Քարաքոսներ և ջրիմուռներ

ԳՈՀԱՐ ԱՂԱԲԵԿՅԱՆ

Քարաքոսների պատմությունը

Քարաքոսները շատ վաղուց հայտնի են եղել որպես օրգանիզմներ: 1867 թվականին շվեցարացի գիտնական Սիմոն Շվենդեները առաջարկեց քարաքոսների բնույթի մասին իր տեսությունը : Ջեյմս Քրոբինը և Նիլանդերը ժխտում էին, որ Շվենդեների հիպոթեզը: Նրանք պնդում էին, որ բոլոր կենդանի օրգանիզմները ավտոնոմ են։ Այդ գաղափարները շուտով տարածվեցին կենսաբանության այլ բնագավառներում։ Հետագայում 1939 թվականին Էուգեն Թոմասը տվեց քարաքոսների երկակի բնույթի փորձնական ապացույներ և նա իր արդյունքները տպագրեց:

Քարաքոսների մասինՔարաքոսները շատ բարդ օրգանիզմներ են: Կազմված են սնկերից և ֆոտոզինթեզող օրգանիզմներից, որոնք աճում են միասին։ Նրանց մեջ գոյություն ունեն սիմբիոտիկ հարաբերություններ:  Քարաքոսերը պոյկիլոհիդրիկ օրգանիզմեր են՝ կարող են գոյատևել քիչ ջրի պայմաններում։ Բջջաթաղանթների վերակազմավորմանը հաջորդում է ջրազրկման փուլը և տևում է ամենաքիչը մի քանի րոպե։Քարաքոսերի մորֆոլոգիան, ֆիզիոլոգիան և կենսաքիմիան բավականին տարբերվում են առանձին վերցրած բաղադրիչների նույն հատկություններից։ Քարաքոսերին կարելի է հանդիպել երկրագնդի մի շարք էքստրեմալ միջավայրերում ՝ակտիկական տունդրաններում, չոր անապատներում և ժայռոտ ծովափերում։ Քարաքոսները հաճախ աճում են խոնավ անտառներում՝ ապրելով ծառերի ճյուղերի և բների վրա, մերկ ժայռերի վրա, պատերի, խաչքարերի վրա և հողի մակերեսին։ Քարաքոսները լայնորեն տարածված են:

Քարաքոսները օգտագործվել են օծանելիքների և ներկերի ստացման համար: Քարաքոսները նաև օգտագործվել են բժշկության մեջ:

Քարաքոսների աճման ձևերը, բազմացումը և տարածումը

Քարաքոսերին կարելի է դասակարգել ըստ իրենց աճման ձևերի։

•Կեղևանման, օրինակ՝ Caloplaca flavescens

•Թելանման, օրինակ՝ Ephebe lanata

•Տերևանման, օրինակ՝ Hypogymnia physodes

•Թփանման, օրինակ՝ Cladonia evansii, C. Subtenuis և Usnea australis

•Փոշենման, օրինակ՝ Lepraria incana

•Թեփուկանման, օրինակ՝ Normandina pulchella

•Դոնդողանման, որոնց մոտ ցիանոբակտերիաները արտադրում են ջուրը կլանող պոլիսախարիդ։

Քարաքոսների բազմացման անսեռ եղանակ

Քարաքոսները բազմանում են անսեռ եղանակով: Քարաքոսները տարածվում են վեգետատիվ և դիասպորների միջոցով: Դիասպորները լինում են մի քանի տեսակի: Դիասպորների տեսակներից են՝սոռեդիումները և ինսիդիաները: Նրանք տարածվում են քամու միջոցով: Քարաքոսներն ունեն ինսիդիումներ, սեռեդիումներ: Ինսիդիումները քարաքոսի արտաքին ելուստներ են, իսկ սոռեդիումները փոշենման պրոպագուլներ են, որոնք դուրս են գալիս թալոմի գագաթից։ Երկուսն էլ կազմված են նույն բաղադրիչներից՝ միկոիոնտից և ֆոտոբիոնտից, սակայն իրարից որոշակիորեն տարբերվում են:

Քարաքոսների բազմացման սեռական եղանակ

Քարաքոսներից շատերը բազմանում են սեռական ճանապարհով: Նրանք սնկերի նման առաջացնում են սպորներ: Տարածվելուց հետո սպորները պետք է հանդիպեն ջիմուռների հետ, որոնք համատեղելի են: Դրանից հետո կառաջանան քարաքոսներ: Բազիդիոլիխենների մոտ տարածված է բազմանալու այս ձևը, որոնք ձևավորում են պտղամարմիններ։ Ասկոլիխենների մոտ սպորները ձևավորվում են հատուկ կառուցվածքներում ապոտեցիումներում, պերիտեցիումներում և պիկնիդիումներում:

Ջրիմուռների մասին

Ջրիմուռները բուսական աշխարհի հնագույն ներկայացուցիչներ են համարվում: Առաջացել են ջրիմուռները մոտ 2.5 մլրդ. տարի առաջ: Ջրիմուռները բաժանվում են միաբջիջ, բազմաբջիջ և գաղութային տեսակների: Նրանք ունեն տասնյակ մետրերի երկարություն:Մարմինը կոչվում է թալոմ: Ջրիմուռները տարածված են քարերի վրա և տաք աղբյուրներում: Կա ջրիմուռների 35 տեսակ:

Ջրիմուռները ստորակարգ բույսերի խմբեր են: Նրանք պարունակկում են քլորոֆիլ: Նրանց գերակշռող մասը տարածված են ջրային միջավայրում և կազմում են բուսական զանգվածի հիմնական մասը։ Ջրիմուռները հարմարված են նաև ցամաքային կյանքին և հանդիպում են հողում, ծառերի կեղևիվրա։ Ջրիմուռները, որպես էկոլոգիական խումբ համախմբված են ըստ իրենց ապրելակերպի։ Տրբերում են ջրիմուռների հետևյալ խմբերը՝

պիգմենտների հավաքակազմով,պաշարանյութերով,մտրակային ապարատի կառուցվածքով,քրոմատոֆորի կառուցվածքով

Ջրիմուռների բազմացումըՋրիմուռները բազմանում են երեք եղանակով՝սեռական, անսեռ և վեգետատիվ:Վեգետատիվ բազմացումՎեգետատիվ բազմացումը միաբջիջ ջրիմուռների մոտ կատարվում է կիսման ճանապարհով: Թելանման ջրիմուռների թալոմի ֆրագմենտացիայի միջոցով, այսինքն առանձին հատվածների մասնատման, պաշարանյութով հարուստ մասնագիտացված հաստապատ բջիջների՝ ակինետների և ավելի զարգացած ջրիմուռների մոտ միաբջիջ կամ բազմաբջիջ պալարիկների միջոցով։

Անսեռ բազմացումԱնսեռ բազմացումը իրականացվում է սպորների զոոսպորների և ապլանտոսպորների (անշարժ սպորներ, կոկոիդ բջիջներ) միջոցով։ Գաղութային օրգանիզմների մոտ անսեռ բազմացման արդյունքում առաջնում է դուստր գաղութ։

Սեռական բազմացման ժամանակ միաձուլվում են գամետանգիումներում ձևավորված երկու սեռական բջիջներ՝ գամետների, որի հետևանքով առաջանում է զիգոտ։ Ջրիմուռների տարբեր ներկայացուցիչների մոտ սեռական բազմացումը կատարվում է տարբեր ձևով։ Առավել պրիմիտիվ ներկայացուցիչներին բնորոշ է իզոգամ սեռական պրոցեսը, երբ միաձուլվում են երկու շարժուն, իրարից մորֆոլոգիապես չտարբերվող գամետներ։

Անիզոգամ է կոչվում այն սեռական պրոցեսը, երբ միաձուլվում են երկու տարբեր չափսերի շարժունակ գամետներ։ Օօգամ սեռական պրոցեսը բնորոշ է ջրիմուռների ավելի կատարելագործված ներկայացուցիչներին։

Ջրիմուռների մի շարք ներկայացուցիչների մոտ միաձուլվում են երկու վեգտատիվ բջիջների պարունակությունները: Նրանք չեն դիֆերենցված գամետների, ակայն ֆիզիոլոգիապես կատարում են գամետների ֆունկցիա։ Այդպիսի սեռական պրոցեսը կոչվում է կոնյուգացիա։

Սեռական բազմացում

Վերջ