1

หนวยท 14

การประยกตใชงานวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา

อาจารย ดร.รตนา ดวงแกว

ชอ อาจารย ดร.รตนา ดวงแกว วฒ คบ.(เกยรตนยม) การสอนเคม, ค.ม. (วจยการศกษา) จฬาลงกรณมหาวทยาลย Ed.D. (Educational Administration), Ohio University, U.S.A. ต าแหนง อาจารยประจ าสาขาวชาศกษาศาสตร หนวยทเขยน หนวยท 14

2

หนวยท 14

การประยกตใชงานวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา เคาโครงเนอหา

ตอนท 14.1 งานวจยในการพฒนาคณภาพการศกษา

14.1.1 สภาพปจจบนของงานวจยทางการศกษา

14.1.2 แนวคดการพฒนาคณภาพการศกษา

14.1.3 ขอควรค านงในน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษา

ตอนท 14.2 ความสมพนธระหวางการวจยกบการพฒนาคณภาพการศกษา

14.2.1 แนวคดของการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

14.2.2 การเรยนรจากงานวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา

14.2.3 กรณตวอยาง: การพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

ตอนท 14.3 กลยทธสความส าเรจในการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษาดวยงานวจย

14.3.1 การใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจ

14.3.2 การใชแนวทางการวจยแบบมสวนรวม

14.3.3 บทบาทของผบรหารในการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย แนวคด

1. งานวจยทางการศกษาในสภาพปจจบนมความส าคญตอการพฒนาคณภาพการศกษาใหเทาทนการเปลยนแปลง คณภาพการศกษาเปนมตทพจารณาทงคณภาพของกระบวนการและเปาหมาย สวนการพฒนาคณภาพการศกษาพจารณาจากตวชวดทส าคญ ไดแก การยกระดบมาตรฐาน การเพมคณภาพ การเพมประสทธภาพ และคณภาพของนกเรยนดขน ในการน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษานน ผทเกยวของตองเขาใจเปาหมายหลกในการพฒนาคณภาพของโรงเรยนมความพรอมใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจ ค านงถงจรยธรรมในการวจย มความรความเขาใจในระเบยบวธการวจย และมวฒนธรรมการท างานแบบรวมมอรวมใจ

2. การพฒนาคณภาพการศกษาใหไดมาตรฐานจ าเปนตองอาศยการวจยเปนฐานเพอเปนกรอบแนวคดในการประยกตใชในการก าหนดเปาหมายการพฒนาและแนวการปฏบตเพอการยกระดบคณภาพการศกษาหรอใชในการท าวจยใหเหมาะสมกบบรบทของตน เนองจากยงไมมขอสรปวากรอบแนวคดในการพฒนาคณภาพการศกษาใดจงจะมประสทธผลสงสด จงตองพจารณาจากปญหาและความตองการของโรงเรยนเปนส าคญ

3. กลยทธสความส าเรจในการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษาดวยงานวจยตองใหความส าคญการใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจและการใชแนวทางการวจยแบบมสวนรวม พรอมทงผบรหารตองพฒนาบทบาทของตนเองและบคลากรใหพรอมในการขบเคลอนการเปลยนแปลง

3

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 14 แลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความส าคญของงานวจยในการพฒนาคณภาพการศกษาได

2. เชอมโยงความสมพนธระหวางการวจยกบการพฒนาคณภาพการศกษาได

3. ใหแนวทางกลยทธสความส าเรจในการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษาดวยงานวจยได 4. ก าหนดประเดนการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาตามนโยบายดานการศกษา

ของรฐบาลได 5. ใหแนวทางการพฒนาผบรหารและบคคลากรในการใชสารสนเทศเพอการพฒนาคณภาพการศกษา

ในสถานศกษาได

4

ตอนท 14.1

งานวจยในการพฒนาคณภาพการศกษา โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 14.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระโดยละเอยดพรอมปฏบตกจกรรม

หวเรอง เรองท 14.1.1 สภาพปจจบนของงานวจยทางการศกษา เรองท 14.1.2 แนวคดการพฒนาคณภาพการศกษา เรองท 14.1.3 ขอควรค านงในน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษา แนวคด 1. สภาพปจจบนงานวจยทางการศกษานบวาเปนสารสนเทศทมความส าคญและเปนประโยชนในการพฒนาคณภาพการศกษาใหเทาทนการเปลยนแปลงเพราะไดใชกระบวนการวจยในการแสวงหาความรหรอแนวทางการแกปญหาทเชอถอไดตามวธการทางวทยาศาสตรเพอพฒนาคณภาพการศกษา การใชประโยชนจากการวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา ผบรหารและครสามารถด าเนนการได 2 แนวทาง คอ การจดท าโครงการวจยขนเอง หรอการน าผลงานวจยทมผศกษาวจยไวแลวมาประยกตใช

2. คณภาพการศกษาเปนมตทตองพจารณาทงคณภาพของกระบวนการและเปาหมายคอตวผเรยน ทงนตองค านงการมสวนรวมของผทมสวนไดสวนสยในการจดการศกษา สวนการพฒนาคณภาพการศกษาพจารณาจากตวชทส าตญ ไดแก การยกระดบมาตรฐาน การเพมคณภาพ การเพมประสทธภาพ และคณภาพของนกเรยนดขนทงดานคณธรรมจรยธรรม สงคม และวฒนธรรม

3. ในการน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษานน ตองค านงถงเปาหมายของการพฒนา ความพรอมทจะใชขอมลสารสนเทศ จรยธรรมในการวจย ความรความเขาใจในระเบยบวธการวจย และวฒนธรรมการท างานแบบรวมมอรวมใจ

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 14.1 แลว นกศกษาสามารถ

1. ใหเหตผลถงความส าคญของงานวจยในการพฒนาคณภาพการศกษาได

2. บอกแนวทางการใชประโยชนจากการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษาได

3. อธบายความหมายของคณภาพการศกษาและการพฒนาคณภาพการศกษาได

4. ยกตวอยางขอค านงในการน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษา พรอมทงอธบายเหตผลประกอบได

5. เสนอประเดนการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาทสนองตอบนโยบายการศกษาของรฐบาลได

5

เรองท 14.1.1 สภาพปจจบนของงานวจยทางการศกษา

ความส าคญของงานวจยทางการศกษา

ในสภาวะทสภาพแวดลอมและเทคโนโลยมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว งานวจยทางการศกษานบวาเปนขอมลสารสนเทศทมความส าคญอยางยงทนกการศกษาตองน าไปใชเพอแสวงหาแนวทางในการพฒนาคณภาพการศกษา โดยเฉพาะการมงเนนคณภาพการเรยนรของนกเรยนใหเทาทนการเปลยนแปลง เนองจากงานวจยทางการศกษาเปนเอกสารทใชกระบวนการวจยซงเปนกระบวนการในการแสวงหาความร ความจรง วธการ หรอแนวทางการแกปญหาทเชอถอไดตามวธการทางวทยาศาสตร เพอพฒนาคณภาพการศกษา นอกจากน งานวจยทางการศกษายงมคณลกษณะส าคญ 4 ประการ ดงน (Grix, 2004 อางถงในเขมทอง ศรแสงเลศ, 2552: 21)

1. มประเดนค าถามเกยวกบปญหาทตองการแกไขอยางชดเจน 2. ใชการวจยเปนวธการแสวงหาค าตอบของปญหาจากขอมลและแหลงขอมลตางๆ ซงม

วธการเฉพาะ 3. ตองมการเลอกใชระเบยบวธวจยทสามารถตอบปญหาไดอยางตรงจด 4. ผลจากการวจยท าใหเกดองคความรใหมในเรองนนๆ หรอท าใหทราบสาเหตไดชดเจนขน

หรอเปนการตอยอดองคความรเดม

นอกจากน ควรพจารณาวา งานวจยทมคณคาและควรน ามาใชประโยชนในการพฒนาคณภาพการศกษาไดจรง ควรเปนงานวจยทมลกษณะดงตอไปน (เขมทอง ศรแสงเลศ, 2552: 46)

1. กระท าโดยผทเกยวของและใกลชดกบปญหาทางการศกษา 2. เปนการวจยโดยเนอหาสาระทเกยวของกบสวนใดสวนหนงของระบบการศกษา หรอ

ทงระบบการศกษา ซงอาจพจารณาเชงระบบทวไป ไดแก ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลต ผลกระทบ และสงแวดลอมของระบบการศกษา

3. มความตรงตามเนอหาและโครงสรางของขอมล 4. มการเกบรวบรวมขอมลอยางเปนระบบ 5. มความเทยงในการวเคราะห

งานวจยทมคณภาพจะใหประโยชนหลายประการ ดงน 1. ชวยวเคราะหหาสาเหตของปญหาและความไรประสทธภาพของกระบวนการ 2. ใหขอมลทเปนจรง ชดเจน และมคณคาเพอการตดสนใจและการวางแผน 3. ใหขอมลปอนกลบในเรองตางๆ ทเกยวของ 4. แสดงใหเหนจดออน ความไมสมดล ความบกพรอง หรอความผดปกตทก าลงเกดขน

หรอมแนวโนมวาจะเกดขน

6

จงเหนไดวา งานวจยทางการศกษาทมคณภาพไดใชการวจยเปนวธการตอบค าถามทมระบบในการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล ผลทไดจงมความแมนย า เชอถอได ดงนน ผบรหารสามารถใชงานวจยทางการศกษาเปนขอมลสารสนเทศในการแสวงหาแนวทางการแกปญหา แกไขปญหา และพฒนาคณภาพการศกษาไดเปนอยางด

สภาวการณของงานวจยทางการศกษา

จากการรายงานของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2556: 6) เกยวกบสภาวการณของงานวจยทางการศกษาในประเทศไทย โดยใชขอมลผลงานวจยทมคณภาพในรอบปทผานมา (พ.ศ. 2546 – 2555) ทอยในฐานขอมลงานวจยของส านกงานและงานวจยจากหนวยงานการศกษาในทกระดบและประเภทการศกษาทสงมารบการคดเลอกใหน าเสนอในการประชมทางวชาการ การวจยทางการศกษาระดบชาต ทงหมดเปนงานวจยทผานกระบวนการของผทรงคณวฒใหความคดเหน ปรบแก และตพมพเผยแพรแลว รวมจ านวนทงสน 1,362 เรอง โดยส านกงานไดการรวบรวมและจดหมวดหมขอมลผลงานวจยจ าแนกตามนโยบายดานการศกษาของรฐบาล รวม 8 ประเดน ไดแก 1) เรงพฒนาคณภาพการศกษา โดยการปฏรประบบความรในสงคมไทย 2) สรางและกระจายโอกาสทางการศกษา 3) ปฏรปคร โดยยกฐานะวชาชพครใหเปนวชาชพชนสง (4) จดการศกษาขนอดมศกษาและอาชวศกษาใหสอดคลองกบตลาดแรงงาน 5) พฒนาการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการศกษา 6) สนบสนนการวจยและพฒนาเพอสรางทนปญญาของชาต 7) เพมขดความสามารถของทรพยากรมนษยเพอรองรบการเปดเสรประชาคมอาเซยน และ 8) การศกษาในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ไดผลสรปขอมลผลงาน วจยในเชงปรมาณ ดงภาพท...

ใสภาพจาก หนา 6 สกศ

ภาพท... แสดงรอยละของจานวนฐานขอมลวจย จ าแนกตามนโยบายรฐบาลดานการศกษา

ทมา: ปรบจาก กรอบและทศทางการวจยทางการศกษาของประเทศไทย (พ.ศ. 2555-2558) เพอสนบสนนกาด าเนนงานตามนโยบายดานการศกษาของรฐบาล โดย ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ (2556) หนา 6

จากภาพท.. แสดงผลของฐานขอมลวจยในเชงปรมาณ พบวา มงานวจยทางการศกษาทมคณภาพและพรอมสนบสนนการด าเนนงานตามนโยบายดานการศกษาของรฐบาล คอ ดานพฒนาคณภาพการศกษาโดย

7

การปฏรประบบความรของสงคมไทย ซงมงานวจยมากเปนอนดบ 1 ถงรอยละ 50.51 ซงแสดงวา นกวจยและหนวยงานวจยทางการศกษาและทเกยวของรวมถงสถาบนทางการศกษาทกระดบไดใหความส าคญกบการพฒนาคณภาพการศกษาเปนอยางยง รองลงมา มงานวจยดานการสรางและกระจายโอกาสทางการศกษา รอยละ 22.76 และดานการปฏรปคร โดยยกฐานะวชาชพครใหเปนวชาชพชนสง คอ รอยละ 13.51 อยางไรกด พบวา ยงมงานวจยทตองเรงรด สงเสรม สนบสนนใหด าเนนการ เนองจากยงมอยนอยมากไมถงรอยละ 5 นนคอ มงานวจยดานจดการศกษาขนอดมศกษาและอาชวศกษาใหสอดคลองกบตลาดแรงงาน รอยละ 4.63 ดานพฒนาการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการศกษา รอยละ 3.67 ดานการเพมขดความสามารถของทรพยากรมนษยเพอรองรบการเปดเสรประชาคมอาเซยน รอยละ 2.72 ดานงานวจยและพฒนาเพอสรางทนทางปญญาของชาต รอยละ 1.47 และดานการศกษาในพนทจงหวดชายแดนใต รอยละ 0.73 ตามล าดบ

จงเหนไดวา งานวจยทางการศกษาในบรบทของสงคมไทยยงมมากพอสมควรโดยเฉพาะงานวจยดานการพฒนาคณภาพการศกษา ดงนน สถานศกษาในระดบขนพนฐานสามารถใชขอมลสารสนเทศจากงานวจยเหลานทส านกงานเลขาธการสภาการศกษาไดสงเคราะหเนอหาไว เปนแนวทางการก าหนดเปาหมายการพฒนาหรอแนวการปฏบตเพอยกระดบคณภาพการศกษา นอกจากน สถานศกษาอาจจะใชกรอบและทศทางการวจยทางการศกษาของประเทศไทย (พ.ศ. 2555-2558) ทก าหนดโดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ในการด าเนนการวจยและพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาใหสอดคลองกบนโยบายดานการศกษาของรฐบาล ซงจะไดกลาวถงในหวขอตอไป

แนวทางการใชประโยชนจากการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา

การใชประโยชนจากการวจยในการพฒนาคณภาพการศกษาถอเปนเรองทจ าเปน ดงจะเหนไดจากนโยบายของรฐบาล ทไดใหความส าคญกบการวจยและพฒนาโดยระบไวในแผนการศกษาชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559) วา “ใหมการสงเสรมการวจยและพฒนาเพอสรางองคความรนวตกรรม และทรพยสนทางปญญา พฒนาระบบบรหารจดการความรและสรางกลไกการน าผลการวจยไปใชประโยชน” (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา 2553: 40) ดวยเหตน ผบรหารและครจ าเปนตองตระหนกในความส าคญและการใชประโยชนจากการวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา

การใชประโยชนจากการวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษานน ผบรหารและครสามารถด าเนนการได 2 แนวทาง ดงน

1. การจดท าโครงการวจยขนเอง โดยมวตถประสงคทจะศกษาปญหาและแนวทางการแกปญหาหรอพฒนา ซงอาจเปนงานวจยทผวจยท าคนเดยวหรอท าจดเปนคณะวจย

2. การน าผลงานวจยทมผศกษาวจยไวแลวมาประยกตใชในเรองหรอประเดนปญหาทตองการแกไข ปรบปรง หรอพฒนา

ในการจดท าโครงการวจยขนเอง ผวจยจะตองมความรเขาใจเกยวกบระเบยบวธการวจยเปนอยางด ตงแตการก าหนดประเดนปญหาการวจย การตงวตถประสงคของการวจย การก าหนดประชากร/กลมตวอยาง การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมลและการแปลผล และการสรปผลอภปรายผล สวนการน าผลงานวจยทมผศกษาวจยไวแลวไปใชผทน าไปใชกตองรจกการคดสรร

8

งานวจยทมคณภาพ และตองสามารถประเมนเชงวพากษณงานวจยได ซงเนอหาสวนนไดกลาวไวแลวในหนวยท 13

เรองท 14.1.2 แนวคดการพฒนาคณภาพการศกษา

ความหมายของคณภาพการศกษา

ความหมาย

จากการสงเคราะหความหมายของค าวา “คณภาพ” เขมทอง ศรแสงเลศ (2552: 7)ไดเสนอวา โดยทวไป คณภาพมความหมายมาจาก 3 ฝาย ไดแก ฝายนกวชาการซงจะเนนในเรองกระบวนการผลตทไดมาตรฐานและความรบผดชอบตอสงคม ฝายผผลตสนคาหรอการใหบรการซงจะเนนในเรองกระบวนการผลตทไดมาตรฐานและตอบสนองความพงพอใจของลกคา และฝายผบรโภคหรอผรบบรการซงเนนการตอบสนองความตองการของตนเองและสงคม โดย ความสมพนธ ของค าวาคณภาพ ของทง 3 ฝาย เปรยบเสมอนรปสามเหลยมดานเทาทแตละดานตางมความส าคญเทาเทยมกน ดงแสดงดวยภาพท.....

ภาพท...... ความสมพนธของคณภาพ

จากภาพท... จงสรปไดวา ความหมายของคณภาพทแทจรงตองพจารณาจาก 3 มต ไดแก มาตรฐานในกระบวนการผลตหรอบรการ ความรบผดชอบตอสงคม และความพงพอใจของลกคาหรอผรบบรการ ดงนน สนคาทมคณภาพจงเปนสนคาทไดมาตรฐาน มความรบผดชอบตอสงคม และเปนทพอใจของลกคา

ในท านองเดยวกน เมอพจารณาค าวา คณภาพ ในบรบททางการศกษา กคอ “คณภาพการศกษา” ความหมายกแตกตางกนไปตามลกษณะผทเกยวของ 3 ฝาย ไดแก สถานศกษาหรอผใหบรการ นกวชาการ และผรบบรการหรอผปกครองและนกเรยน ดงน (เขมทอง ศรแสงเลศ 2552: 11)

1. ดานสถานศกษา คณภาพหมายถง กระบวนการบรหารจดการศกษาทไดมาตรฐาน มประสทธภาพ และกอใหเกดประสทธผลตามจดมงหมายทก าหนดไว

ความพงพอใจ

ความรบผดชอบตอสงคม มาตรฐาน นกวชาการ

9

2. ดานนกวชาการ คณภาพหมายถง กระบวนการจดการเรยนการสอนทกอใหเกดผลถาวรแกผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรของหลกสตร รวมทงมสมรรถนะส าคญและคณลกษณะทพงประสงคตามหลกสตร

3. ดานผปกครองและนกเรยน คณภาพหมายถง การศกษาทท าใหผเรยนบรรลมาตรฐานตามหลกสตรทก าหนด นนแสดงถงผเรยนมพฒนาการครบสมบรณในทกดาน ไดแก สตปญญา รางกาย อารมณ-จตใจ สงคม มความสามารถในการเรยนตอระดบสง และประสบความส าเรจในชวต

ดงนน คณภาพการศกษาในมมมองดงกลาวจงหมายถง คณลกษณะของการจดการศกษาทมมาตรฐาน ท าใหเกดผลถาวรแกผเรยนตามเจตนารมณของหลกสตรและสามารถสนองความตองการของนกเรยน ผปกครองและชมชน

อยางไรกตาม เมอน าแนวคดของการบรหารแบบมงผลสมฤทธมานยามความหมายของคณภาพการศกษาจงอาจจะกลาวไดวา คณภาพการศกษา คอ คณภาพของผเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสงและมคณภาพด และคณภาพของผเรยนดงกลาวเกดจากความรวมมอของทกๆ ฝาย ไดแก ความเอาใจใสของพอแมผปกครองและชมชน ระบบการบรหารทไดมาตรฐาน และระบบการเรยนการสอนทมคณภาพ โดยระบบการบรหารและระบบการสอนทมคณภาพเปนผลมาจากการมผบรหารและครมออาชพ ประกอบกบการมคณะกรรมการสถานศกษาทใหการค าปรกษาอยางมประสทธภาพ ดงแสดงในภาพท.....

ภาพท... แนวคดของโซคณภาพทางการศกษาของสถานศกษา

ทมา หลกเกณฑและวธการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาขนพนฐาน โดยส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) พ.ศ. 2547 หนา 36

พอแมผปกครองและชมชนเอาใจใส

คณะกรรมการสถานศกษาเชยวชาญ

ผบรหารและครมออาชพ

ระบบการบรหารและการเรยนการสอนไดมาตรฐาน

ผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสงและ

มคณภาพด

10

จากแนวคดทงสองแนวคด จะเหนไดวามความคลายคลงกนเพราะตองใหความส าคญของทงกระบวนการและเปาหมาย จะแตกตางกนกเพยงจะเนนทกระบวนการกอนหรอเปาหมายกอน นอกจากนในมมมองทเนนทตวนกเรยนเปนเปาหมายหลกไดดชใหเหนวา คณภาพของผเรยนตองเกดจากการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการรวมกนจดการศกษาซงสอดคลองกบนโยบายการจดการศกษาในปจจบน

แนวคดการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษา

ความหมายของการพฒนาคณภาพ

การพฒนาคณภาพการศกษาเปนค าทใชในความหมายแตกตางๆ กน ใน 4 ลกษณะ (Ofsted, 1994: 6) ไดแก

1. ยกระดบมาตรฐาน (raise standars) 2. เพมคณภาพ (enhance quality) 3. เพมประสทธภาพ (increase efficiency) 4. บรรลความส าเรจมากขนในการพฒนานกเรยนทงดานคณธรรมจรยธรรม สงคม

และวฒนธรรม

จากความหมายทง 4 ลกษณะดงกลาว โรงเรยนไดน ามาใชเปนแนวทางในการตรวจสอบคณภาพการศกษาโดยพจารณาทงดานกระบวนการและเปาหมายหรอผลลพธวามการพฒนาเพมขนหรอไมเพยงใด โดยมแนวค าถามในการตรวจสอบ 4 ขอ ดงน

1. โรงเรยนในขณะนเปนอยางไร 2. เราตองการเปลยนแปลงอะไรบาง 3. เราจะบรหารการเปลยนแปลงไดอยางไร เมอเวลาผานไป 4. เราจะทราบไดอยางไรวา การบรหารการเปลยนแปลงนนประสบความส าเรจ

การพฒนาคณภาพการศกษาใหเกดประสทธผลนน ไมมสตรเฉพาะหรอแบบแผนทตายตว และกไมงายในการขบเคลอน โดยเฉพาะโรงเรยนทขาดแคลนความพรอมดานทรพยากรและอยหางไกล อยางไรกตาม มบทเรยนมากมายทแสดงใหเหนวา สาเหตดงกลาวไมใชอสรรคเสมอไป ถาโรงเรยนมการวางแผนการพฒนาทรอบครอบระมดระวงและสมเหตสมผล พรอมกบมคณะคร ผบรหาร นกเรยน ผปกครองและหนวยงานตนสงกดทมงมนในการพฒนาคณภาพผเรยน กสามารถบรรลเปาหมายของการพฒนาได ซงจะไดกลาวตอไป

ผทรบประโยชนจากการพฒนาคณภาพการศกษา

ผทจะไดรบประโยชนจากการทโรงเรยนพฒนาคณภาพการศกษา มหลากหลายกลม แตกลมทไดรบผลโดยตรงมากกวากลมอนม 4 กลม ไดแก

1. นกเรยน เปนกลมแรกและกลมส าคญทจะไดรบผลประโยชนจากการพฒนาคณภาพของโรงเรยนเพราะเปนกลมทเปนเปาหมายหลกของการเปลยนแปลงโดยไดรบประโยชนจากประสบการณทไดรบจากกระบวนการจดการเรยนการสอนของโรงเรยน

11

2. คร เปนกลมทไดรบประโยชนเพราะไดรบการจงใจในหลากหลายรปแบบและมความพงพอใจการท างานมากขน

3. ผปกครองและหนวยงานตนสงกด เปนกลมทมความมนใจในคณภาพของโรงเรยนมากขนและเหนวาคมคากบงบประมาณทลงทน

4. คณะผบรหารโรงเรยน เปนกลมทมความพงพอใจทสามารถขบเคลอนใหคณภาพของโรงเรยนบรรลมาตรฐานทก าหนด มความพงพอใจททกฝายรวมมอกนท างานอยางแขงขน

ตวอยางกรอบกรอบและทศทางการวจยทางการศกษาของประเทศไทย (พ.ศ. 2555-2558)

ในทนจะน าเสนอตวอยางกรอบและทศทางการวจยทางการศกษาของประเทศไทย (พ.ศ. 2555-2558) ทจดท าโดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2556: 124-130) โดยยกมาเพยงนโยบายของรฐบาลดานพฒนาคณภาพการศกษา โดยการปฏรประบบความรในสงคมไทย เพยงดานเดยวเพอเปนแนวทางการวจยและพฒนาเพอยกระดบคณภาพการศกษาในระดบเขตพนทการศกษาและระดบสถานศกษา ดงน

กรอบและทศทางการวจย

ประเดนการวจย หวขอการวจย

1. พฒนาคณภาพการศกษา โดยการปฏรประบบความรของสงคมไทย จดมงหมายการวจย การสรางระบบการศกษาท มมาตรฐาน เพอพฒนาคน ใหมคณภาพอยางยงยน เหมาะสมกบบรบทของ สงคมไทยและสงคมโลก

1.1 ปฏรปหลกสตรการศกษาทกระดบใหรองรบการเปลยนแปลงของโลกและทดเทยมมาตรฐานสากล

1. การยกระดบคณภาพของระบบการศกษาทงในระบบ นอกระบบและการศกษาตามอธยาศยและรปแบบการจดการศกษา ในแตละระดบมการสอดรบกน ตงแตการศกษาปฐมวย การศกษาขนพนฐาน การอาชวศกษา และ การอดมศกษา 2. การพฒนาคณภาพและประสทธ ภาพของหลกสตรในทกระดบการศกษาทรองรบการเปลยนแปลงของโลกและทดเทยมมาตรฐานสากล โดยเฉพาะวทยาศาสตร คณตศาสตร เทคโนโลย และภาษาองกฤษ 3. อนาคตภาพของหลกสตรการศกษาขนพนฐานในทศวรรษหนา 4. การพฒนาหลกสตรสถานศกษาและระบบการเรยนในหลกสตรการน าหลกสตรไปใชทเหมาะสมกบบรบทของชมชน สงคม วฒนธรรม และความตองการของแตละพนท 5. การพฒนาหลกสตรและนวตกรรมการจดประสบการณ และการเรยนรเพอเพมผลสมฤทธทางการศกษาของผเรยน ความสามารถและสรางสรรคดวยปญญา (Cognitive Ability) คณลกษณะทพงประสงค (Character Development) และ

12

กรอบและทศทางการวจย

ประเดนการวจย หวขอการวจย

ทกษะการคดและการเรยนร (Cognitive Learning) ทจ าเปนตอการท างานและการด ารงชวตในโลกยคโลกาภวตน หรอโลกแหงศตวรรษท 21 6. แนวทางการใชนวตกรรมคณลกษณศกษา (Character Education) ในการสรางลกษณะทพงประสงคตามแนวคดในทกระดบชนของระบบการศกษาไทย 7. นวตกรรมการเรยนการสอนเพอสงเสรมการรหนงสอ การแสวงหาและสรางองคความร การรคดและเหตผลเชงจรยธรรม และการใชความรและการวจยเปนฐานในการเรยนรและการด ารงชวต 8. รปแบบการจดการเรยนการสอนและกจกรรมตามหลกสตรทสอดคลองกบการใชภมปญญาทองถนและแหลงทรพยากรในชมชน 9. รปแบบการจดการเรยนการสอนในภาวะวกฤตจากภยพบตตางๆ

1.2 การเพมผลสมฤทธทางการศกษาทกระดบชน โดยวดผลจากการผานการทดสอบมาตรฐานในระดบชาตและนานาชาต (Measures of Achievement)

1. ปญหาและแนวโนมทสงผลตอผลสมฤทธทางการศกษาของเดกไทย 2. การพฒนาเครองมอและมาตรฐานการทดสอบระดบชาต 3. การพฒนาเครองมอวดประเมนผลตามมาตรฐานระดบชาตและนานาชาต 4. การวจยตวบงชสาหรบการประเมนผลสมฤทธทางการศกษาทกระดบชน 5. การพฒนาระบบตดตามและประเมนผลสมฤทธทางการศกษาของเดกไทยตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน

1.3 พฒนาระบบการศกษาใหผเรยนมความรคคณธรรม สรางจรยธรรมในระดบปจเจก สรางความตระหนกในสทธและหนาท ความเสมอภาค และ ด าเนนการใหการศกษาเปนพนฐานของสงคมประชาธปไตยทแทจรง (Global Citizenship)

1. การพฒนากระบวนทศนใหมในการเสรม สรางสนตวธและสงคม วฒนธรรมประชาธปไตยในสถานศกษา 2. การเรงสรางลกษณะทดของเดกและเยาวชนไทย 3. ประสทธผลของรปแบบและแนวทางในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในสถานศกษาและในชมชน 4. นวตกรรมการจดการเรยนรและกจกรรมสงคมเพอการแกปญหาและการปองกนปญหาดานคณธรรมจรยธรรม ดานการ

13

กรอบและทศทางการวจย

ประเดนการวจย หวขอการวจย

ทจรต ประพฤตมชอบและดานการตงครรภไมพรอมในวยรน 5. การสรางบทบาทและกลไกการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคมในการถายทอดคานยม จรยธรรม และแบบอยางของการด ารงชวตทมคณคาตอสงคม

1.4 จดใหมโครงการต าราแหงชาต

การพฒนาต าราเรยนเพอสนบสนน การเรยนการสอนตามหลกสตรการศกษา และการเพมผลสมฤทธทางการศกษาในทกระดบและประเภทการศกษาอยางมคณภาพและไดตามมาตรฐานสากล

1.5 สงเสรมการอาน และขจดความไมรหนงสอ (Literacy campaign)

1. พฤตกรรมการอานหนงสอของเดกไทย 2. นวตกรรมการสงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนเพอสงเสรมนสยรกการอาน และการคนควาจากแหลงเรยนรทม อยรอบตวในทกระดบชน 3. นวตกรรมการสงเสรมการอานเพอเพมผลสมฤทธทางการศกษา 4. การพฒนานวตกรรมการจดการเรยนร สอและเทคโนโลยทางการศกษาทสงเสรมนสยรกการอาน 5. การวจยประเมนผลระดบการอานหนงสอของคนไทยในกลมอายตางๆ

1.6 สงเสรมการเรยนการสอน ภาษาตางประเทศและภาษาถน

1. การพฒนานวตกรรมการเรยนรภาษาถนโดยใชกจกรรมการเรยนรรวมกบชมชนและภมปญญาทองถน 2. การสงเสรมการจดหลกสตรสองภาษา และการเรยนการสอนภาษาตางประเทศอยางตอเนองในระบบการศกษาและนอกระบบการศกษา 3. สงเสรมสถาบนการศกษาจดหลกสตรนานาชาตเพอรองรบความเปนสากล 4. รปแบบการจดการเรยนรทางดานภาษาทมมาตรฐานเปนทยอมรบในระดบสากลเพอการเขาสประชาคมอาเซยน เชน ภาษาองกฤษ

1.7 ปรบปรงโครงสรางระบบบรหารการศกษาโดยกระจายอานาจสพนท

1. ประสทธผลในการขบเคลอนรปแบบและกลไกการกระจายอ านาจการบรหารจดการ ศกษาสเขตพนทการศกษา องคกรปกครองสวนทองถน และสถานศกษาทสอดคลองกบบรบทขององคกรในพนท

14

กรอบและทศทางการวจย

ประเดนการวจย หวขอการวจย

2. การสรางระบบและแนวบรหารจดการ ศกษาใหมเพอการเปลยนแปลง (นกเรยน คร สถานศกษา และผบรหาร) สการพฒนาการศกษา 3. การวจยและทดลองน าปจจยแหงความส าเรจไปใชเพอยกระดบการบรหารและการจดการศกษา 4. การเทยบรอยคณภาพกบองคกรการศกษาทมแบบปฏบตดเดนในการบรหารและการจดการศกษาของประเทศไทยกบกลมประเทศประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 5. รปแบบการพฒนาโครงสรางและระบบ บรหารจดการศกษาของโรงเรยนขนาดเลก 6. การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษาดวยยทธศาสตรการบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน 7. รปแบบการพฒนาคณลกษณะและการปฏวตทางจตวญญาณของผบรหารทสงผลตอความส าเรจของการจดการศกษา 8. การสรางและพฒนาเครอขายความรวมมอในการพฒนาการศกษาโดยใชหลกการบรหารจดการแบบมสวนรวม 9. การสรางองคความรดวยการวเคราะหเชงอภมานงานวจยเกยวกบการบรหารและการจดการศกษาของประเทศไทย (การน าระบบการบรหารจดการทดและระบบการใชโรงเรยนเปนฐานมาปฏบต ขอด ขอตองปรบปรง และแนวโนมในอนาคต)

1.8 ยกระดบองคความรใหไดตามมาตรฐานสากล

การสรางองคความรใหไดตามาตรฐานสากลดวยวธการวเคราะหเชงอภมานงานวจยทางการศกษาเพอสนบสนนการด าเนนงานตาม นโยบายดานการศกษาของรฐบาล อนจะสรางสงคมไทยใหเปนสงคมฐานความร สงคมแหงการเรยนร

1.9 จดใหมระบบการจดการความร

1. การสรางกลไกขบเคลอนการจดการความรในองคกรการศกษาทกระดบการศกษา เพอใหมการใชความรเปนฐานของการพฒนาการศกษา 2. การตดตามประเมนผลการจดการความรสการเปนองคการแหงการเรยนรในทกระดบการศกษา

15

กรอบและทศทางการวจย

ประเดนการวจย หวขอการวจย

3. การสงเสรมสนบสนนสถาบนทางการศกษาและทเกยวของพฒนาคลงความรเกยวกบการด าเนนงานพฒนาการศกษาตามนโยบายดานการศกษาของรฐบาลเพอเปนฐานความรในการพฒนาการปฏบตงาน 4. การบรหารจดการเครอขายในการ จดการศกษาทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย เพอถายทอดและการถายโอนความร 5. การสงเสรมการจดทาและใชองคความรของภมปญญาทองถนและแหลงทรพยากรในชมชนเพอการศกษาอยางทวถง

16

เรองท 14.1.3 ขอควรค านงในน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษา

ในการน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษา ในทน ไดมงเนนในระดบโรงเรยนและระดบหองเรยน ซงเปนระดบปฏบตการทสงผลกระทบตอการเรยนรของนกเรยนมากทสด ดงนน โรงเรยนจงตองค านงในประเดนทส าคญดงน

1. มความเขาใจอยางถองแทถงเปาหมายหลกของโรงเรยนทจะตองพฒนาผเรยนทกคนใหเรยนรอยางเตมศกยภาพ พรอมกบมขอมลสารสนเทศเกยวกบการจดการเรยนการสอนของคร และผลการเรยนรของนกเรยนทเกดจากการวดในระดบชนเรยนและในระดบชาตเพอน าไปใชเปนสารสนเทศในการก าหนดเปาหมายของการพฒนาและแนวการปฏบต รวมทงการท าวจยในชนเรยนของคร

2. ตระหนกถงจรยธรรมในการวจย (research ethics) เพราะเปนองคประกอบทส าคญของกระบวนการวจย เนองดวยในกระบวนการคนควาวจยเพอพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนนน ผบรหารและครทเปนผวจยจะตองเขาไปเกยวของกบนกเรยนและพอแมผปกครองเปนสวนใหญ จงตองด าเนนการอยางมคณธรรมและตองเคารพในศกดศรของความเปนมนษย และรบผดชอบในสงทศกษา เพราะหากผวจยขาดความรอบคอบระมดระวง ผลการวจยอาจสงผลกระทบในทางลบตอผทศกษาได

3. ตองมนใจวางานวจยทน ามาประยกตใช มความถกตองตามระเบยบวธการวจยและมบรบทของการวจยทสอดคลองกบวตถประสงคทตองการน ามาใช และเปนงานวจยทใหนวตกรรมททาทาย

4. ตองซอสตยและมคณธรรมในทางวชาการและการจดการ ซงในการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย ผบรหารและครจ าเปนตองศกษางานวจยทเกยวของเพอน าขอคนพบมาประยกตใชในการก าหนดเปาหมายการพฒนาและแนวทางการปฏบต จงตองมความซอสตยตอตนเองโดยไมน าผลงานของผอนมาเปนของตน ตองใหเกยรตและอางถงบคคลหรอแหลงทมาของขอมลทน ามาใชในการด าเนนงาน

5. ตองเคารพความคดเหนทางวชาการของเพอนรวมงาน ซงหมายถง ทงผบรหารและครพงมใจกวาง พรอมทจะเปดเผยขอมลและขนตอนการวจยของตน ยอมรบฟงความคดเหนและเหตผลทางวชาการของผอน และพรอมทจะปรบปรงแกไขงานวจยของตนใหถกตอง ซงเปนเรองทไมงาย เพราะตองมการเปลยนแปลงวฒนธรรมการท างานของบคลากรทกฝายใหมความรวมมอและความรบผดชอบรวมกนโดยเนนทการเรยนรของนกเรยนทกคนเปนส าคญ

จงเหนไดวา ในการน างานวจยสการพฒนาคณภาพการศกษานน ผทเกยวของตองมความมความตระหนกถงความส าคญของเปาหมายหลกในการพฒนาคณภาพของโรงเรยนมความพรอมทจะใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจเพอใหบรรลเปาหมาย ค านงถงจรยธรรมในการวจย มความรความเขาใจในระเบยบวธการวจย และมวฒนธรรมการท างานแบบรวมมอรวมใจ

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 14.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 14.1 ในแนวการศกษาหนวยท 14 ตอนท 14.1

17

ตอนท 14.2 ความสมพนธระหวางการวจยกบการพฒนาคณภาพการศกษา โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 14.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระโดยละเอยด พรอมทงปฏบตกจกรรม

หวเรอง เรองท 14.2.1 แนวคดของการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย เรองท 14.2.2 การเรยนรจากงานวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา เรองท 14.2.3 กรณตวอยาง: การพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

แนวคด 1. การพฒนาคณภาพการศกษาใหไดมาตรฐานจ าเปนตองอาศยการวจยเปนฐานเพอเปนกรอบ

แนวคดในการประยกตใชในการก าหนดนโยบายและวางแผนการยกระดบคณภาพการศกษาหรอใชในการท าวจยใหเหมาะสมกบบรบทของตน

2. กรอบแนวคดของการพฒนาคณภาพการศกษาม 2 รปแบบ คอ รปแบบสประสานซงใหความส าคญกบ 3 องคประกอบ ไดแก เปาหมาย คานยมหรอความเชอ และงานวจยทางการศกษาทง 3 องคประกอบนตองสนบสนนซงกนและกนเพอพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยน และรปแบบการยกระดบคณภาพการศกษาแบบองครวม พจารณาใน 4 มต ไดแก มตคณภาพการสอนและการเรยนร มตภาวะผน าทมประสทธผล มตการสนบสนนเพอการพฒนาทงระบบ และมตความสมพนธทชดเจนและความรวมมอรวมใจ โดยมตทง 4 ตองสนบสนนและประสานกนอยางเปนระบบ 3. การเรยนรทไดจากขอคนพบของงานวจยทางการศกษาเปนสารสนเทศทเปนประโยชนอยางยงส าหรบผบรหารและครทจะน าไปก าหนดเปาหมายของการพฒนาและแนวการปฏบตทงในระดบโรงเรยนและหองเรยน อาท งานวจยเกยวกบการเรยนร การสอน การจงใจ ทฤษฎการระบเหตของพฤตกรรม ภาวะผน า โรงเรยนในฐานะองคการ และการมสวนรวมของครอบครว

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 14.2 แลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายแนวทางการพฒนาคณภาพการศกษาดวยรปแบบสประสานและรปแบบการยกระดบคณภาพการศกษาแบบองครวมได 2. วเคราะหความเหมาะสมและความเปนไปไดในการการประยกตใชรปแบบดงกลาวในการศกษาไทยได 3. ใหแนวทางการประยกตใชรปแบบดงกลาวในการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนได 4. สะทอนถงการเรยนรทไดรบจากกรณตวอยางและการประยกตใชได

18

เรองท 14.2.1 แนวคดของการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

จากทกลาวมาแลววา คณภาพการศกษาเปนการจดการศกษาทมาตรฐานเพอใหไดผลลพธคอ ผเรยนทมผลสมฤทธสง ดงนน การพฒนาคณภาพการศกษาใหไดมาตรฐานจ าเปนทนกการศกษาตองอาศยการวจยเปนฐานซงหมายถงอาศยกรอบแนวคดทผานการศกษาคนควาวจยเปนอยางดเพอเปนแนวทางในการประยกตใชในการก าหนดนโยบายและวางแผนการยกระดบคณภาพการศกษาหรอใชศกษาคนควาวจยใหเหมาะสมกบบรบทของตน แตเนองจากยงไมมผลการวจยทใหขอคนพบทชดเจนวา แนวทางการพฒนาคณภาพการศกษาทมประสทธภาพและใหประสทธผลทดทสดเปนแบบใด ดงนน ในเอกสารตอนน จงไดน าเสนอแนวคดการพฒนาคณภาพการศกษาทมงเนนทการเรยนรของนกเรยนเปนส าคญ ใน 2 แนวคด คอ รปแบบสประสาน และรปแบบการยกระดบคณภาพการศกษาแบบองครวม โดยแนวคดแรกเหมาะส าหรบระดบโรงเรยน และระดบหองเรยนซงเปนแนวทางททงผบรหารโรงเรยนและครตองใหความสนใจอยางยง สวนแนวคดทสองนกการศกษาสามารถประยกตใชไดทงในระดบเขตพนทการศกษาและระดบโรงเรยนซงเปนแนวทางกวางๆ ทผสนใจสามารถน าไปศกษาตอยอดได

รปแบบสประสาน

เปนรปแบบทใหแนวทางการตดสนใจเกยวกบการพฒนาคณภาพการศกษาทงในระดบโรงเรยนและระดบหองเรยน โดยรปแบบน ใหความส าคญกบองคประกอบ 3 ประการ ไดแก เปาหมาย (goals) คานยม (values)ของผปฏบต และงานวจยทางการศกษาททนสมย (the most up-to-date research) โดยทง 3 องคประกอบนตองสนบสนนซงกนและกนเพอการเรยนรของนกเรยน ซงแนวคดดงกลาว แดเนยลสน (Danielson, 2002: 1) ไดน าเสนอเปนตวแบบ เรยกวา รปแบบสประสานหรอ The Four Circles Model ดงแสดงในแผนภาพท.....

ภาพท.. รปแบบสประสาน (The Four Circles model)

เราท าอะไร(What we do)

เราตองการอะไร (What we want)

วง

เรารอะไร (What we know)

เราเชออะไร (What we believe)

1

2

3

4

19

ทมา ปรบจาก “Enhancing Student Achievement: A Framework for School Improvement, ” by C. Danielson, 2002, p. 1. Copyright 2002 by the Association for Supervision and Curriculum Development.

จากภาพท....แดเนยลสน (Danielson, 2002)ไดอธบายความหมายของวงกลมในแตละวง สรปไดดงน

วงกลมทหนง: “เราตองการอะไร (What we want)”

ขนตอนแรกในการมงพฒนาคณภาพของโรงเรยนกคอ ตองท าความเขาใจอยางชดเจนวา “เราตองการอะไร” ซงนนกคอ เปาหมายของโรงเรยน เปาหมายถอเปนหลกการทส าคญของโรงเรยนเพราะเปนวถทางทโรงเรยนจะก าหนดทศทางการพฒนาของตน ถาผบรหารและบคลากรในโรงเรยนไดเขาใจอยางถองแทวาเปาหมายทแทจรงทโรงเรยนตองบรรรลคออะไร กจะท าใหพวกเขาสามารถตงความหวงทจะปฏบตงานใหประสบความส าเรจได อยางไรกตาม ในยคทใหความส าคญกบความรบผดชอบทตรวจสอบได (accountability) และการสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนระดบชาต ท าใหโรงเรยน โดยทวไปตงเปาหมายเพยงยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนจาการสอบวดดงกลาวซงไมถอวาเปนการก าหนดเปาหมายทเพยงพอเพราะวา นกเรยนจะมผลการเรยนรทพฒนาไดขนอยกบบรบทของการพฒนาโรงเรยนอยางเปนองครวม

เนองจากจดประสงคของโรงเรยนคอ การสอนนกเรยนใหมศกยภาพในการเรยนรระดบสงและเปนทพอใจของผทมสวนไดสวนเสย (stakeholders) ดงนน เปาหมายของโรงเรยนจงตองครอบคลมประเดนส าคญใน 4 เรอง ไดแก การเรยนรอยางเตมศกยภาพ สภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร วฒนธรรมแหงการท างาน และองคการแหงการเรยนร ซงจะกลาวในแตละประเดนพอสงเขปดงน

1. นกเรยนทกคนมการเรยนรในระดบสงเตมศกยภาพ ซงหมายความวา นกเรยนทกคนตองบรรรลมาตรฐานการเรยนรทก าหนดในหลกสตรการเรยนการสอน โดยครทกคนตองสามารถแปลงมาตรฐานการเรยนร และความคาดหวงของการสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนระดบชาตลงสการเรยนการสอนไดจรง และตองมนใจไดวานกเรยนทกคนมความรและทกษะขนพนฐานทจ าเปนในการด ารงชวตและตอยอดในการศกษาระดบสงขน พรอมทง มงเนนใหนกเรยนไดพฒนาความสามารถในการคดวเคราะหระดบสง การสอสาร การแกปญหา การรวมมอกบผอน และมทกษะในการเรยนรทกษะใหมๆ นอกจากน แดเนยลสนไดเพมเตมวา ทกษะการเรยนรทชวยใหนกเรยนมทกษะการร-คดในระดบสง (high-level cognitive skills) ไดแก 1) ทกษะความสมพนธระหวางบคคล (interpersonal skills) เชน การเคารพผอน การยอมรบความคดเหนของผอน และความเหนใจผอน 2) อปนสย เชน ความอตสาหะ ความอดทน และความอยากรอยากเหน และ3) ทกษะการไตรตรอง เชน ใชสนทรยะ คณธรรมจรยธรรม และความรสกรบผดชอบ ดวยเหตน ครควรสอนใหนกเรยนไดลงมอปฏบต พรอมทงไดแสดงออกในทกษะเหลานมากกวาใหนกเรยนเรยนรจากการอานต ารา

นอกจากน โรงเรยนตองเรยนรวธการประเมนเปาหมายดงกลาววาบรรลหรอไม ซงมประเดนค าถามทตองน ามาพจารณา เชน จะรไดอยางไรวาเปาหมายบรรรล อะไรเปนหลกฐานส าคญทบงชวานกเรยนไดเรยนรในระดบสง แลวควรใชเมอไร กบใคร และใชอยางไร ในการตอบค าถามเหลาน มกใชการประเมนแบบองมาตรฐาน (standardized assessments) ในรปของขอสอบมาตรฐานซงผลการประเมนจะใหขอมลสารสนเทศเกยวกบความรและทกษะพนฐานของนกเรยน รวมทงเปนการประเมนหลกสตรและการจดการเรยนการสอนของโรงเรยน อยางไรกตาม การใชขอสอบมาตรฐานยงมขอจ ากดเพราะวดผลการเรยนรทคาดหวงไดไมครอบคลม และไมสามารถประเมนทกษะขนสงได เชน ความสามารถในการเขยน การ

20

ตงสมมตฐานและการทดสอบ การรบรแบบแผน การประเมนสารสนเทศ และการแกปญหาทซบซอน ดวยเหตน ถาโรงเรยนคดวาการบรรลเปาหมายของโรงเรยนหมายถงการผานมาตรฐานตามเกณฑทรฐก าหนด กจะท าใหนกเรยนขาดประสบการณอนๆ ทโรงเรยนควรจดให ดงนน การประเมนผลการเรยนรทเตมศกยภาพของนกเรยนซงจะบงบอกถงคณภาพในการจดการเรยนการสอนของโรงเรยน ควรใชทงการประเมนทเปนทางการซงไดแก ใชการประเมนองมาตรฐาน การประเมนทกษะเชงเหตผล ทกษะการเขยนไดอยางคลองแคลว ทกษะการแกปญหา และทกษะการคดวเคราะหในระดบสง รวมถงการประเมนทไมเปนทางการซงไดแก ทกษะความสมพนธกบผอน อปนสยทเออตอการเรยนร และการมความไตรตรอง

2. โรงเรยนมสภาพแวดลอมทเปนมตร เปนระเบยบเรยบรอย สวยงาม และปลอดภย ซงหมายความวาโรงเรยนตองใสใจกบสภาพแวดลอมทางกายภาพของโรงเรยนเพอใหนกเรยนมความปลอดภยจากอบตเหตทอาจเกดขนภายในโรงเรยน รวมทงใหความส าคญกบบรรยากาศทสวยงามรมรนภายในโรงเรยน โรงเรยนทมสภาพแวดลอมดงกลาวจะชวยใหผปกครองและนกเรยนไดรบรวา ผบรหารและบคลากรของโรงเรยนใสใจกบความเปนอยทดของนกเรยน นอกจากนแลว โรงเรยนตองเสรมสรางบรรยากาศแหงความเปนมตร ครตองปฏบตตอนกเรยนอยางใหเกยรตและยกยอง อกทงกฏระเบยบและแนวปฏบตของโรงเรยนตองชวยพฒนาใหนกเรยนมความภาคภมใจ และเตบโตอยางมคณธรรมจรยธรรม และมหลกการทเหมาะสมในการด าเนนชวต

3. โรงเรยนมวฒนธรรมองคการทเนนความขยนในการท างานและการมโอกาสในชวต ซงหมายความวา โรงเรยนเปนสถานทเพอการเรยนรซงตองการความเอาจรงเอาจง ความเพยรพยายาม และความมวนยในตนเอง แต ในขณะเดยวกนการเรยนรสามารถท าใหเปนเรองทนาพอใจ เกดการกระตนทางปญญา และสนก ดวยเหตน ครจงตองกระตนนกเรยนใหเกดความรสกวาสามารถจดการกบเนอหาการเรยนทยงยากได ความเชอมนเชนนจะเสรมสรางใหนกเรยนเปนนกสชวต

ส าหรบบรรยากาศทเปนมตรในโรงเรยนจะเกดขนกตอเมอโรงเรยนมวฒนธรรมทเคารพตอกนโดยครปฏบตตอนกเรยนอยางใหเกยรต และมอบอ านาจหนาทรบผดชอบตามวฒภาวะของนกเรยนอยางเหมาะสม ทงครและนกเรยนตางเรยนรวางานของแตละฝายมความส าคญและมความสมพนธกนทงในระยะสนและระยะยาว และทส าคญ คอ โรงเรยนจะตองปลกฝงนกเรยนวา การท างานหนกจะชวยใหนกเรยนประสบความส าเรจในชวต

4. โรงเรยนเปนองคการแหงการเรยนรของชมชน ซงหมายความวา โรงเรยนควรเปนสถานทแหงการเรยนรทางวชาชพส าหรบผบรหาร คร บคลากรอนๆ นกเรยนและชมชน เนองจากโรงเรยนตองจดหาโอกาสของการเรยนรทเปนไปไดมากทสดใหกบนกเรยน ครจงตองพฒนาตนเองใหมความกาวหนาอยางตอเนองทงดานความรและทกษะ ครสวนใหญตองการสอนในโรงเรยนทมความเหมาะสมกบวชาชพของตน เชนเดยวกบนกเรยนทตองการเรยนรจากโรงเรยนทชวยใหมความกาวหนาทงในระยะสนและระยะยาว ดวยเหตน การพฒนาวชาชพส าหรบครจงตองสอดคลองกบการเรยนรของนกเรยน และตองพฒนาอยางตอเนอง โดยเฉพาะตองเปนการพฒนาทชวยใหครปฏบตงานในหนาทของตนอยางมความหมายและสามารถท างานรวมกนเปนทม มการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเพอสรางความเขมแขงในการขบเคลอนการเรยนการสอนของโรงเรยน

โรงเรยนทมวฒนธรรมแหงการแลกเปลยนเรยนรรวมกน ตองก าหนดโครงสราง ความคาดหวง และจดสรรเวลาใหครไดมโอกาสพดคยปรกษาปญหาการสอนในหลากหลายรปแบบเชน รวมศกษาเปนกลม (study group) จดเวลาเพอชวยกนสงเกตการสอนและพดคยเกยวกบแผนการจดการเรยนรและเทคนคการสอน รวมทงแลกเปลยนเรยนรในงานของตนกบเพอนรวมงาน ครบางคนอาจขอสงเกตการสอนจากครทมความ

21

เชยวชาญเพอเรยนรและพฒนาการสอน ครทรวมพดคยเกยวกบปญหาการสอนของตนจะไดรบการยอมรบวามงมนในวชาชพไมใชมความไมพรอมในการสอน ครจงเปนทยอมรบวาเปนทรพยากรทางวชาชพเพราะสามารถใหความชวยเหลอซงกนและกนได ซงจะตรงกนขามกบโรงเรยนทครสวนใหญท างานโดยล าพงและมการท างานเปนทมเฉพาะบางโอกาสทเปนทางการ โรงเรยนทมบรรยากาศเชนนจงไมไดเปนแหลงเรยนรทจะพฒนาวชาชพส าหรบคร

นอกจากน โรงเรยนควรเปนแหลงเรยนรของชมชน โดยเฉพาะโรงเรยนทไดรบงบประมาณสนบสนนจากรฐ จงตองควรใหบรการแกชมชนเปนการตอบแทน อกทง โลกยคใหมเนนการเรยนรตลอดชวต โรงเรยนจงไมใชมหนาทแคบรการการศกษาแกเดกและเยาวชนเทานน แตตองสามารถบรหารจดการใหสมาชกในชมชนไดใชทรพยากรของโรงเรยนอยางเหมาะสมในการพฒนาตนเองดวย

วงกลมทสอง: “เราเชออะไร (What we believe)”

ความเชอถอวาเปนตวคดกรองทส าคญในการปฏบตงานของโรงเรยน เพราะเปนหลกทใหทศทางในการขบเคลอนการพฒนาคณภาพการศกษา ความเชอในบรบทของการศกษามาจากหลากหลายแหลง บางเรองมพนฐานมาจากงานวจย บางเรองอาจไมใชมาจากงานวจยแตมาจากตวผบรหาร บคลากรในสถานศกษา รวมทงนกเรยน พอแมผปกครอง และชมชน ซงความเชอของบคลดงกลาวอาจมาจากประสบการณโดยตรงหรอโดยออม อยางไรกตาม ความเชอของผมสวนไดสวนเสยของโรงเรยนเหลาน ถามประเดนทสอดคลองกนไปในทศทางเดยวกบเปาหมายของโรงเรยนกจะชวยขบเคลอนวสยทศนของโรงเรยนใหบรรลได เนองจากสามาชกทกคนในองคการรวมมอรวมใจกนปฏบตงานเพอใหบรรลจดประสงครวม ในทางตรงกนขาม ความเชอบางลกษณะอาจเปนอปสรรคตอการพฒนาคณภาพการศกษาได ซงในทนจะไดกลาวถงความเชอบางลกษณะทสงผลตอการพฒนาคณภาพการศกษาตามแนวคดของแดเนยลสน (Danielson, 2002: 11-20) ทไดจากการศกษาโรงเรยนทมคณภาพและพบวาโรงเรยนเหลานมความเชอทคอยค าจน พอสรปไดดงน

1. ความเชอวา มนษยเปนสงมชวตทตองการเรยนร ( Beings are learning organisms) ความเชอเชนนเหนไดจากพฒนาการของเดกเลก เมอเดกเรมมพฒนาการทางภาษา เดกจะ

เรมลองผดลองถกเพอเปนการเรยนร เดกบางคนอาจจะพฒนาไดชากวาเดกคนอน แตในทสดเดกกจะพฒนาความซบซอนของภาษาไดเหมอนๆ กน นอกจากภาษาแลว ผใหญกคาดหวงวาเดกเลกยงตองเรยนรแบบแผนของชวตและทกษะทางสงคมเพอเตบโตอยในสงคมไดอยางมความสข เดกเลกจงเปนนกเรยนรทกระตอรอรน ในท านองเดยวกน ถานกการศกษาทกคนในโรงเรยนมความเชอวา นกเรยนกสามารถเรยนรไดเชนเดกเลก เมอนกเรยนประสบกบปญหาทางการเรยนหรอปญหาอนๆ กตองพยายามหาสาเหตและหาทางชวยเหลอ ในทางตรงกนขาม ถานกการศกษาปราศจากความเชอเชนนน กมแนวโนมยอมแพปญหาและหาทางต าหนหรอโทษบางสงบางอยางหรอใครบางคนแทนการชวยเหลอนกเรยน อยางไรกตามความเชอในธรรมชาตวาเดกทกคนเรยนรไดจะตองไปดวยกนกบความเชอในประเดนอนๆ ทจะกลาวตอไปน

2. ความเชอวา ความส าเรจทมาจากความพยายามทงหมดเปนผลมาจากการท างานหนก โชค และความสามารถทธรรมชาตใหมา (Success in all endeavors is the result of hard work, luck, and natural endowment)

22

จากการศกษาเปรยบเทยบความคดเหนของนกเรยนชาวอเมรกนกบนกเรยนชาตอนๆ ทมาจากยโรป และเอเซยเกยวกบปจจยทสงผลตอคความส าเรจในการเรยน โดย สตเวนสน (Stevenson, 1990 อางถงใน Danielson, 2002: 16) สรปไดวา นกเรยนแตชาตมความเชอแตกตางกน นกเรยนชาวอเมรกนเชอในความสามารถของตนในรายวชาตางๆ รวมทง ทศนคตทครมตอนกเรยน และโชค สวนนกเรยนจากยโรปและเอเชยมความเชอคลายกน คอ ความขยน ถาไมประสบความส าเรจในการเรยนเปนเพราะ นกเรยนมความพยายามนอยไป อยางไรกตาม ถาครปลกฝงความเชอใหนกเรยนมความเชอมนในความสามารถของตนเอง (a sense of efficacy) กจะชวยใหนกเรยนไดรบการเสรมพลงและเชอวาตนสามารถควบคมสถานการณแยๆ ได ในทางตรงกนขาม ถานกเรยนไมเชอมนในความสามารถของตนเองกจะยอมจ านนตอสถานการณและกลาย เปนคนออนแอคอยพงพงโชคชะตา ดงนน ครจ าเปนตองชวยนกเรยนใหใชความพยายามอยางเตมทเพอเอาชนะความเชอเกยวกบโชคชะตา โดยเฉพาะอยางยง ครตองมความเชออยางแทจรงในสงทก าลงปลกฝงนกเรยน และตองพฒนานโยบายและแนวปฏบตทสนบสนนความเชอนน อาท ถาครเชอในเรองการท างานหนก ครตองสนบสนนและทาทายใหนกเรยนมความพยายามในการเรยนวชาทนกเรยนเหนวายาก พรอมทงสอสารใหนกเรยนเชอมนในความสามารถของตนเองและมความพยายาม ซงในทสดนกเรยนกจะผานอปสรรคไปได

3. ความเชอวา ความส าเรจเปนตนตอของความส าเรจ (Success breeds success) ความส าเรจไมใดเกดโดยล าพงแตมตนตอมาจากความส าเรจอนๆ ซงจะเปนแรงเสรมท าให

เกดความส าเรจอนๆตามมา ซงเปนเหมอนวฏจกร ดงนน นกเรยนทประสบความส าเรจในการเรยนจะพยายามแสวงหาความทาทายใหมๆ เพมขน ในทางตรงกนขามนกเรยนทลมเหลวในการเรยนตงแตเรมตน กจะกลายเปนผทอแท ไมสชวต และมพฤตกรรมหลกหน ไมสนใจทจะเรยนรขอบกพรองของตน สวนนกเรยนทแบบแผนความส าเรจ (a pattern of success) อยในตวจะยอมรบขอบกพรองและหาทางแกไข ดวยเหตน ครทมความเชอวา ความส าเรจเปนตนตอของความส าเรจกจะหาทางชวยเหลอนกเรยนทเรยนออนดวยการมองหาสงทนกเรยนคดวาตนสามารถท าได เพอใหนกเรยนประสบความส าเรจเปนขนแรก ซงแนวปฏบตในการเรยนการสอนทใชความเชอน ครสามารถจดท าแผนการจดการเรยนรทมเนอหาจากงายไปยาก และมวธการสอนทหลากหลายเหมาะกบเดกเปนรายบคคล

4. ความเชอวา ผใหญมอทธพลตอความมนใจของเดก ( Adults influence student confidence)

เปนทยอมรบกนโดยทวไปวา ผใหญทเชอมนในตวเดกวาเขาสามารถท าสงทยงยากไดจะท าใหเดกมก าลงใจทจะฟนฝาอปสรรค ดงนน ทงครและพอแมตางกสามารถชวยใหเดกมความมนใจในตนเองได อยางไรกตาม ถาครและพอแมมความเชอทไมสอดคลองกนวาเดกสามารถเรยนรไดกจะท าใหความมนใจของเดกบางสวนหายไป อาท ครเชอวาเดกคนนสามารถพฒนาทกษะการคดค านวณได แตพอแมอาจเชอวาตระกลของพวกเขาไมมใครเกงเลขแตเกงในกจกรรมอนๆ กจะท าใหเดกลงเลสงสยในความสามารถของตน ดวยเหตน ทงผบรหารและครนอกจากจะตองชวยเหลอเดกแลว จะตองใสใจสอสารใหพอแมมความเขาใจเพอแกไขความไมร เพอรวมมอกบทางโรงเรยนในการพฒนาความมนใจของเดก

5. ความเชอวา สถานศกษาควบคมเงอนไขความส าเรจ (Schools control the conditions of success)

23

งานวจยในอดตพบวา ฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของครอบครว และการศกษาของแมเปนตวท านายความส าเรจในการเรยนของนกเรยน (Coleman, 1961 อางถงใน Danielson, 2002: 14) อยางไรกตาม นกการศกษามองวา ถงแม โรงเรยนจะท าอะไรไมไดมากในการแกไขสาเหตเหลานน เนองจากเดกทมาจากครอบครวทมความพรอมยอมท าใหมโอกาสในการเรยนรมากกวาเดกอนๆ แตโรงเรยนสามารถชวยใหนกเรยนทดอยโอกาสพนจากอปสรรคทครอบครวเผชญได ถาผใหญในโรงเรยนมความเชอวา โรงเรยนเปนปจจยส าคญทท าใหนกเรยนทกคนประสบความส าเรจในการเรยนและการด าเนนชวต

6. ความเชอวา ระดบสตปญญาทมการกระจายเปนรปโคงปกตควรยกเลก (The bell curve mentality must be abandoned)

โรงเรยนสวนใหญเชอในหลกการทางสถตทไดอธบายวา ระดบทางสตปญญาของนกเรยนในภาพรวมมการกระจายเปนรปโคงปกตซงมลกษณะคลายระฆงคว า ซงหมายถง ถาโรงเรยนวดระดบสตปญญาของนกเรยนทกคนในโรงเรยนจะพบขอมลปรากฏดงน มนกเรยนบางคนทมระดบสตปญญาสง มนกเรยนจ านวนมากมระดบสตปญญาปานกลาง และมนกเรยนบางคนทมระดบสตปญญาต า และเมอน าระดบสตปญญาของนกเรยนทกคนไปจดท ากราฟ กจะพบวาระดบสตปญญาของนกเรยนกระจายเปนรประฆงคว า ภายใตเงอนไขน การเรยนการสอนแบบดงเดมจงเชอวา การเรยนรของนกเรยนเปนรปโคงปกตเชนกน นนคอ จะมนกเรยนจ านวนนอยทเขาใจเนอหาไดอยางด ขณะเดยวกนมนกเรยนจ านวนมากทสามารถเขาใจเนอหาไดในระดบปานกลาง และมนกเรยนจ านวนนอยทไมเขาใจอะไรเลย จงเหนไดวา ความเชอดงกลาวเปนอปสรรคตอการพฒนานกเรยนทกคนใหเตมศกยภาพ ดงนน โรงเรยนทมคณภาพจงไมใหความส าคญกบความเชอน แตจะเนนความเชอในวฒนธรรมการมงความส าเรจ และการมความคาดหวงสงดงไดกลาวมาแลว เพอชวยใหนกเรยนหลดพนจากความดอยโอกาส

7. ความเชอวา สถานศกษาตองเสรมสรางวฒนธรรมแหงความเคารพ (Schools must cultivate a culture of respect)

มนษยทกคนตองการไดรบการเคารพยกยอง และไดรบการปฏบตโดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย ดงนน ผใหญทกคนในโรงเรยนจงตองปฏบตตอนกเรยนดวยการใหเกยรต ซงรวมถงการปฏบตตอพอแมผปกครองเชนกน มงานวจยจ านวนมากทสนบสนนวา โรงเรยนทสามารถโนมนาวใหครและพอแมท างานรวมกนเพอพฒนานกเรยน จะชวยใหนกเรยนประสบความส าเรจในการเรยนมากขน ดงนน โรงเรยนจงตองปฏบตตอคร นกเรยน และพอแมอยางกลยาณมตร

8. ความเชอวา สถานศกษาตองรบผดชอบตอผรบบรการ (Schools must be responsive to their clients)

ความเชอนสะทอนถงพนธสญญาทโรงเรยนตองไมลมวา นกเรยนและผปกครองคอผทใหประโยชนแกโรงเรยน ดงนน โรงเรยนจงตองแสดงความรบผดชอบตอผใหประโยชนดงกลาว โดยเนนวาผรบบรการคอ เปาหมายส าคญของการพฒนาคณภาพของโรงเรยน บคลากรทกคนตองมคานยมการมงมนตอการเรยนรของนกเรยนทกคน มการแลกเปลยนเรยนร กนอยางสม าเสมอเพอประโยชนของนกเรยน โดยเฉพาะอยางยง การตดสนใจของผบรหารในทกเรองจงตองมงเพอใหนกเรยนเรยนรไดดขน

24

9. ความเชอวา ความเปนประชาธปไตยควรสงผลตอการตดสนใจ (A sense of democracy should effect decision making)

การบรหารจดการในโรงเรยนบางแหงมโครงสรางการบรหารแบบเนนสายบงคบบญชา ซงสงผลตอการตดสนใจของผบรหารในการบรหารจดการซงมลกษณะสงการมากกวาการขอความรวมมอ ดงนน ความเปนประชาธปไตยทแทจรงจงไมอาจเกดขนบรรยากาศของโรงเรยนแบบน และโอกาสการพฒนาโรงเรยนใหเปนชมชนแหงการเรยนรกมนอยมาก ดงนน โรงเรยนทมคณภาพจงตองปรบเปลยนการบรหารจดการทเนนการมสวนรวมของคร นกเรยน และผปกครอง โดยใหผทไดรบผลกระทบจากนโยบายของโรงเรยนไดมโอกาสรวมก าหนดนโยบายของโรงเรยน

10. ความเชอวา งานทกอยางมคณคาและศกดศร (All work has value and dignity)

ในยคปจจบนทแนวโนมทวโลกใหความส าคญกบการบรหารการศกษาแบบมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยและความรบผดชอบทตรวจสอบได (accountability) สงผลใหโรงเรยนตระหนกถงเปาหมายในการพฒนาคอ นกเรยนทกคน โดยเฉพาะในโรงเรยนระดบมธยมศกษาทนกเรยนเรมทอถอยในการเรยนเนองจากมประสบการณทถกท าใหรบรวา ตนเองไมมความสามารถ โรงเรยนจะตองรบฟนฟความรสกของนกเรยนใหเหนวา มหลายเสนทางทจะเตมเตมความเปนมออาชพ การงานทกอาชพตางกมความส าคญและหลายงานทไมไดตองการใบปรญญาแตมความกาวหนาและมความมนคงในอาชพได โรงเรยนตองชวยใหนกเรยนทสนใจเรยนตอทางสายอาชพ รสกมนคงในการเลอกไมใชรสกวา ตนเองเปนพลเมองชนสองของโรงเรยน ดงนน วฒนธรรมของโรงเรยนตองไมตงขอสนนษฐานวา ความเปนเลศหรอ excellenceนนเปนผลทมาจากการปฏบตดานวชาการทวดดวยคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนเทานน แตตองเนนวางานทกอยางเมอท าดวยความตงใจ มงมน และมความภาคภมใจถอวามคณคาทงนน จงเหนไดวาพนธกจทส าคญของโรงเรยนคอ การชวยใหนกเรยนรกการท างานและเตบโตอยางสมศกดศร ซงโรงเรยนทใหคณคากบงานทกอยางจะใหความส าคญกบงานทเกยวของกบผลสมฤทธทางการเรยน และงานอนๆ ทนกเรยนสนใจ

11. ความเชอวา การแขงขนท าลายทงนกเรยนและคร (Competition is generally damaging to both students and teachers)

ความเชอเกยวกบการแขงขนมมตทแตกตางกน บางคนเชอวา การแขงขนเปนแรงขบทมอ านาจในการท าลายอยางรนแรง ซงการแขงขนในบางเรองกเปนสงทหลกเลยงไมได เชน นกเรยนตองสอบแขงขนเพอเขาเรยนตอในระดบทสงขน ครบางคนมความเชอวา การแขงขนชวยสรางแรงจงใจ เชนครทชอบใหนกเรยนแขงขนเพราะเหนวาจะชวยกระตนความทาทายใหนกเรยนไดเรยนร ในทางตรงกนขามบางคนทไมชอบการแขงขน เพราะเหนวาการแขงขนสรางความสขใหกบผชนะบนความทกขของผแพ มากกวาจะเหนใจหรอเขาชวยเหลอ อยางไรกตาม อาจสรปไดวา การแขงขนถาไมมากหรอนอยเกนไปกสามารถชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรไดด แตถาเชอในการแขงขนมากหรอนอยเกนไปกจะสงผลเชงลบตอนกเรยนได เชนถามความเชอมากกจะท าใหนกเรยนกดดนไมสนใจชวยเหลอผอน แตถามความเชอนอยกจะกลายเปนคนทคาดหวงอะไรต าๆ นอกจากน หลกการเดยวกนกสามารถน ามาใชอธบายครได ครมกไมจะสะเทอนใจเมอถกเปรยบเทยบกบเพอนครดวยกน ถงแมโรงเรยนมความตงใจในการพฒนาคณภาพครเพอใหองคการมความเปนเลศและบคลากรสามารถแลกเปลยนเรยนรรวมกน แตกตองตงอยบนหลกของความเคารพ และการสนบสนนซงกนและกนมากกวาการแขงขน

25

นกการศกษาทเชอในการแขงขนจะตองก าหนดมาตรการเพอเปนแนวปฏบตดงน

1. นกเรยนควรแขงขนกบตวเองเทานน 2. ชนงานของนกเรยนทเขาแขงขนควรประเมนดวยการเทยบเคยงกบเกณฑ มากกวาการ

เทยบเคยงกบนกเรยนอนๆ ซงแสดงใหเหนวาเปนชนงานทนกเรยนทกคนมโอกาสเปนเลศ ไมใชเปนชนงานทดทสด

3. วฒนธรรมของครในโรงเรยนตองไมมการแขงขนเปรยบเทยบไมวาจะใชเปนงานกลม หรองานเดยว

จากทกลาวมาเกยวกบองคประกอบดานความเชอ จะเหนไดวา ความเชอเปนปจจยทส าคญมากทใหแนวทางการก าหนดวฒนธรรม นโยบายและแนวปฏบตของโรงเรยนใหบรรลเปาหมายขององคการด แตความเชอบางอยางอาจตอตานหรอเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลง ดงนน โรงเรยนจงตองขอความรวมมอจากบคลากร นกเรยน และพอแมผปกครองส ารวจความเชอของโรงเรยนทจะสงผลทางลบตอการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน เพอปรบเปลยนความเชอเสยใหมใหเกดประโยชนสงสดแกผเรยน

วงกลมทสาม: “เรารอะไร (What we know)”

องคประกอบสวนน ใหความส าคญกบการน างานวจยมาใชในการขบเคลอนแนวปฏบตของโรงเรยนแบบองครวม อกทงความรทไดจากงานวจยยงชวยใหทงผบรหารและครมแนวคดและแนวทางการท างานใหเกดประสทธผล โดยทวไป โรงเรยนทสามารถน าขอคนพบจากงานวจยทศกษาสภาพปญหาจากสภาพแวดลอมทมลกษณะใกลเคยงกบของโรงเรยนมาใชใหเกดประโยชน โดยทไมตองเสยเวลาศกษาคนควาใหม จะมแนวทางการบรหารทองงานวจยเปนฐานโดยมการใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจ แตโรงเรยนทไมยอมใชผลการวจยใดเลยเปนฐานคดในการบรหารจดการองคการกมแนวโนมไมประสบความส าเรจในการบรหารจดการ เพราะขาดขอมลสารสนเทศในการตดสนใจ

งานวจยทางการศกษาทผานมามมากมาย บางอยางเปนงานวจยเชงปรมาณทนกการศกษาสวนใหญคนเคย บางอยางเปนงานวจยเชงคณภาพซงเปนการศกษาเฉพาะกลมหรอเฉพาะกรณซงมขอจ ากดในการน า ไปใชอางองกบโรงเรยนอนๆ แตกถอวาเปนงานวจยทใหคณคาในการใหองคความรหรอขอคนพบในเชงลก แตทงน งานวจยจ านวนมากเหลานยงอยกระจดกระจายและยงไมไดถกน ามาใชประโยชนในแวดวงการศกษาอยางเตมท เนองจากยงมขอจ ากดในการน างานวจยเหลานมาสงเคราะหใหเปนองคความรใหม ดงนนถาไดมการน างานวจยทหลากหลายมาสงเคราะหจะชวยใหไดขอมลสารสนเทศทมคณคาส าหรบก าหนดนโยบายและแนวทางการปฏบตทางการศกษาตอไปได

โดยทวไป การน างานวจยมาประยกตใชในแวดวงการศกษา ผบรหารหรอครทจะน ามาใชตองเขาใจขอจ ากดบางประการของงานวจย ซงแดเนยลสน (Danielson, 2002: 22) ไดเสนอไวเพอการพจารณาใน 2 ประเดน ไดแก การวดประสทธผลของนกเรยน และปญหาเชงเทคนคในการวจย ซงสรปไดดงน

1. การวดประสทธผลยงไมชดเจน ในการวจยทางการศกษา มกวดประสทธผลการสอนของครสวนใหญ โดยการใชผลการ

ทดสอบมาตรฐานของนกเรยน ซงเปนประเดนทยงสงสยวา มความเหมาะสมหรอไม และแบบทดสอบสามารถ

26

วดไดครอบคลมตามทครมงใหนกเรยนเกดการเรยนรดวยเทคนคการสอนทครก าหนดหรอไม อาท ถาครตองการสอนใหนกเรยนเกดทกษะการแกปญหาทางคณตศาสตร แลวการใชแบบทดสอบแบบเลอกตอบจะชวยพสจนวา การสอนของครไดชวยใหเดกเกดการเรยนรตามทครตงใจไดหรอไม และจ านวนกลมตวอยางนกเรยนเปนตวแทนทเชอถอไดหรอไม อกทง ถาใชการประเมนชนงานของนกเรยน ผประเมนไดผานการฝกอบรมใหสามารถตดสนชนงานไดอยางแมนย าเพยงใด ประเดนเหลานยงไมมขอสรปทชดเจนวา จะวดประสทธผลการสอนของครอยางไรจงจะสะทอนความสามารถทแทจรงของครได นอกจากวา อาจจะมการสงเคราะหงานวจยทเกยวของเพอใหเกดองคความรใหมและน าไปใชเปนแนวในการวดประสทธผลการสอนของคร

2. ปญหาเชงเทคนคในการวจย

ผบรหารหรอครทจะน างานวจยมาประยกตใชตองตงค าถามวา งานวจยนนๆ เปนงานวจยเชงพรรณนาแบบตดขวาง (cross-sectional study) ซงศกษาเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธของนกเรยนในชนเดยวกนในปการศกษานกบผลสมฤทธของนกเรยนในปการศกษาทผานมา หรอเปนงานวจยแบบระยะยาว (longitudinal study) ซงเปนการศกษาเปรยบเทยบคะแนนผลสมฤทธของนกเรยนชนใดชนหนงตงแตตนป กบปลายป หรอเปรยบเทยบคะแนนของนกเรยนกลมเดมจากปทผานมาถงปน ถาเปนการวจยแบบแรกนกเรยนทน ามาใชศกษามความเทาเทยม (equivalent) กนหรอไม และถาเปนการวจยแบบระยะยาว มกลมตวอยางตกหลน ลาออกกลางคนหรอไม และการโยกยายถนทอยสงผลกบการเกบขอมลหรอไม

นอกจากนยงตองพจารณาวา ผวจยไดน าภมหลงของนกเรยนมาศกษาดวยหรอไม นกเรยนทมาจากครอบครวทแตกตางกนยากทจะมความเทาเทยมกน ครอบครวทมความพรอมสามารถสงเสรมสนบสนนการเรยนเรยนรของบตรหลานไดในหลายรปแบบ ซงตรงกนขามกบครอบครวทดอยโอกาส ปจจยตางๆ ทครอบครวสามารถสนบสนนบตรหลานไดยอมสงผลตอการเรยนรสะสมของเดกและสงผลกระทบตอการวดประสทธผลการสอนของคร ดงนน เมอผบรหารหรอครใชผลการวจยจงตองพจารณาวา ขอคนพบจากงานวจยทเกยวกบประสทธภาพการสอนของคร ไดครอบคลมการศกษาตวแปรทเขามาสอดแทรกหรอไม เพราะอาจสงผลตอการศกษาวจยได

อยางไรกตาม แมวาปจจยทเกยวของกบภมหลงของนกเรยนยงไมถกน ามาศกษาอยางครอบคลม ทงผบรหารและครกยงสามารถเรยนรจากงานวจยไดในการออกแบบการเรยนการสอนของโรงเรยน แดเนยลสน (Danielson, 2002: 22-30) ไดเสนอแนวทางใหโรงเรยนจดท าสารสนเทศทไดจากงานวจยโดยสงเคราะหงานวจยทางการศกษาทไดสรปรวมไวตามเอกสาร ต ารา ตางๆ แลวแยกเปนดานๆ ไวเพอวา โรงเรยนสามารถน ามาใชเปนขอมลสารสนเทศในการพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยน ซงจะไดกลาวตอไปในเรองท 14.2.2 การเรยนรจากงานวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา วงกลมทส: “เราท าอะไร (What we do)”

องคประกอบสวนนเปนเรองของการตดสนใจวาจะตองด าเนนการอยางไร จากทไดกลาวมาแลวถงองคประกอบสามประการ นกการศกษาตองใชทงความเชอและความรทประมวลมา สการปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว นกการศกษาตองตระหนกวาการปฏบตใดๆ กตามตองสนบสนนเปาหมายของโรงเรยน (what we want) ขณะเดยวกนตองสะทอนถงความเขาใจในคณคาตางๆ (what we believe) และใชงานวจยเปนฐาน (what we know)

27

ในโรงเรยนทมงมนทจะเสรมสรางการเรยนรของนกเรยน ทงผบรหารและครจะพจารณาวางานทงหมดทตองด าเนนการนน งานอะไรทสมควรทมแรงด าเนนการ และการตดสนใจทเกดขนในแตละวนจะตองมงเนนไปทพฒนาการเรยนรของนกเรยนโดยอาศยฐานความเชอและความรจากงานวจยรวมพจารณา โดยเฉพาะอยางยง ตองก าหนดล าดบความส าคญของภาระงานตามเปาหมายส าคญ เนองจากผปฏบตงานทงหลายมภาระงานมากมาย และไมมเวลามากพอ

เนองจากโรงเรยนเปนระบบทซบซอน งานของโรงเรยนแตละอยางจงมกทบซอนกน ในการพฒนาคณภาพของโรงเรยนตองใหความส าคญกบการวางแผนการด าเนนงานอยางจรงจง ไมควรด าเนนการอยางรบเรง เพอใหเสรจตามก าหนดเวลา เนองจากการพฒนาคณภาพของโรงเรยนตองคดพจารณาอยางรอบครอบทงในดานการเรยนการสอน คณภาพของผบรหารและครทตองมความยดหยน มงเนนผลลพธตามเปาหมายทก าหนด และพนธกจทตองพฒนานกเรยนใหเกดการเรยนรและประสบความส าเรจในการเรยน ดงนน การพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยนจงเปนกระบวนการทตองอาศยบคลากรทกคนในโรงเรยนรวมด าเนนการจนเปนวฒนธรรมขององคการ ไมใชเปนแคภาวะการณใดภาวะการณหนงเทานน

การด าเนนการพฒนาคณภาพโรงเรยนเปนการทบทวนตรวจสอบการด าเนนการ วาจะสอดคลองกบความเชอและความรจากงานวจยอยางไร นกการศกษาอาจตองเขยนผงการท างาน ดงภาพท..... ซงกรอบการด าเนนงานประกอบดวยแนวคดพนฐาน 3 สวน ไดแก รปแบบของสประสาน (the Four Circles Model) นโยบาย (policies) และแผนงาน (programs) เมอสวนประกอบทงสามสวนประสานกนจะสงผลใหนกเรยนพฒนาการเรยนรซงแสดงใหเหนตรงศนยกลางของกรอบผงการท างาน (Danielson, 2002: 39)

ภาพยงมเรยบรอย

ภาพท....กรอบการพฒนาคณภาพโรงเรยน

ทมา ปรบจาก “Enhancing Student Achievement: A Framework for School Improvement, ” by

C. Danielson, 2002, p. 39.

เราตองการอะไร (What we believe)

การเรยนรของนกเรยน (Student learning)

นโยบาย (Policies)

แผนงาน (Programs)

28

สวนท 1: รปแบบสประสาน (The Four Circles Model)

แนวด าเนนการในการพฒนาคณภาพโรงเรยนสวนมากมพนฐานมาจากองคประกอบ 3 ประการของรปแบบสประสาน ไดแก เราตองการอะไร (what we want) เราเชออะไร (what we believe) และเรารอะไร (what we know) ดงไดกลาวในตอนแรกแลว นนกคอ ทง 3 องคประกอบเปนพนฐานในการก าหนดนโยบายของโรงเรยนและโครงสรางองคการ ซงเปนสงส าคญขององคการในภาพรวม เชน ควบคมปฏทนการด าเนนงาน หรอนโยบายการมาโรงรยน ซงสงผลตอวฒนธรรมขององคการ และท าใหโรงเรยนมบรบทของตนเอง

โรงเรยนสวนใหญไมเรมมาจากการไมมอะไรเลย บคลากรขององคการไดรบการถายทอดนโยบายหรอโครงสรางขององคการทมมาอยกอนแลวซงอาจไมเคยมการเปลยนแปลงเลยนบเปนสบๆ ป จนสมาชกในองคการเกดความเคยชน ดวยเหตน การเปลยนแปลงในองคการใหเปนไปดงความคาดหวงจงเปนเรองทไมงาย อยางไรกตาม การเปลยนแปลงเพอใหเดกเกดการเรยนรทดขนเปนสงจ าเปน ถงแมวาอาจจะไดรบการตอตานในการเปลยนแปลง ดงนน ทงผบรหารและครจงตองตระหนกวา การเปลยนแปลงโครงสรางองคการอาจตองใชเวลามากพอสมควร

สวนท 2: ตอนท 1: นโยบาย

โรงเรยนในฐานะองคการทางการศกษา

การบรหารจดการทรพยากร ในโรงเรยนทงในเรองเวลา พนท หรอบรเวณโรงเรยน รวมทงบคลากรในโรงเรยน เปนประเดนทส าคญ โรงเรยนจงตองพจารณาดงตอไปน

1. การแบงหนาทความรบผดชอบ โรงเรยนควรแบงหนาทความรบผดชอบของบคลากรออกเปนกลมยอยๆ อาท แบงตามกลมสาระการเรยนรซงแตละกลมประกอบดวยครจากหลายระดบชน หรอแบงตามสายชนเพอรวมท างานกนเปนทม ในโรงเรยนทมขนาดใหญและมทงระดบมธยมตนและมธยมปลาย อาจมการบรหารจดการแบบโรงเรยนเลกในโรงเรยนใหญ (schools-within-a-school) แตถาเปนโรงเรยนขนาดเลกอาจมการบรหารจดการแบบเรยนคละชน (multi-grades)

2. การก าหนดเวลาเรยน เปนเรองส าคญอยางยงในการบรหารจดการของผบรหาร เวลาเรยนของแตละระดบชนมความแตกตางกน ครตองก าหนดเวลาเรยนในแตละกจกรรมการเรยนรใหสอดคลองกบหลกสตรในแตละระดบชน ก าหนดเวลาใหกบวชาศลปะ ดนตร พละศกษาและสรรหาครผสอนอยางเหมาะสม และก าหนดเวลาพกของนกเรยน

3. การจดสรรพนทในบรเวณโรงเรยน เปนอกหนงเรองทโรงเรยนมกละเลย ซงโรงเรยนทมสภาพแวดลอมทดมกจดสรรพนทของครและนกเรยนใหเปนสดสวน พรอมทงจดสรรใหหองสมดและหองปฏบตการตางๆ อยบรเวณทไมไกลจากหองเรยน และขอทควรค านงในการจดพนทและสภาพแวดลอมของโรงเรยนตองสอดคลองและสนบสนนเปาหมายของโรงเรยน

นโยบายและแนวปฏบตเกยวกบนกเรยน

นโยบายและแนวปฏบตของโรงเรยนตองสะทอนวา โรงเรยนมงมนพฒนานกเรยนโดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย มความเคารพ และปลกฝงความเชอในความส าเรจ ถานโยบายของโรงเรยนไมรบผดชอบตอนกเรยน ใชมาตรการการลงโทษ และไมยตธรรม จะสงผลใหนกเรยนมความรสกทไมดตอโรงเรยน ดงนน นโยบายและการปฏบตทสงผลตอการพฒนานกเรยน ควรมลกษณะดงน

29

1. ปลกฝงวฒนธรรมการเรยนร ดงททราบกนโดยทวไปวา วฒนธรรมในโรงเรยนมอทธพลมากตอทศนคตการเรยนของนกเรยน โรงเรยนบางแหงนกเรยนมทศนคตเชงบวกตอการเรยนเหนวาการเรยนส าคญ สนก และมคณคา แตบางโรงเรยน นกเรยนจะมทศนคตตอการเรยนอยางตรงกนขาม ดงนน ถาจะปลกฝงใหนกเรยนเหนคณคาของความส าเรจถานกเรยนมความขยนและใสใจในการเรยน โรงเรยนตองพจารณาวา นกเรยนควรมทกษะและความสามารถอะไรบาง พรอมจดการศกษาใหสมดลยทงดานวชาการและดนตร-กฬา และใหโอกาสนกเรยนทกคนไดประสบกบความส าเรจ

2. ก าหนดนโยบายเกยวกบวนยและการมาเรยน ทงวนยและการมาเรยนถอเปนนโยบายทส าคญของโรงเรยน เพราะทงครและบคลาการอนๆ ตองถอเปนแนวปฏบตตอนกเรยน รวมทง เปนเรองทพอแมผปกครองตองรวมรบรดวย ทงน นโยบายดงกลาวตองมความชดเจน มความยดหยน ไมเปนการขมขหรอคกคามนกเรยนค านงถงศกดศรของนกเรยน และเมอจะก าหนดเปนนโยบายควรใหนกเรยนมสวนรวมดวย

3. ก าหนดนโยบายเกยวกบการบานและการใหคะแนน เนองจากนโยบายเกยวกบวนยและการมาเรยน เปนสงทโรงเรยนน ามาปฏบตตอนกเรยนโดยค านงถงความเปนมนษย สวนนโยบายเกยวกบการบานและการใหคะแนนเปนสงทโรงเรยนน ามาปฏบตตอนกเรยนในฐานะเปนนกเรยน ดงนน โรงเรยนสวนใหญครจงเปนผก าหนดกฏระเบยบทงหลายเกยวกบการสงงาน ก านดเวลาการท างาน และการประเมนผล ซงถาโรงเรยนใหความส าคญกบการเรยนรของนกเรยนกควรใหนกเรยนมสวนรวมในการก าหนดกฏระเบยบดงกลาวดวย

นโยบายและแนวปฏบตเกยวกบบคลากร

นอกจากวฒนธรรมของโรงเรยนจะมอทธพลกบนกเรยนแลว ยงมอทธพลตอบคลากรทกคนในโรงเรยนเชนกน วฒนธรรมเชงบวกจะท าใหบคลากรมทศนคตทดตอโรงเรยนและมพลงในการพฒนาโรงเรยน แตในทางตรงกนขาม วฒนธรรมเชงลบทท าใหบคลากรรบรวา ความคดเหนของตนไมมประโยชน ไมไดรบการยกยอง ไมปลอดภย อาจสงผลกระทบเชงลบทงโรงเรยนได และในการก าหนดนโยบายและแนวปฏบตเกยวกบบคลากรควรค านงถงนกเรยนดวย นนคอ ตองสนบสนนเปาหมายของโรงเรยนทมงพฒนาการเรยนรของนกเรยนอยางเตมศกยภาพ ดงน

1. การตดสนใจและการจดสรรงบประมาณ บคลากรในโรงเรยนควรมสวนรวมในการก าหนดและตดสนใจเกยวกบงบประมาณของโรงเรยน และมการด าเนนการทโปรงใสในรปของคณะกรรมการ พรอมทงมการรายงานผลการด าเนนการเปนระยะ

2. แผนงานการพฒนาบคลากร โรงเรยนทมประสทธผลจะใหความส าคญกบการพฒนาบคลากร และมความเชอวา ครสามารถพฒนาการสอนไดตลอด ในปจจบนนใหความส าคญกบการพฒนาครทเรยนรไปในระหวางการท างาน (job-embedded approaches) มากกวาใหครไดรบการอบรมเพยงชวงระยะเวลาสนๆ (one-shot workshop) โดยใหครท าวจยเชงปฏบตการในชนเรยน ท างานรวมกนเปนทม และหาเวลาพดคยเพอสะทอนการเรยนการสอนของตน

3. ระบบการประเมนคร เปนระบบทโรงเรยนใหความส าคญเปนอยางยงเพราะชวยใหแนวทางการปฏบตแกครและยงชวยในการพฒนาคร โดยเฉพาะอยางยงเปนการประกนคณภาพการจดการศกษาของ

30

โรงเรยนและแสดงถงความกาวหนาของวชาชพของคร ซงแนวทางการประเมนตองเนนการประเมนหลกฐานเชงประจกษ (evidence-driven evaluation process) พรอมใหขอมลยอนกลบแกครทนท

เครอขายอนๆ ของโรงเรยน

โรงเรยนทมคณภาพจะตระหนกวาโรงเรยนตงอยภายในชมชน จงตองสรางความสมพนธกบชมชนเพอใหชมชนชวยสนบสนนโรงเรยนใหบรรลเปาหมาย ซงมประเดนทนาสนใจดงน

1. การสอสารและความรวมมอกบพอแม พอแมไมใชเปนเพยงครคนแรกของลกเทานน แตยงเปนลกคาและหนสวนทส าคญของโรงเรยน และเปนผทเขาใจลกของตนเองเปนอยางด ดงนน การออกแบบการเรยนรของครจงควรใหพอแมมสวนรวมดวย ในท านองเดยวกน ครจะเหนเดกในสภาพแวดลอมทตางจากบานกสามารถชวยใหพอแมเขาใจลกมากขน ดวยเหตน ครจงมบทบาทหนาทในการอธบายหลกสตรและการจดการเรยนรใหพอแมไดรบทราบ พรอมทงความกาวหนาในการเรยนของนกเรยน สวนพอแมกควรมบทบาทหนาทใหขอมลยอนกลบเกยวกบเปาหมายและการเรยนการสอนของโรงเรยน และชวยกระตนการเรยนของลก โดยเฉพาะเชอมโยงสงทลกเรยนในโรงเรยนกบชวตจรงนอกโรงเรยน

2. ทรพยากรสนบสนนการเรยนการสอน นอกจากผเชยวชาญจากภายนอกแลว ยงรวมถงแหลงเรยนรตางๆ ในชมชน เชน พพธภณฑ โรงงาน บรษท สวนสตว เปนตน นกเรยนจะพฒนาการเรยนรไดดขนถาไดออกไปเรยนรจากแหลงเรยนรตางๆ นอกโรงเรยน หรอไดมโอกาสเรยนรจากภมปญญาทมาจากชมชน

3. การประสานกบผแทนจากชมชนเพออ านวยความสะดวกและเพมประสทธภาพ ชมชนหลายแหงมความพรอมและสามารถสนบสนนโรงเรยนทงดานงบประมาณและวสดอปกรณตางๆ ดงนน โรงเรยนตองหาโอกาสประสานประโยชนจากชมชน

4. ความรวมมอกบภาคธรกจเพอนกเรยนและคร ผบรหารภาคธรกจหลายคนมความกระตอรอรนทจะรวมมอกบทางโรงเรยนเพอเปนแหลงเรยนรในการฝกปฏบตใหครและนกเรยน นกเรยนจะไดเรยนรประสบการณจรง สวนครกจะมโอกาสสนทนากบผเชยวชาญท าใหไดพฒนาองคความรดานเนอหาและไดรบประสบการณใหมๆ ไปสอนนกเรยนและแลกเปลยนเรยนรกบเพอนคร

5. โอกาสในการเรยนรจากการบรการชมชน โรงเรยนทมคณภาพจะใหความส าคญกบการเรยนรจากการบรการ (service learning) เพราะชวยใหนกเรยนมความมนใจในความสามารถของตนและเหนใจผอน

สวนท 2: ตอนท 2: แผนงาน

ในสวนท 2 นแผนงาน (programs) เปนสวนประกอบทส าคญของการบรหารโรงเรยนใหมคณภาพเพราะเชอมโยงกบหนาทหลกของโรงเรยนคอ การจดการเรยนการสอนของคร อนจะสงผลถงประสทธผลการสอนของคร ดวยเหตน ทงผบรหารและครจงตองใสใจและตดสนใจอยางรอบครอบเกยวกบประเดนตางๆ ดงน

1. หลกสตร การก าหนดเปาหมายของหลกสตรโดยเนนการเรยนรของนกเรยนเปนส าคญทงในแตละรายวชาและในแตละป และเปาหมายของหลกสตรจะตองถกน ามาสการปฏบตจรงภายใตการดแลและการแนะน าของครผสอน

31

2. การประเมนผล ครควรไดรวมกนพฒนาการวดและประเมนผลของโรงเรยนใหไดคณภาพตามมาตรฐานการเรยนรของหลกสตรในแตละระดบ และน าไปใชจรงอยางสม าเสมอ ทงนตองใหความส าคญกบการประเมนระหวางทาง (formative assessment) ซงจะชวยใหนกเรยนไดรบขอมลยอนกลบและน ามาปรบปรงการเรยนรของตวเอง และถาครใหนกเรยนมสวนรวมในการก าหนดเกณฑการประเมนผล หรอใหนกเรยนประเมนตนเองกจะชวยใหนกเรยนตระหนกวาตนมบทบาทส าคญในการศกษาของตนเอง

3. การวางแผนเปนหมคณะ การท างานของครควรเนนการท างานเปนทมใหมากขนเพอชวยแบงปนประสบการณและชวยเหลอซงกนและกนในการแกปญหาการเรยนของนกเรยน โดยเนนการเรยนรของผเรยนเปนส าคญ การท างานแบบรวมมอรวมใจของครอนจะเปนตวแบบทดส าหรบการท างานของนกเรยนตอไป

4. การสนบสนนการเรยนร โรงเรยนตองใหความส าคญกบการสนบสนนทรพยากรและสงเสรมการใชแหลงเรยนรตางๆ ทงในและนอกโรงเรยน เพราะเปนปจจยส าคญในการสนบสนนและสงเสรมการเรยนรของนกเรยนใหเตมศกยภาพ โรงเรยนทมทรพยากรและแหลงเรยนรอยางพอเพยงและเหมาะสมจะเออใหครมความพรอมในการจดการเรยนร

นอกจาก ปจจยตางๆ ดงกลาวแลว โรงเรยนทมคณภาพตองเนนบทบาทการสอนของคร เพราะการสอนเปนสาเหตส าคญของการเรยนร และถาการสอนของครเยยมยอดแลวเปนไปไมไดทเดกจะไมประสบความส าเรจในการเรยนร ดงนนครจงตองมบทบาท ใน 4 ประเดนส าคญ ดงน

1. การวางแผนและการเตรยมการสอน ครตองจดเตรยมเนอหาและวธการสอนทจะจงใจใหนกเรยนเกดการเรยนรและแสวงหาความรดวยตนเอง

2. การจดสภาพแวดลอมในหองเรยน ครตองจดบรรยากาศในชนเรยนเพอสรางวฒนธรรมการเรยนรของนกเรยน โดยเฉพาะการสรางเจตคตเชงบวกในการเรยนร การสรางการยอมรบความคดเหนซงกนและกน และไมมการแบงแยกชนชนในหองเรยน

3. การสอน ครตองท าใหนกเรยนมใจจดจอในการเรยนอยางกระตอรอรน ดงนนครตองมกลวธการสอนทหลากหลายและสามารถเชอมโยงเนอหากบโลกแหงความเปนจรง เพอใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมาย

4. ความรบผดชอบนอกจากสอนในหองเรยน ครทดตองใสใจนกเรยนนกเรยนทงในดานวชาการในชนเรยนและชวตสวนตวนอกชนเรยน

จากทกลาวมาเกยวกบองคประกอบประการสดทายของตวแบบ คอ “เราท าอะไร (what we do)” เปนหวใจของการด าเนนการพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยน ซงตองการความพยายามอยางเขมแขงจากบคลากรทกฝายของโรงเรยนในการก าหนดเปาหมายของตนและเปาหมายของโรงเรยนใหสอดรบกน ศกษาความเชอขององคการ และอาศยการวจยเปนฐานในการขบเคลอน โดยพจารณาทกองคประกอบอยางบรณาการเกยวเนองกนเนองจากโรงเรยนเปนระบบสงคม ทงนเพอใหบรรลเปาหมายคอ คณภาพในการเรยนรของนกเรยน

32

รปแบบการยกระดบคณภาพการศกษาแบบองครวม

รปแบบการยกระดบคณภาพการศกษาแบบองครวมน นกการศกษาสามารถน ามาประยกตใชในการบรหารงานวชาการสมยใหมทงในระดบเขตพนทการศกษาและระดบโรงเรยนเพอเสรมสรางความเขมแขงและมคณภาพอยางยงยน โดยเปนรปแบบทมงเนนการพฒนาใน 4 มต ไดแก 1) มตคณภาพการสอนและการเรยนร (quality teaching and learning) 2) มตภาวะผน าทมประสทธผล (effective leadership) 3) มตการสนบสนนเพอการพฒนาทงระบบ (support for systemwide improvement) และ 4) มตความสมพนธทชดเจนและความรวมมอรวมใจ (clear and collaborative relationship) ซงแชนนอนและบลสมา (Shannon & Bylsma, 2004 อางถงในรตนา ดวงแกว, 2555: 71) ไดเสนอกรอบแนวคด(Conceptual framework) ของปฏสมพนธระหวางมตทง 4 มตพรอมกบลกษณะส าคญ (characteristics) ของแตละมตทครอบคลมทง 13 ประเดน ดงแสดงในภาพท.... ตอไปน

ใสภาพประกอบ

ภาพท รปแบบการยกระดบคณภาพการศกษาแบบองครวม

ทมา: ปรบจาก G. Sue Shannon และPete Bylsma, 2004 http://www.k12.wa.us/research/pubdocs/districtimprovementreport.pdf)

33

จากภาพท... ไดสะทอนใหเหนภาพการขบเคลอนการพฒนาคณภาพการศกษาแบบองครวม โดยกรอบสเหลยมผนผาดานบนเปนจดเนนสงสดของการพฒนาคณภาพการศกษาทแสดง มตคณภาพการสอนและการเรยนร กรอบสเหลยมคางหมแสดงมตภาวะผน าทมประสทธผล และวงกลมทงสอง (เปรยบเสมอนวงลอทชวยขบเคลอนความพยายามในการพฒนาใหไปในทศทางทยงยน) แสดงมตการสนบสนนเพอการพฒนาทงระบบ และมตความสมพนธทชดเจนและความรวมมอรวมใจ มตทง 4 ดงกลาวสามารถอธบายไดดงน

1. มตคณภาพการสอนและการเรยนร

มตนเปนหวใจของการพฒนาคณภาพการศกษายคใหมทระดบเขตพนทการศกษาและระดบโรงเรยนตองใหความส าคญ ประกอบดวยคณลกษณะทส าคญ 3 ประการ คอ 1) ความคาดหวงสงและความรบผดชอบทตรวจสอบไดของบคลากรทกคนในองคการ 2) หลกสตรและการวดประเมนผลทสอดคลองเชอมโยงกน และ 3) การพฒนาวชาชพของบคลากรทสอดคลองและฝงลก ทง 3 คณลกษณะนประกอบกนท าใหเกดคณภาพการเรยนการสอนในหองเรยน จงเหนไดวา การพฒนาคณภาพการเรยนการสอนเรมตนจากความคาดหวงวาทกคนทเกยวของในระบบการศกษาจะสนบสนนการเรยนรของนกเรยนและตองรวมรบผดชอบดวย และคณภาพการเรยนการสอนจะเกดขนไดครจะตองไดรบการพฒนาอยางตอเนองและตองเปนการพฒนาทสอดคลองกบการเรยนรของนกเรยน ดงนน การพฒนาครตองใหความส าคญกบกลวธการสอนในชนเรยนและใหการชวยเหลอชแนะ (coaching) ยามทครตองการ

2. มตภาวะผน าทมประสทธผล

มตภาวะผน าทมประสทธผลประกอบดวยคณลกษณะทส าคญ 3 ประเดน คอ 1) การกระจายความเปนผน า ค าวา ผน าทมประสทธผล ไมใชหมายถง ผบรหารการศกษาในเขตพนทการศกษาเทานนแตยงรวมถงผบรหารโรงเรยน ครผสอนและบคลากรอนในองคการดวย นอกจากน ผน าทมประสทธผลตองเขาถงได มองเหนได สมผสไดในโรงเรยน และมความใสใจกบสภาพการเรยนการสอนอยางแทจรง 2) การเรยนรของนกเรยนทกคนเปนจดเนนของการบรหารงานวชาการ และเชอวา สวนหนงของงานทตองท าใหส าเรจคอ ขจดปญหาทงปวงทจะเปนอปสรรคตอเปาหมายการเรยนรไมวาจะเปนระดบเขตพนทการศกษาหรอระดบโรงเรยน และ 3) ความตอเนองและความคงเสนคงวาของภาวะผน าจะชวยใหแผนการพฒนามความยงยนพอทจะท าใหองคการเปลยนแปลงได

3. มตการสนบสนนเพอการพฒนาทงระบบ

มตนประกอบดวยคณลกษณะทส าคญ 3 ประเดน คอ 1) นโยบายและแผนงานทงระดบเขตพนทการศกษาและระดบโรงเรยนตองสอดคลองกนเพอสนบสนนการเรยนรของนกเรยน 2) การใชขอมลจากแหลงตางๆอยางทนเหตการณเพราะจะชวยใหการเรยนการสอนทนสมยและมความเหมาะสมมากขนและท าใหนกเรยนมผลการเรยนดขน โดยตองค านงวา การใชขอมลอยางมประสทธภาพตองอาศยการสนบสนนทงเทคโนโลย การอบรมพฒนาคร เวลาเตรยมขอมลทเพยงพอ และการน าขอมลสารสนเทศมาใชในการวางแผน และ3) การจดสรรงบประมาณและทรพยากรบคคลอยางเพยงพอและเหมาะสม

4. มตความสมพนธทชดเจนและความรวมมอรวมใจ

มตนชวยใหกลไกการบรหารงานวชาการของทงเขตพนทการศกษาและโรงเรยนมความกาวหนา โดยประกอบดวยคณลกษณะส าคญ 3 ประการ คอ 1) การเสรมสรางวฒนธรรมการเรยนรรวมกนแบบมออาชพและความสมพนธแบบรวมมอรวมใจ 2) ความเขาใจในบทบาทหนาทและความรบผดชอบของตนเอง และ

34

3) ความสามารถในการวเคราะหและจดการกบสภาพแวดลอมภายนอก เขตพนทการศกษาและโรงเรยนทประสบความส าเรจในการยกระดบคณภาพการศกษา จะสรางวฒนธรรมแหงความมงมน เสรมสรางคานยมของการท างานเปนหมคณะ ใหความเคารพซงกนและกน และมความสม าเสมอในการท างาน โดยเฉพาะ ใหความส าคญกบความเปนวชาชพขององคการซงหมายถง การชวยเหลอกนในหมเพอนรวมงาน การรวมมอรวมใจในการท างาน การไววางใจกน การรวมรบผดชอบ และการเรยนรอยางตอเนองของสมาชกในองคการ รวมทงรกษาความสมดลยระหวางความเปนอสระ (autonomy)และการควบคม (control) โดยระดบเขตพนทการศกษามบทบาทเปนผใหความชวยเหลอชแนะแกโรงเรยนและบางครงก ากบตดตามนโยบายของรฐ นอกจากน ตองใหความส าคญกบการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนทงภาคธรกจและครอบครวในกระบวนการพฒนาการศกษาทงในระดบเขตพนทและระดบโรงเรยน

จากแนวคดการพฒนาคณภาพการศกษาทงสองรปแบบเปนการมองโรงเรยนหรอองคการทางการศกษาอยางเปนระบบ ซงแตละองคประกอบยอยของระบบตางมความส าคญและมความสมพนธซงกนและกนเพอชวยใหโรงเรยนบรรลวตถประสงคตามเปาหมายทก าหนด ซงกคอนกเรยนมการเรยนรทเตมศกยภาพ การแกปญหาหรอหาทางพฒนาคณภาพการศกษาทมงเนนแตละองคประกอบโดยไมมองภาพรวมทงระบบวาจะตองเปนลกษณะใดจงจะไดภาพของนกเรยนทตองการ กจะไมท าใหการยกระดบคณภาพการศกษาหรอคณภาพผเรยนประสบความส าเรจได

35

เรองท 14.2.2 การเรยนรจากงานวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา

งานวจยกบการพฒนาคณภาพการศกษาเปนสงทคกนอยางปฏเสธไมได ประเทศตางๆ ทมความกาวหนาในการพฒนาคณภาพการศกษาตางอาศยงานวจยเปนฐานในการขบเคลอนการศกษาใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว ส าหรบ การศกษาไทยซงยงมขอจ ากดในดานคณภาพดงจะเหนไดจากผลสมฤทธของนกเรยนจากการทดสอบระดบชาตในเกอบทกระดบยงไมเปนทนาพอใจของสงคม รวมทงผลการสอบวดระดบนานาชาตกอยในกลมทต า (สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต, 2555) ดวยเหตน นกการศกษาไทยตองเรยนรจากขอคนพบของงานวจยและพยายามประยกตใชงานวจยในการบรหารสถานศกษาและการจดการเรยนการสอนในระดบหองเรยนอยางจรงจง มฉะนนแลวคณภาพของการศกษาซงหมายถงตวนกเรยนจะมโอกาสพฒนาไดนอย

ในทน จะน าเสนอภาพรวมของขอคนพบจากงานวจยโดยแบงเปนกลมๆ ตามการเสนอของแดเนยลสน(Danielson, 2002: 22-30) ไดแก งานวจยเกยวกบการเรยนร การสอน การจงใจ ทฤษฎการระบเหตของพฤตกรรม (Attribution Theory) ภาวะผน า โรงเรยนในฐานะองคการ และการมสวนรวมของครอบครว ซงแตละกลมมรายละเอยดพอสงเขป ดงน

งานวจยเกยวกบการเรยนร

นกการศกษามความพยายามทจะใชผลงานวจยเพอชวยพฒนาการเรยนรของนกเรยน เนองจากการยกระดบการเรยนรเปนพนธกจหลกของโรงเรยนเกอบทกแหง ดวยเหตน ครจงหวงวาจะออกแบบการเรยนรทชวยใหนกเรยนไดพฒนาการเรยนรไดสงสด ซงมขอคนพบจากงานวจยในหลายประเดนเกยวกบการเรยนรทครและนกการศกษาอนๆ ควรไดรบทราบ ดงน

ความสามารถของสมอง

งานวจยในสาขาทางดานประสาทวทยาและจตวทยาดานการรคด (cognitive psychology) ประมาณตนศตวรรษท 20 ทศกษาเกยวกกบพฤตกรรมและการเรยนรของสตว ไดท าใหนกวจยและนกการศกษาไดรบขอมลใหมๆ เกยวกบการท างานของระบบประสาทและสมองชดมากขนเรอยๆ ดงเชน

-เซลลประสาท (neurons) งานวจยพบวา เดกแรกเกดมเซลลประสาทประมาณ ลาน ลานเซลล แตเดมเชอวา จ านวนของเซลลประสาทมจ านวนคงทมาตงแตเดกแรกเกด ตอมาพบวาจ านวนเซลลประสาทเหลานสามารถพฒนาขนไดอกตลอดชวตของเรา นอกจากน พบวา สมองทงซกขวาและซายของคนเราควบคมมตตางๆ ของความคดและการกระท าทตางกน อยางไรกตาม สมองทงสองซกตางกท างานประสานกนตลอดเวลา ดงนน แทนทครจะมงสอนเพอใชสมองซกใดซกหนงกควรสอนใหนกเรยนใชสมองทงสองซกอยางสมดลย

-สมองท าหนาทประมวลสารสนเทศ นกจตวทยาดานการรคดสวนมากเชอวา สมองประมวลผลขอมลสารสนเทศใน 3 ขน ไดแก ขนความจ าจากการรบสมผส (sensory memory) ขนความจ าในสวนของปฏบตการ (working memory) และขนความจ าระยะยาว ในขนความจ าจากการรบสมผส ในขนนสมองจะรบขอมลทงหมดและทงสงทไมเกยวของทง การเรยนรสวนใหญเกดขนในขนทสองคอขนความจ าในสวนของปฏบตการ และความรทเกดขนจะถกเกบไวในขนความจ าระยะยาว ดงนน สงทนกการศกษาเรยกวา

36

“การเรยนร (learning)” จะเกดขนผานกลไกการท างานของสมองในขนทเรยกวา ความจ าในสวนของปฏบตการ (working memory)

-ความจ า งานวจยพบวา คนเราอาจจ าขอมลหรอสงทเรยนรดวยการทบทวนซ าบอยๆ จนกลายเปนจ าไดโดยอตโนมต การจ าบางอยางทยงยากซบซอน เชน การจ าตารางธาตทางเคมตองการกระบวนการท างานของสมองทกระตอรอรนเพอจะเขาใจความหมายในสงนน การใชการทองจ าทวนซ าอาจไมไดผล ครควรสอนเทคนคในการชวยความจ า (mnemonic devices) ใหแกนกเรยน เพอนกเรยนจะไดเกบสงทเรยนรไวในความทรงจ าไดนาน ๆ นอกจากนงานวจยพบวา อารมณมผลกบการเรยนร โดยขณะทนกเรยนมอารมณดและไมเครยดจะท าใหเรยนรไดดและมผลระยะยาว

การเรยนรเปนการท างานของสมอง ผลการวจยชใหเหนวา นกเรยนทมสวนรวมกบการเรยนการสอนทแทจรง (authentic instruction) ซงหมายถงนกเรยนไดใชทกษะการคดวเคราะหระดบสงและไดเรยนรจากการประยกตใชความรกบสถานการณจรงจะท าใหนกเรยนมผลการเรยนสงกวานกเรยนทมการเรยนและการวดผลแบบดงเดม โดยเฉพาะอยางยง งานวจยเมอไมนานมานไดแสดงใหเหนวา โรงเรยนสวนมากทประสบความส าเรจในการพฒนาคณภาพการศกษา ทงผบรหารและครใชแนวทางการสรางชมชนการเรยนรทางวชาการรวมกน (a professional learning community, PLC) ซงเนนผลงานและผลการเรยนรของนกเรยน ปรบการเรยนเปลยนการสอนเพอใหเกดผลลพธทดขน และใหความส าคญกบปจจย 4 ประการ ไดแก การเรยนรของนกเรยน ศาสตรการสอนทแทจรง ความสามารถของโรงเรยน และการสนบสนนจากภายนอก (Newmann & Wehlage, 1995 อางถงใน Danielson, 2002: 23) นอกจากน มผลการวจยชใหเหนวา การเรยนรและอตราการจ าแปรเปลยนไปตามวธการสอนของคร การสอนทมประสทธภาพนอย ไดแก การสอนแบบบรรยาย นกเรยนจะจดจ าไดเพยง 5% ของบทเรยนทงหมด การสอนทใชการบรรยายและการอาน นกเรยนจะจดจ าได 10 % การสอนทใชสอประกอบ นกเรยนจะจดจ าได 30% การใชการอภปรายกลม นกเรยนจะจดจ าได 50% ส าหรบการสอนทจดวามประสทธภาพ ไดแก การสอนแบบลงมอปฏบตซงจะชวยนกเรยนจดจ าได 75% และการสอนแบบใหนกเรยนสอนเพอนซงจะชวยนกเรยนจดจ าได 90% ดงนน ครทมคณภาพตองเรยนรผลการวจยเพอน าไปทดลองใชในชนเรยน

งานวจยเกยวกบการสอน

แดเนยลสน (Danielson, 2002: 24-25) ไดรวบรวมงานวจยเกยวกบการสอน พบวา มงานวจยมากมายทจะชวยใหนกเรยนเรยนรไดดขน ดงตวอยางตอไปน

-ครทสอนอยางมประสทธภาพมกปฏบต ดงน การวางแผนการสอนอยางรอบครอบ การระบเปาหมายการเรยนรใหนกเรยนไดรบทราบ การก ากบตดตามงานของนกเรยน และการสงงานใหตรงเวลา

-ครทสอนอยางมประสทธภาพจะเนนผเรยนเปนส าคญและการเรยนรแบบกระตอรอรนมากกวาครทไมมประสทธภาพ เชน ใชการคดวเคราะหเชงวพากษ ใชการสบสอบเปนฐานในการสอน และใหนกเรยนลงมอปฏบตจรง

-กลวธการสอนทใชการวจยเปนฐานเพอพฒนาผลสมฤทธของนกเรยนม 9 ลกษณะ ไดแก

การใหระบความเหมอนและความตาง การสรปและจดบนทก การกระตนใหมความพยายามและการใหการยกยอง

37

การก าหนดการบาน การใชภาษาทาทางในการน าเสนองาน การท างานแบบรวมมอเปนทม การก าหนดวตถประสงคและการใหขอมลยอนกลบ การอางองและการทดสอบสมมตฐานและค าถาม การใหขอเสนอแนะ

-นกเรยนมผลการเรยนดและมทศนคตตอการเรยนเชงบวก เมอครมการวดผลแบบองเกณฑ (criterion-reference methods) ครทมประสทธภาพใชการวดประเมนผลเพอประเมนผลงานของนกเรยน และใชเพอการพฒนาการสอนของตน

-ความรและทกษะของครสงผลตอผลสมฤทธของนกเรยน เพราะวาครใชความรในการออกแบบการเรยนรและประเมนผลกจกรรมการเรยนร ถาครมความรจ ากดยอมท าใหการเรยนรของนกเรยนถกจ ากดตามดวย

-การใหขอมลยอนกลบทสงผลกบการเรยนรและความมนใจของนกเรยน ครควรใชในทนทและตองมความชดเจนไมก ากวม ถาไมมการใหขอมลยอนกลบ นกเรยนจะยงยากใจเพราะไมรวาสงทตนก าลงปฏบตนนเปนอยางไร

-การทครใหความชนชมนกเรยนอยางมากมายเมอนกเรยนตอบถก อาจไมเปนผลดตอนกเรยน ดงนนการใหขอมลยอนกลบตองพจารณาความเหมาะสม และควรเนนการสงเสรมการเรยนรมากกวาการท าลาย

-การใหขอมลยอนกลบเปนเรองจ าเปนในการก าหนดเปาหมายการเรยนร และการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน

งานวจยเกยวกบการจงใจ

งานวจยเกยวกบการจงใจชวยใหรวา อะไรเปนสาเหตท าใหคนเรามพฤตกรรมหรอการกระท าเชนนน อะไรท าใหคนบางคนมงมนท างานหนกแตบางคนไมเปนเชนนน หรอคนเรามอะไรเปนสงจงใจ ซงผลการวจยไดชใหเหนประเดนทนาสนใจ ดงน

บทบาทของความคาดหวง พอแมและนกการศกษาเชอวา ความคาดหวงมบทบาทส าคญในการก าหนดพฤตกรรมของนกเรยนและความมงมนในการเรยนร มงานวจยหลายเรองทพบวา ผลสมฤทธของนกเรยนดขนเมอครสอสารเกยวกบความคาดหวงสงกบนกเรยน และยงพบวา เมอไรกตามทนกเรยนเรมมผลการเรยนแยลง ครทมประสทธภาพจะเรมสอสารกบนกเรยนถงผลการเรยนทคาดหวงทนท

การจงใจภายในและภายนอก การจงใจเปนเรองทมความส าคญมากในการกระตนการเรยนรของนกเรยน การจงใจทมาจากภายนอก (extrinsic motivation) เปนการจงใจนกเรยนทอาศยปจจยภายนอก เชน การใหค าชนชม หรอใหรางวล ในทางตรงกนขาม การจงใจทมาจากภายใน (intrinsic motivation) เปนการจงใจทอาศยปจจยทเปนแรงขบภายในตวของนกเรยนเพอตองการบรรลผลส าเรจซงอาจมสาเหตมาจากมประสบการณทดกบการเรยนของตนหรอการท างานทไดผลด มงานวจยทนาสนใจเกยวกบแรงจงใจทแดเนยลสนไดน าเสนอ ดงน

38

-ความตองการการเรยนรทมาจากแรงขบจากภายในจะเกดขนไดเมอนกเรยนมความพรอมดานการรคดทจะพยายามเรยนรจากงานชนใหม และถางานหรอประสบการณการเรยนรนนสอดคลองกบความสนใจของนกเรยน ดงนน การทครพยายามชวยใหนกเรยนสามารถระบเปาหมายการท างานของตนไดและสามารถเชอมโยงการเรยนรกบเปาหมายได เปนการสรางการจงใจทมาจากทงภายนอกและภายในของนกเรยน

-การจงใจในหองเรยนทมประสทธภาพประกอบดวยมตส าคญ 4 มต ไดแก ความสนใจ ความเกยวของสมพนธ ความคาดหวงเกยวกบความส าเรจ และความพงพอใจทเปนผลมาจากมผลการเรยนรทด ดงนน ครทมคณภาพจงตองสรางบรรยากาศการเรยนการสอนในหองเรยนใหนาสนใจ เชอมโยงกบประสบการณจรงอยางมความหมาย ตงความคาดหวงวานกเรยนสามารถเรยนรไดในระดบทนาพงพอใจ และชวยกระตนใหนกเรยนมความพยายาม มความขยนเพอทจะมผลการเรยนดขน

-แรงจงใจจะเพมมากขนโดยผานการเสรมแรงและการใหขอมลยอนกลบเชงบวก สวนการพดยกยองชมเชยเปนการจงใจทมาจากภายนอก มงานวจยทเสนอแนะวา เมอนกเรยนถกกระตนใหมแรงจงใจทมาจากภายในเพอใหท างานทก าหนด งานทก าหนดเปนเพยงรางวล แตถาครเพมการจงใจทมาจากภายนอกมากขน เชน กลาวชนชมบอยครง กอาจไมไดชวยใหนกเรยนเกดแรงจงใจเพมขน ในทางตรงกนขามอาจท าใหนกเรยนขาดความสนใจในงานได ดงนน ครจงตองพจารณาใชการจงใจทมาจากภายนอกอยางเหมาะสม และพยายามสรางการจงใจทเกดมาจากภายในของนกเรยนใหมากขน

งานวจยเกยวกบทฤษฎการระบเหตของพฤตกรรม

ทฤษฎการระบเหตของพฤตกรรม (Attribution Theory) เปนทฤษฎทกลาวถงปจจยทนกเรยนก าหนดผลการเรยนรของตวเอง อาท เมอนกเรยนประสบกบความยากล าบากในการเรยนหรอท าคะแนนสอบไดไมด นกเรยนไดหาเหตผลใหกบความยงยากเหลานนอยางไร มงานวจยจ านวนมากทไดศกษาเกยวกบทฤษฎนเพอใหครไดเขาใจเกยวกบนกเรยนมากขน ดงน

-นกเรยนมกเชอวาระดบสตปญญาของแตละคนมอทธพลตอการเรยนร อยางไรกตาม มงานวจยสนบสนนวา ระดบความมนใจของนกเรยนขนอยกบความเชอวาระดบสตปญญาของคนเรานนมความคงทหรอเปลยนแปลงได นนคอ ถานกเรยนเชอวาระดบสตปญญาไมสามารถเปลยนแปลงได นกเรยนจะมความมนใจนอยกวานกเรยนทเชอวาระดบสตปญญาสามารถเปลยนแปลงได

-การหาเหตผลใหกบความส าเรจหรอความลมเหลวของนกเรยนแตละคนสงผลใหเกดผลกระทบทแตกตางกน เชน นกเรยนทอางเหตผลทท าใหตวเองเรยนไมไดดเพราะไมมความสามารถ หรอขาดความพยายามมแนวโนมทจะมแรงจงใจทจะเรยนรต ากวานกเรยนทต าหนปจจยทมาจากภายนอกเพราะเหนวาไมสามารถควบคมได เชน ครทสอนไมด หรอ การขาดแคลนต าราเรยน เปนตน

-เมอเปรยบเพศหญงกบเพศชาย พบวา เพศหญงมกจะหาเหตผลใหกบความลมเหลววามาจากขาดความสามารถซงท าใหคาดคะเนไดวาจะลมเหลวในอนาคต สวนเพศชายมกจะต าหนเหตทท าใหเกดความลมเหลววาเปนเพราะขาดความพยายามหรอไมกเปนเพราะโชคไมด

-มงานวจยพบวา ครในประเทศญปนมกใหเหตผลทนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนทแตกตางกนวามาจาก “ความขยนหรอความทมเทในการท างาน” สวนครในประเทศสหรฐอเมรกามกใหเหตผลวาเปนเพราะ “ความสามารถของนกเรยน” ซงอาจกลาวไดวา ครอเมรกนอางเหตมาจาก “ตวของนกเรยนหรอ

39

who the students are” สวนครญปนอางเหตมาจาก “การกระท าของนกเรยน หรอ what the students do” ซงเปนทสงเกตวา ครทงสองประเทศไมไดอางเหตผลของความส าเรจของนกเรยนวามาจากทกษะการสอนของตนเลย

งานวจยเกยวกบภาวะผน า

ภาวะผน าของโรงเรยน (school leadership) แสดงใหเหนถงความสามารถในการพฒนาและสอสารวสยทศนในการพฒนาคณภาพการศกษาเพอใหสมาชกทกคนในองคการไดรวมทมเทพลงท าใหเปาหมายรวมบรรลผล ภาวะผน าเชงวสยทศน (visionary leadership)จะชวยใหครยอมรบในบทบาทหนาทความรบผดชอบของตนเพอสงเสรมสนบสนนการเรยนรของนกเรยน ภาวะผน ามไดจ ากดเฉพาะผก าหนดนโยบายเทานน แตรวมถงสมาชกทกคนในระดบสถานศกษา มงานวจยทนาสนใจเกยวกบภาวะผน าในหลายประเดน ดงน

-สมาชกทกคนในโรงเรยนมความรบผดชอบในการชวยใหนกเรยนไดเรยนร เนองจากพวกเขามความเชอรวมกนวา นกเรยนทกคนสามารถเรยนรได

-วสยทศนเปนหวใจส าคญของการมภาวะผน าทมประสทธภาพ

-การพฒนาขดความสามารถของโรงเรยนตองการภาวะผน าทเขมแขง และความรวมมอรวมใจในองคการ แตงานวจยพบวา ครและผบรหารในโรงเรยนมกไมคอยประสานสมพนธกน

-ผบรหารจะปรบปรงหรอพฒนาคณภาพการเรยนรของโรงเรยนใหประสบความส าเรจไดโดยการมงเนนทคณภาพการเรยนการสอน และการบรหารจดการแผนงานวชาการ เชน การก าหนดตารางเรยน การวดประเมนผล การจดกลมนกเรยน รวมถงการสรางความรสกของความเปนชมชน (a sense of community)ในโรงเรยน

-การประสานในเรองการเรยนการสอนจะไมเกดความยงยากในองคการทไดมโครงสรางการท างานทเชอมโยงสอดคลองกนแตจะยงยากในองคการทขาดความเชอมโยงสอดคลอง

-ความพยายามทจะปฏรปโรงเรยนกไมประสบความส าเรจ เนองมาจากผบรหารไมเขาใจปญหาหรออปสรรคทแทจรงของความพยายามในการพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยน การจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ และการสรางชมชนการเรยนรอยางมออาชพ

-ผบรหารโรงเรยนตองใหการสนบสนนและเหนความส าคญของทรพยากรตางๆ เชน เวลา บคลากร งบประมาณทจะใชในการจดการเรยนร

-การกระตนใหครทกคนเกบรวบรวมขอมลสารสนเทศในระดบโรงเรยนและระดบหองเรยนและใชขอมลสารสนเทศดงกลาวเพอพฒนาการสอนของตนจะสามารถยกระดบคณภาพของโรงเรยนได

-ผบรหารโรงเรยนไมควรมอบหมายงานทยงยากมากๆ ใหกบครทมประสบการณนอย หรอเปนการใหรางวลครทสอนเกงมประสบการณสงดวยการใหสอนนกเรยนทเกงและไมตองเตรยมพรอมมาก

-ครทรวมมอกนแกปญหาดวยการใชความรของตนเองมแนวโนมทจะพงพอใจและมงมนในการท างานของตน เทคนควธเกยวกบการสะทอนคด (refection) การสนทนา (dialogue)และการสบสอบ (inquiry)จะชวยใหครพฒนาความสามารถในการท างานเปนทมเพราะจะท าใหตนเองสามารถระบปญหาทตองการการแกไขไดชดเจนขน งานวจยพบวา ครทท างานแบบรวมมอรวมใจกบเพอนคร ผบรหาร ผปกครอง และสมาชก

40

ของชมชนจะสามารถเปลยนแปลงการสอนและชวยพฒนาการเรยนรของนกเรยนใหดขน และเปนการพฒนาวชาชพของตน

-ครสามารถแสดงภาวะผน าไดโดยการพฒนาการสอนทไมยดตดกบแบบดงเดมซงเปนการสอนแบบเฉพาะตวไมเปนทม และการสอนทแบบเปนงานประจ าไมมความหลากหลาย

-บทบาทของครควรมการพฒนาใหสอดคลองกบเงอนไขของโรงเรยนทตองการแกปญหาคณภาพการเรยนการสอน

งานวจยเกยวกบโรงเรยนในฐานะองคการ

โรงเรยนในฐานะองคการทางการศกษามองคประกอบหลายอยางทเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลง เพราะเปนองคประกอบทสมพนธกบการขบเคลอนองคการ ไมวาจะเปนขนาดของโรงเรยน ขนาดของชนเรยน หรอการจดกลมของนกเรยน มงานวจยไดกลาวถงองคประกอบดงกลาว ดงน

ขนาดของโรงเรยน

-มขอคนพบจากงานวจยทสอดคลองกนนอยมากวา การก าหนดโรงเรยนเปนขนาดเลกหรอขนาดใหญใชหลกเกณฑอะไร

-มงานวจยจ านวนมากทศกษาเกยวกบขนาดของโรงเรยนซงพบวา แทบไมปรากฏเลยวาโรงเรยนทมขนาดใหญกวาจะไดเปรยบโรงเรยนขนาดเลก ในทางตรงกนขามพบวา โรงเรยนทมขนาดเลกชวยพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนดขน โดยเฉพาะนกเรยนทมาจากครอบครวทดอยโอกาส นอกจากนพบวา นกเรยนมอตราการมาเรยนสงกวาและมปญหาดานวนยนอยกวานกเรยนในโรงเรยนขนาดใหญ และประหยดมากกวา

-โรงเรยนทสามารถใหโอกาสการเรยนรแกนกเรยนทกคนและสรางวฒนธรรมขององคการใหสนบสนนการเรยนรไดตองมลกษณะเปนชมชนการเรยนรขนาดเลก

-งานวจยทศกษาเกยวกบโรงเรยนเลกในโรงเรยนใหญ (schools within-a –school, SWAS)ยงไมสามารถใหผลการวจยทสอดคลองกนถงประสทธผลของรปแบบดงกลาว นกวจยบางคนพบวา SWASมประสทธผลไมเทากบโรงเรยนขนาดเลก ดงนน โรงเรยนขนาดเลกไมควรถกยบแตควรใหมอยอยางเปนอสระไมใชน าไปรวมไวในโรงเรยนขนาดใหญ

ขนาดของชนเรยน

-งานวจยสนบสนนวาชนเรยนขนาดเลกชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรไดดกวาชนเรยนขนาดใหญ โดยเฉพาะนกเรยนชนป.1 ควรมจ านวนเพยง 15 คนตอชนเรยน เพราะขนาดทพอเหมาะจะสงผลตอการเรยนรของนกเรยน และท าใหครสามารถกระตนใหนกเรยนสนใจการเรยนไดอยางทวถง นอกจากนพบวานกเรยนทเคยเรยนมาจากชนเรยนขนาดเลกจะสนใจการเรยนมากกวานกเรยนทเคยเรยนในชนเรยนขนาดใหญแมวาจะเปนชนเรยนทมครผชวยกตาม อยางไรกตาม ชนเรยนทมนกเรยนประมาณ 22-27 คน อาจสงผลกระทบกบผลสมฤทธทางการเรยนบางเลกนอย

การจดกลมนกเรยน การตดตาม (tracking) เปนการจดกลมนกเรยนใหเขาโปรแกรมตามความสามารถซงวธการนท าใหนกเรยนทมขอจ ากดในความสามารถซงสวนใหญมาจากครอบครวทดอยโอกาส

41

ถกจดเขาไปในกลมทไมเนนเชงวชาการและไดเรยนกบครทไมคอยมคณภาพ มงานวจยทชใหเหนปญหาอปสรรคในการจดกลมนกเรยน ดงน

-นกเรยนทเรยนในกลมออนมแนวโนมเรยนรนอยกวาเพอนในกลมอนๆ

-นกวจยสวนใหญไมเหนดวยกบแนวคดการแบงกลมนกเรยนดงกลาวเพราะท าใหเกดการแบงแยกชนชน เพศ และฐานะทางเศรษฐกจและสงคม แตพบวาครและผปกครองสวนใหญพอใจ

-งานวจยสนบสนนการแบงกลมนกเรยนโดยค านงถงความยดหยนในการเรยนการสอน (flexible instructional group) วาใหผลดกวาการแบงทใชเกณฑพจารณาจากความสามารถ (tracking) เพราะท าใหนกเรยนออนไดรบการกระตนและเตมเตมได สวนนกเรยนทเกงกโปรแกรมเสรมได

-การสอนเปนกลมเลกท าใหผลตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนดขน และยงชวยใหเกดผลทางดานอารมณกบสมาชกของกลม อยางไรกตาม ประสทธผลของการสอนแบบกลมเลกขนอยกบครไดด าเนนการสอนทเหมาะสม

-การสอนแบบรวมมอรวมใจ (cooperative learning) จะสงผลตอผลสมฤทธของนกเรยนกตอเมอครไดเตรยมการสอนมาอยางด เมอนกเรยนในกลมเลกเรยนรวธการมสวนรวมกจะชวยใหมความเขาใจในการอานไดดขน แกปญหาคณตศาสตรไดดขน และเขาใจความคดรวบยอด (concepts) ทางวทยาศาสตรไดดขน นอกจากจะชวยใหบรรลผลลพธทางการเรยนแลว ยงชวยปลกฝงการยอมรบซงกนและกน และการสรางสมพนธภาพทดของนกเรยน

งานวจยเกยวกบการมสวนรวมของครอบครว

นกการศกษาไดเหนความส าคญของการสรางและรกษาความสมพนธระหวางบานและโรงเรยน ดงจะเหนไดจากมงานวจยทผานมาเปนจ านวนมากทสนบสนนวาการมสวนรวมของพอแมผปกครองในการเรยนของลกจะชวยใหลกประสบผลส าเรจในการเรยนและการด ารงชวตในอนาคตได ดงนน โรงเรยนทมคณภาพจงไดพยายามสรางสมพนธภาพกบครอบครว ดงขอคนพบตอไปน

-โรงเรยนทมประสทธผลแสวงหาความสมพนธกบพอแมและชมชนและนกวจยมขอเสนอแนะใหโรงเรยนพฒนาโปรแกรมเกยวกบการมสวนรวมของพอแมผปกครองและสรางวฒนธรรมของโรงเรยนทใหความส าคญกบพอแมผปกครอง

-นกเรยนสวนใหญเรยนดขนเมอพอแมมสวนรวมกบการเรยนของลกอยางกระตอรอรน เชน อานหนงสอใหลกฟง จ ากดเวลาในการดโทรทศน เสนอแนะในการบรหารเวลา และใสใจกบความกาวหนาในการเรยนของลก

-นโยบายและแนวปฏบตของโรงเรยนทใหความเคารพยกยองพอแมผปกครองทมาจากภมหลงตางๆ จะท าใหสายสมพนธระหวางบานและโรงเรยนเขมแขงขน โดยเฉพาะอยางยง เอปสไตนและคอนเนอร (Epstein & Connor, 1994 อางถงใน Danielson, 2002: 30) ไดเสนอกจกรรมทจะชวยสงเสรมการมสวนรวมของพอแมผปกครองทงทโรงเรยนและทบานจ านวน 6 แบบ ไดแก การใหการศกษาพอแม การสอสารระหวางบานและโรงเรยน การอาสาสมคร การเรยนรทบาน การตดสนใจแบบมสวนรวม และการรวมมอกบชมชน

42

จากทกลาวมาแลวเกยวกบขอคนพบจากงานวจยทางการศกษา จะเหนไดวา ความรจากงานวจยเปนองคประกอบทส าคญในการพฒนาคณภาพการศกษา ดงนนผบรหารการศกษาควรใชความรจากงานวจยมาสนบสนนการก าหนดนโยบายและแนวการปฏบตของโรงเรยน และตองสงเสรมสนบสนนใหครและบคลากรอนไดใชงานวจยเปนฐานในการปรบเปลยนแนวปฏบตของตนเพอสงผลตอการเรยนรของนกเรยนอยางยงยน

เรองท 14.2.3 กรณตวอยาง: การพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

ในการน าเสนอกรณตวอยางตอไปน จะกลาวถง 2 กรณทเกยวของกบการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย ดงน

กรณท 1 เปนการถอดบทเรยน รปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนของนกวจยในพนทโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (สกศ)กระทรวงศกษาธการ ซงด าเนนการในชวงปการศกษา 2543-2545 การน าเสนอกรณท 1 จะท าใหเหนภาพของการพฒนาคณภาพการศกษาทขบเคลอนดวยงานวจยซงเปนการท างานรวมกนระหวางนกวจยในพนท และนกวจยระดบปฏบตซงไดแก ผบรหารและคณะครของโรงเรยน

กรณท 2 เปนการน าเสนอผลงานวจย เรองขอเสนอเพอการปฏรปการศกษาขนพนฐานเพอสรางความรบผดชอบ (accountability) โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) เปนงานวจยในโครงการจดท ายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ สนบสนนโดย ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ การน าเสนอกรณท 2 จะเนนทการใหแนวทางแกภาครฐในการก าหนดนโยบายและวางแผนพฒนาคณภาพการศกษาไทยโดยใชงานวจยเปนฐาน

กรณท 1 การถอดบทเรยน รปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนของนกวจยในพนทโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน

คณะนกวจย ดร. พชต ฤทธจรญ และดร. ศภวรรณ เลกวไล

ชอหนวยงาน คณะครศาสตร สถาบนราชภฏพระนคร

โรงเรยนทรบผดชอบ จ านวน 6 โรง ดงน

กรงเทพมหานคร: โรงเรยนวดชองลม

ฉะเชงเทรา: โรงเรยนบานเขาหนซอน (พฒนาการภาคตะวนออก) โรงเรยนวดเสมดเหนอ (ชตประชา

สรรค)

สมทรปราการ: โรงเรยนวดใหญ โรงเรยนหนองงเหาศาสตรประเสรฐ โรงเรยนเทศบาล 2 (วดใน)

รปแบบการรวมพฒนาและวธด าเนนการ

การด าเนนการวจยและพฒนาของโรงเรยน ของคร/บคลากร มเปาหมายหลกในการปฏรปเพอสรางความตระหนก ความรความเขาใจเกยวกบการปฏรป และสามารถจดการเรยนรตามแนวปฏรปการเรยนรได

43

มงใหคร/บคลากรปรบเปลยนกระบวนการเรยนรและวธการท างาน ผบรหารบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน และโรงเรยน สามารถด าเนนงานประกนคณภาพตามวงจรPDCA

การด าเนนงานแบงเปน 2 ระยะคอ ระยะท 1 มงพฒนาครและบคลากรทกคนในเรองการปฏรปการเรยนร การวจยเพอพฒนาการเรยนร การประเมนผลการเรยนร และการประกนคณภาพ ระยะท 2 มงในดานการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน การปฏรปการเรยนร การวจยเพอพฒนาการเรยนร การประเมนผลการเรยนร และการประกนคณภาพ โดยครและบคลากรทกคนมสวนรวมในการพฒนา ซงนกวจยไดอาศยกระบวนการท างานแบบมสวนรวมระหวางผบรหาร คร-อาจารยของโรงเรยน ดงภาพท....

ภาพ

ภาพท...รปแบบการปฏรปโรงเรยนทงโรงเพอการพฒนาคณภาพผเรยน

ทมา กรณตวอยาง: รปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนของนกวจยในพนทโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษา พ.ศ. 2547 หนา 21

หลกการของการปฏรปโรงเรยน นกวจยและโรงเรยนมหลกการ ดงน

1) หลกการมสวนรวม โรงเรยนไดใชหลกการมสวนรวมในการด าเนนการปฏรปโรงเรยนภายใตภาวะผน าของผบรหารทคอยกระตน สงเสรม สนบสนนใหเกดการรวมแรงรวมใจปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยนในดานตาง ๆ ไดแก การมสวนรวมในการเรยนร การวางแผน การรวมมอกนปฏบตตามภาระงานทไดรบมอบหมาย และการมสวนรวมในการประเมนการปฏบตงานวา การด าเนนงานเปนไปตามแผนหรอไม อยางไร ตลอดจนรวมภาคภมใจในผลงานทตนไดปฏบตและไดรบยกยอง

2) หลกการท างานเปนทม ในการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยนมลกษณะการท างานรวมกนเปนทม จ าแนกไดเปน 2 ลกษณะ คอ

2.1 ทมทเกดจากหวหนางานฝายตาง ๆ รวมกนผนกก าลงเปนแกนน าในการปฏรปการเรยนรของโรงเรยน อาจมบคลากรทมละ 10 –13 คน สวนใหญจะเปนบคลากรหลก ๆ เชน ทมงานโรงเรยนบานเขาหนซอน (พฒนาการตะวนออก) โรงเรยนวดใหญ และโรงเรยนเทศบาล2 (วดใน) เปนตน

2.2 ทมทเกดจากครแกนน าทไดรบการยอมรบจากเพอนคร ทมลกษณะนจะมผน า1 – 2 คน น าเพอนครท างานปฏรปการเรยนร

วธการด าเนนงาน

วธด าเนนการของโรงเรยนปฏรปการเรยนรทงโรงเรยนน มลกษณะส าคญหลายประการ ไดแก มขนตอนในการพฒนาตามรปแบบการปฏรปโรงเรยน ทสอดคลองกบธรรมชาตหรอบรบทของโรงเรยน การใหความส าคญกบการปฏรปการเรยนร การวจยในชนเรยน การใชโรงเรยนเปนฐาน และการประกนคณภาพ เปนตน ส าหรบรายละเอยดของการด าเนนงาน โดยทวไปโรงเรยนแตละโรงเรยนมกจกรรมทแตกตางหลากหลาย

44

ออกไป เชน กจกรรมการสรางความตระหนกซงมทงรปแบบเปนทางการและไมเปนทางการ เชน การพดคยปรกษาหารอกนรวมแลกเปลยนเรยนรกน กจกรรมการพฒนาตนเองมทงพฒนาโดยสวนรวมและพฒนาแตละบคคลทงทางตรงและทางออม เนองจากโรงเรยนในโครงการปฏรปฯ นไดรเรมเรองการปฏรปการเรยนรมากอนเขาโครงการฯ เพอใหเกดความชดเจน และไดขอสรปทแสดงใหเหนถงการด าเนนการ จงขอแสดงใหเหนอยางชดเจนวาสวนใดเปนสวนทโรงเรยนพฒนาในโครงการน สวนใดเปนสวนทโรงเรยนพฒนาตามแนวทางตนสงกด และสวนใดเปนสวนทนกวจยสนบสนนชวยพฒนา ดงภาพท....

ภาพ

ภาพท....การด าเนนการพฒนาของโรงเรยนในโครงการปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน

ทมา กรณตวอยาง: รปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนของนกวจยในพนทโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษา พ.ศ. 2547 หนา 23

บทเรยนทไดรบ/ขอคนพบเกยวกบโรงเรยน

จากการรวมพฒนาโรงเรยนท าใหนกวจยไดขอคนพบเกยวกบการพฒนาโรงเรยน สรปไดดงน

1) เกดความตระหนกและตนตวตอการปฏรปโรงเรยน ผบรหารและครมความตระหนก ตนตวและมความตงใจทจะรวมกนเรยนรเพอการปฏรปโรงเรยนเปนอยางมากซงสะทอนไดจากการเตรยมการ มแผนการท างานทชดเจน ด าเนนงานตามแผนและมการรายงานความกาวหนาของการด าเนนงานทกครงทนกวจยไปนเทศ ตดตาม รวมอภปราย ซกถามในประเดนทเกยวของดวยความสนใจ นอกจากนยงมการจดแสดงผลงานการปฏรปการเรยนร การประกนคณภาพการศกษา การวจยในชนเรยนไวตลอดเวลาเปน “หองศกษาเรยนรและแสดงผลงาน” ส าหรบเปนแหลงการเรยนรส าหรบบคลากรภายในโรงเรยนและบคลากรภายนอกจากโรงเรยนอนทมาศกษาดงานแลกเปลยนเรยนรรวมกน

2) ฐานความคดและประสบการณเดมมผลตอการปฏรปโรงเรยน ครมการรวมเรยนรอยางตอเนองและจากการทไดเรยนรประสบการณจากการด าเนนโครงการตาง ๆ ทผานมาของโรงเรยน เชน โครงการรง

45

อรณ โครงการปฏรปกระบวนการเรยนรของกรมตนสงกด ท าใหผบรหารและครมฐานความคด ประสบการณ และเกดการเรยนรในการทจะด าเนนโครงการทตามมาใหประสบผลส าเรจได ซงสะทอนใหเหนจากการด าเนนงานทเปนระบบ มการประสานความรวมมอทด ความส าเรจของโครงการนสวนหนงนาจะมาจากฐานความคด ตนทนเชงประสบการณของโครงการทผานมาดวย ดงนน การทโรงเรยนไดเขารวมโครงการตาง ๆ ทตอเนองนาจะสงผลดตอการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยนอยางตอเนองทเปรยบเสมอนสายน าทไหลอยางตอเนองไมมวนหยด จงจะมโอกาสไปถงเปาหมายของการปฏรปโรงเรยนได นนคอ คณภาพของผเรยนหรอคณภาพการศกษานนเอง

3) การสรางกลไกการด าเนนงานและบรรยากาศในการท างานมผลตอการปฏรปโรงเรยน โรงเรยนในโครงการทง 6 โรงเรยน ไดพยายามสรางกลไกในการท างานและบรรยากาศในการท างานดวย “วงจรการท างานแบบสหรวมใจ 6 ร เพอการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยน” ดงแสดงในภาพท....

ภาพ

ภาพท... วงจรการท างานแบบสหรวมใจเพอการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยน

ทมา กรณตวอยาง: รปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนของนกวจยในพนทโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษา พ.ศ. 2547 หนา 25

การใชวงจรการท างานแบบสหรวมใจ 6 ร เพอการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยนน นาจะเปนพลงงานกระตนจงใจใหบคลากรไดพฒนาตนเองอยางตอเนอง และมความมงมนทจะพฒนาคณภาพผเรยน หรอพฒนาโรงเรยนทยงยน เพราะบคลากรไดมสวนรวมเปนเจาของงานมการรวมคดรวมท า (Collaboration) ซงจะสงผลตอความส าเรจของการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยน

4) การวจยในชนเรยนท าใหครเพยรเรยนรสการพฒนาผเรยน จากประสบการณในโครงการนนกวจยยนยนไดวาขณะนครสวนใหญใหความสนใจและมความกระตอรอรนในการเรยนรและท าวจยในชนเรยนมากขน ซงสะทอนใหเหนจากครทกโรงเรยนซกถามขอค าแนะน าเรองการวจยในชนเรยนกนมาก

46

- เรองทท านไมรวาเปนวจยในชนเรยนหรอเปลาดใหหนอยครบ (คะ)

- เรองน/ปญหานท าวจยในชนเรยนไดไหม

- นกเรยนมปญหาการเรยนรอยางนจะแกไขอยางไรด จะท าวจยเรองอะไรด

- ตองใชสถตวเคราะหยากไหม ไมตองใชสถตวเคราะหไมไดหรอ

- มวธการเขยนรายงานวจยแบบงาย ๆ ไหม ทไมตองเขยน 5 บท

ในชวงทนกวจยไดเขาไปใหค าแนะน าและรวมเรยนร ครทกโรงเรยนไดขอใหนกวจยแนะน าแนวทางการท าวจยในชนเรยน ซงนกวจยไดใหค าแนะน าโดยยกกรณตวอยาง การเรยนรจากงานวจยทท าแลวและใหแนวคดเกยวกบการวจยในชนเรยนอยางงาย ๆ จากการสงเกต สนทนากบครตลอดระยะเวลาด าเนนโครงการจนเหนไดชดเจนวา ครมความรความเขาใจและมเจตคตทดตอการวจยในชนเรยนและนกวจยไดชวยตรวจ แกไขการเขยนรายงานการวจย

จากการตรวจผลงานวจยของคร เหนวาเปนงานวจยทมงปฏบตการแกไขหรอพฒนาการเรยนรทเปนประโยชนตอผเรยนไดจรง ซงแตละโรงเรยนมผลงานวจยในชนเรยนอยางหลากหลายและเพอเปนการขยายพรมแดนของการเรยนรและการท าวจยในชนเรยนกวางขวางมากขน นกวจยจงไดจดเวทใหคร นกวจยไดเสนอผลงานวจยเพอแลกเปลยนเรยนรรวมกนโดยไดจดประชมสมมนาเรอง “การเรยนรจากประสบการณครนกวจย” ทสถาบนราชภฏพระนคร เมอวนท 12 ตลาคม พ.ศ. 2544 โดยไดเชญนกวจยจากโรงเรยนในโครงการและโรงเรยนอน ๆ มาน าเสนอผลงานวจยและเชญครโรงเรยนตาง ๆ เขารวมแลกเปลยนเรยนรดวยกน พรอมกบขอความรวมมอใหโรงเรยนบานเขาหนซอน (พฒนาการภาคตะวนออก) และโรงเรยนวดใหญ ซงเปนโรงเรยนในโครงการจดแสดงผลงานปฏรปการเรยนรและผลงานวจยในชนเรยนดวย จากผลการประเมนการประชมสมมนาครงนพบวา ครทเขารวมประชมสมมนามความพงพอใจและไดรบประโยชนทเปนแนวทางในการท าวจยในชนเรยนเปนอยางมาก

5) การใชประสบการณภาคสนามสการเรยนรในสถาบนราชภฏพระนคร จากการไดรวมเรยนรกบผบรหารและครโรงเรยนในโครงการท าใหนกวจยไดขยายพรมแดนดานความรและประสบการณทงในเชงวชาการและเชงมนษย ไดเรยนรกรณตวอยางตาง ๆ จากภาคสนามทสามารถปรบใชในการจดการเรยนการสอนใหแกนกศกษาสถาบนราชภฏพระนครและการถายทอดแลกเปลยนกบเพอนคณาจารย รวมทงการบรรยายทางวชาการแกเพอนครในสถานศกษาตาง ๆ โดยเฉพาะดานการวจยในชนเรยนและการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ

6) ปจจยส าคญทท าใหเกดการเปลยนแปลงวฒนธรรมการเรยนรและวฒนธรรมท างาน จากการศกษา สงเกตบรรยากาศการท างานในโรงเรยน การเสวนา และสอบถามจากผบรหารและครไดขอสรปวา ปจจยส าคญทท าใหเกดการเปลยนแปลงวฒนธรรมการเรยนรและการท างานทสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาตของบคลากรในโรงเรยนกคอ ภาวะผน าของผบรหาร (leadership) ความรวมมอของคณะคร การสนบสนนจากตนสงกด เทคนควธหรอรปแบบการบรหารของผบรหาร และความรวมมอจากชมชน สวนปจจยส าคญทสงผลใหการปฏรปโรงเรยนเกดขน ไดเปนอยางดและสงผลตอคณภาพผเรยน กคอ ความรวมมอของคร ความรวมมอชมชน ภาวะผน าของผบรหาร การสนบสนนของคณะกรรมการสถานศกษา ความร ความเขาใจและเจตคตของผบรหารและครตอการปฏรปโรงเรยน

47

7) ยทธศาสตรการท างานรวมกน จากการสงเกตความสนใจพฤตกรรม การรวมประชมเสวนาและการใหขอมลยอนกลบของผบรหารและครพบวา ผบรหารและครมความพงพอใจและมความอบอนใจจากการทมนกวจย/ทปรกษาจากภายนอกโรงเรยน เขามาใหค าปรกษา แนะน า และรวมเรยนรเปรยบเสมอน “เพอนรวมเดนทางบนถนนปฏรปโรงเรยน” ภาพสะทอน เหนไดจากค าพดของผบรหารและคร ดงตวอยาง

“…เมอรวาอาจารยจะมาเปนทปรกษา พวกเรารสกวาเหมอนมพระมาโปรด…”

(ผอ านวยการโรงเรยนเทศบาล 2 (วดใน))

“…ครหวงพงอาจารยทง 2 ทานมาก เขาอบอนมาก เมอรวาอาจารยจะมา…”

(ผชวยผอ านวยการโรงเรยนเทศบาล 2 (วดใน))

“…นกวจยมาจาก สกศ. นของแท ท าใหมนใจในการปฏรปการเรยนร

และปฏรปโรงเรยนมากขน…” (อาจารยใหญโรงเรยนหนองงเหาศาสตรประเสรฐ)

“…เวลาอาจารยมา ไดฟงอาจารยพดหวใจพวกเราพองโต มก าลงใจ

เวลาอาจารยกลบไปหวใจพวกเราแฟบ อาจารยพดใหก าลงใจพวกเราดมาก…”

(อาจารยโรงเรยนวดเสมดเหนอ (ชตประชาสรรค))

เสยงสะทอนเหลานเปนตวชวายทธศาสตรในการท างานรวมกนของโครงการน ทออกแบบการด าเนนโครงการโดยใหมนกวจยเปนทปรกษาจากภายนอกเปนผลดตอการด าเนนโครงการและเปนเงอนไขสความส าเรจของโครงการนดวยกคอ นกวจยตองมยทธศาสตรการท างานรวมกบโรงเรยน ดงน

1) การเตรยมตวใหพรอม โดยการศกษาแนวคดสาระส าคญของโครงการ การศกษาเอกสารทเกยวของกบโครงการ การศกษาขอมลเกยวกบโรงเรยน และวางแผนการท างานใหชดเจน

2) การใหเกยรตผบรหารและคร วาเขาเปนผปฏบตจรง มศกยภาพพรอมทจะเรยนรและด าเนนการปฏรปไดมประสบการณตรงมากกวานกวจย นกวจยจงตองใหเกยรตยอมรบและรบฟงผบรหารและครใหมาก ตองท าตวเหมอนรวงขาวทสมบรณ คอ ออนนอม ถอมตน แตมคณภาพและไมท าตนเสมอนคนประเภท “ชาลนถวย” คอไมเหลอชองวางของความคดและจตใจ ทจะรบฟงและเรยนรจากผบรหารและครเลย

3) การชนชมเชยร โดยการแสวงหาคนหาจดเดนหรอผลงานดเดนของโรงเรยนของผบรหารและคร กลาวชนชมยกยองในความพยายาม ความส าเรจ แลวจงคอยหาจดทควรปรบปรงพฒนาและเตมเตมสาระสวนอน ๆ ใหอยในทศทางทควรจะเปน เพอความสมบรณของการด าเนนงานมากยงขน การใชยทธศาสตรเชนนจะท าใหผบรหารและครมความพงพอใจและเตมใจด าเนนงานอยางยง

4) รบฟงใหมาก ใหขอเสนอแนะและตอบค าถามใหตรงประเดน ทมทางเลอกหลากหลายเหมาะกบบรบทของโรงเรยน การฟงผบรหารและครมาก ๆ จะท าใหนกวจยมขอมลทครบถวนสมบรณท าใหตดสนใจไดดขนในการใหขอเสนอแนะ และตอบค าถามใหตรงประเดน จะท าใหผบรหารและครลดความวตกกงวลหรอสลายขอสงสยไปไดกลบมามความมนใจและก าลงใจมากขน

48

5) มความเปนกลยาณมตรตอกน โดยมความปรารถนาดตอนกเรยน ตอคร ผบรหารและโรงเรยน แสดงออกซงความมงมนตอความส าเรจในงานของโรงเรยน เสมอนนกวจยเปนสวนหนงของโรงเรยนหรอมหนสวนเชงคณภาพรวมกนกบโรงเรยน และตองมความเชอรวมกนวา “คณภาพผเรยนหรอคณภาพการศกษาไมมซอขาย อยากไดตองรวมกนสรางและพฒนากนเอง”

ขอเสนอแนะส าหรบนกวจย/ผใหค าปรกษา

คณะนกวจยไดใหขอเสนอแนะเกยวกบความเปนไปไดในการขยายผลการปฏรปโรงเรยนสโรงเรยนอน จากการสอบถามผบรหารและครโรงเรยนในโครงการซงไดขอมลทไดสอดคลองกนทกโรงเรยนวา คณะครและผบรหารโรงเรยนมความพรอม มความเชอมนและเหนวามความเปนไปไดทโรงเรยนจะขยายผลการปฏรปโรงเรยนไปสโรงเรยนอน ๆ เพราะโรงเรยนมประสบการณและโรงเรยนตาง ๆ กมความสนใจทจะด าเนนการปฏรปโรงเรยนอยแลว แตกอนทจะมการขยายผลจะตองมการพฒนาในโรงเรยนของตวเองใหมผลงานทเปนตวอยางไดอยางชดเจนเสยกอน ซงสะทอนจากค าพดของผบรหารและครวา “กอนจะไปชวยเขา เราตองมดจะไปอวดเขากอน” หรอ “ถาผลงานของเรา ไมมรปธรรมชดเจนเขาคงไมเชอถอเรา”

ในการขยายผลเครอขายประสบการณการปฏรปโรงเรยนสโรงเรยนอนๆ นน แตละโรงเรยนมแนวทางด าเนนการดงน

1) ประชาสมพนธผลการด าเนนงานปฏรปโรงเรยนใหโรงเรยนกลมเปาหมายทจะขยายผลใหทราบเพอสรางแรงกระตนจงใจ

2) ส ารวจความสนใจ ความพรอมทจะรวมกนการขยายผลเครอขาย ประสบการณการปฏรปโรงเรยนจากโรงเรยนกลมเปาหมาย

3) เรมดวยความคดหรอหลกการทวา โรงเรยนทกโรงเรยนมศกยภาพทจะปฏรปโรงเรยนไดพรอม ๆ กน เหมอนกบหลกการเรยนรทวา ผเรยนทกคนมศกยภาพทจะเรยนรไดจะตองสรางความรความเขาใจใหกบโรงเรยนกลมเปาหมายทจะขยายผล

4) ใชหลกการท างานแบบมสวนรวม โดยรวมเรยนร รวมวางแผน รวมด าเนนการรวมประเมนผล และรวมปรบปรงพฒนาอยางตอเนอง หรอใช “วงจร การท างานแบบสหรวมใจ 6 ร เพอการปฏรปโรงเรยนทงโรงเรยน”

5) มการประสานงาน สนบสนนการด าเนนงานอยางตอเนองโดยก าหนดผประสานงานแตละโรงเรยนท าหนาทคลาย ๆ กบนกวจยภายนอก แตเนนบทบาทเปนผประสานงานใหเกดการรวมด าเนนงาน

6) จดใหมการประชมเสวนาแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางผบรหารและครของโรงเรยนในเครอขายกลมเปาหมายขยายผลอยางตอเนอง

7) จดใหมการ “ศกษาสญจร” หมนเวยนไปสโรงเรยนในเครอขายขยายผลเพอจะไดศกษาดงานของแตละโรงเรยน

8) มการประเมนผลการด าเนนงานและรายงานผลการปฏรปโรงเรยนตอหนวยงานตนสงกดและประชาชน

49

กรณท 2 ขอเสนอเพอการปฏรปการศกษาขนพนฐานเพอสรางความรบผดชอบ (accountability)

คณะนกวจย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ

ชอหนวยงาน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ)

ในงานเสวนาสาธารณะทดอารไอเรอง “ขอเสนอเพอการปฏรปการศกษาขนพนฐานเพอสรางความรบผดชอบ (accountability)” เมอวนท 20 มนาคม 2556 ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย ประธานสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) และคณะไดแถลงผลการศกษาโครงการวจยยทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐาน เพอสรางความรบผดชอบ ซงไดรบการสนบสนนจากส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.)

หวหนาคณะนกวจย ชวา ปญหาของระบบศกษาไทยไมไดเกดจากการขาดทรพยากรอกตอไป แตเปนปญหาการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ กลาวคอ ใชทรพยากรมากแตผลสมฤทธต า ดงท ผลการวจยชวาในชวง 10 ปทผานมา งบประมาณกระทรวงศกษาธการเพมขนกวา 2 เทา และไมนอยกวาประเทศอนในภมภาคเอเชย ขณะทรายไดตอเดอนของครทมวฒการศกษาปรญญาตรและสอนในโรงเรยนรฐ กเพมสงขนจากประมาณ 1.5 หมนบาทในป 2544 เปนประมาณ 2.4-2.5 หมนบาทในป 2553 และครมรายไดไมนอยกวาอาชพอนๆ แตในทางตรงกนขาม ผลคะแนนการทดสอบมาตรฐานของนกเรยนไทยทงในระดบประเทศและระดบนานา ชาตกลบมแนวโนมลดต าลง จากการศกษาของทดอารไอตอบโจทยระบบการศกษาไทยวา ใจกลางของปญหาคอ การขาดความรบผดชอบ (accountability) ของระบบการศกษาตลอดทกขนตอน นอกจากนน ระบบการศกษาของไทยยงมความเหลอมล าของคณภาพการศกษาในระดบสง และระบบการเรยนการสอนไมเหมาะกบบรบทของศตวรรษท 21

ผลการศกษาไดชใหเหนหวใจส าคญของการปฏรประบบการศกษาใน 3 ประการ ไดแก 1) การสรางระบบความรบผดชอบทตรวจสอบได (accountability) เพอพฒนาคณภาพการศกษา โดยใหโรงเรยนมความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โรงเรยนควรมอสระในการบรหารจดการ และพอแมสามารถเปนผเลอกโรงเรยนใหลกตามขอมลคณภาพของโรงเรยนท ไดรบการเปดเผยตอสาธารณะ 2) การปรบหลกสตร สอการสอนและการพฒนาคร เพอใหนกเรยนเรยนรอยางเหมาะสมกบบรบทของศตวรรษท 21 และ 3) การลดความเหลอมล าของคณภาพการศกษา โดยปรบการจดสรรงบประมาณใหพนททมปญหาทางเศรษฐกจและสงคมเพมมาก ขน และสรางระบบใหความชวยเหลอโรงเรยน ครและนกเรยนทมปญหา

งานวจยชนน เสนอแนวทางการปฏรประบบการศกษา 5 ดาน ดงน

1. หลกสตร สอการสอน และเทคโนโลย

คณะนกวจยเสนอวา ใหตงทกษะแหงศตวรรษท 21 (21st Century Skills) เปนเปาหมายหลก และปรบเนอหา สมรรถนะ (ทกษะ) และคณลกษณะทพงปรารถนาของนกเรยนใหสอดคลองกบเปาหมายดงกลาว โดยปฏรปหลกสตรใหมลกษณะกระชบ ชางคด และบรณาการ อนไดแก เนนแนวคดหลกและค าถามส าคญในสาระการเรยนร เรยนรผานโครงงานและการท างานเปนทม สนบสนนการใช ICT ในการหาความรดวยตนเอง พฒนาผเรยนใหมทกษะการคดขนสง และสามารถเชอมโยงองคความรตางๆ เขาดวยกนได นอกจากนน หลกสตรควรมความยดหยนโดย ใหแตละโรงเรยนสามารถพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบบรบทของตนได ทงน ควรมการลดจ านวนชวโมงการเรยนในหองเรยน และเพมการใชวธการสอนทหลากหลาย เหมาะกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 เชน การเรยนรผานโครงการและการแกปญหา รวมถงมการใช

50

เทคโนโลยน าเสนอเนอหาอยางทนสมย มปฏสมพนธ มสวนรวม และใชสนบสนนการเรยนรในรปการสรางความรดวยตนเอง (constructivism) และการเรยนรผานเครอขาย (connectivism)

2. การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน

คณะนกวจยเสนอใหมการปฏรปการทดสอบมาตรฐานในระดบประเทศ โดยปรบจากระบบ O-NET และอนๆ ในปจจบน มาเปนการทดสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะ (literacy-based test) ซงสามารถประยกตเนอหาเขากบโจทยจรงในชวตประจ าวนได และน าผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมไปสรางความรบผดชอบในระบบการ ศกษา เชน การประเมนผลงานของคร การประเมนสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพและเขาชวยเหลอสถานศกษาทมปญหา และการประเมนผลและใหรางวลแกผบรหารสถานศกษา นอกจากนน ใหมการปฏรประบบการจดเกบ เปดเผย และรายงานผลการสอบตอสาธารณะ เพอเปนฐานขอมลในการก าหนดนโยบายของรฐและการเลอกสถานศกษาของผปกครอง นอกจากนน ในระดบโรงเรยน คณะนกวจยเสนอใหมวธการวดและประเมนผลทหลากหลายตงแต แฟมงาน โครงงาน การสอบวดความร การแกไขปญหาชวตจรง ในทางทชวยพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกเรยน โดยการประเมนผลการเรยนในระดบโรงเรยนควรเปนการประเมนผลเพอเสรมสราง การเรยนรและวเคราะหผเรยน (formative test) ซงเปนการประเมนผลระหวางทางตลอดการเรยนร

3. การปฏรประบบพฒนาคณภาพคร

ในสวนของการฝกอบรมคร คณะนกวจยเสนอวา รฐตองปรบบทบาทจากผจดหามาเปนผก ากบดแลคณภาพและการจดการความร โดยใหโรงเรยนเปนหนวยพฒนาหลก ไดรบการจดสรรงบประมาณและมอ านาจในการตดสนใจเลอกหลกสตรและผอบรมเอง และใหความส าคญกบการน าความรไปสการปฏบตจรง การพฒนาครใหม และการสนบสนนใหเกดระบบชมชนเรยนรทางวชาการรวมกน (Professional Learning Community) ในสวนของระบบผลตอบแทนคร คณะนกวจยเสนอใหการเลอนขนเงนเดอนและวทยฐานะของครสวนหนงขน อยกบพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน (โดยค านงถงระดบตงตนของคะแนน) เพอใหครรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพนกเรยนมากขน นอกจากนน การประเมนคร ควรใชวธสงเกตการณรวมกบการพจารณาเอกสาร ก าหนดใหมการประเมนคงสภาพวทยฐานะทก 5 ป และปรบลดงานธรการของครลง ใหเนนหนาทในการสอนเปนส าคญ

4. การประเมนคณภาพสถานศกษา

คณะนกวจยชวา ระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาควรใชการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยนเปน หนวยหลกในการประเมนเพอพฒนาคณภาพ สวนระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาภายนอกของสวนกลางควรเปนเพยงหนวยเสรม โดยส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) ควรปรบบทบาทมาเปนหนวยสนบสนนดานความรใหแกโรงเรยน ก าหนดกฎกตกาขนต าเทาทจ าเปนเพอก ากบคณภาพของการประเมนคณภาพภายใน ของโรงเรยน และมบทบาทในการประเมนตามระดบปญหา (risk-based inspection) เพอแยกโรงเรยนทมปญหามาใหความชวยเหลอเพอพฒนาคณภาพโดยคดแยกจาก คะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยน รวมถงมบทบาทในการประเมนเฉพาะเรอง (thematic inspection) โดยเลอกบางประเดน เชน การใชเทคโนโลยประกอบการเรยนการสอน หรอสมประเมนในระดบพนทหรอประเทศ

5. การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา

51

งานวจยพบวา ปญหาดานการเงนในระบบการศกษาในปจจบนคอ งบประมาณสวนใหญจายไปยงฝงอปทาน (สถานศกษา)มากกวาดานอปสงค (งบอดหนนรายหว) ซงไมเออตอการสรางความรบผดชอบ และโรงเรยนรฐไดรบการอดหนนมากกวาโรงเรยนเอกชนเทาตว อกทงเงนอดหนนดงกลาวกไมชวยลดความเหลอมล าระหวางโรงเรยนใน เขตร ารวยและยากจนเทาทควร คณะนกวจยจงเสนอวา การปฏรปควรมวตถประสงคเพอสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมล าระหวางพนท โดยมการก าหนดเปาหมายคะแนนการทดสอบมาตรฐานขนต าของนกเรยนทตองการ และจดสรรเงนอดหนนจ านวนมากกวาใหแกโรงเรยนในเขตพนทดอยโอกาส เพอลดความเหลอมล าดานทรพยากร จากนน น าขอมลผลสอบมาตรฐานของนกเรยนทเกดขนจรงเทยบกบคะแนนเปาหมายท ก าหนดไวเพอประเมนผลการท างานและใหรางวลแกผบรหาร นอกจากน ในระยะยาวควรปรบเปลยนงบประมาณดานการศกษาไปสระบบการเงนดานอปสงค มากขนเพอใหสอดคลองกบการสรางความรบผดชอบทางการศกษา

จากกรณศกษาทงสอง จะเหนไดวาการพฒนาคณภาพการศกษาใหประสบความส าเรจจะตองอาศยการวจยเปนฐานในการขบเคลอนตงแตระดบนโยบาย ระดบโรงเรยน รวมถงระดบหองเรยนเพอใหเกดความเชอมนวาผลของการด าเนนงานจะชวยพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนไดโดยมความคลาดเคลอนนอยทสด

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 14.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 14.2 ในแนวการศกษาหนวยท 14 ตอนท 14.2

52

ตอนท 14.3 กลยทธสความส าเรจในการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษาดวยงานวจย โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 14.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระโดยละเอยดพรอมปฏบตกจกรรม คณภาพ

หวเรอง

เรองท 14.3.1 การใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจ เรองท 14.3.2 การใชแนวทางการวจยแบบมสวนรวม เรองท 14.3.3 บทบาทของผบรหารในการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

แนวคด 1. การใชขอมลในการตดสนใจผใชตองมความเขาใจในบรบททมขนาดใหญทครอบคลมทง

ระดบเขตพนท ระดบโรงเรยน และระดบหองเรยน เพราะแตละระดบตางกมการตดสนใจทตองใชขอมลในแบบแผนเดยวกนและมผลกระทบซงกนและกน ดงนน ขอมลทจะน ามาใชในแตละระดบตองมคณภาพสงเชอถอได แตการใชขอมลสารสนเทศใหประสบความส าเรจ ผบรหารตองใหการสนบสนนทงในเรองการอบรมบคลากรใหมความรและทกษะในการจดการกบขอมล การจดสรรเวลาใหอยางเหมาะสม การแสวงหาเครอขายเพอสนบสนนการใชขอมล การชวยคดกรองขอมลและตความขอมลใหเปนความรทน าไปใชได และการจดหาระบบเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศทเหมาะสมและใชงานงาย

2. การพฒนาคณภาพการศกษาในลกษณะของการปฏรปการเรยนรทงโรงเรยน โดยใชกระบวนการวจยแบบมสวนรวมจะด าเนนการใหประสบความส าเรจได ตองอาศยความรวมมออยางจรงจงของบคลากรทกฝายทเกยวของทงในระดบนโยบาย ระดบพนท และระดบโรงเรยน โดยเฉพาะระดบโรงเรยนตองมศรทธาตอการด าเนนงานเพอการเปลยนแปลงและมความเชอวาโรงเรยนจะสามารถยกระดบการเรยนรของนกเรยนและทงโรงเรยนได

3. ผบรหารมบทบาทส าคญยงในการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย ดงนน ผบรหารตองพฒนาตนเองทงดานความรและทกษะเกยวกบงานวจยและมวสยทศนทแนวแนในการใชขอมลสารสนเทศในการก าหนดเปาหมายการพฒนาและแนวการปฏบต พรอมทงสนบสนนสงเสรมใหครและบคลากรใชการวจยในการพฒนาคณภาพผเรยน โดยเฉพาะอยางยง การสรางวฒนธรรมขององคการใหเปนชมชนการเรยนรทางวชาการรวมกน

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 14.3 แลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายกรอบแนวคดการตดสนใจโดยใชขอมลทางการศกษาได 2. ยกตวอยางปจจยทสงผลตอการใชขอมลสารสนเทศได

3. ใหแนวทางการใชผลสอบO-NETในการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนได 4. บอกความส าคญของการวจยแบบมสวนรวมได 5. บอกแนวทางการพฒนาผบรหารและครใหสามารถพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจยได

53

เรองท 14.3.1 การใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจ การใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจทางการศกษาไดมแนวโนมเพมมากขนเนองจากระดบนโยบายมความตองการใหทกฝายทรวมจดการศกษาแสดงความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได (accountability) ดวยความเชอวา ขอมลสารสนเทศจะน ามาซงการเปลยนแปลงคณภาพการจดการเรยนการสอนได อยางไรกตาม กลไกทจะชวยใหนกการศกษาน าขอมลทมอยไปจดท าใหเปนสารสนเทศทมความหมายนนยงมความจ ากดอย ถงแมวาปจจบนนทงในระดบเขตพนทการศกษาและระดบโรงเรยนมความพยายามรวบรวมและน าเสนอขอมลนกเรยนในรปแบบของการรายงานการประเมนตนเอง (Self-Assessment Report, SAR) แตกยงไมเพยงพอทจะชวยใหนกการศกษาตดสนใจไดอยางสงผลตอการเรยนรของนกเรยนได ดงนน การเรยนรการใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจของหนวยงานทางการศกษาจากงานวจยของตางประเทศจงเปนสงทจ าเปนในการอพฒนาคณภาพการศกษา

ดงนน การน าเสนอในทนจะมงตอบค าถามใน 5 ประเดนส าคญ ไดแก 1) แนวคดการใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจเปนอยางไร 2) ขอมลแบบไหนทผบรหารและครใชในการตดสนใจ 3) ผบรหารและครใชขอมลอยางไร 4) วธการสนบสนนการใชขอมลในการตดสนใจ และ5) ปจจยทมอทธพลตอการใชขอมลเพอการตดสนใจมอะไรบาง ทงน ผเขยนไดอาศยแนวคดมาจากงานวจยของแรนด (RAND, 2006) ซงเปนองคการทางการวจยทไมหวงผลก าไรของประเทศสหรฐอเมรกา โดยงานวจยนมงแสวงหาค าตอบวา สถานศกษาและเขตพนทการศกษาสวนใหญใชขอมลในการตดสนใจกนอยางไร งานวจยนเกบขอมลทงในระดบเขตพนทการศกษา โรงเรยน และหองเรยนในบรบททแตกตางกน

แนวคดในการใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจ

การใชขอมลเพอการตดสนใจทางการศกษา มาจากแนวคดการปฏบตงานเปนเลศทางภาคธรกจ เชน การบรหารจดการคณภาพโดยรวม (Total Quality Management) การเรยนรในองคการ (Organizational Learning) และการพฒนาอยางตอเนอง (Continuous Improvement) ทใหความส าคญกบการตดสนใจทตองใชขอมลในหลายๆ ลกษณะหรอทเรยกวา Data-Driven Decision Making (Marsh, Pane, & Hamilton, 2006: 2) ในทางการศกษา การใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจมความชดเจนมากขนนบตงแตการมนโยบายกระจายอ านาจทางการศกษา โดยใหโรงเรยนมอ านาจในการบรหารจดการดวยตนเองในลกษณะการบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School-Based Management, SBM) และระดบนโยบายมความตองการใหโรงเรยนจดท าแผนกลยทธในการพฒนาโรงเรยน

กรอบแนวคดการตดสนใจโดยใขอมลสารสนเทศทางการศกษาทจะน าเสนอตอไปน (ดภาพท...) คณะนกวจยของแรนด (Marsh, Pane, & Hamilton, 2006: 3) ไดสงเคราะหมาจากวรรณกรรมซงสรปไดวา การตดสนใจโดยใชขอมลในการขบเคลอนทางการศกษาอาศยขอมลในหลายลกษณะ อาท ขอมลดานปจจยน าเขา (input data) เชน คาใชจายของโรงเรยน หรอ ลกษณะของประชากรนกเรยน ขอมลดานกระบวนการ (process data) เชน การด าเนนดานงบประมาณ หรอคณภาพการเรยนการสอน และขอมลดานผลลพธ (outcome data) เชน อตราการออกกลางคน คะแนนผลสมฤทธทางการเรยน และขอมลความพงพอใจของผมสวนไดสวนเสย เปนตน ขอมลเหลานเมออยในสภาพขอมลดบ (raw data) จะไมเกดประโยชนจงตองน ามาจดระบบและประมวลผลใหมเขาสกระบวนการวเคราะหและสรปเพอใหเปนสารสนเทศ (information) เมอ

ตดทง (ระวงภาพเลอน)

54

ผใชขอมลไดสงเคราะหสารสนเทศทไดและพจารณาตดสนเรยงล าดบความส าคญวาสารสนเทศใดทจะเหมาะสมกบการน าไปใชแกปญหา สารสนเทศนนจะกลายเปนความรทน าไปปฏบตได (actionable knowledge)

ผใชขอมลสามารถน าความรทน าไปปฏบตไดไปใชในการตดสนใจในหลายลกษณะ เชน ใชในการก าหนดเปาหมายและประเมนความกาวหนาเพอใหบรรลผลตามทก าหนดไว ระบปญหาหรอความตองการชวยเหลอส าหรบนกเรยนเปนรายบคคลและรายกลม ประเมนประสทธผลของการปฏบต ประเมนวาความสนใจและความตองการของนกเรยนและผมสวนไดสวนเสยอนๆไดบรรลหรอไม ใชจดสรรทรพยากร หรอใชในการปรบปรงพฒนากระบวนการเพอไดผลลพธทดขน อาจสรปไดวา การตดสนใจโดยใชขอมลสารสนเทศในทางการศกษามได 2 ลกษณะ ประการแรกคอ ใชเพอแจงใหทราบ (inform) ก าหนด (identify) หรอชแจง (clarify) เชน ระบเปาหมายและความตองการ สวนประการทสอง ใชในการปฏบตการ (act) เชน การปรบเปลยนหลกสตร หรอการจดสรรทรพยากร และทนทมการตดสนใจด าเนนการกจะมการเกบรวบรวมขอมลใหม และประเมนประสทธผลของการด าเนนการนนๆ ซงเปนการน ามาสวงจรตามล าดบไดแก การเกบรวบรวมขอมล การเรยบเรยงขอมลใหเปนระบบ การวเคราะห และสงเคราะหขอมล เพอสนบสนนการตดสนใจ

ภาพท....กรอบแนวคดการตดสนใจโดยใชขอมลทางการศกษา

ทมา ปรบจาก “Making sense of data-driven decision making in education,” by J. A. Marsh, J. F. Pane, & L. S. Hamilton, 2006, p. 3. Copyright 2006 by RAND Coporation.

จากภาพท....จะเหนไดวาการใชขอมลในการตดสนใจตองมความเขาใจในบรบททมขนาดใหญทรวม ทงระดบเขตพนท ระดบโรงเรยน และระดบหองเรยน เพราะแตละระดบตางกมการตดสนใจทตองใชขอมลในการขบเคลอนการปฏบตในแบบแผนเดยวกน และประการส าคญคอ การตดสนใจในแตละระดบตางสงผลกระทบไปสระดบอนๆ ดวย ดงนน ขอมลทจะน ามาใชในแตละระดบตองมคณภาพสงนนคอ มความถกตองเชอถอได สอดคลองกบความตองการ เปนปจจบน และมความสมบรณครบถวน ซงสะทอนใหเหนวา การจะได

โรงเรยน

หองเรยน

ชนดของขอมล -ปจจยน าเขา -กระบวนการ -ผลลพธ -ความพงพอใจ

เขตพนท

สารสนเทศ ความรทน าไปปฏบตได

ประเภทการตดสนใจ -ก าหนดเปาหมายและประเมนความกาวหนา -ระบความตองการของนกเรยนรายบคคลหรอกลม -ประเมนประสทธผลการปฏบต -ประเมนวาความตองการของผมสวนไดสวนเสยบรรลหรอไม -จดสรรทรพยากรใหสอดคลองกบผลลพธ -เสรมกระบวนการเพอปรบปรงผลลพธ -

55

ขอมลทมคณภาพตองอาศยบคลากรทมความรความเขาใจในการจดกระท ากบขอมล เพอใหไดขอมลทดอนจะน าไปสสารสนเทศทเชอถอไดและเปนความรทน าสการปฏบตได เพราะถาไมเปนเชนนนแลว กจะท าใหการตดสนเกดการผดพลาดได

ชนดของขอมลทจ าเปนในการตดสนใจ

ในปจจบนจะเหนไดวา ในหนวยงานการศกษาทกระดบเตมไปดวยขอมลแตทวายงไมสามารถน ามาใชใหเกดประโยชน (Wallace, 1996 อางถงในJohnson, 1997) ดงนน นกกการศกษาไดเสนอวา จดเรมแรกของการใชขอมลเพอการตดสนใจควรจะเรมจากใชขอมลทหนวยงานมเกบอยแลว เชน โรงเรยนสวนใหญจะมขอมลเกยวกบสถตการมาเรยนของนกเรยน คะแนนผลการเรยน ผลการทดสอบระดบชาต เปนตน โรงเรยนสามารถน าขอมลเหลานมาประมวลผลและจดท ารายงานเพอเปนขอมลฐาน (baseline) ของการปฏบตการ และสามารถน าไปใชเทยบเคยงกบโรงเรยนอนๆ ทมบรบทคลายกนเพอพฒนาการท างานของโรงเรยน ถาโรงเรยนมความพยายามเพมขนกควรน าขอมลของนกเรยนมาจดเปนกลมซงอาจจ าแนกตามระดบชน เพศ เชอชาต หรอฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ซงขอมลภมหลงของนกเรยนอาจจะท าใหโรงเรยนมองเหนแบบแผนพฤตกรรมบางอยางของนกเรยนปรากฏขนโดยไมไดคาดคดมากอน และจะเปนชองทางใหโรงเรยนไดหาทางชวยเหลอและพฒนานกเรยนตอไป

นอกจากน โรงเรยนตองสงเสรมสนบสนนใหครจดเกบขอมลนกเรยนในแตละชน เชน ขอมลจากการส ารวจความคดเหน การสมภาษณ จ านวนหนงสอทนกเรยนอาน ผลสมฤทธของนกเรยน รวมทงผลการประเมนผลงานของนกเรยนทเปนแฟมสะสมผลงาน และการน าเสนอผลงาน ขอมลตางๆ เหลานควรมวธการเกบรวบรวมและวเคราะหอยางเหมาะสม เพอเปนประโยชนในการพฒนาการเรยนรของนกเรยนและพฒนาการสอนของคร นกการศกษาสวนใหญเหนวา ขอมลทมาจากผลการทดสอบในชนเรยนมประโยชนมากกวาขอมลผลการสอบในระดบชาต ทงนเปนเพราะวา ครสามารถน ามาใชในการวางแผนการสอนไดทนทวงท (Marsh, Pane, & Hamilton, 2006: 5)

การใชขอมลอยางมประสทธภาพ

จากการศกษางานวจยของตางประเทศ (Marsh, Pane, & Hamilton, 2006: 6-7) พบวา ในการตดสนใจเพอพฒนาคณภาพการศกษาทงผบรหารในระดบเขตพนทการศกษา ผบรหารโรงเรยน และครไดเลอกใชขอมลใหเหมาะสม โดยสวนมากใชคะแนนการทดสอบเปนหลกในการก าหนดเปาหมายการพฒนา ซงจะอธบายพอสงเขป ดงน

ในระดบเขตพนทการศกษา

ผบรหารในเขตพนทการศกษาและคณะพยายามขบเคลอนนโยบายของรฐทตองการใหโรงเรยนจดท าแผนการพฒนาโรงเรยน (School Improvement Plan, SIP) ดวยเหตน เขตพนทการศกษาและโรงเรยนตองรวมมอกนใชขอมลคะแนนการทดสอบระดบรฐมาก าหนดวามมาตรฐานการเรยนรอะไรบางทโรงเรยนจะตองน าไปพฒนา และแสวงหากลวธการสอนทเหมาะสม พรอมทงปรบแผนการพฒนาคณภาพของโรงเรยนใหมความทาทายและสามารถน าสการปฏบตไดจรง อาท บางเขตพนทการศกษาไดสนบสนนทรพยากรเพอพฒนาแบบฟอรมทจะใหโรงเรยนสามารถกรอกขอมลดวยคอมพวเตอร (a computer-based template) พรอมทงจดอบรมบคลากรของโรงเรยนใหมความสามารถในการวเคราะหขอมลเพอเอามาใชในการจดท าแผนการพฒนาของโรงเรยน ซงสงผลใหครตระหนกถงความส าคญของเนอหาทจะใชในการจดท าSIP

56

และการด าเนนการพฒนาSIP และรบรวาSIPเปนเอกสารทมความส าคญเพราะชวยใหแนวทางการปฏบตของครและผทเกยวของ ถงแมวาจะตองใชเวลาและความพยายามมาก

นอกจากใชผลการทดสอบในการจดท าSIPแลว ผบรหารจากเขตพนทการศกษายงไดใชผลการทดสอบในการก ากบตดตามโรงเรยน คร และนกเรยน เพอทจะหาทางชวยเหลอตามความตองการ อาท ตดตามเกยวกบวนยของนกเรยน คณภาพของหลกสตรและการเรยนการสอน ภาวะผน า ตลอดจน ด าเนนการทดสอบเพอใชในการเทยบเคยงกบเกณฑคณภาพทก าหนดเพอน าขอมลทงหมดมาใชก ากบตดตามคณภาพการปฏบตงานทงโรงเรยน ในการประชมประจ าเดอนผบรหารจากเขตพนทการศกษาพรอมดวยศกษานเทศกจะมาพบปะกบโรงเรยนเพอรวมกนประเมนผลการด าเนนงานและรวมสนทนาเพอหากลยทธในการแกปญหารวมกนถาพบวาคณภาพของโรงเรยนยงต า

ในบางเขตพนทการศกษา ผบรหารและคณะไดใชขอมลสารสนเทศหลายๆ อยางรวมกนเพอก ากบตดตามการเรยนรของนกเรยน อาท มาเยยมโรงเรยนเพอดวาทงผบรหารและครก าลงด าเนนตามนโยบายของเขตพนทมากนอยพยงไรเกยวกบการเรยนการสอน และเสนอแนะใหโรงเรยนใชผลการทดสอบในการคนหานกเรยนทมปญหาในการเรยน พรอมกบหาทางชวยเหลอ เชน นกเรยนบางคนตองการการสอนเพมเตม หรอบางคนตองการการบรการพเศษ ทงนเพอชวยใหนกเรยนมผลการเรยนรทดขน

นอกจากน เขตพนทการศกษาไดใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจเกยวกบการใหรางวลแกโรงเรยนและบคลากรทมผลการปฏบตงานทเปนเขมแขงโดยเนนทผลสมฤทธของนกเรยนเปนหลกและมการบรหารจดการดานงบประมาณทมประสทธภาพ โดยมการมอบเงนรางวลพเศษ มอบโลห และประกาศเกยรตคณใหสงคมไดรบร

ในระดบโรงเรยนและหองเรยน

งานวจยไดชใหเหนวา ผบรหารโรงเรยนและครในโรงเรยนทมความพยายามพฒนาคณภาพการศกษาจะใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจหลายๆ เรองทเนนทการเรยนการสอน หลกสตร และการพฒนาครและบคลากรอน เชน ผลการสอบในระดบรฐและระดบเขตพนท โรงเรยนไดน ามาใชเพอวเคราะหหาปญหาเกยวกบหลกสตรและการเรยนการสอนของโรงเรยน พรอมทงมการปรบหลกสตรและการสอนของโรงเรยน สวนในระดบหองเรยน ครไดน าผลการทดสอบเหลานนมาปรบแผนการสอนของตนเองและไดออกแบบการสอนใหมเพอใหสอดคลองกบปญหาของนกเรยน บางโรงเรยนครจะน าผลการทดสอบมาใชใน 3 แนวทาง ไดแก 1) ออกแบบการสอนใหเหมาะสมกบนกเรยนทงชนโดยดคะแนนเฉลยของนกเรยนทงชนเปนเกณฑ 2) จดกลมนกเรยนออกเปนกลมยอยๆ และออกแบบการสอนใหเหมาะสมกบนกเรยนแตละกลม และ 3) ออกแบบการสอนใหเหมาะสมกบนกเรยนเปนรายบคคล

คณะครยงไดใชผลการทดสอบในระดบรฐในการพฒนาตนเองและเพอนรวมงาน โดยน ามาวเคราะหหาปญหาในการสอนของตนเองวามจดออนในดานเนอหาและทกษะการสอนอยางไร และมการแลกเปลยนเรยนรกน ทงนโรงเรยนและเขตพนทกไดใหการสนบสนนและสงเสรมใหครไดพฒนาตามสภาพปญหาและความตองการของคร

ส าหรบบรบทของการศกษาไทย ทงเขตพนทการศกษาและโรงเรยนก าลงใหความส าคญกบการใชขอมลทเปนผลการทดสอบระดบชาตขนพนฐาน (Ordinary National Education Test, O-NET) ซงจดสอบโดยสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.) มาวางแผนพฒนาคณภาพการเรยนรเชนกน แตในระดบปฏบตซงไดแกโรงเรยนตางๆ ทงผบรหารและคณะครยงด าเนนการไดไมเตมทซงอาจจะมหลายสาเหต แต

57

สาเหตส าคญประการหนงคอ ยงไมมความรความเขาใจเกยวกบเทคนคการวเคราะหผลสอบO-NET ดงนน สพกตร พบลย (2556) ไดน าเสนอแนวทางการวเคราะหผลO-NET ไวในสอสงคมออนไลน เพอใหผทเกยวของน าไปใชศกษาขอมลดงกลาวเพอการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนใหดยงขน ดงแสดงในกรอบตอไปน

เทคนคการวเคราะหผลสอบโอเนต โดย รศ.ดร.สพกตร พบลย (นกวชาการอสระ) 14 กนยายน 2013 เวลา 17:18 น.

บอยมาก ทผมมกจะไดรบค าถามถงเทคนควธในการวเคราะหผลการสอบโอเนตของแตละโรงเรยน..ในการน ขอเรยนวาเราจะวเคราะหในลกษณะใด ขนอยกบความตองการน าไปใชสอย(Utilization-Focused) ทงน ในทางปฏบตสามารถวเคราะหเพอประโยชนใชสอยหลายแนวทาง อาท

1. วเคราะหเชงลก ตดสนคณภาพระดบมาตรฐานการเรยนร เปนการวเคราะหคะแนนผลการสอบเปนรายกลมสาระการเรยนร โดยวเคราะหเชงลกวา ในแตละกลมสาระ นกเรยนมกจะเรยนออนหรอสอบไมผานในมาตรฐานการเรยนรใดบาง (ดเชงลก จ าแนกตามมาตรฐานการเรยนร) เพอประโยชนในการออกแบบการเรยนรหรอปรบปรงการเรยนการสอน ยกระดบมาตรฐานการเรยนร ใหเขมขนมากยงขน 2. วเคราะหเพอจดอนดบคณภาพกลมสาระการเรยนร ซงอาจจดเปน 9 กลม ดงน 2.1 กลมสาระระดบคณภาพ A คอ ปรากฏคาเฉลย สงกวา 60 % ของคะแนนเตม และมคาดชนสมประสทธการกระจายไมเกน 20 % (สมประสทธการกระจาย = คาเบยงเบนมาตรฐาน(SD.)/คาเฉลยเลขคณตคณดวย 100 ) 2.2 กลมสาระคณภาพเกรด B+ คอ คาเฉลยสงกวา 60 % สมประสทธการกระจายอยระหวาง20-30 % 2.3 กลมสาระคณภาพเกรด B คอ คาเฉลยสงกวา 60 % สมประสทธการกระจายมากกวา 30 % 2.4 กลมสาระคณภาพเกรด C+ คอ คาเฉลย ระหวาง 50- 60 % สมประสทธการกระจายนอยกวา 20 % 2.5 กลมสาระคณภาพเกรด C คอ คาเฉลยสงกวา 50-60 % สมประสทธการกระจายอยระหวาง 20-30 % 2.6 กลมสาระคณภาพเกรด C- คอ คาเฉลยสงกวา 50-60 % สมประสทธการกระจายมากกวา 30 % 2.7 กลมสาระคณภาพเกรด D+ คอ คาเฉลยต ากวา 50 % สมประสทธการกระจายมากกวา 30 % 2.8 กลมสาระคณภาพเกรด D คอ คาเฉลยต ากวา 50 % สมประสทธการกระจายอยระหวาง 20-30 % 2.9 กลมสาระคณภาพเกรด F คอ คาเฉลยต ากวา 50 % สมประสทธการกระจายนอยกวา 20 % การจดระดบคณภาพกลมสาระ "โดยใหเกรดคณภาพ เกรด A-F..... ดเยยม-ต าทสด/ตก" ท าเพอกระตนใหครผสอนในแตละกลมสาระเกดการตนตว ตระหนกในสภาพปจจบน-ปญหาของกลมสาระ เหน Baseline เกยวกบครภาพการจดการเรยนรในกลมสาระของตน คาดหวงใหครในกลมสาระเดยวกน เกดความมงมนรวมกน เพอยกระดบคณภาพกลมสาระทตนเองสงกด 3. การตรวจสอบความนาเชอถอของเกรดผลการเรยน เปนการน าคะแนนผลสอบโอเนตของเดกเปนรายคน และคะแนนผลการเรยนหรเกรดเฉลยรายคน มาหาคาสหสมพนธ (Simple Correlation) ซงอาจท าได 2 ระดบ คอ 3.1 หาคาสหสมพนธระหวางเกรดเฉลยรวมของนกเรยน กบ คะแนนเฉลยโอเนตจากทกรายวชา..(สะทอนความนาเชอถอของเกรดเฉลยโรงเรยนนนๆ) 3.2 หาคาสหสมพนธระหวางเกรดเฉลยในกลมสาระใดๆ ของเดกแตละคนกบคะแนนสอบโอเนตในกลมสาระนน ๆ(สะทอนความนาเชอถอในการใหเกรดผลการเรยนหรอการวดและประเมนผลในกลมสาระนน ๆ จะชวยในการควบคมครภาพการจดการเรยนการสอนและการวด-ประเมนผล ในกลมสาระนน ๆ ในกรณการวเคราะหรายการท 3 น ควรระวง กรณทโรงเรยนบางโรง อาจกดเกรด หรอ ใหผลการเรยนต า ๆ หรอออกขอสอบวดผลปลายภาคยากกวาปกต จะท าใหการแปลความหมายคาสหสมพนธผดหรอไมเหมาะสมได การวเคราะหในแนวทสามน จะท าใหเราทราบวา เกรดผลการเรยนของโรงเรยนของเรา มความนาเชอถอ หรอ

58

เชอถอไดมากนอย เพยงใด ซงในบางครงเราปลอยเกรดมากเกนไป บางครงเรากดเกรดมากเกนไป การวเคราะหเชนน จะเปนประโยชนอยางยงตอการควบคมคณภาพการสอน-การสอบ จรง ๆ แลว สทศ. ควรใชมาตรการน ในการควบคมคณภาพการจดการเรยนการสอน จะท าใหการเรยนการสอนมมาตรฐาน เปนไปตามทศทางทหลกสตรคาดหวง ส าหรบการวเคราะหในเชงเปรยบเทยบระหวางโรงเรยน เทยบกบคากลางของเขตพนทการศกษา หรอเทยบกบคากลางระดบประเทศประเทศ หรอเปรยบเทยบระหวางเขตพนท หรอจ าแนกโรงเรยนกลมสง กลาง ต า เพอการกระตนใหเกดการพฒนา ผมขอนญาตไมน าเสนอไวในทนนะครบ เพราะคดวา ทกทานคนเคยกนอยแลว ทมา: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=681111301916552&set=a.681111038583245.1073741906.100000530644510&type=1&comment_id=2182091&offset=0&total_comments=7#!/suphak.pibool

แนวทางการสนบสนนการใชขอมล

การสนบสนนการใชขอมลเพอพฒนาคณภาพการศกษาของโรงเรยนนนอาจมองไดหลายแนวทาง อาท การฝกอบรม ภาวะผน าของผบรหาร และการสนบสนนดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสรางเครอขาย ซงกลาวพอสรปดงน

1. การฝกอบรม การฝกอบรมทมประสทธภาพและสามารถสงผลใหผบรหาร คร และศกษานเทศก สามารน าสการปฏบตจรงได ตองใหความส าคญกบการน าผลการทดสอบระดบชาตไปใชในการวางแผนการเรยนการสอน โดยการใหผเขารบการอบรมรจกตงค าถามจากขอมลทไดของโรงเรยนตนเอง พรอมทงฝกการปฏบตการวเคราะห การแปลผลคะแนน และการสงเคราะหใหเปนความรทน าสการปฏบตจรงได นนคอ สามารถตอบค าถามทตงไวในตอนแรกได ถาปราศจากจดเนนดงกลาวแลว การอบรมจะเกดคณคานอย และสงผลใหผเขารบการอบรมเหนความส าคญของการใชขอมลในการตดสนใจ นอกจากน ในการพฒนาบคลากรยงสามารถใชวธการอนๆ โดยเฉพาะอยางยง การใหบคลากรในโรงเรยนไดรวมเรยนรรวมกนอยางตอเนองหลงจากไดเขารบการอบรมจากภายนอกแลวจะเปนการเรยนรอยางยงยน

2. ภาวะผน าของผบรหาร เปนทรบรโดยทวไปวา ผบรหารเปนแหลงของการสนบสนนการเรยนร ผบรหารทมคณภาพและความสามารถในการใชขอมลเพอการตดสนใจยอมเหนความส าคญของการสนบสนนใหบคลากรไดใชขอมลในการตดสนใจเชนกน ผบรหารลกษณะดงกลาวจะสามารถชวยเหลอและแนะน าใหครใหสามารถปรบปรงการสอนของตนตามผลการวเคราะหขอมลผลการทดสอบทไดรบ ผลงานวจยชใหเหนวา ผบรหารทสามารถท าหนาทแนะน าครอยางใกลชด (coaching) จะชวยพฒนาครไดดกวาน าครออกไปหาความรนอกสถานศกษา

3. การสนบสนนดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสรางเครอขาย เปนทยอมรบโดยทวไปวา เขตพนทการศกษาและโรงเรยนทมความพรอมดานคอมพวเตอรซอฟแวรและระบบเทคโนโลยสารสนเทศ จะเปนตวเรงหรอสนบสนนใหบคลากรใชขอมลในการตดสนใจปฏบตงานมากขน แตวาในความเปนจรง มโรงเรยนทยงไมพรอมอกเปนจ านวนมากทขาดแคลนอปกรณตางๆ ทจะอ านวยความสะดวกในการจดท าระบบขอมลใหงายขน ดงนน เขตพนทการศกษาและโรงเรยนจงตองแสวงหาความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอกท

59

เกยวของในลกษณะของการขอสนบสนนดานวสด ครภณฑทางเทคโนโลยคอมพวเตอร หรอการจดอบรมใหกบบคลากรใหมความรความสามารถในการวเคราะหขอมลเพอการน ามาใชในการตดสนใจ

ปจจยทมผลตอการใชขอมลในการตดสนใจ

งานวจยทผานมา (Marsh, Pane, & Hamilton, 2006: 6-7) ไดแสดงใหเหนวา ผบรหารและครจะใชขอมลในการตดสนใจมากนอยเพยงใดขนอยกบปจจยตางๆ 9 ประการ ดงน

1. ความสามารถในการเขาถงขอมล (Accessibility of data) เปนปจจยหนงทจะท าใหเขตพนทการศกษาและโรงเรยนสามารถตดสนใจพฒนาคณภาพการศกษาดวยการใชขอมล ถาหนวยงานทางการศกษาเขาถงขอมลไดยาก ซงอาจมาจากหลายๆ สาเหต เชน ระบบขอมลสารสนเทศไมมประสทธภาพ การขาดแคลนเทคโนโลยสารสนเทศรวมทงอปกรณซอพแวรททนสมยทสามารถประมวลผลไดอยางถกตองรวดเรวและสามารถวเคราะหขอมลทยงยากซบซอนได ประกอบกบบคลากรไมมความรในการจดกระท ากบขอมล อกทงมขอมลบางอยางทเปนเชงคณภาพทไดจากการสงเกต การเยยมชนเรยน การสมภาษณ ซงมความเปนอตนยมากและไมไดถกน าไปใชเพอสะทอนคณภาพการปฏบต กจะท าใหบคลากรทเกยวของไมใสใจในการใชขอมลในการตดสนใจ

2. คณภาพของขอมล (Quality of data) ความตรงของขอมล (data validity) เปนหวใจส าคญของการจดท าระบบสารสนเทศ เพราะขอมลทมความตรงจะท าใหการตดสนใจทใชขอมลมความแมนย าและเชอถอได เชน คะแนนผลการสอบในระดบประเทศตองสะทอนการเรยนรของนกเรยนไดแมนย า และตองสอดคลองเชอมโยงกบมาตรฐานการเรยนรในหลกสตร หรอขอมลทมาจากการส ารวจความพงพอใจของพอแมผปกครอง นกเรยน และชมชน ถงแมจะมผตอบเพยงเลกนอยกนาจะสะทอนความนาเชอถอได ถาปราศจากขอมลทมความตรงกจะท าใหบคลากรทเกยวของลงเลในการใชขอมล อาท ครอาจไมอยากใชผลการทดสอบในระดบประเทศถาพจารณาวาใหผลไมตรงกบความสามารถทแทจรงของนกเรยน

3. แรงจงใจในการใชขอมล (Motivation to use data) เนองจากแรงกดดนทมาจากภายนอกและแรงจงใจจากภายในของบคลากรสามารถสงผลในการใชขอมลในการตดสนใจได จงเหนไดวา หนวยงานระดบนโยบายใชการจงใจจากภายนอกในหลายลกษณะไมวาจะเปนการใหรางวลหรอการลงโทษในกรณทผลสมฤทธของนกเรยนต ากวาเกณฑทจะยอมรบได เพอใหระดบเขตพนทและโรงเรยนมความพยายามยกระดบคณภาพการศกษาใหบรรลเปาหมาย อยางไรกตาม งานวจยตางๆ มความสอดคลองกนวา ถาการจงใจเกดมาจากตวบคลากรเองจะท าใหการใชขอมลในการตดสนใจมความหมายมากกวา อาท ครทใชเวลาในชวงปดเทอมภาคฤดรอนมาทบทวนผลการสอบระดบประเทศของปผานมาเพอปรบปรงการสอนของตนเอง นนแสดงวา แรงจงใจทมาจากภายในเปนเหตใหครใชขอมลเพอพฒนาตนเอง

4. ความทนเวลาของขอมล (Timeliness of data) การใชขอมลทมประสทธภาพตองค านงถงความทนเวลาดวย ขอมลทลาชาจะสงผลใหการใชขอมลในการตดสนใจไมนาเชอถอ ดงนนขอมลจากการวเคราะหผลการสอบระดบชาตตองมาถงมอของผบรหารในระดบเขตพนทการศกษา ระดบโรงเรยน และครในระดบหองเรยน เพอใชในการตดสนใจวางแผนการจดการเรยนการสอนใหทนกอนโรงเรยนเปดเทอม

5. ความสามารถของบคลากรและการสนบสนน (Staff capacity and support) จะเหนไดวา หนวยงานการศกษา โดยเฉพาะโรงเรยนทสามารถขบเคลอนคณภาพการศกษาไดทงโรงเรยนนน บคลากรจะไดรบการสนบสนนและพฒนาใหมความรและทกษะในการจดกระท ากบขอมลเพอเปนสารสนเทศทน ามาใชใน

60

การปฏบตงานได โดยเฉพาะในเรองของการตงประเดนค าถามจากผลการสอบในระดบชาต การก าหนดตวชวด การตความขอมลทวเคราะหไดและการหาแนวทางการแกปญหา

6. ความกดดนเกยวกบเงอนเวลาในการใชหลกสตร (Curriculum pacing pressure) อปสรรคทส าคญในการใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจหรอวางแผนการเรยนการสอนกคอ การก าหนดเงอนเวลาในการใชหลกสตรใหเปนไปตามขอก าหนดของระดบนโยบาย ท าใหครทมปญหาผลสมฤทธของนกเรยนต าจากการสอบวดระดบชาตไมมเวลาทจะยอนมาชวยเหลอนกเรยนเหลานนไดเตมท เพราะตองพยายามสอนใหทนตามเวลาทหลกสตรก าหนด

7. การไมมเวลา (Lack of time) การทบคลากรไมมเวลาทจะเกบรวบรวมขอมล วเคราะห สงเคราะห และตความขอมล นบวาเปนอปสรรคส าคญของการใชขอมลในการตดสนใจ ถงแมวาปจจบนนจะมความสะดวกมากขน เพราะวา มระบบขอมลทใชออนไลน มโปรแกรมการจดเกบและการวเคราะหขอมลททนสมยซงจะชวยลดเวลาของบคลากรในการจดท าระบบสารสนเทศไดมาก แตกระนน การน าสารสนเทศทวเคราะหไดมาตความใหเปนความรทจะน าสการปฏบตไดกตองใชเวลาและสวนมากผทเกยวของกบขอมลกเผชญกบปญหาน ดงนน องคการทมประสทธภาพตองจดสรรเวลาเฉพาะใหทมไดตรวจสอบขอมลและไตรตรองกบขอมลทจะสงผลตอการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยน

8. ภาวะผน าและวฒนธรรมขององคการ (Organizational culture and leadership) ทงภาวะผน าและวฒนธรรมของเขตพนทการศกษาและโรงเรยนตางกมผลตอการใชขอมลในการตดสนใจ องคการทผบรหารมงมนในการตดสนใจโดยใชขอมลและมวสยทศนในการใชขอมลเพอพฒนาคณภาพของโรงเรยน และวฒนธรรมขององคการเปดรบการเปลยนแปลงและรวมมอรวมใจในการท างานกจะชวยใหการใชขอมลประสบความส าเรจ ในทางตรงกนขาม องคการทมวฒนธรรมเปนแบบมความเปนสวนตวสงและมงเนนการแขงขนเพอเปนจดเดน กอยากทจะตดสนใจโดยใชขอมลอยางนาเชอถอได งานวจยมความเหนสอดคลองกนวา องคการทมระบบแบบแผนของชมชนการเรยนรรวมกนทางวชาการ (professional learning communities ) และมวฒนธรรมของการท างานแบบรวมมอรวมใจจะสนบสนนใหมการใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจเพอยกระดบคณภาพการศกษา

9. ความเปนมาเกยวกบความรบผดชอบทตรวจสอบได (History of state accountability) เปนทยอมรบกนวา องคการทตองประกนคณภาพความส าเรจของตนเองนนมกใชขอมลในการตดสนใจเพอวางแผนพฒนาคณภาพขององคการ ในท านองเดยวกน เขตพนทการศกษาและโรงเรยนกตองด าเนนการนโยบายของรฐทตองการใหหนวยงานทางการศกษาไดแสดงความรบผดชอบทตรวจสอบได (accountability) นนคอ โรงเรยนตองมมาตรการวดผลสมฤทธของนกเรยนใหเปนทเชอถอได แรงผลกดนจากภายนอกเกยวกบความรบผดชอบทตรวจสอบไดนสงผลใหทงเขตพนทการศกษาและโรงเรยนตองรวมมอกนรบผดชอบ ดงนนจงสงผลใหมการใชขอมลสารสนเทศในการวางแผนการท างานอยางเปนระบบเพอพฒนาคณภาพผเรยน

จากทกลาวมาแลว จะเหนไดวาการใชขอมลสารสนเทศในการตดสนใจเปนกลยทธหนงของการพฒนาคณภาพการศกษาใหประสบความส าเรจ แตทงน ผบรหารระดบนโยบายตองใหการสนบสนนทงในเรองการอบรมทมงใหความรและทกษะในการจดการกบขอมล การจดสรรเวลาใหอยางเหมาะสม การแสวงหาเครอขายเพอใหการสนบสนนการใชขอมล การชวยคดกรองขอมลและตความขอมลใหเปนความรทน าไปใชได และการจดหาระบบเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศทเหมาะสมและใชงานงาย เพราะการสนบสนนดงกลาว สามารถจงใจใหบคลากรใชขอมลในการตดสนใจอยางเกดประสทธผลได

61

เรองท 14.3.2 การใชแนวทางการวจยแบบมสวนรวม

กลยทธสความส าเรจในการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษาดวยงานวจย ในทนจะเสนอการ ใชแนวทางการวจยแบบมสวนรวม ซงเปนรปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนและเปนการวจยปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) ซงบคลากรของโรงเรยนจะท าหนาทเปนผวจยหรอผปฏบตในระดบพนท ทงน หลกการ แนวคด ระเบยบวธการวจย และเทคนควธ ไดกลาวโดยละเอยดไวแลวในหนวยท 6 ในทน จะน าเสนอใหเหนบทบาทของนกวจยใน 3 ระดบ ไดแก นกวจยจากภายนอก นกวจยในเขตพนท และนกวจยในโรงเรยนเพอใหเหนแนวทางการปฏบตอยางเปนรปธรรม ตามแนวคดของโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน และในเอกสารฉบบนไดยกตวอยางการด าเนนการของบางโรงเรยนเปนกรณศกษา (ดรายละเอยดในเรองท 14.2.3) (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2547)

แนวคดการพฒนาคณภาพการเรยนรทงโรงเรยนดวยการวจย

การด าเนนการพฒนาคณภาพผเรยนในลกษณะของการปฏรปการเรยนรทงโรงเรยน (whole school) เพอพฒนาตนเองนน เปนแนวคดทส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2547:1-2) ไดเนนใหสถานศกษาแตละแหงมบทบาทส าคญในการขบเคลอนคณภาพการศกษาของตนเองดวยกระบวนการวจย โดยใหสถาบนครศกษาในพนทไดมบทบาทวจยและพฒนากระบวนการเรยนรรวมกบโรงเรยนพนททรบผดชอบ ในฐานะผใหค าปรกษาแบบกลยาณมตร ตลอดจนน ารปแบบการพฒนากระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญทโรงเรยนแตละแหงสรรคสรางในรปแบบตาง ๆ ผานนกวจยหรอผใหค าปรกษาเพอใหมความสมบรณยงขน และสรางแมขายเพอการขยายเครอขายการปฏรปการเรยนรและการประกนคณภาพภายในเพอพฒนาผเรยนใหกบโรงเรยนอนตอไป

บทบาทของนกวจยกบการพฒนาคณภาพการเรยนรทงโรงเรยน

การวจยและพฒนาคณภาพของโรงเรยนตามโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนร เปนการด าเนนงานวจยรวมกน 3 ฝาย ระหวางนกวจยจากภายนอกหรอผเชยวชาญโครงการ นกวจยในพนทจากสถาบน ครศกษา และนกวจยระดบปฏบต ไดแก ผบรหารและครในโรงเรยนทเขารวมโครงการ เพอคนหาแนวทางในการปฏรปการเรยนร รวมกนแกไขปญหา วเคราะหขอมลและสถานการณรวมกนในกระบวนการวจยและพฒนา ตลอดจนปฏบตการรวมกนในการปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยบทบาทของนกวจยภายนอกและนกวจยในพนท มดงน

1. นกวจยภายนอกหรอผเชยวชาญโครงการ มบทบาทหนาทดงน

1.1 ปฏบตงานรวมกนกบนกวจยในพนท ผบรหาร ครและผเกยวของ

1.2 ออกแบบระบบการตดตามและการประเมนผลการปฏบตการเรยนร โดยการ

- ทบทวนวธการทใชในการวจยและพฒนา

- พฒนาวธการก ากบตดตามการประเมนผล

- ก าหนดตวบงช ในการปฏรปการเรยนรดานการพฒนาบคลากร การจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ การวจยในชนเรยน การประเมนผลการเรยนร การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน และการประกนคณภาพภายในสถานศกษา

62

- พฒนาเครองมอวดผลเกยวกบสภาพปจจบนของโรงเรยนกอนเขารวมโครงการระหวางเขารวมโครงการ และหลงเขารวมโครงการ

- ด าเนนการรวบรวมขอมล โดยการจดหาเอกสาร คมอการอบรมใหแกนกวจยในพนทในการท าการอบรมเชงปฏบตการ ประสานงานรวมกบคร ผบรหาร และนกวจยในการรวบรวมขอมล ศกษาโดยการจดท าการสนทนากลม (focused group interview)

- ศกษาวเคราะหขอมล

1.3 สรางความรความเขาใจใหกบนกวจยในพนท ผบรหารและครในโรงเรยนหรอในพนททมปญหาและทไดมการพฒนาหรอมกจกรรมเดน ๆ เพอแลกเปลยนเรยนรไปยงในระดบพนทอน ๆ

1.4 ใหก าลงใจแกนกวจยในพนท / โรงเรยน โดยมจดหมายพรอมทงครและผบรหารเพอสรางความเขาใจและประสานความคดรวมกน

1.5 ตดตามนเทศเยยมโรงเรยนเพอรวมแกไขปญหา และสรรคสรางนวตกรรมใหม ๆ ในดานการจดกระบวนการเรยนร การวจยในชนเรยน การประเมนการเรยนร การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน และแนะน าการประกนคณภาพภายใน เพอพฒนาคณภาพผเรยน ตลอดจนการจดท ารายงานตนเอง (Self-Study Report : SSR)

1.6 ก าหนดยทธศาสตรการวจยและพฒนา ใหแกนกวจยในพนทเพอน าไปพฒนาโรงเรยนทนกวจยรบผดชอบ

1.7 เสนอแนะและใหค าแนะน าในการด าเนนการวจยและพฒนา ในรปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน ตลอดจนการเขยนรายงานการวจย เพอใหบรรลเปาหมายตามโครงการรวมกน

2. นกวจยในพนท ท าหนาทเปนนกวจยและใหค าปรกษาดานวชาการระดบพนท ภายใตขอเสนอแนะของผเชยวชาญโครงการ ซงประกอบดวยนกวจยในสถาบนครศกษา และศกษานเทศกในพนท โดยนกวจยในพนท มบทบาหนาทรวมกบโรงเรยน ดงน

2.1 สรางศรทธา สรางความเขาใจ สรางแรงจงใจในการปฏรปตนเองของผบรหาร

คร ผเรยน เจาหนาท กรรมการโรงเรยน พอแมผปกครอง และบคคลทเกยวของอน ๆ และสรางความสมพนธกบผน าชมชน ผน าทองถน ปราชญชาวบาน ฯลฯ

2.2 ศกษาเรยนร วจยและพฒนารวมกบโรงเรยนในโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนร เพอพฒนาคณภาพผเรยน โดยการสงเสรมและใหขอเสนอแนะดานวชาการแกโรงเรยน

2.3 รวมวางแผนกบโรงเรยนในการพฒนาตนเองของโรงเรยน ซงนกวจยไดท าแผนปฏบตการและตารางเวลาในการรวมกบโรงเรยนเพอพฒนาตนเอง อนประกอบดวย กจกรรมหลกไดแก

- แนวทางการด าเนนงาน สงเสรมและสนบสนนดานวชาการแกโรงเรยน

- กจกรรมการพบปะและใหค าปรกษาแกโรงเรยน

- ประชมแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางโรงเรยนในพนทรบผดชอบ

- การตดตามนเทศเยยมเยยนโรงเรยนในรปแบบกลยาณมตร

63

- การรวมประเมนผลการด าเนนงานรวมกบโรงเรยน

- รวมจดการประชมแลกเปลยนเรยนรใหแกบคลากรระหวางโรงเรยน

ในพนท ซงมกจะเปนการประชมแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนาบคลากรดานวชาการ ด าเนนงานแบบกลยาณมตร

2.4 นเทศเยยมโรงเรยนเพอใหค าปรกษาในการพฒนาและปรบปรงรวมทงรายงานสภาพการด าเนนงานของโรงเรยนเปนระยะ ๆ แตไมนอยกวา 2 ครง ในระยะท 1 และระยะท 2 ไมนอยกวา 3 ครง

2.5 เกบขอมลและบนทกขอมลเพอรายงานความกาวหนาและประเมนผลการด าเนนงานของโรงเรยน รวมทงท าการประเมนและใหความเหนในการคดเลอกโรงเรยนปฏรปการเรยนรฯ เขาสการด าเนนงานระยะท 2 เพอการประกนคณภาพภายใน และประเมนเพอใหความเหนในการคดเลอกโรงเรยนทผานการด าเนนงานระยะท 1 และระยะท 2 เพอเปนโรงเรยนผน าปฏรปการเรยนรฯ

2.6 เขยนรายงานการวจยและพฒนาทงในภาพรวมและรายโรงเรยนของพนท

ทรบผดชอบ สรปบทเรยนพรอมทงขอเสนอแนะเพอการด าเนนงานในรนตอไป (ระยะท 1 และระยะท 2 รวม 2 ฉบบ)

3. นกวจยในโรงเรยน เปนนกวจยในระดบปฏบตการ ซงไดแกผบรหาร คร และบคลากรอนทเกยวของ ซงเปนกลมทมความส าคญอยางยงเพราะเปนเจาของปญหาและตองแสวงหาแนวทางการแกปญหาทตองเหมาะสมกบบรบทและความตองการทแทจรงของตน โดยนกวจยจากภายนอกทงผเชยวชาญโครงการหรอนกวจยในพนทเปนเพยงผใหค าปรกษา รวมวางแผนการด าเนนงาน สนบสนนเชงวชาการ รวมแกปญหา และรวมพจารณารปแบบทโรงเรยนใชพฒนาคณภาพการเรยนรของโรงเรยน ทงน นกวจยในระดบปฏบตการ ควรมบทบาทและภารกจทส าคญดงน

3.1 ตระหนกถงความส าคญในการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยน โดยการพฒนาคณภาพการเรยนรทงโรงเรยน โดยการเขารวมประชมกบนกวจยภายนอกและนกวจยในพนทเพอทราบความจ าเปนในการพฒนาคณภาพการศกษาทงในระดบประเทศ ระดบทองถน และระดบสถานศกษา รวมถงระดบหองเรยน

3.2 รบรบทบาทหนาทความรบผดชอบของทกฝายอยางกระจางชด โดยเฉพาะในสวนของโรงเรยน ผบรหารจะตองประชมชแจงใหบคลากรของโรงเรยนและชมชนทเกยวของใหเขาใจเปาหมายและวตถประสงคของการวจยและพฒนาทงโรงเรยน และเปดโอกาสใหสมาชกทกคนไดแสดงความคดเหน

3.3 รวมวางแผนการด าเนนงานยกระดบคณภาพการเรยนรของโรงเรยนใหเหมาะสมกบปญหาและความตองการ โดยค านงถงความสอดคลองกบบรบทของตน อาท รวมส ารวจสภาพปจจบนปญหา จดแขง และจดออนของโรงเรยน พรอมทงวางแผนการพฒนาบคลากรทงโรงเรยน

3.4 เขารบการพฒนาความรและทกษะเพอใชในการวจยและพฒนาการเรยนรทงโรงเรยนในรปแบบตางๆ เชน อบรมเชงปฏบตการทจดโดยหนวยงานภายนอก ประชมเชงปฏบตการโดยเชญวทยากรมาใหความร ศกษาดงานโรงเรยนทมแนวปฏบตทด รวมประชมแลกเปลยนเรยนรทางวชาการรวมกนภายในโรงเรยน รวมทงแสวงหาความรจากแหลงตางๆ ดวยตนเอง

64

3.5 ด าเนนการวจยและพฒนาตามแผนการปฏบตการทก าหนดไวรวมกบคณะนกวจยในพนทโดยเนนการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ การบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน การวจยในชนเรยน และการประกนคณภาพภายใน ทงน คณะนกวจยในพนทจะใหค าปรกษาและตดตามในระหวางด าเนนงาน พรอมกบเตมเตมความรและทกษะเปนระยะๆ เพอใหการด าเนนงานของโรงเรยนมอปสรรคนอยทสด

3.6 รวมใหขอมลสารสนเทศแกคณะนกวจยในพนทในระหวางการปฏบตงานเพอเปนการสะทอนสภาพจรงของการด าเนนงาน รวมทงการประชมแลกเปลยนเรยนรการท างานของแตละฝายในโรงเรยนเปนระยะๆ

3.7 รวมกบคณะนกวจยในพนทวเคราะหผลและสรปผลการวจยและพฒนาเพอการยกระดบคณภาพการเรยนรทงโรงเรยน พรอมทง เสนอรปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยน และเผยแพรใหผเกยวของไดรบทราบ

3.8 รวมแสดงความยนดรวมกนในความส าเรจของการพฒนาคณภาพการเรยนรทงโรงเรยน

จากทกลาวมาแลว จะเหนไดวาการพฒนาคณภาพการศกษาในลกษณะของการปฏรปการเรยนรทงโรงเรยน โดยใชกระบวนการวจยแบบมสวนรวมจะด าเนนการใหประสบความส าเรจได ตองอาศยความรวมมออยางจรงจงของบคลากรทกฝายทเกยวของทงในระดบนโยบาย ระดบพนท และระดบโรงเรยน โดยเฉพาะระดบโรงเรยนตองมศรทธาตอการด าเนนงานเพอการเปลยนแปลงและมความเชอวาโรงเรยนจะสามารถยกระดบการเรยนรของนกเรยนและทงโรงเรยนได

65

เรองท 14.3.3 บทบาทของผบรหารในการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจย

ดงไดกลาวมาแลววา การพฒนาคณภาพการศกษาทมประสทธผลจะตองอาศยงานวจยเปนฐาน และผทมบทบาทส าคญท าใหเกดการเปลยนแปลงดงกลาวได คอผบรหารการศกษา โดยเฉพาะผบรหารโรงเรยนซงเปนระดบการปฏบต ดงท งานวจยสนบสนนวา ผบรหารโรงเรยนทมความมงมนในการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนและมวสยทศนในการใชขอมลในการตดสนใจมแนวโนมประสบความส าเรจตามเปาหมายทก าหนด (Marsh, Pane, & Hamilton, 2006) ซงค าวา ขอมลในทนรวมถง ขอคนพบจากงานวจยและขอเสนอแนะจากงานวจย

ดงนน ผบรหารทตองการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจยควรมบทบาทส าคญอยางนอย 4 ประการ ไดแก การเปนนกวจยทางการบรหารการศกษา การเปนผบรโภคงานวจยทมคณภาพ การเปนนกพฒนาครใหสามารถในการท าวจย และการเปนผสนบสนนทรพยากร ซงจะกลาวพอสงเขป ดงน

1. การเปนนกวจยทางการบรหารการศกษา ผบรหารทมประสทธผลควรมความรและทกษะในกระบวนการท าวจย เพราะความรทางดานระเบยบวธการวจย (research methodology) จะชวยใหผบรหารสามารถก าหนดปญหาไดตรงประเดน และสามารถศกษาคนควาหาแนวทางการแกปญหาใหเหมาะสมกบบรบทของโรงเรยนอยางมระบบเชอถอได โดยเฉพาะอยางยงวธการวจยทเปนประโยชนในการแกปญหาและพฒนาคณภาพการเรยนรของโรงเรยน ควรอาศยความรวมมอของคร นกเรยน และพอแมผปกครอง เพอใหบรรลวตถประสงคทางการจดการศกษา ซงการวจยดงกลาว เปนรปแบบของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) ซงทกคนในโรงเรยนจะรวมกนท าวจย ท าใหเกดการเรยนรรวมกนทงโรงเรยน โดยผบรหารสามารถท าหนาทเปนพเลยง (coach) ดานงานวจยใหกบคร ซงมงานวจยสนบสนนมากวามประสทธภาพมากกวาการจดใหครไดรบการอบรมนอกสถานทโดยหนวยงานภายนอก

2. การเปนผบรโภคงานวจยทมคณภาพ ผบรหารทมประสทธผลตองสามารถเลอกสรรงานวจยหรอบทความวจยทมคณภาพเพอน าไปประยกตใชในการปฏบตงานไดหรอเพอใชในการแนะน าครเกยวกบการพฒนาการสอนของคร แตการจะเลอกสรรงานวจยทมคณภาพได ผบรหารควรมความรพนฐานในเรองขนตอนของกระบวนการวจย ดงไดกลาวมาแลว พรอมทงมทกษะการประเมนเชงวพากษคณภาพงานวจย ซงหมายความวา ผบรหารตองมทงทกษะการคดและทกษะการอานเชงวพากษ เพอท าความเขาใจเชงลกกบงานวจยซงจะชวยใหบรหารสามารถประเมนคณภาพงานวจยได เพราะในขณะทผบรหารอานงานวจยและเรมวเคราะหสงเคราะหบทความวจยได ยอมแสดงใหเหนวาผบรหารไดเขาสกระบวนการประเมนเชงวพากษคณภาพงานวจยทอาน ซงทกษะดงกลาวผบรหารสามารถพฒนาได (ดรายละเอยดเพมเตมในหนวยท 13)

3. การเปนนกพฒนาครใหสามารถในการท าวจย ครเปนหวใจส าคญของการพฒนาผเรยนใหเกดการเรยนร โดยเฉพาะครทสามารถท าวจยเชงปฏบตการในชนเรยน (Classroom Action Research, CAR) ไดยอมมความเปนไปไดทจะชวยยกระดบคณภาพการเรยนรของนกเรยนใหเตมศกยภาพ ดงนน ถาผบรหารสามารถชวยใหครสวนใหญท าCARได โรงเรยนยอมสามารถขบเคลอนคณภาพการศกษาใหบรรลเปาหมายได งานวจยในชนเรยนจงเปนกลวธทผบรหารสามารถใชพฒนาการเรยนรของนกเรยนทงโรงเรยนไดและพฒนาครใหเกดความรความคดสรางสรรคใหม ๆ ซงเปนการพฒนาวชาชพควบคไปดวย อยางไรกตาม การท าวจยในชนเรยนใหเกดประสทธภาพสงสด ผบรหารควรสรางวฒนธรรมความรวมมอและความรบผดชอบรวมกนของครในรปแบบชมชนการเรยนรทางวชาการรวมกน (Professional Learning Community, PLC) ซงงานวจย

66

สนบสนนวา มประสทธภาพมากวา ผบรหารนเทศตดตามการท าวจยของครแบบตวตอตว เพราะPLCจะท าใหคณะครรวมมอกนรบผดชอบตอการเรยนรของนกเรยนเพอใหมผลสมฤทธทางการเรยนสงขน พรอมทงมการแบงปนวธการสอนทเหนผลชดเจนโดยการรวมสนทนาเชงวพากษเกยวกบปญหาการสอนของตนเพอขอความชวยเหลอนะน าจากเพอนรวมงาน (DuFour & Mattos, 2013)

4. การเปนผสนบสนนทรพยากร ผบรหารทตองการพฒนาบคลากรใหมความสามารถในการท าวจย ตองสนบสนนทรพยากรและปจจยตาง ๆ ทจ าเปนตอการท าวจยของครทงดานบคลากร งบประมาณและวสดอปกรณ พรอมทงเทคโนโลยคอมพวเตอร โปรแกรมซอฟแวรทจ าเปน อาท จดท าศนยทรพยากร (resource center) เพอเปนแหลงรวบรวมเอกสาร ต ารา วทยานพนธ งานวจย และวารสารวชาการตางๆ ทเกยวของ พรอมทง มบรการดานเทคโนโลยคอมพวเตอรเพออ านวยความสะดวกในการสบคนขอมลงานวจยทางสออเลคทรอนคสส าหรบคร รวมทงเปนทรวบรวมและเผยแพรผลงานวจยและสอการสอนทครสรางขน

จากทกลาวมาแลว อาจสรปไดวา บทบาทของผบรหารในการพฒนาคณภาพการศกษาดวยงานวจยนน ผบรหารตองพฒนาตนเองทงดานความรและทกษะเกยวกบงานวจยและมวสยทศนทแนวแนในการใชผลงานวจยเปนขอมลสารสนเทศส าคญในการก าหนดเปาหมายการพฒนาและแนวการปฏบต พรอมทงสนบสนนสงเสรมใหครและบคลากรเหนความส าคญของการท าวจยและใชผลการวจยในการพฒนาคณภาพผเรยน โดยเฉพาะอยางยงการสรางวฒนธรรมขององคการใหเปนชมชนการเรยนรทางวชาการรวมกนจะท าใหเกดบรรยากาศของการขบเคลอนคณภาพการเรยนรของนกเรยนอยางเปนระบบโดยอาศยงานวจยเปนฐาน

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 14.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 14.3

ในแนวการศกษาหนวยท 14 ตอนท 14.3

67

บรรณานกรม เขมทอง ศรแสงเลศ (2552) “การวจยเพอการพฒนาคณภาพการศกษา” ในประมวลสาระชดวชา สารสนเทศ

และการวจยการบรหารการศกษา หนวยท 13 สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

รตนา ดวงแกว (2555) “การเปลยนแปลงในองคการทางการศกษา” ในแนวการศกษาชดวชาการวเคราะหเชงวพากษทฤษฎทางการบรหารการศกษา ประเดนสาระหลกท 4 หนา 63-79 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.) (2555) รายงานการวจยเรอง สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาตกบการพฒนาคณภาพการศกษาของชาต เอกสารอดส าเนา

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ขอเสนอเพอการปฏรปการศกษาขนพนฐานเพอสรางความรบผดชอบ (accountability) คนคนเมอวนท 16 เมษายน 2013 จากเวบไซด http://tdri.or.th/priority-research/educationreform

ส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) (2547) หลกเกณฑและวธการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาขนพนฐาน กรงเทพฯ บรษทพมพด

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ (2547) กรณตวอยาง :รปแบบการวจยและพฒนาทงโรงเรยนของนกวจยในพนทโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน กรงเทพมหานคร หางหนสวนจ ากด ว ท ซ คอมมวนเคชน

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ (2553) แผนการศกษาแหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559): ฉบบสรป กรงเทพฯ บรษทพรกหวานกราฟฟค จ ากด

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ (2556) กรอบและทศทางการวจยทางการศกษาของประเทศไทย (พ.ศ. 2555-2558) เพอสนบสนนการด าเนนงานตามนโยบายดานการศกษาของรฐบาล กรงเทพฯ หางหนสวนจ ากดเจรญผลกราฟฟค

Danielson, C. (2002). Enhancing student achievement: A framework for school improvement. Alexandria, VA: ASCD.

DuFour, R. & Mattos, M. (2013). How do principals really improve schools? The Principalship, 70 (7), 34-40.

Johnson, J. H. (1997). Data-driven school improvement. ERIC Digest, 109, January 1997 Retrieved April 9, 2010, from http://eric.uoregon.edu/publications/digests/digest109.html

Marsh, J. A., Pane, J. F., & Hamilton, L. S. (2006). Making sense of data-driven decision making in education. Santa Monica, CA: RAND publications. Retrieved March 20, 2013, from www.rand.org

Ofsted. (1994). Improving schools. London: HMSO