309486

35

طزم حتفز الفئات املختمفة لمىىظفني

بذل رب خأل٧ذخ ٢ خال ظ٠٤ص سوق ىسذؤ خؼبذش خ٤دـك زع٠٤ص لدضص خألشخد ودخوعه ىط

. خش وخعوش هه زظعه ؤشخد ؽب شخظدض ـبعص و٣دؽ ىش و٣دؽ ػو ظعسد٢ ٠د ز٤ه

ز ة١ خؼبوشص زشخظص خألشخد . و ٤ه ؤه٠د٦ وؤ٧ذخ٦ خػبدطص و٦ ؿشع٦ وؤعىز٦ يف خو٠

خعوش بػدص بذل ر ة١.خودن ٧ى ؤو خـىش ه خـش خظمك س٤دء ش عم٠ظ و٠

ع٦ زد٤غسص ٦ فبد خلعدـدض ٤ه وـ شش ه٢ ذي ودص خغبدض خز عى ذ ٦ وؤنب ه

.هبو خغبىخض رب ؤ٧ذخهد خؼبشـىش ٤هد

حتفض ادلىظفني ادلزىعـني أو اؼبدني

و٢ ال هبر خال٣علدس . خؼبدأض وخعذش نبد ؤلغ٢ ؿشص عمض خؼبىكن خؼبعىعـن وخوددن

لىت ٣شي ٦٤ ظىد يف خألدخء ز ب١ ده٦٠ وظذش٥ ه خعمغ٢ خـ يف ؤدخج٦ ذو٦ سز ؾبهىد

. سن يف ربغن ؤدخء٥ يف خو٠

–وط خـذخء ؽال –خإلػدص خؼبسزوص عشخض خشخلـص خؽبذص خظنش ؤو زـدص خشش ه خعبهىد

ؤو خال٧ع٠د زو٠ د حبػ ؤ١ ٧زخ ال ذخ ٢ ػ٢٠ هد٦ خىكص زعشفو٦ ه خد زإشدء

.ؤخشي ظاد بذل خعمغ٢ يف خألدخء خز ع خسمػ ه٦٤

و٤٧د زوغ خغىدض خألخشي خيت ذبو ٢ ظىـ٦ خشش و٤ك خؼبدإش ٠ىك ه٤ذ ؤدخجهد

–غدهذش ص آخش وخال٧ع٠د زض ـذذ -ظو هدسخض ـذذش : ال زعمغن ؤدخج٦ ، ؽ

. ودعبص خؼبشد زـشص ـذذش وؤؽش دءش –خغبؼىس خؼب٤عل وخذخج

36

وطىا إىل أػ دسعخ رغح هبب وظفزه حتفض ادلىظفني از

ه٤ذد ظ خؼبىك بذل ؤظ دسـص ٢ خعذ وال ى١ ٤٧د شص مظى ه خؼبضذ ع٠د٦

شوىسزدغ وخػب٠ى وسدبد عذىن غعىي ؤدخء٥ وظسك خسمػ ه٢ د١ آخش و٠ خلع٠دال وخسدخ

. يف شخسخظ٦

هزخ ٢ س خؼبىك الزذ ٢ خالـع٠دم و٦ وبؼدق ؤ١ ظى وع خاللع٠دالض ألخز شخس

يب٢ ٦٣ . خعش ظ زغسر ص دءظ٦ وبمبد ٧ بـشخءخض خؼباعغص عم خدجذش خع٤دغص خؼبعسوص

ـضجد و ؤ٣ ظؽ زذسظ٦ ه خعو وه خظد١ هدسخض ـذذش ؤو وهذ٥ زشطص والوخض يف لد

.د زدش ٢ ؤ١ ر ٢ سوذ ه٦٤ خشوىس زدؼب هندجد د١ ر فب٤

زشلخ نيؤ ىاغ اىظفخ وىه يف ـبق رتاحتفض ادلىظفني از وطىا إىل أػ ش

ظى زوغ خششدض زشن خغبذ خألظ ٠شظسدض زظىسش دوسص ع٠دش ن ظد خؼبوشص وه٤ذجز

يف لن ؤ١ ٤٧د زوغ . خألشخدص خز٢ وطىخ بذل خغبذ خأله خغدز سذءو١ يف ظذن صددخض بذل

خؼباعغدض خيت ظغعفر ه ؤعدط خغبدص ظى خألخشي حبػ شوى١ شظسدض زوغ خألشخد دبىـر

يب٢ ؤ١ غعم زوغ خؼبىكن صـددش خو٠ىالض . ظظشك خدص زذال ٢ بــشخء ظن يف خىخدس

( 3228ععى١، ) .ه٢ عدهدض خو٠ خإلػدص بذل ـد٣ر خضددش يف خؼبشظر خألعدع ؤو خغبىخض ؤو خذن

37

ؽ خؽ٤دء ؤو خغبظى . ه٤ذد ظى١ ؽ ٧ز٥ خػبدسخض عدلص ظظسك خغبىخض ن خؼبددص ؤؽش ؤنبص

٠د ؤ١ خعوش ه خ٧ع٠ددهت وخألشدء خيت . ه ضذ ٢ خعذسر ؤو ظششمه ؼبه٠دض طوسص

مد زإؼ خش ظعؽن٧ وصددش وط خإلـدصخض و٤ك ضخد ظدهذ ؤؼ وشص ؤؽش ٠شخسص وخالع

خيت ظو٠ يف خؼباعغص وـىدش خغبدش خو٠ص وخعود ن خشخظدض خؼبشىص وخو٠ يف ششوهدض

. ٠ص ذخ ٣دـك عمض خؼبىكن

حتفض ادلىظفني غري ادلزفشغني وادلؤلزني

هذ خؼب٤شىد ربض خو٠د خؼباعن ظ غعمال سدبد ى١ هغنخ زوغ خشث ، و٢ وىطى

:الزذ ٢ شخهدش هذد ٢ خألىس

خؼبهد بؼد د٧ه زدأله٠د خؼبش٧ص وذبد٧ خشش خيت ظؼ زإ١ ؽ ٧االء هبر ؤ١ ظى -

ظسك خدجذش خودجذش ٢ خعشد هدسخهت خػبدطص وظ يب٢زز ٢ أل٦٣. خظنش ؽب ؾ

.ن خؼبشـىش ؤه٠دؽب

شإ٦٣ ؤ١ يب٤ن ؤ سظ زشإ١ ه٠دض خو٠ أل١ ر ٢ دؽب زدأله٠د ربذذ خؼبغحى ه٢ ب -

. خػبدص هب

ظ ؤلذ خؼبىكن خؼبعشن و٠ ٠و ؽب وـ خؼبىك ن خؼبعشى خإللغدط زدو٠ -

.ػ٢٠ ش وع٤وظ ر ه شوىس خؼبو زدؽص بصخء ٤م٦ غحىدض ـذذش

38

دد ٦ ٢ خربخظ٦ خغدزص وهذ بد ؤه٠د ظى١ عشظسص ه ٤ك خؼبىك ه٠ال اعد غع -

.ؤه٠د عدزص ٠اعغص

ششق خؼبغحىدض خؼبـىزص ٤ه زىػىق س وطىؽب و٠ وظوشه زدشخض خز ٤س -

أل١ خؼبىك لذػ خوهذ زدو٠ الزذ وؤ١ ظى١ ٤٧د . خفىء ب٦ يف لدص وـىد ؤ خععغدس

خألىس خيت وبعدؾ هد ٠شىسش وخإلؼدق خوذذ ٢

.وؤخنخ ال ظش زن خؼبىك خؼبعشى ون خؼبعشى ٢ لػ خعود ؤو خع زدؼبغحىدض -

حتفض ىظف مت ختـ يف ازشلخ

ز . ب١ خعدد خؼبىك ؼبهدسش د ٢ ؤلذ خألعسدذ خيت سدبد ذبو ٢ زبـ خعش٦ ٦ ؤشخ غ٠د ز٦

هبر بؼدق ر خألش ٦ وظإ٦٧ العغدذ ٧ز٥ خؼبهدسش ٢ خال خعذسر ى١ غعوذخ عشص يف

خذوسش خؼبسص ، ن خألخز زون خالهعسدس ظشفو٦ وبششخ٦ يف خؼبشدسن خؼبشىص س٠فشد ؤ١ ظضو خسص

.خأل عوىد خؼبىك ألدخء٥ خغدز وسدبد ؤؼ

حتفض ادلىظفني يف ىالغ خبسط اششوخ

عغ هددل خأله٠د خى زد٣عد خوذذ ٢ خؼبىكن ٢ د١ خش عم ؤ٧ذخ خؼباعغص وو٠

ه خغدهب هدسخض وخربخض ـبعص ظذن زإدخجه ألؼ ، زخ ة٦٣ ٢ خؽبد ـذخ ؤ١ ى١ خعمض

39

ؼب٤مه خإللغدط زإهن دخخ ش خو٠ وبزودد بلغدط خوضص ٢ خألىس خيت ظاخز زون خإلهعسدس

. خز ٢ خؼب٢٠ ؤ١ شخود٧

:وعم ر ٤٧د خوذذ ٢ خـش

هذ خـع٠دم دوس شهش ؤو شهش٢ عب٠ن خودن يف ششوم ون ةرخ د١ خؼبشدسى١ ٦ -

. ٠دم ى١ عىعـد و٤دعر خدسص ٤شش٢ يف دص خؼبىخن فر خخعدس د١ ٤دعر الـع

و٧زخ خالـع٠دم غدهذ يف ظوش خألشخد زوؼه ن زوغ وظسدد خسخء ووـهدض خ٤لش إلهـدء

شوىس زدعىخط وسزؾ خألشخد ن زوؼه سزدؿد وؼد ، ون خؼباعغص ز ، لىت ال شوشوخ

.زإهن عفد٧ى١ ٢ ـد٣ر خششص خيت و٠ى١ هبد

ذسخء وخشئعدء ه ذخوص خالظظدالض خؽبدظص ٠ىكن زش دوس ور ٢ خال ظشفن خؼب -

وشزؾ زن ٧ز٥ خىخهذ . خؼبدؼبدض خؼبخعظشش خؼبغع٠شش ٢ لن خش عم خسظسدؿه زدؼباعغص

.و٠ؤو خؼبىخن خؼبع٤دؼشش ؤلد٣د ٢ خال اسبشخض عوذدش خألؿشخ ده٠د شوق خؼبو٤ىص وخغبدضص

ظشفن خودن خدسؾ خؼبشض خشجغ ه صدسش خؼبعر خشجغ ٠اعغص ور ٢ عشش -

.أل١ ر سين شدهش خىالء وخال٣ع٠دء ذه وىهد . ألخشي ؼبدزص خودن ز٦ وخؼبذسخء

سـى١ ور ه خؼبذسخء خد زضدسخض شخظص زش دوس ٠ىخن خيت و٠ هبد خودى١ خػبد -

.ضددش سوخزؾ خالظظد وظىص خوالدض خؼباؼشش وخودص يف خو٠

خسعد ٣ششش ىـضش زدألخسدس خؼبه٠ص خودن يف خؼبىخن خػبدسـص ور إلخسدس٧ زإ٧ -

خعـىسخض خغبددؼص يف خؼباعغص ، ه ؤ١ سبأل زدألخسدس وخظض وخعدسش خؼبه٠ص خيت ظعو زدؼبذش٢

زدإلػدص إل٣شدء ىن خعشوين ع ربذؽ٦ ىد ؼبوشص آخش . وخودن رخض خال٧ع٠د خإل٣غدين

41

. خؼبغعفذخض وال د٣ن ٢ بدسخؾ زوغ ـىخ٣ر خؼبشق وخعغص نر خعب٠ن يف ظظم٦ ى

د يب٢ وخعإذ ٢ ؤ١ خؼبىخن خػبدسـص شظسـص زدشسص خذخخص لىت ظسك خؼبىن ظده

.ف٠ن ؤ١ عىخ ٦ ٣ظ خؼبوىدض خؼبىـىدش ه خغبدعسدض خص زدؼبشض خشجغ ٠اعغص

أىاع احلىافز

ظعوذد ـىخ٣ر خغبىخض وؤزودد٧د وال يب٢ خععخذخ لدض وخلذ عمض صبن خألشخدص وشـن ر

. ودسـدض خإلشسدم خيت وبعدـهد شد بذل خخعال خغبدـدض خإل٣غد٣ص

: ػب سئغب مهب ىوحىافض

خغبىخض خإلهبدزص .6

خغبىخض خغسص .3

احلىافض اإلجيبثخ

: حىافض اإلجيبثخ صالصخ أىاع سئغخ

خغبىخض خؼبددص .6

(ن خ٤ذص ) خغبىخض خؼبو٤ىص .3

لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص .2

41

احلىافض ادلبدخ : أوال

ظوعرب خغبىخض خؼبددص ٢ ؤ٧ خوىخ وؤؽش٧د ظإؼنخ يف خ٣ذدم خشد زشسص وبخالص و٠ ىت د٣ط

دض خشد ألهند ظوـ شد بلغدعد زدشخلص ٣عفص خعذش ظ خألـىس ٤دعسص وص زةشسدم عـس

. خىس عبهىد٥

خؼبعذين ون خؼبدث فهىد خؼبسزوص و٠ خز ال يب ـدر وه خوظ ٢ ر ة١ خألـش

( 6999خغبدسؼ ، . ) خود ولدـدظ٦ هد ٧د يف بنبد خود و٦٠ وظذين دءظ٦ خإل٣عدـص

وخغبىخض خؼبددص ه ؤشد ـبعص ٤هد د ى١ ه غعىي خشد و٤هد د ى١ ه غعىي

.د ى١ ؾب٠ال عب٠ن خحدض خؼباعغص و٤هد

احلىافض ػ غزىي افشد (mjtm3.com/vb/showthread.php?t=22-http://www.hr )

:ىك خإل٣عدؾ .6

ص عمذد هد و٧ز٥ خـش. و٧ ٢ ؤ٧ خـش يف دن خألـىس وخغبىخض ود : خغبىخض زدـوص -

.خغبدض خز وبظ ه٦ خشد حبغر ٠ص خإل٣عدؾ ؤو خـن خؼب٤عفص

يف ٧ز٥ خـشص ه خود ؤ١ ى زدإل٣عدؾ يف وط ؿبذد ودإ ه ذخس : لىخض خىط -

. خىشش يف ٧زخ خىط ؤو دإ ه خععال ٣ظ خىط يف ب٣عدؾ ؤؽش

42

:ىك خسن .3

ذن شـ خسن سخظسد ؤعدعد زدإلػدص بذل زوغ خعبىخجض وخوالوخض خؼبعشظسص ه لف : خشخظر -

وؼ ؽن ٢ سـد خسن ٧ز٥ خـشص ألهن غعـوى١ ظذش لف دخه خؼبعىن . خؼبسودض

.عد

٠د . وبذد ٤٧د ؤـش خؼبىك ه ؤعدط لف خو٠ وخظدض خيت ظع ه٢ ؿش٦ : خو٠ىص -

وزدعدرل وـ خؼبىك شوىسخ زدوذخص أل١ ٠ص دخ٦ ظع٤دعر ن ذخس د . صخد ـهذ٥ صخد دخ٦

.سز٦ ٢ ـهذ

( ى١ ؤ ٢ خؼبغعىي خودد) ٤٧د وبذد سخظر ؤعدع ٠ىك : خؼبضؾ زن خشخظر وخو٠ىص -

. زدإلػدص بذل دخ بػديف ه٢ طص

لىخض خؼبعخظظن وخإلدخسن .2

وعسن ٧زخ خ٤لد ن خىكدج خسوص وخحملظص لػ وبظ خحملظ ه ٣غسص حىص ٢ : خوىؼبص -

.خذى١ خيت وبظهد ووبظ خسدجن ؤو خحملظ ه ٣غسص حىص ٢ خظدض وخؼبسودض خيت وبهد

٤٧د هذش ؤ٣ىخم ٢ خوالوخض : خوالوش -

هسدسش ه٢ صددش يف خألـش ؤو خؼبشظر ز٤دء ه ب٣عدـص خشد يف ه٦٠ و٧ سب٤ك زوذ : دءش هالوش خ

.عشش هد ظشسد ولن ؽسط خشد ؤ١ خ٣عدـع٦ هدص

٧ ظوىغ د ه٢ هؼىص خشد يف خؼب٤ل٠ص وظوسنخ ه٢ بخالط٦ ؼبذش هد : هالوش خألذص.

وـىد ؤدخء وؾبهىد فبض غعض خعوىغ خالععؽ٤دج سب٤ك زغسر : خوالوش خالععؽ٤دجص .

43

و خوالوخض ظع٠ض زإ١ ظإؼن٧د ظشخ٠ ؤ ؤ٦٣ لن وبظ ههد خشد ظظسك لد عغسد ٦

وظؼد يف خألذ ه هىخجذ خؼبغعس

احلىافض ػ غزىي ادلؤعغخ (mjtm3.com/vb/showthread.php?t=22-http://www.hr )

خؼبشدسص يف خؼبدعر .6

ظوين خؼبشدسص يف خؼبدعر خؼبشدسص يف خىىسخض خيت ربهد خؼب٤ل٠ص يف ه٠دهتد خال٣عدـص ؤو خػبذص

يف خو٤دطش خعدص

( وربخ ه٤هد يف وىسخض ظص خو٠دص ) ربغ٢ خإل٣عدـص -

( وربخ ه٤هد زدلبدع ٣غسص خشـن وخعد ) ربغ٢ خعبىدش -

( وربخ ه٤هد يف خلبدع ٣غسص ظص خػبشدش ) وىسخض خؼبىخد -

٠اعغص ٢ 25-٠35ىكن و % 75 -15وظعشخوق ٣غسص خؼبشدسص زن خؼباعغص وخؼبىكن ٢

( 6999هال ، ) . دض خؼبىشش ٢ خؼبسدي خؼبخظظص ؽبز٥ خس٤ىد خ٤

وظشظسؾ خؼبشدسص يف خؼبدعر زدصددد خشد٧ص خيت ٢ خؼب٢٠ ؤ١ وبظ ههد خؼبىكى١ فبد ٤وظ

. بهبدزد ه ؤدخء خؼبىكن وربغ٦٤ وىب ـىخ ٢ سزؾ خؼبىكن زإ٧ذخ خؼباعغص

44

:خألسزدق خؼبشدسص يف .3

وظذ هبد خؼبشدسص يف خألسزدق خظدص وغعذ ٤هد دسص خودن يف خؼباعغص ظىصم لغر خؼبشظسص

. خإلدخسص ؤو دءش خألدخء

و٢ خؼب٢٠ ؤ١ ظىصم زـشص دوسص حبػ ربغر خألسزدق خغ٤ىص خظدص و٢ مث ظىصم لغر

حبػ ربغر : ؤو سبضؾ خـشعن ود . ه٤ذ خعدهذ ؤو ذب٠ن صبن خألسزدق وظظش. خ٤غر خؼبشسش

.خألسزدق خغ٤ىص خظدص وظش ـضء ٤هد واـ خغ خخش ن خعدهذ ؤو خوفض ؤوخىدش

خـؾ خالعشخلدض .2

وـ ههد ؤؼد ظىن خعد و٧ خـؾ عشفن خألشخد ه وػن خعشخلدض زشإ١ زبغ

.دؾ ظد خو٠ وخإل٣ع

وخىشش يف ٧ز٥ خعد يب٢ ؤ١ ى١ ؤعدعد دإش غبغدذ ٢ دىخ زعذن ٧ز٥ خالعشخلدض

(mjtm3.com/vb/showthread.php?t=22-http://www.hr )

: بن أضخ زؼذدح حىافض ميى ؼذذ افئبد اإلعزفبدح هب

هذخص خألـش خألعدع وىخج٠ع٦ ـسوص خو٠ وغعىخ٥ وششوؿ٦ وب ودن خالععشخس خ٤غ -

و٤وظ ر بهبدزد ه ؤدخجه ، زدإلػدص بذل ؤ٦٣ عك شد رب خلعدـدظ٦ فبد هبو خؼبد لدضخ

د٤غسص ؽب خدطد ز

45

وذخ . رب خالسظسدؽ زن خألـش وخو٠ خؼبادي يف ػىء وذالض هددص وىػىهص ألدخء -

خعمض ٤٧د ؤ١ ى١ خألـش رخظ٦ ؿبضخ ألدخء يف ػىء خؼبوذالض خ٠٤ـص إلقبدص ، و٢ مث دإ ؾ

. ىـ٦ خؼبـىذ مغر ٢ عفدوص ٢ خودن ٧ز٥ خؼبوذالض خؼبشسش وظ ٢ ؤدي ه٦٠ ه خ

( ٧دش ، بدخسش خؼبىخسد خسششص)

: خغبشص ه ظـس ؤ٣ل٠ص خألـىس خعشفوص خؼبشظسـص زضددش خإل٣عدؾ ؽ -

o وظوين ٤ك ٣غسص حىص و٠د ن ؾب٠ خألسزدق ؤو طديف خألسزدق ور : خؼبشدسص يف خألسزدق

.٠د صخد خإل٣عدؾ صخد خودجذ خؼبدرل . زشع ربض٧ ه صددش خألدخء وربغن خإل٣عدؾ

o خضددخض خغ٤ىص وخوالوخض خذوسص خيت ٢ خؼب٢٠ ؤ١ ظشظسؾ ؤؼد زعم ؤ٧ذخ خإلدخسش

.خؼبشـىش

o ٤ك خسذالض دز خ٤دض ألهند ظشفن ه خد دبهد خىكص ز ودص وخـعهدد ، ؽ :

زذ خغ٢ –( ز٢ و٠ى١ يف ؤد٢ خألخـدس ) زذ خو٠ –زذ خؼبىخطالض –زذ خ٤

احلىافض ادلؼىخ: صبب

ص ز ؤ١ خؼبدد ٤هد ال عم ددل عش١ حبىخض و٤ىص ، الظ ؤنبص خغبىخض خؼبو٤ىص ه٢ خغبىخض خؼبدد

ؽبزخ ة١ ؽبد ؤ١ زبعدس د زن خغبىخض . وزبع ؤنبص خغبىخض خؼبو٤ىص ود لشو خيت سبش هبد خؼباعغص

. خؼبو٤ىص د الء كشوهد

46

وخغبىخض خؼبو٤ىص ٧ خيت ظشسن لدـص ؤو ؤؽش ٢ خغبدـدض خالـع٠دهص ؤو خزخظص شد خود دغبدـص

( 6999خغبدسؼ ، . ) عذش ؤو رب خزخض ؤو خاللعشخ ؤو خسى خالـع٠ده

:وبن ػذح طىس حىافض ادلؼىخ هب

لدضخ ٦ ظإؼن سن أل١ ر و٤د٥ ػ٠د١ خعع٠شخس خؼبىسد دص خععشخس خودن يف ؤه٠دؽب وعرب .6

خؼبدرل فبد شوش٧ زدشخلص وخالؿ٠ح٤د١ ذبوه شضو١ يف ؤه٠دؽب وزدعدرل ٤وظ ر ه

.هـدء٧ وظسمىخ ؤؽش ظودو٣د وض ه٤ه شوىس خػبى ٢ خذ

غعـن ؤ١ ٤عؿ ٦ زدءش ؤرب بؼدسش خو٠ ال٧ع٠ددض خودن ٢ خال وػن خشد يف د١ .3

.إلظد٦ ن ذسخظ٦ وهدسخظ٦ وخععوذخدخظ٦ وى٦

خششخ خودن يف خإلدخسش هذ بذل ربض٧ وبشودس٧ زإنبعه ، ععدق ؽب شطص خإلشعشخ يف .2

.بدخسش وعدج خإل٣عدؾ وخؼبغدنبص زأسخجه وؤدس٧ يف سع عدعص خؼباعغص

رب ظىعن خو٠ ؤلذ خغبىخض خؽبدص خيت خلعط د٣د زدسصخ يف دج٠ص خغبىخض وع: ظىعن خو٠ .2

خؼبو٤ىص ، وظىعن خو٠ و٤د٥ بػدص وخـسدض وهد ـذذش و٠ خز ى ز٦ خشد ػ٢٠ ٣ـد

.زبظظ٦ خألط وه ٣ظ غعىخ٥ خإلدخس

ألط ٠ىك ضذ ٢ سسع٦ يف ٠د ب١ بػدص خىخـسدض وخؼبغاودض خعبذذش بذل خو٠ خ

وهذ خغالص . ) خو٠ وؼ ه خو٠ وخشوظن وزدعدرل ضذ ٢ لض خألشخد ه ؤدخء خأله٠د

( 6987وخظمص خؼبه٤ص ،

خؽبذخـد خعزدسـص دذسوم ؤو –زـدـدض خشش : و٢ خعمضخض خؼبو٤ىص خيت يب٢ ظىن٧د

.بدسخؾ خألظبدء يف ىلدض خشش –خعشص خالععؽ٤دجص –خؼبذخدض ؤو خخعدس خود خؼبؽدرل شهش

47

. شن ب٤دء خو٠ بذل ػشوسش بػدص هد ـذذش شسص الخعظدص خشد : ب٤دء وبؼشخء خو٠ .5

و عس خؼبؽد وـ ؿبدعر د . ن سجغ٦ خؼبسدشش ةششخ٦ يف خزبدر خشخسخض خؼبعوص زو٦٠

ه٠ص ظ٤ل خغبغدزدض وخزبدر زوغ خشخسخض خؼبعوص زةدخسش خألىخ وخشدزص ه لغ٢ خععخذخهد

وهبزخ خش . دإلػدص بذل ه٦٠ خألط خؼبعو زسغ خألىخ وظغفهد يف خغفالض خحملدعسص

شـط ٧زخ خحملدعر ٢ ٣ـد زبظظ٦ خؼ بذل زبظض ؤوعن و٦٤ ظى١ بدخسش خؼب٤شإش ذ ؤخ

شر بذل خخعظدط٦ خألط و٧ى ظ٤ل خغبغدزدض ، فبد شوش٥ زإنبع٦ وشن ٢ سول٦ خؼبو٤ىص

وزز وعرب ب٤دء خو٠ لدضخ و٤ىد ه٠د ظفإ خؼب٤شأض بذل خععخذخ٦ يف ؾبد خعمض خإل٣غدين

( 6959ظشش٢ خألو ع٤ص 6، 6229سد٣ص خؽبدمشص ، خعبشذش خشظبص خوذد خؼب٠ص خأل) . و٠

وعرب ظىغ خغـص وخإلششخ خعبذ ٢ خغبىخض خؼبو٤ىص خيت ظعك ودن خالزعدس وخؽص يف .1

.خ٤ظ فبد اؼش بهبدزد ه خسظدم غعىي خألدخء دبد ؼ٢٠ ٠اعغص رب ؤ٧ذخهد

.٤دغص خس٤دءش زن خودن إشخد و٠ف٠ىهدض شو سوق خغب٠دعص يف ؤدخء خو٠ ظىن شص خؼب .7

( 3227شدوش ، ) حىافض اخلذبد اإلعزبػخ : صبضب

ـ ههد خسوغ خع خعوىؼدض ؤو خغبىخض ن خؼبسدششش زغسر ؤ١ خألشخد وبظى١ ههد ه٢ ؿش

ن خو٠ ، ؤ ن شظسؾ ظذيبهد دبغعىي ؤدخء خودن ؤو خقبدص٧ ، و٧ ظذ عب٠ن خودن زغ

ع٠دهص ظ خيت ظشسن وزش هد ظذ حبىخض خػبذدض خإلـ. خ٤لش ه٢ ذخس ٣شدؿه ؤو خقبدص٧

48

لدـدض رخظص ذي خودن وظشوش٧ زإ١ خإلدخسش ظشه ظدغبه خشخظص وظغدهذ٧ ه شده

. خػبدطص

ؤد ؤ٧ ٧ز٥ . وظش٠ خغبىخض خإلـع٠دهص خذدض ظذهد خؼب٤شإش ودن دو١ دز ؤو دبدز زغؾ

: خػبذدض ه

ؿش ب٣شدء صبوص ظودو٣ص خععهالص يف خؼب٤شإش يب٢ ودن ششخء ظىن غعضدض خؼبوشص ه٢ .6

.خلعدـدهت خع٠ى٤ص خىص ٤هد

غدهذش خودن يف بهبدد خؼبغ٢ خؼبالج ور ه٢ ؿش ز٤دء غد٢ خدطص وظإـن٧د ودن .3

. زإـىس ص٧ذش ؤو ظذن ع دص ظغدهذ٧ يف ششخء ؤو بدص غد٢ خدطص ؽب

ب٣شدء ط٤ذو إلدخدس غد٧ ٦ خودى١ وخؼب٤شإش وى دب٤ك شوع وبهد٣دض ودن يف .2

.٤دعسدض خـع٠دهص عوذدش ؽ خؼبشع ؤو خضوخؾ ون٧د

ظذن خذدض ؿسص ودن ه٢ ؿش ب٣شدء شض طم ذ خػبذدض خظمص خؼبغعوفص .2

.ػبذدض خوالـص وخعبشخلص خيت ذ وبعدؾ بهد خودى١ وخعودذ ن زوغ خؼبغعشدض عذن خ

ظذن خذدض ؼدص ودن ه٢ ؿش ب٣شدء عسص ظؼ ؾب٠ىهص ٢ خعر خؽدص وخو٠ص .5

. وز خؼبغدنبص جبضء ٢ خ٤دض خذسخعص ودن خز٢ ذه سسص يف خعمظ خو٠

الض خػبص وخؼبششوزدض خدصص خسدسدش وز خؼبششوزدض خغدخ٤ص ب٣شدء دعند ظذ خؼبإى .1

.دشد وخهىش وخغبر يف ؤودض خالععشخلص خدطص

. خد ز٤ خودن بذل خؼباعغص و٤هد بذل ؤد٢ ع٤ه ور يف وعدج ٣ سبهد خؼب٤شإش .7

49

احلىافض اغجخ

عى خودن ٢ خال ذخ خودذ وخشدم وخعخى ؤ ٢ ظغو خغبىخض خغسص بذل خعإؼن يف

خـال خو٠ خعإدسيب خز ع٠ؽ يف ـضخءخض ـددص دػبظ ٢ خألــش ؤو خغبشـد١ ٢ خوالوش

ؤو خغبشد١ ٢ خعشص ؤو بدسخؾ خع خود خؼبظش ؤو خؼبه٠ يف دج٠ص خدطص ظ٤شش ه خودن زدؼب٤شإش

( ٤6982ظىس ، ) . ٢ طىس خعبضخء خؼبو٤ى ؤو ن ر

وخؼبذش خز وع٠ذ زظص ؤعدعص ه ؤعىذ خعخى وخودذ وش زإ٦٣ دجذ عيب ٧ذ٦ ٢

ر ٧ى ٤ن خودن ٢ خد ز د٢ شإ٦٣ ـبدص ىخهذ خو٠ ؤو خعهدو١ يف خؼبغحىدض ور

.وضبدص خؼب٠عدض ٢ خؽبذس وخإلعدءش ٢ ؤـ خغبدف ه ظ٤ل عن خو٠

٠د ؤ١ ظـس ٣لد خوىزدض خعإدسص هددش د ىش ب٣عدـص شظوص ه خؼبذي خظن و٦٤ اؼش يف

و٤ىدض خودن وهبو ؽشش خدذ ، وهشص وظذ خإل٣عدؾ ، وخ٣عشدس سوق خإلععدء ٢ خو٠

.وخعل٠دض ، ؤشخ شدجود ٤وظ عسد هىب وذ خألدخء وكشو٦ وهالدظ٦ ، وؽشش خشدوي

ب١ خالذبد٥ خغبذػ يف ؾبدالض خإلدخسش ظشن بذل خععخذخ خغبىخض خإلهبدزص ؤؽش ٢ خغسص وخالخعدس

خألعدع عمض خود عإذ زد٤عدجؿ خو٠ص ألعىذ ؤ ٢ خعمض٢ ، وخددش خإلدخسص خودص ٧

.غعخذ خعمض خؼب٤دعر يف خىط خؼب٤دعر خيت ظ

ويب٢ ظغ ؤ٣ىخم خعبضخءخض ؤوخوىزدض خيت ظإخز هبد خؼب٤شأض يف خذو خؼبخعص بذل ؤسزوص ؤغد

( : 3227شدوش ، ) سجغص ٧

51

ـضخءخض و٤ىص ظع٠ؽ يف خعإ٣ر ؤو ط خ٤لش ؤو خإل٣زخس خشه وخشث خؼبشعش يف ٧زخ خ٤ىم .6

.٢ خعبضخءخض ؤهند ظىـ٦ شد٧ص ٢ خشجظ خؼبسدشش بذل خود خؼبخد

ـضخءخض عدزص وظع٠ؽ يف ط خ٤لش خعديب وخإل٣زخس خعديب وذ ظ خإل٣زخس ه٢ ظشخس خؼبخدص .3

.بذل لذ خإل٣زخس زدظ دو١ دإش ؤو ظوىغ

خظس٦ زدهعسدس ؤ١ ٧زخ خالعـدم ؤو خغبغ ـضخءخض دص وظع٠ؽ يف خعـدم ـضء ٢ ؤـش خود ؤو س .2

.هىزص ود ه٢ خؼبخدص خيت خسظسهد

ـضخءخض ؤدزص وظع٠ؽ يف خى ه٢ خو٠ ؼبذش ؿبذدش ؤو خ٤ بذل غـ آخـش ، ؤو خغ .2

خشخظر ، ؤو خغ خذسـص ، ؤو خغبشد١ ٢ خوالوش ، ؤو ظإـ ىهذ خععمدهد ، ؤو خظ ٢

. خؼب٤شإش

وى١ هددش خظ ن ؾبذد يف لد ظىش شص خو٠ خؼبعدلص ى١ خسذ ىـىد يف زحص ؤخشي

ؤد يف لد ص شص خو٠ ة١ خعهذذ زدظ ظسك هدال ؿبضخ أل٦٣ ٢ هبذ د٣د آخش . ٤دعسص

و٠ خز هبو٦ وزدعدرل عؼـش إلقبدص د ـر ٦٤ ، و٦٤ عى اد خغبذ خألدىن ٢ خ. و٠

. زدد يف خو٠ دو١ ؤ١ ـشد

51

( : 3227خعبشذ ، ) وبن آصبس ػبس زخىف واؼمبة

شع خوىزدض ه خودن دو١ ظىػك خألعسدذ ذ ىذ ذه خػبى فبد ؼن شسك خودذ -

ؤده دخج٠د

ذ اد خودذ بذل هذ خعودو١ زن خودن وذ هبوه ىبدى١ ٢ خىىم يف خػبـإ -

ب١ ب٣ضخ خودذ ه خشد هبو٦ دخج٠د عشدد ؤو شوش زدػبى وهذ رب٠ خؼبغحىص يف خو٠ ـبدص

( . 6999خغبدسؼ ، ) . ٢ خىىم يف خػبـإ

52

اضبشادلجحش

ششوؽ خغبدض ـذ : ؤوال

شخل ظظ٠ ٣لد خغبىخض : دـؼد٣

53

الثالثالمبحث

طزوط احلافز اجلد

عم خغبىخض خأل٧ذخ خؼبشـىش ٤هد الزذ وؤ١ ظؼن خإلدخسش ؤدهد ؾب٠ىهص ٢ خششوؽ خألعدعص خيت

: ظغد٧ يف قبدق ٧زخ خ٤لد و٤هد

.ظع٤دعر خغبىخض ن ؾبهىدخض خألشخد ودوخوه ؤ١ .6

( . 3227خعبشذ ، ) . خسظسدؽ خغبىخض زإ٧ذخ خودن وخإلدخسش ود .3

ؤ١ و٠ خغبدض ه سزؾ خشد زدؼبه٤ص خيت و٠ هبد وعده وهد ه٢ ؿش ظون هى سزؾ .2

.خغبدض زدألدخء

ىخسص خغبىخض ٠عنخض خإلـع٠دهص وخإلعظددص خيت سبش هبد خسالد وخيت ذ ظاؼش يف لدـدض .2

( 6981خوذ ، . ) خألشخد ودوخوه وظىودهت

( ٧6992ىخ٣ص،) ؤ١ ذس خودى١ ٣لد خغبىخض وىخهذ٥ وششوؿ٦ وؤ١ عظ زدىػىق وخسغدؿص .5

ؤو صددش يف غعىي سسص دج٠ص ه٤ذ خشد ور ه٢ ؿش ظىن خو٠ ه بهبدد سسص ـذذش .1

.خغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص ولغ٢ خخعدس ؤه٠د ؤؼ ود يف ٤دعسص

.شدسص خألشخد يف وػن ٣لد خغبىخض وؤ١ ى١ و٤د ف٠ن .7

( 6983دس٥ ، ) . ػ٠د١ خإلدخسش خىدء زدعضخدهتد خيت ظشس٧د خغبىخض .8

( 6999خـى ، . ) ػ٠د١ خعع٠شخسص خغبىخض .9

.خؼبىخص٣ص زن ٣عدجؿ خؼباعغص وآؼدس ٣لد خغبىخض .62

54

.٣لد ع عغف ؤمبدؽ وؤ٣ىخم وغعىدض خألدخء زىخوص .66

.ربذذ ؤ٣ىخم خغى خعظ عع ربض٧د وبد٣ص ربهد .63

وزاحن تصىي عا احلىافز

٣شدء ٣لد لىخض ألو شش ٤٧د خـىخض ؤعدعص ع خؼبشوس هبد و٢ مث ؼد ووذ لغر إل

: و٧ز٥ خػبـىخض ظعخض يف . خغبدـص

ربذذ ٧ذ خ٤لد .6

دسخعص خألدخء .3

ربذذ خؼبضخ٣ص خػبدطص زدغبىخض .2

وػن بـشخءخض خ٤لد .2

حتذذ ذف اظب : ادلشحخ األوىل:

وخععشخظفدض ؿبذدش وه ٢ ى زىػن ٣لد مىخض ؤ١ ذسط ؤ٧ذخ هدصظغو خؼب٤ل٠دض بذل

. ٧زخ ـذخ ووبدو زوذ ر ظشصبع٦ يف ش ٧ذ ٤لد خغبىخض

55

وخ٤لد خشد وخد مىخض عؼ٢٠ ٣ل شهص زذخخ٦ حبغر ولذخض خأل٣شـص وخإلدخسخض

ىدض وخىلذخض وطىال بذل خإلعهددض خشدص وخألغد وخشوم و خ٤لد ؤ١ ـ خؼبغع

. شد

وذ ى١ ٧ذ ٣لد خغبىخض ظول خألسزدق ؤو سن خؼبسودض وخإلشخدخض ؤو ذ ى١ زبغ

خعد ؤو خعشفن ه خألدس خعبذذش ؤو ظشفن خ٠دض خؼب٤عفص ؤو ربغن خعبىدش ؤو ن٧د ٢

.خأل٧ذخ

دساعخ األداء : ادلشحخ اضبخ

:ظغعذه ٧ز٥ خػبـىش

ربذذ وظىط خألدخء خؼبـىذ -

ؿشص دط خألدخء خو -

o حتذذ ورىطف األداء ادلـىة رىى خالي:

وـىد وكدج رخض ظظ٠ ع ؤ خىكص ؿبذدش وخػمص ، هىص خؼبوددل ورخض زذخدض .6

.وهنددض وخػمص

56

ؤؽش وال ؤ فبد هبر وؿسوص ٧ز٥ خىكدج ٧ ٧ عشدهبص ععدزوص وـىد هذد ع ٠ىكن ال .3

.عدص

.وـىد ؿش ه٠ ع٠ص زىـىد ىخجك وخـىخض دص وؤعدر ألدخء وخإلظظد .2

.وـىد ؤوػدم ه٠ الج٠ص ٢ خال د١ خو٠ خعفهضخض وخؼبىخطالض خغبشخسش وخإلػدءش .2

.وـىد عـشش دص شد ه خو٠ .5

: وؼ خعوسن ه٢ خألدخء يف ش وذالض ؤدخء ؤو اششخض بقبدص آخزش خش خعدرل

٠ص خو٠ وذد خىلذخض خؼب٤عفص ؤو هذد خىخظن خيت مت شخـوعهد ؤو خؼبسدي خيت مت ربظهد -

.وهد يب٢ ٣غسعهد بذل ذش ص٤ص و٤ص ؽ خغدهص خى خألعسىم خشهش خغ٤ص

وذد خىلذخض خؼبوسص ، وهذد خىلذخض خغ٠ص ، ولف خؼبشدودخض ، ولف : خو٠ ـىدش -

.خؽبد وخؽبددس

وظذ زدعذسؿ ؤ١ عغ خدط ز٤ىم ظذش ول٠ ؽ فبعدص ، ـذ . خعذسؿ و خعشظر -

دػ ؤد خعشظر ؤ وػن ؤدخء خألشخد ؿب خع ه دط. ـذخ ، ـذ سى ، ػو

.خألو ، خؽدين ، خؽدػ ، خألخن : ز٤ه ه عس خؼبؽد

57

o ؿشمخ لبط األداء افؼ

وع ر هرب وػن مبدرؾ و٤ص زبع ٢ بدخسش بذل بدخسش و٢ غ بذل غ وع٠ذش ه ؿسوص

وزبع ٢ اعغص بذل خؼبهد وخىكص خيت شهد ، وربذد ؼ٠ى١ ٧ز٥ خ٠٤درؾ ؤ٧ذخ ٣ل خغبىخض

.ؤخشي

حتذذ ضاخ احلىافض : ادلشحخ اضبضخ

٤٧د ٣ىهد١ ٢ و. وظذ هبد ر خؼبسي خإلصبدرل خؼبعدق ؼبذش ٣لد خغبىخض ٤ ه ٧زخ خ٤لد

: ضخ٣دض خغبىخض

خؼبضخ٣ص خؽدزعص -

خؼبضخ٣ص خؼبش٣ص -

و٧زخ وع٠ذ ه لف خغبىخض رخهتد

o ادلضاخ اضبثزخ

ود خربش خغدزص ٠اعغص ، ولف ضخ٣ص خألـىس ، وذي عمذد سي ؼدزط ووشو عدزد

.دص خألـىس ، وؤنبص خغبىخض ضددش خإل٣عدؾ

ةهعسدس٧د ٣غسص حىص ؼدزعص ٢ ودبد ؤ١ ضخ٣ص خألـىس ال ظعن ؽنخ ، سدإلد١ ؤ١ ظعمذد خؼبضخ٣ص ز

ى١ ، وخ٤غسص خؼبع ههد 2لذدض ضخ٣ص خألـىس خال خود خدد زـ : ؽد . ضخ٣ص خألـىس

58

بال ؤ٦٣ ودذ ه ٧ز٥ خـشص ؤهند ظشع . ى١ 1% = 652 × 2= ، ة١ ضخ٣ص خغبىخض % 652

.ذد ىد ه خإلدخسش زعوهذ٧د دن سي ون وؿب

o ادلشخ ادلضاخ

ؤ ؤ١ خؼبضخ٣ص عنش ون ؿبذدش عد وسبؽ خؼبضخ٣ص ٣غسص حىـص ٢ شث عن إسـد خؼبسوـدض

٢ خؼبسودض ، وه٦ ة١ سي % ٢8 خألسزدق ، و % 5ضخ٣ص خغبىخض : ؽد . ؤو خإل٣عدؾ ؤو خألسزدق

. م ٢ ؤدخء و٤٣عدجؿ ،١ د٤لد يبى ٣غ٦ ز٤غ٦ خؼبضخ٣ص ال عمذد بال يف ك د ع

: ورشطذ ز ادلضاخ زغـخ

.٠ص خغبىخض وخعبىخجض خيت سبؽ خدسص خول٠ ؼبضخ٣ص خغبىخض دؼبدأض ، خوالوخض ، خؽبذخد -

و٧ ظـ ز٤ىدخ ؽ ظد ظظ٠ خ٤لد وظوذ٦ ، وخاللعدف زغفالظ٦ : خعد خإلدخسص -

. وخـع٠دهدظ٦ ، وظذسر خؼبذش٢ ه خ٤لد

، وخؼبشخعالض، وخؼبظدض خذهدجص ، ظوىن زد٤ششخض وخعسدض خعوشص :ظد خعشوؿ -

.وخغبالض ، وخـدزدض خشش

59

وػغ إعشاءاد اظب : اشاثؼخ ادلشحخ

: وظع٠ؽ زعشصبص خ٤لد بذل خـىخض وبـشخءخض عغغص ٢ ؤزشص٧د

ؤ ربذذ دوس سجظ يف الللص عى وؤدخء شئوع٦ ، وظغف ؤ٣ىخم : ربذذ خألدوخس -

خؼبو٤ص ، ٠ذش وسن خعدسش بذل خعبهص . خألدخء خؼبع٠ض ، ٢ خال مبدرؾ ظظ٠ وظوذ ؽبزخ خشع

.خؼبىخسد خسششص ، ؤو ذش خغبىخض

د٧ خغبىخض خيت ظذهد خؼباعغص ٠ىكن ذهد ؟ ٧ ٧ وخػمص ون دزص : ٣ىم خغبىخض -

عإو ف٠ن ٢ خال ىخجك ربذد ؤ٣ىخم خغبىخض ٣ىم ٢ ؤ٣ىخم خألدخء ؟ ٧ ظعظ خغبىخض

.م وظشخه خؼبغعىدض خإلدخسص وؿسوص خؼبهد خؼبخعص وكص ه٤ذ ربذذ٧د زدؼبشو٣ص وخع٤ى

٧ ٧ شهشص ، ظص ، ٣ظ ع٤ىص ، ع٤ىص ، ؤ ؤهند ظوـ زوذ خألدخء : ظىط وظذن خغبىخض -

خؼبع٠ض سدششش ؟ وىت ظذ ؟ ٧ يف ٤دعسدض و٤ص دألهدد ؤو زذخص ع٤ص ـذذش ؟

ذ خـع٠دهدض خدطص زف٤ص خغبىخض ؤو غ خغبىخض وزن خؼبغحىن ه٢ ٧ ع ه: خالـع٠دهدض -

خغبىخض ون٥ ٢ خؼبذش٢ ؟ و٧ ٧ز٥ خالـع٠دهدض دوسص ؤ ؤهند وذش خملص ؟

61

الثالثالفصن

األداء والشموك

(لبط األداء ) ادلجحش األوي

د٧ى دط خألدخء : ؤوال

ص دط خألدخء وىخجذ٥ : دـؼد٣

اششخض دط خألدخء : دـؼدؽ

61

الثالثالفصل

(قياس األداء ) ل المبحث األو

واهى قاض األداء : أوال

يف هددل خأله٠د ٢ ؤلذ خوىخ خشجغص ٤فدق ؤ اعغص ٧ى دءش ىكهد وخقبدص٧ أله٠د

زدءش وخظد١ ، ز ذ د١ ٢ وخـر خؼبششن خد زدعع٠شخس زدغب ه ه غدنبدض

ه٦ يف وذسخض شئوعه ٤٠ه ٢ ذ٦ خذسش ه خد زو٠ ون و٤ه ٢ اليب٢ خالهع٠دد

وزدؼبدز ٤٧د ٢ ذ٦ خذسش ه خإلزذخم ٢ خال بششخ زغؾ . ب٠د خقبدص خأله٠د خؼبى٦ ب٦

. ؾ

و ٧زخ الزذ ؤ١ ع ه٢ ؿش زش٣دؿ ٤ل دط خألدخء يب٢ خؼبشئوعن ٢ بطذخس خأللد ه

ه لدج وزد٣دض ؿبذودش ظغدهذ ٢ خال خغبظى. خألشخد زظىسش طممص ٤ـص ن هشىخجص

ه ظ ؤدخء خود يف عشش ص٤ص وربذذ ذي دءظ٦ د زدأله٠د خؼبى٦ ب٦ وخأله٠د خيت

.يب٢ ؤ١ ى هبد يف خؼبغعس

62

: وفاهي قاض األداء

:٤٧د خؽن ٢ خالطـاللدض خيت ظغعخذ ذالص ه دط خألدخء

:اىفبءح رمذش -

رب وظ ؤدخء خودن و٠ه وعىه وظظشدهت ودط ذي طاللعه ودءهت يف خد

( 3227شدوش ، ) .زإهسدء ؤه٠دؽب خغبدص ورب٠ه ؼبغحىدض وخد٣دض وكدج رخض غعىي ؤه

:وفبخ اؼب -

خغب خؼبىػىه ه ذي غدنبص خودن يف خقبدص خأله٠د خيت ظى به وه عىه

وظظشدهت ؤؼ٤دء خو٠ وذخس خعمغ٢ خز ؿشؤ ه ؤعىهب يف ؤدخء خو٠ وه ودص صالئ٧

( 6982خالربدد خود ٤دزدض خو٠د يف خألسد١ ،) .وشئوعه

: وعى قاض األداء

دط خألدخء ٧ى خؼبدط خظمك خز عمذد ٢ خال صبن صبن خوىخ خؼباؼشش يف خعذ كبى خؽبذ

ودط ذسش وخلذ ٤هد ه لذش مث خدط خعب٠و ؽبد مث دط خ٤عفص خظمممص زوذخ ه٢

دض خغبغدزص خوىخ خىنبص خيت ذ ظـى ه خغـك حبػ ى١ ر خؼبدط شدال و٠

.وخالـع٠دهص وخشخظص وخإلهالص ون٧د ٢ ـىخ٣ر خو٠ خؼبخعص

(islammemo.cc/2006/10/28/4232.htmlhttp://www. )

63

نفة قاض األداء وفىائده : ثاا

ز وـر ه صبن ، دخء خ٤دـمص ٧ خو٠ص خيت ظوـ ٣عدجؿ ىؼص إل٣عدـص خو٠ ه٠ص دط خأل

خإلدخسن دسخعص خـش خظممص دط خألدخء

:اجلىاب اليت يتعزض هلا الكاض

خأل٧ذخ خؼبـىزص وذي ربهد -

خرب٣دؿ خع٤ز وذي خالعضخ ز٦ -

خوىخ خػبدسـص -

األذاف ادلـىثخ وذي حتممهب

زوغ خعى٤دض خإلدخسص ظعظش ه ؤ٧ذخ هدص ظو٤هد وظو٠ ٢ خالؽبد وؽد ر يف خؼباعغدض

و٧زخ ٧ذ هل وـذ ه ـبع . خإل٣عدـص ؤ١ ظشن ٧ذ ربغن خإل٣عدؾ ؤو ٧ذ خال٣عشدس ون٥

هى ظك هذ ، خع٤ز ه٠ ه لذش خؼبغعىدض ٦٤ ن ه٠ والظـس ه خؼبغعىي

خز د ٧ذ٦ خؼبشل خىخو خعـسؤ. د و٠ ٢ خال٦ خشد سخـد ٦ ؿبدوال خىطى زو٦٠ ب٦ه

.فر ؤ١ عمذد زظىسش ؤؽش دص ٢ ر ،برخ ؤقبض٥ سن طىظ٦ دجال ٧د ؤ٣زخ ذ لط خؽبذ

ذ خأل٧ذخ خؼبشلص خع٤زص أل٧ذخ خودص و٢ مث دط ذي ربهد و٢ خال دط خألدخء ع ربذ

.وؤوـ٦ خعظن ه٤ذ هذ ربهد

64

ارببظ ازفز وذي االزضا ث

. وعؼ٢٠ خأل٧ذخ وخىعدج خؼبغعخذص ع٤ز٧د وخحملذدخض خيت ربؾ زدو٠ وخؼب٤هفص خغبشص ع٤ز

سص خودن ؤؼ٤دء ظ٤ز خػبـؾ خؼبىػىهص زدععخذخ خعدسش خىسص وخؼبشخسص وع خدط ٢ خال شد

.خؼبذخ٣ص عم خؽبذ خألعدع ٢ خدط

اؼىا اخلبسعخ

سى ؤو سغ خػبذص خؼبادخش ؤو خإل٣عدؾ خؼبوشوع ذي -

خؼبوىدض خػبدسـص -

ؿشص ظود خودن ن خجملع٠ن خػبدسـ -

وخألهذخء خػبدسـنخػبظى -

فىائد قاض األداء

: يب٢ ظخض ىخجذ دط خألدخء يف خ٤دؽ خعدص

: ازشلخ وام .1

لػ ع ٢ خال دط خألدخء وشص ذسخض خودن وزدعدرل ظشعه و٣ه بذل خأله٠د خؼب٤دعسص

.ؽب

65

:رم ادلششفني وادلذش .2

دط خألدخء يف وشص ذي بد٣ص خؼبششن وخؼبذش٢ ه ظ٠٤ص هدسخض خؼبىكن وخإلععددش غدهذ

.٢ ذسخهت وظىـهه خعىـ٦ خظمك

:إعشاء رؼذالد يف اشوارت واألعىس .3

٢ خال دط ؤدخء خودن يب٢ ربذذ ذخس خؼبدأض وخألـىس خؼبغعمص شد ظسود ؼبغعىي

.هـدج٦ وؤدخء٥ وخقبدص٥ يف خو٠ وذي خععمد٦ أل خظ ؤو خغ يف خألـش

:مبط أو ؼبس .4

يب٢ ؤ١ وعرب دط خألدخء ودسخ سىال م ه ذي ودص خعذسر وظدسش خسمىغ خيت يب٢

.بهذخد٧د

:رمذمي ادلشىسح .5

٠د . يف خعشخق خـش خؼب٤دعسص عمغن ؤدخجه ش دط خألدخء ؤدخش عىن ػو خألشخد وغدهذ

.وعرب لدضخ عـىش٧ شخظد ٢ خال عاخؽب ه٢ خـشص خيت شسى١ هد زإدخء ؤه٠دؽب

:ؼزرب زـت ؼشفخ اشخظخ واالؿالع .6

. ه وشص شخظدهت زوؼه خسوغ ٢ خال ه٠ص دط خألدخء عىخـ٦ خؼبذش ن خألشخد فبد غدهذ

66

:اوزشبف احلبعبد ازذسجخ .7

٢ خوىخ خؼبغدهذش يف ش خغبدـدض خعذسسص دط خألدخء خز وبذد ؤوـ٦ خظىس وخؼبهدسخض خيت

.ربعدؾ بذل ظ٠٤ص وط و زشخؿ خعـىش خالصص

خعص دبوىدض وخوص ه٢ ؤدخء ضود دط خألدخء غاورل بدخسخض خألشخد يف خؼباعغدض خؼب .8

وؤوػدم خودن هد فبد وعرب اششخ إلـشخء دسخعدض ذخ٣ص ظع٤دو ؤوػدم خودن وشالهت

. وخ٣عدـعه وغعس خؼباعغص ٣غهد

67

وؤطزات قاض األداء: ثالجا

. ـ ههد اششخض ؤدخء خ٤فدق و٧ اششخض ظغدهذ خؼباعغص ه دط خعذ كبى ؤ٧ذخهد خؼب٤شىدش

ه٤ذد ظى خؼباعغص زعم ه٠عهد وظوش ؤ٧ذخهد وظون خؼبغدنبن ٢ ضود٢ وىصهن وذسخء

. ء ون٧ ، ربعدؾ بذل دط ذي ظذ ؤدخجهد ه٢ ؿش خععخذخ اششخض دط خألدخ

و٧ زبع , اششخض دط خألدخء ظوعرب اششخض دزص دط وظلهش هىخ خ٤فدق خؽبدص يف خؼباعغص

هددش ٢ اعغص ألخشي ، دؼباعغدض ظغعو٠ ٧ز٥ خؼباششخض ؼبوشص صددش ٣غسص خذخ خػبدص زضددش

.الدض خـسص يف لن ؤ١ خؼبذخسط وخعبدودض ظغعخذهد ذسخعص وذالض وه. لف خؼبسودض

ؤؼ ششص " اششخض دط خألدخء ظوظ ؤ٧ذخ خششص دؼباعغص خيت ى١ ؤلذ ؤ٧ذخهد ؤ١ ظظسك

.ععى١ اششخض دط خألدخء ؽبد خدطص زدط خألسزدق وخدعدض خؼبدص " يف ـدههد سبع ؤسزدق

:شاػبح ب ضاد ؤششاد لبط األداء أهنب ؤششاد لبثخ مبط وجيت

ؤ١ ٣ى١ ؤؽش ششص ؼص ٢ س خؼبغعهن " ؽال . هبر ؤ١ ظعىخش ؿشص عوش٦ ودط ٠ع٦

ال يب٢ ؤ١ ٣غهد دباششخض دط خألدخء أل٦٣ ال ظىـذ ؿشص دط غعىي ظؼهد دس٣ص ن "

.خششدض خألخشي

صددش خؼبسودض يف ٧ز٥ خغبدص هبر ربذذ ٧ عع " ٢ خؽبد ـذخ ظوش اششخض دط خألدخء ـ

دط هذد خىلذخض خيت مت زوهد ؤ ٠ص خؼبسودض خيت مت زوهد و٧ ع٤ى زـشق خؼبسودض خيت مت

خسـدههد ٢ خشهش خز زوط ٦ ؤ ٢ خشهش خز سـوط ٦ ؟ و٧ عى١ ظغف خؼبسودض

68

ع ربذذ صبن ٧ز٥ خألىس غسد ن ربذذ خعشش خيت عع هد زغوش خسن ؤ زغوش٧د خغب ؟

.خدط

وذ ظش خؼبىكن "هبر ربذذ خؽبذ ٢ اشش ٢ اششخض دط خألدخء خدص زـ

ويب٢ ظوش٦ ه ؤ٦٣ هذد خؼبىكن خز٢ مت خععدعه ؤو بده ٢ ه٠ه يف خششص ". ششص

ىكن خ يف خششص يف زذخص خعشش خحملذدش ، و٧ز٥ خؼبوىدض يب٢ خغبظى غى ه هذد خؼب

٢٠ ظىػك خؽبذ ٢ خععخذخ خؼباششخض . ههد ٢ دخجشش خؼبىخسد خسششص ؤو شاو١ خؼبىكن

وهبزخ ى١ خؽبذ وخػك ٠غحىن " يف ع٤ص % 5ع هذد خعدسن و٠ ز٤غسص " زإ٦٣

. خإلـشخءخض خالصص ىطى بذل ٧ز٥ خ٤عفص دزبدر

اششخض دط خألدخء هبر ؤ١ ظى١ عدق ٤فدق خؼباعغص ٢ خؼباذ ظىشهذش هىخ دزص دط

ؽبزخ ه٤ذ خخعدس اششخض دط خألدخء . يف خؼباعغص و٢ ال ظش عدق ٢ دظك قبدق خؼباعغص

وؼ خخعدس هذد ٢ . دهذ خؼباعغص ه زىى ؤ٧ذخهد هبر سزـهد زدوىخ خؽبدص خيت ظغ

. خؼباششخض عشض خال٧ع٠د ه رب ؤ٧ذخ و٤ص وؿبذودش

قاض األداء وؤطزات فىائد

.عم٦ ٦ظوـ شخض يف خؼباعغص طىسش وخػمص ه٢ د٧ى ٧د ودز وبعدـ .6

.يب٢ خععخذخ٦ دط ؤدخء خؼباعغص .3

.عإذ ٢ ؤ١ صبن ٢ يف خؼباعغص ؼوى١ ـ ظشض٧ ه رب ٧ز٥ خؼباششخض .2

. عمض ه رب خأل٧ذخ خؼبو٤ص .4

69

(اغىن ) اضبين ادلجحش

هى خغى وخغى خع٤ل٠ : ؤوال

خشخظص : دـؼد٣

خإلدسخ : دـؼدؽ

خالذبد٧دض وخ : سخزوـد

71

(السلىك ) الثاني المبحث

وفهى الشمىك والشمىك التعى : أوال

فهى اغىن :

٧ى خال ععفدزص ؼب٤س٦ ؤ و ؽن أو وش خغى خإل٣غدين زإ٦٣ دص خعظشدض خيت ى هبد خإل٣غد١

(لذغ ون ؤو دخن ون = خؼب٤س٦ ؤو خؼبؽن ؤوسد خو = خالععفدزص ) ون دبوىن ؤ١

:وعظ خغى خإل٣غدين زإ٦٣

.عى ٧دد ، دبوىن ؤ١ خشد عظش ظظشد و٤د عم ٧ذ شىذ .6

.غسر ، دبوىن ؤ١ ٤٧د ؤعسدذ و٤ص ظذن ذبد٥ عى ون .3

: ووبذد خغى خإل٣غدين خشد زوذش ؿبذدخض

.ذي خشد خذوخن وخغبىخض .6

. خ٠٤ؾ خزخيت عـىس خشخظص .3

.غعىي خدسخ خشد .2

.خالذبد٧دض وخ خيت خعغسهد خشد ؤؼ٤دء خع٤شحص .2

.ؤمبدؽ خعو وخػبربخض خيت ظشخ٠ط ذي خشد .5

71

فهى اغىن ازظ :

ىهدض ؤو خؽب خع٤ل٠ ه زإ٦٣ دسخعص خعإؼنخض خ٤دذبص ه٢ خألشخد ؤو خجمل٠وش خغى خع٤ل٠

.خغى يف خؼباعغدض ور زشع خ٣غفد وظششذ ظ خؼبعنخض عمغن خدءش خع٤ل٠ص

( John Ivancevich , 1977 )

٠د وش زإ٦٣ ر خغب خز هع زذسخعص عى وخذبد٧دض وآسخء خودن يف خؼب٤ل٠دض وظإؼن

خؼب٤ل٠دض خشظبص ون خشظبص ه بدسخ وشدهش وؤدخء خودن ، وظإؼن خسحص ه خؼب٤ل٠ص وىخ٧د

( L.L. Cummings, 1978 )خسششص وؤ٧ذخهد وؤخنخ ظإؼن خودن ه خع٤ل ودءظ٦

: أهداف دراسة الشمىك التعى

ؼبدرخ ؟ ظغن خغى .6

درخ عمظ ؟ خع٤سا خو٠ زدغى .3

؟ خعم يف خغى وؿبدوص ػسـ٦ .2

: أهىة دراسة الشمىك التعى

خعغدئالض لى خغى خشد وخعب٠ده دخخ خؼب٤ل٠ص ووشص ظددس خإلـدزص ه ؽن ٢ .6

.خعإؼن يف ٧زخ خغى زشع ظىـه٦ بذل خألؼ

.وشص خألعسدذ خغبص الخعال خألشخد يف سدود ؤودؽب ذبد٥ خؼبؽنخض .3

72

. خألعشخس٧ذخهد وخىى عه زوغ ٧ز٥ ؤء قبدق خؼب٤ل٠دض ورب وشص خألعسدذ وسخ .2

.وشص خوىخ خسحص خؼباؼشش يف عى خؼبىك وخ٣عدـع٦ .2

. ظىـ٦ خع٤دظ وخ٤ضخهدض خذخخص وخععؽ٠دس٧د ػبذص ؤ٧ذخ خع٤ل .5

.وشص ؤعسدذ خعىظش وخ خز وبذغ ودن وؿبدوص خعظذ ؼب٤و٦ ؤو خعخ ٢ لذظ٦ .1

.ـدرزص وظإؼنخ ه خودن ظىـ٦ خددش بذل خ٠٤ؾ خألؽش .7

.وشص ؤؼ خغس عىـ٦ خغى وظسص خغبدـدض .8

( خخل ...و٤ىص –ددص ) وشص خغبىخض خيت يب٢ ؤ١ ى١ ؽبد ظإؼن ؤرب ه٤ذ غعىي بدخس .9

شص خىى زش ؤرب وؤه٠ ؼبعـسدض خسحص وظإؼنخهتد ه خؼب٤ل٠صو٤غىزهد ود ظذ٦ ٢ .62

.ود ظظ٤و٦ ٢ ىد

.وشص خذبد٧دض خودن وخع٤سا زغىه وؿبدوص ظىـ٦ ٧زخ خغى ؼبد ىبذ ظمص خع٤ل .66

.وشص خشو خشدص زن خودن وذسخهت عك خجملد ؤؽش ىػوه يف خىكدج خؼب٤دعسص ؽب .63

ذ وال زذ ٤٠ل٠ص بظدلص شص خعذ ٢ خال خ٤لشدض ٣ذس ؤ١ ودن دزص ٠٤ى وخع .62

.وخ٠٤ى ؽب

.ظوضض خغى خؼبغعهذ شد ؤو د وش دبسذؤ خغى خإلهبديب .62

.وشص ص خالععددش ٢ خعإؼنخض خالهبدزص ع٤ل٠دض ن خشظبص ه خودن .65

.ن خودن خألخز زد٤لد خؼبعىق ؤو خعخ ه٢ خ٤لشش خعذص يف خعود .61

،خالععددش ٢ خألوـ٦ خإلهبدزص ظشخهدض يف خعشض ه خالزعدس ، خعمذذ ، خعـىش ، خعن .67

.و٧ ؤىس لع٠ص سدء وخعع٠شخس خؼب٤ل٠دض

73

الظخصة : ثاا

وفهى الظخصة

زإهند خغبشص خؼب٤ل٠ص " وعرب ظوش ـىسدو١ خسىسض ٢ خعودس خؼبشهىسش شخظص لػ هشهد

( Gordon W1973 )" دخخ ٣لد خ٤ظ وخسذ١ خإل٣غدين خيت ربذد ذسظ٦ خشذش ه خع ن خسحص

ذلددات الظخصة

خ اىساصاؼىا .1

. ٧ ظ خوىخ خيت ظذخ ظشسص خإل٣غد١ س٤ص خعبغ وـدرزع٦ وضخـ٦ وغعىي ؿددظ٦ خد٤ص

. و٧ ظعغر ٢ ؤلذ خىخذ٢ ؤو ؤلذ خألـذخد

و٢ ٤٧د ٢ ال وعذ زود خىسخؼص أل١ ٧زخ و٤د٥ ؤ١ شخظص خشد ال يب٢ ؤ١ ظعن ؤزذخ زو

. خػبدسـص خؼباؼشش و٧زخ ال ى١ طممد دخج٠د خوىخ خحملـص ؤو لغر خلشو

اؼىا اجئخ واإلعزبػخ .2

٧ خوىخ خيت عغسهد خشد ٢ خال خعدهالض خالـع٠دهص وسحص دوس ود يف ظى٢ شخظص

٢٠ لذود خشد عإؼن٧د ه خظدس ؤرب ٢ ظإؼن٧د ه خألشخد خسدن أل١ خسدس ى٣ى١ ذ٢ ػ

.فبدسعدهت وذبدسهب ز٠٤د و٠ خظدس ه خش خوددخض وخعدذ ؤؽش ٢ ن٧

74

دىسخؼص ٧ خيت ظؼن خغبذود ع خذسخض خشخظص ، ز٠٤د خسحص ٧ خيت ظور دوسخ يف ظ٠٤ص

. خىسخؼصوظىـ٦ خشخظص خإل٣غد٣ص يف لذود خذسخض

اؼىا ادلىلفخ .3

٧ خوىخ خيت عغسهد خشد ؤؼ٤دء ظود٦ ن خؼبىخ خؼبخعص ، ى ىبع ه٢ خخش

.وغعذه ؿش و٤ص ٢ خعظش فبد اؼش يف شخظص خشد وظى٤هد

عزيات الظخصة

ظشبد األمنبؽ .1

: ظشخ ىغ . أ

:وهد ظ٤ خشخظص بذل ط٤ن

٧ز٥ خشخظص يبى١ بذل ز٤دء هالدض ن خخش٢ وال هبذو١ طوىزص ؤطمدذ : خشخظص خؼب٤عمص

خوالدض : و٧ ظمى١ ىكدج خعود ن خعب٠هىس ؽ . يف ظى٢ هالدض خـع٠دهص ـذذش

.خودص ، خالععسد ، خؼبسودض وخعغى

خحملـص ، زخ ةهن ؤطمدذ ٧ز٥ خشخظص هبذو١ طوىزص يف خع ن خسحص: خشخظص خؼب٤ص

.خؼبغعىدهدض ، خألسش : و٧ ظمى١ ش خىكدج خذخخص ؽ . عظى١ زدال٣وضخص

75

: شذسظشخ . ة

:ظى ٧ز٥ خ٤لشص ه خشزؾ زن خعى٢ خعبغذ إل٣غد١ ومبؾ شخظع٦ ديت

يب بذل خؼبشق ولر ز٤دء خوالدض ن خخش٢ :اإلغب اغني

يب بذل خالزعودد ه٢ خأله٠د خيت ظعـر ـهذخ زذ٣د سنخ :اإلغب اح

يب بذل لر خغـشش وخغـص وظىرل خؼبهد خددص خيت ظى ه خععخذخ :اإلغب ادلؼزذي

خعبىخ٣ر خز٤٧ص

ظشخ اغبد .2

: افزشاػبد ز اظشخ

ظعى١ خشخظص ٢ هذش ظبدض دزص دط

ظعظ ٧ز٥ خغ٠دض زدؽسدض خ٤غيب

ظعظ ٧ز٥ خغ٠دض زددزص عـىس

اظشخ اؼؼىخ .3

ظعشع ٧ز٥ خ٤لشص ؤ١ خشخظص ٧ ؿبظص خؼبخضو١ خو ذي خشد وظوعرب ؤ١ خذدى شض خعم

زدشخظص ، وظشض ه خوىخ خىسخؼص يف ظى٢ خشخظص ن هذ ذبد٧هد وىخ خؼبعغسص ٢ خسحص

.خحملـص

76

وفهى الذات

ظوش خزخض ه ؤهند خظىسش خيت شي خشد هد ٣غ٦ ؤو ؿبظص خػبظدجض خيت سبضص شخض ه٢

( 3222خـف ، خغىخؽ ، ) . آخش

:وسائن الدفاع ع الذات

اغىن اؼذواين .1

ذ فإ خشد بذل خشسدم عى هذوخين ٢ ؤـ ط خأل٣لدس وعخز ٧زخ خغى شال هذوخ٣د ذبد٥

( خؼشذ ، خعخشر ) ألشخدص ؤو خؼب٠عدض خ

أحال امظخ .2

وظذ هبد خؽبشوذ ٢ خىخن ه٢ ؿش خػبد وخأللال ودص خعظىسخض خىخنبص

اىجذ االشؼىس .3

فإ خسوغ بذل لفر خؼبوىدض خيت هتذد خو خىخه ه٢ ؿش خإللسدؽ يف خالشوىس وهبز٥

خـف ، خغىخؽ ) .وخ ه٢ خو خىخه فبد ٤عؿ ه٦٤ هذ خشوىس زدز٣ر خـشص ع لفر خشوىس

،3222 )

77

ازؼىغ .4

ه٤ذ ذ خشخض عبد٣ر ون ؤو لىت شوىس٥ زد٤ض يف ٧زخ خعبد٣ر فإ هددش عوىغ يف ـد٣ر

. خدسؾ ٣ـد ه٦٠ آخش وسدبد يف ؾبد آخش

ازحشمي .5

برخ دل غعـن خإل٣غد١ خشسدم لدـدظ٦ لشو خدسـ٦ ه٢ بسخدظ٦ ة٦٣ فإ زىه ؤو زذو١ وه بذل

ربشن ٧ز٥ خغبدـدض ه ٣غ٦

اإلعمبؽ .6

برخ ش خإل٣غد١ يف ؾبد ون ة٦٣ فإ بذل ٣غر ر بذل شخض آخش ؤو ؤعسدذ خدسـص

االحنذاس .7

بذل زوغ خعظشدض خن سىص ون خ٤دػفص ل٠٤د ىخـ٦ خشخض زدإللسدؽ ؤو خش ة٦٣ فإ

78

اإلدراك: ثالجا

تعزيف اإلدراك

خو٠ص خيت ٢ خالؽبد ٤ل وعشـ خألشخدص خ٣ـسدهدهت خغبغص ٢ ؤـ ؤ١ وـىخ وىن ؼبد ذوس

. ( Stephen P. Robbins,.1979 ) لىؽب

العىاون املؤثزة يف اإلدراك

( ادلج ) جمىػخ اؼىا ادلزؼمخ ثبدلضري .1

.٠د د١ سنخ ٠د صخد ٢ خذسش خإلدسخص ٦ وخوظ طمك : لف خؼبؽن . ؤ

.شذش خؼبؽن ؤو ىظ٦ . ذ

.خؼبؽن خؼبعمش ط خال٣عسد٥ ؤؽش ٢ خؼبؽن خغد٢ : لشص خؼبؽن . ؾ

. ٢ خؼبؽن خن عشسخؼبؽن خؼبعشس ط خال٣عسد٥ ؤؽش : شخس خؼبؽن ظ . د

خالخعال زن خؼبؽن وخحملؾ خز لهش ٦ ٠د د١ ٤٧د خخعال ٠د ط ر : خعسد٢ . ٥

.خ٣عسد٥ خشخض ؤؽش

ش ه٤دطش عدص ظذس زش ؤؼ برخ ظدسزط ن ذذ عى١ خؼبؽن ٢ ه: خعدسذ خؼبدين . و

.زوؼهد خسوغ

79

ثبفشدجمىػخ اؼىا ادلزؼمخ .2

.٠د خشعذ بغبدق خغبدـدض ٠د ط خال٣عسد٥ ؤؽش : خغبدـدض خشدص . ؤ

.وبغ٢ ه٠ص خإلدسخ زوظ خششود خز٧ين : خالععوذخد خز٧ين . ذ

ى١ ظإؼن خؼب٤سهدض خػبدسـص ؿبذودخ يف ـر خ٣عسد٥ خشد ب١ دل ظ٤غف ن : خالذبهدض وخؼبوعذخض . ؾ

.خذبد٧دظ٦ ووعذخظ٦

.ظاد خربخض خشد بذل ظىعن بد٣دظ٦ يف بدسخ خؼبؽنخض خيت عوشع ؽبد يف لدظ٦ : خػبربش . د

.٧ خغبدالض خال٣ودص خؼبشلص ؤو خؼباؼبص خيت ظاؼش ه بدسخ خشد : خؼبضخؾ خ٤غ . ٥

.خشخض خز ى١ ؤذس ه خعال خذسخض خإلدسخص ( : خزدء ) خذسخض خوص . و

ثبجئخجمىػخ اؼىا ادلزؼمخ .3

بذل خدسخ خألشدء خيت ظ٤غف ن بدسخ ؤعشظ٦ سسص ٦٤ يف ذبغذ خع٠دع يب خشد : خألعشش . ؤ

.وخعىخ هد

.ظغدهذ يف ظىعن بدسخ خشد : خؼباعغدض خعشزىص . ذ

د ىبع ه٢ خشد خز بدسخ خشد خز ٤ع٠ بذل خـسص خو: خـسص العظددص وخالـع٠دهص . ؾ

.٤ع٠ بذل خـسص خىعـ ؤو خذ٣د

بدسخ خشد خز وش يف خؼبذ٤ص ىبع ه٢ بدسخ خشد خز وش يف : خالخعال خعبشخيف . د

.خشص

81

:أىاع اإلدراك

.٧ى د ذس٦ خشد ٢ خال خغبىخط خػب٠ظ : خإلدسخ خغبغ .6

.خ٤دظؿ ه٢ ظده خػبربخض خغبغص ن خؼبخضو١ خشد ذي خشد ٧ى خإلدسخ: خإلدسخ خو .3

و٠ خإلدسخ خال٣عدرل فهدص ظششك غدهذ ه ضبدص خشد وخحملدلص ه٦ : خإلدسخ خال٣عدرل .2

٢ خال خخعدس د٧ى طدحل وظش د عودسع ن خغبدـدض وخ ، وخإل٣غد١ ذس ؤـضخء و٤ص

.هد لغر خربخظ٦ خغدزص ٢ خلىخ٧ش ٤ع

وزاحن اإلدراك

.شلص خعوشع ٠ؽن وبدسخ٦ زش هد .6

.شلص خ٣عدء خؼبوىدض وخع٠ض ز٤هد .3

.شلص خعظ٤ ٠وىدض .2

. شلص خعم وخالععشخس .2

. سدؽ٤شخء وخالععشلص خالعع .5

81

وظانن اإلدراك

٤٧د بد٣ص ػبذخم خشخض ه٢ ؿش ضؾ خألزودد د هبو زوغ خألـضخء : خذخم خإلدسخ .1

.ذسص يف غبلص د ون ذسص يف غبلص ؤخشي

.طوىزص بدسخ خى١ وخغبف وخش يف خؽن ٢ خأللد١ .2

. طوىزص بدسخ خؼبودين وخشىص خيت زبع زدخعال خألشخدص وخجملع٠ودض .3

.ذ اد خػـشخذ خشخض بذل خـإ خإلدسخ : خالػـشخذ .4

لػ عظىس خإل٣غد١ زش خدؿث زغسر خععوذخد دخخ وظىن غس ألش : خعخ وخعظىس .5

82

االجتاهات والكي: رابعا

االجتاهاتتعزيف

خععوذخد ر٧ين ؿبذد كبى : ظاؼش خالذبد٧دض ه عى خألشخد ظإؼنخ سدششخ ز ذ هشط ه ؤهند

. ( P. Zimbardo, E. Ebbesen and C.Maslach 1977 ) ٣ىم ٢ خأل٣شـص ؤو خعده

أهىة ووظائف االجتاهات

: ظوعرب خالذبد٧دض خلذي خوىخ خيت ظغدهذ يف ظـىس خشخظص ور ٢ خال

.خؼبغدهذش ه خع ن عنخض خسحص .6

.ظىن خ٤دهدض خيت وبعق هبد خشد ذدم ه٢ ٣غ٦ .3

.دسخ إلظىن بؿدس شـو غدهذ ظ٤ل ه٠ص خ .2

. ظش ذدض يب٢ ه ؤعدعهد خع٤سا زدغى .2

.ظغدهذ يف خعوسن ه٢ خ ألهند ظوعرب اششخض ه خ .5

83

االجتاهات تهىي

: ب١ ه خذبد٧دض خشد غه خوذذ ٢ خألىس

.ربذذ خألعسدذ خيت ظذن خشد غى ون . ؤ

.يب٢ ٢ خال وشص خذبد٧دض خشد خع٤سا زغى٦ . ذ

.بلذخغ خعن خؼب٢٠ يف ى٦ حملدوص ظىـه٦ غى ون . ؾ

وسذؤ ظى٢ خالذبد٧دض ذي خشد ٤ز خملدض خألوذل غبدظ٦ ٢ خال خاللعد زإعشظ٦ و٢ مث

ود وه ٢ خشئعدء وخؼبشئوعن، و٦ بذل عشش ه٦٠ و٢ ع ٠عذ ر, خعوش ه صالء خذسخعص

. وخخعال ظددس ؼبوىدض ذ٦ ذبو ٢ ظى٦٤ خذبد٥ ع كبى ٧ز٥ خؼبىخػن ه خألر طممد

تغري االجتاهات

: يب٢ ظن خالذبد٧دض زةلذي خظىس خعدص

.ظن خالذبد٥ كبى ىػىم ون ٢ اذ بذل ودسع وزدوظ .6

.وشذش خالذبد٥ خعن يف دسـص .3

: ( 3222خـف ، خغىخؽ ، ) وظعى ه٠ص ظن خالذبد٧دض ه هذش هىخ ٧

خسحص خؽدص خيت عدهو وهد خشد ه غعىي خألعشش ، خؼبذسعص ، خىعؾ خز : هىخ زحص .6

.ى١ ز٦ ، خوددخض وخعدذ خغدجذش

.شد ، خربخظ٦ ، غعىخ٥ خؽديف وخعو٠ ، غعىي بدسخ٦ ذبدسذ خ: هىخ خدطص زدشد رخظ٦ .3

84

. هىخ ؽبد هالص زدغبذغ ؤو خؼبى ىػىم خالذبد٥ .2

عاصز االجتاهات

( .خؼبوىدض ) خشش .6

( .خإللغدط ) خودؿص .3

.خغى خ٤دظؿ .2

اؼبطش األعبعخ الجتببد( 1-3شى )

ذبد٥ ظاؼش ه خلغدط خشد و٤٧د هالص وؼص زن ٧ز٥ خو٤دطش ٠ذي خالععودذ خز٧ين ؼبىػىم خال

( ٧ـ6298، ٧دش ) . ذبد٥ خؼبىػىم ٣غ٦ وعى خشد عشظر ه ر

خالذبد٧دض ه٢ ؿش ه٠ص خالععسد٣ص ؤو خؼبدزص خشخظص ؤو ٢ خال الللص عى ويب٢ دط

.خشد خو وبهبدد خوالص ز٦٤ وزن ى خشد وخععوذخدخظ٦

دسـص خه وخالععودذ ٠ى

عى خشخض خؼبعشظر ه ر

دسـص خلغدط خشد ذبد٥ ٧زخ خؼبى

85

تعزيف الكي

هش سوعش خ ه ؤهند سبؽ خؼبودس خز ىـ٦ ووب ظظشدض وخذبد٧دض خألشخد كبى ىخػن ،

. ىخ ، وعذخض ظىن ، ؤلد ، ظربشخض ، دس٣ص خ٤ظ زدن وؿبدوص خعإؼن يف خن ؤؼد

( M. Rokeach,1973 )

يف خ٤ظ خيت سبض خظىخذ ه٢ خػبـإ وسبعدص زدؽسدض وزظص هدص ظوش ه ؤهند خؼبوعذخض خشخعخص

.خ٤غيب وطوىزص خعن دس٣ص ن خالذبد٧دض

(G. England, O.Dhingra and N.Agarwal 1987 )وظ٤سن ؤنبص دسخعص خ خشخظص ٢ خالهعسدسخض خعدص

خعب٠دهدض زخ دوالدض خشخظص ظعإؼش خ خشخظص زدـشص خيت ٤لش هبد خؼبذش بذل خألشخد و .6

.ظعإؼش ز خشد

.ظاؼش ٠ص خشد ه بدسخ٦ ٠ىخ وخؼبشد خيت ىخـههد .3

. ظاؼش خؼبذش ه شخسخظ٦ وخغبى خيت عشلهد غب خؼبشد خيت ظىخـه٦ .2

ىع ٢ عىدض ربذد خ خشخظص ؤخالدض خو٠ خؼبذش ربذد د٧ى سى ود٧ى ش .2

.خو٠

ربذد خشخض خؼبسى وخؼبشىع ٢ خؼبودن وخألمبدؽ خغىص خيت ظظ٤وهد خؼباعغص خيت ٤ع٠ .5

.بهد خشد

.ظور خشخض دوسخ يف ربذذ غعىي خإلقبدص خؼبشػ ون خؼبشػ .1

.د بذل ٧ز٥ خجمل٠ىهص سبؽ خإل٣غد١ خألعدط خز سين ه٦ شخس٥ ٠د عو زدال٣ؼ٠ .7

86

تهىي الكي

ب١ مبى خشخض وشوس٥ زدؽن ٢ خعفدسذ هبو ٢ ظن خ ؤشخ وخسدخ ٧زخ زدإلػدص بذل ؤ١

.ظده٦ ن خألشخد خخش٢ شعخ ذ٦ خوذذ ٢ خ خذ٤ص وخالعظددص وخالـع٠دهص وخغدعص

تغري أو تعدين الكي

سخعخص يف خ٤ظ ٢ خظور ظن٧د ؤو ظوذهد بال جبهذ سن زخ هبر ه خؼباعغص خ سددت

.خض وخذوسخض خعذسسص وخإل٤دمظوضض خ خإلهبدزص وؿبدوص ظن ؤو ظوذ خ خغسص ٢ خال خغبى

الكي وسمىك الفزد

ظى١ خإلؿدس خود غى٦ وذبو ٤هد ب١ ؾب٠ىهص خ خيت عم هبد خشد وع٠غ هبد ٧ خيت

.خؼبشىع وخؼبسى ه خؼبغعىن خشد وخؼباعغ

ظو٠ ه ظىـ٦ عى٦ ٢ خال خعإؼن ه خدسخ٦ ألشدء وظغن ٥ : ػ غزىي افشد

.لىخ٧ش وربذذ خظدجر وخػبدؿث

خأل٣ل٠ص وخىخ٣ن خيت هبر ؤ١ اعغص ظو٠ ه وػن ؾب٠ىهص ٢ : ػ غزىي ادلؤعغخ

. عض هبد ؤهؼدئ٧د عم خأل٧ذخ خؼبشـىش ٤هد

87

:وصادر الكي

.خإلؿدس خؽديف خز ٤شإ ٦ خألشخد .6

.خوددخض وخؼب٠دسعص وخػبربخض .3

دنبط يف ربى خ خخعال خغبدـدض خشدص وخلشو خحملـص وخعنخض خؽدص هد ع .2

.وخععسذخؽبد

.خجملع٠ن وخألعشش خيت ظش ؤ٧ خوىخ يف ظى٢ لفش خألعدط خؼبعوص زدشد .2

88

الرابعالفصن

الدراسات الشابقة

خذسخعدض خؼبعوص زدغبىخض: ؤوال

خذسخعدض خؼبعوص زدألدخء: دـؼد٣

دـؼدؽخذسخعدض خؼبعوص زدوالص زن خغبىخض :

وخألدخء

89

الذراسات السابقة

الدراسات املتعمكة باحلىافز : أوال

" ازحفض ودوس يف حتمك اشػب اىظف ذي اؼبني ثششؿخ ـمخ اجلىف" دساعخ اجلشذ .1

(2007 : )

٧ذط خذسخعص بذل خىى ه ؤ٣ىخم خغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص خؼبذص ودن زششؿص ٤ـص خعبى

وخعوش ه ذي سػد خودن ه٢ زحص خو٠ خىكص وخعىط بذل خوالص زن ٣ل خغبىخض خؼبـسص

وذ خشع٠ خسمػ ه صبن خودن يف ششؿص ٤ـص . وزن خشػد خىك ٢ س ٧االء خودن

وخؼبو٤ىص ٠د صخد ظـس ٤٧د هالص ؿشدص زن ظـس ٣لد خغبىخض خؼبددص : خعبى وظىط بذل ؤ١

.خغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص ٠د صخد سػد خودن ه٢ زحص خو٠ خىكص

خغبىخض خؼبددص ظذ زذسـص ص ودن وؤ١ خغبدض خؼبدد خؼبع٠ؽ يف خألـش ٧ى خز وؤ٦٣ زش ظذن

سخػى١ بذل لذ د ه٢ زحص خو٠ دن ى١ ؤلد٣د ة١ خوغبىخض خؼبو٤ىص وخععخذخ خذ دسد

.خىكص وخظىطد ه٢ صالء خو٠ وخشئعدء وه٢ ؤعىذ خإلششخ وخددش وه٢ هالدض خو٠

:( 1985" ) رم ادلىظف اؼب حىافض يف األعهضح احلىىخ األسدخ " دساعخ بغ .2

ش ٠ىك خود خألسدين زشػد٥ ه٢ وكع٦ وخش د٧ذط خذسخعص خش ه٢ هالص خغبىخض خؼبوـ

ؽبد و٧ وعذ خؼبىكى١ ؤ١ ٧ز٥ ه٢ ؤ٣ىخم خغبىخض خيت ظذهد خإلدخسش ؼبىكهد ود ٣لشش خؼبىكن

خغبىخض خؼبوـدش ؽب دص وذ خععخذ خسدلػ ه٤ص ٢ ىكن يف وصخسخض ـبعص يف خـدم خود

ن صالجه وشص خعوسن وظبدم خالعشخلدض ، وؤ١ خغبىخض ١ ه٢ خوالصػىن سخوظىط بذل ؤ١ خؼبىك

91

ظغدهذ ه خألدخء خألؼ ز٠٤د ٧ ن سخػن ه٢ خععال خو٠ ـددهت ٣عفص سوظ٤ص خو٠ ، ز٠٤د

خغبدص –خو٠ –خؼبا٧ : ظعدوض دسـص خشػد خىك ه٢ خو٠ زدخعال زوغ خؼبعنخض ؽ

. خؼبغعىي خىك –ـع٠دهص خال

:( 1982" ) احلىافض يف ادلىخ اؼشثخ اغؼىدخ " ػجذ اىبةدساعخ .3

٧ذط ظ خذسخعص بذل ظو٠ ه ه٠ص خعمض ، وخعوش ه خوىخ خىكص خؼباؼشش هد

دخسش إليف خغبىخض خيت ظذهد ؽب خوؤ٣ىخم خغبىخض خيت ؼهد خألشخد وخؼبضخد وخؼبشالض خيت شوهند

سػد : وخعوش ز ه ؤ٧ خغس عمغن ٣ل خغبىخض وخغبظى ٤هد ه خ٤عدجؿ خؼبـىزص و٧

وذ خععخذ خسدلػ ه٤ص هشىخجص ٢ . خألشخد وصددش خدءش وخإل٣عدـص وودص خىطى بذل خأل٧ذخ

ص خؼبخعص دبوهذ خإلدخسش خودص زدشدع وخخعدس ه٤ص هشىخجص ؤخشي خؼبىكن خؼبعذن ربخؿ خعذسس

٢ خؼبىكن هبذ عدزوص خ٤عدجؿ زوذ صددش سوخظر خؼبىكن ور ؼبدس٣ص خ٤عدجؿ س ظ خضددش

ىكن شو١ ؤهن ؿبضو١ زظىسش ـذش و٧ سخػى١ ه٢ خىكدج خيت دسص خؼب: وزوذ٧د وظىط بذل ؤ١

زدإلػدص بذل ٤دعسص خشوخظر زوذ خضددش وز شص ٢ ظ ٤٧د خععال ؤؽ ـددهتهند وادو

ص خؼبغعذ٢ وهذ دص : يف ه٠ص ظـس ٣لد خغبىخض ، ؽ وشي خسوغ وـىد شالض . خعشص

خدءش : ص ؽ وع خؼبىكى١ ه ؤ١ خغبىخض هبر ؤ١ ظشس ز٤دء ه ؤعظ ع٠. ظ خذخء

. وخػبربش

91

الدراسات املتعمكة باألداء : ثاا

:( 1995" ) رم فؼبخ ازذست يف سفغ وفبءح ادلشأح اؼبخ " اششذدساعخ .1

بذل خععوشخع ؤ٧ خؼبد٧ وخعبىخ٣ر خغبذؽص خؼبشظسـص زدعذسر إلذ خأل٣شـص ٧ذط خذسخعص

زإعسدذ خعـىس وخ٠٤ى وخعوش ه ؾبد خعذسر خ٤غى خؼب٤ل٠دض خخزشدخسص خغبىص يف خإل

ؤ٧ خألعدر وخؼبودن خؼبغعخذص يف ظ ودص خربخؿ زدؼب٠ص خوشزص خغوىدص هدص وخععوشخع

شدس٢ يف خعذسر ه ٢وخىى ه ؤؼش خعذسر ، خعذسسص ودط ؤؼش٧د ه ؤدخء خؼبعذسزدض

خؼبىكدض ه٤ص ٢ صخسدلؽ طوذ خععخذ. زظىسش خدطص عى وخذبد٧دض وودس خؼبعذسزدضو

٢ ـدم خعو 6995 و 6992 و 6992خغبىدض خاليت لؼش١ خربخؿ خعذسسص يف خألهىخ

خؼبعذسزدض ظعضخذ ٢ هد خش وووخـدم خظم وخذىخ١ خود خذص خؼبذ٣ص وظىطط بذل ؤ١ ؤهذخد

سزدض غبؼىس خربخؿ خعذسسص ٧د عم خؼبضذ ٢ خالععفدزص ذ، ٠د ؤ١ خعشى خد ٠ع

ؤ١ ووخالععودذ ذي خؼبعذسزدض وخغبىخض خؼبذص ؽب٢ ن ؿبضش وظاؼش عسد ه ودص خعذسر

، وظاذ عىه٢ يف خو٠ ؤدخجه٢ وبهبديب ه زش ود ضشدسعه٢ يف خربخؿ خعذسسص ذ ؤؼش

. وودص خألدخء ذي خؼبعذسزدضودص خربخؿ خعذسسص ٠د ٠د صخدض دءش ضخؼبعذسزدض ؤ٦٣ ٠د صخد

92

بالعالقة بني احلىافز واألداءالدراسات املتعمكة : ثالجا

( : 2000" ) أصش احلىافض ػ أداء ادلشػبد يف ادلغزشفبد اؼبخ " دساعخ اغجؼب .1

٧ذط خذسخعص بذل ظىػك ؤؼش خغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص ه ؤدخء خؼب٠شػدض وذي دص خغبىخض خؼبددص

وذ خشع٠ خسمػ . ه وخؼبو٤ىص خؼبعدلص ؽب٢ وخعوش ه آسخء خؼبشػ يف خػبذص خع٠شؼص خؼبذص ب

ه خؼب٠شػدض خودالض زؽ٠د٣ص غعشدض لىص دبمدلص ـذش وزوغ خؼبشػ خؼب٤ىن هبد

وظىطط خسدلؽص بذل هذ وـىد هالص زن خغبىخض خؼبددص ؤو خؼبو٤ىص وؤدخء خؼب٠شػدض وزن ع٢ خؼب٠شػص

٦٣ ال ظىـذ هالص زن د ٠غ٦ خؼبشغ خؼب٤ى يف ٠د ؤ. ؤو غعىخ٧د خعو٠ ؤو خغبدص خالـع٠دهص ؽبد

ؤو هد خغ٢ ؤو ( ب٣دغ –رىس ) خؼبغعش خود ٢ ؤؼش ه ؤدخء خؼب٠شػدض ه٦ وزن هد خعب٤ظ

. هد خؼبغعىي خعو٠ ٠شغ

" أصش احلىافض ػ فبػخ األداء واشػب اىظف يف األعهضح األخ" اىربيندساعخ .2

(1999 ):

وذ خشع٠ط ربذذ ؤؽش ؤمبدؽ خغبىخض ظإؼنخ ه دهص خألدخء وخشػد خىك ٧ذط خذسخعص بذل

ظىط خسدلػ بذل ؤ١ ؤؽش خغبىخض يف بدخسش خعبىخصخض دبذ٤ص خشدع و خذسخعص ه ػسدؽ وؤشخد هدن

) خ٣عشدسخ زن خودن ٢ لػ خألنبص وخعإؼن ه دهص خألدخء وخشػد خىك ٧ ه خعشظر

وؤ١ ؤ خغبىخض خ٣عشدسخ ٢ ( خعشدض ، خوالوخض ، خإلـدصخض ، زذ خوالؾ ، خؼبشدسص يف خزبدر خشخس

خؽ٤دء خشى ، خـدزدض ) ص خألدخء وخشػد خىك ٧ ه خعشظر لػ خألنبص وخعإؼن ه ود

وؤ١ خألشخد يف بدخسش ـىخصخض ٤ـص خشدع خذبهىخ بذل خخعدس ول ( خشش ، زذ خؼب٤دؿ خ٤دجص

93

وؤخنخ خغبىخض خؼبددص زدهعسدس٧د ؤؽش خغبىخض خ٣عشدسخ وؤنبص يف ظإؼن٧د ه ودص خألدخء وخشػد خىك

. ب١ خؼسدؽ ؤهـىخ ؤنبص سنش عإؼن خغبىخض خؼبو٤ىص ه ودص خألدخء وخشػد خىك

:( 1998) "اؼبني ظ احلىافض ودوسب يف سفغ غزىي أداء " دساعخ اؼمش .3

ودوس٧د يف سن غعىي ؤدخء خودن ٢ خال فبدسعص خغبىخض خغبىخض وشص ٣ل٧ذط خذسخعص بذل

وذ خععخذ خسدلػ ه٤ص ٢ خؼبىكن يف بدسش ٤ـص خشدع وظىط بذل هذ سػد خؼبىكن ه٢

خغبىخض خؼبددص خإلهبدزص وخشػد زش هد ه٢ خغبىخض خؼبو٤ىص خإلهبدزص وهذ خشػد ٢ ؤشخد خو٤ص ه٢

دسص يف خزبدر زوغ خشخسخض خؼبعوص زدو٠ وؤ١ ؤشخد خو٤ص عسد٤ى١ ٠د ز٤ه كبى خغبىخض ه٠ص خؼبش

خؼبؼص ووب ر هذد ٢ خالهعسدسخض وظإيت خغبىخض خؼبددص يف خؼبشظسص خىذل ٢ ٣دلص خعؼ و٢ ؤ٧

. خؼبشالض يف خغبىخض ٧ هذ وـىد ٣لد وخػك مىخض

ى الدراسات الشابكةالتعكب عم

٢ لػ خعشش خض٤ص ذ خخعط خذسخعدض خغدزص ٢ لػ عشخهتد ود٣ط ٤٧د دسخعدض ه

و٧زخ ال وين هذ وـىد دسخعدض ؤخشي يف خألهىخ خيت ظهد ( 3227 – 6983) ؤهىخ ـبعص

وخخعال ؤهىخ خذسخعص ؤدي بذل خخعال . و٢ ٧زخ د مت خعىط ػ٢٠ لذود وشص خسدلؽص

.خؼبغعفذخض يف دسخعص

94

عوص ؤد ٢ لػ خأل٧ذخ ذ ظسد٤ط ؤ٧ذخ خذسخعص د زن دسخعدض عوص زدغبىخض ودسخعدض

زضددش خألدخء وربغن خغى ودسخعدض عوص زدوالص زن خغبىخض وخألدخء ز٠٤د دل ظعىط خسدلؽص ػ٢٠

وظشعش ٧ز٥ خذسخعص يف خؽبذ خز . لذود حبؽهد ه دسخعدض عوص زدوالص زن خغبىخض وخغى

.ن غو بذل رب بهبدد خوالص زن خغبىخض وؤدخء وعى خود

ؤد خؼب٤هؿ خؼبعسن يف صبن خذسخعدض خغدزص هى خؼب٤هؿ خىط خعم وخز خععخذ خذسخعص يف

.خغبدص خععششددخ زدسمىغ وخذسخعدض خغدزص زدإلػدص بذل الج٠ع٦ ـسوص خسمػ خغبدرل

خخ خألـهضش خغبىص ؤد ٤مػ خو٤دض خؼبغعخذص يف خذسخعدض خغدزص ذ ظ٤ىهط ٤٠هد د٧ى د

وخو٤ص يف خذسخعص و٤هد د٧ى دخخ خجملد خألين و٤هد د٧ى دخخ ـدم خعو وخـدم خظم

خغبدص ؤخزض ٢ خـدم خظم ٧زخ زدإلػدص بذل خخعالهد ه٢ خسمىغ خألخشي يف ؤهند مشط

.خـدهن خغبى وخػبدص

٤ىهط خذسخعدض يف ٤دؿ هذش شمت خخعدس ٤ـص ص خؼبشص وذ ؤد ٢ لػ خجملد خعبشخيف ذ ظ

.وـىد ؤ دسخعص ٢ ٧زخ خ٤ىم يف ٧ز٥ خؼب٤ـص ػ٢٠ لذود وشص خسدلؽص

وسبضض ٧ز٥ خذسخعص ٢ لػ دسخعص خغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص ولىخض خػبذدض خإلـع٠دهص زدإلػدص

. ؤدخء وعى خودن بذل دسخعص خوالص زن ٣ل خغبىخض و

95

اخلاوصالفصن

ونهجية البحث وإجراءاته

٤هؿ خسمػ: ؤوال

ؾبع٠ن خذسخعص : دـؼد٣

ؾبع٠ن خسمػ: دـؼدؽ

ه٤ص خسمػ: سخزوـد

ؾبع٠ن خسمػ: خدغـد

بـشخءخض ظـس خسمػ: عددعـد

ؤعدر خؼبودعبص خإللظدجص: عدزوـد

96

الخامسالفصل

منهجية البحث واجراءاته

خيت عدسض ـشخجصخػبـىخض خإل خال وط ٢ صذسخعص خغبد ٤هف٧زخ خظ خإلؿدس خؼب ع٤دو

خضوؤدو هدوه٤ص خذسخعص ووط ٠نوربذذ ؾبع, ٤هؿ خذسخعص يفسبؽط خيتو, ههد خذسخعص خغبدص

وظـسهد زظىسهتد خ٤هدجص ه وؼسدهتد طذهد خذسخعصوخػبـىخض خيت مت بظسدههد يف ز٤دء ؤدوخض سخعصخذ

. عم ٣عدجؿ خذسخعص صخإللظدجص خؼب٤دعس روز خألعد, دضوؿشص صبن خؼبوى خعصه٤ص خذس

:الدراسة وهج: أوال

خؼب٤هؿ عخذخخع ذ مت, خذسخعص وؤعحعهد وؤ٧ذخهد شص ٤٠ع٦خغبدص ود ظؼ عصـسوص خذسخ ٣لشخ

شظسؾ زلد٧شش خززإ٦٣ ر خؼب٤هؿ خىطووش خؼب٤هؿ . خىط خعم يف ٧ز٥ خذسخعص

(.689ص, ٧/3222ـ6232, خوغد)وطهد وظغن٧د ظذز ودطشش

٤هؿر أل١ خسمػ يف خؼب, خؼبذخ٣ص سخعصخىط ٢ ؤؼ ؿش خسمػ ذ هؿخؼب٤ وعرب ٠د

, ؤو عـمص , ص٢ الللدض هشػ شؤو زد٣دض غع٠ذ, خىط ال ى ه خهعددخض خدطص

, ذسخعص وشوع ؤعحصربذذ خؼبشص ووػن مث, صخز يبؽ خؼبش خؼبى زمضى و٢

نؤعدر صب دسمث خخع, د٣دضخؼبالج٠ص عب٠ن خس وخؼبظددسذسخعص مىطنخؼب ٢ ٤دعسصوخخعدس ه٤ص

عظ٤ خسد٣دض خيت ذو٢ مث وػن ىخه, خؼب٤دعسص عب٠ن خسد٣دض خالععسد٣صؿش بهذخد ه٢ د٣دضخس

ىػىهص ٤عدش زـشص ٤ل٠ص لدضدبالل وخد, ذسخعصظعغ زدىػىق وخذص والج٠ص خشع ٢ خ

97

ظو٠٠دض صالععخال, ذدشوخػمص وؿب سخضوربهد وظغن٧د يف هسد خ٤عدجؿ ودص ، مث وط ضشوفب

(.262ص, 6977, دخن د١)خؼبوشص ذبذل ظ دظا ضيرخض

خغبىخض يف ؤ٣ىخمخععخذخ ؼبذي وطدؤععخذ ٧زخ خألعىذ ٢ ٤د٧ؿ خسمػ أل٦٣ وـ وذ

وهع , ه٠د ندؼبذ٤ص خؼب٤ىسش وؤدخء وعى خودز ػبدصخـدهن خغبى وخ يفخظمص اعغدضخؼب

. دد طدخلىخ٧ش و ظ ىطز

ـدهنخ يفخظمص خؼباعغدض يفخعمض وؤؼش٥ ٢خىخن خغبدرل طوع٠ذ خؼب٤هؿ خغبدرل يف و ٠د

خؼبعوص وىدضوخؼب ذسخعصخ ٤صو وصخشخظص خأل ىدضخؼبو صبنخؼب٤ىسش ه زدؼبذ٤ص وخػبدص خغبى

.هبز٥ خلىخ٧ش

وورب ه٤هد ظوسنخ , خلد٧شش وطد دد زىطؤ١ خألعىذ خىط ى زذسخعص خىخن وهع لػ

ذخضهس)خلد٧شش ٥وذخس ٧ز هدوظىػك خظدجظ, ؤو ٠د ٢ خال وط خلد٧شش د

(.696ص, 3225/ ٧ـ6231, وآخشو١

هالص ٧ز٥ خلد٧شش ن ن٧د ٢ خلىخ٧ش هبذل طىبذل خى اد خألعىذة١ ٧زخ وز

هى ؤ٣غر ؤعدر خسمػ وز(. 693ص, 3225/ ٧ـ6231, شو١هسذخض وآخ)خألخشي

:دنب سنـد٣ ه هؿيف ٧زخ خؼب٤ هع٠ددمت خال وذ. صخغبد ذسخعصالج٠ص ؼبىػىم خ

:اظشخ اذساعخ .1

خعمض ور ٢ خال خعر وخؼبشخـن وخؼبدالض و٢ خإلدخسش ؤدزدض ذلب خشـىم ٢ خال

.خظص دبىػىم خذسخعص خغبدص ضرخ ىخػنوخؼب, رخض خوالص ـ٤سصوخأل وشزصخ سخعدضوخذ

98

:ذاخادل اذساعخ .2

٣ىخههد خؼبخعص خغبىخض زإ خخععخذ ذي طؤدخش ذسخعص ظع٠ؽ يف خععسد٣ص د دخال بهذخ ٢

مث , خؼب٤ىسش زدؼبذ٤صوخػبدض خغبىوز ؤدخء وعى خودن يف خؼباعغدض خظمص زـدههد

وكدج بدخسص ى١يف ٧ز٢ خـدهن ش خودن ٢ه هذد ظىصوهدذخ٣د ٢ خال سهدظـ

ر زدععخذخ خألعدر خإللظدجص زوذوخؼبوىدض د٣دضخس ورب, ؤسخجه صوه٤ص ور ؼبوش

ودس٣عهد ز٤عدجؿ خذسخعدض دشعهدظ خسد٣دض و٤ غنبذل ٣عدجؿ ٢ خال ظ وخعىط, خؼب٤دعسص

يب٢ ؤ١ ظغه ضخظمص دبوىد دخسشخإل ؾبد يفخؼبغاون ذظىطدض بـشخجص ذ ظ ذنخألخشي مث ظ

.خوشزص خغوىدص ٠صدض خظمص زدؼبيف خؼباعغ ضخغبىخ ؤ٣ل٠صيف سن وربغن

:الدراسة دلتىع: ثاا

, 3221/ ٧ـ6231, م)خسدلػ زذسخععهدى يتخ لد٧ششصبن شدخض خ ذسخعصؾبع٠ن خ وين

(.319ص

خودن يف خـدم خظـم خغبـى ٢, شدخ ( 927) ٢ خذسخعص خألط ع٠نظى١ ؾب وذ

-6222خؼب٤ـىسش ٤ـص خظمص دب٤ــص خؼبذ خشاو١ دجصبلظ غر٢ خإلدخسن وخؼبه٤ن ل خأل٧و

خ خعص٢ ؾبع٠ن خذس%( 13.81)زط ز٤غسص, شدخ( 589)خزىس هذد يز لػ ٧ـ،6226

وخعبذو . خ ذسخعص٢ ؾبع٠ن خ%( 27.62)زط ز٤غسص شدخ( 228) خإل٣دغلن زي هذد يف،

يف خـدم خظم خودنوخإل٣دغ خزىس٢ صؤشخد ؾبع٠ن خذسخع ىصنىػك ظ( 5-6) س خعدرل

.زدؼبذ٤ص خؼب٤ىسش ه٤نخغبى وخأل٧ ٢ خإلدخسن وخؼب

99

زغأفشاد جم ػذد عخجمزغ اذسا أفشاد

اذساعخ

ادلئىخ اغت

%13.81 589 خزىس 6

%27.62 228 خإل٣دغ 3

%622 927 ذسخعصؾبع٠ن خ شخدوذد ؤ خ خجمل٠ىم

:الدراسة عة: ثالجا

هبذ ذسخعصوخيت مت خخعدس٧د يف خ, خذسخعص نه ـضء ٢ شدخض ؾبع٠ ذالصه٤ص خذسخعص ظوين

(.35ص, 3225/ ٧ـ6231, دػ وهؽ٠د١)خ٤عدجؿ ه خجملع٠ن و٠ظ

ز٤دءخ ه جصخوشىخ سصزدععخذخ خو٤ص خـ خو٤ص خخعدس مت ذخذسخعص ٠نلف ؾبع رب و٣لشخ

Kregcie and 1970)أل٣شـص خسمؽص ٢ شـغ وىسـد١ ٤صوددص ربذذ لف خو

Morgan, ) , ٢ خجملع٠ن خ %( 32)ز٤غسص زط شدخ( 688) عصه٤ص خذسخ ؤشخدوذ زي هذد

.ذسخعص

، شدخ( 688)هذد٧ خسديصبن ؤشخد ه٤ص خذسخعص ه ذهدؤدخش خذسخعص زوذ خعم ٢ ط وصهط

خظـدغبص خالعـعسد٣دض وؤطسك هـذد ،وذ خع٠د بـدزدهت ( 3)خععسوذ ،( 673)٤ه دذخععف

ط د ٣غسع٦ ٣صخععسد( 672) عمـ . وهدمت ظىص خيتخالععسد٣دض هذد٢ %( 92.22)، ش

(5-1) لس عذوي

اإلداسني وادلهني يف واأل احلىىاظح مـبعيف ا اؼبني خجمزغ اذساع أفشاد غرىص ىػح ىخ ادلىشخ

111

(:خصائص العة)الفعم راسةلعة الد صمالتف الىصف

وذ سبؽط , ذسخعصؤشخد ه٤ص خ دجضه وط خظ خذسخعص ٤صخألوص ألشخد ه وىدضخؼب خشع٠ط

ع٤ص ، ؤؽش 22 – 36ع٤ص ، ٢ ٢32 ؤ) وخو٠ش, (، خ٣ؽ رش) خعب٤ظيف صخألو ىدضظ خؼبو

، عىعؾ ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، خزعذخج) وخؼبا٧، ( ، خدص لى) وخـدم, ( صع٤ ٢22

جظىك بدخس ، س) خىك وخؼبغعىي, ( بدخس ، هين) صكخى وخذسـص, ( دسخعدض هد

ع٤ىخض ، 62و 5ع٤ىخض ، زن 5ؤ ٢ ) ٠صخو وخػبربش، ( غدهذ ذش ، ؤخشي ،غ ، ذش

( .ع٤ص إؽش 32ع٤ص ، ٢ 32و 65 زنع٤ص ، 65و 62زن

يف خـدم خظم خودن ٢ظظ ٠وىدض خألوص ألشخد ه٤ص خذسخعص ط و و٠د

( .5-3) س خعبذو ؤ٣لش. دبص خؼبشصخغبى وخأل٧ ٢ خإلدخسن وخؼبه٤ن

أفشاد ػذد افئخ اجب

ؼخا

اغجخ

دلئىخا

%12.1 622 رش خعب٤ظ .6

%29.2 17 ؤ٣ؽ

%622 672 خجمل٠ىم

%2.7 8 صع٤ ٢32 ؤ خو٠ش .3

%72.1 632 ع٤ص 22 بذل 36 ٢

111

%32.7 23 ع٤ص ٢22 ؤؽش

%622 672 خجمل٠ىم

%52.2 85 لى خـدم .2

%52.2 85 خدص

%622 672 خجمل٠ىم

%6.8 2 خزعذخج خو٠ خؼبا٧ .2

%2.5 1 عىعؾ

%35.2 22 ؼد٣ى

%13.2 621 زدىسىط

%7.6 63 هد دسخعدض

%622 672 خجمل٠ىم

%28.3 83 بدخس صخىك خذسـص .5

%56.8 88 هين

%622 672 خجمل٠ىم

خىك خؼبغعىي .1

إلدخسن

%22.6 29 بدخس ىك

%67.6 62 غ سجظ

%67.6 66 ذش

112

%66.7 2 ذش غدهذ

%32.2 2 ؤخشي

%622 83 خجمل٠ىم

%22.6 75 ع٤ىخض ٢5 ؤ خو٠ص خػبربش .7

%32.5 22 ع٤ىخض 62و 5 زن

%7.6 63 ٤صع 65و 62 زن

%62.2 67 ع٤ص 32و 65 زن

%65.2 31 ع٤ص وؤؽش ٢

%622 672 خجمل٠ىم

: د( 5-3)٢ خعبذو س عؼك

ز٤غسص زط , شدخ( 622) هذد٧ سي بر، خزىس٢ خذسخعصه٤ص ؤشخد٢ سص٣غ ؤرب ؤ١

وسدبد وىد ر بذل ؤ١ %( . 29.2)ز٤غسص زط خشد( 17) خإل٣دغزي هذد ٠د, %( 12.1)

. ول خىكدج خإلدخسص وخؼبه٤ص يف خـدم خظم شهد رىس

(5-2)سل عذوي

حلىىثبمـبػني ا ظحخا ادلؤعغبديف اؼبنيػخ اذساعخ ألفشاد اعخرىصغ أفشاد ػخ اذس ىػح

(170= )* مبىخ ادلىشخ ني اإلداسني وادله واخلبص

113

بر زي هذد٧( ع٤ص 22 – ٢36 ) عىعـ خو٠ش ٢خذسخعص ٤صؤشخد ه ٢ سصؤرب ٣غ ؤ١

وىد د١ دسص ـص ألشخد ه٤ص خذسخعص وسدبو٧ يبؽى, %( 72.1) طز٤غسص ز شدخ( 632)

حدض ه٠شص طنش ٢ىكن ظشر بذل لشص خـدم خظم لى وخدص ه

ز٤غسص زط شدخ( 23)ع٤ص ، بر زي هذد٧ ( 22)وعىعـص ، ه خز٢ ظضذ ؤه٠دس٧ ه٢

، بر زي ( ع٤ص 32)٢ ظ ؤه٠دس٧ ه٢ خظنش و٧ خز و٠شصوؤخنخ ظإيت خحص خ ،%( 32.7)

%( .2.7) ٤غسصؤشخد ز( 8)هذد٧

يف خـدم خغبى وخـدم خػبدص ، بر زي و٠ى١ خز٢ عصه٤ص خذسخ خد٣غسص ؤش ظعغدوي

. ٤ه %( 52)شدخ يف ـدم ٢ خـدهن وز٤غسص زط ( 85)هذد٧

( 621)بر زي هذد٧ خسدىسىطوب٠ى١ شهددش خز٢٢ ذسخعصخ ه٤صألشخد سصؤرب ٣غ ب١

، وسدبد وىد ر بذل ؤ١ خؼباعغدض يف خـدم خظم ربشص ه %( 13.2)زط ٤غسصشدخ ز

خػبشهبن خعبدون ، ه خز٢ وب٠ى١ خشهددش خؽد٣ىص بر زي ٢ ؼبه٤نظون خإلدخسن وخ

وب٠ى١ خشهددخض خود بر زي ٢زوذ ر خز إيت، %( 35.2)شدخ وز٤غسص زط ( 22)هذد٧

خشهددش خؼبعىعـص ، بر زي هذد٧ وب٠ى١، ه خز٢ %( 7.6)شدخ ز٤غسص زط ( 63) هذد٧

، بر زي هذد٧ خالزعذخجصخز٢ وب٠ى١ خشهددش ، وؤخنخ إيت%( 2.5)زط ؤشخد ز٤غسص( 1)

%( .6.8)ؤشخد ز٤غسص زط ( 2)

( 28.3) طشدخ وز٤غسص ز( 88)بر زي هذد٧ خؼبه٤ن٢ ذسخعصخ صه٤ ألشخدؤرب ٣غسص ؤ١%

خىكدج رخض خـدزن خؼبهين ه هذد سن ٢ ر بذل ؤ١ خؼباعغدض خظمص ظشع٠ وىد، وسدبد

%( .56.8)شدخ ز٤غسص زط ( 83) د٧، ؤد ؤشخد ه٤ص خذسخعص ٢ خإلدخسن ذ زي هذ

114

بر زي دخسنخإل خؼبىكن ٢ دسـعه خىكص بدخسص ٧ خز خذسخعصألشخد ه٤ص صؤرب ٣غس ب١ ،

شدخ ( 62) هذد٧ يز رب خألغد سئعدء، ه %( 59.8)شدخ وز٤غسص زط ( 29)هذد٧

شدخ ز٤غسص زط ( 66)، مث إيت زوذ ر خؼبذش٢ ، بر زي هذد٧ %( 67.6)زط سصز٤غ

ووكدج ؤخشي شى١ وكص غدهذ ذش ، خز٣٢ظ خعشظر يف، وإيت ؤخنخ %( 62.2)

%( .9.8)زط غسصز٤ ؤشخد( 8)هذد٧ يبر ز

ع٤ىخض ، بر زي هذد٧ 5خو٠ن ؤ ٢ ربهتخ خز٢ألشخد ه٤ص خذسخعص ٢ سصؤرب ٣غ ب١

بذل خضددش خسنش يف هذد خؼباعغدض ر ىدوسدبد و ،%( 22.6)شدخ ز٤غسص زط ( 75)

خعبذد شهبنبهد ٢ خػب عغسنهذد خؼب٤ دشخألخنش ؛ فبد ؤدي بذل صد ػب٠ظظمص يف خغ٤ىخض خ

ع٤ىخض ، بر زي 62و 5خربهت خو٠ص زن قخز٢ ظعشخو هخض خو٠ص خظنش ، ورو خػبرب

، إيت زوذ ر ؤشخد ه٤ص خذسخعص ٢ رو خػبربخض %( 32.5)شدخ ز٤غسص زط ( 22)هذد٧

، %( 65.2) طشدخ ز٤غسص ز( 31)ع٤ص إؽش ، بر زي هذد٧ 32خو٠ص خيت ظعشخوق ٢

شدخ ز٤غسص زط ( 67)ع٤ص ، بر زي هذد٧ 32و 65خز٢ ظعشخوق خربهت خو٠ص زن ه

( 63)ع٤ص ، بر زي هذد٧ 65و 62ظعشخوق خربهت خو٠ص زن ٢، وؤخنخ إيت خز%( 62.2)

%( .7.6)شدخ ز٤غسص زط

115

:الدراسة أداة: رابعا

ه ٥خعمض وؤؼش ٢خغدزص رخض خظص دبىػىم وخذسخعدضخؼبىخػن خ٤لشص خإلؿالم ه زوذ

) عوش ه ؤ٣ىخم خغبىخض خعصؤ٧ذخ خذسخعص مت ز٤دء ؤدخش ذس عمو, ؤدخءخ وعىد خدخألش

خغبى خؼباعغدض خظمص يف خـدهن يف خععخذخهد يذ دطو ،( ٠دهص، خـع صددص ، و٤ى

وعم. خـدهن خغبى وخػبدص ٠د ظظ ؤؼد ؤدخء وعى خودن يف ، خؼبشصدبص وخػبدص

.٢ ؤشخد ه٤ص خذسخعص ضخالععسد٣ص ىعص ؤعدعص عب٠ن خسد٣دض وخؼبوىد ه خالهع٠دد٢ ر مت

دضوىه الج٠ص مظى ؤدخشو٧ , ٠شخالععسد٣ص وخلذش ٢ ؤ٧ ؤدوخض خعىن خؼبغع وظوذ

( . 628ص, 3222, ه)خألشخد وعودى١ و٦ ىد وش٦ولدج شظسـص زىخن ون د٣دضوز

لغر خسدلػظعـر خإلـدزص ه٤هد زـشص وبذد٧د يت٠د ظعؼ٢٠ خالععسد٣ص ؾب٠ىهص ٢ خوسدسخض خ

(. 652ص, 6987/ ٧ـ6228, هىدش ودو) ٦حبؽ ؤشخع

٠د, صه٤ص خذسخع شخدخألوص أل وىدضخألو ه خؼب ـضجهد يف خغبدصص خذسخع ؤدخش خشع٠ط وذ

، وذ خشع٠ ٧زخ ؼبخعصخشع٠ خعبضء خؽدين ه ؼالؼص ؿبدوس عظ ذي خععخذخ خغبىخض زإ٣ىخههد خ

خؼبددص ، وظسي هذد هسدسخظ٦ ىخضخغب ؤ٣ىخم: ٧خؽالؼص ، و خحملدوسهسدسش ىصهص ه ( 26)ه خعبضء

خػبذدض خالـع٠دهص لىخض, هسدسش ( 65)خغبىخض خؼبو٤ىص وظسي هذد هسدسخظ٦ ؤ٣ىخم, هسدسخض ( 62)

ؤدخء وعى خودن يف خـدهن ع٤دوؤد خعبضء خؽدػ ٢ خألدخش . هسدسخض ( 1)وظسي هذد هسدسخظ٦

عىصن ( 5-2)س وخعبذو، )( خؼبم س خ٣لش. سش هسد( 69) خغبى وخػبدص ، وشع٠ ه

. خ٤هدجص طىسهتد خالععسد٣صهسدسخض

116

ادلئىخ اغجخ اؼجبساد ػذد احملىس

%32.2 62 خؼبددص ضخغبىخ ؤ٣ىخم 1

%22.2 65 خؼبو٤ىصخغبىخض ؤ٣ىخم 2

%63.2 1 خالـع٠دهص خػبذدض لىخض 3

%28.2 69 وعى خودن ؤدخء 4

%622 52 خ وسدسخض خألدخش خجمل٠ىم

مذد خز( Closed Questionnaire) خؼب خش خالععسد٣ص بهذخد يف خسدلؽص ظس٤ط وذ

دط خػب٠غص خ٤دؽ ر خؼبعذسؾ شض دط خععخذخ مت وذ. عاخ خحملع٠ص خالععفدزدض

وخلذخ ٢ ؤؽش ( خعذش خعب٠و ذؤو ؤعى) شض دط ووذ خغدزص( 52)خـ خالععسد٣ص هسدسخض

خألحبدغ خو٠ص خؼبخعص يف خذخخالعع ؽششو, يف خإلهذخد صز٦ ٢ عهى ع٠عنؼبد , ىهدخألعدر ش

عذسـص دج٠ص خألسزوص خحملدوس هسدسخض ٢ هسدسش دز( . 8ص, 3222 /٧ـ6232, ذخد)

:٠دط ه خ٤مى خعدرل

دخج٠د: ) ؼبخعصخ هدذي خععخذخ خغبىخض زإ٣ىخه طد خذصخألو وخؽدين وخؽدػ خؼبغع خحملىس –

دســدض خغدزص خوسدسخض ٢ هسدسش بهـدء مت وذ ،( ظغعخذ ال – ال – ؤلد٣د – دسد

(5-3)سل عذوي

اهبئخ سهتبػ احملبوس يف طى االعزجبخرىصغ ػجبساد ىػح

117

( 2) ؤلد٣ـد ، دسـدض( 2) دسد ، دسـدض( 5) دخج٠د: خيت خ٤مى ه بلظدجد ودعبعهد عع

. وخلذش دسـص( 6) ظغعخذ ال ، دسـعد١( 3) ال ، دسـدض

ـاؼش – ذخـ اؼش: ) ه ؤدخء وعى خودن خو٤دطشدط ذي ظإؼن زوغ زنخشخ خحملىس –

خغـدزص خوسدسخض ٢ هسدسش بهـدء مت وذ ،( اؼش ؤزذخ ن –اؼش ن –بذل لذ د اؼش

، دســدض ( 2) اؼش ، دسـدض( 5)اؼش ـذخ : خيت خ٤مى ه بلظدجد ودعبعهد عع دسـدض

. وخلذش دسـص( 6) ذخؤز شاؼ ن ، دسـعد١( 3)اؼش ن ، دسـدض( 2) بذل لذ د اؼش

: األداة صدم

ــص وذ ظوـين بذل ؤ دس , وظعىش ٦ خدطص خظذ ظ٦٠٠ظ ع دطودس ؼب ى٧ د٣صخالععس طذ

, 3222/ ٧ـ6235, و١خمـدين وآخش)شء ن ر الو, ظ خؼبدط د ط٠ دع٦ وال

ـذي دط زنعى١ خالسظسدؽ ود حبغدذ سدلؽصخ دط, طذ ؤدخش خذسخعص وعم(. 322ص

دطخيت خالععـالهص خو٤ص زد٣دضور ٢ خال خذسخعص ألدخش( خس٤دج خظذ) خذخخ خالظغد

ـ٢ هسـدسش دسـص زن خالسظسدؽ ود لغدذ مت لػشدخ ، ( 22)وخيت ظعى١ ٢ زدخعدس٧د

( 1-2) س خعبذو ر ىػك ٠د خوسدسش ب٦ ظ٤ع٠ خز ٠مىس خص زدذسـص خالععسد٣ص هسدسخض

.

118

ادلبدخ احلىافض أىاع/ األوي احملىس

افمشح سل ؼب

االسرجبؽ افمشح سل

ؼب

االسرجبؽ افمشح سل

ؼب

االسرجبؽ

6 2.82** 5 2.79** 9 2.87**

3 2.95** 1 2.92** 62 2.81**

2 2.71** 7 2.93**

2 2.86** 8 2.82**

ادلؼىخ احلىافض أىاع/ اضبين احملىس

6 2.91** 1 2.83** 66 2.82**

3 2.92** 7 2.72** 63 2.89**

2 292** 8 2.71** 62 2.85**

2 2.96** 9 2.78** 62 2.88**

5 2.81** 62 2.92** 65 2.82**

االعزبػخ اخلذبد حىافض/ اضبش احملىس

6 2.19** 2 2.87** 5 2.82**

3 2.77** 2 2.82** 1 2.72**

119

اؼبني وعىن أداء/ اشاثغ احملىس

6 2.88** 8 2.97** 65 2.85**

3 2.92** 9 2.92** 61 2.92**

2 295** 62 2.82** 67 2.83**

2 2.93** 66 2.89** 68 2.92**

5 2.96** 63 2.92** 69 2.81**

1 2.96** 62 2.92**

7 2.91** 62 2.81**

:ةأداة الدراس تثبا حصظشسد برخ د ؤهذ ظـس٦ يف كشو فبدؼص ؤو عد دطؤو خؼب خعسدسؼسدض ٣عدجؿ ؤدخش خال ؽسدضزد ظذ

ضذ ه٢ ععص ؤشهش يف لدص وال, قخغب ذب٤سد ود, ٣ظ خو٤ص ه ىهنص٤ص ال ظ ه٢ ؤعس عششيف

(. 622ص, 3222/ ٧ـ6232, ؿب٠ىد)ود خػبربش وخ٠٤ى سدخزدء ذب٤ دسخضخخعس

ظـس ؤهددشزـشص , خسظسدؽ خألدخش بلظدجد ودلغدذ مت, ٢ ؼسدض ؤدخش خذسخعص عمع خ و

يف خـدهن خغبى خودنه ه٤ص هشىخجص زغـص ٢ وهدظىص ٢ خالور , خالخعسدس

سخزى ٢( 35)٤ه , شدخ( 22)زي هذد٧ لػ, خو خذسخعص ٤صه ؤشخدخدسؾ ٢ دصوخػب

( 5-4) سل عذوي

حىس اىخ ثبذسعخ اذساعخ أداح حمبوس ؼجبساد ثريعى اسرجبؽ ؼبالد

111

%( 27.5) طز ز٤غسصخإل٣دغ ٢( 65)و, خو٤ص ٧ز٥هذد ؤشخد ٠ىمؾب ٢%( 13.5) طز ز٤غسص

شخو٤ص ه ؤدخ ؤشخدهذد عىصن 1-5)س درلخع عبذوخ خ٣لش, و٤صخ ٥ؤشخد ٧ز د٢ ؾب٠ىم هذ

. ؽب حىصخؼب خ٤غرخذسخعص و

ادلئىخ اغت اؼخ شادأف ػذد اؼخ أفشاد

%13.5 35 خزىس 6

%27.5 65 خإل٣دغ 3

%622 22 خو٤ص دخ وذد ؤشخ خجمل٠ىم

شش خغدزصه ٣ظ خو٤ص خذسخعصؤدخش ـسظ دشبهد مت( طبغص هشش ىد) شسدؤعسىهن ظ شوس وزوذ

, طاللعهد الععخذخ ذيو ذسخعصؼسدض ؤدخش خ وشصؼب عى١ود خسظسدؽ زن ععخذخخ ومت, ؤخشي

وخأل خععسد٣ص ٤هد يف خعـس و عصدسـص خالسظسدؽ ألدخش خذسخ لغدذ٢ خال ور

ود ٠صزط وذ. خذسخعص ز د٣صخععس ؿبدوس٢ ؿبىس خالسظسدؽولغدذ دسـص , خؽدينو

خسظسدؽو٧ى ود , (2.226)ص دالص بلظدج غعىيه٤ذ ( 2.89) الععسد٣صزنعى١ خالسظسدؽ

وزدعدرل , خؽسدضهدص ـذخ ٢ صظع٠عن زذسـ سخعصؤدخش خذ وفبد هب, إللظدجصشظن لغر خذالص خ

(5-5)سل عذوي

(40=) اضجبد ػ أداح اذساعخ خػ فشادرىصغ ػذد أ ىػح

111

ودالض ( 2-1)خعدرل س عبذووىػك خ. ععخذخوخال دط عسعهدعـس و٤د لعهدطال

. ؿبدوس٧د ٢ ، و ؿبىس خذسخعصؼسدض خععسد٣ص دذزنعى١ غبغ خالسظسدؽ

االعزجبخ حمبوس ثني االسرجبؽؼب لخ

ازـجك األوي واضبين

خاذال غزىي

افؼخ

اإلحظبئخ اذالخ

0001ػذ

دخص 2,226 2,87 خغبىخض خؼبددص ؤ٣ىخم 6

دخص 2,226 2,93 خغبىخض خؼبو٤ىص ؤ٣ىخم 3

خػبذدض لىخض 2

خالـع٠دهص

دخص 2,226 2,82

دخص 2,226 2,92 ودنوعى خ ؤدخء 2

دخص 2.226 2.89 خاى اذسعخ

ن خذسخعصؼسدض خععسد٣ص دذغبغ ١زنعى خسظسدؽ ودالض ( 5-1)٢ خعبذو س عؼك

خأله ذ٧دل يف( 2.92)٢ ظشخولط ٠مدوسزنعى١ خالسظسدؽودالض ؤ١ , خؼبعوذدش ؿبدوس٧د

عىيغ ٤ذخػبذدض خالـع٠دهص ه لىخض حملىسيف لذ٧د خألدىن ( 2.82)ؤدخء وعى خودن ، و حملىس

(2.226 . )

(5-6)سل عذوي

ػ أفشاد ػخ ضبينوا األوي خالي ازـجك 0 االعزجبخحلغبة صجبد ثريعىل ؼبالد اسرجبؽ ىػح

. (40=) ذساعخا داحصجبد أ

112

٠ص ـدءض ٠د ؤه لغرظ٤دود شظسص ظسدؽودالض خالس ؤ١ ( 5-1)عؼك ٢ خعبذو ٠د

ؤ٣ىخم حملىس( 2.87)خغبىخض خؼبو٤ىص ، ؤ٣ىخم حملىس( 2.93)ؤدخء وعى خودن ، حملىس( 2.92: )

خذالص ىيغع ه٤ذ بلظدجددخص صبوهد، و خػبذدض خالـع٠دهص لىخض حملىس( 2.82)خغبىخض خؼبددص ،

خذسخعص شؤدخ هبوفبد . خذالص خإللظدجص غرل شظوص خسظسدؽ ودالضو٧ ( . 2,226) خإللظدجص

. دط ٤دعسعهدعـس و طاللعهدوزدعدرل , خؽسدض ٢زذسـص هدص ـذخ ٠عنظع

اجزاءات تطبل الدراسة: خاوشا

مت مث, خو٤صؤشخد ه صوهدمت ظى, ذخالععخ صطدغب صؤ١ ؤطسمط ؤدخش خذسخعص زظىسهتد خ٤هدج زوذ

خعدرل ىػك ظىصن ؤهذخد وخعبذو عسصخإللظدجص خؼب٤د زدألعدر دزد٣دهت وودعبص ،ر وذصبوهد ز

( .5-7)خ٣لش خعبذو . خالععسد٣دض خؼبىصهص وخؼبوددش وخؼبىدش وخؼبغعسوذش وخظدغبص عـس

113

ػذد افئخ

االعزجبب

د ادلىصػخ

ػذد

االعزجبب

د ادلؼبدح

ػذد

جبباالعز

د

ادلفمىدح

ػذد

االعزجبب

د

ادلغزجؼذح

اظبحلخ االعزجببد

اغجخ اؼذد

ىخادلئ

%12.1 622 3 7 625 662 خزىس 6

%29.2 17 6 1 18 72 خإل٣دغ 3

اى اجملىع

زجببداالع ؼذد

688 672 62 2 672 622%

92.2 %6.1 %1.9 %93.2 %622 ادلئىخ اغت

%

خيت مت ععسد٣دضؾب٠ىم هذد خال ٢%( 93.2) زط ز٤غسص, خععسد٣ص( 672)ه ظىخغب مت .1

زي هذ ز٠٤د, خععسد٣ص( 625)خغبظى ههد متخيت خزىسلػ زي هذد خععسد٣دض . ظىصوهد

. خععسد٣ص( 18)خإل٣دغ عسد٣دضخع

مت يتخالععسد٣دض خ هذدؾب٠ىم ٢%( 1.9)زط سصز٤غ, ىدش خععسد٣ص( 62) ٤٧د د١ .2

.إل٣دغ د٣دضخععس( 1)و, زىس خععسد٣دض( 7)٤هد . ظىصوهد

(5-7)سل عذوي

مبط واظبحلخوادلغزجؼذح فمىدحوادلؼبدح وادل ادلىصػخ ذساعخا اعزجببدرىصغ ىػح

114

, زد٣دهتد وخع٠د وىدهتد صطم وذ, هدخيت مت خغبظى ه الععسد٣دضخ ٢خععسودد هذد مت .3

ؾب٠ىم هذد ٢%( 6.1)ز٤غسص زط , خععسد٣دض( 2)زي هذد خالععسد٣دض خؼبغعسوذش لػ

ز٠٤د, خععسد٣ص ( 3) خؼبغعسوذش خزىس د٣دضخععس دزي هذ وذ. مت خغبظى ههد خيت عسد٣دضخالع

.خععسد٣ص ( 6)زي هذد خععسد٣دض خإل٣دغ خؼبغعسوذش

٢ ؾب٠ىم %( 92.2)زط ٤غسصز, خععسد٣ص ( 672)خظدغبص الععخذخ ععسد٣دضهذد خال زي .4

ز٤غسص زط , د٣صخععس( 622) خزىسزي هذد خععسد٣دض لػ. هدظىصو متخيت ععسد٣دضخال دهذ

خإل٣دغهذد خععسد٣دض يز ز٠٤د, خظدغبص الععخذخ خالععسد٣دض٢ ؾب٠ىم هذد %( 12.1)

خظدغبص خالععسد٣دضؾب٠ىم هذد ٢%( 29.2)ز٤غسص زط , خععسد٣ص ( 17)الععخذخ ظدغبصخ

. الععخذخ

ؤدخش خذسخعص هسدسخضمت ظشض , ٤هد الععخذخ ظدحلوربذذ خ خذسخعصصبن خععسد٣دض خع٠د زوذ .5

خال زش٣دؿ خغبض ٢ سد٣دضخ يف رب الععخذخهد ذدشسىصخ ؿب هـدجهدخال ب ٢, ( خالععسد٣ص)

د ٣دؿخال خرب ٢ عشوينزش خ د٣دضخس ظشيومت , خالـع٠دهص خوىخإللظدجص يف

. صخسدلؽ صخإللظدجص خؼب٤دعسص ههد زىخعـ الضوبـشخء خعم, ر زوذ د٣دضخس عمز

115

:اإلحصائة اسةالدر أسالب: سادسا

خغبض دؿخععخذخ زش٣ ىخعـصز عشو٣دخ هدخد زعش مت, ض٧دوظش خذسخعص خععسد٣دضصبن زوذ

.خؼب٤دعسص لظدجصزدععخذخ خألعدر خإل ربهد مث, ( SPSS)دهصخإللظدجص يف خوى خالـع٠

غرخعشخسخض و خ٤: و٧, عم خسد٣دض ؼب٤دعسصخ صخألعدر خإللظدج ٢مت خععخذخ هذد وذ

٢ ىهعنلدص وـىد ؾب٠ يف( ض)وخخعسدس , خؼبودسص شخدضوخالكب, خغبغدزص وخؼبعىعـدض, خؼبحىص

ؤؽشلدص وـىد يف( ANOVA)خعسد٢ خأللدد رب وخخعسدس, خؼبغعص نخضوخؼبع خعدزوصخؼبعنخض

طذود هبددخسظسدؽ زنعى١ إل وود , خؼبغعص نخضوخؼبع خعدزوصخؼبعنخض ٢ ؾب٠ىهعن٢

. سخعصؤدخسش خذ ؼسدضو

ـع٠دهصوى خال لظدجخرب٣دؿ خإل ذخبذل خغبدعر خرل زدععخ بدخدؽبدو د٣دضظشض خس مت

(SPSS)، سنش دسـص: ٠د خػب٠دع" شض"دط خععخذخمت إلععسد٣صخ هسدسخضصبن ويف

( .6) ـذخػوص دسـص، ( 3)ػوص دسـص، ( 2)عىعـص دسـص، ( 2) سنش دسـص، ( 5)ـذخ

( 2=6-5) ؼبذيمت لغدذ خ( وخود خذ٣دخغبذود )خػب٠دع " شض" دطؿى خالد وعمذذ

ر وزوذ، ( 2.82=5÷2) ؿى خػبص ؤ ه ظىم دطو٢ مث ظغ٦٠ ه ؤرب ٠ص يف خؼب

خغبذ ذعمذ؛ ور ( خؼبدط و٧ وخلذ طمك زذخص)بػدص ٧ز٥ خ٠ص بذل ؤ ٠ص يف خؼبـدط مت

٤مىخ خذسخعص ه ددضز٤دء ه د عس ـدزصربذذ خؼبعىعـدض خغبغ ويب٢. خأله ؽبز٥ خػبص

:خعدرل

(2.35-5 ) ـذخ سنشظذ ه دسـص.

116

(2.52-2.32 ) سنشظذ ه دسـص .

(3.75-2.29 )عىعـص صظذ ه دسـ .

(3.22-3.72 )ػوصه دسـص ظذ .

( 3ؤ ٢ ) ـذخ ػوصظذ ه دسـص.

وذ , خإللظدجص الخعسدسخضصبن خ دخ ه ٠غعىي( 2,25)خإللظدجص خذالص غعىيخخعدس ومت

:خؼبعنخض خؼبغعص خعدص خذسخعص زد٣دضخشع٠ رب وودعبص

(رش ، ؤ٣ؽ) خعب٤ظ .1

.خو٠ش .2

(ـدم لى ، ـدم خدص ) خىكص ٣ىم .3

(، دسخعدض هد ىسىطخزعذخج ، عىعؾ ، ؼد٣ى ، زد) خو٠ خؼبا٧ .4

(بدخس ، هين ) خىكص دسـص .5

بدخس ، سجظ غ ، ذش ، غدهذ ذش ، ىك)خإلدخسص ىكصخ صيف لد خىك خؼبغعىي .6

( ؤخشي

32و 65ع٤ص ، زن 65و 62ع٤ىخض ، زن 62و 5ع٤ىخض ، زن 5ؤ ٢ ) خو٠ص خػبربش .7

( ع٤ص إؽش 32ع٤ص ،

وىدضوخؼب, ووط ؾبع٠ن وه٤ص خذسخعص , خعص٤هؿ خذس هشع ذسخعصخظ ٢ خ ٧زخيف مت

ص خؼبعسوص يف صبن خسد٣دض خؼبذخ٣ ىخضوخػبـ, وؤدخش خذسخعص , خعصه٤ص خذس شخدخألوص أل صخعظ

117

ه٢ خإلـدزصخظ خعدرل وعع٤دو. خسد٣دض هديف رب صخؼبغعخذ لظدجصوخألعدر خإل, خسد٣دض

.خذسخعص و٤دشص ٣عدجفهد صؤعح

118

الشادضالفصن

الدراسةعرض وحتمين نتائج

زدععخذخ خغبىخضخ٤عدجؿ خؼبعوص : ؤوال

زدععخذخ خغبىخض خؼبددصخ٤عدجؿ خؼبعوص : دـؼد٣

خ٤عدجؿ خؼبعوص زدععخذخ خغبىخض خؼبو٤ىص: ؼدؽـد

خ٤عدجؿ خؼبعوص زدععخذخ لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص: سخزوـد

خ٤عدجؿ خؼبعوص زدألدخء وخغى: خدغد

خ٤عدجؿ خؼبعوص زذسـص خععخذخ خغبىخض : عددعد

خ٤عدجؿ خؼبعوص زذسـص ظإؼن ه٤دطش خألدخء وخغى: عدزود

119

السادسالفصل

مناقشة نتائج الذراسة الميذانية

:األوه الشؤاه إجابة

ىخ ادلىشخاحلىافض يف ادلؤعغبد اظحخ ثبمـبػني احلىى واخلبص يف اعزخذاب ذي -

؟ػخ اذساعخ أفشادحغت آساء

ؿبدوس ٢ ؿبىس خؼبودسص وخالكبشخدضخؼبعىعـدض خغبغدزص خععخشخؾمت ، ه٢ خغاخ وإلـدزص

ؤ عشعط ولغرخغبغدزص عىعـدهتدؼب ؤه لغرظشظسد ظ٤دصد سصشظ خععخذخ خغبىخض

(1-6) س خعبذو خ٣لش. ديب خؼبعىعؾ خغبغ وظغد ذه٤ ودسخؼب شخوخز يبؽ٦ خالكب

121

اذساعخ يف احلىافض حمبوس ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

ادلؼبس ازشرت

دسعخ

*االعزخذا

ػوص 6 6.62 3.55 خؼبددص خغبىخض 6

ػوص 3 2.93 3.29 خؼبو٤ىص خغبىخض 3

ػوص 2 2.92 6.97 خػبذدض خالـع٠دهص لىخض 2

ػوص 2.83 3.22 اؼب احلغبيب ادلزىعؾ

ظشخولط ٢ ذ خععخذخ خغبىخض ذسـص غبغدزصخ خؼبعىعـدض ؤ١( 1-6) س ذو٢ خعب عؼك

ؤشخدآسخء لغر ػود د١ غبىخضخ ععخذخخغبغديب خود ال خؼبعىعؾ ؤ١، و( 6.97)بذل ( 3.553)

ىعـدضخؼبع ذيف ػىء ربذ ؽ٢ طبظ ٣د( 3.22)خيت زط ٠ع٦، ور زذالص ه٤ص خذسخعص

.زن ٠هد س٣ص٠د دزصخغبغ

ـذخ ػوص 6.82 بذل 6 ٢ *

ػوص 3.12 ولىت 6.86 ٢

عىعـص 2.22 ولىت 3.16 ٢

سنش 2.32 ولىت 2.26 ٢

ـذخ سنش 5.22 ولىت 2.36 ٢

(6 -1)سل عذوي

ذي حىيػخ اذساعخ أفشاد ساء ،ادلؼبس حنشافواال ،ادلئىخ جخواغ ،ادلزىعؾ احلغبيب زبئظ ىػح

زىعؾ حغبيب حغت أػ ربصب شرجخاعزخذا احلىافض

121

، وخغبىخض خؼبو٤ىص ، ولىخض خؼبددص خغبىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-6)٢ خعبذو س وعؼك

ؽبز٥ صخغبغدز دضخؼبعىعـ ط، بر ز ه٤ص خذسخعص ؤشخدآسخء لغر ػوص د٣طخػبذدض خالـع٠دهص

ؤ١ خغبىخض شو١ ذسخعصه٤ص خ ؤشخد ١ه ؤ ذو٧زخ . خعىخرل ه( 6.97، 3.29، 3.55) خحملدوس

وسدبد . ص خؼبشصيف خؼباعغدض خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص يف ػوص زذسـصظغعخذ

زوذ ؤنبعهد ، ؤو ؤ١ خىخجك وخأل٣ل٠ص خذخخص ؽبز٥ خؼباعغدض ال هتع خؼبغاون شوىس شـن ر بذل

.خؼبـىزص ظىسشزدغبىخض زد

: الجا الشؤاه إجابة

ىخ ادلؤعغبد اظحخ ثبمـبػني احلىى واخلبص يف يف ادلبدخاحلىافض اعزخذاب ذي -

؟ػخ اذساعخ أفشادحغت آساء ادلىشخ

خغبىخض خؼبددص ؤ٣ىخم حملىسخؼبودسص وخالكبشخدضخؼبعىعـدض خغبغدزص خععخشخؾمت ، ه٢ خغاخ وإلـدزص

شخؤ عشعط وخز يبؽ٦ خالكب ولغرخغبغدزص دؼبعىعـدهت ؤه لغرظشظسد ظ٤دصد شظسص

( .1-3) س خعبذو خ٣لش. ديبخغبغ خؼبعىعؾ وظغد ذه٤ ودسخؼب

ادلبدخ احلىافض حمىس ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

ادلؼبس ازشرت

دسعخ

االعزخذا

ػوص 5 6.52 3.25 خألـش صددش 6

سنش 6 6.76 2.12 خغ٤ىص خوالوخض 3

ـذخ ػوص 62 6.32 6.79 خالععؽ٤دجص خوالوخض 2

122

ػوص 8 6.28 6.93 خؼبدأض 2

خػبدطص زضددش خإل٣عـدؾ يف خوالوخض 5

خو٠ ػوص 9 6.23 6.96

عىعـص 2 6.89 2.26 خ٤ زذ 1

عىعـص 3 6.87 2.26 خؼبىخطالض زذ 7

ػوص 1 6.71 3.31 و٠خ زذ 8

عىعـص 2 6.89 3.11 خغ٢ زذ 9

ػوص 7 6.75 3.32 خظم خعإن 62

ػوص 6.62 3.55 اؼب احلغبيب ادلزىعؾ

ظشخولط ٢ ذ خغبىخض خؼبددص ؿبىس وسدسخض غبغدزصخ خؼبعىعـدض ؤ١( 1-3) س ذو٢ خعب عؼك

ه٤ص ؤشخدآسخء لغر خغبىخض خؼبددص د١ ػود الععخذخ خود خؼبعىعؾ ؤ١، و( 6.79)بذل ( 2.12)

طبظ ٣دؽ يف ػىء ربذذ ٢ ( 3.55)زي خز خود، ور زذالص خؼبعىعؾ خغبغديب خذسخعص

.زن ٠هد س٣ص٠د خغبغدزص ىعـدضخؼبع

( 6-2) سل عذوي

ربصب شرجخ ادلبدخ احلىافض أىاع حمىس حىي اذساعخ ػخ أفشاد ساء ادلؼبس واالحنشاف احلغبيب ادلزىعؾ ل

(=170)

123

٤صه ؤشخدآسخء لغر سنش د٣ط خغبىخض خؼبددص خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-3)٢ خعبذو س وعؼك

ه ؤ١ ذو٧زخ ( . 2.12) خوسدسش، بر زي خؼبعىعؾ خغبغديب ؽبز٥ ( 3)خؼبش٠ص خوسدسشيف سخعصخذ

.خغ٤ىص والوخضخغبىخض خؼبددص د١ زذسـص سنش ٠د عو زد خععخذخ ؤ١ شو١ ه٤ص خذسخعص ؤشخد

آسخء لغر عىعـص د٣ط خغبىخض خؼبددص خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-3)٢ خعبذو س عؼك ٠د

شو١ ه٤ص خذسخعص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 9، 7، 1) زـ صخؼبشى خوسدسخض يف ه٤ص خذسخعص ؤشخد

عىعـص ٠د عو زسذ خ٤ ، وزذ خؼبىخطالض ، وزذ زذسـص د١خؼبددص غبىخضخ خععخذخ ؤ١

. ه خعىخرل (3.11، 2.26، 2.26) خوسدسخضخغبغدزص ؽبز٥ خؼبعىعـدضزط بر. خغ٢

ؤشخدآسخء لغر ػوص د٣ط خغبىخض خؼبددص خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-3)٢ خعبذو س عؼكو

ه٤ص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 5، 2، 62، 8، 6) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف ه٤ص خذسخعص

، خو٠خألـش ، وزذ زضددش٠د عو ػوص زذسـص د١خؼبددص غبىخضخ خععخذخ ؤ١شو١ خذسخعص

خؼبعىعـدض زط بر. خوالوخض خػبدطص زضددش خإل٣عدؾ يف خو٠ ، و أضخظم ، وخؼبد وخعإن

. ه خعىخرل (6.96، 6.93، 3.32 ، 3.31، 3.25) خوسدسخضخغبغدزص ؽبز٥

آسخء لغرـذخ ػوص د٣ط خغبىخض خؼبددص خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-3)٢ خعبذو س عؼك ٠د

ذو٧زخ ( . 6.79) خوسدسش، بر زي خؼبعىعؾ خغبغديب ؽبز٥ ( 2)خؼبش٠ص خوسدسشيف ه٤ص خذسخعص ؤشخد

خععخذخ خغبىخض خؼبددص د١ زذسـص ػوص ـذخ ٠د عو شو١ ؤ١ ه٤ص خذسخعص ؤشخده ؤ١

.زدوالوخض خالععؽ٤دجص

ضـدء خغ٤ىص ، بر خغبىخض خؼبددص خععخذخد ٧ خوالوخض ؤؽشؤ١ ( 1-3)٢ خعبذو س واللق

ؤقبذ ؤ١ ٠٤د، ز( 2.12) ذس٥ لغديب دبعىعؾخذسخعص صؤشخد ه٤ آسخء لغريف خؼبشظسص خألوذل

124

يف خؼبشظسص خألخنش دبعىعؾ لغديب ذس٥ ـدءضخغبىخض خؼبددص خععخذخد ٧ خوالوخض خالععؽ٤دجص ، بر

(6.79. )

: الجالح الشؤاه إجابة

ىخ ثبمـبػني احلىى واخلبص يف اظحخادلؤعغبد يف ادلؼىخاحلىافض اعزخذاب ذي -

؟ػخ اذساعخ أفشادحغت آساء ادلىشخ

خغبىخض ؤ٣ىخم حملىسخؼبودسص وخالكبشخدضخؼبعىعـدض خغبغدزص خععخشخؾمت ، ه٢ خغاخ وإلـدزص

ؤ عشعط وخز يبؽ٦ ولغرخغبغدزص دؼبعىعـدهت ؤه لغرظشظسد ظ٤دصد شظسص خؼبو٤ىص

( .1-2) س خعبذو خ٣لش. ديب خؼبعىعؾ خغبغ وظغد ذه٤ ودسخؼب شخخالكب

ادلؼىخ احلىافض حمىس ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

ادلؼبس ازشرت

دسعخ

االعزخذا

عىعـص 3 6.81 3.92 خالععشخس يف خو٠ دص 6

عىعـص 2 6.53 3.89 خو٠ ال٧ع٠د بؼدسش 3

عىعـص 2 6.55 3.81 يف خإلدخسش خإلششخ 2

عىعـص 6 6.56 2.25 وخـسدض وهد ـذذش و٠ بػدص 2

ػوص 8 6.22 3.23 خشش زـددض 5

125

ػوص 63 6.23 3.22 خعزدسص خؽبذخد 1

ـذخ ػوص 65 6.27 6.13 خود خؼبؽدرل شهش خخعدس 7

ـذخ ػوص 62 6.67 6.11 خالععؽ٤دجص خعشص 8

ـذخ ػوص 62 6.33 6.72 خألظبدء يف ىلدض خشش بدسخؾ 9

عىعـص 5 6.23 3.77 ؤخشي شسص الخعظدص هد بػدص 62

ػوص 66 6.39 3.66 خغـص ظىغ 66

ػوص 1 6.22 3.12 شطص خإلششخ بهـدء 63

ػوص 9 6.22 3.32 شص خؼب٤دغص خس٤دءش ظىن 62

ػوص 7 6.22 3.58 ذوسخض خعذسسص خعششك 62

ػوص 62 6.23 3.63 خذسخعدض خود ب٠د 65

ػوص 2.93 3.29 اؼب احلغبيب ادلزىعؾ

ظشخولط ٢ ذ خؼبو٤ىصخغبىخض ؿبىس وسدسخض غبغدزصخ خؼبعىعـدض ؤ١( 1-2) س ذو٢ خعب عؼك

ه٤ص ؤشخد سخءآ لغر د١ ػود خؼبو٤ىصخغبىخض الععخذخ خود خؼبعىعؾ ؤ١، و( 6.13)بذل ( 2.25)

( 6-3) سل عذوي

ربصب شرجخ ادلؼىخ احلىافض أىاع حمىس حىي اذساعخ ػخ أفشاد ساء ادلؼبس واالحنشاف احلغبيب ادلزىعؾ ل

(=170)

126

٢ طبظ ٣دؽ يف ػىء ربذذ ( 3.29)زي خز خود، ور زذالص خؼبعىعؾ خغبغديب خذسخعص

.زن ٠هد س٣ص٠د دزصخغبغ ىعـدضخؼبع

آسخء لغر عىعـص د٣ط خؼبو٤ىصخغبىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-2)س ذو٢ خعب عؼك ٠د

ه٤ص ؤشخدذ ه ؤ١ ٧زخو( . 62، 2، 3، 6، 2) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف ه٤ص خذسخعص ؤشخد

وخـسدض وهد ػدصزةعىعـص ٠د عو ـصد١ زذس خؼبو٤ىصخععخذخ خغبىخض ؤ١شو١ خذسخعص

بػدص، و يف خإلدخسش خإلششخخو٠ ال٧ع٠د ، و وبؼدسش ، يف خو٠ ععشخسخال ودص، ـذذش و٠

3.89 ، 3.92، 2.25) خوسدسخضخغبغدزص ؽبز٥ خؼبعىعـدضزط بر. هد ؤخشي شسص الخعظدص

. ه خعىخرل (3.77، 3.81،

ؤشخدآسخء لغر ػوص د٣ط خؼبو٤ىصخغبىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س عؼكو

و٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 1، 66، 65، 62، 5، 62، 63) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف ه٤ص خذسخعص

شطص زةهـدءد١ زذسـص ػوص ٠د عو خؼبو٤ىصخععخذخ خغبىخض ؤ١شو١ ه٤ص خذسخعص ؤشخد

، شص خؼب٤دغص خس٤دءش ظىنو، ششخ زـددض، وظذن ذوسخض خعذسسص خعششك، و خإلششخ

خغبغدزص خؼبعىعـدضزط بر. ، وظذن خؽبذخد خعزدسص غـصخ ظىغ، و خذسخعدض خود ب٠دو

. ه خعىخرل (3.22، 3.66، 3.63، 3.32، 3.23، 3.58، 3.12) خوسدسخض ز٥ؽب

آسخء لغرـذخ ػوص د٣ط خؼبو٤ىصخغبىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س عؼك ٠د

ه٤ص خذسخعص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 7، 8، 9) زـ خؼبشىصخوسدسخض يف ه٤ص خذسخعص ؤشخد

خألظبدء يف ىلدض خشش دسخؾخععخذخ خغبىخض خؼبو٤ىص د١ زذسـص ػوص ـذخ ٠د عو زة ؤ١ شو١

. شهشخود خؼبؽدرل خخعدسخالععؽ٤دجص ، و خعشصو

127

وخـسدض وهد ػدصيف ب ع٠ؽخععخذخد خؼبو٤ىصخغبىخض ؤؽشؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س واللق

ذس٥ لغديب دبعىعؾؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخء لغرـدءض يف خؼبشظسص خألوذل ، بر ـذذش و٠

ـدءض، بر خود خؼبؽدرل شهش خخعدس يف ع٠ؽخععخذخد خؼبو٤ىصخغبىخض ؤ، ز٠٤د قبذ ؤ١ ( 2.25)

( .6.13)يف خؼبشظسص خألخنش دبعىعؾ لغديب ذس٥

: الزابع الشؤاه إجابة

خلبصوا ادلؤعغبد اظحخ ثبمـبػني احلىى يف زبػخاخلذبد االع حىافض اعزخذاب ذي -

؟ػخ اذساعخ أفشادحغت آساء ىخ ادلىشخيف

خػبذدض لىخض حملىسخؼبودسص وخالكبشخدضخؼبعىعـدض خغبغدزص خععخشخؾمت ، ه٢ خغاخ وإلـدزص

ؤ عشعط وخز يبؽ٦ ولغرخغبغدزص دؼبعىعـدهت ؤه لغرظشظسد ظ٤دصد شظسصخالـع٠دهص

( .1-2) س خعبذو خ٣لش. ديب خؼبعىعؾ خغبغ وظغد ذه٤ ودسخؼب شخخالكب

ادلؼىخ احلىافض حمىس ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

ادلؼبس ازشرت

دسعخ

االعزخذا

ـذخ ػوص 1 6.39 6.59 ع٢ خدص والج ظىن 6

ــ٤ك 3 ــالو ــشوع وخو يف خضخ

خالـع٠دهصخؼب٤دعسدض ـذخ ػوص 2 6.32 6.18

عىعـص 6 6.72 3.16 خػبذدض خـسص ودن ظذن 2

128

ػوص 2 62.3 3.62 ظذس خذدض خؽدص ظىن 2

يف دعند خدطص الععخذخ وـىد 5

صعشخض خالععشخل ػوص 3 6.58 3.61

وعدج خؼبىخطالض ٤ ـ٢ ظىن 1

خو٠ وب٦ ـذخ ػوص 5 6.38 6.17

ػوص 2.92 6.97 اؼب احلغبيب ادلزىعؾ

ذ دهصخػبذدض خالـع٠ لىخض ؿبىس وسدسخض غبغدزصخ خؼبعىعـدض ؤ١( 1-2) س ذو٢ خعب عؼك

د١ خػبذدض خالـع٠دهص لىخض الععخذخ خود خؼبعىعؾ ؤ١، و( 6.59)بذل ( 3.16)ظشخولط ٢

٢ ( 6.97)زي خز خود، ور زذالص خؼبعىعؾ خغبغديب ه٤ص خذسخعص ؤشخدآسخء لغر ػود

.زن ٠هد س٣ص٠د دزصخغبغ ىعـدضطبظ ٣دؽ يف ػىء ربذذ خؼبع

عىعـص د٣ط خػبذدض خالـع٠دهص لىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س عؼك ٠د

ه٤ص خذسخعص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ . (2) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف ه٤ص خذسخعص ؤشخدآسخء لغر

خػبذدض خـسص زعذنزذسـص عىعـص ٠د عو د١ خػبذدض خالـع٠دهص لىخضخععخذخ ؤ١شو١

. ( 3.16) خوسدسشؽبز٥ خغبغديب خؼبعىعؾ زي بر. ودن

( 6-4) سل عذوي

شرجخ االعزبػخ اخلذبد حىافض حمىس حىي اذساعخ ػخ أفشاد ساء ادلؼبس واالحنشاف احلغبيب ادلزىعؾ ل

(170=) ربصب

129

لغر ػوص د٣ط خػبذدض خالـع٠دهص لىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س عؼكو

شو١ ه٤ص خذسخعص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 2، 5) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف ه٤ص خذسخعص ؤشخدآسخء

دعند خدطص زىـىدزذسـص ػوص ٠د عو د١ خػبذدض خالـع٠دهص لىخضخععخذخ ؤ١

دظنخغبغدزص ؽب خؼبعىعـدضزط بر. ظذس خذدض خؽدص وظىن ، صالععخذخ يف عشخض خالععشخل

. رله خعىخ (3.62، 3.61) خوسدسظن

ػوص د٣ط خػبذدض خالـع٠دهص لىخض خععخذخ دسـصؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س عؼك ٠د

٤صه ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 6، 1، 3) زـ خؼبشىص يف خذسخعصه٤ص ؤشخد ءآسخ لغرـذخ

دب٤كزذسـص ػوص ـذخ ٠د عو د١ خػبذدض خالـع٠دهص لىخضخععخذخ ؤ١شو١ خذسخعص

ظىن، و ٤ ٢ خو٠ وب٦ ؼبىخطالضظىن وعدج خ ، و خالـع٠دهصخؼب٤دعسدض يفخشوع وخوالوخض

. والج ع٢ خدص

ظذنع٠ؽ يف خععخذخد خػبذدض خالـع٠دهص لىخض ؤؽشؤ١ ( 1-2)٢ خعبذو س واللق

لغديب دبعىعؾؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخء لغرـدءض يف خؼبشظسص خألوذل بر ، خػبذدض خـسص ودن

ع٢ خدص ظىن ع٠ؽ يف خععخذخد خػبذدض خالـع٠دهص لىخض ؤ، ز٠٤د قبذ ؤ١ ( 3.16) ذس٥

( .6.59)ذس٥ خألخنش دبعىعؾ لغديب ؼبشظسصيف خ ـدءضبر ، والج

131

: اخلاوص الشؤاه إجابة

اظحخ يف امـبػني احلىى بدلؤعغبدػبطش األداء واغىن يف اؼبني ث رأصريب ذي -

؟ػخ اذساعخ أفشادحغت آساء مبىخ ادلىشخواخلبص

وعى ؤدخء حملىسخؼبودسص وخالكبشخدضخؼبعىعـدض خغبغدزص خععخشخؾمت ، ه٢ خغاخ وإلـدزص

ؤ عشعط وخز يبؽ٦ ولغرخغبغدزص دؼبعىعـدهت ؤه لغرظشظسد ظ٤دصد شظسصخودن

( .1-5) س خعبذو خ٣لش. ديب خؼبعىعؾ خغبغ وظغد ذه٤ ودسخؼب شخخالكب

131

اؼبني وعىن أداء حمىس ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

ادلؼبس*ازأصري دسعخ ازشرت

سنش 62 6.22 2.23 خدءش يف خو٠ ظذش 6

سنش 2 6.65 2.69 خغى خغبغ٢ يف خو٠ ظذش 3

ـذخ سنش 2 6.21 2.31 ه خقبدص خأله٠د خؼبىص خذسش 2

ظـإؼن٥ هـ ) يف خألدخء خعمغ٢ 2

(خغى سنش 8 6.62 2.63

ظإؼن٥ هـ ) يف خغى خعمغ٢ 5

( ءخألدخ سنش 62 6.62 2.29

سنش 9 6.63 2.29 خأل٧ذخ خؼبـىزص رب 1

ـذخ سنش 3 2.95 2.21 ن خضالء خعود 7

ـذخ سنش 6 2.99 2.25 ن خشئعدء خعود 8

سنش 5 6.26 2.67 ٠هد خىكص سخخإلد غعىي 9

سنش 68 6.28 2.73 خ وخالذبد٧دض خال خو٠ ظن 62

ـذخ ػوص 6.82 بذل 6 ٢ *

ػوص 3.12 ولىت 6.86 ٢

عىعـص 2.22 ولىت 3.16 ٢

سنش 2.32 ولىت 2.26 ٢

ـذخ سنش 5.22 ولىت 2.36 ٢

132

سنش 62 6.29 2.21 ؤمبدؽ ـذذش ٢ خعو خعغدذ 66

سنش 1 6.62 2.65 ؤمبدؽ ـذذش ٢ خػبربخض خعغدذ 63

سنش 66 6.32 2.29 خؼبشدهش ظذش 62

سنش 65 6.36 2.82 خغى ظىـ٦ 62

سنش 67 6.27 2.82 خغبىخض خؼبددص ظىش 65

سنش 63 6.26 2.29 خغبىخض خؼبو٤ىص ظىش 61

سنش 69 6.28 2.72 لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص ظىش 67

سنش 7 6.39 2.65 خذخ خؼبدرل خؼب٤دعر ظىش 68

سنش 61 6.21 2.82 خذدض ٤دعسص ظىخش 69

سنش 2.89 2.21 اؼب احلغبيب ادلزىعؾ

ذ وعى خودن ؤدخء ؿبىس وسدسخض غبغدزصخ خؼبعىعـدض ؤ١( 1-5) س ذو٢ خعب عؼك

طظإؼن ه٤دطش خألدخء وخغى د٣ ذسـص خود خؼبعىعؾ ؤ١، و( 2.72)بذل ( 2.25)ظشخولط ٢

٢ ( 2.21)زي خز خود، ور زذالص خؼبعىعؾ خغبغديب ه٤ص خذسخعص ؤشخدآسخء لغر سنش

.د زن ٠ه س٣ص٠د دزصخغبغ ىعـدضطبظ ٣دؽ يف ػىء ربذذ خؼبع

( 6-5) سل عذوي

ربصب شرجخ اؼبني وعىن أداء حمىس حىي اذساعخ ػخ أفشاد ساء ادلؼبس واالحنشاف احلغبيب ادلزىعؾ ل

(=170)

133

ـذخ سنش د٣طه٤دطش ؤدخء وعى خودن ظإؼن دسـصؤ١ ( 1-5)٢ خعبذو س عؼك ٠د

ه٤ص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 2 ، 7، 8) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف عصه٤ص خذسخ ؤشخدآسخء لغر

ن خعود : ؤدخء وعى خودن و٧ يف خـذ سنش زذسـصخعدص ظاؼش خو٤دطش ؤ١شو١ خذسخعص

ؽبز٥ صخغبغدز خؼبعىعـدضزط بر. ه خقبدص خأله٠د خؼبىص وخذسش ،ن خضالء وخعود، خشئعدء

. ه خعىخرل (2.31، 2.21، 2.25) خوسدسخض

آسخء لغر سنش د٣طه٤دطش ؤدخء وعى خودن ظإؼن دسـص ؤ١( 1-5)٢ خعبذو س عؼكو

6، 66، 61، 62، 5، 1، 2، 68، 63 ، 9، 3) زـ صخؼبشى خوسدسخضيف ه٤ص خذسخعص ؤشخد

خو٤دطش خعدص ظاؼش زذسـص ؤ١شو١ ه٤ص خذسخعص ؤشخدو٧زخ ذ ه ؤ١ ( . 67، 65، 69، 62،

خإلدسخ ٠هد غعىي، خو٠خغى خغبغ٢ يف ظذش: سنش يف ؤدخء وعى خودن و٧

ظإؼن٥ ) يف خألدخء خعمغ٢، خذخ خؼبدرل خؼب٤دعر ظىش، ٢ خػبربخض ذشؤمبدؽ ـذ خعغدذ، خىكص

، خؼبشدهش ظذش، خؼبـىزص خأل٧ذخ رب، ( ءظإؼن٥ ه خألدخ) يف خغى خعمغ٢، (ه خغى

، خغى ظىـ٦، خدءش يف خو٠ ظذش، ؤمبدؽ ـذذش ٢ خعو خعغدذ، خغبىخض خؼبو٤ىص ظىش

لىخض ظىشو ، خ وخالذبد٧دض خال خو٠ ظن ، خغبىخض خؼبددص ظىش، خذدض ٤دعسص ظىخش

2.65، 2.65، 2.67، 2.69) خوسدسخضخغبغدزص ؽبز٥ خؼبعىعـدضزط بر. خالـع٠دهصخػبذدض

،2.63 ،2.29 ،2.29 ،2.29 ،2.29 ،2.21 ،2.23 ،2.82 ،2.82 ،2.82 ،2.73

. ه خعىخرل (2.72،

ن خعوديف ع٠ؽؤدخء وعى خودن ظإؼنخ يف خو٤دطش ؤؽشؤ١ ( 1-5)٢ خعبذو س واللق

، ز٠٤د ( 2.25) ذس٥ لغديب دبعىعؾؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخء لغرخألوذل صيف خؼبشظس ـدءبر ، خشئعدء

134

ـدء، بر خالـع٠دهصلىخض خػبذدض ظىشخو٤دطش ظإؼنخ يف ؤدخء وعى خودن ع٠ؽ يف ؤقبذ ؤ١

( .2.72)يف خؼبشظسص خألخنش دبعىعؾ لغديب ذس٥

: الشادضالشؤاه إجابة

يفخغبىخض خععخذخ دسـص لى ه٤ص خذسخعص ؤشخد سخءآبلظدجص زن صشو رخض دال ذظىـ ٧

شػدض طبظ اخ٢ خغ وظ٤سؽ؟ ص خؼبشص يفخظمص زدـدهن خغبى وخػبدص خؼباعغدض

٧ :

خغبىخض ظوضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال .6

( . ؤ٣ؽ ، رش) خعب٤ظؼبعن

خغبىخض ظوضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نشو رخض دالص بلظدجص ز ىـذظ ال .3

( . خدص ـدم ، لى ـدم) خىكص ٣ىمؼبعن

خغبىخض ظوضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نشو رخض دالص بلظدجص ز ىـذظ ال .2

( . هين ، بدخس) خىكص دسـصؼبعن

ظوضي ىخضخغب خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نشو رخض دالص بلظدجص ز ىـذظ ال .2

( .، دسخعدض هد سىطزدى ، ، ؼد٣ى عىعؾ ، خزعذخج) خو٠ خؼبا٧ؼبعن

خغبىخض ظوضي خععخذخ دسـصخذسخعص لى ٤صه ؤشخد آسخء نز جصشو رخض دالص بلظد ىـذظ ال .5

ع٤ص ، 65و 62ع٤ىخض ، زن 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ) خػبذص يف خو٠ ذشؼبعن

( . ع٤ص إؽش 32ع٤ص ، 32و 65زن

135

خظمص خؼباعغدض يفخغبىخض خععخذخ دسـص ىل سخعصؤشخد ه٤ص خذ آسخء زن شوخ وؼبوشص

٢ ٤سؽصخؼب ضزمض طمص خشػد صخسدلؽ طد ، ص خؼبشص يفزدـدهن خغبى وخػبدص

زدضخؼبغعص ؼبوشص دالص خشو خإللظدجص إلـد دضو٤( t) خخعسدس خذخور زدعع خغددطخغاخ

يف خشػص خألوذل وخؽد٣ص ، ٠د خععخذخ خخعسدس رب خعسد٢ خأللدد ذسخعصخ صه٤ دؤشخ

(ANOVA) يف خشػص خؽدؽص وخشخزوص ذسخعصخ صؤشخد ه٤ زدضإلـد لظدجصدالص خشو خإل ؼبوشص .

.(1-62) ، ( 1-9)، ( 1-8) ،( 1-7) ،( 1-1) س خعبذخو ٣لشخ

136

:افشػخ األوىل إعبثخ

خغبىخض ظوـضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

. ( ؤ٣ؽ ، رش) خعب٤ظؼبعن

احلىافض أىاع

روىس

(=103)

إبس

(=67) (ض) لخ

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

ادلزىعؾ اإلحظبئخ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

دخص 2.222 1.222 2.93 6.95 6.22 3.29 ادلبدخ فضاحلىا

دخص 2.269 3.215 2.87 3.68 2.92 3.53 ادلؼىخ احلىافض

اخلذبد حىافض

االعزبػخ دخص 2.262 3.536 2.72 6.75 6.26 3.66

دخص 2.222 2.579 2.11 6.91 2.85 3.53 اؼب ادلزىعؾ

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود٠عىعؾ ، 2.579(= ض) ٠ص ؤ١( 1-1)س و٢ خعبذ عؼك

ظوضي ص خؼبشص يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يفخغبىخض خععخذخ دسـصلى

(6-6)سل عذوي

اجلظدلزغري رؼضياحلىافض اعزخذا دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( د)اخزجبس زبئظ

(=170)

137

ظىـذ ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جددخص بلظد ٠صخ و٧ز٥. ( ؤ٣ؽ ، رش) خعب٤ظؼبعن

دسـص لى خجهآس زن خخعالد٤٧د وؤ١، وخإل٣دغ خزىس آسخءزن لظدجصشو رخض دالص ب

. خغبىخض خععخذخ

، خغبىخض ؤ٣ىخم ؿبدوس٢ ؿبىسلى وخإل٣دغ خزىس٢ عصؤشخد ه٤ص خذسخ زأسخءعو د٠ ؤد

حملىس 3.215حملىس خغبىخض خؼبددص ، و 1.222ظغدو ( ض)٠ص ١ؤ( : 1-1)٢ خعبذو س عؼك

و٧زخ ذ . دجدخ دخص بلظ و٧ز٥. حملىس لىخض خػبذدض خالـع٠دهص 3.536خغبىخض خؼبو٤ىص ، و

٢ؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخءزن ( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد ص رخض دالظىـذ شو ٦ه ؤ٣

شن ٧زخو. خغبىخض خؼبددص خو خؼبو٤ىص ؤو لىخض خػبذدض خالـع٠دهص خععخذخلى وخإل٣دغ خزىس

خؼبعىعـدض ودبدس٣ص. آسخجهظإؼن ه ٦( ؤ٣ؽ، رش) خعب٤ظوؤ١ ،يف آسخجه خخعالدبذل ؤ١ ٤٧د

دض، أل١ خؼبعىعـ خزىس، خظؼك ؤ١ ٧ز٥ خشو ظدحل وخإل٣دغ خزىس ٢ سخءخغبغدزص

و٤ص صخغبغدز ـدضه٢ خؼبعىع ظدجصزدس ر دالص بل ظضذ خحملدوس ٧ز٥صبن يف زىس و٤ص صخغبغدز

خؼبددص وخؼبو٤ىص ولىخض خػبذدض ٤٧د خععخذخ مىخض ؤ١شو١ خزىسو٧زخ شن بذل ؤ١ . خإل٣دغ

. خإل٣دغؤرب فبد شي زذسـصخالـع٠دهص

: اضبخافشػخ إعبثخ

خغبىخض ظوـضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

. ( خدص ـدم ، لى ـدم) خىكص ٣ىمؼبعن

138

احلىافض أىاع

حىى لـبع

(=85)

خبص لـبع

(=85) (ض) لخ

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

ادلزىعؾ اإلحظبئخ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

دخص ن 2.658 6.268- 6.69 3.17 2.99 3.22 ادلبدخ احلىافض

دخص ن 2.583 2.556- 2.92 3.23 2.92 3.25 ادلؼىخ احلىافض

اخلذبد حىافض

االعزبػخ دخص 2.239 3.322- 2.86 3.62 6.26 6.83

دخص ن 2.299 6.116- 2.82 3.26 2.82 3.32 اؼب ادلزىعؾ

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود عىعؾ٠ 6.116-(= ض) ٠ص ؤ١( 1-7)س و٢ خعبذ عؼك

ظوضي خؼب٤ىسش ؼبذ٤صخ يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يفخغبىخض خععخذخ دسـصلى

غعىي ٤ذه جدبلظد دخص نخ٠ص و٧ز٥. ( خدص ـدم ،ـدم لى ) خىكص ٣ىمؼبعن

يف خـدم خغبى ؤو خودن آسخءزن لظدجصشو رخض دالص ب ظىـذ ال ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25

. خغبىخض خععخذخ دسـص لى خجهآس زن خظدد٤٧د وؤ١ ،خػبدص

(6-7)سل عذوي

ىعدلزغري رؼضياحلىافض اعزخذا دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( د)اخزجبس زبئظ

(170=)اىظفخ

139

٢ ؿبىس لىيف خـدم خغبى ؤو خػبدص خودن٢ عصؤشخد ه٤ص خذسخ زأسخءعو د٠ ؤد

حملىس خغبىخض 6.268-ظغدو ( ض)٠ص ١ؤ( : 1-7)٢ خعبذو س عؼك ، خغبىخض ؤ٣ىخم ؿبدوس

ظىـذ ال ٦و٧زخ ذ ه ؤ٣. دجدبلظ دخص نخ و٧ز٥. غبىخض خؼبو٤ىص حملىس خ 2.556-خؼبددص ، و

يف خـدم خودنؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخءزن ( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد صشو رخض دال

يف خظددبذل ؤ١ ٤٧د شن ٧زخو. خغبىخض خؼبددص ؤو خغبىخض خؼبو٤ىص خععخذخ لىخغبى ؤو خػبدص

٧ز٢ لى آسخجهظإؼن ه ٦ ظ (خدص ـدم، لى ـدم) خىكص ٣ىموؤ١ ،آسخجه

. خحملىس٢

حملىس لىخض خػبذدض 3.322-ظغدو ( ض)٠ص ١ؤ( : 1-7)س خعبذوعؼك ٢ ٠د

ه٤ذ جصبلظد صظىـذ شو رخض دال ٦و٧زخ ذ ه ؤ٣. دجددخص بلظ صخ٠ و٧ز٥. خالـع٠دهص

لىيف خـدم خغبى ؤو خػبدص خودنؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخءزن ( 2.25)غعىي خذالص

ـدم) خىكص ٣ىموؤ١ ،يف آسخجه خخعالدبذل ؤ١ ٤٧د شن ٧زخو. خػبذدض خالـع٠دهص لىخض

ودبدس٣ص. خععخذخ لىخض خػبذدض خالـع٠دهص لى آسخجهظإؼن ه ٦ (خدص ـدم، لى

خظؼك ؤ١ ٧ز٥ خشو ،يف خـدم خغبى ؤو خػبدص خودن ٢ سخءخؼبعىعـدض خغبغدزص

ؿبىس يف يف خـدم خغبى خودن و٤ص، أل١ خؼبعىعؾ خغبغديب يف خـدم خغبى خودنظدحل

يف خودنخغبغديب و٤ص ؾه٢ خؼبعىع ظدجصزدس ر دالص بل ذض لىخض خػبذدض خالـع٠دهص

غبىخض٤٧د خععخذخ ؤ١ شو١ يف خـدم خغبى خودنو٧زخ شن بذل ؤ١ . خػبدصخـدم

. يف خـدم خػبدص خودنؤرب فبد شي زذسـصخػبذدض خالـع٠دهص

141

: اضبضخافشػخ إعبثخ

خغبىخض ظوـضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

. ( هين ، بدخس) خىكص دسـصؼبعن

احلىافض أىاع

إداس

(=82)

هين

(=88) (ض) لخ

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

ادلزىعؾ اإلحظبئخ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

دخص 2.227 3.755 6.29 3.22 6.27 3.78 ادلبدخ احلىافض

دخص ن 2.218 2.923 2.89 3.23 2.92 3.25 ادلؼىخ احلىافض

اخلذبد حىافض

االعزبػخدخص ن 2.552 2.593 2.95 6.92 2.92 3.23

دخص ن 2.278 6.772 2.82 3.69 2.86 3.23 اؼب ادلزىعؾ

(6-8)سل عذوي

دسعخدلزغري رؼضياحلىافض اعزخذا دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( د)اخزجبس زبئظ (170=)اىظفخ

141

لى ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود عىعؾ٠ 6.772(= ض) ٠ص ؤ١( 1-8)س و٢ خعبذ عؼك

ؼبعن ظوضي خؼب٤ىسش ؼبذ٤صخ يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يفخغبىخض خععخذخ دسـص

ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد دخص نخ٠ص و٧ز٥. ( هين ، بدخس) خىكص دسـص

لى خجهآس زن خظدد٤٧د وؤ١ ،وخؼبه٤ن خإلدخسنزن لظدجصشو رخض دالص ب ظىـذ ال ؤ٦٣

. خغبىخض خععخذخ دسـص

، خغبىخض ؤ٣ىخم ؿبدوس٢ ؿبىس لىوخؼبه٤ن خإلدخسن٢ عصؤشخد ه٤ص خذسخ زأسخءعو د٠ ؤد

حملىس 2.593، و خؼبو٤ىصحملىس خغبىخض 2.923ظغدو ( ض)٠ص ١ؤ( : 1-8)٢ خعبذو س عؼك

شو رخض ظىـذ ال ٦و٧زخ ذ ه ؤ٣. دجدبلظ دخص نخ و٧ز٥. خػبذدض خالـع٠دهص لىخض

لىوخؼبه٤ن خإلدخسن ٢ؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخءزن ( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد صدال

وؤ١ ،يف آسخجه خظددبذل ؤ١ ٤٧د شن ٧زخو. خػبذدض خالـع٠دهص لىخضؤو خؼبو٤ىصخغبىخض خععخذخ

. ٧ز٢ خحملىس٢ لى آسخجهظإؼن ه ؽبد ظ ( هين، بدخس) خىكص دسـص

صخ٠ و٧ز٥. خؼبددص خغبىخضحملىس 3.755ظغدو ( ض)٠ص ١ؤ( : 1-8)س خعبذوعؼك ٢ ٠د

زن ( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد صظىـذ شو رخض دال ٦و٧زخ ذ ه ؤ٣. دجددخص بلظ

يف خخعالدبذل ؤ١ ٤٧د شن ٧زخو. خؼبددص خغبىخض لىخإلدخسن وخؼبه٤ن ٢ؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخء

. خؼبددص خغبىخضخععخذخ لى آسخجهظإؼن ه دؽب ( هين، بدخس) خىكص دسـصوؤ١ ،آسخجه

، خإلدخسنؼك ؤ١ ٧ز٥ خشو ظدحل خظ ،وخؼبه٤ن خإلدخسن ٢ سخءخؼبعىعـدض خغبغدزص ودبدس٣ص

ؾه٢ خؼبعىع ظدجصزدس ر دالص بل ضذ خؼبددص خغبىخض ؿبىس يف خإلدخسن و٤صأل١ خؼبعىعؾ خغبغديب

142

ؤرب زذسـص خؼبددص مىخض٤٧د خععخذخ ؤ١شو١ خإلدخسنو٧زخ شن بذل ؤ١ . خؼبه٤نخغبغديب و٤ص

. خؼبه٤نفبد شي

: اشاثؼخافشػخ إعبثخ

خغبىخض ظوـضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

. ( ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، دسخعدض هد عىعؾ ، خزعذخج) خو٠ خؼبا٧ دسـصؼبعن

احلىافض أىاع

احلشخ دسعبد ادلشثؼبد جمىع

خ (ف) ل اذالخ

افؼخ

اذالخ

اإلحظبئخ زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

دخص 2.229 2.273 615 2 689.2 65.96 ادلبدخ احلىافض

دخص ن 2.321 6.295 615 2 627.2 2.91 ادلؼىخ احلىافض

اخلذبد حىافض

االعزبػخ دخص 2.221 2.732 615 2 622.3 63.23

دخص 2.225 2.886 615 2 622.8 9.81 اؼب ادلزىعؾ

(6-9)سل عذوي

دلزغري رؼضياحلىافض اعزخذا دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( ANOVA)اخزجبس زبئظ

(170=)اؼ ادلؤ

143

لى ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود عىعؾ٠ 2.886(= ) ٠ص ؤ١( 1-9)س و٢ خعبذ عؼك

ؼبعن ظوضي خؼب٤ىسش ؼبذ٤صخ يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يفخغبىخض خععخذخ دسـص

خ٠ص دخص و٧ز٥. ( ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، دسخعدض هد عىعؾ ، خزعذخج)خو٠ خؼبا٧ دسـص

ه٤ص ؤشخدزن لظدجصظىـذ شو رخض دالص ب ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد

. خغبىخض خععخذخ دسـص لى خجهآس زن خخعالد٤٧د وؤ١ ،خذسخعص ظوضي ؼبعن خؼبا٧ خو٠

، خغبىخض ؤ٣ىخم ؿبدوس٢ ؿبىس لى٠ا٧ خو٠ ظسود عصؤشخد ه٤ص خذسخ زأسخءعو د٠ ؤد

صخ٠ و٧ز٥ حملىس خغبىخض خؼبو٤ىص ، 2.923ظغدو ( )٠ص ١ؤ( : 1-9)٢ خعبذو س عؼك

( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد صشو رخض دال ظىـذ ال ٦و٧زخ ذ ه ؤ٣. دجدبلظ دخص ن

بذل ؤ١ شن ٧زخو. ٤ىص خغبىخض خؼبو خععخذخ لىؼبعن خؼبا٧ خو٠ ظسودؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخءزن

. خغبىخض خؼبو٤ىص خععخذخ لى آسخجهظإؼن ه ؽبد ظ خو٠ خؼبا٧وؤ١ ،يف آسخجه خظدد٤٧د

2.732حملىس خغبىخض خؼبددص ، و 2.273ظغدو ( )٠ص ١ؤ( : 1-9)س خعبذوعؼك ٢ ٠د

ظىـذ شو رخض ٦و٧زخ ذ ه ؤ٣. دجدخ دخص بلظ و٧ز٥. حملىس لىخض خػبذدض خالـع٠دهص

لىؼبعن خؼبا٧ ظوضيؤشخد ه٤ص خذسخعص آسخءزن ( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد صدال

خؼبا٧وؤ١ ،يف آسخجه خخعالدبذل ؤ١ ٤٧د شن ٧زخو. خػبذدض خالـع٠دهص ولىخضخؼبددص خغبىخض

زدععخذخو. خععخذخ خغبىخض خؼبددص ولىخض خػبذدض خالـع٠دهص لى آسخجهه ظإؼن خو٠ ٦

خزعذخج)ه٤ص خذسخعص ظسود ٠ا٧ خو٠ ؤشخد سخءخؼبعىعـدض خغبغدزص دس٣صؼب( scheffe)خخعسدس

ه خغبدطنخظؼك ؤ١ ٧ز٥ خشو ظدحل ، ( ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، دسخعدض هد عىعؾ ،

٤٧د خععخذخ مىخض ؤ١شو١ ه خذسخعدض خود خغبدطنو٧زخ شن بذل ؤ١ . دسخعدض هد

144

ه شهددش خالزعذخجص ؤو خؼبعىعـص ؤو خغبدطنؤرب فبد شي زذسـصخؼبددص ولىخض خػبذدض خالـع٠دهص

. خؽد٣ىص ؤو خسدىسىط

: اخلبغخافشػخ إعبثخ

خغبىخض ظوضي خععخذخ دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

65ع٤ص ، زن 65و 62ع٤ىخض ، زن 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ) خػبربش خو٠ص دسـصؼبعن

( ع٤ص 32ع٤ص ، ؤؽش ٢ 32و

احلىافض ىاعأ

احلشخ دسعبد ادلشثؼبد جمىع

خ (ف) ل

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

اإلحظبئ

خ

زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

دخص ن 2.888 2.382 615 2 322.5 6.22 ادلبدخ احلىافض

دخص ن 2.517 2.728 615 2 629.1 3.29 ادلؼىخ احلىافض

اخلذبد حىافض

االعزبػخ1.22 628.9 2 615 6.872

2.668 دخص ن

دخص ن 2.592 2.725 615 2 663.8 6.93 اؼب ادلزىعؾ

(6-10)سل عذوي

دلزغري رؼضياحلىافض اعزخذا دسعخ حىي اعخاذس ػخ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( ANOVA)اخزجبس زبئظ

(170=)اؼخ اخلربح

145

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود عىعؾ٠ 2.725(= ) ٠ص ؤ١( 1-62)س و٢ خعبذ عؼك

ظوضي خؼب٤ىسش ؼبذ٤صخ يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يفخغبىخض خععخذخ دسـصلى

32و 65ع٤ص ، زن 65و 62ع٤ىخض ، زن 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ)خو٠ص خػبربشؼبعن

ال ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد دخص نخ٠ص و٧ز٥. ( ع٤ص 32ع٤ص ، ؤؽش ٢

زن خظدد٤٧د وؤ١ ،ه٤ص خذسخعص ظسود ػبربخهت خو٠ص ؤشخدزن لظدجصشو رخض دالص ب ظىـذ

. خغبىخض خععخذخ دسـص لى خجهآس

عؼك ، خغبىخض ؤ٣ىخم ؿبدوس٢ ؿبىس لىػبربخهت ظسود عصؤشخد ه٤ص خذسخ زأسخءعو د٠ ؤد

حملىس 2.517، و خؼبددصحملىس خغبىخض 2.382ظغدو ( )٠ص ١ؤ( : 1-62)٢ خعبذو س

و٧زخ . دجدبلظ دخص نخ و٧ز٥. حملىس لىخض خػبذدض خالـع٠دهص 2.668وخغبىخض خؼبو٤ىص ،

ؤشخد ه٤ص آسخءزن ( 2.25)ه٤ذ غعىي خذالص جصبلظد صشو رخض دال ظىـذ ال ٦ذ ه ؤ٣

. ؤو لىخض خػبذدض خالـع٠دهص خؼبو٤ىصؤو خؼبددصخغبىخض خععخذخ لىػبربخهت خو٠ص ظسودخذسخعص

خضع٤ى 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ) خو٠ص خػبربشوؤ١ ،يف آسخجه خظددبذل ؤ١ ٤٧د شن ٧زخو

٧ز٥ لى آسخجهظإؼن ه ؽبد ظ ( ع٤ص 32ع٤ص ، ؤؽش ٢ 32و 65ع٤ص ، زن 65 و 62، زن

. خحملدوس

146

: الشابعالشؤاه إجابة

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـص لى ه٤ص خذسخعص ؤشخد سخءآزن بلظدجص صشو رخض دال ذظىـ ٧

طبظ اخ٢ خغ وظ٤سؽ؟ ص خؼبشص يفخظمص زدـدهن خغبى وخػبدص خؼباعغدض يف وخغى

: شػدض ٧

خءه٤دطش خألد ظإؼن دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال .6

( . ؤ٣ؽ ، رش) خعب٤ظؼبعن ظوضي وخغى

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نشو رخض دالص بلظدجص ز ىـذظ ال .3

( خدص ـدم ، لى ـدم) خىكص ٣ىمؼبعن ظوضي وخغى

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نشو رخض دالص بلظدجص ز ىـذظ ال .2

( . هين ، بدخس) خىكص دسـصؼبعن ظوضي وخغى

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نشو رخض دالص بلظدجص ز ىـذظ ال .2

( .، دسخعدض هد سىطزدى ، ، ؼد٣ى عىعؾ ، خزعذخج) خو٠ خؼبا٧ؼبعن ظوضي وخغى

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـصخذسخعص لى ٤صه ؤشخد آسخء نز جصشو رخض دالص بلظد ىـذظ ال .5

62ع٤ىخض ، زن 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ) خػبذص يف خو٠ ذشؼبعن ظوضي وخغى

( . ع٤ص إؽش 32ع٤ص ، 32و 65ع٤ص ، زن 65و

خؼباعغدض يف ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـص ىل سخعصخذ ٤صؤشخد ه آسخءزن شوخ وؼبوشص

٤سؽصخؼب دضزمض طمص خشػ صخسدلؽ طد ، ص خؼبشص يفخظمص زدـدهن خغبى وخػبدص

147

زدضخؼبغعص ؼبوشص دالص خشو خإللظدجص إلـد دضو٤( t) خخعسدس خذخور زدعع خغدزن٢ خغاخ

يف خشػص خألوذل وخؽد٣ص ، ٠د خععخذخ خخعسدس رب خعسد٢ خأللدد ذسخعصخ صه٤ دؤشخ

(ANOVA) يف خشػص خؽدؽص وخشخزوص ذسخعصخ صؤشخد ه٤ زدضإلـد جصلظددالص خشو خإل ؼبوشص .

.(1-65)، ( 1-62)، ( 1-62) ،( 1-63) ،( 1-66)س خعبذخو ٣لشخ

:افشػخ األوىل إعبثخ

ه٤دطـش خألدخء ظـإؼن دســص ه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

. ( ؤ٣ؽ ، رش) خعب٤ظؼبعن ظوضي غىوخ

واغىن األداء

روىس

(=103)

إبس

(=67) (ض) لخ

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

ادلزىعؾ اإلحظبئخ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

دخص ن 2.181 2.225 6.25 2.22 2.78 2.29 اؼب ادلزىعؾ

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود٠عىعؾ ، 2.225(= ض) ٠ص ؤ١( 2-66)س و٢ خعبذ عؼك

دخص نخ٠ص و٧ز٥. ( ؤ٣ؽ ، رش) خعب٤ظؼبعن ظوضي وخغى ءه٤دطش خألدخ ظإؼن دسـصلى

(6-11)سل عذوي

رؼضيػبطش األداء واغىن رأصري دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( د)اخزجبس زبئظ

(170=) اجلظدلزغري

148

خزىس آسخءزن لظدجصشو رخض دالص ب ظىـذ ال ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد

.ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـص لى خجهآس زن خظدد٤٧د وؤ١، وخإل٣دغ

: اضبخافشػخ إعبثخ

ه٤دطـش خألدخء ظـإؼن دســص ه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

.(خدص ـدم ، لى ـدم) خىكص ٣ىم ؼبعن ظوضي وخغى

واغىن األداء

حىى لـبع

(=85)

خبص لـبع

(=85) (ض) لخ

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

ادلزىعؾ اإلحظبئخ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

دخص ن 2.262 6.262- 2.93 2.62 2.87 2.22 اؼب ادلزىعؾ

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود٠عىعؾ ، 6.262-(= ض) ٠ص ؤ١( 2-63)س و٢ خعبذ عؼك

. ( خدص ـدم ، لى ـدم) خىكص ٣ىمؼبعن ظوضي ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـصلى

شو رخض دالص ظىـذ ال ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد دخص نخ٠ص و٧ز٥

(6-12)سل عذوي

رؼضيػبطش األداء واغىن رأصري دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( د)اخزجبس زبئظ

(170=)اىظفخ ىعدلزغري

149

لى خجهآس زن خظدد٤٧د وؤ١، خػبدص ميف خـدم خغبى ؤو خـد خودن آسخءزن لظدجصب

.ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـص

: اضبضخافشػخ إعبثخ

ه٤دطـش خألدخء ظـإؼن دســص ه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

.( هين ، بدخس) دسـص خىكص ؼبعن ظوضي وخغى

واغىن األداء

إداس

(=85)

هين

(=85) (ض) لخ

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

ادلزىعؾ اإلحظبئخ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

ادلزىعؾ

احلغبيب

االحنشاف

بس ادلؼ

دخص ن 2.536 2.122- 2.82 2.66 2.97 2.23 اؼب عؾادلزى

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود٠عىعؾ ،2.122-(= ض) ٠ص ؤ١( 1-62)س و٢ خعبذ عؼك

نخ٠ص و٧ز٥. ( هين ، بدخس) خىكص دسـصؼبعن ظوضي ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـصلى

آسخءزن لظدجصب الصشو رخض د ظىـذ ال ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد دخص

.ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـص لى خجهآس زن خظدد٤٧د وؤ١، ؤو خؼبه٤ن خإلدخسن خودن

(6- 13)سل عذوي

رؼضيػبطش األداء واغىن رأصري دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( د)اخزجبس زبئظ

(170=)اىظفخ دسعخدلزغري

151

: اشاثؼخافشػخ إعبثخ

ه٤دطـش خألدخء ظـإؼن دسـصلى ذسخعصه٤ص خ ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

( ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، دسخعدض هد عىعؾ ، خزعذخج) خؼبا٧ خو٠ دسـصؼبعن ظوضي وخغى

واغىن األداء

احلشخ دسعبد ادلشثؼبد جمىع

خ (ف) ل اذالخ

افؼخ

اذالخ

اإلحظبئخ زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

دخص 2.229 2.561 615 2 632.7 62.12 اؼب ادلزىعؾ

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود عىعؾ٠ 2.561(= ) ٠ص ؤ١( 2-62)س و٢ خعبذ عؼك

ؼبذ٤صخ يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يف ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـصلى

. ( ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، دسخعدض هد عىعؾ ، خزعذخج)خؼبا٧ خو٠ دسـصؼبعن ظوضي خؼب٤ىسش

زن لظدجصظىـذ شو رخض دالص ب ؤ٦٣ذ ه زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدخ٠ص دخص بلظد و٧ز٥

خععخذخ دسـص لى خجهآس زن خخعالد٤٧د وؤ١ ،ه٤ص خذسخعص ظوضي ؼبعن خؼبا٧ خو٠ ؤشخد

. خغبىخض

خععخذط ، وخغىه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـصلى ه٤ص خذسخعص ؤشخد آسخءخشو زن وؼبوشص

ه٤ص خذسخعص ظسود ٠ا٧ خو٠ ؤشخد سخء خؼبعىعـدض خغبغدزص دس٣صؼب( Scheffe)خسدلؽص خخعسدس

(6-14)سل عذوي

ػبطش األداء واغىن رأصري دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( ANOVA)اخزجبس زبئظ

(170=)اؼ ادلؤدلزغري رؼضي

151

خغبدطنؤ١ ٧ز٥ خشو ظدحل خظؼكو ، ( ، ؼد٣ى ، زدىسىط ، دسخعدض هد عىعؾ ، خزعذخج)

و٤دطش ظإؼنخ٤٧د ؤ١شو١ ه خذسخعدض خود خغبدطنو٧زخ شن بذل ؤ١ . ه دسخعدض هد

ه شهددش خالزعذخجص ؤو خؼبعىعـص ؤو خؽد٣ىص ؤو خغبدطنؤرب فبد شي زذسـص خألدخء وخغى

. خسدىسىط

: اخلبغخافشػخ إعبثخ

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـصه٤ص خذسخعص لى ؤشخد آسخء نبلظدجص ز صشو رخض دال ىـذظ ال

65و 62ع٤ىخض ، زن 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ) خػبربش خو٠ص دسـصؼبعن ظوضيوخغى

. ( ع٤ص 32ع٤ص ، ؤؽش ٢ 32و 65ع٤ص ، زن

واغىن األداء

احلشخ دسعبد ادلشثؼبد جمىع

خ (ف) ل

غزىي

اذالخ

افؼخ

اذالخ

اإلحظبئ

خ

زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

زن

خجمل٠ىهدض

دخخ

خجمل٠ىهدض

دخص ن 2.697 6.537 615 2 622.5 2.823 اؼب ادلزىعؾ

(6-15)سل عذوي

ػبطش األداء واغىن رأصري دسعخ حىي اعخاذس خػ دأفشا آساءافشوق ثني ذالخ( ANOVA)اخزجبس زبئظ

(170=)اؼخ اخلربحدلزغري رؼضي

152

ه٤ص خذسخعص ؤشخدسخء خود عىعؾ٠ 6.537(= ) ٠ص ؤ١( 1-65)س و٢ خعبذ عؼك

ؼبذ٤صخ يفوخػبدص غبىخظمص زدـدهن خ خؼباعغدض يفه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـصلى

ع٤ص ، زن 65و 62ع٤ىخض ، زن 62و 5 زن ، ع٤ىخض ٢5 ؤ)خو٠ص خػبربشؼبعن ظوضي خؼب٤ىسش

ذ زخو٧. 2.25 غعىي ٤ذه جدبلظد دخص نخ٠ص و٧ز٥. ( ع٤ص 32ع٤ص ، ؤؽش ٢ 32و 65

٤٧د وؤ١ ،ظسود ػبربخهت خو٠ص خذسخعصه٤ص ؤشخدزن لظدجصشو رخض دالص ب ظىـذ ال ؤ٦٣ه

. ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـص لى خجهآس زن خظدد

153

الشابعالفصن

الدراسة وتوصياتهاأهم نتائج وتوصياته

خذسخعصؤ٧ خ٤عدجؿ خؼبعوص دبمدوس : ؤوال

٠د عو زإ٣ىخم خغبىخض - ٠د عو زإ٣ىخم خغبىخض خؼبددص - ٠د عو زإ٣ىخم خغبىخض خؼبو٤ىص - ٠د عو زإ٣ىخم لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص - ٠د عو زعإؼن ه٤دطش خألدخء وخغى -٠د عو زأسخء ؤشخد خسمػ لى دسـص -

خععخذخ خغبىخض٠د عو زأسخء ؤشخد خسمػ لى دسـص ظإؼن -

ه٤دطش خغى وخألدخء

خعىطدض خودص : ؼد٣ـد

154

السابعالفصل

أهم نتائج البحث وتىصياته

أهي التائج املتعمكة مبحاور البحح : أوال

الصحة بالكطاعني احلهىو فىا يتعمل بأىاع احلىافز املكدوة لمعاومني يف املؤسشات

:تبني و البحح التائج التالة واخلاص

ودن يف خؼباعغدض شي ؤشخد ه٤ص خذسخعص ه٠ىد زإ١ خغبىخض خؼبددص ظذ زذسـص ػوص -

و٧ ظإيت يف خؼبد خألو خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص

ودن يف خؼباعغدض ظذ زذسـص ػوص صخؼبو٤ىشي ؤشخد ه٤ص خذسخعص ه٠ىد زإ١ خغبىخض -

و٧ ظإيت يف خؼبد خؽدين خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص

ودن يف ٣ددسخ د ظذ لىخض خػبذدض خإلـع٠دهصشي ؤشخد ه٤ص خذسخعص ه٠ىد زإ١ -

و٧ ظإيت يف خؼبد خؽدػخؼباعغدض خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص

املادية املكدوة لمعاومني يف املؤسشات الصحة بالكطاعني فىا يتعمل بأىاع احلىافز

:تبني و البحح التائج التالة احلهىو واخلاص

ع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ خععخذخ خغبدض خؼبدد خؼبع٠ؽ يف خألـش ٧ى خغبدض خىلذ خز ذ -

دهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص دسد ودن يف خؼباعغدض خظمص زدـ

155

ع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د ؼالؼص لىخض ددص ظذ ؤلد٣د ودن يف خؼباعغدض خظمص -

زذ خؼبىخطالض –زذ خ٤ ) وظع٠ؽ ٧ز٥ خغبىخض يف زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص

( زذ خغ٢ –

ودن يف خؼباعغدض خظمص ٣ددسخلىخض ددص ظذ طبغصع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د -

زذ خو٠ – صددش خألـش) زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص وظع٠ؽ ٧ز٥ خغبىخض يف

( خوالوخض خػبدطص زضددش خ٤عدؾ يف خو٠ –خؼبدأض –خعإن خظم –

خسمػ ه ؤ١ ٤٧د لدض دد وخلذ ال غعخذ بؿالد ودن يف خؼباعغدض ع ؤشخد -

خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص وخؼبع٠ؽ يف خوالوخض خالععؽ٤دجص

ملكدوة لمعاومني يف املؤسشات الصحة بالكطاعني فىا يتعمل بأىاع احلىافز املعىية ا

:تبني و البحح التائج التالة احلهىو واخلاص

ع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د طبغص لىخض و٤ىص ظذ ؤلد٣د ودن يف خؼباعغدض خظمص -

–دص خالععشخس يف خو٠ ) زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص وظع٠ؽ ٧ز٥ خغبىخض يف

بػدص هد –بػدص وخـسدض وهد ـذذش و٠ –خإلششخ يف خإلدخسش –بؼدسش خو٠ إل٧ع٠د

(ؤخشي شسص إلخعظدص

ودن يف خؼباعغدض خظمص ٣ددسخظذ و٤ىصلىخض عسوصع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د -

خؽبذخد –زـددض خشش ) زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص وظع٠ؽ ٧ز٥ خغبىخض يف

156

خعششك –ظىن شص خؼب٤دغص خس٤دءش –بهـدء شطص خإلششخ –غ خغـص ظى –خعزدسص

( ب٠د خذسخعدض خود –ذوسخض خعذسسص

غعخذ بؿالد ودن يف خؼباعغدض ؼالؼص لىخض و٤ىص ال ظع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د -

خعشص –عدس خود خؼبؽدرل شش خخ) و٧ خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص

(بدسخؾ خألظبدء يف ىلدض خشش –خالععؽ٤دجص

ملكدوة لمعاومني يف املؤسشات الصحة فىا يتعمل بأىاع حىافز اخلدوات اإلجتىاعة ا

:تبني و البحح التائج التالة بالكطاعني احلهىو واخلاص

خـسص ٧ خغبدض خىلذ لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص ذخػبذدض ع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ -

ؤلد٣د ودن يف خؼباعغدض خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص

ودن يف د ظذ ٣ددسخ ع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د لدض٢ ٢ لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص -

ظىن ) ػبدص يف ص خؼبشص وظع٠ؽ ٧ز٥ خغبىخض يف خؼباعغدض خظمص زدـدهن خغبى وخ

( وـىد دعشد خدطص الععخذخ يف عشخض خإلععشخلص –ظذس خذدض خؽدص

ال ظغعخذ بؿالد ٢ لىخض خػبذدض خإلـع٠دهصع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ ٤٧د ؼالؼص لىخض -

ظىن ع٢ ) ودن يف خؼباعغدض خظمص زدـدهن خغبى وخػبدص يف ص خؼبشص و٧

ظىن وعدج خؼبىخطالض –٤ؿ خشوع وخوالوخض يف خؼب٤دعسدض خإلـع٠دهص –خدص والج

( ٤ ٢ خو٠ وب٦

157

يف املؤسشات الصحة بالكطاعني لمعاومني بتأثري عاصز األداء والشمىكفىا يتعمل

:تبني و البحح التائج التالة احلهىو واخلاص

ه خقبدص خأله٠د وخذسش ،ن خضالء وخعودن خشئعدء ، خعودع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ -

. هوعى ٧ؤدخء يف خـذ سنش زذسـصظاؼش خؼبىص

، خإلدسخ ٠هد خىكص غعىيخغى خغبغ٢ يف خو٠ ، ظذشع ؤشخد خسمػ ه ؤ١ -

ظإؼن٥ ه ) يف خألدخء خعمغ٢خذخ خؼبدرل خؼب٤دعر ، ظىش٢ خػبربخض ، ذشؤمبدؽ ـذ خعغدذ

خؼبشدهش ، ظذشخؼبـىزص ، خأل٧ذخ رب، ( ءظإؼن٥ ه خألدخ) يف خغى خعمغ٢، ( خغى

خغى ظىـ٦خدءش يف خو٠ ، ظذشؤمبدؽ ـذذش ٢ خعو ، خعغدذخغبىخض خؼبو٤ىص ، ظىش

لىخض ظىشو ،خ وخالذبد٧دض خال خو٠ ظن ،خغبىخض خؼبددص ظىشخذدض ٤دعسص ، ظىخش،

. هوعى ٧ؤدخء يف سنش زذسـصظاؼش خالـع٠دهصخػبذدض

بآراء أفزاد البحح حىه درجة استخدا احلىافز فىا يتعمل :

٤٧د خععخذخ مىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص ولىخض ؤ١شو١ عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ خزىس -

. خإل٣دغؤرب فبد شي زذسـصخػبذدض خالـع٠دهص

لى ، ـدم )خىكص ٣ىمؤ١ عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ ٤٧د خظدد زن آسخء ؤشخد خو٤ص يف -

يف خـدم ز٠٤د شي خودى١ خغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص يف خععخذخظإؼن ٦ظ ( خدص ـدم

يف خـدم خودى١ؤرب فبد شي زذسـصخػبذدض خالـع٠دهص غبىخض٤٧د خععخذخ ؤ١ خغبى

. خػبدص

158

ؤرب فبد شي زذسـص خؼبددص مىخض د٤٧د خععخذخ ؤ١شو١ خإلدخسنؤ١ عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ -

. ز٠٤د عى١ زأسخجه لى خععخذخ خغبىخض خؼبو٤ىص ولىخض خػبذدض خإلـع٠دهص ١خؼبه٤ى

٤٧د خععخذخ مىخض خؼبددص ؤ١ه خذسخعدض خود شو١ خغبدطنؤ١ عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ -

ه شهددش خالزعذخجص ؤو خؼبعىعـص ؤو خغبدطنؤرب فبد شي زذسـصولىخض خػبذدض خالـع٠دهص

خععخذخيف ظإؼن ٦ ظخو٠ خؼبا٧ؤ١ ز٠٤د عى١ يف آسخجه ه خؽد٣ىص ؤو خسدىسىط

. خغبىخض خؼبو٤ىص

عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ ٤٧د خظدد زن آسخء ؤشخد خو٤ص يف ؤ١ خػبربش خو٠ص ظ ؽبد ظإؼن ه -

.خععخذخ ؤ ٣ىم ٢ ؤ٣ىخم خغبىخض

درجة تأثري عاصز الشمىك واألداء فىا يتعمل بآراء أفزاد البحح حىه:

ه٤دطش خألدخء ظإؼن دسـص لى وخإل٣دغ خزىس آسخءزن عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ ٤٧د خظدد -

.وخغى

خػبدص مخـد ويف خـدم خغبى خودن آسخءزن عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ ٤٧د خظدد -

.ه٤دطش خألدخء وخغى ظإؼن دسـص لى

ظإؼن دسـص لى خؼبه٤ن و خإلدخسن خودنآسخء زن عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ ٤٧د خظدد -

.ه٤دطش خألدخء وخغى

159

و٤دطش خألدخء ظإؼنخ٤٧د ؤ١ه خذسخعدض خود شو١ خغبدطنعؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ -

ه شهددش خالزعذخجص ؤو خؼبعىعـص ؤو خؽد٣ىص ؤو خغبدطنؤرب فبد شي زذسـصوخغى

. خسدىسىط

ظإؼن دسـص لىظسود ػبربخهت خو٠ص خذسخعصه٤ص ؤشخدزن عؼك ٢ ٣عدجؿ خسمػ ؤ١ ٤٧د خظدد -

. ه٤دطش خألدخء وخغى

161

التىصات املتعمكة بالبحح أهي : اثا

ػىء خ٤عدجؿ خيت ؤعش ه٤هد ٧زخ خسمػ ظذ خسدلؽص هذدخ ٢ خعىطدض خيت ظإ ؤ١ غعذ ٤هد يف

:خغبى وخػبدص وز خؼبهع٠ن دبفد ىػىم خسمػ ه٠ىد و٧ خؼبغحىى١ يف خـدم خظم

وخظىطد خغبدض خز ال غعخذ بؿالد و٧ ه٠ىد ٤ك خغبىخض خؼبددص زعو وخإل٧ع٠د .6

.خوالوخض خإلععؽ٤دجص

: خإل٧ع٠د زعو و٤ك خغبىخض خؼبو٤ىص ه٠ىد وخدطص ظ خيت ال ظغعخذ ه خإلؿال و٧ .3

. (بدسخؾ خألظبدء يف ىلدض خشش –خعشص خالععؽ٤دجص –خخعدس خود خؼبؽدرل شش )

خإل٧ع٠د زعو و٤ك لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص وخدطص ظ خيت ال ظغعخذ ه خإلؿال .2

ظىن –٤ؿ خشوع وخوالوخض يف خؼب٤دعسدض خإلـع٠دهص –ظىن ع٢ خدص والج : ) و٧

.( وعدج خؼبىخطالض ٤ ٢ خو٠ وب٦

ن خودن زظش خ٤لش ه٢ ؤ ـىخ٣ر خغبشص ه خؼبىخص٣ص يف خععخذخ ؤ٣ىخم خغبىخض ن صب .2

.ؤخشي ؽ خعب٤ظ و٣ىم خىكص وخؼبا٧ خو٠

.خو٠ ه بهبدد آص الععخذخ خغبىخض ذب٠ن زن خـدهن خغبى وخػبدص .5

ه خقبدص خأله٠د وخذسش ،ن خضالء وخعود، ن خشئعدء خعودخال٧ع٠د زعوضض ؿش .1

.ؼبد ؽبد ٢ ؤؼش ه٠ يف خعإؼن ه خألدخء وخغى خؼبىص

ظىط خسدلؽص زدعع٠شخسص خسمػ وخذسخعص يف ؾبدالض خغبىخض وخألدخء وخغى وؿبدوص ظـص .7

.خـدهدض خؼبخعص

161

:ادلشاعغ

٦ ، ، خ٤لد خألعدع وخأل٣ل٠ص خظددسش دبىـس 6982خالربدد خود ٤دزدض خو٠د يف خألسد١ ، .6

ه٠د١

. ، خـسوص خؽدؽص ، ربض خودن ، عسص ـشش 3227زشوط ، آ١ ، .3

، خعمض وودوس يف رب خشػد خىك ذي خودن 3227خعبشذ ، هدس ز٢ دؿ ، .2

.زششؿص ٤ـص خعبى ، سعدص دـغعن ، ـدوص ٣د خوشزص وى خأل٤ص ، خعبى

، ظ ٣لد لىخض خو٠ يف خؼبذشص خودص فىخصخض ٢ 6998خعبهين ، هسذ خهلل ع٠د١ ، .2

وـهص ٣لش خألشخد خودن هد ، دسخعص ذخ٣ص ه بدخسش ـىخصخض ـذش ، سعدص دـغعن ن

٤شىسش ، ؤدديبص ٣د وى خأل٤ص ، خشدع

، سن دءش خودن وهالعهد زدغبىخض خؼبددص وخؼبو٤ىص ، 6999خغبدسؼ ، دس٧ى ز٢ هدغ ، .5

دسخعص ظـسص ه ؤشخد خذدم خؼبذين زدشدع ، سعدص دـغعن ن ٤شىسش ، ؤدديبص ٣د

. خوشزص وى خأل٤ص

ؾبص ، 6 ، خود خسشش وخإل٣عدـص يف خؼباعغدض خودص ، ؽ 6983دس٥ ، هسذ خسدس ، .1

. خإلعظدد وخوى خإلدخسص ، ـدوص خنى ، دخس خشد١ ٤شش وخعىصن ، ه٠د١ ، خألسد١

، د بدخسش خؼبىخسد خسششص ، اعغص ؤ خشي عشصبص 3221خذر ، بزشخ٧ سؼد١ ، .7

.وخ٤شش وخعىصن

162

، خإلدخسش خؼبودطشش ، ظشصبص وشخـوص سده ؿب٠ذ سده، 3226سخظش٠د١ ، دخذ ، وآخشو١ ، .8

.خؼب٠ص خوشزص خغوىدص : وؿب٠ذ عذ هسذ خؼبعود ، دخس خؼبشخ ٤شش ، خشدع

، ، خؼبد٧ خإلدخسص خغبذؽص ، خؼبغعس ٤شش وخعىصن 6989عددل ، اخد خشخ ، وآخشو١ ، .9

.ه٠د١ ، خـسوص خؽدؽص

دـغعن بدخسش خأله٠د يف ى وخلذ، MBA ، خـسوص خغدزوص ، 3229ععشخغش ، عع٢ ، .62

.عسص ـشش

. ، خـسوص خألوذل ، عاخ وـىخذ ٠ذش خ٤دـك ، عسص ـشش 3228ععى١ ، ىسخ٣ظ ، .66

ش خو٠ وظىيبه ، عسص س٤د١ ، خـوسص خألوذل، ظ 3222عغص خإلدخسش خؼبؽ ، .63

. ٣دششو١، س٤د١

، بدخسش خؼبىخسد خسششص ، عسص س٤د١ ، خششص خؼبظشص 3225عغص خؼب٠ضو١ خإلدخسص ، .62

.خودؼبص ٤شش

. ، بدخسش خؼبىخسد خسششص ، بدخسش خألشخد دسخ خششو ، ه٠د١ 3227شدوش ، ظـ قبر ، .62

. ، خـسوص خؽد٣ص ، ظذش ششوهد طنخ ، عسص ـشش 3227ـ ، ش ، .65

، خـسوص خؽدؽص ، خغى 3222خغىخؽ ، ؿ ز٢ هىع خهلل ، . خـف ، هسذ خهلل هسذخين .61

.خع٤ل٠ ، دخس لدق ٤شش وخعىصن

وآد ، دخس خىخج ـسدهص وخ٤شش ، خإلدخسش خعو٠ص د6999٧خـى ، ٧دين هسذ خشضب٢ ، .67

. ، ه٠د١ ، خؼب٠ص خألسد٣ص خؽبدمشص

163

، ؤؼش خغبىخض ه خألدخء يف خؼب٤شأض خودص ظ٤دهدض خـ٤ص يف 6991خودجذ ، ٠د ، .68

.خوشخ ، سعدص دـغعن ن ٤شىسش ، ـدوص آ خسط ، ه٠د١

خغبىخض ه خألدخء يف خؼب٤شأض خودص ظ٤دهدض خـ٤ص يف ، ؤؼش 6991خودجذ ، ٠د ، .69

.سعدص دـغعن ن ٤شىسش ، ـدوص آ خسط ، ه٠د١ . خوشخ

، خغبىخض يف خؼب٠ص خوشزص خغوىدص ، وهذ خإلدخسش خودص ، 6983هسذ خى٧دذ ، ه ؿب٠ذ ، .32

. خشدع

خودن يف خألـهضش خغبىص زدؼب٠ص خوشزص خغوىدص، ، دوخن 6981خوذ ، ٣دطش ه ، .36

. وهذ خإلدخسش خودص ، خشدع

.، خسمػ خو٠ ، خشدع ، دخس ؤعدص ٤شش وخعىصن ( 6997) هسذخض ، رود١ ، وآخشو١ .33

. ، خإلدخسش خعشزىص خؼبودطشش ، دخس خش ، ه٠د١ 3226هشؿ ، عد عـ ، .32

. ، بدخسش خىي خودص ، دسخ ص٧شخ١ ، ه٠د١ 6991، ه٠شو ط ، ه .32

. ، بدخسش خؼبىخسد خسششص ، دخس ص٧شخ١ 6999هال ، ذين هسذ خددس ، .35

.، دسخعص ظص بطدزدض خو٠ ، حبػ ن ٤شىس ، ه٠د١ 6987وهذ خغالص وخظمص خؼبه٤ص ، .31

. 6959ظشش٢ خألو ع٤ص 6، 6229ش خشظبص خوذد خؼب٠ص خألسد٣ص خؽبدمشص ، خعبشذ .37

٤ظىس ، ه ؿب٠ذ ، سددت خإلدخسش ؤعظ ود٧ ، ؾب٠ىهص خ٤ خوشزص ، خد٧شش ، خـسوص خألوذل .38

6999 .

، خعخـؾ ع٠٤ص خؼبىخسد خسششص يف دو خػبؿ خوشيب ، ذخ ٤6982ظىس ، ٤ظىس ؤضبذ ، .39

. اعغص دخس خعر ـسدهص وخ٤شش وخعىصن عد ، خىط ،

164

.٧دش ، ص ؿب٠ىد ، بدخسش خؼبىخسد خسششص ، رخض خغالع ـسدهص وخ٤شش وخعىصن ، خىط .22

٧ـ ٧6298دش ، ص ؿب٠ىد ، خعبىخ٣ر خغىص يف خإلدخسش ، خىط ، ودص خؼبـسىهدض ، .26

ذخ بذل خإلدخسش خعشزىص ، عسص خالق ٤شش ، ٧6992ىخ٣ص ، وذ ، هع ، ه ، .23

.وخعىصن ، خىط

، ظ خؼبىك خود مىخض يف خألـهضش خغبىص خألسد٣ص ، دسخعص ذخ٣ص 6985د ، ؿب٠ذ هسذ خعدق ، .22

.دس٣ص ، ٤شىسخض خؼب٤ل٠ص خوشزص خإلدخسص ، ه٠د١

خغبىخض وهالعهد زإدخء خودن يف خؼب٤ل٠دض خظ٤دهص ، رب ٣ل 3222ى٣ظ ، هدد ، .22

.خسص يف ذ٤ص ز٤دص ، سعدص دـغعن ن ٤شىسش ، ـدوص دس ى٣ظ

35. G. England, O.Dhingra and N.Agarwal " The manager and the man

across cultural study of personal values " Minnesota : The kent stat

university press1987

36. Gordon W. Allport. ``Personality `` . ( N.Y. Holt,1973 ) .

37. John Ivancevich , Organizational Behavior and Performance , Good

Year Co.Calif.1977.

38. L.L. Cummings,Toward Organizational Behavior , Academy of

Management Review , January 1978.

39. M. Rokeach, " The nature of human values " New York : Free

press,1973

40. P. Zimbardo, E. Ebbesen and C.Maslach " Influencing attitudes and

changing behaviour " Menlo PARK : awp Company 1977

165

41. Stephen P. Robbins, " Organizational Behavior " Brentic Hall, N.J.1979

42. http://www.hr-mjtm3.com/vb/showthread.php?t=22

43. http://www.ibtesama.com/vb/showthread-t_144594.html

44. http://www.islammemo.cc/2006/10/28/4232.html 40.

http://www.naditejari.net/MQALAT-NADI-TJARI/MQALAT-

AAMAH/MOSHRAT-QIAS-ALADAA

45. http://vb.ta7a.com/t309486

166

بسم الله الرحمن الرحيم

إداسح األػبي

رخ ادلىاسد اجششخ

خحملعش.. ……………………………………ؤخ خؼبىك

خحملعشص..………………………………………ؤخيت خؼبىكص

ؤعوذ خهلل ؤودظ وزوذ،

ػن زن ؤذ ٧ز٥ خالععسد٣ص خيت مت ظظ٠٠هد ألشخع خسمػ خو٠ هبذ صبن ؤؤ١ ـر رل

وؤؼش٥ ه خألشخد ؤدخء وعىد خعمض ٢ خؼبوىدض خالصص لى

زدؼبد١ خؼب٤دعـر ( )خءش هسدسش زو٤دص و٢ مث وػن هالص٣شـى خعش زعوسحص خالععسد٣ص زوذ ش

.وعى ظى١ خؼبوىدض خيت ظذى١ هبد ىػن خغشص خعدص و٢ ظغعخذ بال ألشخع خسمػ خو٠

شدش٢ لغ٢ ظودو٣ ،،،،،

وظؼىخ زسى دج خاللعشخ،،،،،،

167

(خسد٣دض خشخظص وخىكص ) خسد٣دض خألوص :زء األوه اجل

ؤ٣ؽ رش : خعب٤ظ .6

ع٤ص ( ) : خو٠ش .3

ـدم خدص ـدم لى : ٣ىم خىكص .2

عىعؾ خزعذخج : خؼبا٧ خو٠ .2

دسخعدض هد زدشىط ؼد٣ى

هين بدخس : دسـص خىكص .5

(يف لد خىكص خإلدخسص : ) خؼبغعىي خىك .1

ذش سجظ غ ىك بدخس

ؤخشي غدهذ ذش

:ذش خػبذص يف خو٠ خغبدرل .7

ع٤ىخض( 62) و ( 5) زن ع٤ىخض( 5) ؤ ٢ :

ع٤ص( 32) و ( 65) زن ع٤ص ( 65) و ( 62) زن

ع٤ص( 32) ؤؽش ٢

168

خألعدعصخسد٣دض : الجااجلزء

ؤ٣ىخم خغبىخض خؼبددص :احملىس األوي

ضـــىافـاحل ذي االعزخذا

ال ظغعخذ ال ؤلد٣د دسد دخج٠د

صددش خألـش 6

خوالوخض خغ٤ىص 3

خوالوخض خالععؽ٤دجص 2

خؼبدأض 2

خوالوخض خػبدطص زضددش خإل٣عدؾ يف خو٠ 5

زذ خ٤ 1

خؼبىخطالضزذ 7

زذ خو٠ 8

زذ خغ٢ 9

خعإن خظم 62

169

ؤ٣ىخم خغبىخض خؼبو٤ىص : اضبينحملىس ا

ضـــىافـاحل ذي االعزخذا

ال ظغعخذ ال ؤلد٣د دسد دخج٠د دص خالععشخس يف خو٠ 6 بؼدسش خو٠ ال٧ع٠د 3 خإلششخ يف خإلدخسش 2 بػدص وخـسدض وهد ـذذش و٠ 2 زـددض خشش 5 خؽبذخد خعزدسص 1 خخعدس خود خؼبؽدرل شهش 7 خعشص خالععؽ٤دجص 8 بدسخؾ خألظبدء يف ىلدض خشش 9

بػدص هد ؤخشي شسص الخعظدص 62 ظىغ خغـص 66 بهـدء شطص خإلششخ 63 ظىن شص خؼب٤دغص خس٤دءش 62 خعششك ذوسخض خعذسسص 62 ب٠د خذسخعدض خود 65

171

لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص : اضبشاحملىس

ضـــىافـاحل ذي االعزخذا

ال ظغعخذ ال ؤلد٣د دسد دخج٠د

ظىن ع٢ خدص والج 6

٤ك خشوع وخوالوخض يف خؼب٤دعسدض خإلـع٠دهص 3

ظذن خػبذدض خـسص ودن 2

ظىن ظذس خذدض خؽدص 2

وـىد دعند خدطص الععخذخ عشخض خالععشخلص 5

ظىن وعدج خؼبىخطالض ٤ ٢ خو٠ وب٦ 1

لىخض خذدض ؤخشي شـ ربذذ٧د 7

171

ؤدخء وعى خودن يف خـدهن خغبى وخػبدص : الجالحاجلزء

ب ذي رأصري اؼبطش ازبخ ػه أداء وعىوب

األداء واغىن ازأصريذي

ن اؼش ؤزذخ ن اؼش بذل لذ داؼش اؼش اؼش ـذخ

ظذش خدءش يف خو٠ 6

ظذش خغى خغبغ٢ يف خو٠ 3

خذسش ه خقبدص خأله٠د خؼبىص 2

(ظإؼن٥ ه خغى ) خعمغ٢ يف خألدخء 2

( ظإؼن٥ ه خألدخء ) خعمغ٢ يف خغى 5

رب خأل٧ذخ خؼبـىزص 1

خعود ن خضالء 7

خعود ن خشئعدء 8

غعىي خإلدسخ ٠هد خىكص 9

ظن خ وخالذبد٧دض خال خو٠ 62

خعغدذ ؤمبدؽ ـذذش ٢ خعو 66

خعغدذ ؤمبدؽ ـذذش ٢ خػبربخض 63

خؼبشدهشظذش 62

172

ظىـ٦ خغى 62

ظىش خغبىخض خؼبددص 65

ظىش خغبىخض خؼبو٤ىص 61

ظىش لىخض خػبذدض خإلـع٠دهص 67

ظىش خذخ خؼبدرل خؼب٤دعر 68

ظىخش خذدض ٤دعسص 69

__________________________اؼشخض ؤخشي ه خألدخء وخغى خشـدء ربذذ٧د