Socioloske teorije u kriminologiji

Sociološke teorije u kriminologiji

09.12.2013.

- Učenja koja su prethodila modernim sociološkim

teorijama -

Sociološke teorije - uvod

Tako tek krajem XIX stoljeća dolazi do aktuelizacije kritike na dotadašnja aprioristička shvatanja antrološke škole i to primarno njene biološke orijentacije

Sociološke teorije - uvod

Prvi pokušaji se vežu za nastanak «škole socijale sredine», poznatije kao «Lion-ska škola» u savremenoj kriminološkoj historiji.

Lacassagne, Manouvrier i Letourneau, a nešto kasnije i Gabriel Tarde te naravno i sam Emile Durkheim.

Sociološke teorije

Lacassagne

Sociološke teorije - Lacassagne

vrlo žestoko je kritikovao Lombroso-va učenja i stavove u pogledu etiologije kriminaliteta.

prema njemu, faktori kriminaliteta su dvojaki, lični i socijalni, pri čemu «socijalnost ima dominantan uticaj na finalni ishod».

Sociološke teorije - Lacassagne

Poznata je njegova tvrdnja da je “kriminalac veoma sličan bakteriji, koja svoje djelovanje ne može ostvariti bez pogodnih uslova za razvoj”, a to je perosnifikacija za socijalnu sredinu u smislu kriminogeneze.

Sociološke teorije - Lacassagne

Kriminalac je proizvod sredine u kojoj obitava a ne rezultanta bilo kakvih biološki generiranih atavizama.

Sociološke teorije

Manouvrier

Sociološke teorije - Manouvrier

.....smatra da kriminalitet apriori izazivaju isključivo socijalni faktori.

biološko i psihološko tumačenje etiologije kriminogeneze nije potpuno jer nema dokaza kojima bi se sistematski razlikovali «normalni» od «nenormalnih» ljudi.

Sociološke teorije

Letourneau

Sociološke teorije - Letourneau

.... ne odbacuje u potpunosti tezu o «rođenom zločincu», ali je potkrepljuje stavom da se takvi ljudi nebi pojavljivali u krivičnim evidencijama i u zločinu uopšte kada ih društvo nebi na to «primoralo».

Sociološke teorije - Letourneau

Po njemu su veoma značajni faktori kriminogeneze i samo siromaštvo, alkoholizam, a i prvi spominje preventivno djelovanje zasnovano na socijanim reformama, naročito u oblasti ekonomije.

Koncept

tzv. «sociloške škole»

Koncept «sociloške škole»

isključivo temelji na djelima:

Gabrijela Tardea (1843 – 1904)

Emila Durkheima (1858 – 1917) – nešto kasnije-

Franza von Lizta (1851 – 1919) – čime je koncept

zaokružen krivično-pravnim učenjima-

Gabrijel Tarde(1843 – 1904)

filozof, psiholog, sociolog ali i kriminolog

Gabrijel Tarde

prvi je razvio održivu kriminološku teoriju koja je u spoljašnjim, socijalnim faktorima vidjela glavne uzroke kriminalnog ponašanja pojedinca.

njegovo učenje zaključuje da socijalno okruženje predstavlja presudnu kriminološku determinantu.

Gabrijel Tarde (1843 – 1904)

On shvata kriminalce kao «profesionalne tipove», na čemu neki kasniji kriminolozi (Sutherland, Bonger) zasnivaju svoja učenja.

Njegova osnovna zasluga za kriminološku nauku, pa zašto ne reći i njen preventivni dio, predstavlja formulacija «zakona imitacije»

Gabrijel Tarde – teorija imitacije

Ova teorija i predstavlja bazu za njegovo djelovanje.

Prema njemu, ljudi se međusobno imitiraju u onoj mjeri koliko su međusobno bliski, s tim da redovno «niži» oponašaju «više».

Gabrijel Tarde – teorija imitacije

On zagovara preventivne mjere u samim zatvorima ali i društvima uopšte u fazi preddelinkvencije.

Zapravo, njegova teorija imitacije indirektno predstavlja vodič za vlasti u gradovima kako bi se otklonila mogućnost da najmlađi oponašaju starije kriminalce.

Gabrijel Tarde – teorija imitacije

Njegova teorija govori o devijacijama u zatvorima, gdje upravo zbog imitacije zatvori postaju «škole za kriminalce»

Gabrijel Tarde – ekonomske teorije

Analizirajući rast kapitala u tadašnjim društvima, njegovu akumulaciju i distribuciju, te socijalne odnose, zaključio je da su rast kapitala i kriminalitet u direktnoj proporciji.

Tako se lako zaključuje da je on odbacio ustaljenu hipotezu da su «siromaštvo» i «kriminalitet» dvije strane iste medalje.

Gabrijel Tarde (1843 – 1904)

On se oštro protivi Lombroso-vskim determinističkim kriminogenezama, koje smatra suludim i nepotpunim, i zaključuje da «socijalna sredina formira ličnost pojedinca prema svojoj vlastitoj slici»

Gabrijel Tarde (1843 – 1904)

Uz sve svoje nedostatke, Tarde je ipak upotpunio kriminološka znanja o ličnosti zločinca, te što je naročito bitno za savremenu kriminologiju i krivičnu praksu uopšte.

uticao je na začetke prakse da se u toku glavne rasprave od vještaka pribavlja analiza o specifičnostima delinkventa.

Gabrijel Tarde - zaključak

Njegovom kritikom «Lombroso-vske škole», i njenom snagom argumenata, može se slobodno zaključiti da je poslije Tarde-a ova teorija («o rođenom zločincu») u kontinentalnom dijelu Evrope bila napuštena

Koncept «sociloške škole»

isključivo temelji na djelima:

Gabrijel Tarde (1843 – 1904)

Emil Durkheim (1858 –

1917)

......... Franz von Lizt (1851 – 1919) – čime je koncept

zaokružen krivično-pravnim učenjima-

Emil Durkheim (1858 – 1917)

antropolog i sociolog

Emil Durkheim (1858 – 1917)

On polazi od aksioma da je «socijalna sredina rasadnik kriminaliteta».

(fra: Le millieu est le bouillon de culture de la criminalitete)

Emil Durkheim (1858 – 1917)

....pojedinac je u većoj mjeri proizvod nego li osnivač društva, stoga smatra da je fenomen kriminaliteta svojstven ljudskoj naravi.

Emil Durkheim (1858 – 1917)

Durkheim tvrdi da je kriminalitet imanentan ljudskom društvu a ne transcedentan, kako su do tada tvrdili mnogi kriminolozi i u svojim teorijama hipotetički oslovljavali.

Za njega je kriminalitet «normalana pojava» svakog društva, pa čak šta više i «korisna činjenica».

Emil Durkheim (1858 – 1917)

U stvarnosti zločin može nestati samo onda kada kolektivni osjećaji u jednoj globalnoj zajednici dostignu takav intenzitet da se svi pojedinci slože u pogledu istih zajedničkih vrijednosti.

Emil Durkheim - anomija

Uzrok zločina prema Durkhaim-u je i sama «anomija», kao stanje gdje je psiho-socijalna kohezija društva narušena.

U takvim društvima pojedinac se smatra izolovanim od socijanih tokova kao puki posmatrač

Emil Durkheim - anomija

Prema njemu ovakvo stanje je imanentno za moderno društvo, a za nju vezuje i pozitivne posljedice među kojima se izdvaja i «jačanje pravnog sistema», pri čemu misli na neminovnu reakciju na nus efekte «anomije»

Zaključak – Tarde & Durkheim

Na pomenutim će primarnim premisama ili fragmentima učenja Tarde-a i Durkheim-a, biti utemeljen i krivičnopravni koncept tzv. «Sociološke škole» od strane Franza von Lizta.

Koncept «sociloške škole»

isključivo temelji na djelima:

Gabrijel Tarde (1843 – 1904)

Emil Durkheim (1858 – 1917)

Franz von Lizt (1851 – 1919) – čime je koncept zaokružen krivično-pravnim

učenjima-

Franz von Lizt (1851 – 1919)

.... u svom Berlinskom predavanju iz 1900. godine, pod naslovom «Zadaci i metode krivičnih nauka», on izlaže model krivičnih nauka u najširem smislu riječi,

postavljajući im «tri zadatka«:

Franz von Lizt (1851 – 1919)

Tri zadatka krivičnih nauka:

FvL: 3 zadatka kriivičnih nauka

Pedagoški,

obrazovanje kriminalističkih praktičara (kriminalistika)

FvL: 3 zadatka kriivičnih nauka

Naučni

kauzalno razjasniti «zločin» (kriminologija) i «kaznu» (penologija)

FvL: 3 zadatka kriivičnih nauka

Politički zadatak

razvijanje zakonodavstva u smislu uspješnog suzbijanja zločina (Kriminalna politika)

Franz von Lizt (1851 – 1919)

Lizt nije bio predstavnik samo jedne, socijalne koncepcije u kriminologiji jer on u svoje djelo ugrađuje sve najbolje i od klasičara i od pozitivista, te kao takvo, njegovo djelo ostaje aktuelno do danas.

Njemačka sociološka

škola

Gustav Aschaffenburg

Njemačka sociološka škola

Socilošku orijentaciju u kriminologiji i krivičnim naukama uopšte, još razvija i «Njemačka sociološka škola»

Iako njeni osnivači pa čak i glavni protagonisti nisu bili državljani Njemačke, ova škola je ipak zadržala ovaj naziv.

Njemačka sociološka škola

Kuriozitet je, također, da se najveći doprinos stvarnom razvoju ove orijentacije pripisuje kriminologu koji čak i nije formalno pripadao ovoj školi: Gustav-uAschaffenburg-u.

Gustav Aschaffenburg

On je svojim djelom: «Zločin i borba protiv njega», praktično prvi otvorio prostor za socijalno usmjeravanu represiju

Gustav Aschaffenburg

Zločinci su, prema njemu, ljudi na koje je društvo odlučujuće djelovalo da postanu kriminalci.

Razmišljanje podkrepljuje stavom da je i samo krivično djelo dio društva, jer se u njemu odvija i iz njega crpi «razloge za pojavljivanje».

Gustav Aschaffenburg

Kao glavi etiološki uslov pojave kriminogeneze kod pojedinaca, on vidi u socijanoj neprilagođenosti pojedinih ljudi.

Prema njemu, jednostvano postoje ljudi koji nisu u stanju ispoštovati sva pravila koja zajednica pred njih postavlja.

Gustav Aschaffenburg

On ne iznosi decidnu, niti apriorističku tezu o etiologiji kriminaliteta, već naprotiv govori o dvije, dijametralno suprotne vrste faktora:

Gustav Aschaffenburg

Dvije vrste faktora o uzrocima kriminaliteta

Gustav Aschaffenburg – prvi faktor

Opšti faktori u kriminogenezi:

uticaj godišnjih doba,

nacionalna-rasna-vjerska pripadnost,

tip naselja gdje osoba živi,

alkoholizam i druge socijalne devijacije,

ekonomske prilike u datom vremenu,

ekonomske krize.

Gustav Aschaffenburg – drugi faktor

Posebni faktori: karakteristični su isključivo za konkretnog pojedinca

Oni nemaju odlučujuće samostalno dejstvo već punu snagu dobija tek kad se pojave u društvu.

Tu spadaju:

spol, uzrast, porodični status, vaspitanje, obrazovanje i uopšteno duševno stanje.

Zaključak

..fundamentalnih pravaca koji su odredili moderne sociološke

teorije o kriminalitetu

Zaključak

Ovim bismo završili prezentaciju fundamentalnih postavki koje su odredile pravac socijalno orjentisanih teorija u kriminologiji, te ih u neku ruku možemo smatrati i tradicionalnim.

Zaključak

U nastavku naših predavanja ćemo prikazati neke od kriminoloških teorija koje također ubrajamo u socijalno orjenitisane a koje spadaju u grupu «teorija srednje generacije».

U nastavku .....

Socijalne okolnosti generiraju kriminogenezu

Izvršilac KD-la, je pasivna osoba, KOJU VODE OKOLNOSTI na koje ne može uticati....

.......TEORIJE SOCIJALNOG PRITISKA