หน่วยที่ 6 ชีวิตครอบครัวและชุมชนกับเศรษฐกิจhumaneco.stou.ac.th/UploadedFile/72305-6.pdf · มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ


สธ

มสธ มสธ

หนวยท 6

ชวตครอบครวและชมชนกบเศรษฐกจ

รองศาสตราจารยประกายรตน ภทรธต

ชอ รองศาสตราจารยประกายรตนภทรธตวฒ ร.บ.,M.S.(FamilyRelationsandChildDevelopment) OklahomaStateUniversityต�าแหนง รองศาสตราจารยประจ�าสาขาวชามนษยนเวศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชหนวยทเขยน หนวยท6

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

6-2 การศกษาชวตครอบครวและชมชน

แผนการสอนประจ�าหนวย

ชดวชา การศกษาชวตครอบครวและชมชน

หนวยท 6 ชวตครอบครวและชมชนกบเศรษฐกจ

ตอนท6.1สถานการณดานเศรษฐกจของครอบครวและชมชน6.2ปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนและผลกระทบทเกยวของ6.3แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชน

แนวคด1.เศรษฐกจมความส�าคญตอการด�าเนนชวตของครอบครวและชมชนการศกษาสถานการณดาน

เศรษฐกจของครอบครวและชมชน ซงประกอบดวยเรองภาวะเศรษฐกจของครอบครวและชมชนและปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนจะท�าใหเขาใจขอมลพนฐานเกยวกบเศรษฐกจทครอบครวและชมชนมความเกยวของและมผลตอความมนคงในชวต

2. ปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนมสาเหตมาจากหลายปจจย และปญหาเศรษฐกจทเกดขนตางกมผลกระทบตอชวตของสมาชกในครอบครวและชวตของคนในชมชน

3. แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนทควรน�ามาปฏบตคอการใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงซงถอเปนแนวปฏบตทมความเหมาะสมกบสงคมไทยท�าใหแตละครอบครวและชมชนสามารถปองกนและแกไขปญหาเศรษฐกจทเกดขนไดนอกจากนในสวนของเศรษฐกจของชมชนยงมการใหความชวยเหลอจากภาครฐเพอบรรเทาปญหาการขาดแคลนเงนทนในการประกอบอาชพซงถอเปนการชวยแกไขปญหาอกทางหนง

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท6จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายสถานการณดานเศรษฐกจของครอบครวและชมชนได2.อธบายปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนและผลกระทบทเกยวของได3.อธบายแนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

6-3ชวตครอบครวและชมชนกบเศรษฐกจ

กจกรรมระหวางเรยน1.ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท62.ศกษาเอกสารการสอนตอนท6.1-6.33.ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน4.ฟงรายการวทยกระจายเสยง/ซดเสยง(ถาม)5.ชมรายการวทยโทรทศน/ดวด(ถาม)6.เขารบบรการสอนเสรม(ถาม)7.ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท6

สอการสอน1.เอกสารการสอน2.แบบฝกปฏบต3.วดทศน(ถาม)4.รายการสอนทางวทยกระจายเสยง/ซดเสยง(ถาม)5.รายการสอนทางวทยโทรทศน/ดวด(ถาม)6.การสอนเสรม(ถาม)7.สอเสรมอนๆ(ถาม)

การประเมนผล1.ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน(ประเมนผลดวยตนเอง)2.ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง(ประเมนผลดวยตนเอง)3.ประเมนผลจากการสอบประจ�าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 6 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 6.1

สถานการณดานเศรษฐกจของครอบครวและชมชน

โปรดอานหวเรองแนวคดและวตถประสงคของตอนท6.1แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง6.1.1 ภาวะเศรษฐกจของครอบครวและชมชน6.1.2 ปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชน

แนวคด1. การศกษาภาวะเศรษฐกจของครอบครวและชมชนเปนการท�าความเขาใจความหมาย

ของเศรษฐกจและความเกยวของของเศรษฐกจกบครอบครวและชมชน ลกษณะของระบบเศรษฐกจไทยและสภาพการมงานท�าของคนไทย

2. ปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนไดแกเศรษฐกจและการเมองของประเทศ นโยบายของรฐ การเปลยนแปลงดานโครงสรางของประชากร และการเปลยนแปลงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

วตถประสงคเมอศกษาตอนท6.1จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายภาวะเศรษฐกจของครอบครวและชมชนได2.อธบายปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 6.1.1

ภาวะเศรษฐกจของครอบครวและชมชน

เศรษฐกจมความส�าคญตอครอบครวชมชนสงคมและประเทศชาต เพราะเปนเรองของการท�ามาหากนของมนษยเพอใหไดมาซงทรพยสนเงนทองไวใชจายเพอแลกเปลยนกบปจจยตางๆทมความส�าคญตอการด�าเนนชวต บคคลทมรายไดเพยงพอจากการประกอบอาชพ ไมมหนสน มความมนคงทางเศรษฐกจท�าใหสามารถเลยงดตนเองตลอดจนครอบครวได เมอทกครอบครวมความมนคงทางเศรษฐกจชมชนและสงคมกมความมนคงตามมา สงผลถงความมนคงทางเศรษฐกจของประเทศในทสด เศรษฐกจจงเปนเครองมอในการวดความเปนอยของคนในประเทศดงนนในการศกษาภาวะเศรษฐกจของครอบครวและชมชนจงควรมความรความเขาใจเกยวกบความหมายของเศรษฐกจและความเกยวของของเศรษฐกจกบครอบครวและชมชนลกษณะของระบบเศรษฐกจไทยและสภาพการมงานท�าของคนไทย

1. ความหมายของเศรษฐกจและความเกยวของของเศรษฐกจกบครอบครวและชมชน1.1 ความหมายของเศรษฐกจพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.2554(ราชบณฑตยสถาน,

2556,น.1148)ใหความหมายของเศรษฐกจวาหมายถงงานอนเกยวกบการผลตการจ�าหนายจายแจกและการบรโภคใชสอยสงตางๆของชมชน

ประกายรตนภทรธต(2556,น.1-5)ไดสรปความหมายของเศรษฐกจวาหมายถงกจกรรมทเกยวกบการผลตการจ�าหนายจายแจกและการบรโภคสนคาและบรการเพอตอบสนองความตองการของผบรโภคอยางมประสทธภาพทสดโดยเกยวของกบทรพยากรตางๆทมอยอยางจ�ากดโดยไมจ�าเปนวาจะตองเปนเรองเกยวกบการเงนเทานน

นอกจากนณรงคโพธพฤกษานนท(2555,น.10)ยงกลาววาเศรษฐกจหมายถงเรองราวทเกยวกบการท�ามาหากนของมนษยและเปนสวนหนงของวชาเศรษฐศาสตรเมอศกษาเรองเศรษฐกจกคอการศกษาวชาเศรษฐศาสตร ซงเปนสาขาวชาหนงในวชาสงคมศาสตรทศกษาถงพฤตกรรมมนษยและเศรษฐกจควบคกนไป

ดงนน เศรษฐกจจงเปนเรองเกยวกบการผลต การจ�าหนายจายแจก และการบรโภคสนคาและบรการของบคคลซงเปนผบรโภคทงในระดบปจเจกบคคลครอบครวชมชนและประเทศ

1.2 ความเกยวของของเศรษฐกจกบครอบครวและชมชนในชวตประจ�าวนของคนทกคนมสวนเกยวของกบกจกรรมทางเศรษฐกจทส�าคญไดแกการบรโภคการผลตและการซอขายแลกเปลยนโดยบคคลทด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจเรยกวาหนวยเศรษฐกจประกอบดวยผบรโภคผผลตและเจาของปจจยการผลตซงหนวยเศรษฐกจตางๆไมสามารถแบงแยกจากกนไดเดดขาดทงนเพราะผบรโภคสามารถเปนผผลตสนคาหรอบรการตางๆ หรอเปนเจาของปจจยการผลตได คอ เปนเจาของทดน แรงงาน ทน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ขณะเดยวกนผผลตสนคาและบรการหรอเจาของปจจยทางการผลตกเปนผบรโภคสนคาและบรการเชนกนครอบครวและชมชนจงตางกมบทบาทเปนทงผผลตผบรโภคและเจาของปจจยทางการผลต

1.2.1 ความเกยวของของเศรษฐกจกบครอบครว โดยทวไปครอบครวมความสมพนธกบเศรษฐกจใน3ลกษณะคอ

1) การเปนผผลต ครอบครวเปนหนวยการผลตทส�าคญ โดยพอแมเปนผประกอบอาชพเพอใหไดเงนมาใชจายในครอบครวและเลยงดสมาชกในอดตพอเปนผมหนาทหลกในการท�างานเพอหาเลยงครอบครว แตปจจบนทงพอและแมในครอบครวสวนใหญมหนาทรวมกนในการท�างานหาเงนมาเลยงดสมาชกในครอบครว นอกจากครอบครวจะมรายไดจากการประกอบอาชพภายนอกครอบครวแลวบางครอบครวยงเปนหนวยการผลตเองคอสามารถผลตสนคาหรอบรการเพอขายใหกบคนอนๆภายนอกครอบครวและมรายไดจากการขายสนคาและบรการนนๆเพอน�ามาใชจายในครอบครว

2) การเปนผบรโภค ครอบครวเปนผบรโภคเพราะเปนผใชสนคาและบรการตางๆเพอตอบสนองความตองการของตนทงสนคาและบรการทมความจ�าเปนตอการด�ารงชวตสนคาและบรการเพออ�านวยความสะดวกแกชวต หรอแมกระทงสนคาและบรการทเปนความฟมเฟอย ผผลตสนคาและบรการจงผลตสนคาและบรการตางๆ ขนเพอตอบสนองความตองการของผบรโภค และครอบครวกจะพยายามหารายไดเพอมาใชจายส�าหรบการซอสนคาและบรการทตองการ

3) การเปนเจาของปจจยการผลตครอบครวเปนเจาของปจจยการผลตไดแกทดนแรงงานทนและความสามารถในการประกอบการซงสามารถน�าปจจยการผลตตางๆทมอยไปใหผผลตหรอหนวยธรกจเพอผลตเปนสนคาและบรการ โดยไดรบคาตอบแทนในรปของคาเชา คาจาง ก�าไรหรอดอกเบยครอบครวใดเปนเจาของปจจยการผลตมากยอมมโอกาสทางเศรษฐกจดกวาหรอมความมงคงกวาครอบครวทมปจจยการผลตนอยหรอขาดแคลนปจจยการผลต

1.2.2 ความเกยวของของเศรษฐกจกบชมชน ชมชนเปนการรวมตวกนของกลมคนทมาอยรวมกนในพนทใกลเคยงหรอเปนอาณาเขตพนททมคนมาอยรวมกน ซงอาจมความคลายคลงกนอยางใดอยางหนง เชน เชอชาต วฒนธรรม ศาสนา อาชพ และวถชวต คนในชมชนมผลประโยชนรวมกน ทงดานความมนคงในชวตและทรพยสน สงคม และเศรษฐกจ โดยชมชนมความสมพนธกบเศรษฐกจใน 3ลกษณะเชนเดยวกบครอบครวคอ

1) การเปนผผลตคนในชมชนสามารถรวมตวกนเพอผลตสนคาและบรการตางๆเพอใชบรโภคภายในชมชนหรอถามจ�านวนมากเกนความตองการหรอมก�าลงในการผลตมากกสามารถน�าไปขายใหกบคนทอยภายนอกชมชนซงถอเปนการพฒนาทองถนของตนท�าใหชมชนมความเขมแขงสามารถพงตนเองไดเพราะสามารถสรางงานสรางอาชพและสรางรายไดใหกบคนในชมชน

2) การเปนผบรโภคชมชนเปนแหลงทมการบรโภคสนคาและบรการจ�านวนมากและสนคาและบรการมกมความหลากหลายตามความตองการและความจ�าเปนในชวตของคนในชมชนชมชนใดทคนมก�าลงทรพยในการซอสนคาและบรการมากมกเปนชมชนทมฐานะทางเศรษฐกจทด คนในชมชน มความมนคงทางเศรษฐกจ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3) การเปนเจาของปจจยการผลตคนในชมชนเปนเจาของปจจยการผลตไมเทาเทยมกนบางครอบครวครอบครองปจจยการผลตมากขณะทบางครอบครวครอบครองปจจยการผลตนอยซงมผลตอการน�าไปใชใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจ เชน ชมชนทมพนททางการเกษตรมากกสามารถ ปลกพชไดจ�านวนมากท�าใหเกษตรกรมรายไดมาก แตถาคนในชมชนไมมทดนท�ากนกจะประกอบอาชพดวยความยากล�าบากตองไปเชาทดนของคนอนท�ามาหากนเปนตน

2. ลกษณะของระบบเศรษฐกจไทยประเทศไทยมระบบเศรษฐกจแบบผสมระหวางระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและสงคมนยมกลาวคอ

ระบบเศรษฐกจแบบทนนยมหรอเสรนยม เอกชนจะมสทธในการเปนเจาของทรพยสนและปจจยการผลตมเสรภาพในการด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจไดโดยรฐบาลไมเขามาแทรกแซงในกจกรรมทางเศรษฐกจของเอกชน รฐบาลจะด�าเนนกจการบางอยางทเอกชนไมสามารถหรอไมประสงคจะลงทน เชน กจการสาธารณปโภคทตองใชเงนลงทนมหาศาล การลงทนสรางปจจยขนพนฐาน (infrastructure) เชน ถนนไฟฟาประปาเปนตนในขณะทระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมเอกชนไมมเสรภาพในการด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ แตกจกรรมทางเศรษฐกจจะถกวางแผนโดยรฐบาล เอกชนไมมสทธในการเลอกประกอบอาชพและไมมสทธเปนเจาของทรพยสน การด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจจะถกก�าหนดโดยรฐบาล และผลประโยชนทไดรบกเปนของรฐบาล ประชาชนจะไดรบผลตอบแทน คอ ปจจยทจ�าเปนในการด�ารงชพส�าหรบประเทศไทยนน แมเอกชนจะมกรรมสทธในทรพยสนและปจจยการผลต มเสรภาพในการด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจแตกมกจกรรมทางเศรษฐกจบางประเภททรฐบาลเขามาด�าเนนการเองเปนสวนใหญเชนการศกษาการบรการสาธารณสขหรอบางกจกรรมของเอกชนกถกรฐบาลแทรกแซง เชนการออกกฎหมายวาดวยคาแรงขนต�าการควบคมการผกขาดสนคาการควบคมราคาสนคาบางชนดดงนนระบบเศรษฐกจของประเทศไทยจงถอเปนระบบเศรษฐกจแบบผสม(mixedeconomy)โดยคอนขางไปในทางทนนยม(รตนาสายคณตและชลลดาจามรกล,2550)

การทระบบเศรษฐกจของไทยใหเอกชนมเสรภาพในการประกอบธรกจจงเกดการแขงขนกนใน การผลตและขายสนคาและบรการตางๆ ทรฐไมไดเขามาด�าเนนการ เชน สนคาเพอการอปโภคบรโภคท�าใหมสนคาประเภทเดยวกนออกมาจ�าหนายมากมายในทองตลาดซงในกรณทเปนสนคาจ�าเปนบางชนด รฐอาจตองใชอ�านาจแทรกแซงเพอไมใหสนคามราคาสงเกนไปท�าใหประชาชนทเปนผบรโภคไดรบความเดอดรอน โดยการใชมาตรการควบคมราคาสนคาหรอในกรณสนคาทเปนผลผลตทางการเกษตรมปรมาณมากจนลนตลาดท�าใหราคาผลผลตตกต�าเกษตรกรไดรบความเดอดรอนรฐกจะใชนโยบายเขาแทรกแซงราคาเชนการประกนราคาผลผลตการรบจ�าน�าผลผลตเพอชวยบรรเทาความเดอดรอนใหกบเกษตรกร

การเปนระบบเศรษฐกจแบบผสมทรฐสนบสนนใหเอกชนประกอบการทางเศรษฐกจและสะสมทรพยสนไดโดยเสรนจงเปนการเปดโอกาสใหผทร�ารวยสามารถกอบโกยผลประโยชนไดมากขนคนจนจะไมมโอกาส อ�านาจทางเศรษฐกจจะอยในกลมนกธรกจเพยงไมกราย ท�าใหบคคลเหลานมอทธพลตอเศรษฐกจของประเทศ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3. ภาวะการมงานท�าของคนไทยการมงานท�าหรอการประกอบอาชพมความส�าคญตอบคคลเพราะท�าใหมรายไดไวใชจายส�าหรบ

ตนเองและคนในครอบครวจากการส�ารวจภาวะการท�างานของคนไทยของส�านกงานสถตแหงชาต เดอนมกราคม2559(ส�านกงานสถตแหงชาต,2559)พบวาจ�านวนผมอายตงแต15ปขนไป55.44ลานคนเปนผทอยในก�าลงแรงงานหรอผทพรอมจะท�างาน 38.13 ลานคน โดยเปนผทมงานท�า 37.58 ลานคน ผวางงาน 3.47 แสนคน และผทรอฤดกาล 2.04 แสนคน สวนผทอยนอกก�าลงแรงงานหรอผทไมพรอมท�างาน17.31ลานคนเชนแมบานนกเรยนผสงอายซงผทมงานท�าจ�านวน37.58ลานคนนนท�างานภาคเกษตรกรรมจ�านวน10.82ลานคนและภาคนอกเกษตรกรรมจ�านวน26.76ลานคนโดยลกษณะของการท�างานทงในและนอกภาคเกษตรกรรมมดงน

3.1 การท�างานภาคเกษตรกรรมเปนงานเกยวกบเกษตรกรรมการปาไมและการประมง3.2 การท�างานนอกภาคเกษตรกรรมเปนงานในดานตางๆคอ

3.2.1 การผลต3.2.2การกอสราง3.2.3การขายสงและการขายปลกการซอมยานยนตและรถจกรยานยนต3.2.4การขนสงและสถานทเกบสนคา3.2.5ทพกแรมและบรการดานอาหาร3.2.6กจกรรมทางการเงนและการประกนภย3.2.7กจกรรมอสงหารมทรพย3.2.8การบรหารราชการการปองกนประเทศและการประกนสงคมภาคบงคบ3.2.9การศกษา3.2.10กจกรรมดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห3.2.11 กจกรรมบรการดานอนๆ3.2.12 งานอนๆ

เมอพจารณาจากขอมลขางตนจะเหนไดวาแมคนทท�างานภาคเกษตรกรรมจะมจ�านวนนอยกวาคนทท�างานนอกภาคเกษตรกรรมแตงานนอกภาคเกษตรกรรมมความหลากหลายและลกษณะงานแตละประเภทมความแตกตางกนอยางชดเจน ขณะทงานเกษตรกรรมเปนลกษณะงานประเภทเดยวกน คอ เพาะปลกพชและเลยงสตวอาชพเกษตรกรรมจงเปนอาชพของคนไทยสวนใหญซงในทกภมภาคของประเทศมการประกอบอาชพเกษตรกรรมแตกตางกนไปตามลกษณะของภมประเทศและภมอากาศเชนภาคเหนอปลกพชเศรษฐกจและพชฤดหนาวท�าปาไมเลยงสตวภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนการเกษตรแบบยงชพคอ ท�าการเกษตรเพอทจะน�าผลตผลมาบรโภคในครวเรอน ซงสวนใหญเปนการท�านาและตองอาศยธรรมชาตมากท�าใหผลผลตไมเพยงพอคนในภาคนจงมกอพยพมาหางานท�าในเมองคอนขางมากเพราะภมประเทศขาดความอดมสมบรณมากกวาภาคอนๆภาคกลาง มอาชพหลก คอ ท�านา ท�าสวน ท�าไร ท�าประมงน�าจดและประมงน�าเคมเลยงสตวภาคตะวนออกมอาชพท�าสวนท�าไรท�าประมงภาคตะวนตกมการเลยงสตวและท�าประมงและภาคใตมอาชพท�าสวนท�าประมงเพาะเลยงสตวน�า

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


นอกจากการแบงลกษณะการท�างานเปนงานในภาคเกษตรกรรมและงานนอกภาคเกษตรกรรมแลว ในปจจบนยงมการท�างานอกลกษณะหนงทเรยกวาแรงงานนอกระบบซงอาจเปนคนกลมหนงกลมใดคอ(โกวทยบรพธานนทร.ม.ป.ป.)

กลมท 1ผประกอบอาชพอสระมสถานภาพเปนนายจางหรอเจาของสถานประกอบการโดยอาจมการวาจางลกจาง2-3คนหรอไมม

กลมท 2ผประกอบอาชพอสระ โดยไมมการวาจางลกจางแตตองท�างานเอง หรอมสมาชกในครอบครวชวยงานโดยไมมคาจาง

กลมท 3เปนคนงานหรอลกจางของกลมท1ตวอยางของแรงงานนอกระบบดงกลาวขางตน เชน ขบรถยนตนงรบจาง (ขบแทกซ)

ขบมอเตอรไซครบจางทวไป เกบของเกาขายรบงานไปท�าทบานหาบเรแผงลอยขายอาหารขายของในตลาดนดเปนตน

ส�าหรบค�าวา “แรงงานนอกระบบ” ยงไมมค�าจ�ากดความแนนอนวาแรงงานนอกระบบคอใคร/อยางไรแตมการวางกรอบยดเปนแนวทางกวางๆโดยอาศยหลกเกณฑตางๆเชน(1)การอธบายโดยใชเกณฑเงนทน คอ แรงงานนอกระบบมกลงทนนอย ไมตองใชเงนมาก มกหยบยมกนเอง เพราะเขาถง สนเชอกบธนาคารไดยาก(2)การอธบายโดยใชเกณฑขนาดของธรกจคอเปนธรกจขนาดเลกๆสถานทขายไมแนนอน เชน หาบเร ตงขายรมทางเทา โดยจายหรอไมจายคาเชาท และ (3) การอธบายโดย ใชเกณฑจ�านวนคนงานหรอลกจางซงมกเปนสถานประกอบการขนาดเลกจางลกจางเพยง2-3คนท�าธรกจในตกแถวและมกหลกเลยงกฎหมายเชนกฎหมายแรงงานกฎหมายประกนสงคมเปนตนอยางไรกตามแรงงานนอกระบบอาจเปนนายทนหรอแรงงานทมรายไดสงกไดแตกมไมมากนกเมอกลาวถงแรงงานนอกระบบสวนใหญจงหมายถงแรงงานทยงยากจนหาเชากนค�าและไมมเงนออม

สวนผประกอบอาชพบางอาชพเชนแพทยทนายความนกแสดงผเชยวชาญสาขาอาชพตางๆเจาของทน (ทดน ทน และสถานประกอบการ) มกเรยกวาเปนผประกอบอาชพอสระ และเปนกลมทม รายไดสง ซงการประกอบอาชพอสระ หมายถง การประกอบกจการสวนตวตางๆ ในการผลตสนคาหรอบรการทถกตองตามกฎหมายเปนธรกจทมอสระในการก�าหนดรปแบบและวธด�าเนนงานของตนเองและในบางแนวคดเกยวกบแรงงานนอกระบบยงรวมผประกอบอาชพอสระทมรายไดสงเปนแรงงานนอกระบบดวย

กจกรรม 6.1.1

1.เศรษฐกจเกยวของกบครอบครวและชมชนอยางไร2.ระบบเศรษฐกจของไทยมลกษณะอยางไร

แนวตอบกจกรรม 6.1.1

1.เศรษฐกจเปนเรองเกยวกบการผลตการจ�าหนายจายแจกและการบรโภคสนคาและการบรการโดยครอบครวและชมชนมบทบาทเปนทงผผลตผบรโภคและเจาของปจจยการผลต

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2. ระบบเศรษฐกจของไทยมลกษณะเปนเศรษฐกจแบบผสมคอนขางไปในทางทนนยมคอเอกชนมเสรภาพในการด�าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจแตกมกจกรรมทางเศรษฐกจบางประเภททรฐเขามาด�าเนนการเองหรอรฐเขามาแทรกแซงการด�าเนนการ


ปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชน

เศรษฐกจของครอบครวและชมชนจะดหรอไมเพยงใดนนมปจจยหลายประการทมผลกระทบ นบตงแตเศรษฐกจระดบโลกและเศรษฐกจระดบประเทศ การเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรม การเปลยนแปลงเทคโนโลยตางๆเพราะครอบครวและชมชนตางมสวนเกยวของและไดรบผลกระทบจากปจจยตางๆเหลานซงในทนจะกลาวถงปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนไดแกเศรษฐกจและการเมองของประเทศ นโยบายของรฐ การเปลยนแปลงดานโครงสรางของประชากร และการเปลยนแปลงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยดงน

1. เศรษฐกจและการเมองของประเทศเศรษฐกจและการเมองเปนสภาพแวดลอมทางสงคมทมความเกยวของกนและไมสามารถแยกออก

จากกนได ทงเศรษฐกจและการเมองยงมผลตอการด�าเนนชวตของประชาชน เพราะเมอเศรษฐกจของประเทศมปญหา ประชาชนไมมก�าลงซอ มรายไดนอย สนคามราคาแพง กอาจน�าไปสความไมพอใจในรฐบาลผบรหารประเทศ ซงหากความไมพอใจมมากกอาจเกดความรนแรงทางการเมองได หรอปญหาทางการเมองกสงผลใหประชาชนเกดความไมมนใจในการบรโภคสนคาและบรการตางชาตไมมนใจในการลงทนนโยบายของรฐบาลบางเรองเกดปญหา เปนผลใหการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเกดปญหาตามมารฐบาลในฐานะผบรหารประเทศทตองการอยในอ�านาจไดอยางตอเนองจงใหความส�าคญกบเรองเศรษฐกจเพอสรางความเชอมนใหกบประชาชนและใหประชาชนมความพงพอใจในรฐบาลโดยการท�าใหประชาชนกนดอยดมรายไดเพยงพอตอการด�าเนนชวตดงนนเศรษฐกจและการเมองจงมความสมพนธกน

1.1 เศรษฐกจของประเทศโครงสรางเศรษฐกจไทยมลกษณะพนฐานในเรองของการเกษตรซงหมายถงมลกษณะการผลตการสรางรายไดการประกอบอาชพการบรโภคและการซอขายแลกเปลยนทเกยวของกบการเกษตรเนองจากลกษณะทางภมศาสตรของประเทศท�าใหอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลกของประชากรสวนใหญ เมอมการพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยมากขนท�าใหประเทศไทยกลายเปนประเทศทมการผลตสนคาอตสาหกรรมตางๆ จนกลายเปนสนคาสงออกสตางประเทศน�าหนาสนคาทางการเกษตร จากขอมลของกระทรวงพาณชย (กระทรวงพาณชย, 2558) ระบวา สนคาสงออก

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


10อนดบแรกของไทยในป2558เรยงตามมลคาไดแก(1)รถยนต(อปกรณและสวนประกอบ)(2)เครองคอมพวเตอร (อปกรณและสวนประกอบ) (3) อญมณและเครองประดบ (4) เมดพลาสตก (5) น�ามนส�าเรจรป (6) แผงวงจรไฟฟา (7) เครองจกรกลและสวนประกอบของเครองจกรกล (8) ผลตภณฑยาง(9)เคมภณฑและ(10)เหลกเหลกกลาและผลตภณฑสวนขาวซงเปนสนคาทางการเกษตรทส�าคญของประเทศไทยไมอยใน10อนดบแรกของสนคาทมมลคาการสงออกสงของประเทศอยางไรกตามขาวกยงเปนพชเศรษฐกจทส�าคญของคนไทยและเปนสนคาสงออกทส�าคญของประเทศ มปรมาณการสงออกเปนอนดบตนๆของโลกโดยมคแขงทส�าคญคอสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนามและสาธารณรฐอนเดย

จากแนวทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศทม งการสงออกเพอน�าเงนตราเขาส ประเทศเนองจากทรพยากรธรรมชาตของประเทศเรมลดนอยลง แรงงานมราคาสงขน ตองพงพาพลงงานจาก ตางประเทศท�าใหตนทนสนคาสงขนไปดวยจงเกดปญหาในการแขงขนกบประเทศอนๆดงนนเมอเกดปญหาวกฤตการณการเงนในตางประเทศจงสงผลกระทบตอประเทศไทยดวยโดยเฉพาะผลกระทบทมตอภาคการสงออกทลดลงมผลตอการเลกจางงานเนองจากการพงพาตลาดในประเทศนอยเกนไปขาดการพฒนาทรพยากรมนษยและทรพยากรภมปญญา มการกระจายรายไดทไมดพอ จงท�าใหคนไทยสวนใหญม รายไดต�าและขาดก�าลงซอหรอเมอเกดปญหาเศรษฐกจเชนมการยายฐานการผลตสนคาบางประเภทไปยงประเทศเพอนบานท�าใหมคนวางงานเพมขนผลผลตทางการเกษตรมราคาตกต�าหรอปญหาเงนเฟอท�าใหประชาชนระมดระวงเรองการใชจายมากขนเชนใชจายนอยลงและตองการเกบเงนไวมากขนเพอความมนคงของตนเองและครอบครวเนองจากเกดความวตกกงวลกบรายไดทอาจลดลงจากผลของเศรษฐกจ

1.2 การเมองของประเทศ สถานการณการเมองมผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศเชนกนโดยนบตงแตป 2548 เปนตนมาทเรมมความขดแยงทางการเมองในประเทศจนกอใหเกดการรฐประหารในป2549และหลงจากนนกมเหตการณตางๆทางการเมองเกดขนตอเนองมาโดยตลอดและเกดการรฐประหารขนอกครงเมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 สถานการณความไมสงบภายในประเทศเหลานมผลท�าใหเกดปญหาความไมมนใจในการลงทนของตางชาตรวมทงนกลงทนชาวไทย โดยเฉพาะมาตรการสงเสรม การลงทนเนองจากเกรงวาหากมการเปลยนรฐบาลกอาจมการเปลยนแปลงมาตรการโครงการทลงทนไปอาจไดรบผลกระทบนอกจากน ธรกจการทองเทยวกไดรบผลกระทบหากประเทศมปญหาความรนแรงทาง การเมองเพราะนกทองเทยวมกออนไหวกบความไมสงบทางการเมอง โดยเฉพาะเมอรฐบาลของประเทศตนออกมาเตอนการเดนทางของนกทองเทยวในประเทศทมความวนวายทางการเมองเนองจากเปนหวงดานความปลอดภยของพลเมองของตน ในสวนของประชาชนกขาดความเชอมนในการบรโภค ลดการใชจายลงซงมผลตอการผลตและจ�าหนายสนคาการจางงานและธรกจเอสเอมอ(smallandmediumenterprises:SME หมายถง ธรกจขนาดกลางและขนาดยอมทมเอกชนเปนเจาของ) จนท�าใหเศรษฐกจในภาพรวม มปญหาอยางไรกตามปญหาทางการเมองทมผลกระทบกบเศรษฐกจมกเปนปญหาใหญๆเชนการปฏวตรฐประหารการเกดสงครามกลางเมองการทจรตของรฐบาลหรอนโยบายของรฐทไมโปรงใสเปนตนสวนปญหาทางการเมองอนๆ ทไมมผลกระทบตอภาพรวมของประเทศจะมผลกระทบตอเศรษฐกจไมมากนกหรออาจไมมผลกระทบเลย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เศรษฐกจและการเมองของประเทศจงเปนปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครองครวและชมชนเมอเพราะเมอประเทศมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ มความมนคงทางการเมอง ประชาชนกมความมนใจในการใชจายหรอลงทนตรงกนขามถาเศรษฐกจตกต�ามปญหาความขดแยงทางการเมองประชาชนกจะชะลอการใชจายหรอการลงทน เพราะตองระมดระวงรายจายมากขนเนองจากมความกงวลกบรายไดในอนาคตซงอาจไดรบผลกระทบ

2. นโยบายของรฐนโยบายของรฐ(governmentpolicy)หรอนโยบายสาธารณะ(publicpolicy)หมายถงเครอง

ชน�าแนวทางปฏบตกจกรรมการกระท�าหรอการเลอกตดสนใจของรฐทรฐไดท�าการตดสนใจและก�าหนดไวลวงหนาเพอชน�าใหมการกระท�าตางๆเพอใหบรรลเปาหมายทไดก�าหนดไวโดยมการวางแผนการจดท�าโครงการวธการบรหารหรอกระบวนการด�าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคในเรองใดเรองหนงดวยวธการปฏบตงานทถกตองเหมาะสมสอดคลองกบกฎหมายธรรมเนยมปฏบตของสถาบนตามสภาพความเปนจรงและตามความตองการของประชาชน(พทกษศรสขใส,2556)

นโยบายของรฐบาลไทยสวนใหญก�าหนดขนตามภารกจของรฐบาลซงปรากฏในการแถลงนโยบายของคณะรฐมนตรตอรฐสภากอนเขาบรหารราชการแผนดน นโยบายของคณะรฐบาลแตละคณะแตกตางกนไปตามนโยบายของพรรคการเมองทเขามาบรหารประเทศ ในจ�านวนนโยบายของรฐทมอยหลายดานนนนโยบายดานเศรษฐกจนบเปนนโยบายทปรากฏในทกรฐบาล เพราะเปนนโยบายส�าคญทเกยวของกบ ความเจรญเตบโตดานเศรษฐกจของประเทศ มผลตอความเปนอยของประชาชนและความกนดอยดของครอบครวทงนเพอใหประชาชนเกดศรทธาและเชอมนในรฐบาลวาจะสามารถดแลความปนอยของประชาชนใหสขสบายได ซงในทางออมกเปนการสรางความเชอมนและความมนคงใหกบรฐบาลนนเอง นอกจากนโยบายดานเศรษฐกจแลว นโยบายดานสงคมในบางเรองกมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและเศรษฐกจของชมชนดวยดงจะไดกลาวถงพอสงเขปตอไป

2.1 นโยบายดานเศรษฐกจ นโยบายดานเศรษฐกจทเกยวของกบเศรษฐกจของครอบครวและชมชนทส�าคญไดแกนโยบายแทรกแซงราคาและนโยบายเศรษฐกจมหภาค(พทกษศรสขใส,2556)

2.1.1 นโยบายแทรกแซงราคา เปนนโยบายทสงผลตอรายจายของคนในครอบครวและชมชน ไดแก นโยบายการควบคมราคาสนคา เชน นโยบายการก�าหนดราคาสงสดหรอเพดานราคานโยบายการก�าหนดราคาขนต�าหรอนโยบายประกนราคานโยบายการใหเงนชดเชยและนโยบายการเกบภาษสนคาและบรการ

1) นโยบายการก�าหนดราคาสงสดหรอเพดานราคา เปนนโยบายทชวยก�ากบดแล ไมใหราคาสนคาสงเกนไปน�ามาใชเมอเหนวาหากปลอยใหราคาสนคาเหลานสงขนตามกลไกตลาดประชาชนจะไดรบความเดอดรอนโดยเฉพาะถาเปนสนคาทมความจ�าเปนในการบรโภคหรอเปนสนคาทไมสามารถหาสนคาอนทดแทนไดตวอยางของสนคาทมการควบคมราคาเชนขาวเปลอกขาวสารไขไกน�าตาลทรายนมผงปยปนซเมนตเหลกน�ามนเชอเพลงยารกษาโรคเครองแบบนกเรยนเปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2) นโยบายการก�าหนดราคาขนต�าเปนนโยบายทชวยเหลอดานรายไดของเกษตรกรใชกบสนคาเกษตรกรรมทผลตโดยเกษตรกรรายยอยเนองจากปรมาณผลผลตขนอยกบสภาพดนฟาอากาศและฤดกาลเปนสนคาทไมสามารถเกบไวไดนานเพราะเนาเสยงายหรอมตนทนในการเกบรกษาสงดงนนเมอใดทสนคาประเภทนผลตออกมามากจะท�าใหราคาของสนคาตกต�าลงเกษตรกรจงมรายไดลดลงไปดวยรฐบาลจงเขามาก�าหนดราคาขนต�าหรอประกนราคา ตวอยางของสนคาทมการก�าหนดราคาขนต�าหรอประกนราคาเชนขาวเปลอกมนส�าปะหลงยางพาราออยอยางไรกตามการประกนราคาพชผลทางการเกษตรยงไมไดผลเทาทควรเพราะรฐบาลตองใชเงนจ�านวนมากเพอรบซอพชผลดงกลาว รวมทงรฐตองมพนทส�าหรบเกบผลผลตอกดวย ซงรฐไมมเงนพอและไมมพนทรองรบ รวมทงเกษตรกรกอาจไมไดน�าผลผลตมาขายใหรฐแตตองขายใหพอคาคนกลางกอนเพอน�าเงนมาใชจายและช�าระหนสน

3) นโยบายการใหเงนชดเชย เปนนโยบายชวยเหลอดานรายไดแกผผลตสนคา บางชนด ในสถานการณทสนคาเปนทตองการของประชาชนแตปรมาณสนคาไมเพยงพอตอความตอง การเนองจากผผลตไมนยมผลตเพราะตนทนสงแตขายไดในราคาต�ารฐบาลจงเขามาแทรกแซงตลาดโดยจายเงนสวนหนงใหกบผผลต เพอใหสามารถขายสนคาไดในราคาทเหมาะสม เชน น�ามนปาลม กาซ-ปโตรเลยมเหลว(LPG)เปนตน

4) นโยบายการเกบภาษสนคาและบรการ เปนนโยบายทสงผลกระทบตอผขายและผซอ โดยผขายสนคาเปนผจายภาษใหรฐ หรอผซอสนคาเปนผจายภาษใหรฐ ซงสวนใหญทนยมใช คอการเกบภาษจากผขายทเรยกเกบจากราคาสนคาแตละหนวย

2.1.2 นโยบายเศรษฐกจมหภาค เปนนโยบายทท�าใหเกดเสถยรภาพทางเศรษฐกจของประเทศไดแกนโยบายการคลงและนโยบายการเงน

1) นโยบายการคลง เปนนโยบายทเกยวของกบการใชจายภาครฐและการเกบภาษซงรฐน�ามาใชกระตนหรอชะลอเศรษฐกจโดยตรงไดแกการใชจายภาครฐการเกบภาษและการกยมเงนของรฐบาล

2)นโยบายการเงนเปนนโยบายเกยวกบการดแลปรมาณเงนโดยธนาคารกลางเชนการรกษาเสถยรภาพของราคาอตราการวางงานการรกษาความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการรกษาดลยภาพการช�าระเงนระหวางประเทศ ส�าหรบประเทศไทย ธนาคารกลาง หมายถง ธนาคารแหงประเทศไทย

2.2 นโยบายดานสงคม เปนนโยบายทมจดมงหมายเพอใหประชาชนมคณภาพชวตทด คอ มสขภาพอนามยทด มการศกษาทด มทอยอาศยตามสมควรแกอตภาพ มงานท�า มรายได มสวสดการแรงงาน มความมนคงทางสงคม นนทนาการและการบรการทวไป นโยบายดานสงคมจงมสวนเกยวของกบเศรษฐกจของครอบครวเนองจากนโยบายบางเรองเกยวของกบการเงนของครอบครวโดยตรงเชนการมงานท�าการมรายไดบางเรองไมไดเกยวของโดยตรงแตกมผลกระทบตอการเงนของครอบครวเชนการรกษาพยาบาลการศกษาเพราะการทประชาชนจะมคณภาพชวตทดนนครอบครวจะตองมเงนเปนปจจยส�าคญส�าหรบการด�าเนนชวตและการจดการในครอบครว นโยบายดานสงคมทเกยวของกบเศรษฐกจของ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ครอบครวทส�าคญ เชน นโยบายดานการมงานท�า นโยบายดานการศกษา และนโยบายดานสาธารณสขและสวสดการดงน

2.2.1 นโยบายดานการมงานท�า เปนนโยบายทสนบสนนสงเสรมใหมการใชแรงงานอยางเตมทเพอสรางฐานะทางเศรษฐกจและความกนดอยดใหกบประชาชนโดยพยายามท�าใหประชาชนทกคนทอยในวยท�างานมงานท�าเพอปองกนและแกไขไมใหเกดปญหาการวางงานและการขาดแคลนแรงงานในประเทศซงการจางงานนนมทงการจางงานในระบบเศรษฐกจซงหมายถงการจางงานในสถานประกอบการทจดตงขนอยางถกกฎหมายมระบบการจางงานตามมาตรฐานทกฎหมายก�าหนดเชนคาจางสวสดการมาตรฐานความปลอดภยในการท�างานการประกนสงคมเปนตนและการจางงานนอกระบบเศรษฐกจซงหมายถงการจางงานในกจการทไมไดจดตงขนอยางเปนทางการเชนกจการในครอบครวหาบแรแผงลอยงานภาคเกษตร รบงานไปท�าทบาน ซงไมมมาตรฐานการจางงานหรอการท�างานทชดเจน การมงานท�า จะท�าใหประชาชนมรายไดมเงนใชจายมความกนดอยดเกดการกระจายรายไดเมอมการหมนเวยนทางเศรษฐกจดกจะท�าใหปญหาสงคมลดลง

2.2.2 นโยบายดานการศกษา เปนนโยบายทมงใหประชาชนเกดกระบวนการเรยนรเพอพฒนาตนเองใหเตมตามศกยภาพ เพอเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด�ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ซงตาม พระราชบญญตการศกษาแหงชาตพ.ศ.2542ไดก�าหนดใหพอแมผปกครองมหนาทจดใหบตรหรอบคคลซงอยในความดแลไดรบการศกษาภาคบงคบจ�านวน9ปและใหไดรบการศกษานอกเหนอจากการศกษาภาคบงคบไดตามความพรอมของครอบครว ซงอาจเปนการศกษาในระบบทประกอบดวยการศกษา ขนพนฐาน12ปและการศกษาขนอดมศกษาหรอการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศยซงในการจดการศกษานพอแมผปกครองมสทธไดรบเงนอดหนนจากรฐส�าหรบการจดการศกษาขนพนฐานของบตรหรอบคคลซงอยในความดแลรวมทงไดรบการลดหยอนหรอยกเวนภาษส�าหรบคาใชจายการศกษาตามทกฎหมายก�าหนดภาครฐตองการใหประชาชนทกคนมความรมการศกษาเพอจะไดสามารถใชความรพฒนาตนเองสามารถประกอบอาชพการงานและมรายไดส�าหรบการด�ารงชวตท�าใหประชาชนมคณภาพชวตทดขนจงใหการสนบสนนชวยเหลอโดยการออกมาตรการตางๆแมวาการศกษาจะมผลตอเศรษฐกจของครอบครวคอท�าใหสมาชกในครอบครวมโอกาสไดท�างานทมรายไดสงแตภาวะเศรษฐกจของครอบครวกมผลตอการศกษาของครอบครวดวยเชนกนเพราะครอบครวทยากจนกไมสามารถสงเสยใหลกมการศกษาขนสงไดหรอตองอาศยการกยมจากแหลงตางๆ ทงในระบบและนอกระบบ ปญหาการศกษาและความยากจนจงเปนปญหาทเกดขนควบคกน

2.2.3 นโยบายดานสาธารณสขและสวสดการ เปนนโยบายทเกยวของกบสขภาพของประชาชนโดยเนนใหประชาชนมสขภาพดในมตตางๆไดแกกายจตใจสงคมและจตวญญาณ เพอลดการเจบปวยของประชาชน ซงนอกจากจะเปนเรองทเกยวของกบสขภาพอนามยของประชาชนแลว ยงเกยวของกบการจดสวสดการเพอใหความชวยเหลอประชาชนในกรณเจบปวยเนองจากจะตองมคาใชจายมากนอยตามอาการของโรครฐบาลจงไดมการก�าหนดนโยบายเพอชวยเหลอประชาชนในกรณเจบปวยใหสามารถรกษาตวไดโดยการใชสวสดการรกษาพยาบาลตามสทธตางๆ เชนสวสดการรกษาพยาบาลสทธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กรมบญชกลางสทธประกนสงคมสทธทองถนสทธรฐวสาหกจสทธหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนตนการใชสทธรกษาพยาบาลตางๆเหลานเปนการบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนเมอตองประสบกบปญหาสขภาพ แตสทธตางๆ ดงกลาวไมไดครอบคลมคาใชจายทงหมดทกกรณทเจบปวย ประชาชนจงตอง รบผดชอบในสวนทไมสามารถใชสทธไดหรอบางกรณผปวยบางรายตองไดรบการรกษาพยาบาลยาวนานและตอเนอง คาใชจายในเรองการดแลสขภาพจงเปนปญหาหนงของครอบครว ตวอยางนโยบายสาธารณสข ทประชาชนคนเคยเชนนโยบาย30บาทรกษาทกโรคนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาเปนตน

3. การเปลยนแปลงดานโครงสรางของประชากรองคการสหประชาชาตไดใหนยามวาประเทศใดมประชากรอาย60ปขนไปในสดสวนเกนรอยละ

10 หรอมประชากรอาย 65 ป ขนไปเกนรอยละ 7 ของประชากรทงประเทศ ถอวาประเทศนนไดกาวเขาสสงคมสงวย (aged society) หรอสงคมผสงอาย (aging society) และจะเปนสงคมสงวยอยางสมบรณ(completeagedsociety)เมอสดสวนประชากรทมอาย60ปเพมเปนมากกวารอยละ20และประชากรอาย65ปขนไปเพมมากกวารอยละ14และเปนสงคมสงวยระดบสดยอด(superagedsociety) เมอสดสวนประชากรทมอาย60ปขนไปมากกวารอยละ28ของประชากรทงหมดหรอประชากรอาย65ปขนไปมากกวารอยละ20

ส�าหรบประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายตงแตป2548คอมประชากรอาย60ปขนไปรอยละ10.5(ส�านกงานสถตแหงชาต,ม.ป.ป.)และก�าลงจะกลายเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณเมอประชากรอาย60ปขนไปมมากถงรอยละ20ในป2564และคาดวาจะเปนสงคมผสงอายระดบสดยอดประมาณป2574เมอประชากรอาย60ปขนไปมสดสวนถงรอยละ28ของประชากรทงหมด(มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย,2558)ขณะเดยวกนจ�านวนและสดสวนของประชากรวยท�างานและประชากรวยเดกมแนวโนมลดลงอยางตอเนองซงสาเหตของการเปลยนแปลงสสงคมสงวยไดแก(1)ภาวะการเจรญพนธลดลงจากนโยบายการวางแผนครอบครวและจากการเปลยนแปลงในมตของภาวะสมรสเชนการชะลอการแตงงานโดยดจากการมอายเฉลยเมอสมรสครงแรกหรอการไมแตงงานทมแนวโนมสงขนรวมถงการครองโสดของหญงวยแตงงาน โดยเฉพาะอยางยงการครองโสดถาวรของผหญง ท�าใหมเดกเกดนอยลง (2) ประชากรมอายยนเพมขนจากการแพทยและการสาธารณสขททนสมยขนท�าใหสามารถรกษาและควบคมโรคตางๆได รวมทงประชาชนเอาใจใสดแลสขภาพตวเองมากขน จงท�าใหมอายยนยาว ผลจากการเปลยนแปลง ดงกลาวจงท�าใหเกดความไมสมดลระหวางประชากรสงอายและประชากรวยท�างานซงการเปนสงคมสงวยไมไดมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนเทานนแตยงมผลตอเศรษฐกจของประเทศดวยดงน

3.1 ผลกระทบตอเศรษฐกจของบคคลและครอบครว

3.1.1 ดานความมนคงของรายไดยามชราภาพ จากภาวะการเจรญพนธทลดลงท�าใหการชวยเหลอทางการเงนจากลกหลานมแนวโนมลดลงผสงอายตองดแลตนเองมากขนเนองจากไมมลกหลานคอยชวยเหลอเกอกลทางการเงนในอนาคต และเมอผสงอายมอายเพมมากขนคาใชจายเพอการบรโภคกจะมโอกาสเพมมากขนตามมา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.1.2 ดานภาระคาใชจายเกยวกบสขภาพเพมขน เนองจากกลมผสงอายมแนวโนมทจะเจบปวยดวยโรคเรอรงและตองการการชวยเหลอดแลสขภาพรางกายเพมขนตามอายโดยสวนใหญเปนโรคเรอรงทตองการระบบบรการฟนฟและการดแลระยะยาว ท�าใหบคคลและครอบครวตองมคาใชจายใน สวนนเพมขนและตอเนองยาวนานตามอายทยนนานมากขน

3.1.3 ดานการเตรยมความพรอมทางการเงนส�าหรบวยเกษยณ จากรายงานการศกษาโครงการตดตามและประเมนผลการด�าเนนงานตามแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564)ระยะท2(พ.ศ.2550-2554)พบวาวยแรงงานมากกวา2ใน5ยงไมมการออมเพอวยเกษยณขณะทการส�ารวจประชากรผสงอายไทยพบวา ผสงอาย 2 ใน 3 หรอรอยละ 65.4 ไมมเงนออม และผสงอาย วยปลายมการออมนอยทสด โดยกลมอาย 80ป ขนไป ไมมเงนออมเลยถงรอยละ 74.4 แสดงถงความ ไมมนคงทางรายไดและอาจสงผลกระทบตอคณภาพชวตในอนาคต(อาคมเตมพทยาไพสฐ,2558)

3.2 ผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ 3.2.1 ดานการขาดแคลนแรงงานในอนาคตเนองจากประชากรวยแรงงานในปจจบนกลาย

เปนวยสงอาย แตประชากรวยเดกทจะเตบโตเพอทดแทนวยท�างานไมเพยงพอตอการท�างานในตลาดแรงงาน สมาชกในครอบครวทกลายเปนผสงอายกจะไดรบการจางงานนอยลง ในขณะทตลาดแรงงานยงตองการแรงงานจากคนวยท�างานเพอชวยพฒนาเศรษฐกจของประเทศซงเมอประเทศไทยเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) แรงงานจากกลมอาเซยนอาจเขามาสตลาดแรงงานไทยมากขนท�าใหแรงงานไทยมปญหาในการท�างานมากขน

3.2.2 ดานการขาดดลรายไดเพมมากขน การเพมขนของสดสวนผสงอายท�าใหเกดการขาดดลรายไดของประเทศเนองจากการเกนดลรายไดของวยท�างานไมเพยงพอทจะชดเชยการขาดดลรายไดของกลมผสงอายและจ�าเปนตองอาศยการชดเชยการโอนจากภาครฐหรอจากทรพยสนมากขนการสรางระบบการออมและระบบสวสดการของประเทศจงเปนเรองทจ�าเปนเพอรองรบสงคมสงวย

3.2.3 ดานภาระคาใชจายของภาครฐดานสขภาพเพมขนเมอมประชากรผสงอายเพมขนกจะมปญหาภาวะเจบปวยดวยโรคเรอรงและปญหาสขภาพเพมขนตามมานอกจากครอบครวจะตองใหการชวยเหลอแลวภาครฐเองกมสวนอยางมากในการรบภาระในการดแลรกษาพยาบาลคนกลมนเพมขนดวยทงดานบคลากรทางการแพทยและสถานพยาบาลรวมทงตองใหการดแลผสงอายทไมมลกหลานอปการะ

4. การเปลยนแปลงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยการเปลยนแปลงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยท�าใหเกดการเปลยนแปลงในวถการด�ารงชวต

ของคนในสงคมโดยมผลกระทบตอการด�าเนนชวตความเปนอยและเศรษฐกจของประเทศในทนจะน�าเสนอเฉพาะผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนดงน

4.1 ดานรายไดและอาชพเดมสงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรมเมอวทยาศาสตรและเทคโนโลยกาวหนาขนท�าใหสงคมเกษตรกรรมเปลยนเปนสงคมอตสาหกรรมมากขนเนองจากการท�าเกษตรกรรมมรายไดไมแนนอนเปนงานหนก เปนอาชพทอาศยธรรมชาตเปนหลกคนในรนลกรนหลานจงไมนยมเปนเกษตรกรแตเปลยนไปท�างานในภาคอตสาหกรรมทมรายไดแนนอนมากกวาและคดวาเปนงานทสบายกวา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ไมเพยงแตรนลกหลานจะไมนยมท�าเกษตรกรรมพอแมเองกไมสนบสนนใหลกเปนเกษตรกรเชนกนเพราะมองวาเปนงานหนก เหนดเหนอยมรายไดไมแนนอนจงพยายามสงเสรมใหลกไดเรยนหนงสอเพอจะไดท�างานทมความมนคงทไมใชอาชพเกษตรกร สวนครอบครวทยงคงท�าเกษตรกรรมกยงพงพาเครองมอเครองจกรททนสมย เชน รถไถนา รถเกยวขาว รวมทงมการใชสารเคมในการเกษตร แทนการท�าการเกษตรแบบสมยกอน ท�าใหเกษตรกรในปจจบนมหนสนจากการท�าการเกษตรแบบสมยใหมเพราะมการ กเงนมาเพอใชในการประกอบอาชพ

4.2 ดานการอพยพเคลอนยายแรงงาน ปจจบนนอกจากคนวยท�างานสวนหนงจะอพยพเขาส ตวเมองเพอประกอบอาชพในโรงงานอตสาหกรรมแลวยงมคนอกสวนหนงทยายจากถนของตนเองมาเปนแรงงานในโรงงานอตสาหกรรมทตงอยในจงหวดอนหรอในนคมอตสาหกรรมตางๆทกระจายอยทวประเทศเมอถงเทศกาลตางๆ ทมวนหยดหลายวนกจะเดนทางกลบไปหาครอบครวทอยอกจงหวดหนง ซงท�าใหครอบครวไดรบการชวยเหลอทางเศรษฐกจจากคนกลมน

4.3 ดานการคาและการบรการ

4.3.1 ลกษณะของสนคา ความกาวหนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยท�าใหมการผลตสนคาเพออ�านวยความสะดวกใหแกสมาชกในครอบครวเพอใหสอดคลองกบวถชวตทเปลยนไปเชนตเยนเครองซกผา เครองลางจานหมอหงขาวไฟฟาแบบตงเวลาลวงหนาได เตาไมโครเวฟ เครองปรบอากาศเปนตนสงอ�านวยความสะดวกเหลานนบวนจะยงไดรบความนยมเพมขนเมอสภาพสงคมมความเจรญและมความเปนเมองมากขนซงสงทตามมาคอคาใชจายของครอบครว

4.3.2 ลกษณะของการบรการแมวาการบรการทดควรเปนบรการทเกดขนจากการปฏบตของบคคลแตดวยความกาวหนาของเทคโนโลยท�าใหบรการหลายอยางถกแทนทดวยการใชระบบอตโนมตทไมตองใชคนเปนผใหบรการท�าใหการจางแรงงานคนลดนอยลงเชนการใชระบบอตโนมตในงานธนาคารบางประเภท การช�าระคาบรการตางๆ ผานทางระบบคอมพวเตอร การใชระบบเกบเงนคาทางดวน โดยระบบอตโนมตเปนตนอยางไรกตามในธรกจบางประเภทเชนธรกจโรงแรมธรกจรานอาหารการใหบรการโดยพนกงานยงเปนเรองจ�าเปน

4.3.3 ลกษณะการคาขายปจจบนลกษณะการคาขายไดเปลยนวธการคาขายไปมากโดยเกดธรกจทผซอกบผขายอาจไมจ�าเปนตองพบกนหรอผซออาจไมไดเหนตวสนคาขณะซอแตทง2ฝายใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนชองทางในการซอขายสนคาซงในสวนของผขายกไมจ�าเปนตองมเงนลงทนมากในการหาท�าเลทตงรานคาหรอจางพนกงานขาย สวนผซอกไมตองเสยเวลาเดนทางไปยงรานคาแตสามารถเลอกสนคาไดจากทบานหรอทท�างานและมการสงสนคาทางไปรษณย ท�าใหมผใช ชองทางการขายแบบนมากขนเพราะเปนการประหยดตนทนและท�าใหราคาสนคาไมสงมากนก ซงวยรนและวยท�างานเลอกประกอบอาชพดานการขายสนคาออนไลนกนมากขนจงเกดเปนอาชพอสระทเปนทนยมในปจจบน

จงเหนไดวาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนจะเปนอยางไรนนมปจจยหลายประการทเกยวของปจจยตางๆเหลานเปนปจจยทเปลยนแปลงไปตามสถานการณของสงคมตามความกาวหนาของโลกยค

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


โลกาภวตนและตามความตองการของมนษยซงสมาชกในครอบครวและคนในชมชนตองเขาใจสถานการณตางๆทเกดขนเพอจะไดสามารถปรบตวและด�าเนนชวตไดอยางเทาทนเหตการณ


ปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชนไดแกอะไร


ปจจยทมผลกระทบตอเศรษฐกจของครอบครวและชมชน ไดแก เศรษฐกจและการเมองของประเทศ นโยบายของรฐ การเปลยนแปลงดานโครงสรางของประชากร และการเปลยนแปลงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 6.2

ปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนและผลกระทบทเกยวของ


หวเรอง6.2.1ปญหาเศรษฐกจของครอบครวและผลกระทบตอชวตครอบครว6.2.2ปญหาเศรษฐกจของชมชนและผลกระทบตอชวตชมชน

แนวคด1. ปญหาเศรษฐกจของครอบครว ซงไดแก ความยากจน การมหนสน และการวางงาน

เปนปญหาทเกยวของกบรายรบ-รายจายทท�าใหครอบครวมความเดอดรอนปญหา ดงกลาวมผลกระทบตอชวตครอบครวคอการไมสามารถพงพาตนเองไดทางเศรษฐกจปญหาสมพนธภาพในครอบครว สขภาพกายและสขภาพจตเสอมโทรม ความ ไมปลอดภยในชวตและทรพยสนและการขาดโอกาสทางสงคมและเศรษฐกจ

2. ปญหาเศรษฐกจของชมชน ซงไดแก ปญหาความไมสมดลของภาคเศรษฐกจ ปญหาความยากจนและปญหาความเหลอมล�าทางเศรษฐกจ เปนปญหาทเปนผลมาจากการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศปญหาเหลานมผลกระทบตอชวตของคนในชมชนคอการอพยพยายถนการท�าลายทรพยากรธรรมชาตการไมไดรบความเปนธรรมทางสงคมการเปลยนแปลงของวถชวตของคนในชมชนและการเปลยนผถอครองทดน

วตถประสงคเมอศกษาตอนท6.2จบแลวนกศกษาสามารถ1.อธบายปญหาเศรษฐกจของครอบครวและผลกระทบตอชวตครอบครวได2.อธบายปญหาเศรษฐกจของชมชนและผลกระทบตอชวตชมชนได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ปญหาเศรษฐกจของครอบครวและผลกระทบตอชวตครอบครว

ปญหาเศรษฐกจเปนปญหาส�าคญของครอบครวเนองจากเปนสาเหตของปญหาอนๆทตามมาในครอบครวเชนท�าใหเกดความเครยดเกดความขดแยงทะเลาะววาทปญหาเหลานมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการอบรมเลยงดบตรปญหาเศรษฐกจของครอบครวมหลายประการและสงผลกระทบตอชวตครอบครวดงน

1. ปญหาเศรษฐกจของครอบครวปญหาเศรษฐกจของครอบครวเปนปญหาทเกยวกบรายไดและรายจายของครอบครว โดย

ครอบครวมรายจายมากกวารายไดปญหาเศรษฐกจของครอบครวไดแกความยากจนการมหนสนและการวางงานดงน

1.1 ความยากจน ความยากจนเปนปญหาของครอบครวไทยและสงคมไทยมานานความยากจนท�าใหครอบครวจ�านวนมากประสบความเดอดรอนเนองจากมผลกระทบตอรายไดส�าหรบการใชจายในครอบครว

ความยากจน หมายถง ความยากจนในเชงเศรษฐกจ ซงพจารณาทระดบรายไดหรอฐานะทางเศรษฐกจของบคคลวามรายไดไมเพยงพอกบการด�ารงชพตามมาตรฐานขนต�าหรอมรายไดต�ากวามาตรฐานคณภาพชวตขนต�าทยอมรบไดในแตละสงคม ในปจจบนความยากจนครอบคลมถงมตอนๆ ทไมใชเรองเงนอกดวยกลาวคอความยากจนครอบคลมถงการขาดแคลนทอยอาศยการขาดโอกาสในการเขาถงบรการสาธารณสข การขาดโอกาสดานการศกษา การไมมงานท�า การไรซงอ�านาจ ตลอดจนการตกอยใน ความเสยงและความหวาดกลว ความยากจนมกถกวดจากระดบรายไดหรอระดบการบรโภคของบคคล โดยถอวาบคคลใดบคคลหนงเปนคนจนเมอระดบรายไดหรอระดบการบรโภคของบคคลนนๆต�ากวาระดบรายไดหรอระดบการบรโภคขนต�าทจะสามารถบรโภคสนคาและบรการจ�าเปนพนฐานได โดยเรยกระดบรายไดหรอระดบการบรโภคขนต�าดงกลาววา“เสนความยากจน”เสนความยากจนนจะแสดงระดบรายไดหรอรายจายขนต�าซงเพยงพอตอการซอหาสนคาและบรการขนพนฐานทจ�าเปนตอการด�ารงชพของประชาชนดงนนคนจนจงหมายถงคนทมระดบรายไดหรอระดบรายจายเพอการบรโภคต�ากวาเสนความยากจนนนเอง (ศภเจตน จนทรสาสน, ม.ป.ป.) เสนความยากจนนยงเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาและพนท

1.2 การมหนสนหนสนของบคคลหรอครอบครวคอภาระผกพนทตองชดใชใหในอนาคตอนเปนผลจากการกยมหรอใชบรการเพอตอบสนองความตองการในแบบตางๆ เชน ซอสนคาโดยใชบตรเครดตเงนกผอนช�าระกซอบานและทดนเปนตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


จากนโยบายการกระตนเศรษฐกจของภาครฐและเอกชนทงในเรองการเปดการคาเสรการปลอยสนเชอใหแกครวเรอน และการเพมโอกาสในการเขาถงแหลงเงนทน สงผลใหครอบครวประสบกบปญหาการเปนหนโดยพบวาครอบครวในเขตพนทภาคกลางมหนสนเนองจากน�าไปซอ/เชาซอบานและทดนสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตหนสนสวนใหญคอคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคและภาคเหนอหนสนเกดจากน�าไปใชเพอการเกษตรและท�าธรกจทกอใหเกดรายไดในครวเรอน(ส�านกงานสถตแหงชาต,ม.ป.ป.)การเปนหนนนเกดขนเนองจากครอบครวมรายไดหรอเงนออมไมเพยงพอกบรายจายโดยรายจายทเกดขนเปนรายจายจ�าเปนและรายจายไมจ�าเปน ซงเกดจากการไดรบการกระตนจากกระแสวตถนยมท�าใหเกดความตองการบรโภคสนคาและบรการเกนกวาเงนทมอยครอบครวจงตองกยมเงนจากแหลงตางๆทงในระบบสถาบนการเงนทถกตองตามกฎหมายและแหลงเงนกนอกระบบ

ส�าหรบสาเหตของการมหนสนและประเภทของหนสนมดงน(พสษฐโชตวฒนะกล,ม.ป.ป.)1.2.1 สาเหตการมหนสนของครอบครวไดแก

1) รปแบบการด�าเนนชวตเชนฟมเฟอยสรยสรายไมเกบออมไมล�าดบความส�าคญของการใชจายไมยอมจายหนขาดการส�ารวจตวเองโดยการจดท�าบญชรายรบ-รายจายเปนตน

2) ขาดความรทางการเงนเชนไมวางแผนการเงนขาดความเขาใจเกยวกบสญญาและเงอนไขการกละเลย“สทธและหนาท”ในฐานะทเปนผใชบรการทางการเงนเปนตน

3) เหตไมคาดฝนโดยเกดเหตการณไมคาดฝนแตไมมเงนออมเผอเหตการณฉกเฉนเชนบาดเจบตองรกษาตวตกงานน�าทวมเจบปวยเปนตน

4) หวงรวยทางลดเชนชอบเลนการพนนตกเปนเหยอภยทางการเงนเปนตน1.2.2 ประเภทของหนสน การมหนสนบางครงเปนความจ�าเปนของครอบครว หากเปน

หนสนดกสามารถสรางรายไดใหกบครอบครวได ตรงกนขาม หากเปนหนสนไมดเพราะเปนหนสนทไมสรางรายไดจะยงกอความเดอดรอนใหกบครอบครว

1) หนสนด ไดแก หนสนเพอสรางอนาคต เชน กเงนเพอการศกษา เปนหนสนทเพมโอกาสกาวหนาในการท�างานและชวยใหมรายไดเพมขนในอนาคตและหนสนเพอความมนคงระยะยาวเชนกเงนเพอซอทอยอาศย เพราะไมตองเสยคาเชา เมอผอนหมดกจะกลายเปนทรพยสนทสามารถขายตอหรอใหเชาเพอสรางรายได

2) หนสนไมดไดแกหนสนทเกดจากการกเงนเพอการบรโภคหรอสรางความสะดวกสบายทไมมเหตผลอนสมควร เชน การเปลยนโทรศพทมอถอหรอเปลยนของใชบอยๆ การแตงรถยนต/มอเตอรไซคการใชของแบรนดเนม/ตามแฟชนการเลนการพนนเปนตน

1.3 การวางงาน เปนภาวการณทบคคลในวยแรงงานทพรอมจะท�างานแตไมสามารถหางานท�าไดเจบปวยรองานใหมหรอหางานทเหมาะสมไมไดบคคลในวยแรงงานจะพจารณาผทมอาย 15ปขนไปสวนแรงงานทไมไดอยในวยแรงงานไดแกนกเรยนนกศกษานกบวชผทเกษยณอายผเจบปวยพการทางรางกายและสตปญญา และผท�างานอยในครวเรอน การวางงานแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ(รตนาสายคณตและชลลดาจามรกล,2550)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1.3.1 การวางงานโดยเปดเผยหมายถงบคคลทไมไดท�างานในชวงเวลาทส�ารวจการท�างานซงอาจวางงานชวคราวหรอเปนเวลานานกไดการวางงานโดยเปดเผยแบงตามลกษณะตางๆไดแก

1) การวางงานชวคราวเชนรอบรรจงานอยระหวางเจบปวยเปนตน2) การวางงานตามฤดกาลเชนอาชพเพาะปลกอาชพกอสรางเปนตน3) การวางงานเนองจากการเปลยนแปลงโครงสรางของระบบเศรษฐกจ เชน การ

เปลยนแปลงกรรมวธการผลตหรอรสนยมของผบรโภคการเปลยนแปลงขนาดของประชากรเปนตน4) การวางงานเนองจากความกาวหนาทางเทคโนโลยเชนการน�าเครองจกรเครอง

ทนแรงมาใชแทนคนเปนตน5) การวางงานเนองจากวฏจกรเศรษฐกจเชนระยะเศรษฐกจรงเรองระยะเศรษฐกจ

หดตวระยะเศรษฐกจตกต�าและระยะเศรษฐกจฟนตวเปนตน1.3.2 การวางงานแอบแฝง หมายถงบคคลทยงมงานท�าแตเปนการท�างานทต�ากวาระดบ

ความรความสามารถหรอมชวโมงการท�างานนอยเกนไปเชนการท�านาซงใชแรงงานคนมากแตเมอจ�านวนคนลดลงยงคงมผลผลตเทาเดมแสดงวาในการท�านามการวางงานแอบแฝงเกดขนการวางงานแอบแฝงมกจะเกดขนกบงานทมลกษณะชวยกนท�างานโดยไมมการจายคาแรงแตใชวธการแบงปนผลผลตกน

ดงนน เมอมการวางงานเกดขนในครอบครว ไมวาจะเปนการวางงานในลกษณะใดขางตนท�าใหครอบครวขาดรายได และถาการวางงานเกดขนยาวนานกจะยงท�าใหครอบครวประสบกบความเดอดรอนทางการเงนมากยงขน

2. ผลกระทบตอชวตครอบครวเมอครอบครวประสบกบปญหาเศรษฐกจยอมสงผลกระทบตอชวตครอบครว ท�าใหครอบครวไม

สามารถด�าเนนชวตไดอยางราบรนเพราะขาดปจจยส�าคญคอเงนทจะชวยใหตอบสนองตอความตองการของสมาชกในครอบครวผลกระทบดงกลาวมดงน

2.1 การไมสามารถพงพาตนเองไดทางเศรษฐกจ การทครอบครวมปญหาเศรษฐกจ คอ ม รายไดไมเพยงพอส�าหรบรายจายทจ�าเปนตอการด�ารงชวต ถอเปนปญหาส�าคญของครอบครวเพราะในชวตประจ�าวนของสมาชกในครอบครวแตละคนมการใชจายเงนมากบางนอยบางขนอยกบสถานการณ และความจ�าเปนเมอไมมเงนกเกดความเดอดรอนและตองไปกเงนจากแหลงตางๆเชนญาตเพอนหรอแหลงเงนกนอกระบบซงผใหบรการเงนกนอกระบบมกเปนผใหกทไมอยในระบบสถาบนการเงนสวนมากคดดอกเบยในอตราทสงกวาสถาบนการเงนก�าหนดโดยการบอกตวเลขดอกเบยหรอเงนคนนอยๆเพอดงดดผกแตคดดอกเบยเปนรายวนหรอรายเดอนนอกจากนผใหกบางรายยงบงคบใหลกหนเซนสญญาเงนกทไมไดกรอกขอความหรอระบจ�านวนเงนกเกนจรง และมวธการทวงหนทโหดรายหรอผดกฎหมาย เชน ขกรรโชกประจานหรอท�ารายรางกายและเมอไมสามารถคนเงนตนทกมาพรอมดอกเบยไดผกบางรายตองหลบหนหนหรอท�ารายตนเองถงชวตเพอหวงใหหนสญ ท�าใหเกดปญหากบสมาชกคนอนๆ ในครอบครวตามมา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2.2 ปญหาสมพนธภาพในครอบครวสมพนธภาพในครอบครวหมายถงความผกพนซงกนและกนระหวางสมาชกในครอบครว มความรกและเอออาทรตอกน พดคยปรกษาหารอกน ใชเวลาวางรวมกนบรรยากาศทดแบบนมกเกดขนในครอบครวทสงบสขไมมปญหาระหวางกนแตเมอใดทเกดความขดแยงโดยเฉพาะมปญหาดานเศรษฐกจเชนการมแบบแผนการใชจายเงนของแตละฝายทไมเปนแนวทางเดยวกนหรอการตองใชจายในเรองทจ�าเปนของครอบครว เชน คาเรยนของลก คาสาธารณปโภค คาเชาบาน/ คาผอนบานท�าใหสมาชกในครอบครวเกดความเครยดมการทะเลาะววาทสมพนธภาพในครอบครวเรมมปญหา ครอบครวตองพยายามปรบแนวทางการใชชวตเพอใหสอดคลองกบสถานการณการเงนทเปลยนแปลงไป

2.3 การเสอมโทรมของสขภาพกายและสขภาพจตปกตเมอเกดปญหาทวๆไปในครอบครวมกท�าใหสมาชกในครอบครวเกดความเครยด และเมอเปนปญหาเศรษฐกจความเครยดยงเพมมากขน ซงแตละบคคลมวธแกไขปญหาแตกตางกนและหากไมสามารถแกไขปญหานนๆไดเปนเวลานานท�าใหเกดปญหาสขภาพจตเสอมโทรมและเกดปญหาสขภาพกายตามมาเชนเปนโรคเครยดโรคซมเศราโรคความดนโลหตสง สวนผทแกปญหาไมไดและวตกกงวลสงอาจหาทางจบชวตตวเองหรอชวตตวเองและคสมรสดงทปรากฏเปนขาวในหนงสอพมพรายวนอยเปนระยะเชนคนไมมเงนไปใชหนกระโดดสะพานหวงฆาตวตายพอแมกนยาฆาแมลงหนหนหรอแมผกคอตายเพราะเครยดหนนอกระบบเปนตนปญหาตางๆเหลานแมจะไมสามารถแกไขไดอยางรวดเรวแตกไมใชไมมวธการแกไข ครอบครวทประสบปญหาจงควรหาคนปรกษา ไมคดเองคนเดยว ไมอยตามล�าพง รวมทงอาจตองพดคยกบเจาหนหรอหาผรกฎหมายชวยให ค�าแนะน�า

2.4 ความไมปลอดภยในชวตและทรพยสนสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจเชนการวางงานความยากจนเศรษฐกจไมดเปนสาเหตหนงทท�าใหเกดปญหาอาชญากรรมเชนการลกทรพยปลนทรพยหรอฆาผอนเพอประสงคตอทรพย เนองจากคนทวางงานหรอมความกดดนทางการเงนมกมความเครยดและตองการแกไขปญหาการเงนของตนเอง เมอหาทางออกทสจรตไมไดจงกระท�าความผดขน แตการกระท�า ความผดนอาจไมไดมสาเหตมาจากปญหาเศรษฐกจแตเพยงอยางเดยวยงมสาเหตมาจากปญหาสงคมอนๆดวยเชนตดยาเสพตดตดการพนนความไมปลอดภยตอชวตและทรพยสนนท�าใหครอบครวตองด�าเนนชวตดวยความระมดระวง ตองรจกวธการปองกนตนเองและทรพยสนใหปลอดภย เชน การตดเหลกดดท ประตหนาตางการตดกลองวงจรปดภายในบรเวณบานการเกบทรพยสนมคาในตนรภยการไมเดนทาง ในยามวกาลหรอในทเปลยวการฝากบานไวกบต�ารวจในชวงเทศกาลเปนตน

2.5 การขาดโอกาสทางสงคมและเศรษฐกจครอบครวยากจนมกเสยเปรยบกวาครอบครวทมเงนเพราะสมาชกในครอบครวจะขาดโอกาสตางๆทงโอกาสทางสงคมและโอกาสทางเศรษฐกจการขาดโอกาสทางสงคม เชน ขาดการศกษา ขาดการเขาถงบรการสาธารณสข ขาดการไดรบสวสดการตางๆ ท�าให ไมสามารถด�าเนนชวตไดอยางมคณภาพชวตองคการยเนสโก(UNESCO,1978อางถงในศรนนทกตตสขสถต, เฉลมพลแจมจนทร, กาญจนาตงชลทพย, และจรมพร โหล�ายอง, 2556,น. 19) ไดใหความหมายของคณภาพชวตไววาคอความรสกของการอยอยางพอใจมความสขความพอใจตอองคประกอบตางๆ ทมสวนส�าคญตอบคคลนนๆ ไดแก อาหาร สขภาพอนามย โภชนาการ การศกษา สงแวดลอม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


รายไดทอยอาศยและทรพยากรขณะทองคการอนามยโลก(WHO)(TheWHOQOLGroup,1995อางถงในศรนนทกตตสขสถต,เฉลมพลแจมจนทร,กาญจนาตงชลทพย,และจรมพรโหล�ายอง,2556,น. 20) กลาววา คณภาพชวตของแตละบคคลขนอยกบบรบททางสงคม วฒนธรรม และคานยมในเวลานนๆและมความสมพนธกบจดมงหมายความคาดหวงและมาตรฐานทแตละคนก�าหนดขนซงประกอบดวย4มตดงน (1)มตดานสขภาพกาย(physical)(2)มตดานสขภาพจต(psychological)(3)มตดานความสมพนธทางสงคม(socialrelationships)และ(4)มตดานสภาพแวดลอม(environmental)สวนการขาดโอกาสทางเศรษฐกจเชนขาดการเขาถงแหลงเงนทนขาดหลกทรพยค�าประกนขาดโอกาสในการเขาถงสนเชอ ซงการขาดโอกาสดงกลาวท�าใหครอบครวมทรพยากรทดอยคณภาพ เชน ทดน แหลงน�ารวมทงทรพยากรมนษยเพราะไมมเงนลงทนในการปรบปรงสภาพแวดลอมเพอการท�ามาหากนและทรพยากรมนษยกไมไดรบการพฒนาเพราะตองท�างานไมไดเรยนหนงสอเมอทรพยากรดอยคณภาพ กจะสงผลใหประสทธภาพในการผลตต�าและมรายไดต�า และเมอมรายไดต�ากท�าใหขาดสารอาหารทเปนประโยชนมผลท�าใหสขภาพไมดตามมา

ปญหาเศรษฐกจของครอบครวจงสงผลกระทบตอชวตครอบครว ทงในดานความเปนอย ความปลอดภยและความสมพนธในครอบครวครอบครวทมปญหาเศรษฐกจจงมกขาดความสขและขาดคณภาพชวต


ปญหาเศรษฐกจของครอบครวมอะไรบางและมผลกระทบตอชวตครอบครวในเรองใด


ปญหาเศรษฐกจของครอบครวไดแกความยากจนการมหนสนและการวางงานปญหาดงกลาวมผลกระทบตอชวตครอบครวในเรองตางๆ คอ การไมสามารถพงพาตนเองไดทางเศรษฐกจ ปญหาสมพนธภาพในครอบครว การเสอมโทรมของสขภาพกายและสขภาพจต ความไมปลอดภยในชวตและทรพยสนและการขาดโอกาสทางสงคมและเศรษฐกจ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ปญหาเศรษฐกจของชมชนและผลกระทบตอชวตชมชน

ในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศนอกจากปญหาเศรษฐกจของบคคลและครอบครวแลว ปญหาเศรษฐกจของชมชนยงเปนอกปญหาหนงทสงผลกระทบตอชวตชมชนและตอภาพรวมของเศรษฐกจประเทศดงน

1. ปญหาเศรษฐกจของชมชนปญหาเศรษฐกจของชมชนเปนปญหาเกยวกบการผลต การบรโภค การจ�าหนายจายแจกสนคา

และบรการทเกดขนในทองถนหรอชมชนท�าใหชวตความเปนอยของคนในชมชนเดอดรอนปญหาเศรษฐกจของชมชนมดงน

1.1 ปญหาความไมสมดลของภาคเศรษฐกจ ประเทศไทยเปนประเทศทประชากรสวนใหญประกอบอาชพดานเกษตรกรรมเปนหลกและเปนอาชพทมผลผลตสรางรายไดอนดบตนๆ ใหแกประเทศคนในชมชนสวนใหญจงมอาชพเปนเกษตรกรโดยเฉพาะเกษตรกรทปลกขาวหรอชาวนาซงในอดตไดใหความส�าคญวาชาวนาเปนกระดกสนหลงของชาต แตในปจจบนเนองจากความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยท�าใหมการน�าเครองมอเครองจกรมาใชในการเกษตรมากขน การท�านาปลกขาวจงไมใช วธการแบบเดมๆทอาศยแรงงานคนเปนหลกหรอในภาคการเกษตรอนๆกมจ�านวนผประกอบอาชพลดลงประกอบกบมงานในภาคอตสาหกรรมเกดขนมากมายท�าใหคนในชมชนเปลยนไปท�างานในโรงงานมากขนเพราะมรายไดแนนอนกวาและงานไมหนกมากเทากบการท�าเกษตรกรรม รวมทงภาครฐใหการสงเสรมภาคอตสาหกรรม เชน พระราชบญญตสงเสรมการลงทนเพอกจการอตสาหกรรม พ.ศ. 2503 ใหสทธประโยชนแกผประกอบการภาคอตหสาหกรรม เปนตน ท�าใหงานในภาคการเกษตรไมไดรบการสงเสรมเทาทควรจงเกดปญหาความไมสมดลของภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรม

1.2 ปญหาความยากจน ความยากจนไมไดเปนปญหาเศรษฐกจส�าหรบครอบครวเทานนแตยงเปนปญหาของชมชนและของประเทศ โดยเฉพาะเกษตรกร ซงเปนกลมอาชพหลก เพราะเกษตรกร สวนใหญยงขาดความรและการบรหารจดการ มปญหาเรองทนและโครงสรางพนฐาน โดยเฉพาะทท�ากนการพฒนาดนและน�า ท�าใหการพฒนาชวตความเปนอยของเกษตรกรไทยยงลาชา โดยพบวาเกษตรกร ในปจจบนสวนมากมกยากจนและมหนสนเนองมาจากราคาผลผลตตกต�ามปญหาพอคาคนกลางกดราคาพชผลมตนทนการผลตสงเชนราคาน�ามนและปยมราคาแพงเกษตรกรบางคนไมมทดนเปนของตนเองตองเชาทดนของผอน รวมทงยงประสบปญหาจากภยธรรมชาต ทงภยแลงและน�าทวม ปญหาตางๆ ทเกษตรกรประสบนท�าใหโอกาสในการพฒนาอาชพและพฒนาตนเองเปนไปดวยความยากล�าบาก

จากรายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล�าในประเทศไทย ของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) พบวา ความยากจนโดยรวมใน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ประเทศไทยลดลงตามเปาหมายของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท11โดยสดสวนคนจนลดลงจากรอยละ13.2ของประชากรทงประเทศในป2554เหลอรอยละ12.6ในป2555และรอยละ10.9ในป2556(จ�านวนคนจนประมาณ7.3ลานคน)ซงความยากจนทลดลงในป2556สวนหนงเปนผลมาจากการสรางโอกาสทางการศกษา โดยเฉพาะแกเดกฐานะยากจน รวมทงมาตรการลดคาครองชพและ เพมรายไดใหกบประชาชน อนน�าไปสการพฒนาศกยภาพในการประกอบอาชพสรางรายไดและยกระดบคณภาพชวตของประชาชนเชนโครงการกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา(กยศ.)มาตรการลดคาใชจายดานการเดนทาง(จดรถเมลและรถไฟฟร)การจดสวสดการเบยยงชพผสงอายและเบยยงชพผพการการปรบอตราคาจางขนต�าเปน300บาทตอวน(ตงแตเดอนเมษายนป2555)ท�าใหแรงงานไรฝมอมรายไดเพมขนสงผลตอก�าลงซอทงดานอาหารและสงจ�าเปนส�าหรบด�ารงชวตเพมขน

ส�าหรบพนททมความยากจนหนาแนนอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอสวนหนงเกดจากทง2ภมภาคดงกลาวประชากรสวนใหญมระดบการศกษาต�าประกอบกบโครงสรางเศรษฐกจหลกยงคงเปนภาคการเกษตรและแรงงานเกนกวารอยละ73.0ของแรงงานทงหมดในภาคเปนแรงงานนอกระบบนอกจากน รายไดประจ�าของครวเรอนเฉลยตอคนตอเดอนต�ากวารายไดประจ�าในภมภาคอนๆ ทมสาขาอาชพหลกเดยวกน

1.3 ปญหาความเหลอมล�าทางเศรษฐกจ ความเหลอมล�า หมายถง ความแตกตาง ความไม เทาเทยมกนของการกระจายทรพยากรและฐานะความเปนอยของประชากรในประเทศหรอสถานการณทบคคลหนงไดรบบางอยางทคนอนไมไดรบ โดยไมไดครอบคลมเฉพาะความแตกตางดานรายไดหรอ ความมงคงแตยงรวมถงความไมเทาเทยมกนของโอกาสการเขาถงทรพยากรและบรการทางสงคมความแตกตางของสถานภาพทางสงคมความยตธรรมและอ�านาจทางการเมองความเหลอมล�ามกจะเปนผลจากความไมเปนธรรมซงหมายถงความไมเสมอภาคความไมยตธรรมทเกดขนทงในระดบจลภาคและมหภาคการละเมด การละเลยการกระท�าทไมสมควรหรอผดกฎหมาย ท�าใหประชาชนทมสทธเทาเทยมกนม ความสามารถในการเขาถงสทธ(accessibility)ทไมเทากนหรอไดรบการปฏบตทไมเทากน(ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2558,น.2-1–2-2)ความเหลอมล�าในสงคมไทยม4ดานทส�าคญไดแกความเหลอมล�าในการกระจายความมงคงความเหลอมล�าของโอกาสการเขาถงบรการพนฐานของภาครฐความเหลอมล�าและความไมเปนธรรมดานกระบวนการยตธรรมและความเหลอมล�าหรอความไมเสมอภาคทางเพศ

ความเหลอมล�าในการกระจายความมงคงถอปนความเหลอมล�าทางเศรษฐกจ ประกอบดวย (1)ความเหลอมล�าดานรายไดหรอการกระจายรายได(2)ความเหลอมล�าดานสนทรพยทางการเงนและ(3)ความเหลอมล�าดานการถอครองทดนดงน

1.3.1 ความเหลอมล�าดานรายไดหรอการกระจายรายได หมายถงการทรายไดไปกระจกอยทประชาชนเพยงบางกลมหรอประชาชนกลมใดกลมหนงเทานน ซงสวนใหญแลวมกปนกลมผทม รายไดสง(สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย,2546อางถงในศภเจตนจนทรสาสน,ม.ป.ป.)ความเหลอมล�าทางรายไดถอเปนปจจยส�าคญทจะท�าใหปญหาความยากจนทวความรนแรงขนไดโดยเฉพาะกบกลมทมรายไดต�าแมวาบางคนจะไมถอวาเปนคนยากจนกตามเนองจากเปนปจจยส�าคญทท�าใหเกดความเหลอมล�าระหวางชนชนในสงคมและท�าใหเกดปญหาสงคมตามมา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1.3.2 ความเหลอมล�าดานสนทรพยทางการเงนคอสนทรพยทางการเงนกระจกตวอยในคนกลมเลกๆ โดยสะทอนจากเงนออมในบญชเงนฝากออมทรพยและบญชเงนฝากประจ�าในธนาคารพาณชยทกระจกตวอยในกลมคนจ�านวนนอยคอบญชเงนฝากทมวงเงนเกน10ลานบาทขนไปมเพยงจ�านวน111,517บญชหรอคดเปนประมาณรอยละ0.1ของจ�านวนบญชทงหมดแตมวงเงนฝากสงถงรอยละ49.2 ของวงเงนฝากทงหมด ในขณะทบญชเงนฝากขนาดเลกวงเงนไมเกน 10 ลานบาท มจ�านวน 84 ลานบญชหรอคดเปนรอยละ99.9ของจ�านวนบญชทงหมดแตมวงเงนฝากเพยงรอยละ50.8ของวงเงนฝากทงหมด(ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2558,น.2-4)

1.3.3 ความเหลอมล�าดานการถอครองทดน ทดนถอเปนทรพยสนอยางหนงทแตละคนมไวในครอบครองโดยเฉพาะคนทก�าลงซอเพยงพอจะซอทดนไวเปนทรพยสนซงรวมถงการซอทดนไวเพอการเกงก�าไรดงนนการมทดนไวในครอบครองจงนบเปนการสงสมความมงคงอยางหนงโดยผทถอครองทดนจ�านวนมากในประเทศคอกลมผมฐานะทางเศรษฐกจดทเปนเจาของทดนทงในชอของตนเองบคคลในครอบครว และในนามของบรษท และอกสวนหนง คอ กลมนกการเมอง สวนเกษตรกรมกมโอกาส ถอครองทดนนอยเนองจากมฐานะยากจน

2. ผลกระทบตอชวตชมชนจากปญหาเศรษฐกจของชมชนดงกลาวท�าใหคนในชมชนหรอสงคมไดรบผลกระทบดงน2.1 การอพยพยายถน การอพยพยายถนของคนในชนบทเขาสเมองมหลายสาเหต ทงยายออก

จากถนเดมเพราะมปจจยดงดดเชนถนใหมเปนแหลงทมงานอาชพหลากหลายทงภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรมมรายไดดมความเจรญทางวตถหรอมปจจยผลกดนจากถนเดมเชนความยากจนในชมชนผลผลตราคาตกต�าท�าใหขาดรายไดหรอภยธรรมชาตซงไมวาจะมสาเหตมาจากปจจยใดกตามยอมสงผล กระทบตอคนในชมชนตนทางและชมชนปลายทางทงสน เนองจากผทอพยพยายถนสวนใหญมกเปนผทอยในวยแรงงานจงท�าใหในชมชนเดมคงเหลอผสงอายและเดก ท�าใหเกดปญหาตามมาในชมชนเดม เชน ผสงอายถกทอดทงผสงอายตองรบภาระในการเลยงหลานเดกขาดความอบอนจากพอแม เปนตนสวนในชมชนใหมกเกดปญหาเชนกนเชนปญหาชมชนแออดปญหาการจราจรปญหาอาชญากรรมเปนตน

2.2 การท�าลายทรพยากรธรรมชาต เนองจากประชากรสวนหนงของประเทศยดอาชพเกษตรกรรมมาแตเดมและการสรางผลผลตใหมจ�านวนมากๆตองอาศยทดนจ�านวนมากแตดวยความยากจนมทดนนอยหรอไมมทดนเปนของตนเองรวมทงการขาดความรความเขาใจในคณคาของทรพยากรธรรมชาตและการเหนแกประโยชนสวนตนจงท�าใหเกดการบกรกพนทเขตปาสงวนเพราะคดวาเปนทวางเปลาไมมผใดใชประโยชน โดยไมไดคดวาตนเองท�าสงทไมถกตองและการท�าลายปาจะมผลตอตนน�าล�าธารหรอสภาพภมศาสตรของประเทศและในทสดผลเสยกจะกลบมาสตนเอง

2.3 การไมไดรบความเปนธรรมทางสงคมการทประชาชนมรายไดแตกตางกนมากระหวางคน ร�ารวยและคนยากจนท�าใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบกนหลายประการเชนการเขาถงแหลงทรพยากรการประกอบอาชพอ�านาจการตอรองในเรองตางๆคนมเงนมกเปนผไดเปรยบสวนคนยากจนมกเปนผทเสยเปรยบคนยากจนจงมกไมไดรบความเปนธรรมทางสงคมทงนภาครฐมสวนท�าใหเกดปญหาดงกลาวเนองจากภาครฐมกจดสรรทรพยากรโดยมงผลก�าไรเปนทตงแทนทจะค�านงถงการด�ารงชวตของคน จง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ท�าใหเกดการกดกนคนจ�านวนมากไมใหเขาถงทรพยากรทรฐน�าไปใชเพอหาผลประโยชนหรอไมเชนนนกปลอยใหทรพยากรเหลานนตกอยในมอของผทสามารถหาผลประโยชนได และคนทไมสามารถเขาถงทรพยากรไดมกเปนคนยากจน

2.4 การเปลยนแปลงของวถชวต การทชมชนมสภาพความเปนเมองมากขนจากการเจรญเตบโตทางธรกจและอตสาหกรรมตางๆทภาครฐใหการสงเสรมท�าใหคนในชมชนเกดการเปลยนแปลงในวถชวตเชน ชอบความสะดวกสบาย ความทนสมย ด�าเนนชวตตามกระแสบรโภคนยม ใชสงของเครองใชไฟฟาตางๆเพมขนซงบางครงเกนความจ�าเปนปกตมความตองการสนคาและบรการตางๆเพมขนท�าใหเกดภาระหนสนตามมาเพราะสงของทกอยางตองใชเงนเพอแลกเปลยน นอกจากน คนในชมชนยงละเลยภมปญญาชาวบานหรอวถชวตแบบเดมๆเชนการท�านาตองใชเครองมอเครองจกรเขามาชวยแทนแรงงานคนท�าใหวฒนธรรมการท�างานรวมกนในชมชนหายไปเชนการลงแขกด�านาการลงแขกเกยวขาวรวมทงการเลยงควายซงเปนสตวทใชเปนแรงงานในการท�านาหรอการใชปยเคมแทนวธการตามธรรมชาตเพราะคดวาจะท�าใหไดผลผลตมากขนจะไดมรายไดเพมแตไมไดนกถงผลระยะยาวทมตอตวเกษตรกรเองทดนและผบรโภคแมวาปจจบนเรมมผท�าการเกษตรโดยใชวธธรรมชาตเพมขนหลกเลยงการใชสารสงเคราะหตางๆแตกยงเปนจ�านวนนอยทเรยกวาเกษตรอนทรย

2.5 การเปลยนผถอครองทดน จากปญหาความยากจนและความเหลอมล�าทางเศรษฐกจเรองการถอครองทดนท�าใหเกษตรกรสวนหนงไมมทดนในการท�ากนตองเชาทดนของผอนปจจบนจากการขยายตวของอตสาหกรรมท�าใหผมทดนบางรายตองขายทดนใหกบนายทนและตนเองกลายเปนผเชาทดนท�ากนบางรายทดนกลายเปนของบรษทขนาดใหญทมเงนทนสงหรอแมกระทงบรษทตางชาตทเขามาหาซอทดนเพอสรางผลผลตไวส�าหรบพลเมองของตนเองโดยใชวธท�านตกรรมอ�าพรางคอใหคนไทยเปนตวแทนในการถอครองทดน สวนคนตางดาวเปนตวการหรอเจาของทแทจรง เพอหลกเลยงกฎหมาย เนองจากคนตางดาวมสทธถอครองทดนแตเปนจ�านวนจ�ากดตามลกษณะของการใชประโยชน ปญหานจงไมไดเปนปญหาเฉพาะคนในชมชนเทานนแตรวมไปถงปญหาของคนทงประเทศดวย

ปญหาเศรษฐกจของชมชนและผลกระทบทเกดขนท�าใหคนในชมชนมชวตทเปลยนแปลงไปจากในอดตทงการด�ารงชวตการท�างานความเจรญตางๆทเกดขนในภาคเศรษฐกจนไมไดมเฉพาะผลดตอชมชนเทานนหากยงมผลเสยตอคนในชมชนโดยรวม


ปญหาเศรษฐกจของชมชนมอะไรบางและมผลกระทบตอชวตชมชนในเรองใด


ปญหาเศรษฐกจของชมชน ไดแก ปญหาความไมสมดลของภาคเศรษฐกจ ปญหาความยากจนและปญหาความเหลอมล�าทางเศรษฐกจปญหาเหลานมผลกระทบตอชวตของคนในชมชนในเรองการอพยพยายถน การท�าลายทรพยากรธรรมชาต การไมไดรบความเปนธรรมทางสงคม การเปลยนแปลงของวถชวตและการเปลยนผถอครองทดน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 6.3

แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชน


หวเรอง6.3.1ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการน�าไปใชจดการเศรษฐกจของครอบครวและชมชน6.3.2 แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครว6.3.3 แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชน

แนวคด1.ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชแนะแนวทางการด�าเนนชวตของบคคลทกระดบ

โดยใหใชทางสายกลางในการด�าเนนชวต โดยเฉพาะเรองเศรษฐกจ ประกอบดวยคณลกษณะ3ประการคอความพอประมาณความมเหตผลและการมภมคมกนในตวทดโดยมเงอนไข2ประการคอความรและคณธรรมซงการใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจะเปนแนวทางในการจดการเศรษฐกจของครอบครวและชมชนได

2. แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวททกครอบครวสามารถจดการไดดวยตนเอง คอ การปรบพฤตกรรมการใชจายของครอบครว และการจดท�าบญชครวเรอนซงครอบครวควรน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวคดหลกในการด�าเนนการ

3. แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชนจ�าเปนตองไดรบความรวมมอจากคนใน ชมชนนนๆรวมทงไดรบการชวยเหลอและสนบสนนจากภาครฐเพราะเปนเรองของคนสวนรวมซงการชวยเหลอจากภาครฐจะเปนการใหความชวยเหลอดานเงนทนเพอการประกอบอาชพผานการด�าเนนการตางๆ ไดแก กลมออมทรพยเพอการผลต วสาหกจชมชนและกองทนตางๆ

วตถประสงคเมอศกษาตอนท6.3จบแลวนกศกษาสามารถ1. อธบายปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการน�าไปใชจดการเศรษฐกจของครอบครวและ

ชมชนได2.อธบายแนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวได3.อธบายแนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชนได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและการน�าไปใชจดการเศรษฐกจ

ของครอบครวและชมชน

การด�าเนนชวตในครอบครวและชมชนใหสามารถรอดพนจากปญหาเศรษฐกจและไมประสบกบภาวะวกฤตนนจ�าเปนทสมาชกในครอบครวและชมชนตองมหลกคดทดเพอเปนแนวทางในการปฏบตตนซงการเรยนรและท�าความเขาใจเรองเศรษฐกจพอเพยงจะเปนประโยชนตอการน�าไปใชกบครอบครวและชมชนเพอใหด�าเนนชวตไดอยางไมเดอดรอนและมความสข

1. ความเปนมาของเศรษฐกจพอเพยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมพระราชด�าร “เศรษฐกจพอเพยง” และไดพระราชทาน

เผยแพรเปนครงแรก เนองในพธพระราชทานปรญญาบตรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอวนท 18กรกฎาคม2517ความวา(ส�านกงานสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2550,น.15)

“การพฒนาประเทศจ�าเปนตองท�าตามล�าดบขน ตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใช

ของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอน โดยใชวธการและอปกรณทประหยดระมดระวง แตถกตอง

ตามหลกวชา เมอไดพนฐานมนคงพรอมพอควรและปฏบตไดแลว จงคอยสรางคอยเสรมความเจรญและ

ฐานะเศรษฐกจขนทสงขนโดยล�าดบตอไป หากมงแตจะทมสรางความเจรญ ยกเศรษฐกจขนใหรวดเรว

แตประการเดยว โดยไมใหแผนปฏบตการสมพนธกบสภาวะของประเทศและของประชาชนโดย

สอดคลองดวยกจะเกดความไมสมดลในเรองตางๆ ขน ซงอาจกลายเปนความยงยากลมเหลวไดในทสด”

อยางไรกตาม แนวคดนยงไมแพรหลายนก จนกระทงในป 2540 ประเทศไทยประสบปญหาวกฤตการณเศรษฐกจ (หรอวกฤตตมย�ากง) ทเกดจากความไมสมดลหลายดาน ความไมพอประมาณในการใชเงนกจากตางประเทศและการด�าเนนนโยบายทางเศรษฐกจทไมมเหตผลเปนผลใหประเทศไทยตองประกาศลอยตวคาเงนบาทในวนท 2 กรกฎาคม 2540 ซงกอใหเกดภาวะหนสนตางประเทศทเพมขนสงอยางรวดเรวธรกจและสถาบนการเงนลมละลายสงผลตอเสถยรภาพทางเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯจงไดทรงมพระราชด�ารสเกยวกบ“เศรษฐกจพอเพยง”ในวโรกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาป2540ความวา(ส�านกงานสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2550,น.16)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


“... การจะเปนเสอนนไมส�าคญ ส�าคญอยทเรามเศรษฐกจแบบพอมพอกน นนหมายความวา

อมชตวเองไดใหมพอเพยงกบตวเอง ความพอเพยงนไมไดหมายความวาทกครอบครวจะตองผลตอาหาร

ของตวเอง จะตองทอผาใสเอง อยางนนมนเกนไป แตวาในหมบานหรอในอ�าเภอจะตองมความพอเพยง

พอสมควร บางสงบางอยางทผลตไดมากกวาความตองการกขายได...ถาสามารถทจะเปลยนไป ท�าให

กลบเปน เศรษฐกจพอเพยง ไมตองทงหมด แมแคครงกไมตอง อาจจะเศษหนงสวนส กสามารถอยได

การแกไขกอาจจะตองใชเวลา ไมใชงายๆ ...แตถาท�าตงแตเดยวนกจะสามารถทจะแกไขได...”

ตอมาส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจงไดเชญผทรงคณวฒในสาขาตางๆเพอรวมกนประมวลและกลนกรองพระราชด�ารสเรองเศรษฐกจพอเพยงรวมทงพระราชด�ารสอนๆทเกยวของโดยไดรบพระราชทานพระบรมราชานญาตใหน�าไปเผยแพรเพอเปนแนวทางปฏบตของทกฝายและประชาชนโดยทวไปเมอวนท29พฤศจกายน2542

2. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (sufficiency economy)ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2548, น. 3-4, อางถงใน

ณรชชอรศรทอง,2556,น.74-75)อธบายวาเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชถงแนวทางการด�ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในระดบ การพฒนาและการบรหารประเทศใหด�าเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจ เพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตนซงความพอเพยงหมายถงความพอประมาณความมเหตผลรวมถงความจ�าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควร ไมมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายในชมชนทงนจะตองอาศยความรอบรความรอบคอบและความระมดระวงอยางยงในการน�าวชาการตางๆมาใชในการวางแผนและการด�าเนนการทกขนตอนในขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนใหมส�านกในคณธรรมความซอสตยสจรตและใหมความรอบรทเหมาะสมด�าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและอยางกวางขวาง ทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

3. องคประกอบของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมองคประกอบ5สวนประกอบดวย(1)กรอบแนวคด(2)คณลกษณะ

(3)ค�านยาม(4)เงอนไขและ(5)แนวทางปฏบตและผลทคาดวาจะไดรบหรอเปาหมายดงน3.1 กรอบแนวคดเปนปรชญาทชแนะแนวทางการด�ารงอยและปฏบตตนในทางทควรจะเปนโดย

มพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทยสามารถน�ามาประยกตใชไดตลอดเวลาและเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤต เพอความมนคง และความยงยนของการพฒนา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.2 คณลกษณะ สามารถน�ามาประยกตใชกบการปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ทงระดบครอบครว ระดบชมชน และระดบรฐ โดยเนนการปฏบตตนบนทางสายกลางและการพฒนาอยางเปน ขนตอน

3.3 ค�านยามความพอเพยงประกอบดวยคณลกษณะ3ประการซงมความหมายดงน3.3.1 ความพอประมาณ หมายถงการใชทรพยากรทมอยเปนทนเดมของตนเองหรอภายใน

ทองถนใหเกดประโยชนสงสดกอนทจะแสวงหาทรพยากรแหลงทนวตถดบหรอสงของบรการตางๆจากภายนอกจงจะเปนการใชทรพยากรอยางพอเหมาะพอควรกบสภาวะทางเศรษฐกจสงคมสงแวดลอมรวมทงวฒนธรรมในแตละทองถน ความพอประมาณเปนความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน

3.3.2 ความมเหตผลหมายถงการตดสนใจด�าเนนการเรองตางๆอยางมเหตผลบนพนฐานของความถกตองความเปนจรงตามหลกวชาการหลกกฎหมายหลกศลธรรมจรยธรรมและวฒนธรรมคานยมทดงาม โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนค�านงถงผลทคาดวาจะเกดขนอยางรอบคอบ

3.3.3 การมภมคมกนในตวทด หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบตอผลกระทบและการเปลยนแปลงในดานตางๆ ทจะเกดขน เพอใหสามารถปรบตวและรบมอไดอยางทนทวงท โดยค�านงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงในระยะใกลและไกล

ความพอประมาณ ความมเหตผล และการมภมคมกนในตวทด ถอเปนคณลกษณะทเกยวเนองกนไมสามารถแยกจากกนได

3.4 เงอนไข การตดสนใจและการกระท�าใดๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนมเงอนไข 2 ประการไดแก

3.4.1 ความร หมายถงความรอบรเกยวกบวชาการตางๆทเกยวของอยางรอบดานดวยความรอบคอบทจะน�าความรนนมาพจารณาใหเชอมโยงกน และความระมดระวงดวยการมสตในการวางแผนและในการปฏบต

3.4.2 คณธรรมหมายถงการเสรมสรางใหมพนฐานทางจตใจทดประกอบดวยดานจตใจคอการตระหนกในคณธรรมรผดชอบชวดซอสตยสจรต ใชสตปญญาอยางถกตองและเหมาะสมในการด�าเนนชวต และดานการกระท�าหรอแนวทางการด�าเนนชวต คอ มความขยนหมนเพยร อดทน ไมโลภไมตระหนรจกแบงปนและรบผดชอบในการอยรวมกบผอนในสงคม

3.5 แนวทางปฏบตและผลทคาดวาจะไดรบหรอเปาหมาย การน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใช มแนวทางปฏบตและผลทคาดวาจะไดรบ คอ การพฒนาทสมดลและยงยน พรอมรบการเปลยนแปลงในทกดานทงดานเศรษฐกจสงคมสงแวดลอมความรและเทคโนโลย

ดงนนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสามารถสรปไดวาจะตองประกอบดวย3หวงและ2 เงอนไขบนทางสายกลางโดย3หวงคอความพอประมาณความมเหตผลและการมภมคมกนในตวทดสวน2เงอนไขคอความรและคณธรรมดงภาพท6.1

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เศรษฐกจ/สงคม/สงแวดลอม/วฒนธรรมสมดล/พรอมรบตอการเปลยนแปลง

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทางสายกลาง

พอประมาณ

มเหตผล มภมคมกนในตวทด

ความรรอบรรอบคอบระมดระวง

คณธรรมซอสตยสจรตสตปญญาขยนอดทนแบงปน

น�าไปส

ภาพท 6.1 สรปหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

4. การน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชจดการเศรษฐกจของครอบครวและชมชน เนองจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมงเนนการปฏบตตนบนทางสายกลางโดยมความพอประมาณ

ความมเหตผล และการมภมคมกนในตวทด จงสามารถน�ามาใชจดการการด�าเนนชวตของครอบครวและชมชนในเรองตางๆได รวมทงเรองเศรษฐกจ เพอใหเกดประโยชนกบครอบครวและชมชนและเกดความสขในการด�ารงชวต

4.1 การน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชจดการเศรษฐกจของครอบครวปญหาสวนใหญของบคคลและครอบครวมกเปนเรองรายไดไมเพยงพอกบรายจายเนองจากรายไดไมเพมขนตามรายจายทสงขนตามคาครองชพและการเปนหนสนจากการกยมมาใชในการบรโภครวมทงการมพฤตกรรมการบรโภคตามกระแสวตถนยมมการใชจายเงนเกนตวดงนนการน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชจดการเศรษฐกจของครอบครวจงตองค�านงถงความพอประมาณความมเหตผล และการมภมคมกนในตวทด และมความรควบคคณธรรม โดยเรมตนจากการประกอบอาชพเพอใหมรายได การจดการการเงนเพอไมใหเปนหน การเสรมสรางความมนคงดวยการเกบออมและลงทนการจดการหนการจดการทรพยากรและการจดการความเสยงดงน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


4.1.1 การประกอบอาชพ การประกอบอาชพเปนแหลงทมาของรายไดสมาชกในครอบครวเมอเขาสวยท�างานจะตองมอาชพเพอมรายไดไวเลยงตวเอง หรอถามครอบครวกจะไดสามารถเลยงดครอบครวได การประกอบอาชพตองเรมจากเปนอาชพสจรตกอนแลวมความพอประมาณ คอ ประกอบอาชพทไมท�าใหชวตสวนตวดานอนๆไดรบผลกระทบเชนไมมเวลาดแลสขภาพของตนเองไมมเวลาใหครอบครว ไมเบยดเบยนตนเองและผอน มเหตผล เชน เปนอาชพทมนคง มรายไดเพยงพอทจะดแล ตวเองได มภมคมกนในตวทด เชน ไมทอถอยตออปสรรค สามารถปรบตวไดกบเพอนรวมงานหรอ การเปลยนแปลงทเกดขน ไมท�าตวตามกระแสตางๆ ในสงคม การประกอบอาชพตองมความรควบคกบคณธรรมคอใชความรความสามารถทสอดคลองกบบคลกภาพของตนและท�างานดวยความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรรบผดชอบตองานในหนาท

4.1.2 การจดการการเงน เปนการบรหารจดการเงนทไดจากการประกอบอาชพ โดยการวางแผนทางการเงนซงตองมการก�าหนดเปาหมายระยะสนระยะกลางและระยะยาวและมขอมลเพยงพอตอการวางแผนซงขอมลส�าคญประการหนงคอขอมลรายรบ-รายจายของบคคลหรอครอบครวหรอบญชครวเรอน ส�าหรบการจดสรรเงนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนควรด�าเนนการโดยแบงเงนออกเปน4สวนไดแก(1)ส�าหรบการใชจายในชวตประจ�าวน(2)ส�าหรบการเกบออมไวใชในอนาคตซงมแผนการใชจายชดเจน (3) ส�าหรบการเกบออมไวในภาวะฉกเฉน และ (4) ส�าหรบการเกบออมไวใชเมอเกษยณอาย ซงจะเปนการจดการการเงนของครอบครวอยางมระบบเพอใหสามารถด�าเนนชวตไดอยางมความสข

4.1.3 การเสรมสรางความมนคงทางการเงน เมอมรายไดทกคนควรมการออมและการลงทนเพอใหเงนทมอยเพมพนขน เพอใหเกดความมนคงทางการเงน การเลอกการลงทนประเภทตางๆนนตองอยบนเงอนไขส�าคญคอตองมความรในการเลอกการลงทนเพราะการลงทนทกอยางมความเสยงการลงทนทมความเสยงนอยกจะใหผลตอบแทนนอยการลงทนทใหผลตอบแทนสงกจะมความเสยงสงซงแตละครอบครวยอมรบความเสยงไดไมเทากนดงนนความรเกยวกบการลงทนประเภทตางๆจงเปนเรองจ�าเปนและสงส�าคญทสดในการลงทนคอการลงทนนนจะตองไมผดกฎหมายและศลธรรมอนด

4.1.4 การจดการหน การยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไมไดหมายความวาไมใหเปนหน เนองจากการเปนหนของบางครอบครวนนเกดจากความจ�าเปนจรงๆ เชนหนจากการกเงนเพอทอยอาศยยานพาหนะการศกษาหรอหนเพราะเกดภาวะฉกเฉนดงนนการเปนหนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงหมายความวาจะตองเปนหนแบบพอประมาณมเหตผลความจ�าเปนจรงมความสามารถช�าระคนตามเวลาทก�าหนดการตดสนใจกอหนจะตองไมท�าใหตนเองและครอบครวเดอดรอนไมกหนจากแหลงเงนกนอกระบบ แหลงกเงนทผดกฎหมาย และผกอหนตองตงใจวางแผนช�าระหนคนใหหมดและเขาสภาวะ ปลอดหนในทสด

4.1.5 การจดการทรพยากรเปนการด�าเนนการเกยวกบการจดการทรพยากรทมอยและหาทรพยากรอนเพมเตมการตดสนใจจดหาทรพยากรเพมเตมควรค�านงถงความพอประมาณความมเหตผลการมภมคมกนในตวทดเพราะการมทรพยากรเพมขนเชนรถยนตทอยอาศยทดนเครองจกรเครองยนตเพอท�าการเกษตรยอมตองใชเงนลงทนในการซอหาดแลบ�ารงรกษาและคาใชจายสนเปลองตางๆทจะตามมาจงตองพจารณาวาทรพยากรใดเปนเรองของความจ�าเปนหรอมความคมคาในการลงทนโดยเฉพาะ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ทดนทในประเทศไทยมอยจ�ากดแตมคนกลมหนงมทดนอยในครอบครองมากจนไมสามารถใชท�าประโยชนไดหมดขณะทคนอกกลมหนงกแทบจะไมมทดนส�าหรบอยอาศยหรอท�ามาหากน

4.1.6 การจดการความเสยงในการด�าเนนชวตของครอบครวควรตระหนกถงความเสยงทจะเกดขนส�าหรบความเสยงดานเศรษฐกจของบคคลและครอบครวทส�าคญไดแกความเสยงทจะเสยชวตทพพลภาพหรอเสมอนไรความสามารถความเสยงดานสขภาพและคาใชจายในการดแลสขภาพความเสยงในดานความสามารถในการหารายไดและความเสยงทเกดจากการลงทน(อจฉราชวะตระกลกจ,2555,น.12-15)ครอบครวจงตองเตรยมการส�าหรบรบมอกบความเสยงตางๆทอาจเกดขนซงจะเปนการสรางภมคมกนใหกบตนเองและครอบครวได

4.2 การน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชจดการเศรษฐกจของชมชน ชมชนในสงคมไทย สวนใหญไดรบอทธพลจากระบบทนนยมและกระแสบรโภคนยม รวมทงการพงพาการคากบตางประเทศท�าใหปญหาเศรษฐกจภายนอกประเทศสงผลกระทบถงเศรษฐกจภายในประเทศ ปญหาหนสนจงไมใชปญหาเฉพาะของครอบครวเทานนแตเปนปญหาของชมชนดวยดงนนเพอชวยใหชมชนสามารถด�ารงอยไดอยางมความสข คนในชมชนจงควรน�าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชจดการเศรษฐกจของชมชน คอใหมความพอประมาณความมเหตผลและการมภมคมกนในตวทดและมความรควบคคณธรรม

4.2.1 ความพอประมาณ การรวมตวกนของคนในชมชนเพอท�ากจกรรมรวมกนตองท�าดวยความพอประมาณคอไมท�าเกนความสามารถของคนในชมชนหรอมการลงทนทใชเงนจ�านวนมากเชนกลมแมบานรวมตวกนเพอท�าน�ายาลางจานแชมพสระผมกลมปลกพชเสรมรายไดหลงการเกบเกยวกลมท�าปยชวภาพโดยมวทยากรจากแหลงตางๆมาใหความรและฝกอบรม

4.2.2 ความมเหตผลการท�ากจกรรมรวมกนของคนในชมชนตองมเหตผลทเหมาะสมจงจะเกดความรวมมอกนเชนตองการชวยแกไขปญหาคนในชมชนวางงานหรอตองการเพมรายไดใหกบคนในชมชนหรอตองการใหคนในชมชนชวยเหลอซงกนและกน

4.2.3 การมภมคมกนในตวทด คนในชมชนตองเตรยมตวใหพรอมหากมผลกระทบและการเปลยนแปลงเกดขนโดยใหนกถงความเสยงทจะเกดขนวาอาจมในเรองใดบางและหาทางปองกนหรอแกไขไวลวงหนา เชน ถาไมมคนมารวมท�ากจกรรมจะท�าอยางไร หรอเงนลงทนหมดจะหาแหลงเงนทนเพมไดจากทใด หรอท�าผลตภณฑแลวขายไมออกจะท�าอยางไร เปนตน ซงการเตรยมการลวงหนาไวจะชวยใหคนในชมชนไมตนตระหนกกบปญหาทเกดขนมากเกนไป

4.2.4 ความร การท�ากจกรรมรวมกนในชมชนสามารถอาศยภมปญญาและความสามารถของบคคลทงในและนอกชมชนอาจมการหาความรใหมๆ ดวยการไปศกษาดงานทชมชนอน ชวยกนจดท�าแผนชมชน หรอสงเสรมการศกษาหาความรของคนในชมชน เพราะการชวยใหชมชนเขมแขงตองมาจากการรวมมอรวมใจและรวมแรงกนของคนในชมชนมากกวาการรบความชวยเหลอจากภายนอกชมชน

4.2.5 คณธรรมการท�างานรวมกนกบคนจ�านวนมากจ�าเปนตองมคณธรรมเปนเครองยดเหนยวจตใจเชนความซอสตยสจรตความอดทนความขยนความสามคคการรจกแบงปนเพอใหการท�างานรวมกนราบรนไมเกดปญหา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางทเหมาะสมทจะน�ามาใชแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวและชมชนซงคนไทยทกคนพงน�าไปใชใหเกดประโยชนแกครอบครวของตนเองและชมชนทอยอาศยเพอปองกนไมใหเกดภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ


ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมคณลกษณะทส�าคญคออะไร


ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมคณลกษณะทส�าคญ คอ ประกอบดวย 3 หวง และ 2 เงอนไข บนทางสายกลาง โดย3หวงคอความพอประมาณความมเหตผลและการมภมคมกนในตวทด สวน 2เงอนไขคอความรและคณธรรม


แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครว

ปญหาเศรษฐกจเปนปญหาส�าคญประการหนงของครอบครว ซงเปนสาเหตทท�าใหครอบครวมความไมมนคงไมสงบสขท�าใหมปญหาสมพนธภาพระหวางกนเนองจากขาดปจจยทจะท�าใหด�าเนนชวตอยางมความสข การแกไขปญหาเศรษฐกจของแตละครอบครวมวธการทหลากหลาย แตบางวธการกลบท�าใหครอบครวตองตกอยในภาวะล�าบากมากยงขนเชนการกหนดงนนการแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวดวยวธการทเหมาะสมสามารถท�าไดดวยตนเองคอการปรบพฤตกรรมการใชจายของครอบครวและการจดท�าบญชครวเรอน

1. การปรบพฤตกรรมการใชจายของครอบครวการปรบพฤตกรรมการใชจายของครอบครวเปนวธการทไมยงยากซบซอน แตตองการความ

รวมมอในการชวยกนแกไขปญหาเศรษฐกจของครอบครวโดยมวธการดงน(ประกายรตนภทรธต,2545)1.1 ส�ารวจรายไดของครอบครว โดยการส�ารวจแหลงรายไดของครอบครวในปจจบนวาใครคอ

ผมรายไดหลกของครอบครว และเมอรวมรายไดหลกของครอบครวกบรายไดของสมาชกคนอนๆ ในครอบครวมจ�านวนเทาใดตอเดอนเพอจะไดก�าหนดแนวทางในการจดการกบรายไดของครอบครวตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1.2 ส�ารวจรายจายของครอบครว โดยการส�ารวจพฤตกรรมการใชจายของสมาชกในครอบครววารายจายใดเปนความจ�าเปน รายจายใดเปนไปเพอความสะดวกสบาย หรอรายจายใดทเกดขนจาก ความพงพอใจโดยไมมความจ�าเปนแทจรง เพอใหกลบมาทบทวนและวเคราะหพฤตกรรมของสมาชกในครอบครวเพอตดรายจายทสามารถลดลงไดหรอตดรายจายบางประการทไมจ�าเปนออกไปรวมทงก�าหนดมาตรการประหยดขนในครอบครวโดยใหสมาชกในครอบครวรวมมอกนปฏบต

1.3 ส�ารวจหนสนของครอบครวโดยการส�ารวจวาครอบครวมหนสนเทาใดเรองใดเปนหนสนระยะสนหรอระยะยาว และเมอใดจะปลอดภาระหนสน เพอใหมการวางแผนการจดการกบหนสนอยางเหมาะสมตอไป

1.4 ส�ารวจพฤตกรรมการออมของครอบครว การออมเปนการแบงรายไดสวนหนงไวโดยมวตถประสงคตางๆ เชน ใชในสงทจ�าเปน ใชในสงทตองการ ใชเมอฉกเฉน เมอมเงนออมแลวไมควรเกบไวกบตวเองเพราะอาจไมปลอดภยและไมเกดผลประโยชนเพมขน ครอบครวจงควรเกบเงนออมไวในท ทปลอดภยและมผลประโยชนตอบแทน คอ ทสถาบนการเงน เชน ธนาคารพาณชย ธนาคารออมสนสหกรณออมทรพย หรอในรปของการซอพนธบตรรฐบาล สลากออมสนพนธบตรออมทรพยตางๆ การซอหนวยลงทนกองทนรวมหรอซอหนกของบรษททมความมนคงเปนตนการออมทเกดจากรายไดมกไดรบผลกระทบดวยเมอรายไดมการเปลยนแปลง

เมอครอบครวไดส�ารวจพฤตกรรมตางๆขางตนพรอมทงการวเคราะหรายละเอยดในแตละรายการแลวกควรปรบเปลยนพฤตกรรมการใชจายของครอบครวเพอใหสามารถลดการเปนหนและมเงนออมตอไป

2. การจดท�าบญชครวเรอนบญชครวเรอนเปนเครองมออยางหนงของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทใชส�าหรบการวางแผน

การเงนของครอบครว โดยมรายละเอยดทเกยวของ ดงน (ภทรา เรองสนภญญา, 2555, และนภาพร ลขตวงศขจร,2550)

2.1 ความหมายของการบญช การบญชหมายถงการเกบรวบรวมขอมลทางการเงนแลวน�ามาบนทก จดหมวดหม วเคราะห แลวจดท�าเปนรายการทางการเงนตางๆ เพอน�าขอมลจากรายงานเหลานไปใชประโยชนในการบรหารงานและตดสนใจตอไป

2.2 ความหมายของบญชครวเรอนบญชครวเรอนเปนการน�าการบญชมาประยกตใชส�าหรบการวางแผนและควบคมการใชจายเงนของครอบครวโดยเปนบญชทใชบนทกรายไดและรายจายประจ�าวนของครอบครวเพอดวามยอดเงนคงเหลอในแตละวนเทาใดจะไดน�าไปวเคราะหและใชประโยชนตอไป

2.3 ความส�าคญของบญชครวเรอนการท�าบญชครวเรอนมความส�าคญดงน2.3.1 ท�าใหทราบรายรบรายจายและหนสนของครอบครว2.3.2 ท�าใหทราบวาครอบครวมเงนคงเหลอเทาใดในแตละวน2.3.3 น�าขอมลมาใชในการบรหารจดการการเงน จดล�าดบความส�าคญของรายจาย และ

วางแผนการใชจาย เชน มการรวบรวมรายรบและรายจายเปนหมวดหมในแตละเดอน และวเคราะหวา รายจายใดจ�าเปนหรอรายจายใดฟมเฟอย เพอจะไดปรบปรงพฤตกรรมการใชจายสงของฟมเฟอย หรอ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


มรายจายใดมภาระผกพนเปนระยะเวลานานจะไดวางแผนเตรยมการสะสมเงนไวช�าระตามก�าหนดเวลาเปนตนรวมทงเมอทราบรายจายแลวจะมวธการใดทจะเพมพนรายรบไดบาง

2.4 วตถประสงคของการบนทกบญชครวเรอนการบนทกบญชครวเรอนมวตถประสงคเพอใหผบนทกทราบถงรายไดและคาใชจายของตนและครอบครวเพราะทกครงทบนทกจะทราบยอดเงนทคงเหลอจงท�าใหสามารถวางแผนการใชจายตอไปไดอยางรอบคอบ ไมใชจายเงนเกนกวาเงนคงเหลอ และเมอไดวเคราะหขอมลทบนทกไวแลวจะท�าใหลดคาใชจายทไมจ�าเปน ท�าใหเกดการประหยดและการออม และหากใชจายเทาทมกจะไมกอใหเกดหนสนจงจะสามารถแกไขปญหาหนสนไดอยางยงยน

2.5 ความเกยวของระหวางบญชครวเรอนและเศรษฐกจพอเพยง การท�าบญชครวเรอนมคณลกษณะทสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทง3ประการคอ

2.5.1 เกดความพอประมาณในการใชจาย2.5.2 มเหตผลในการตดสนใจใชจายมความรอบคอบระมดระวง2.5.3 เกดภมคมกนทดพรอมรบการเปลยนแปลงทางการเงนในอนาคต

นอกจากน ยงอยภายใตเงอนไขของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทง 2 เงอนไขคอ (1) ความรในการจดท�าบญชครวเรอนและ(2)มคณธรรมด�าเนนชวตดวยความอดทนและใชสตปญญา

2.6 วธการท�าบญชครวเรอนใชสมดหรอกระดาษเหลอใชและน�ามาท�าตารางเพอการบนทกขอมลโดยแบงเปน5ชองตามหวขอไดแกวนทรายการรายรบรายจายยอดคงเหลอและอาจเพมชองท6ไวส�าหรบบนทกหมายเหตกไดตามตวอยางในภาพท6.2

วน เดอน ป รายการ รายรบ รายจาย คงเหลอ หมายเหต

ยอดคงเหลอยกมา

รวมรบจายและยอดคงเหลอยกไป

ภาพท 6.2 ตวอยางแบบฟอรมบญชครวเรอนทมา:ภทราเรองสนภญญา,น.25

การลงบนทกขอมลในแตละชองมดงน2.6.1 ชอง “วน เดอน ป” ใหบนทก วนท เดอน พ.ศ. ทเกดรายรบหรอรายจายจรง

ถาลมบนทกหรอจ�าวนทไมไดใหใชวนททท�าการลงขอมลนนแทน2.6.2 ชอง “รายการ” ใหระบรายละเอยดของรายรบหรอรายจาย เชน รบคาจาง รบเงน

เดอนจายคาอาหารจายคาน�าคาไฟ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2.6.3 ชอง “รายรบ”ใหใสจ�านวนเงนทรบมาจากทกแหลงรายได2.6.4 ชอง “รายจาย”ใหใสจ�านวนเงนทจายทกรายการโดยใสตามความเปนจรงทกบาท

ทกสตางคไมใชตามประมาณการ2.6.5 ชอง “คงเหลอ”ใหบนทกจ�านวนเงนคงเหลอหลงหกรายจายออกจากรายรบแลว2.6.6 ชอง “หมายเหต”ใหบนทกรายละเอยดทตองการบนทกเพมจากชองรายการ2.6.7 บรรทด “ยอดคงเหลอยกมา”ใชบนทก“จ�านวนเงน”ในชองคงเหลอโดยน�าตวเลข

มาจากจ�านวนเงนในชอง“คงเหลอ”จากบรรทด“รวม”(บรรทดสดทาย)ของหนาบญชกอนหนาแตถาเปนหนาแรกของบญชใหใสเงนคงเหลอตามจ�านวนเงนตงตน

2.6.8 บรรทด “รวม รบ จาย และยอดคงเหลอยกไป” ใชบนทก“จ�านวนเงนรวม”ตามแนวตงของรายรบ รายจายแตละชอง สวนชองคงเหลอ เปนจ�านวนเงนทคงเหลอทเปนปจจบนโดยน�าตวเลขนมาจากชองคงเหลอลาสดของหนาบญชซงจ�านวนเงนนจะน�าไปใสในบรรทดยอดคงเหลอยกมาในชองคงเหลอของหนาบญชถดไป แตถาตองการทราบยอดรวมของรายรบรายจายในหนาบญชถดไปดวยใหยกยอดรวมของรายรบรายจายไปใสในหนาบญชถดไปพรอมกน จ�านวนเงนยอดคงเหลอยกไปในหนาบญชนจะตองเทากบจ�านวนเงนยอดคงเหลอยกมาในหนาบญชถดไป

2.7 ประโยชนของการจดท�าบญชครวเรอน การจดท�าบญชครวเรอนจะท�าใหทราบยอดเงนคงเหลอทเปนปจจบน ท�าใหสามารถวางแผนการใชจายเงนทเหลออยอยางรอบคอบ ระมดระวง และมประสทธภาพท�าใหสามารถควบคมพฤตกรรมการใชจายของตนเองหรอครอบครวไดท�าใหมเงนออมและหนสนลดลง

2.8 ขอผดพลาดทเกดขนในการจดท�าบญชครวเรอน 2.8.1 การเขาใจผดในรายการบญช เชน เขาใจวาหนสนทยมมาจากแหลงอนเปนรายรบ

หากบนทกวาเปนรายรบอาจท�าใหการบรหารเงนมปญหาเพราะเงนดงกลาวจะตองคนตามเวลาทก�าหนด2.8.2 การเขยน การบวกลบจ�านวนเงนผดพลาด หรอลมบนทกรายการอาจท�าใหตวเลข

ไมถกตองตามความเปนจรงการจดท�าบญชครวเรอนจงตองท�าดวยความรอบคอบ ระมดระวง เพอใหบญชครวเรอนเกด

ประโยชนกบบคคลและครอบครวอยางแทจรงดงนน การแกไขปญหาเศรษฐกจส�าหรบแตละครอบครวจงตองเรมจากการปรบพฤตกรรมของ

สมาชกในครอบครวกอน และมการจดท�าบญชครวเรอนอยางมวนยและตอเนอง ซงจะชวยใหครอบครวรบรสถานภาพการเงนของตนเองและวางแผนการเงนใหมประสทธภาพมากทสด


1.การปรบพฤตกรรมการใชจายของครอบครวควรด�าเนนการอยางไร2.การจดท�าบญชครวเรอนมประโยชนอยางไร

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



1.การปรบพฤตกรรมการใชจายของครอบครวควรด�าเนนการดงน1.1 ส�ารวจรายไดของครอบครว1.2 ส�ารวจรายจายของครอบครว1.3 ส�ารวจหนสนของครอบครว1.4 ส�ารวจพฤตกรรมการออมของครอบครว

2. การจดท�าบญชครวเรอนมประโยชนคอ2.1 ท�าใหทราบยอดเงนคงเหลอทเปนปจจบน2.2ท�าใหสามารถวางแผนการใชจายเงนทเหลออยอยางรอบคอบ ระมดระวง และม

ประสทธภาพ2.3ท�าใหสามารถควบคมพฤตกรรมการใชจายของตนเองหรอครอบครวได2.4ท�าใหมเงนออมและหนสนลดลง


แนวทางการแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชน

ปญหาเศรษฐกจของชมชนเปนปญหาของคนสวนรวมทอาศยอยในพนทเดยวกนการแกไขปญหาของสวนรวมจงตองอาศยความรวมมอรวมใจจากคนในชมชนเอง และการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของทงภาคทองถนและภาครฐ ซงในทนจะกลาวถงการแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชนดวยการสนบสนนการจดตงกลมหรอชองทางการใหความชวยเหลอดานเงนทนจากภาครฐ ไดแกกลมออมทรพยเพอการผลตวสาหกจชมชนและกองทนตางๆดงน

1. กลมออมทรพยเพอการผลต(ส�านกงานพฒนาชมชนจงหวดเพชรบร,ม.ป.ป.)1.1 ทมาของกลมออมทรพยเพอการผลตกลมออมทรพยเพอการผลตเปนกจกรรมหนงทสงเสรม

ใหเกดกระบวนการเรยนรของคนในชมชนในการพฒนาตนเองและพฒนาสงคม โดยสอนคนใหร จก ชวยเหลอตนเองและชวยเหลอผอนในดานเศรษฐกจและสงคมในการประหยดและเกบออมเงนแลวน�ามาสะสม รวมกนเปนประจ�าสม�าเสมอ เพอเปนทนส�าหรบสมาชกทมความจ�าเปนเดอดรอนกยมไปใชใน การลงทนประกอบอาชพหรอเพอสวสดการของครอบครว

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กรมการพฒนาชมชนไดสงเสรมใหมการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตขนครงแรกในป 2517ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 3 ซงขณะนนรฐบาลไดเนนการพฒนาโครงสราง พนฐานและการเพมรายไดประชาชาตใหสงขน โดยเนนการพฒนาเศรษฐกจเปนหลก ซงการพฒนา ดงกลาวท�าใหประชาชนประสบปญหาของความเหลอมล�าเรองรายไดท�าใหเกดความยากจนขนในชนบททวไปประชาชนตองประสบปญหาเชอมโยงเปนวงจรของการมผลผลตต�ารายไดนอยมาตรฐานการครองชพต�าการออมนอยเงนทนนอย

กลมออมทรพยเพอการผลตจงเปนการรวมคนในชมชนใหชวยเหลอซงกนและกนโดยรวมคนทมฐานะแตกตางกนใหชวยเหลอกนโดยการชวยเหลอกนในเรองการแกไขปญหาการขาดแคลนเงนทนโดยรวมกลมออมเงนแลวกไปท�าทนและการลดตนทนในการครองชพ โดยการใหมการจดตงศนยสาธตการตลาดเปนการรวมกนซอและขายสามารถลดตนทนในการซอสนคาอปโภคบรโภคและปจจยการผลต

1.2 วตถประสงคของกลมออมทรพยเพอการผลต กลมออมทรพยเพอการผลตมวตถประสงค2ประการไดแกการพฒนาเศรษฐกจและการพฒนาสงคมดงน

1.2.1 การพฒนาเศรษฐกจกลมออมทรพยเพอการผลตมงเนนการระดมทรพยากรทองถนโดยเฉพาะอยางยงดานการเงน เพอจดตงกองทนชมชน กลมสมาชกจะไดประโยชนเทาเทยมกนส�าหรบการผลต(กจกรรมทางเศรษฐกจ)และความจ�าเปนในครอบครวสมาชกกลมจะเรยนรเกยวกบการจดการกจกรรมเชงธรกจและสามารถเพมรายไดใหกบครอบครว น�ามาซงการยกระดบกจกรรมเชงธรกจและการยกระดบมาตรฐานการครองชพ

1.2.2 การพฒนาสงคม กลมออมทรพยเพอการผลตมงทจะปลกฝงการมสวนรวมในหมบานดวยคณธรรม5ประการไดแกความเทาเทยมกนของสมาชกการเคารพในความคดเหนของผอนความรวมมอรวมใจบรรยากาศประชาธปไตยและความเปนอนหนงอนเดยวกนในชมชน

1.3 กจกรรมของกลมออมทรพยเพอการผลตกลมออมทรพยเพอการผลตสงเสรมใหประชาชนมการออมเงนรวมกนเพอชวยเหลอซงกนและกนในการแกไขปญหาการขาดแคลนเงนทน เพอใหมแหลงเงนทนในการประกอบอาชพและเปนสวสดการในครอบครวกจกรรมทด�าเนนการมดงน

1.3.1 การใหก ไดแก1) กฉกเฉนเพอแกปญหาความเดอดรอนเฉพาะหนา2) กสามญ เพอลงทนประกอบอาชพ แยกเปนการกเปนตวเงนและการกเปนวสด

(ตามทกลมมกจกรรมส�าหรบบรการสมาชก)3) กวสามญเพอแกปญหาทมระยะเวลายาวนานเชนเพอปลดหนสนไถถอนจ�านอง

จ�าน�าทรพยสนและความเดอดรอนตางๆ1.3.2 การสรางเครอขายกจกรรมไดแก

1) ศนยสาธตการตลาด เปนกจกรรมทมงใหคนในชมชนรจกการบรหารจดการทนของชมชนในรปของรานคา โดยเนนใหเกดการเรยนรในเชงธรกจดานการตลาด การสรางมลคาเพมของผลผลตในชมชนการบรหารจดการสนคาอปโภคบรโภคและปจจยการผลตในราคาถกเพอชมชน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2) ยงฉางเปนกจกรรมทมงใหคนในชมชนรจกการบรหารจดการทนของชมชนเกดการเรยนรเชงธรกจการตอรองการยกระดบราคาและการแทรกแซงการตลาดดวยการบรหารผลผลตของชมชน

3) ธนาคารขาวเปนกจกรรมทมงจดสวสดการของชมชนการชวยเหลอเกอกลซงกนและกนของคนในชมชนการสงเคราะหแกผยากไร

4) ธรกจประเภทอนๆ เชน โรงสขาวกจการปมน�ามนผลตน�าดมท�าน�าแขงหลอดจ�าหนายปยเคมเปนตน

1.4 หนวยงานทเกยวของคอกรมการพฒนาชมชนกระทรวงมหาดไทย

2. วสาหกจชมชน (community enterprise) (ส�านกงานเลขานการคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน,ม.ป.ป.)

2.1 ความหมายของวสาหกจชมชนวสาหกจชมชนตามความหมายของพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชนพ.ศ.2548หมายถงกจการของชมชนเกยวกบการผลตสนคาการใหบรการหรอการอนๆทด�าเนนการโดยคณะบคคลทมความผกพนมวถชวตรวมกนและรวมตวกนประกอบกจการดงกลาวไมวาจะเปนนตบคคลในรปแบบใดหรอไมเปนนตบคคลเพอสรางรายไดและเพอการพงพาตนเองของครอบครวชมชนและระหวางชมชนทงนตามหลกเกณฑทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชนประกาศก�าหนด

ความหมายของวสาหกจชมชนโดยสรป คอ การประกอบการเพอการจดการ “ทนของชมชน”อยางสรางสรรคเพอการพงตนเอง ซง “ทนของชมชน” ไมไดหมายถงแตเพยงเงน แตรวมถงทรพยากรผลผลตความรภมปญญาทนทางวฒนธรรมทนทางสงคม

2.2 องคประกอบวสาหกจชมชนกจการวสาหกจชมชนมองคประกอบ7ประการดงน2.2.1 ชมชนเปนเจาของและผด�าเนนการ โดยบคคลภายนอกอาจมสวนรวมไดแตไมได

เปนหนสวนใหญทจะท�าใหมอ�านาจในการตดสนใจ2.2.2 ผลผลตมาจากกระบวนการในชมชนโดยใชวตถดบทรพยากรทนแรงงานในชมชน

เปนหลกแตอาจน�าวตถดบบางสวนมาจากภายนอกไดแตเนนการใชทรพยากรทองถนใหมากทสด2.2.3 รเรมสรางสรรคเปนนวตกรรมของชมชนเพอการพฒนาศกยภาพของชมชนโดย

ไมเนนการลอกเลยนแบบ2.2.4 เปนฐานภมปญญาทองถนผสมผสานกบภมปญญาสากล เพอเปนการสบสาน

ภมปญญาทองถนโดยปรบประยกตใหทนสมย2.2.5 มการด�าเนนการแบบบรณาการเชอมโยงกจกรรมตางๆอยางเปนระบบเพอใหเกด

การประสานผนกก�าลงและเกอกลกน2.2.6 มกระบวนการเรยนรเปนหวใจการเรยนรเปนหวใจของกระบวนการพฒนาวสาหกจ

ชมชนเพอใหเกดการพฒนาสงใหมๆขน2.2.7 มการพงพาตนเองของครอบครวและชมชนเปนเปาหมาย การพงพาตนเองเปน

เปาหมายส�าคญอนดบแรกและส�าคญทสดของวสาหกจชมชน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2.3 พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548เนองจากในชมชนมการรวมตวกนเพอประกอบธรกจในระดบรากหญาอยมาก ซงเปนธรกจทยงมขนาดไมถงวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม(SME)หรอสหกรณแตเปนธรกจทสามารถชวยเหลอเศรษฐกจของประเทศไดในระดบหนง ธรกจในระดบนยงมปญหาทประสบอยคอไมเปนทยอมรบของหนวยงานรฐหรอเอกชนอนๆเนองจากไมมกฎหมายรองรบนอกจากน การสนบสนนจากภาครฐไมตรงกบความตองการทแทจรง เนองจากขอมลกลมเปาหมายและความตองการไมชดเจนรฐบาลจงก�าหนดใหมการออกกฎหมายรองรบการประกอบการขนคอพระราช-บญญตสงเสรมวสาหกจชมชนพ.ศ.2548

หลกการของพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชนคอเพอสงเสรมสนบสนนเศรษฐกจชมชนซงเปนพนฐานของการพฒนาเศรษฐกจแบบพอเพยง ซงจ�านวนหนงอยในระดบทไมพรอมจะเขามาแขงขนทางการคาใหไดรบการสงเสรมความรและภมปญญาทองถนการสรางรายไดการชวยเหลอซงกนและกนการพฒนาความสามารถในการจดการและพฒนารปแบบของวสาหกจชมชนเพอใหระบบเศรษฐกจชมชนมความเขมแขงสามารถพฒนาไปสการเปนผประกอบการของหนวยธรกจทสงขน

2.4 ประเภทของวสาหกจชมชน วสาหกจชมชนมการแบงตามลกษณะการประกอบการและแบงตามการจดระดบและขนตอนการพฒนาการประกอบการดงน

2.4.1 แบงตามลกษณะการประกอบการแบงได2ประเภทไดแก1) วสาหกจชมชนพนฐานเปนการผลตเพอการใชในทองถนเปนหลกซงคนในชมชน

มความสามารถทจะผลตเองได และเปนของทใชในชวตประจ�าวน ไดแก ขาว อาหาร สมนไพร ของใชและปย

2) วสาหกจชมชนกาวหนาเปนวสาหกจชมชนขนาดใหญทสามารถน�าออกเสนอขายยงตลาดภายนอกชมชนไดมเอกลกษณเฉพาะตวมคณภาพดซงเปนทรจกกนทวไปในชอของผลตภณฑOTOPหรอหนงต�าบลหนงผลตภณฑ

2.4.2 แบงตามการจดระดบและขนตอนการพฒนาการประกอบการแบงได2ประเภทไดแก

1) ระดบครอบครวคอวสาหกจชมชนแบบพงตวเองเปนการประกอบกจกรรมเพอใชเองในครอบครว

2) ระดบชมชนและเครอขาย คอ วสาหกจชมชนแบบพอเพยง เปนการประกอบกจกรรมเพอตอบสนองความตองการการอปโภคและบรโภคของชมชนและเครอขาย

2.5 ประโยชนของวสาหกจชมชน 2.5.1 เปนการรวมตวกนของคนในชมชนในการประกอบธรกจในระดบชมชนมความมนคง

และไดรบการยอมรบตามกฎหมาย2.5.2 เปนการสงเสรมความรภมปญญาทองถนและการพฒนาความสามารถในการจดการ

ทตรงกบความตองการทแทจรง2.5.3 ท�าใหระบบเศรษฐกจชมชนเขมแขง สามารถพงพาตนเองได และมความพรอมทจะ

พฒนาเพอการแขงขนทางการคาในอนาคต

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2.6 หนวยงานทเกยวของ คอ กองสงเสรมวสาหกจชมชน กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

3. กองทนตางๆ การจดตงกองทนตางๆโดยภาครฐเปนนโยบายทมงใหความชวยเหลอคนในชมชนหรอในทองถน

ใหมแหลงเงนทนส�าหรบการประกอบอาชพ เพอลดความเดอดรอนดานเศรษฐกจ ตวอยางกองทนทน�าเสนอในเรอง6.3.3นไดแกกองทนหมบานและกองทนพฒนาบทบาทสตร

3.1 กองทนหมบาน เปนนโยบายของรฐบาลในการสรางเสรมระบบเศรษฐกจฐานรากใหม ความมนคงแขงแรง โดยการสนบสนนจดสรรเงนทน 1 ลานบาท เพอใหคนในชมชนใชเปนทนหมนเวยนเพอพฒนาอาชพสรางงานสรางรายได เพมรายไดลดรายจายและบรรเทาความเดอดรอนเรงดวนของคนในชมชน รวมถงการสรางสวสดการ สวสดภาพ และการชวยเหลอเกอกลกนของคนในหมบานหรอชมชนเมอง

3.1.1 วตถประสงคของกองทนหมบาน (ส�านกงานกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต,ม.ป.ป.)

1) เปนแหลงเงนทนหมนเวยนส�าหรบการลงทนเพอพฒนาอาชพสรางงานสรางรายไดเพมรายไดและลดรายจาย หรอส�าหรบการสงเสรมและพฒนาไปสการสรางสวสดภาพ สวสดการ หรอประโยชนสวนรวมอนใดใหแกคนในหมบานหรอชมชนเมอง

2) เปนแหลงเงนทนหมนเวยนเพอบรรเทาความเดอดรอนเรงดวนส�าหรบประชาชนในหมบานหรอชมชนเมอง

3) รบฝากเงนจากสมาชกหรอจดหาทนจากแหลงเงนทนอน เพอด�าเนนการตามวตถประสงค

4) ใหกยมเงนแกกองทนหมบานอน เพอประโยชนในการสรางความเขมแขงใหแกเศรษฐกจของหมบานหรอชมชนเมอง

5) กระท�าการใดๆ เพอพฒนาองคความร คณภาพชวต สวสดภาพ และสวสดการของสมาชกหรอประชาชนในหมบานหรอชมชนเมอง รวมทงเสรมสรางความเขมแขงดานเศรษฐกจและสงคมของกองทนหมบานตามระเบยบทคณะกรรมการก�าหนด

3.1.2 การบรหารกองทนหมบาน กองทนหมบานตองมการจดทะเบยนเปนนตบคคล ซงเรยกวากองทนหมบานหรอกองทนชมชนเมองแลวแตกรณและมการบรหารงานโดยคณะกรรมการซงสทธและอ�านาจหนาทของคณะกรรมการใหเปนไปตามพระราชบญญตกองทนหมบานและชมชนเมอง แหงชาตพ.ศ.2547

3.1.3 หนวยงานทเกยวของไดแกส�านกงานคณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาตธนาคารออมสนและธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ(ธ.ก.ส.)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ส�าหรบรายละเอยดของกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต ผสนใจสามารถศกษาคมอประชาชนเพอเตรยมการจดตงกองทนหมบานและชมชนเมองไดทwww.villagefund.or.th

3.2 กองทนพฒนาบทบาทสตร เปนนโยบายของรฐทตองการใหผหญงไดมโอกาสพฒนาศกยภาพมากขนเนองจากตลอดระยะเวลาทผานมาผหญงถกเลอกปฏบตถกกระท�าความรนแรงในครอบครวขาดโอกาสในเรองตางๆ ทงทผหญงเปนประชากรทมจ�านวนมากและมหนาทรบผดชอบมากกลบไมไดรบ การสนบสนนเทาทควร รฐจงตองการพฒนาและยกระดบผหญงในทกมตเพอใหเปนพลงทเขมแขงของ สงคมตอไป

3.2.1 วตถประสงคของกองทนพฒนาบทบาทสตร (กองทนพฒนาบทบาทสตร,ม.ป.ป.)1) เปนแหลงเงนทนหมนเวยนดอกเบยต�าหรอปลอดดอกเบย ในการสรางโอกาสให

สตรเขาถงแหลงทนส�าหรบการลงทนเพอพฒนาอาชพสรางงานสรางรายไดหรอส�าหรบการสงเสรมและพฒนาไปสการสรางสวสดภาพหรอสวสดการใหแกสตร

2) เปนแหลงเงนทนเพอการพฒนาศกยภาพสตรและเครอขายสตรการเฝาระวงและดแลปญหาของสตรตลอดจนการชวยเหลอเยยวยาสตรทประสบปญหาในทกรปแบบการรณรงคใหสงคมเขาใจปญหาสตรในทกมตและการคมครองและพทกษสทธสตร

3) เปนแหลงเงนทนเพอการสงเสรม สนบสนนการจดกจกรรมในการพฒนาบทบาทสตรและแกไขปญหาสตรขององคกรตางๆ การสรางภาวะผน�า การพฒนาองคความร คณภาพชวต รวมทงเสรมสรางความเขมแขงดานเศรษฐกจและสงคมของสตร

4) เปนแหลงเงนทนเพอการสนบสนนโครงการอนๆทเปนการแกไขปญหาและพฒนาสตรตามทคณะกรรมการกองทนพฒนาบทบาทสตรแหงชาตพจารณาเหนสมควร

3.2.2 การบรหารกองทนพฒนาบทบาทสตร กองทนพฒนาบทบาทสตรบรหารงานโดยคณะกรรมการหลายคณะทงในระดบชาตระดบจงหวดและระดบต�าบลคอคณะกรรมการกองทนพฒนาบทบาทสตรแหงชาต (คกส.)คณะกรรมการกองทนพฒนาบทบาทสตรจงหวด (คกส.จ.)คณะกรรมการกองทนพฒนาบทบาทสตรกรงเทพมหานคร (คกส.กทม.) และคณะกรรมการกองทนพฒนาบทบาทสตรต�าบล(คกส.ต.)

3.2.3 หนวยงานทเกยวของคอกรมการพฒนาชมชนกระทรวงมหาดไทยส�าหรบรายละเอยดของกองทนพฒนาสตรผสนใจสามารถศกษาขอมลไดทhttp://www.wom-

enfund.in.thดงนน จงเหนไดวาในการแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชนนนหนวยงานภาครฐมบทบาทอยาง

มากในดานการสนบสนนแหลงเงนทนเพอชวยใหคนในชมชนสามารถน�าไปเปนตนทนในการประกอบอาชพเพอสรางรายไดใหกบครอบครวและชมชนและหลกเลยงการกยมเงนนอกระบบ อยางไรกตาม สงส�าคญทสดกคอชมชนตองพยายามชวยเหลอตนเองโดยการรวมกลมและดแลคนในชมชนดวยกนเพอใหชมชนเกดความเขมแขงตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



การแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชนทหนวยงานภาครฐใหการสนบสนนไดแกอะไร


การแกไขปญหาเศรษฐกจของชมชนทหนวยงานภาครฐใหการสนบสนน ไดแก กลมออมทรพยเพอการผลตวสาหกจชมชนและกองทนตางๆเชนกองทนหมบานและกองทนพฒนาบทบาทสตร

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บรรณานกรม

กระทรวงพาณชย.(2558).สถตการคาระหวางประเทศของไทย.สบคนจากhttp://www2.ops3.moc.go.th/กองทนพฒนาบทบาทสตร.(ม.ป.ป.).สบคนจากhttp://www.womenfund.in.thโกวทย บรพธานนทร. (ม.ป.ป.).ความจรงเกยวกบเรองแรงงานนอกระบบ. สบคนจาก http://www.nikom-

foundation.org/autopagev4/print_in.php?idp=topic&topic_id=71&auto_id=24ณรงคโพธพฤกษานนท.(2555).สงคมกบเศรษฐกจ.ปทมธาน:พลสวสดพบลชชง.ณรชชอรศรทอง.(2556).แนวคด หลกการ และการปฏบตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.กรงเทพฯ:โอเดยนสโตร.นภาพร ลขตวงศขจร. (2550).บญชครวเรอน: เครองมอสเศรษฐกจพอเพยง. สบคนจาก http://home.kku.

ac.th/uac/journal/year_15_3_2550/05_15_03_2550.pdfประกายรตน ภทรธต. (2545). การจดการปจจยในการด�าเนนชวตของครอบครว. ในประมวลสาระชดวชา

เศรษฐศาสตรครอบครว หนวยท 12-15(น.49-88).นนทบร:สาขาวชามนษยนเวศศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

.(2556).ครอบครวกบเศรษฐกจ.ในเอกสารการสอนชดวชาเศรษฐกจครอบครว หนวยท 1-7.(น.1-1-1-44).นนทบร:สาขาวชามนษยนเวศศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พสษฐโชตวฒนะกล.(ม.ป.ป.).หนสนครวเรอน.สบคนจากhttp://www.owf.go.th/wofa/modules/website/upload/news/1e7665254a12acd7749077b94a71f18b.pdf

พทกษศรสขใส.(2555).เศรษฐกจครอบครวกบนโยบายของรฐ.ในเอกสารการสอนชดวชาเศรษฐกจครอบครว หนวยท 8-15. (น. 14-1 - 14-58). นนทบร: สาขาวชามนษยนเวศศาสตร มหาวทยาลยสโขทย- ธรรมาธราช.

ภทราเรองสนภญญา.(2555).“บญชครวเรอน”เรองใกลตวทถกมองขาม.วารสารวทยาการจดการและสารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. 7(1) ตลาคม 2554-มนาคม 2555, 20-28. สบคนจาก http://www.bec.nu.ac.th/becjournal/misjournal/files/13358473793-pattara.pdf

ภาวะเงนเฟอการวางงาน.(ม.ป.ป.).สบคนจากhttp://msci.chandra.ac.th/econ/ch13inflation.docมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2558). รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2557. สบคนจาก

http://thaitgri.org/?p=36746รตนา สายคณต, และชลลดา จามรกล. (2550). เศรษฐศาสตรเบองตน (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: โรงพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ราชบณฑตยสถาน.(2556).พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554(พมพครงท2).กรงเทพฯ:นานมบค

พบลเคชน.วรเวศม สวรรณระดา. (2557).การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรกบผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคม. การ

สมมนาวชาการการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรกบการพฒนาประเทศในระยะยาว 20ป วนศกรท12ธนวาคม2557ณคอนเวนชนเซนเตอรเอ1โรงแรมเซนทาราแกรนดแอทเซนทรลเวลดกทม.สบคนจากhttps://www.m-society.go.th/article_attach/13344/17423.PDF

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ศรนนทกตตสขสถต,เฉลมพลแจมจนทร,กาญจนาตงชลทพย,และจรมพรโหล�ายอง.(2556).คณภาพชวต การท�างาน และความสข.กรงเทพฯ:ธรรมดาเพรส.

ศภเจตนจนทรสาสน.(ม.ป.ป.).สถานการณความยากจนและความเหลอมล�าทางรายไดในประเทศไทย.สบคนจากhttp://www.bu.ac.th/knowledgecenter/executive_journal/jan_mar_12/pdf/aw01.pdf

ศนยศกษาเศรษฐกจพอเพยง สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร. (2554).ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบสงคมไทย.ม.ป.ท.

ส�านกงานกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต. (ม.ป.ป.). รจกกองทนหมบานและชมชนเมอง. สบคนจากhttp://www.villagefund.or.th/index.aspx?pageid=469&parent=433&directory=1964&pagename=content

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2558).รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล�าในประเทศไทย ป 2556.กรงเทพฯ:บ.ซ.เพรส(บญชน).สบคนจากhttp://www.dmh.go.th/downloadportal/Personal%20condition/Poverty/Poverty2556.pdf

ส�านกงานเลขานการคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน. (ม.ป.ป.). วสาหกจชมชนนาร. สบคนจาก http://www.sceb.doae.go.th/Ssceb2.htm

ส�านกงานพฒนาชมชนจงหวดเพชรบร.(ม.ป.ป.).กลมออมทรพยเพอการผลต: กระบวนการสะสมทนโดยชมชน. สบคนจากhttp://phetchaburi.cdd.go.th/SAVER.html

ส�านกงานสถตแหงชาต.(ม.ป.ป.).เตรยมตวใหพรอมไว...ในวยผสงอาย (ตอนท 1).สบคนจากhttp://service.nso.go.th/nso/nsopublish/citizen/news/poll_elderly-1.jsp

. (ม.ป.ป.)หนสนครวเรอน : ผลกระทบระดบประเทศ. สบคนจาก http://service.nso.go.th/nso/ nsopublish/citizen/news/news_58.jsp

.(2558).การส�ารวจภาวะการท�างานของประชากรทวราชอาณาจกร ไตรมาส 3: กรกฎาคม-กนยายน 2558. สบคนจากhttp://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/lfs58/FullReportQ3.pdf

ส�านกงานสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2550).รายงานฉบบสมบรณโครงการศกษาวจยเพอจดท�าดชนชวดภาวะเศรษฐกจและสงคม โดยใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.ม.ป.ท.

ส�านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2558). รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล�าในประเทศไทย ป 2556. สบคนจากhttp://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=426

อจฉราชวะตระกลกจ.(2555).เศรษฐกจครอบครวกบการจดการความเสยงและการประกนภยในเอกสารการสอนชดวชาเศรษฐกจครอบครว หนวยท 8-15 (น. 12-1 - 1-39). นนทบร: สาขาวชามนษยนเวศศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อาคม เตมพทยาไพสฐ. (2558).ความกาวหนาทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศกบการเปนสงคมสงวยไป ดวยกนไดอยางไร.การประชมวชาการแหงชาตดานสงวยและผสงอายครงท3จดโดยสภากาชาดไทยรวมกบจฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 22 พฤษภาคม 2558 สบคนจาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=427

Documents

หน่วยที่ 6 ชีวิตครอบครัวและชุมชนกับเศรษฐกิจhumaneco.stou.ac.th/UploadedFile/72305-6.pdf · มสธ