OBJEKTIVAT:

TE LISTOJME 14 ELEMENTET ME TE

RENDESISHME NE ORGANIZMIN TONE DHE

TE PERSHKRUAJME ROLIN E TYRE.

TE NJIHEMI ME SEMUNDJET QE

SHKAKTOHEN NGA MUNGESA E KETYE

ELEMENTEVE.

DISA ELEMNTE VDEKJEPRURES.

KURIOZITETE TE NDRYSHME .

TRUPI YNE ESHTE NJE MAKINE TEJET E NDERLIKUAR. KA ME MIJERA

VJET QE NJEREZIT PERPIQEN TE KUPTOJNE SI FUNKSIONON TRUPI

YNE E MEGJITHATE SHUME MISTERE NUK JANE ZGJIDHUR SI P.SH. SI

PUNON TRURI YNE, PERSE NA ZE LEMZA.

PO NJE GJE TASHME E -

DIME ME SIGURI: TRUPI YNE PERBEHET NGA UJI, KARBONI DHE DISA

ELEMENTE TE THJESHTA KIMIKE, QE MUND TE GJENDEN NGADO. NE

TE VERTETE, TE GJITHE ATOMET E DOMOSDOSHME PER NDERTIMIN E

TRUPIT TE NJERIUT, MUND T'I GJENI NE OBORRIN E SHTEPISE SUAJ.

IMAGJINONI SIKUR TE NDERTONI NGA FILLIMI NJE TRUP NJERIU, DUKE

PERDORUR PERBERESIT ME TE THJESHTE TE MUNDSHEM. PER KETE

DO T'JU DUHESHIN VETEM 13 ELEMENTE KIMIKE.

1. 65 % Oksigjen.

Elementi oksigjen ze dy te tretat e trupit tuaj, kryesisht ne formen e ujit (H2O). Ju gjithashtu thithni oksigjen nga ajri sahere qe merrni fryme.

2. 18 % Karbon.

Pothuajse nje e pesta e trupit tuaj eshte karbon - i njejti element nga i cili perbehet qymyri, diamanti dhe grafiti i lapsit. Atomet e karbonit krijojne zinxhire te gjate, duke formuar boshtin e tegjitha molekulave me komplekse brenda jush.

3. 10 % Hidrogjen.

Hidrogjeni eshte elementi me I zakonshem ne gjithesi e njekohesisht ka edhe atomet me te vogla.

4. 3 % Azot.

Nje thes me pleh kimik permban thuajse te njejten sasi azoti

sa nje trup mesatar njeriu.

Azoti eshte nje nga perberesit kryesore te muskujve tuaj. Ai

eshte edhe perberesi kryesor i ajrit.

5. 1 % Fosfor.

Ky element ben qe te ndizen flake kunjat e shkrepesve. Ai

gjithashtu forcon dhembet dhe kockat tuaja, formon

membranat e qelizave dhe ndihmon ne transmetimin e

energjise.

6. 0,35 % Kalcium.

Sapuni i tualetit perbehet nga kalciumi. Kalciumi gjithashtu i

mban levizjet e trupit tuaj te baraspeshuara kimikisht.

7. 0,15 % Klor.

Klori eshte nje gaz i gjelber vdekjeprures, qe perdoret

per te prodhuar zbardhuesit. Ne trupin e njeriut, ai lidhet

me natriumin duke formuar kripen e gjelles (klorurin e

natriumit).

8. 0,15 % Natrium.

Natriumi eshte gjysma tjeter e klorurit te natriumit

(kripes). Natriumi i ben levizjet e trupit tuaj po aq te

kripura sa edhe uji i detit.

9. 0,05 % Magnez.

Drita e bardhe ndriçuese e fishekzjarreve vjen nga

djegia e magnezit. Ne trupin tuaj magnezi forcon

sistemin tuaj imunitar dhe ndihmon ne gjallerimin e

nervave dhe tkurrjen e muskujve.

10. 0,25 % SQUFUR.

SQUFURI ESHTE NJE PJESE E ZEVENDESUESHME E PROTEINAVE DHE

NDIHMON NE MPIKSJEN E GJAKUT. ËSHTE GJITHASHTU SHKAKTARI I

ERES SE KEQE TE GAZRAVE TRUPORE, VEZEVE TE PRISHURA APO

PELLGJEVE ME UJE TE NDENJUR.

11. 1,6 % KALCIUM.

KALCIUMI ESHTE ELEMENTI QE I BEN TE FORTA GUASKAT E DETIT,

SHKUMESIN DHE MERMERIN. AI BEN TE NJEJTEN GJE ME DHEMBET

DHE KOCKAT TUAJA DHE, GJITHASHTU, MBAN NE PUNE ZEMREN DHE

MUSKUJT TUAJ.

12. 0,008 % HEKUR.

NE GJAKUN TUAJ KA HEKUR TE MJAFTUESHEM SA PER NJE

GOZHDE. HEKURI, KUR LIDHET ME OKSIGJENIN BEHET I GJAKUT,

DHE KJO ESHTE ARSYEJA PSE GJAKU DHE NDRYSHKU JANE TE KUQ.

13. 0,00004 % Jod.

Ne trupin tuaj ka me pak se nje maje luge jod, megjithate, pa te do te

vdisnit. Jepini jod larvave dhe ato kthehen ne bretkosa.

Per nje trup te perkryer ju nevojitet gjithashtu nje sasi e vogel bakri, zinku,

mangani, kobalti, litiumi, stronciumi, alumini, silici, plumbi dhe arseniku.

Nje trup mesatar permban edhe rreth 90 miligram uran.

MUNGESA E KALCIUMIT

Osteoporoza eshte nje semundje kockash.Kockat

dobesohen dhe humbin fuqine e tyre prandaj dhe kane

tendence te thyhen . Njerez me kete semundje kane nje risk

per plasaritje edhe ne levizje te perditshme si p.sh.duke u

perkulur por dhe duke u kollitur . Zhvillimi I kesaj

semundjeje mund te shfaqet per shkak te ndryshimeve te

hormoneve te grate, mungesa e kalciumit , prezenca e

tiroideve ose konsumimi I madh I alkolit dhe duhanit. Kjo

semundje nga statistikat eshte me e perhapur tek grate e

races se bardhe dhe te verdhe , aziatike. Eshte me e rralle

tek grate e races se zeze. Mjekimi I pershtatshem I

osteoporozes mund te jape perparime ne mirembajtjen e

sasise se kockave dhe mund te pakesoje simptomat qe

mund te shfaqen.

Mungesa e HekuritMungesa e hekurit eshte shkaku me I shpeshte I

anemise , madje e shfaqjes se

saj eshte me e shpeshte tek femrat Anemi e

perkthyer ne shqip , do te thote

pagjakesi Klinikisht , diagnoza e anemise

vendoset kur ka ulje te nivelit te

hemoglobines Anemi , apo varferimi I gjakut eshte

pakesim I numrit te

rruazave te kuqe te gjakut ose pakesim I

Hemoglobines ne rruazat e kuqe te

gjakut , ose I te dyjave ketyre se bashku. Shkaqet

e anemise jane te ndryshme

dhe po keshtu simptomat e saj jane te ndryshme

dhe kurohen sipas shkakut.

Nje nga nderlikimet qe sjell ne organizem eshte ajo qe ne

popull njihet si

“gusha” ,qe s’eshte gje tjeter veçse zmadhimi I gjendres

tiroide. Gjendra

tiroide eshte nje gjender e vogel , e cila ndodhet ne

pjesen e perparme te

qafes. Hormonet qe prodhon tiroidja ndikojne ne

funksionimin e organeve

te trupit te njeriut . Por , qe kjo gjender te punoje

normalisht I nevojitet sasia e duhur e jodit.

Kur mungon jodi , kjo gjender perpiqet ta perballoje kete

,duke u zmadhuar

per te kapur sa me teper jod . Keshtu shfaqet “gusha”.

MUNGESA E JODIT

MUNGESA E MAGNEZIT

1) Komplikimet ne funksionimin e organeve

jetesore.

2) Probleme ne lekure te shkaktuara nga stresi

dhe ngacmimet .

3) Rritja e nivelit te kolesterolit ne gjak.

Rritja e kolesterolit ne gjak behet shkak per nje

sere semundjesh dhe sidomos per semundjen

e zemres. Rritja e kolesterolit shfaqet qe ne

moshen 40- vjeçare ,por , ka raste edhe me

perpara. Ndodh te na ndjeke kudo , pa u

larguar per asnje momente.

DISA ELEMENTE VDEKJEPRURES1.Antimoni vjen nga djegjet e fosileve .100mg te tij shkaktojnevdekjen.2.Arseniku vjen nga pesticidet .130mg shkaktojne kancer3.Kadmiumi vjen nga prodhimi ibaterive ,llaqeve,detergjenteve.Shkakton helmim.4.Kromi vjen nga industria e galvanizmit.Shkakton kancer me se tepermi te mushkerive.5.Bakri eshte helmues vjen nga industria e perpunimit tebakrit.Shkakton helmim dhe demton melçine.6.Merkuri vjen nga insekticidet.Helmimet me merkur eshtedekjeprures.7.Berliumi vjen nga djegjet e fosileve .Shkakton kancer.8.Nikeli vjen nga perdorimi si katalizator dhe perberes çeliqevespeciale eshte teper helmues.9.Selenivjen nga perdorimi i gomes ,industrine elektronike,eshtevdekjeprures dhe kancerogjen.10.Plumbi vjen nga shkarkimmet e tetraetilit te plumbit eshtehelmues dhe kancerogjen.11-.Zinku vjen nga derdhjet fonderike ne industri eshte helmues

PUNOI: FRANCESKA SALIU DHE

ALISA XHANI