SIÊU ÂM CƠ-XƯƠNG -KHỚP

BS Trương Thị Thanh Thủy

NỘI DUNG Ưu điểm của siêu âm so với XQ trong chẩn đoán

các bệnh lý Cơ –xương khớp Chẩn đoán các bệnh lý của :

- Xương: u xương, viêm xương - Cơ : U cơ, Rách cơ Viêm cơ, abcess cơ - Gân : .Viêm gân . Đứt gân - Dây chằng :.Viêm dây chằng . Đứt dây chằng - Bao hoạt dịch : Viêm mạn,viêm cấp, biến chứng - Khớp : Viêm khớp, tràn dịch khớp

ƯU ĐIỂM CỦA SIÊU ÂM

XQ : Đối với chẩn đoán thương tổn của mô mềm ,XQ chỉ đánh giá sự thay đổi về hình dạng ,kích thước ,không chi tiết

Siêu âm: cho thấy chi tiết những tổn thương viêm ,đứt từng phầnhoặc toàn phần của các phần mềm .

SIÊU ÂM XƯƠNG

Độ hồi âm, mẫu hồi âm Giới hạn Đường bờ, tính chất xâm lấn Doppler

U XƯƠNG LÀNH TÍNH

XƯƠNG BÌNH THƯỜNG

U XƯƠNG ÁC TÍNH

K THẬN DI CĂN XƯƠNG

K PHẾ QUẢN DI CĂN XƯƠNG

K VÚ DI CĂN XƯƠNG

U SỤN XƯƠNG

VIÊM XƯƠNG Phản ứng viêm Dày màng xương Tụ dịch và viêm mô mềm lân cận Có thể thấy ổ apxe mô mềm lân cận

ÁP XE QUANH MÔ MỀM SÁT MÀNG XƯƠNG

GÃY XƯƠNG

SIÊU ÂM CƠ 1.Gi¶I phÉu - Nguyªn uû, ® êng ®i, b¸m tËn . - H×nh th¸i : g©n c¬, bông c¬ - CÊu tróc: sîi c¬- bã c¬- c¬ + ph©n c¸ch gi÷a sîi c¬ : bao sîi + ph©n c¸ch gi÷a thí c¬ : bao bã c¬ -m¹c x¬ mì + ph©n c¸c gi÷a bã c¬ : bao c¬- m¹c, c©n + kiÕn tróc thí c¬: 1 thí, 2 thí, vßng - NghiÖm ph¸p ®éng : co-gi·n

2.Kü thuËt kh¸m : - §Çu dß : 5MHz – 7,5 MHz –12MHz ,

Doppler . - Tói ®Öm ( water bag ) - MÆt c¾t däc – mÆt c¾t ngang - NF : + §Ì Ðp + Dynamic + So s¸nh 2 bªn

II.KỸ THUẬT KHÁM VÀ HÌNH ẢNH SIÊU ÂM BÌNH THƯỜNG

3.Gi¶I phÉu häc S.A- MÆt c¾t däc : cÊu tróc nÒn GHA

víi c¸c bao th¬ c¬ THA ph©n bè hîp l u vµo c©n=> h×nh ¶nh l«ng vò .

- MÆt c¾t ngang : cÊu tróc nÒn GHA xen kÎ c¸c chÊm THA

- NF ®éng : c¬ bÞ ®Ì Ðp=> THA

4.BÖnh lý : 4.1.DËp n¸t c¬ : - C¬ chÕ: chÞu

lùc trùc tiÕp nÒn x ¬ng cøng, th ¬ng tæn m¹ch.

- HASA: gi¸n ®o¹n 1 vïng c¬ kÌm h×nh ¶nh tô m¸u .

4.2.Viªm c¬ . -LS: s ng, nÒ ,nãng

®au. -Hasa: + G® ®Çu : thí sîi c¬

THA, v¸ch x¬ mì dµy vµ mê nh¹t nhoµ vµ GHA=> t ¬ng ph¶n gi÷a thí c¬ vµ v¸ch thí c¬ gi¶m . KÝch th ¬c c¬ t¨ng.

+ G® sau : tô mò , vâ dµy .

U LÀNH TÍNH: U MỠ

MYXOMAS

U ÁC TÍNH: LYMPHOMA

LIPOSARCOMA

SARCOMA

DI CĂN CƠ

K THẬN DI CĂN CƠ

U HẮC SẮC TỐ DI CĂN CƠ

DỊ VẬT TRONG CƠ

4.2.R¸ch c¬ do c¨ng 4.2.1.C¨ng gi·n kÐo

dµI-C¬ chÕ : c¬ chØ bÞ

c¨ng ®Õn giíi h¹n ®µn håi => tuy mÊt chøc n¨ng nh ng kh«ng cã ®iÓm ®au

- SA : tuy kh«ng cã gi¸n ®o¹n thí c¬ nh ng c¸c thí c¬ ph×nh to .

4.2.R¸ch c¬ do c¨ng 4.2.2.R¸ch c¬ : - R¸ch tõng phÇn : gi¸n ®o¹n 1 vïng c¬ kÌm tô

dÞch m¸u. - R¸ch toµn phÇn: gi¸n ®o¹n toµn bé bÒ dµy c¬

, hai ®Çu c¬ co rót l¹i

Siªu ©m g©n 1.Gi¶I phÉu: -G©n cã bao g©n : + Bã sîi collagen + Bao g©n : 2 líp , gi÷a 2 líp cã líp dÞch

máng b«i tr¬n . - G©n kh«ng cã bao : + bã sîi . + Líp m« lk dµy bao quanh + M« lk láng lÎo xung quanh

2.kü thuËt - Ph ¬ng tiªn : . §Çu dß th¼ng : 7,5-12 MHz . Doppler -Kü thuËt kh¸m : .C¾t ngang .C¾t däc . .NF ®éng . .so s¸nh2 bªn

ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY

long head of the biceps tendont•CẦN DI CHUYỂN CÁC MẶT CẮT ĐỂ NHẬN RA RÃNH GÂN CƠ NHỊ ĐẦU,NƠI BÁM CỦA CƠ NHỊ ĐẦU

ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY CẮT DỌC

long head of the biceps tendon

3.Gi¶I phÉu siªu ©m:

- MÆt c¾t däc : + NhiÒu ® êng THA

m¶nh xong xong hay ®an xen nhau .

+ Líp dÞch máng quanh bã g©n / g©n cã bao g©n .

- MÆt c¾t ngang : + H×nh oval , trßn

THA víi ® êng bao dµy vµ THA h¬n

4.BÖnh lý : 4.1.G©n cã bao : 4.1.1.Viªm - CN : vßng dÞch trèng

©m bao quanh bã sîi (bÒ dµy dÞch > ® êng kÝnh bã g©n ).

- CD : 2 líp dÞch // bã g©n

+ G® cÊp :bã sîi kh«ng t¨ng kÝch th íc .

+ G® m¹n : t¨ng kÝch th íc bã g©n

ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY

long head of the biceps tendont•CẦN DI CHUYỂN CÁC MẶT CẮT ĐỂ NHẬN RA RÃNH GÂN CƠ NHỊ ĐẦU,NƠI BÁM CỦA CƠ NHỊ ĐẦU

ĐẦU DÀI GÂN CƠ NHỊ ĐẦU CÁNH TAY CẮT DỌC

long head of the biceps tendon

4.BÖnh lý : 4.2.G©n kh«ng cã

bao : 4.2.1.Viªm : -C¬ chÕ : chÊn th

¬ng lËp ®i lËp l¹i. - Hasa : + G©n t¨ng kÝch

th íc kÌm GHA khu tró hoÆc toµn bé

+ Kho¶ng c¸c gi÷a c¸c sîi réng

+ HiÖn diÖn nh÷ng nèt GHA trong g©n .+ Tæ chøc mì ,lk quanh g©n trë nªn ph¶n øng viªm : dµy, THA, dÞch .+ H×nh ¶nh c¸c sîi vÉn nguyªn vÖn . + G® m¹n : v«i , gai x ¬ng ë n¬I b¸m g©n .

1. ĐỨT GÂN: ĐỨT GÂN HOÀN TOÀN: -SA :

1. DÀY LÊN KHÔNG ĐỀU CỦA GÂN CƠ 2. Ổ DỊCH MÁU GIẢM HỒI ÂM(HOẶC CỤC MÁU

ĐÔNG) NẰM GIỮA PHẦN ĐỨT ,HOẶC MÔ CƠ BỊ U HẠT(GRANULOMATOUS TISSUE)DỰA VÀO GĐ TỔN THƯƠNG.

3. TRƯỜNG HỢP PHẪU THUẬT XƯƠNG GÃY MỞ THÁO RA HOÀN TOÀN :CÓ THỂ THẤY ĐƯỢC VỚI VÙNG TĂNG ÂM Ở TRUNG TÂM VÀ BÓNG LƯNG BẨN

ĐỨT TỪNG PHẦN: -SA:

1. HÌNH ẢNH VÙNG GIẢM HỒI ÂM TRONG BỤNG GÂN ,HOẶC NƠI GÂN BÁM VÀO

2. VỚI ĐẦU DÒ 7.5-10 MH CÓ THỂ THẤY ĐƯỢC CÁC SỢI GÂN.

3. CẦN XOAY ĐẦU DÒ THEO 3 CHIỀU ĐỂ KHẲNG ĐỊNH LÀ ĐỨT GÂN HOÀN TOÀN HAY KHÔNG

4. TC CHÍNH: -VÙNG GÂN MỎNG VÀ KHÔNG LIÊN TỤC

-VÙNG TĂNG ÂM Ở TRUNG TÂM DO SỰ CO RÚT Ở 2 ĐẦU GÂN ĐỨT

Siªu ©m tói ho¹t dÞch 1.Gi¶I phÉu: 2 lo¹i -THD kh«ng th«ng

th ¬ng : ®a sè, n»m xen gi÷a c¸c cÊu tróc chuyÓn ®éng. cÊu t¹o lµ bao kÝn bªn trong cã Ýt dÞch b«I tr¬n .

-THD th«ng th ¬ng : Ýt , th«ng th ¬ng víi khoang khíp .

NANG BAO HoẠT DỊCH VÙNG KHOEO

BiẾN CHỨNG VỠ NANG BAO HoẠT DỊCH

2.kü thuËt- §Çu dß : 5- 7,5- 12 MHz .- Water bag.- NF : so s¸nh 2 bªn

3.Gi¶I phÉu siªu ©m:- Líp dÞch máng (<1mm) bªn

trong THD ® îc giíi h¹n bëi hai ® êng t¨ng ©m máng

3. VIÊM BAO HOẠT DỊCH :

VIÊM CẤP : DỊCH LẤP ĐẦY TRONG BAO HOẠT DỊCH LÀM PHỒNG LÊN VỚI ĐƯỜNG BỜ KHÔNG RÕ ,DỊCH BÊN TRONG LỢN CỢN HỒI ÂM.

VIÊM MẠN : LẮNG ĐỌNG CANXI TRONG BAO GÂN

3.Gi¶I phÉu siªu ©m:- Líp dÞch máng (<1mm) bªn

trong THD ® îc giíi h¹n bëi hai ® êng t¨ng ©m máng

VIÊM BAO HoẠT DỊCH VÀ VIÊM BÓ GÂN DuỖI KHỚP CỔ TAY

VIÊM BAO

VIÊM BAO HOẠT DỊCH THỂ NỐT

MRI

Siªu ©m d©y ch»ng 1.Gi¶I phÉu -Ph©n lo¹i: trong kh. vµ ngoµi

kh.-CÊu tróc: m« lk dµy, s¬i colla. ,

®an xen nhiÒu (>g©n), b¸m s¸t bÒ mÆt x ¬ng, dµy <2-3mm

-C¸c vÞ trÝ: +DC §èt bµn-ngãn . +DC cæ tay, dc sôn tam gi¸c. + DC mâm qu¹-cïng. + DC trô, quay + DC chËu-®ïi . + DC bªn (bªn trong, bªn ng)/

gèi

DÂY CHẰNG QUẠ- ĐÒN

Coracoclavicular ligament

2.kü thuËt- §Çu dß : 5-

7,5- 12 MHz .

- Water bag.- ChØnh TCG,

gain- NF : so s¸nh

2 bªn 3.Gi¶I phÉu S.A-CÊu tróc THA n»m s¸t

mÆt x ¬ng , ®«i khi c¸ch biÖt m¾t x ¬ng bëi dÞch trong bao hd .

- D¹ng c¸c ® êng m¶nh ®an xen nhau .

VIÊM DÂY CHẰNG TRÊN XƯƠNG BÁNH CHÈ

SIÊU ÂM KHỚP

TRÀN DỊCH KHỚP GỐI

59 yo. Female with knee pain

Dx: Rheumatoid artthritis

VIÊM KHỚP

DÊu hiÖu

TD tho¸ng qua

NhiÔm trïng kh

ThÊp kh

Viªm kh

L îng DÞch

Ýt NhiÒu Võa Võa

TÝnh chÊt

®ång nh©t

K§N (++)

K§N K§N

Bao K., MHD

bt Dµy, k. ®Òu

Dµy, pannus

Dµy võa

KhÝ - +/- - -L.Sµng - +++ ++ +

VIÊM KHỚP CẤP Dịch khớp lợn cợn hồi âm Viêm dày bao khớp Tổn thương sụn khớp Viêm phù nề mô quanh khớp

Siêu âm

TRẬT KHỚP

BS TRƯƠNG THỊ THANH THỦY

SIÊU ÂM KHỚP GỐI

NỘI DUNG Giải phẫu khớp gối Kỹ thuật khám và hình ảnh siêu âm bình thường Bệnh lý

1. - Bệnh lý viêm do nhiễm trùng khớp gối - Bệnh lý viêm không không do nhiễm trùng: viêm khớp dạng thấp(Rheumatoid arthritis), tăng sản màng hoạt dịch thể nốt(Synovitis villonodularis pigmentosa)2. - Bệnh lý chấn thương khớp gối: đứt gân cơ tứ đầu đùi, đứt dây chằng bánh chè, nứt vỡ sụn chêm, đứt dây chằng chéo, dây chằng bên3. - Bệnh lý khớp ở trẻ thiếu niên4. - Các bệnh lý khác

Kết luận

GIẢI PHẨU

KHỚP GỐI

GÂN CƠ TỨ ĐẦU ĐÙI- DẢI CHẬU CHÀY, MẠC GiỮ XƯƠNG BÁNH CHÈ

XƯƠNG BÁNH CHÈ, DÂY CHẰNG BÁNH CHÈ

CÁC DÂY CHẰNG BÊN, XƯƠNG CHÀY

BAO KHỚP

MÀNG HOẠT DỊCH- BAO HOẠT DỊCH, SỤN CHÊM, HỐ MỠ

SỤN CHÊM

CÁC DÂY CHẰNG CHÉO

ĐM- TM – THẦN KINH KHOEO

CHỨC NĂNG KHỚP GỐI

KỸ THUẬT CẮT VÀ HÌNH ẢNH SIÊU ÂM BÌNH THƯỜNG

KỸ THUẬT Mặt cắt ngang- dọc- vành So sánh hai bên

BÊN NGOÀI KHỚP GỐI

Mặt trước khớp gối: gân cơ tứ đầu đùi

Dải chậu chày

Mạc giữ xương bánh chè

Dây chằng bánh chè

Dây chằng bánh chè

Dây chằng bánh chè

Xương bánh chè hai thùy

Dây chằng bên

Dây chằng bên

Gân cơ nhị đầu đùi và chỗ bám tận của dây chằng bên

BÊN TRONG KHỚP GỐI

Dây chằng chéo sau

Sừng trước của sụn chêm

Sừng sau của sụn chêm

Hố mỡ dưới xương bánh chè ( Hoffa´s fat)

Hố khoeo : TM khoeo và thần kinh khoeo (cắt ngang)

HỐ KHOEO

Thần kinh khoeo

Thần kinh khoeo (cắt ngang)

Thần kinh khoeo (cắt dọc)

Túi hoạt dịch dưới cơ bán màng

BỆNH LÝ KHỚP GỐI

Nội dung

Bệnh lý- Bệnh lý viêm nhiễm trùng khớp gối(Bacterial arthritis)- Bệnh lý viêm không do nhiễm trùng- Viêm tăng sản bao hoạt dịch thể nốt (Synovitis villonodularis pigmentosa)- Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis)- Hội chứng dải chậu chày (iliotibial-band-friction-syndrome)- Bệnh lý chấn thương khớp gối- Bệnh lý khớp ở trẻ thiếu niên- Một số bệnh lý khác

BỆNH LÝ VIÊM KHỚP GỐI DO NHIỄM TRÙNG

NỘI DUNG Đại cương Nguyên nhân Bệnh học Triệu chứng Biến chứng Chẩn đoán hình ảnh Chẩn đoán phân biệt Điều trị Kết luận

Đại cương Là tình trạng viêm khớp cấp do vi khuẩn Tỉ lệ 2-10 người mắc bệnh trên 100,000/ năm Bệnh nhân trẻ em dưới 3 tuổi hoặc già trên 80 tuổi (thường do

Tụ cầu vàng, H.I, ở người trẻ tuổi nữ có thể do lậu cầu) Bệnh cảnh thoái hóa khớp và suy giảm miễn dịch Viêm khớp dạng thấp tăng tỉ lệ mắc bệnh gấp 10 lần Đái đường, nhiễm HIV, dùng corticoid dài ngày Liên quan đến các bệnh viêm bao hoạt dịch- gân cơ,

viêm xương tủy xương, viêm mủ cơ, viêm nội tâm mạc Vị trí thường gặp: khớp gối (55%), khớp cổ tay, cổ chân,

khớp háng (10%), gặp ở 1 khớp (90%)

Triệu chứng

Các triệu chứng của viêm khớp nhiễm trùng thường xuất hiện nhanh chóng với sốt, mệt mỏi

Tại chỗ : cơn đau dữ dội, sưng khớp, không cử động được

Nguyên nhân

Biến chứng

Những thay đổi thoái hóa thứ phát: Lan rộng vào mô mềm xung quanh khớp

Có thấy thấy được sự mất liên tục của bao khớp

Viêm nhiễm trùng bao hoạt dịch và gân cơ

Abcess Khối nhiễm trùng

Viêm khớp cấp

Chọc hút dịch khớp

Soi tươiNuôi cấy TB

Dịch mủ đụcDịch mủ đụcLeukocyte> 50,000/ml WBC bị phá hủyWBC bị phá hủyCrystal (-)Crystal (-)

Xét nghiệm sinh hóa NTH

Chẩn đoán LS

Viêm khớp cấp tính

Chọc hút dịch khớp

Soi tươiNuôi cấy TB

VK:75% s. aureus30-50% gram (-)Positive Fluid culture: 90%

PCR:

Xét nghiệm sinh hóa NTH

Chẩn đoán hình ảnh XQ Cộng hưởng từ (MRI) : đánh giá sự lan tràn và biến chứng

xa Siêu âm : chẩn đoán xác định và chẩn đoán phân biệt

XQ Giai đoạn sớm:

- Thường bình thường- (+/-) nhiễm trùng khớp lan rộng- Phù nề thâm nhiễm mô mỡ xung quanh

Giai đoạn muộn- Đặc khe khớp- tiêu hủy xương

XQ

Cộng hưởng từ(MRI) T1W: Giảm hoặc đồng tín hiệu của dịch khớp Giảm tín hiệu của phù nề mô mềm quanh khớp Giảm tín hiệu của sự lan rộng mô mềm quanh khớp T2W Tăng tín hiệu của dịch khớp và sự phù nề lan rộng cuarbao

khớp Thâm nhiễm bao hoạt dịch Abcess, viêm nhiễm phù nề mô quanh khớp T1C Ngấm thuốc màng hoạt dịch, bao khớp và mô quanh bao khớp

Siêu âm

Tiến triển mạn tính

Chẩn đoán phân biệt1. Gout: viêm bao hoạt dịch, tràn dịch khớp, tinh thể có đuôi

sao chổi Hạt tophy quanh khớp Acid uric máu cao Chọc hút dịch nếu còn nghi ngờ2. Tràn máu- tràn mỡ trong khớp: chấn thương hoặc dùng

thuốc chống đông máu Tràn dịch lợn cợn nhưng không dày bao khớp, không dày

bao hoạt dịch Nếu nghi ngờ thì chọc hút dịch

Điều trị

Chọc hút dịch khớp Kháng sinh tiêm đường

tĩnh mạch 4-6 tuần để loại trừ hoàn toàn tác nhân gây bệnh

KẾT LUẬN

Phương tiện chẩn đoán tốt nhất là siêu âm Chọc hút dịch làm tế bào học, nuôi cấy và tìm tinh thể

urat trước khi diều trị kháng sinh Chẩn đoán và điều trị sớm là chìa khóa của thành công Hình ảnh siêu âm bình thường có thể loại trừ VKNT