Хичээлийн судалгаа õèéõ àðãà áàðèëûí òóõàéä

ÕÓÐÀÀÍÃÓÉÁîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûã õýðýãæ¿¿ëýõ õè÷ýýëèéã çààõ ÿâöàä õè÷ýýëèéí ñóäàëãààã õýðõýí õèéõ, õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà õèéõ, ÿâöäàà áàãø íàð õýðõýí õºãæèõ àðãûí òàëààð áè÷ñýí áîëíî. Õè÷ýýëèéí ñóäàëãààã õýðõýí ¿ð ºãººæòýé õèéõ, ñóäàëãààíààñ ãàðàõ ¿ð ä¿í, áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõ, õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíä áàãø íàðûã ìýðãýø¿¿ëýõýä ãîëëîí àíõààðñàí áîëíî..

Ò¯ËÕ¯¯Ð ¯Ã

• ʸçàé êýíêþ-/áýëòãýë ñóäàëãàà/ • Æþ㸠Êýíêþ-/Õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà/• Àðãà ç¿éãýý ñàéæðóóëàõ, áàãø õºãæèõ

ÎÐØÈË

• ªíãºðñºí õè÷ýýëèéí æèëýýñ õè÷ýýëèéí æèëèéí çîðèëòîä äýâøèãäýí õýðýãæèæ ýõýëñýí õè÷ýýëèéí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ, áàãøèéã õºãæ¿¿ëýõ, áàãøèéí àðãà ç¿éã ñàéæðóóëàõ “Õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà” ñóðãóóëèéí ¿éë àæèëëàãààíä íýâòýð÷, ò¿¿íèéã îíîâ÷òîé õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäàë ÷óõëààð òàâèãäàæ áàéíà. Ñóðãóóëèéí ò¿âøèíä “Õè÷ýýëèéí ñóäàëãààã”-ã òóñãàé òºëºâëºãºº ãàðãàí áàãø íàðûã ñóðãàæ, ýíý íü áàãø ººðºº õºãæèõ àðãà ç¿é þì ãýäýã ñýòãýëýýð õàíääàã áîëãîõ íü ÷óõàë þì.

ÓÄÈÐÒÃÀË ÕÝÑÝÃ: СÝÄÂÈÉà ÑÎÍÃÎÑÎÍ ¯ÍÄÝÑËÝË:

Багшèéí õºãæèë òºëºâøèëä íºëººëºõ¿éö õ¿÷èí ç¿éëèéí íýã íü õàìòûí ¿éë àæèëëàãàà áºãººä õè÷ýýëèéí ñóäàëãààã õèéñíýýð áàãø íàðûí àðãà ç¿éä ººð÷ëºëò ãàð÷ áàéãàà ýñýõèéã ñóäàëæ ä¿ãíýëò ãàðãàõ

СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО:

• Багш нарын арга зүйгээ сайжруулах, шинэчлэх, багшлах ур чадвараа хөгжүүлэхýä

• Сурагчдаар мэдлэг бүтээлгэх ажлыг дэмжих ñурагчдын хичээлд оролцох сонирхлыг татах

• Сàíàà÷ëàãàòàé áàãø íàðûí íýýñýí øèíý àðãà áàðèëûã á¿ãäýä òàíèóëæ õè÷ýýëäýý õýðýãëýõèéã äýìæèõ çîðèëãîòîé þì.

ÑÝÄÂÈÉÍ ÑÓÄËÀÃÄÑÀÍ ÁÀÉÄÀË

• Ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà íü ßïîíä 100-ààä æèëèéí ºìíººñ ÿâàãäàæ ýõëýí, 1990 îíä Àìåðèêèéí áàãà àíãèéí ìàòåìàòèêèéí õè÷ýýëä ÷ øèíýýð íýâòýðñýí áàéíà. Ñîíèðõîëòîé íü, Àìåðèêò õýðýãæñýíýýð óëàì áîëîâñðîíãóé áîëñîí õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû øèíý àðãà áàðèë íü îäîî áóöààä ßïîíäîî õýðýãëýãäýõ áîëñîí þì. ÌÓÁÈÑ,ÌÓÈÑ, ÁÕ-èéí “Ìýðãýæëèéí áàã” çàãâàð àéìàã ä¿¿ðýã áîëîí Ñîíãèíîõàéðõàí ä¿¿ðýã, Áóëãàí àéìàã, Çàâõàí àéìãèéí ñóðãóóëèóäàä “Õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà” õýëáýðýýð àìæèëòòàé òóðøèãäæýý. 2009 îíîîñ ÀÐ: ÝÁ ñóìûí IY ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí õýìæýýíä òóðøèãäñàí.

ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ¯Å ØÀÒ

• Ñóäàëãààíû áàã á¿ðä¿¿ëýí àæèëëàñíààðàà áàãøèéã õºãæ¿¿ëýõèéã çîðüæ áàéãàà áºãººä õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû òàëààð áàãø íàðò ñóðãàëò õèéõ, áýëòãýë ñóäàëãàà õèéõ, ñóäàëãààíû áàãèéí ¿éë àæèëëàãàà, õè÷ýýëèéí ÿâö, õýëýëö¿¿ëýã, ñàéæðóóëàëòûí õàðüöóóëàëò õèéæ ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íã òîîöîõ

ØÈÍÝËÝà ÒÀË À× ÕÎËÁÎÃÄÎË

• Õ¿íä àðãà áàðèëàà ¿ç¿¿ëýõ áîëîí õ¿íèé àðãà áàðèëûã ¿çýæ òàíèõ íü õî¸ð òàëäàà õºãæèí äýâøèõ áîëîìæèéã îëãîäîã ñàéí òàëòàé áºãººä èéìýýñ ÷ õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà ãýäýã íü òóõàéí õ¿í áîëîí îð÷èí òîéðíûõîí íü á¿ãä öóãòàà õºãæèõºä õýðýãëýãäýõ¿¿íèé à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîí õ¿¿õäèéã èë¿¿ îéëãîæ ÷àääàã áîëæ, ýöñèéí ä¿íä ýíý ãóðâûí õîîðîíäûí õîëáîî óëàì á¿ð áàò áýõ áîëæ ºãäºã þì.

ÀÍÕÀÀÐÀÕ Ç¯ÉË: ХИЧЭЭЛИЙН СУДАЛГААГ ХИЙСНЭЭР БАГШИЙГ БУС ХИЧЭЭЛ ТӨЛӨВЛӨЛТ,

СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНГ ҮНЭЛНЭ.

Àëü íýã áàãøèéí òýðã¿¿í òóðøëàãûã íýâòð¿¿ëýõ ÷ áèø, õýí íýã áàãøèéí àæëûã ä¿ãíýæ ñàéí, ìóó áàéíà ãýæ ¿íýëýõäýý áèø, õàðèí “àðãà ç¿éí õºãæèë”, “õè÷ýýëèéí õºãæèë”-èéí òàëààð ãàð÷ áàéãàà øèíý ñàíààã äýìæèõ, õàðèëöàí áèå áèåíýýñýý ñóðàëöàõ, èíãýñíýýð á¿õ áàãø íàðûí ìýðãýæèë äýýøëýõýä òóñòàé ¿éë àæèëëàãàà áîëäîã ãýäãèéã óõààðàõ. Òóðøèëò õè÷ýýëèéí ÿâöàä õè÷ýýëä àæèãëàëò õèéæ áóé áàãèéí ãèø¿¿ä áàãø áîëîí ñóðàã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä õºíäëºí㺺ñ îðîëöîõ, çààæ çºâëºõ ãýõ ìýò òîõèîëäëóóä ãàð÷ áàéñàí áºãººä èéì ¿éëèéã õèéõã¿é áàéõ ¸ñòîéã àíõààðàëäàà àâààðàé.

ªÍªªÃÈÉÍ ÑÓÐÃÀËÒÀÍÄ “ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÑÓÄÀËÃÀÀ”

• Îð÷èí ¿åä “ìýäëýã îëæ àâàõ, á¿òýýõ àðãà áàðèëûã ýçýìøèõ õýëáýðèéí õè÷ýýë”-èéã çîðèõ áîëñîí áºãººä ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéí õóâüä “ÿàâàë õ¿¿õýä òóñ á¿ð îð÷èí òîéðíûõîíòîéãîî õàðüöàõ ÿâöäàà ìýäëýã îëæ àâ÷ á¿òýýõ àðãàä ñóðàëöàõ âý?” ãýäýã ë õàìãèéí ãîë àíõààðàõ ç¿éë íü áîëæ áàéíà.Ýíýõ¿¿ ººð÷ëºëòèéã äàãàí õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíä ÷ ãýñýí “áàãø”-ààñ èë¿¿ “õ¿¿õýä”-èéã ãîë÷èëæ ¿çýõ áîëñîí. Áàãø áîë åð人 ë õ¿¿õäèéí ºñºëò õºãæëèéã äýìæèã÷ þì. “Õè÷ýýëèéã ¿çýõ ¿çýë” îð÷èí ¿åä èéì áàéãààãààñ õîéø õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû óòãà ó÷èð ÷ ãýñýí ýíýõ¿¿ ¿çëýýñ ¿¿äýëòýé

ÎÍÎËÛÍ ÕÝÑÝÃ: ХИЧЭЭЛИЙН СУДАЛГАА ГЭЖ ЮУ ВЭ?

• Багш нарын арга зүйгээ сайжруулах, шинэчлэх, багшлах ур чадвараа хөгжүүлэх судалгааны ажил юм. Нөгөө талаар:

• Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ òîãòîëöîî• Áàãøèéí àðãà ç¿éã äýýøë¿¿ëýõ òîãòîëöîî• Øèíý÷ëýëèéã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ òîãòîëöîî

юм. Õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû òàëààð ÿðèõäàà áèä ÿìàð çîðèëãîòîé âý?, ÿìàð òºðëèéí õè÷ýýë áàéõ âý?,ãýäãèéã òîäîðõîé îéëãîõã¿é áîë õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà íü óÿí õàòàí áèø õýëáýð òºäèé áîëíî.

ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÐÃÀ ÁÀÐÈË

1 ýëåìåíò: Хè÷ýýë çààã÷ áàãø

2 ýëåìåíò: Бàãø ñóðàã÷èä

3 ýëåìýíò: Áàãèéí ãèø¿¿ä

¯íäñýí ýëåìýíò

Õýëýëö¿¿ëýã

Êððèêþë

èì

Õè÷ýýë

çààõ àæèãëàë

ò õèéõ

Үйлийг хүн гүйцэтгэнэ Боловсролын шинэчлэлийн хувь заяа БАГШААС хамаарна

ХИЧЭЭЛИЙН СУДАЛГААНЫ ÀËÕÀÌ

Õýëýëö¿¿ëýã

Õè÷ýýë òóðøèëòûí

¿åèéí

Áýëòãýë

¿åèéí

ХИЧЭЭЛИЙН СУДАЛГААГ ХИЙСНЭЭР:

Áàãø íàðûí õàìòûí ¿éë àæèëëàãàà ãîëëîíî. Áàãø íàð õàìòàð÷ õè÷ýýëèéã òºëºâëºõ, çààõ, àæèãëàõ,

õýëýëöýõ, ¿íýëýõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâàãäàíà Õàìòàð÷ àæèãëàëò, ñóäàëãàà õèéíý. Õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà íü áàãø íàð óð ÷àäâàðàà äýýøë¿¿ëýõ,

õ¿¿õäýä èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé, ºãººæòýé ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõýä òóñàëíà.

ßëãààòàé àíãè, ÿëãààòàé ìýðãýæëèéí áàãø íàð õàìòðàí õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà õèéæ áîëîõ áºãººä ýíý íü õè÷ýýëèéí ãàäààä, äîòîîä èíòåãðàö õèéõýä òóñàëíà.

ªºð ººð ñóðãóóëèóäûí áàãø íàð ìºí õàìòðàí õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà õèéæ áîëíî.

ХИЧЭЭЛД ХЭН АЖИГЛАЛТ ХИЙХ ВЭ?

• Хичээлийн судалгааны багийн гишүүд хичээл заах багшèéí хичээлд ажиглалт хийнэ.

• Сургуулийн удирдлагын багаас• Сургуулийн багш нараас• Өөрийн болон бусад сургуулийн багш нараас• Их дээд сургуулийн мэргэжлийн багш нараас• Их дээд сургуулийн зөвлөх багш нараас• Тухайн мэргэжлийн мэргэжилтэн• Бусад

ÞÓÃ ÀÆÈÃËÀÕ ÂÝ?

Áàãøèéí ¿éë àæèëëàãàà• Àðãà ç¿é (ñóðàã÷äûí ìýäëýã á¿òýýõýä äýìæëýã áîëæ áàéãàà ýñýõ)• Ãàðãàæ áóé àëäàà (îíîëûí, ¿ã õýëëýãèéí, ...)• Ñóðàã÷èäòàé õàðèëöàæ áóé õàðèëöàà• Õóãàöàà (ñóðàã÷äàä áîäîõ, òàéëáàðëàõ, ººðèéí ñàíàëàà ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ çýðýã• õàðèó ¿éëäýë õèéõ õóãàöàà ºã÷ áàéãàà ýñýõ)• Ñàìáàð àøèãëàëò, õºòëºëò (ñóðàã÷äûã ñóðàõ ÷àäâàðò ÷èãë¿¿ëýí õºòºëæ áàéãàà ýñýõ) Ñóðàã÷èéí ¿éë àæèëëàãàà• Ãàðãàæ áóé àëäàà (îíîëûí, ¿ã õýëëýãèéí, ...)• Ñîíèðõîë òàòñàí ¿éë, àñóóëò, õàðèóëò• ªìíºõ òºñººëºë• Äýâòýð õºòëºëò• Òóñãàé áà åðºíõèé ÷àäâàð ãýõ ìýò Ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í• Ñóðàã÷äûí ñóðàëöàõóéä äýìæëýã áîëæ áàéãàà ýñýõ• Øààðäëàãà õàíãàæ áàéãàà ýñýõ ãýõ ìýò• Õè÷ýýëèéí åðºíõèé çîõèîí áàéãóóëàëò• Òóõàéí ñóðãóóëèéí ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãàà ãýõ ìýò.

ХЭРХЭН ЯАЖ АЖИГЛАЛТ ХИЙХ ВЭ?• Õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû áàãèéí ãèø¿¿ä õýðõýí àæèãëàëò

õèéõ äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëòàà óðüä÷èëàí õèéñýí áàéíà.• Õè÷ýýëä àæèãëàëò õèéõ çîðèëãî, çîðèëòîî çºâ îéëãîñîí

áàéõ (ýíý íü áàãøèéã áèø õàðèí òóõàéí õè÷ýýëèéí äèäàêòèê àðãà ç¿éã ¿íýëíý ãýäãèéã óõààðàõ øààðäëàãàòàé)

• Õè÷ýýëä àæèãëàëò õèéõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòýý òîäîðõîé áîëãîñîí áàéõ (ÿìàð òºðëèéí õè÷ýýë âý? ÿìàð àðãà ç¿éãýýð áîëîâñðóóëàãäñàí õè÷ýýë âý? ãýäãýýñýý õàìààð÷ àæèãëàëò õèéõ ºíöºã, ¿ç¿¿ëýëò íü îíöëîã ÿëãààòàé áàéííà.

• Õè÷ýýëèéã õýí, õýí õýðõýí áàðèìòæóóëàí àâ÷ ¿ëäýõ ìåíåæìåíòýý õèéñýí áàéõ

¯ðãýëæëýë...

• Õè÷ýýë òºëºâëºëòèéíõºº äàãóó ÿâæ áàéãàà ýñýõýä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëàõààñ èë¿¿òýéãýýð

• (õè÷ýýëèéí êèððèêþëèìýýñ àíõààðàë òàòñàí ç¿éëñèéã òýìäýãëýõ), õè÷ýýëèéí àìüä ÷àíàð áóþó õ¿¿õäýý àæèãëàõ, õ¿¿õä¿¿äèéí õàíäëàãà áàéäëààñ õàìààðàí õè÷ýýë õýðõýí ººð÷ëºãäºæ áàéãàà çýðãèéã àæèãëàõ

• Õè÷ýýëä àæèãëàëò õèéõ ¿åäýý õè÷ýýëèéí ÿâöûí òýìäýãëýë õºòëºõ

• Àæèãëàã÷èä õè÷ýýëä ¿íýëãýý ºãºõ õóóäñûã õè÷ýýë àæèãëàõ ÿâöàä õºòëºõã¿é áàéõ

¯ðãýëæëýë

• Âèäåî áè÷ëýã õèéõ (õè÷ýýëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ñààä áîëîõã¿é áàéõ)

• Çóðàã àâàõ (õè÷ýýëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ñààä áîëîõã¿é áàéõ)

• Õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà õèéõ ¿åäýý âèäåî áè÷ëýãèéã ÷àíàðòàé õèéæ áàðèìòæóóëàí àâ÷ ¿ëäâýë

• äàðàà íü áè÷ëýãýý ¿çýí õè÷ýýëèéí àíàëèçèéã äàõèí ãÿðõàé õèéõ á¿ðýí áîëîìæòîé áîëîõ þì.

ÍÝà ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÕÓÂÜÄ ÆÞè ÊÝÍÊÞ ÕÈÉÕÄÝÝ ÄÀÐÀÀÕ ÁÀÉÄËÀÀÐ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÄÀÃ. ¯¯ÍÄ:1

• Ñóðãóóëèéí òºëºâëºãººíä äóðüäñàíû äàãóó ýðò ìýäýýëýë àâ÷ õè÷ýýë çààõ áàãø íàðûã ñîíãîæ, õè÷ýýëýý áýëòãýäýã.

• Æþ㸠êýíêþ õèéõ ¿åä õè÷ýýë çààõ áàãø íàðûã ñîíãîæ, ýäãýýð áàãø íàð íü ê¸çàé êýíêþ õèéí æþ㸠êýíêþä áýëòãýäýã.

• Тºëºâëºãººíä çààñàí ºäºð ñîíãîãäñîí áàãø íàð õè÷ýýëýý ÿâóóëæ, ìýðãýæëýýñ ¿ë õàìààðàí áóñàä á¿õ áàãø íàð õè÷ýýëä ñóóäàã.

• Áàãø íàð òóñ á¿ðäýý àæèãëàëò õèéæ, õè÷ýýëèéí äàðàà õè÷ýýëèéí õýëýëö¿¿ëýã õèéãääýã.

• Õè÷ýýë çààñàí áàãø íàð õè÷ýýëèéã õýðõýí òºëºâëºñºí, õè÷ýýëèéã õýðõýí ÿâóóëñàí, òºëºâëºëò áà õýðýãæèëò õýðõýí óÿëäñàí òàëààð òàíèëöóóëäàã.

• Îðîëöîã÷èä ñóóñàí õè÷ýýëèéíõýý òàëààð ñàíàë áîäëîî èëýðõèéëæ, õ¿¿õäèéã õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éòýé õîëáîîòîé øèíý ñàíààíóóäàä òºâëºðºí àñóóäàëä õàíääàã.

• Àñóóëò, õàðèóëò ÷ºëººòýé ÿâàãäàæ õàðèëöàí òóðøëàãàà ñîëèëöîíî.• Æþ㸠êýíêþãèéí ¿ð ä¿íã ä¿ãíýñíýýð ¿éë àæèëëàãàà äóóñäàã.

ХИЧЭЭЛИЙН СУДАЛГААНЫ ХАМРАХ ХҮРЭЭ:

• Ìýðãýæëèéí áàãø íàðûí õ¿ðýýíä• Ñóðãóóëèéí õ¿ðýýíä• Õºðø ñóðãóóëèóäûí õ¿ðýýíä• Ñóì, ä¿¿ðãèéí õ¿ðýýíä• Àéìàã, íèéñëýëèéí õ¿ðýýíä

СУДЛААЧ БАГИЙН ҮҮРЭГ

• Хичээлийн бэлтгэлийн судалгааг хамтран хийх • Хичээлийн ажиглалт хийж тэмдэглэл хөтлөх• Алдааны шинжилгээн дээр хамтран ажиллах • Хичээлийн хэлэлцүүлгийг хамтран явуулах• Тухайн хичээлийн судалгаан дээр үндэслэн дараагийн

алхмыг тодорхойлох • Багш, сурагчдын бүтээлийн үзэсгэлэн гаргах ажлыг

зохион байгуулах• Хичээлийн явцын видео бичлэг, зураг авалтыг

зохицуулах, сан бүрдүүлэхэд анхаарч ажиллах

АЖИГЛАГЧ БАГШИЙН ҮҮРЭГ

• Хамтарч хичээлийн бэлтгэл хийх буюу хичээлийн төлөвлөлттэй танилцах

• Үнэлгээний хуудастай танилцах хөтлөх• Хичээл заагч багшид тусалж хамтран ажиллах• Хичээлд тодорхой үүрэгтэйгээр ажиглалт хийх• Хичээлийн хэлэлцүүлэгт оролцож санал бодлоо

солилцож, харилцан суралцах• Өөрийн сургалтын үйл ажиллагаанд тусгаж ажиллах

 

ХИЧЭЭЛ ЗААГЧ БАГШИЙН ҮҮРЭГ

• Сурагчдаас өөрийн үгэлгээний судалгаа авах • Сурагчдын өөрийн үнэлгээнд анализ хийж дүгнэлт гаргах

түүний мөрөөр ажиллах • Багийн гишүүдтэй хамтарч ажиллах• Ээлжит хичээлийн бэлтгэлийг бүрэн хангахад анхаарч ажиллах• Хичээлийг удирдан зохион байгуулах• Нэгж хичээл бүрийн дараа өөрийн үнэлгээний хуудсыг хөтөлж

өөрийнхөө хичээлд үнэлгээ өгөх• Өөрийн хичээлийн үнэлгээний бүх хуудастай танилцаж,

дүгнэлт хийж ажиллах

ХИЧЭЭЛ ЗААХ • Х¿¿õä¿¿äèéí ºìíºõ òºñººëºë äýýð òóëãóóðëàí øèíý

õè÷ýýëèéã ÿâóóëàõ íü ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä ýåðãýýð íºëººëíº.

• Òóõàéëáàë, Хè÷ýýëèéã çààõäàà áàãø ýõëýýä ñóðàëöàã÷äûí өмнө ¿çñýí ìýäëýã äýýð òóëãóóðëàí àñóóæ ÿðèëöàí õè÷ýýëèéí ñýäýëæ¿¿ëýëòèéã ãàðãàíà. Õýðâýý ñóðàã÷èä мэдэхгүй áîë äºõ¿¿ëýõ àñóóëò òàâèí ºìíºõ ìýäëýãèéã íü ñýðãýýíý. Äàðàà íü áàãø øèíý õè÷ýýëä îðæ àæèãëàëò õèéëãýí ÿðèëöóóëíà. Åð íü áàãø õè÷ýýëýý òºëºâëºõ人 ñóðàëöàã÷äûíõàà ºìíºõ ìýäëýã ýçýìøèëòèéí ò¿âøèíã çàéëøã¿é ìýäýæ áàéõ õýðýãòýé.

Õè÷ýýëèéí äàðàà

Áàãèéí ãèø¿¿ä

Òóðøèëò õè÷ýýëèéí

¿ð ä¿íã òîîöîõ

Òóðøèëòûí ÿâöàä

ñóðàã÷èä ãàðñàí

ººð÷ëºëòèéã òîîöîõ

Öààøèä àíõààðàõ ç¿éëèéã

òîäîðõîéëîõ

Òóðøèëòûí ÿâöàä

áàãøèä ãàðñàí

ººð÷ëºëòèéã òîîöîõ

ХИЧЭЭЛИЙН ХЭЛЭЛЦҮҮЛГИЙГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ

• Õè÷ýýëä ÿâöûí ¿íýëãýý ä¿ãíýëò ºãñºíèé äàðàà õè÷ýýëèéí õýëýëö¿¿ëãèéã çîõèîí áàéãóóëíà.

• Áàãèéí àõëàã÷ “Õè÷ýýëèéí õýëýëö¿¿ëãèéí òýìäýãëýë õºòëºõ” õóóäñûã õºòëºõ ãèø¿¿íèéã óðüä÷èëàí òîâëîñîí áàéõ ¸ñòîé. Ýíýõ¿¿ õóóäñûã ã¿éöýä õºòëºõ íü õè÷ýýëèéí àðãà ç¿éã äàõèí ñàéæðóóëàõàä ÷óõàë õóâü íýìýð áîëîõ ó÷ðààñ àëü áîëîõ á¿ðýí áè÷èæ òýìäýãëýõ íü ç¿éòýé. Òóðøèëòûí ÿâöàä ýíýõ¿¿ õóóäñûã äóòóó õºòºëæ áàéñàíòàé õîëáîãäîí òîäîðõîé áýðõøýýë¿¿ä ¿¿ñэх

• Õýëýëö¿¿ëýã õèéõýä õýí ÿìàð äàðààëëààð îðîëöîõûã òîãòîîõ íü ÷óõàë áàéäàã. Õàìãèéí îíîâ÷òîé áàéæ áîëîõ äàðààëàëûã ¿ç¿¿ëëýý.

ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÕÝËÝËÖ¯¯ËÝà ÕÈÉÕ ÅЪÍÕÈÉ ÄÀÐÀÀËÀË

Áàãèéí àõëàã÷ õýëýëö¿¿ëãèéã òóõàéí õè÷ýýëèéí õóâüä õàìãèéí ¿ð àøèãòàé, îíîâ÷òîé àñóóäëààð ÷èãë¿¿ëæ, çîõèîí áàéãóóëàõ õýðýãòýé.

1. Õè÷ýýë çààñàí áàãø

2. Áàãèéí ãèø¿¿ä

3. Áàãèéí àõëàã÷

ÑÀÍÀÌÆ:

Хýëýëö¿¿ëýãò îðîëöîæ áóé áàãèéí ãèø¿¿ä áàãøèéã ø¿¿ìæëýõ ñýòãýëãýýãýýð õàíäàõ, õè÷ýýëèéã èíãýæ çààâàë ç¿ãýýð áàéñàí áîëîâ óó ãýõ ìýò òóõàéí ¿åä òºðñºí ñýòãýãäëèéí ÷àíàðòàé ñàíàë ø¿¿ìæ, äàâõàðäñàí ñàíààã äàâòàí õýëýõ, òóõàéí õè÷ýýëèéí àðãà ç¿éã õýðõýí ñàéæðóóëàõ àðãà çàìûã ¿ë ýðýëõèéëýõ ãýõ ìýò.

Õàìãèéí ñ¿¿ëä íü àæèãëàëò õèéõ õ¿ì¿¿ñ þóã àíçààð÷ õàðàõ ¸ñòîé òàëààð òîâ÷ òàíèëöóóëúÿ .

 1. Õè÷ýýëèéí çîðèëãî èëýðõèé áàéñàí ýñýõ, ìºí áèåëýãäñýí ýñýõ2. Áàãøèéí àñóóëò áîëîí òàéëáàð îíîâ÷òîé áàéñàí ýñýõ3. Õè÷ýýëèéí àãóóëãûã çºâ ñîíãîñîí ýñýõ.4. Õ¿¿õäèéí õàðèóëò á¿ðèéã àíãèëæ, îíîâ÷òîé àøèãëàæ ÷àäñàí

ýñýõ.5. Öàã õóâààðèëàëò.6. Õ¿¿õäýýð õèéëãýñýí ¿éëäýë á¿ð òîäîðõîé çîðèëãîòîé áàéñàí ýñýõ.7. Õ¿¿õýä á¿ðò õ¿ð÷ àæèëëàñàí ýñýõ.8. Õ¿¿õäýýñ ãàðàõ áîäèò ñàíààã òºëºâëºæ ÷àäñàí ýñýõ.9. Õ¿¿õýä õîîðîíäûí õàðüöàà10. Õ¿¿õäýä áîäîõ öàã õàíãàëòòàé îëãîæ áàéñàí ýñýõ.

Ñóäàëãàà1: Áàãø íàðûí õè÷ýýë òºëºâëºëòèéí ÷àíàðûí ñóäàëãàà /Ñóäàëãààã áàãà àíãèéí Y àíãèéí ìàòåìàòèêèéí õè÷ýýëèéí “Ìàãàäëàë”ñýäâýýð áîëâñðóóëñàí íýãæ õºòºëáºðèéí ÷àíàðò õèéñýí /

Áàãø íàð áèå äààí ãàíöààð

áîëîâñðóóëñàí õºòºëáºðèéí ÷àíàð

Õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû áàãèéí

áîëîâñðóóëñàí õºòºëáºðèéí ÷àíàð

76%

93%

68%

87%

Áýëòãýë ¿åèéí ñóäàëãàà

Õè÷ýýëèéí òºëºâëºëò, áîëîâñðóóëàëò

Äààëãàâàð áîëîâñðóóëàëò

ßâöûí ñóäàëãàà • Ñóäàëãàà 2: Òóðøèëò õè÷ýýëèéí ÿâöàä áàãø ñóðàã÷äàä

äàðààõ ººð÷ëºëò àæèãëàãäñàí þì.• Äàâóó òàëûí ñóäàëãàà: /ñóäàëãààã äîîðõ àñóóëãààð

àæèãëàã÷èä, áàãø íàðààñ àâñàí/

0%

20%

40%

60%

80%

100%

65%86% 97%

67%98% 98%

70%97%

ªìíº

Äàðàà íü

Ä¿ãíýëò /àñóóëãûã íýãòãýõýä/

• Ñóðàã÷èä áèå äààæ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ õàíäëàãàòàé áîëñîí• - Ñýäýëæ¿¿ëýëò õèéãäñýí õè÷ýýë íü õ¿¿õäèéí ñîíèðõëûã ºðí¿¿ëæ

èäýâõèòýé îðîëöóóëñàí• - Èäýâõèã¿é ñóðàã÷äûã æèãä îðîëöóóëàõûí òóëä áèå áèåíäýý

øààðäëàãà òàâüæ æèíõýíý áàãààð àæèëëàñàí• - Áàãø çàðèì õè÷ýýëä àæèãëàëò òóðøèëòûã çºâ ÷èãë¿¿ëæ àñóóëò

îíîâ÷òîé áàéñàí.• - Áàãøèéí ÿðèà îðîëöîî áàãàñàæ, ñóðàã÷äûí èäýâõèòýé ¿éë

àæèëëàãàà äàâàìãàéëàõ áîëñîí• - Ñóðàã÷èä õàìòðàí àæèëëàõ ÷àäâàðò ñóðàëöñàí áà áóñäàä ÿðüæ,

áóñäûãàà ñîíñîæ ñóðñàí• - Ñóðàã÷äàä ãàðñàí äýýðõ ýåðýã ººð÷ëºëò¿¿ä íü áóñàä õè÷ýýëä ÷

îðîëöîõ îðîëöîîíä øóóä íºëººëæ áàéñàí íü áàãø íàðò òîä àæèãëàãäñàí.

Ñóäàëãàà 3: Òóðøèëò õè÷ýýëèéí ÿâöàä áàãø ñóðàã÷äàä äàðààõ ººð÷ëºëò àæèãëàãäñàí þì.

• Ñóë òàëûí ñóäàëãàà: /ñóäàëãààã äîîðõ àñóóëãààð àæèãëàã÷èä, áàãø íàðààñ àâñàí/

• Ñóë òàëóóäûí òàëààð ñàíàë ä¿ãíýëòýý áè÷íý ¿¿?• Ä¿ãíýëò: • - Çàðèì ñóðàã÷èä õè÷ýýëä îðîëöîõã¿é áàéäàë àæèãëàãäñàí• - Çàðèì õè÷ýýëä áàãøèéí ÿðèà äàâàìãàéëæ ñóðàã÷äûí ¿éë

àæèëëàãàà áàãà áàéñàí• - Ýõíèé 1, 2-ð õè÷ýýëä ñóðàã÷èä àæèãëàëò òóðøèëò õèéæ

ñóðààã¿é, ãàðãàñàí ä¿ãíýëò íü îíîâ÷òîé áèø• - Õ¿¿õýä á¿ðèéí èäýâõèéã ºðí¿¿ëæ õè÷ýýëä òàòàí îðîëöóóëàõ

áàéäàë äóòàãäàëòàé• - Ñóðàã÷äûí õýðýãöýý, ñîíèðõîëä òóëãóóðëàí õè÷ýýëýý çîõèîí

áàéãóóëàõ• - Ñóðàã÷èä ýõíèé ¿åä áèåý èõ õÿíàæ áóðóó áàéõ âèé ãýñýí

àéäàñ, áîëãîîìæëîëòîé áàéñàí.

Ñóäàëãàà 4: Òóðøèëò õè÷ýýëèéí ÿâöàä áàãøèéí àðãà ç¿éä ãàðñàí ººð÷ëºëòèéí ñóäàëãàà: /íèéò 15 áàãø áàãèéí

áóñ àæèãëàã÷ààð îðîëöñîí áà òýäíýýñ àâñàí ñóäàëãàà/

Àðãà ç¿é, ñýòãýëãýýíèé

ººð÷ëºëò

Îíîëûí ìýäëýã íýìýãäñýí

Çîõèîí áàéãóóëàõ ÷àäâàð íýìýãäñýí

0.00%

20.00%

40.00%

60.00%

80.00%

100.00%

120.00%

80.00% 82.00% 81.00%

97.40% 91.20% 92.00%

Áàãøèéí àðãà ç¿éí õºãæèëä ãàðñàí ººð÷ëºëòèéí øóãàì

Òóðøèëòààñ ºìíº Òóðøèëòûí ÿâöàä

Ä¿ãíýëò: • - Áàãøèéí òàéëáàð ÿðèà áàãàñàæ õ¿¿õäýä ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé

èëýðõèéëýõ áîëîìæ îëãîõîä èë¿¿ àíõààðäàã áîëñîí• - Ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í áýëòãýæ, õýðýãëýõ ÷àäâàð ºññºí• - Áàãø òóðøèëò õè÷ýýëèéí äèäàêòèê àëõìóóäûã ¿ð ä¿íòýé çîõèîí

áàéãóóëàõ ÷àäâàð íýìýãäñýí• - Áàãøèéí ç¿ãýýñ ñóðàã÷äàä òàâèõ àñóóëòàä àíõààð÷ àëü áîëîõ

íýýëòòýé àñóóëòûã òàâüæ áàéñàí.• - Õè÷ýýëèéí äàðààõ õýëýëö¿¿ëãèéí ¿åä áàãø íàð áèå áèåíýýñýý

ñóðàëöàõ õàíäëàãà äýýøèëñýí• - Áàãøèéí áàãøëàõ àðãà ç¿é ñàéæèð÷ ñýòãýëãýýíä ººð÷ëºëò ãàðñàí• - Ãýðèéí äààëãàâàð á¿òýýë÷ýýð ºãºõ áîëñîí• - Áàãøèéí òóõàéí ñýäýâòýé õîëáîîòîé îíîëûí ìýäëýã äýýøèëñýí• - Áàãø ñóðàã÷äûí áîëîí ñóðàã÷äûí õîîðîíä ýåðýã õàðèëöàà áèé áîëæ

ñóðàã÷èä èäýâõèòýé áîëñîí.

Õè÷ýýëèéí äàðààõ ñóäàëãàà Ñóäàëãàà 5: Òóðøèëò õè÷ýýëèéí ¿ð ä¿íä /äàðàà/

áàãøèä ãàðñàí ººð÷ëºëò¿¿ä: Áàãø íàðààñ ÿðèëöëàãûí àðãààð àâñàí ñóäàëãàà

• Õè÷ýýëä óðüä÷èëàí áýëòãýæ, áýëòãýëèéã óëàì èë¿¿ ñàéòàð õàíãàõ áîëñîí

• Õàìòûí ¿éë àæèëëàãàà íü íýìýãäýæ, áèå áèåíýýñýý ñóðàëöàõ áîëñîí.• Ñóðàã÷äûã õýðõýí ñýäýëæ¿¿ëýõýä èë¿¿ àíõààðàõ áîëñîí• Ñýäýâ áîëîí õè÷ýýë õîîðîíäûí çàëãàìæ óÿëäàà õîëáîîã àíõààðàõ áîëñîí• Ñóðãàëòûí àðãóóäûã õîñëóóëàí õýðýãëýæ àðãà ç¿éã òóðøèæ,

õè÷ýýëäýý á¿òýýë÷ýýð õàíäàõ áîëñîí• Ñóðàã÷äààð ìýäëýã á¿òýýëãýýä çîãñîõã¿é, òýäíèéã èë¿¿ îéëãîæ

ìýäýðäýã áîëñîí• Õè÷ýýëèéí àãóóëãàà ºäºð òóòìûí àìüäðàëòàé õîëáîí çààõàä

èë¿¿ àíõààðäàã áîëñîí• Ãàðûí äîîðõ ìàòåðèàë àøèãëàí õè÷ýýëýý ÿâóóëàõ áîëñîí• Õýëýëö¿¿ëãèéí ä¿íä ººðèéí àðãà ç¿éä ä¿ãíýëò õèéäýã áîëñîí  

Ñóäàëãàà 6: Òóðøèëò õè÷ýýëýýð ñóðàã÷äàä ãàðñàí ººð÷ëºëò

• /Ñóäàëãààíä 24 áàãø õàìðàãäñàí áà àñóóëãûí àðãààð àâñàí/• Áàãààð àæèëëàõ ÷àäâàðòàé áîëæ ñóð÷ ìýäýõèéí òºëºº ìýðèéõ áîëñîí• Ñóðàã÷èä áàãøààñàà àéæ ýìýýëã¿é, äîòíî õàðèëöàæ, ÷ºëººòýé

ñàíàë áîäëîî èëýðõèéëýõ áîëñîí• Àëèâàà ç¿éëèéã ñîíèðõîõ, òàíèí ìýäýõ õ¿ñýë íü çàðèì ñóðàã÷äàä

èë¿¿ ºðíºñºí• Õè÷ýýëä õàíäàõ õàíäëàãà ººð÷ëºãäñºí• Ñóðàëöàõ èäýâõ ñîíèðõîë íü äýýøèëñýí• Îëæ àâñàí ìýäëýãòýý ä¿í øèíæèëãýý õèéæ ìýäëýãýý õàìòðàí

á¿òýýõýä ñóðàëöàæ ýõýëñýí• ªºðèéí áîäëîî ººðèéí ¿ãýýð èëýðõèéëýõ ÷àäâàð íü ñàéæèðñàí• ªºðèéí áîëîí áóñäûí ñóë òàëûã àæèãëàí ìýäýð÷ áóñäàä ýåðýãýýð

íºëººëºõ, õè÷ýýëýý äàâòàõ, ñóðàõ õ¿ñýë ýðìýëçýë íýìýãäñýí

Ñóäàëãààíû àæëûí ä¿ãíýëò

• “Õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà õèéõ àðãà áàðèëûí òóõàéä”- ñýäâýýð

ñóäàëãààíû àæèë õèéñíýýð äîîðõ ä¿ãíýëòýíä õ¿ðëýý. Õè÷ýýëèéí

ñóäàëãàà íü áàãø íàð ºäºð òóòàì õè÷ýýëýý ñàéæðóóëàõ õàìãèéí ãîë

õýðýãë¿¿ð áºãººä áàãøèéã àæëûí áàéðàíäàà õºãæèõºä ÷èãëýääýã íü

ñóäàëãààíààñ õàðàãäëàà.

• Áàãø íàðûí õè÷ýýë òºëºâëºëòºä õàðüöóóëñàí ñóäàëãàà õèéñíýýð

õè÷ýýëèéí áýëòãýëèéã áàãààð õàìòàð÷ õèéõ, õè÷ýýëèéí áýëòãýë

¿åèéí ñóäàëãààã õèéõ íü ¿ð ä¿íòýéã õàðóóëëàà.

• Áàãø íàð áàã á¿ðä¿¿ëýí àæèëëàæ, õè÷ýýëä ñóäàëãààòàé

õàíäñàíààð áàãøèéí àðãà ç¿éä íààøòàé ººð÷ëºëò ãàð÷ áàéíà.

• Ñóäàëãààò õè÷ýýëèéã çààñíààð ñóðàã÷äûí èäýâõè ñàéæèð÷ îðîëöîî

íýìýãäëýý.

...• Áîäèòîîð õýðýãæèæ áàéãàà õè÷ýýëèéí ñóäàëãààíû òºðë¿¿äýä

õàðüöóóëàëò õèéæ òóðøñàíààð ñóäàëãààò õè÷ýýëèéí à÷

õîëáîãäëûã èëð¿¿ëñýí.

• Áîëîâñðîíãóé áîëæ ñàéæèðñàíû íýã æèøýýã äóðüäâàë, íýã èæèë

õè÷ýýëèéí àãóóëãààð îëîí óäàà äàâòàæ õè÷ýýëèéí ñóäàëãàà

õèéñíýýð òýð áîëãîíä çààõ àðãàà óëàì ñàéæðóóëàõ áîëîìæ

á¿ðääýãèéã èëð¿¿ëæ ÷óõàë÷ëàõ áîëñîí ÿâäëûã õýëæ áîëíî.

• Ýöýñò íü õýëýõýä áàãø á¿ð ñàéõàí õè÷ýýëèéã çààõ áóñ ¿ð

ºãººæòýé “Ñàéí õè÷ýýëèéã áýëòãýí çààõûã óðüòàë áîëãîõ ¸ñòîé

áºãººä ñàéí õè÷ýýë ãýæ ñýòãýëä õîíîãøñîí õè÷ýýëèéã õýëäýã áàéíà.

• Áàãø õ¿íèé ãàðò ýðäýíýñèéí ÷óëóó öóãëàð÷ ¿íýò ýðäýíý áîëîí ãÿëáàäàã. Ò¿¿íèé èä øèäòýé ãàðò ÿìàð ÷ ¿íý öýíýã¿é ç¿éë àëìàñ ýðäýíý áîëíî. ßìàð ÷ ¿éëäâýð ò¿¿í øèã õóðäàí, ñèñòåìòýé àæèëëàæ ÷àäàõã¿é Óóëçàæ ó÷èðñàí çóó çóóí õ¿íä íýãýí çýðýã ñýòãýëèéí ãýðýë ãýãýýãýý òóñãàí, òýäíèé áèå ñýòãýëèéã ººð÷ëºõ àâüÿàñ áàãøààñ ººð õýíä ÷ çàÿàãààã¿é þì.

Íîì ç¿é • Õè÷ýýëä ìîíèòîðèíã õèéõ çºâëºìæ ÆÀÉÊÀ• Ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷ ñýòã¿¿ë 1972/3,4 äóãààð,1988/4,5

äóãààð • Áîëîâñðîë ñóäëàëûí ñýòã¿¿ë¿¿ä 2009• Íýýëòòýé ñóðãóóëü ñýòã¿¿ë• Áàãø ñýòã¿¿ë 2012/ • Ëàâàé ÌÓÁÈÑ YI áîòü ÓÁ 2011 • Ëàâàé ÌÓÁÈÑ YII áîòü ÓÁ 2011 • Æàäàìáàà Á. Íàð áàãø áîëîâñðîëûí èðýýä¿é ÓÁ 2005 • Æàäàìáàà Á., ªëçèéáàÿð Ð. ×àäðààáàë Ø., Ýðäýì

øèíæèëãýýíèé àæèë ÿâóóëàõ òóõàéä Ëàâàé ñýòã¿¿ë ¹4 ÓÁ 2009

АНХААРАЛ ТАВЬСАНДБАЯРЛАЛАА.