ХҮҮХДИЙН ЭРҮҮЛ МЭНД, СЭТГЭЛЗҮЙН ЭМГЭГТ НӨЛӨӨЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛ, ШИЙДВЭРЛЭХ ГАРЦ

НА магистр Б.Хашчулуу

ХҮҮХЭД БА ШИЙДЭЛ

эрдэм шинжилгээний илтгэл

“Өглөө” муск

Бүтээсэн он: 1968 онБүлгийн тоо: 10 /хар,цагаан/Ерөнхий найруулагч: Д.ЖигжидЗохиогч : Л.Ванган , Ч.ЧимидСүхбаатар – Ц.Дашнамжил

Хураангуй: Нийтийн үйлчилгээ ялангуяа кино үзвэрийн үйлчилгээнд

мөрдөгдөж буй олон улсын /АНУ/ үнэлгээ - насны ангилал манай орны нөхцөлд

хэрэгжиж буйгаа байдал, дотоод гадаад кинонд насны ангилалыг тодорхойлсон

байдалд нэр бүхий үзвэрийн газруудын зарлалын самбарт үнэлгээ хийсэн ба монгол

улсад мөрдөгдөж буй хүүхэд хамгааллын эрхзүйн зарим баримт бичгүүдтэй

харьцуулан судалсан байна.

Түлхүүр үг: насны ангилал буюу рейтинг, кино үзвэрийн газар, медиа, кино

контент , хууль, эрхзүйн баримт бичиг.

Нийгмийн өөрчлөн байгуулалтаар эрх чөлөө, олон ургалч үзэл санаа нэрийн дор

мэдээллийн аюулгүй байдал лебаральчлагдаж байна.

Энэ нь сэтгэхүй, зан төлөвийн хувьд бүрэн төлөвшиж амжаагүй бага болон өсвөр

үеийнхний хувьд (зөвхөн) сэтгэцийн эмгэгийн талаар тоо, стандарт бүртгэх

хэмжээнд нөлөөлж байгаа нь медиа орчны (сэдвийн хүрээнд кино бүтээлийн

тухайд авч үзлээ) хэрэглээнд бүхий л талаар анхаарч судлах цаг ирснийг харуулж

байна.

Ялангуяа хүүхэд хамгааллын асуудал салбар дундын бус бүхэл салбар бодлого

болж буй өнөө үед онцгойлон анхаарах шаардлагатай байна.

1895 онд ах дүү Люмьер Парисын үзэгчдэд “Ла Сиотод галт тэрэг ирсэн нь”

хэмээх анхны кино үзвэрээ толилуулснаас хойш кино урлаг өнөөдөр эдийн

засгийн үр өгөөжийн хувьд асар өндөр болжээ. Харьцуулж үзвэл Дэлхийн ДНБ

ний 1/4 ийг үйлдвэрлэдэг АНУ-д ДНБ-ий 5 % ийг кино үйлдвэрлэл эзэлж байна.

Эдийн засгийн даяаршлын дүнд улс үндэстнүүдийн соёлыг хувь хүн, иргэн бус

медиа урлаг түгээн дэлгэрүүлж байна.

Хөгжингүй орнуудын хувьд кино урлаг нь соёлын тусгай бодлого болон хөгжиж

байна. Жишээлбэл Солонгосын кино давалгаа

“Бүх урлагын дотроос хамгийн чухал нь кино урлаг”

В.И.Ленин.

Судалгаа - ДЭМБ

• ДЭМБ-аас 2003 онд эмхэтгэн гаргасан “Насилие и его влияние на здоровье

Доклад о ситуации в мире” судалгааны товхимолын 2-р бүлэг “Залуучуудын

асуудал” нь “Залуучуудад нөлөөлж буй ОНМХ-ийн хүчирхийлэл” бидний

өнөөдрийн сэдэвт зориулагджээ.

• ОНМХ-ийн шинэ төрөл нь цахим тоглоом интернэт болон видео юм. / ДЭМБ.

(2003) Соёлын хүчин зүйлсийн нөлөө, Залуучуудын асуудал х 40/

• Сүүлийн 40 гаруй жилийн судалгааны дүнд ОНМХ ба хүчирхийлэх зан үйлд

хамаарал байгааг тогтоосон ба харамсалтай нь энэ талаар нарийн тоон

мэдээлэл судалгаа өнөөг хүртэл алга байна.

Хүчирхийлэл хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөлөл учруулах бүхий л ойлголтыг багтаан үзнэ.

Дэлхийн Эрүүл Мэндийн

Байгууллагаас хүчирхийлэл

нь дараах 4 төрлийн хүнд

бөгөөд насан туршийн үр

дагавартай

Гэмтэл бэртэл тахир дутуу болох

Халдварт бус өвчлөл

Сэтгэцийн эрүүл мэнд ба сэтгэцэд нөлөөлөх эм бэлдмэл

Нөхөн үржихүйн болон бэлгийн боловсрол

• 2016 оны 2 сарын 1 нд ДЭМБ-аас улс орнуудын ЗГ-т хандан өсвөр

үеийнхнийг тамхины хорт зуршлаас сэргийлэхийн тулд кинонд тамхидалтын

үзэгдэл гаргуулахгүй байхыг уриалсан.

• «По нашей статистике в 53% из 6174 фильмов, которые оценивались с мая

2007 по май 2015 года, содержалось не менее одного эпизода курения. Из них

73% фильмов получили индекс R (лица, не достигшие 17-летнего возраста,

допускаются только в сопровождении одного из родителей или законного

представителя) или NC-17 (лица младше 18 лет на фильм не допускаются),

21% — индекс PG-13 и 6% — индекс PG» МРАА

АНУ-ын MPAA байгууллагаас гаргасан рейтинг буюу насны ангилал

General audiences буюу насны хязгаарлалт байхгүй

Рarental guidance suggested буюу эцэг эхийн зөвшөөрөл.

Рarents strongly cautioned буюу эцэг эх зайлшгүй анхааруулдах ёстой

Restricted 17 нас хүрээгүй хүүхдүүдэд эцэг эх болон асран хамгаалагчийн зөвшөөрлөөр үзнэ

no one 17& under admitted. 17 болон бага насны хүүхдүүдэд хориглосон

«Американские фильмы смотрят

во всем мире, поэтому

модернизация системы

возрастных рейтингов США,

направленная на то, чтобы убрать

курение из фильмов для молодежи в

США, позволит защитить

молодых людей во всем мире»,

Калифорнийн Их Сургуулийн

профессор Стэнтон Гланц

«Фильмы, свободные от курения»

АНУ-ын бага дунд боловсролын тогтолцоо

Боловсрол Анги Нас

Бага

цэцэрлэг 5–6

1 6–7

2 7–8

3 8–9

4 9–10

5 10–11

Дунд

6 11–12

Junior highschool7 12–13

8 13–14

Ахлах

9 14–15

Senior highschool

10 15–16

11 16–17

12 17–18

General audiences буюу насны хязгаарлалт байхгүй

Рarental guidance suggested буюу эцэг эхийн зөвшөөрөл.

Рarents strongly cautioned буюу эцэг эх зайлшгүй анхааруулдах ёстой

Restricted 17 нас хүрээгүй хүүхдүүдэд эцэг эх болон асран хамгаалагчийн зөвшөөрлөөр үзнэ

no one 17& under admitted. 17 болон бага насны хүүхдүүдэд хориглосон

Боловсролын тогтолцоо ба Рейтинг /АНУ/

Боловсрол Анги Нас

Бага

цэцэрлэг 5–6

1 6–7

2 7–8

3 8–9

4 9–10 5 10–11

Дунд

6 11–12

Junior high school

7 12–13

8 13–14

Ахлах

9 14–15

Senior high school

10 15–16

11 16–17

12 17–18

ОХУ-ын бага дунд боловсролын тогтолцоо

6 хүртэлх насны хүүхдүүдэд зориулсан

6 болон түүнээс дээш насны хүүхдүүдэд зориулсан

12 болон түүнээс дээш насны хүүхдүүдэд зориулсан

16 болон түүнээс дээш

18 болон түүнээс дээш

Боловсрол Анги Нас

Бага

цэцэрлэг 6–7

1 7–8

2 8–9

3 9–10

4 10–11

Дунд

 

5 11–12

6 12–13

7 13–14

8 14–15

9 15–16

Ахлах 10 16–17

11 17–18

Монгол улсын бага дунд боловсролын тогтолцоо

хүмүүнлэг, ардчилсан, тасралтгүй, бүх нийтэд хүртээмжтэй байх бөгөөд

үндэсний болон хүн төрөлхтөний соёл иргэншлийн үнэт зүйлс, дэвшилт өв

уламжлал, шинжлэх ухаанд тулгуурлана;

•12 жилийн тогтолцоотой ЕБС-д 6 настай элсэж

– бага боловсролыг 11 нас буюу 5-р анги,

– дунд анги 15 нас буюу 9-р анги,

– ахлах анги 18 нас буюу 12-р анги дүүргэж эзэмшдэг.

•9-р анги буюу дунд анги төгсгөснөөр суурь боловсрол (бүрэн бус дунд), 12-р

анги буюу ахлах анги төгсөж бүрэн дунд боловсрол эзэмшинэ.

Иргэний эрхзүйн чадамж

•Иргэний эрхзүйн чадамжгүй иргэн 7 хүртэлх насны хүүхэд •Иргэний эрхзүйн зарим чадамж 7-14 хүртэл насны хүүхэд •Иргэний эрхзүйн бүрэн бус чадамж 14-18 насны хүүхэд

“Хүүхэд долоо ба түүнээс дээш настай бол асрамжийн асуудлыг шийдвэрлэхэд

түүний саналыг харгалзан үзнэ.” Гэр бүлийн тухай

хууль

“Баяр наадмын хурдан морийг 7-гоос дээш насны хүүхэд унах бөгөөд ослын

даатгалд даатгуулсан байна ” Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль

Боловсрол ба Эрхзүйн тогтолцоонд насны байдал

Боловсрол Анги Нас Эрхзүйн чадамж

Бага

цэцэрлэг 5–6Эрхзүйн чадамжгүй

1 6–7

2 7–8

Эрхзүйн зарим чадамж

3 8–9

4 9–10

5 10–11

Дунд

6 11–12

7 12–13

8 13–14

9 14–15

Эрхзүйн бүрэн бус чадамж Ахлах

10 15–16

11 16–17

12 17–18

Монголыг томоохон үзвэрийн газруудад гарч буй киноны рейтинг

№ Тэнгис кино театр Rottentomatoes.com

Киноны нэр Насны ангилал Статус Насны ангилал

1 XXX Pg-13 Гарч байгаа Pg-13

2 The great wall 13+ Pg-13

3 Assissins creed 13+ Pg-13

4 Sing Бүх нас Pg

5 Passengers Pg-13 Pg-13

6 Приусны босс Бүх нас  

7 Амьдралоги Бүх нас  

8 Рэкет 13+  

9 Аз жаргал Бүх нас  

10 Сайн аав Бүх нас  

1 The batman lego movie Бүх нас Удахгүй гарах Pg

2 Rings 13+ Pg-13

3 The last face Pg-16 R

4 Bauty and beast Pg Pg-13

5 Spider man Бүх нас NR

6 Despicable me Бүх нас NR

7 Resident evil Pg-13 R

үргэлжлэл

№ Өргөө кино театр Rottentomatoes.com

Киноны нэр Насны ангилал Статус Насны ангилал

1 Сайн аав Pg Гарч байгаа  

2 XXX Pg Pg-13

3 Приусны босс Pg  

4 The great wall Pg Pg-13

5 Амьдралоги Pg  

6 La la land Pg Pg-13

7 Sing Pg Pg

8 Aз жаргал Pg  

1 Fifty shades darker Pg Удахгүй гарах R

2 Rings Pg Pg-13

3 John wick Pg R

4 A monster call Pg Pg-13

5 Resident evil Pg R

“Аз жаргал” мускТэнгис кино театрт гарч буй насны ангилал БҮХ НАС

ОНМХ болон медиа орчин дах хүүхэд хамгааллын хуулиас

• Эцэг, эх, асран хамгаалагч гэр бүлийн орчинд, багш, сургуулийн ажилтан

сургуулийн орчинд, хуулиар үүрэг хүлээсэн төрийн байгууллага, хуулийн

этгээд  бусад орчинд өөрсдийн эрх, үүргээ хэрэгжүүлэх замаар хүүхдийг

түүний хөгжил, эрүүл мэнд, хүмүүжил, төлөвшилд, сөрөг нөлөө үзүүлэхүйц

тоглоом мэдээ, мэдээлэл зар сурталчилгаа, цахим сүлжээнээс хамгаална.

• Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, цагдаагийн төв байгууллага  хүүхдийн

хөгжил, эрүүл мэнд, хүмүүжил, төлөвшилд сөрөг нөлөө үзүүлэхүйц тоглоом,

мэдээ, мэдээлэл, зар сурталчилгаа, цахим сүлжээнээс хүүхдийг хамгаалах

талаар зөвлөмж, зааварчилгааг олон нийтэд тогтмол мэдээлж, үйл

ажиллагаанд нь хяналт тавьж ажиллана. /Хүүхэд хамгааллын тухай/

үргэлжлэл

• кино, хувцасны загвар өмсөх үзүүлбэр, урлаг, спортын тоглолт, уралдаан,

тэмцээн, гар утас, бусад шинэ технологи, ханын болон гудамжны самбар,

зурагт хуудас, зар чимэглэл, зорчигчийн тийз ашиглах болон бусад биет

байдлаар сурталчлахыг хориглоно.

• хүүхдэд тамхи татахыг зааж сургах, өөгшүүлэхийг хориглоно./Тамхины

хяналтын тухай хууль/

• тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхэд шаардагдах мэдлэг, дадлага, туршлагын

төвшинг бууруулж буюу өсгөж сурталчлахыг хориглоно./Зар сурталчилгааны

тухай/

үргэлжлэл

• Телевизүүд Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны 2015 оны 15 тоот

тогтоолын хавсралтын дагуу “Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт, нөхцөл

шаардлага” Нэвтрүүлгийн агуулгад насны ангилал тогтоож, түүнийг таних

тэмдэг, тэмдэглэгээг стандартад заасны дагуу зурагтын дэлгэц дээр үзүүлнэ.

Олон нийтэд нэвтрүүлгийн насны ангиллын тэмдэг, тэмдэглэгээг

сурталчилж, таниулна

• Хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр хүчирхийлэл, аллага хядлага, садар самуун,

гэмт хэрэг үйлдэхийг өөгшүүлэн сурталчилсан, гэмт хэрэг үйлдэх аргыг

нарийвчлан харуулсан нийтлэл, нэвтрүүлэг хийхийг хориглоно. /Гэмт хэргээс

урьдчилан сэргийлэх тухай/

ДҮГНЭЛТ

• Киноны албан ёсны рейтинг үнэлгээг дотоодын зах зээлд өөрчлөн нэрлэх

байдал түгээмэл байна. Ингэхдээ Нэгдүгээрт агуулгын хувьд буюу PG

ангилалыг бүх насныханд гэсэн тайлбартай тавих, R ангиалалыг PG-13 эсвэл

PG-13 ангилалыг PG гэж нэрлэх Хоёрдугаарт олон улсын ангилалыг

өөрчилсөн стандарт бус үнэлгээ 13+, PG-16 гэх мэт үнэлгээ ашиглаж байна.

• Садар самуунтай тэмцэх хуулийн хүрээнд эротик болон порнограф дүрслэл,

агуулга бүхий кинонд хатуу цензур тогтоож байгаа /контент үзүүлэгч нар/

хэдий ч хүчирхийлэл, зүй бус үг хэллэг, тамхидалт бүхий кино контентүүдэд

адил шаардлага тавихгүй ерөнхий байна.

үргэлжлэл

• Дотоодын ихэнх кино Бүх насныханд гэсэн ангиалалаар гарч байгаа боловч

танилцуулга болон трейлир нь насны ангилал зайлшгүй шаардлагатайг

харуулж байна. Тухайлбал “Аз жаргал” “Приусны босс” уран сайхны

кинонууд нь агуулгын хувьд хүнд сэдэвтэй байна. Мөн 18+ гэсэн

тэмдэглэгээнд ямар контентийг хамруулж үзэж байгаа нь ойлгомжгүй байна.

• Дээрх үзвэрийн газруудад гарч буй киноны насны ангилалыг монгол улсад

мөрдөгдөж буй хууль тогтоомжид нийцүүлсэн эрхзүйн баримт алга байна.

Зохицуулж байгаа эрхзүйн актууд нь ерөнхий хуулийн хүрээнд дурьдагдсан

байна.

ЗӨВЛӨМЖ

• Кино үзвэрийн газрууд телевиз кабелийн сувгаар гарч буй кино контентүүдэд

монгол хүүхдийн нас, сэтгэхүйн онцлог болон одоо мөрдөгдөж буй хууль

тогтоомжид нийцүүлсэн насны ангилал буюу рейтингийг боловсруулж нэг

ижил стандартаар мөрдүүлэх

• Гадаадын болон дотоодын кино контентүүдэд насны ангилал буюу рейтинг

тогтоох эрх бүхий байгууллагыг Нийслэлийн Соёл Урлагын газар болон Гэр

бүл, Хүүхэд, Залуучуудын хөгжлийн газрын дэргэд байгуулах. Энэ тал дээр

олон нийтийн хяналт үнэлгээг сайжруулахад иргэний нийгмийн

байгууллагуудыг чадваржуулах, гэрээлэн гүйцэтгүүлэх

үргэлжлэл

• Цахим тоглоом болон медиа контентүүдийн агуулга, үр нөлөөнд өсвөр, бага

насныхны дунд судалгаа явуулах, телевиз, суваг болон үзвэрийн газаруудад

гарч буй кино контентүүдэд хяналт, мониторинг хийх, бодлогын судалгаа

явуулах

• Хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд зориулсан мэдээллийн аюулгүй байдлын талаар бие

даасан хуулийг боловсруулахад, олон нийтийн анхаарал дуу хоолойг нэгтгэн,

иргэний нийгмийн байгууллагаар дамжуулан эрх баригчдад хүргэх,

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА.