TEMA:BAZAT E GJENETIKES MODERNE BAZOHEN NE PUNEN E GREGOR MENDELITLloji I veprimtarise:Raport

PlaniObjektivat: Hartojme nje raport ne grup duke u mbeshtetur nga te dhenat ne internet.

Gjejme programin me kete permbajtjeOrganizimi me anetaret e grupitHartimi I raportitPrezantimi I raportitDrejtimi I punes:Organizimi I grupitDiskutimiHartimi dhe aprovimi I projektit Esi Kocaj

Brian DushkuElbasan me:28.02.2011

Gregor Mendel…!! Gjenetika moderne filloi me punën e Gregor

Mendelit, i cili formuloi bazën e koncepteve të trashëgimise.

Gregor Mendel ishte biolog dhe një prift austriak. Më 1856 filloi duke punuar me kryqëzimin disa bizeleve qe i kishte mbjellur ne kopshtin e manastirit. Ai i përmblodhi këto eksperimente ne tre ligje, qe sot njihem me emrin Ligjet e Mendelit. Babai i shkencës, siç quhet ndryshe edhe Mendeli (Johann Gragor Mendel) lindi në Heizendorf më 22 korrik 1822. Bbai ishte një veteran lufte, ndërsa e ëma ishte e bija e një kopshtari. Famolja e Mendelit jetonte duke punuar një ngaster toke. Fëmijërinë e tij Mendeli e kaloi në varfëri. Nga familja e tij ai arriti te marre njohuri te mira mbi mbjelljen e frutave, gjë qe e lidhi atë edhe me profesore qe e edukuan Mendelin ne drejtimin shkencor. Me 1843 Mendel futet ne manastirin agustian Konigskloster afër Brunn-it. Ne manastir ai mbajti edhe e mrin Gregor.

  TRASHEGIMIA. TEORITE DHE LIGJET E SAJ.THELBI I ZBULIMEVE TE LIGJEVE TE TRASHEGIMISE.  Çdo qënie e gjallë ka tipare dalluese

individuale.Çdo njeri,me përjashtim të binjakëve monozigot, ndryshon nga të tjerët ;e njëjta gjë mund të thuhet për të gjitha gjallesat. Dimë gjithashtu se të gjitha qëniet e gjalla kur riprodhohen japin vetëm pasardhës të llojeve përkatëse e kurrsesi të llojeve të tjera.Këta pasardhës paraqesin gjithmonë tipare të kombinuara të prindërve të tyre.Pra,mund të themi me bindje të plotë se tiparet individuale trashëgohen nga prindërit.Vetia e të gjitha qënieve të gjalla për të ndryshuar prej prindërve quhet ndryshueshmëri,ndërsa aftësia e tyre për të tejçuar tiparet dhe ndryshimet te pasardhësit quhet trashegueshmëri.

GJENETIKA ËSHTË SHKENCA QË STUDION MËNYRËN DHE MEKANIZMAT E TRANSMETIMIT DHE TË NDRYSHIMIT TËTIPAREVE TEK PASARDHËSIT.KONCEPTI THEMELOR I GJENETIKËS ËSHTË QË TRASHËGIMI I KËTYRE TIPAREVE KONTROLLOHET NGA FAKTORËT E TRASHËGIMISË QË QUHEN GJENE.MEKANIZMAT E PËRÇUARJES SË TIPAREVE NGA PRINDËRIT TE PASARDHËSIT JANË TË NDËRLIKUARA.MENDELI ZBULOI LIGJSHMËRINË E TRASHËGIMIT TË TIPAREVE.NË EKSPERIMENTET E TIJ ZGJODHI SI PRINDËR PËR KRYQËZIM INDIVIDË QË KISHIN TIPARE ALTERNATIVE DHE QË U TAKONIN LINJAVE TË PASTRA.SI OBJEKT PËR EKSPERIMENTET E TIJ ZGJODHI BIZELEN-NJË BIMË VETËPLLENUESE,TEK E CILA STUDIOI MËNYRËN E TRASHËGIMIT PËR SHTATË ÇIFTE TIPARESH ALTERNATIVE.INDIVIDI QE RRJEDH NGA KRYQËZIMI I DY PRINDËRVE QË NDRYSHOJNË PËR NJË OSE MË SHUMË TIPARE QUHET HIBRID.PROCESI I KRYQËZIMIT TË INDIVIDËVE ME TIPARE ALTERNATIVE,PËR TË PËRFTUAR PASARDHËS ME TIPARE TË REJA QUHET HIBRIDIZIM.PRINDËRIT SHËNOHEN ME GËRMËN P (PARENS = PRIND)SEKSI FEMËR SHËNOHET ME SHENJËN ♀SEKSI MASHKULL SHËNOHET ME SHENJËN ♂KRYQËZIMI SHËNOHET ME  X.HIBRIDET SHËNOHEN ME GËRMËN F (FILIUM = BIR) DHE PËRKATËSISHT F1 - BREZI I PARË; F2 - BREZI I DYTË ; F3 - BREZI I TRETË ;ETJ.DY FORMAT ALTERNATIVE TË NJË GJENI QUHEN ALELE.PËRBËRJA GJENETIKE E NJË INDIVIDI,PRA,PËRMBAJTJA ALELIKE QUHET GJENOTIP.FORMA ME TË CILËN SHFAQET GJENOTIPI (NGJYRA E LULEVE,FORMA E FARAVE,ETJ.) QUHET FENOTIP (PHAINO = PAMJE E JASHTME E INDIVIDIT) .

1.NGA KRYQEZIMI I LINJAVE TE PASTRA PERFTOJME PASARDHES 100% HETEROZIGOTE.(ZOTERIMI I TIPAREVE)

2.NGA KRYQEZIMI I PRINDERVE HETEOZIGOTE PERFTOJME PASARDHES NE RAPORTIN 3:1 KU 3 JANE DOMINANTE DHE 1 RECESIV.(VECIMI I TIPAREVE)

3.NGA KRYQEZIMI I PRINDERVE PER 2 TIPARE PERFTOOJME PASARDHES NE RAPORTIN 9:3:3:1 (KODOMINANCA)

                                    KodominancaKur alelet e një gjeni nuk mbizotërojnë ndaj njëri- tjetrit shfaqet një dukuri e re që quhet kodominancë  (bashkëzotërim). Që manifestohet me shfaqje të ndërmjetme të tipareve.Në gjëndje heterozigote shfaqet një tipar i ndërmjetëm.Alelet dhe tiparet në këtë tip trashëgimie quhen alele dhe tipare kodominante (bashkëzotëruese).Aleli vdekjeprurës quhet alel letal. Kur gjeni letal është reçesiv ai mund ta shprehë informacionin e tij vetëm në gjëndje homozigote. Kur gjeni letal është dominant ai shprehet dhe në gjëndje homozigote dominante dhe në atë heterozigote.

TIPARET QE MENDELI MORI NE SHQYRITM TEK BIZELJA…!!

Mendeli kryqezon lulen e bimes se bizeles per tiparin ngjyre e lules.

KRYQEZIMI PER TIPARIN “NGJYRE E LULES”

Tipari ngjyre e verdhe e lules (dominant_) YTipari ngjyre jeshile e lules (recesiv) yGjenotipi:YY homozigote(dominant) yy homozigote (recesive)Fenotipi:

YY ngjyre e verdhe e lules. yy ngjyre jeshile e lules.

VERDHE X VERDHE                 F1 GJENERATA E 13/4 VERDHE : ¼ JESHILE    F2 GJENERATA E 2

RRJETA PENET PER KRYQEZIMIN E MESIPERM…!Gametet ½ Y ½ y½ Y ¼ YY ¼ Yy½ y ¼ Yy ¼ yy

¾ te verdha ; ¼ jeshile ose 3 te verdha 1 jeshile

Por gjate kryqezimit mund te ndodhe dhe crossingover (anglishtja- kryqkembim).Shkembimi I pjeseve mes kromozomeve quhet krosingover dhe eshte nje burim I rendesishem I larmise gjenetike sepse formon kombinime te reja alelesh.

Ne zinxhirin gjenetik ,ndodhen te shperndara rreth30-40-mije gene njerezore,domethene te gjitha udhezimet qe cojne ne” krijimin” dhe mbajtjen ne jete te cdo ekzistence njerzore.Nje gjen I vetem mund te kete 700 kombinacione. Nje tjeter zbulim i papritur eshte se shumica e geneve tona ka pamjen e nje mozaiku (tullave).Keto gene”pa vazhdushmeri” kane gjatesi qindra mijera bazash por pjasa funksionale,d,m,th ajo qe sjell informacionin,ka nje gjatesi mesatare vetem prej dhjet mije bazash.Imagjinoni D.N.A-ne tuaj si nje tren gjigand me miliona vagone(gene),nga te cilat vetem 40 mije prej tyre mund te transportojne pasagjere(informacion gjenetik).

PUNOI:1. ESI KOCAJ 2.BRIAN DUSHKU KLASA E 10-TE SHKOLLA “ARIANITI” ELBASAN ME: 28.02.2011

Biologji