Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIRAile Hekimliği AD

BİRİNCİ BASAMAKTA SAĞLAM ÇOCUK TAKİBİ

Amaç ve Hedefler•A

maç:

Bu dersin sonunda katılımcıların birinci basamakta sağlam çocuk takibi hakkında bilgi ve tutum sahibi olmaları amaçlanmıştır.

•Hedefler:

Bu dersin sonunda katılımcılar;

•Sağlam çocuk izleminin temel basamaklarını sayabilmeli

•Sağlam çocukta izlem sıklığını sayabilmeli

•Yapılması gereken taramaları sayabilmeli

•Sağlam çocuk izleminin önemini savunmalı

•Sağlam çocuk izlemi; bebek, çocuk ve ergenlere yönelik düzenli sağlık kontrollerini içeren, uzun süreli bir izlemdir.

•Sağlam çocuk izlemi prenatal dönemden başlar, adolesan dönemin sonuna kadar devam eder.

•Amaç; bebek ve çocuk ölümlerini, hastalık ve sakatlıkları azaltmak ve önlemektir.

•Çocukluk çağında sağlığın geliştirilmesi ve desteklenmesiyle toplum sağlığının da olumlu anlamda etkileneceği tahmin edilebilir.

•Özellikle aşı kontrolleri sağlam çocuk izlemi için önemli bir fırsat olarak değerlendirilmelidir.

•Her çocuk intrauterin dönemde en az 4 kez görülmeli.

•Yaşamın ilk 48 saatinde mutlaka bir kez muayene edilmeli.

•Topuk kanı taraması için sağlık kuruluşuna geldiğinde tekrar değerlendirilmeli.

•İlk 6 ay içinde aşı için her başvurduğunda (1. ayın sonu, 2. 4. 6. ay) büyüme ve gelişme açısından rutin kontrolleri yapılmalı.

•6-12 ay arasında iki kez görülmeli.

•1-2 yaş arasında iki kez değerlendirilmeli.

•3-6 yaş arasında yılda bir kez kontrole çağrılmalı.

•Çocuğa en az 15 dakika ayrılmalı. İdeali 30 dakika.

•Muayene ortamı ısıtılmış, temiz, havalandırılmış, çocuğun dikkatini çekecek oyuncaklarla süslenmiş olmalı.

•Sivri, batıcı eşyalar ortada olmamalı.

•Çocuk muayenesine uygun araç ve gereçler hazır bulunmalı (tansiyon, kilo, boy persantili, otoskop vb.).

•Her değerlendirme ayrıntılı öykü alınmalı, yaşına göre gerekli taramalar yapılmalı. Danışmanlık ve uygun sağlık önerilerinde bulunulmalı.

ÖYKÜ•İ

lk başvuruda prenatal, natal ve soygeçmişle ilgili öykü alınır ve her ziyarette güncellenir.

•Her ziyarette çocukla ilgili, uyku, dışkılama, beslenme, aşı yan etkisi gibi konularda güncel bir şikayetin olup olmadığı sorgulanmalı. Sorularla ailenin aklına gelmeyen problemler ortaya çıkarılmalı.

•İnce ve kaba motor gelişim ve dil gelişimiyle ilgili ayrıntılı sorular sorularak çocuğun gelişiminin hangi aşamada olduğu ve yaşına uygun olup olmadığı değerlendirilir.

FM•S

ağlam çocuğun fizik muayenesi eksiksiz olmalı, şikayeti olmasa bile her ziyarette tam bir fizik muayene yapılmalıdır.

•Her kontrolde boy, ağırlık ve iki yaşına kadar baş çevresi ölçülerek büyüme izlenmeli.

•Büyüme ve gelişme sonuçları persantil eğrilerinde işaretlenerek kaydedilmeli. Sonuçlar aile ile paylaşılmalı.

•3 yaşından itibaren senede bir kez çocuğa uygun bir manşon kullanarak kan basıncı ölçülmeli.

•Fizik muayene ile çocukluk çağında görülen bir çok hastalığın (konjenital anomaliler, büyüme gelişme geriliği, gelişimsel kalça displazisi, kalp anomalileri, inmemiş testis, umbilikal ya da inguinal herni gibi) taranabileceği unutulmamalı!!!!

TARAMALAR•Ç

ocuk sağlığı izleminde farklı yaşlarda önceden belirlenmiş standartlara uygun olarak düzenli tarama testleri yapılır. Böylece bir çok hastalık erken dönemde tespit edilir.

•Topuk kanından hipotiroidi ve fenilketonüri taraması (5-7 gün arası)

•Gelişimsel kalça displazisi (2. ayda kalça USG)

•Görme keskinliği muayanesi (3-4 yaşta snellen tablosu ile)

•İşitme testi (doğumdan sonra hastaneden çıkmadan)

•Demir eksikliği anemisi (pretermde 2. ay, termde 4. ayda proflaktik demir damlası ver. 6. ayda rutin Hb-Htc ölçümü ??? )

•Ailede koroner kalp hastalığı öyküsü olan 2 yaşından büyük çocuklarda açlık lipid düzeylerine bakılmalıdır.

•Aşılama

Danışmanlık ve sağlık eğitimi•S

ağlam çocuk takibinde her ziyaret anneye danışmanlık ve sağlık eğitimi vermek için iyi bir fırsattır.•H

astalıkların önlenmesinde en önemli yol olan danışmanlık ve sağlık eğitimi ne yazık ki çoğu hekim tarafından ihmal edilmektedir.

•Aşağıdaki konularda ayrıntılı bilgilendirme yapılmalı;

•Bebek bakımı

•Sigara içilmemesi

•Aile planlaması

•Hastalık bulguları

•Beslenme

•Vitamin ve demir desteği

•Diş sağlığı

•Ev kazaları

YENİDOĞAN•B

ebeğin göbek ve göz bakımını yapın.•1

mg. İ.M.K vitamini uygulayın. •B

ebeği dikkatle tartın. •B

ebeğin baş çevresini ölçün (Baş çevresi ölçümünde kafanın en büyük çapı kullanılır.) •B

ebekte doğumsal anomali olup olmadığına bakın. •S

arılığı var mı kontrol edin. •B

ebeğin ısısını kaybetmesini önlemek için bebeği giydirin. •M

ümkün olan en kısa sürede anne sütü alması için anneyle tensel temasını ve emzirilmesini sağlayın.

YENİDOĞAN•Y

enidoğan Tarama Programı (NTP) için kan alın.•H

epatit B aşısını yapın.•H

astaneden ayrılmadan işitme taraması yapılmasını sağlayın •B

ulgularınızı bebeğin kayıtlarına işleyin •A

ileye aşı kartını düzenleyip verin •A

ileye doğum raporunu hazırlayıp verin •A

ilenin sorularını yanıtlayın ve verilen önerilerle ilgili broşürleri verin •K

ontrol için randevu tarihini belirleyin

YENİDOĞAN•A

şağıdaki konularda anneye danışmanlık verin; •E

mzirme•G

az çıkarma tekniği, kundaklamanın zararları •E

mzik ve biberon kullanmama, el yıkama•B

ebek ile sağlıklı iletişim •G

öbek bakımı •Ö

nemli hastalık bulguları (ateş, iyi emmeme, kusma, ishal, sarılık, uykuya meyil, vs) •B

ebek hijyeni •B

ebek banyosu•K

azalardan korunma (İlk aylarda bebeğin yatağının çok yumuşak olmaması, yüzüstü yatırılmaması, bebeğin küçük çocuklarla yalnız bırakılmaması konusunda ebeveynleri uyarın)

•Aile planlaması

İLK 48 SAAT•G

üncel bir şikayet olup olmadığı öğrenilir.•Ç

ocuk soyularak ayrıntılı FM yapılır.•A

nnenin soru sormasına izin verilerek ihtiyaç duyduğu konularda bilgilendirilir.

•Anneye ücretsiz D vitamini verilerek günde 3 damla kullanması önerilir.

•1. ayın sonunda yapılacak hepatit B aşılaması için randevu verilir.

1. AYIN SONU•Ö

ykü, FM, danışmanlık ve bilgilendirme yapılır.•H

epatit B aşısı yapılır. Aşı kartına işlenir.•Ş

üpheli bir durum ya da anomali tespit edilirse ilgili branş uzmanına sevk edilir.

•Gelişimsel kalça displazisi şüphesi varsa USG’ye yönlendirilir.

•2. ayda yapılacak aşılama ve rutin kontrol için randevu verilir.

2. 4. ve 6. Ay Değerlendirmesi•A

şıları yapılır.•D

aha önceki ziyaretlerde olduğu gibi öykü, ayrıntılı FM ile değerlendirme yapılır.

•4. ayda çocuğa demir eksikliği anemisini önlemek için 1-2 mg/kg/gün’den proflaktik demir başlanır. Demir damlası ücretsiz olarak verilir.

•1 yaşına kadar 2 kez değerlendirmek üzere randevu verilir.

1 YAŞ•Ö

ykü, fizik muayene ile değerlendirme yapılır. Büyüme ve gelişmesi değerlendirilip, ölçümler kaydedilir.

•Artık aile ile beraber sofraya katılabileceği anlatılır.

•Aşısı yapılır. (KKK)

•6 ayda bir kontrole çağrılır.

2 YAŞ•Y

aşına uygun büyüme ve gelişme içerisinde olup olmadığı değerlendirilir.

•Tuvalet eğitiminin başlaması gerektiği vurgulanır.

•Ailede koroner kalp hastalığı varsa açlık lipidlerine bakılır.

3-6 YAŞ•A

yrıntılı öykü, varsa güncel şikayet, fizik muayene ile büyüme ve gelişme değerlendirilir.

•3. yaşta TA ölçülür.

•Bu dönemde görme keskinliği değerlendirilir.