1

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

กระบวนการสรางตาบลวถพอเพยง ตาบลเกาะชางใต

ตาบลเกาะชางใต อาเภอเกาะชาง จงหวดตราด เปนตาบลทอยบนเกาะมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ

ลกษณะทวไปเปนหาดหน ชาวบานสรางบานเรอนอยอาศยบรเวณชายฝ งและทราบตอนในเปนจานวนมาก

เนองจากทรพยากรทอดมสมบรณทงแหลงอาหารและแหลงนาจด ในดานการทองเทยวมความเหมาะสมในการ

จดการทองเทยวเชงนเวศเนองจากมปาไม ปาชายเลน สตวนา และปะการงทอดมสมบรณ

โครงการรกษปาสรางคน 84 ตาบลวถพอเพยง ตาบลเกาะชางใต เปนโครงการในระยะท 3 (ปพ.ศ.

2552-2554) สาเหตทไดเขารวมโครงการเนองมาจากองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใตสงรายละเอยดของ

ตาบลใหคดเลอก เมอทางเจาหนาทลงมาศกษาขอมลในพนทและไดรบการคดเลอกเปนตาบลวถพอเพยง

เนองจากมแกนนา ผนาทองถน ผทองทท เขมแขง และทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ

เมอเรมตนดาเนนโครงการมกระบวนการวเคราะหสภาพปญหาและความตองการของคนในตาบลจาก

แกนนาชมชนและจดทาขอมลศกยภาพชมชน (Social mapping) เพอคนหาทนและศกยภาพของตาบล จดเกบ

ขอมลเศรษฐกจและพลงงานชมชน ( ECEN) เพอนามาวเคราะหและใชประกอบการทาแผน ในชวงของการ

ดาเนนการทาแผนเนนตองมกลมคนดาเนนการเปนความตองการของชมชนและเปนแนวทางสรปธรรมความ

พอเพยง สวนคณะกรรมการโครงการรกษปาฯ ตาบลเกาะชางใต สวนใหญเปนแกนนาทมจตอาสาเปนท

ยอมรบของคนในตาบลและเชอมนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง สวนภาคทองถนและทองทเปนเพอนรวมงาน

ในการสรางตาบลวถพอเพยงไดเปนอยางด

2

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

ผลของการดาเนนโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใตตามแผนและกจกรรมพบวา

- แผนการจดการตาบลพอเพยง สามารถพฒนาศกยภาพคณะกรรมการตาบลจานวน 25 คน ให

เปนวทยากรทสามารถถายทอดความรรปธรรมความพอเพยงทงในและนอกตาบลได 8 คน สวน

อก 17 คน สามารถถายทอดความรความพอเพยงใหกบคนในชมชนได

- แผนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สามารถสรางการมสวนรวมของคนในชมชน

ใหมจตสานกในการนรกษและฟนฟทรพยากรของคนทงตาบลผานกจกรรมการบวชปา ปลกปา

ปลกหญาแฝก และธนาคารป

- แผนครวเรอนอาสาตนแบบเศรษฐกจพอเพยงสามารถสรางเครอขายครวเรอนอาสากวา 100

ครวเรอน ลดรายจายดานผลตภณฑของใชครวเรอน ถงรอยละ 50 เกดคนตนแบบ 20 คนเกดจด

เรยนรรปธรรมความพอเพยงทสามรถถายทอดความรได 12 แหง และเปนฐานมวลชนทสาคญ

ของโครงการรกษปาและกจกรรมตางๆ ในตาบล

- แผนการจดการขยะและมลภาวะสามารถสรางการมสวนรวมของคนในชมชนใหมจตสานกในการ

ลดปญหามลภาวะจากดนและนาเสยบรเวณชายฝ งทะเลจากการใชจลนทรยบาบดทง 5 หมบาน

สรางกระบวนการเรยนรการจดการขยะใหกบธนาคารขยะทง 2 แหงในตาบล

ผลความสาเรจทเกดขนมาไดนน จากผงภาพท 1 แสดงโมเดลวถพอเพยงตาบลเกาะชางใต พบวา

เพราะแกนนาผนาทองถน และผทองท ทเขมแขงมจตอาสาจงนาสการจดตงคณะกรรมการตาบล ทขยายผลไป

สการสรางเครอขายครวเรอนอาสาและเครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จากกระบวนการเรยนรใน

แผนและกจกรรมของโครงการรกษปาฯทสรางกระบวนการเรยนรในรปแบบเวทประชม การอบรม การอบรม

เชงปฏบตการ การศกษาดงานและการฝกปฏบตจนเกดรปธรรมความพอเพยงทพฒนาเปนจดเรยนรความ

พอเพยงและสามารถถายทอดความรไดโดยมผนาทองถน ผนาทองท เจาหนาทอทยานแหงชาตหมเกาะชาง

เจาอาวาสวดตาง ๆ ในตาบล ครและนกเรยนในตาบลใหการะสนบสนนชวยเหลอในกจกรรมของโครงการ อก

ทงมพเล ยงทเขาใจ รใจ จรงใจ คอยเปนทปรกษาใหคาแนะนาจนแผนและกจกรรมของโครงการดาเนนการได

ประสบผลสาเรจเปนอยางดยง

3

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

เครอขายครวเรอนอาสา

“รกในหลวง ทาถวายในหลวง”

กลไกตาบล ทองถน

ทองท ชมชน

เครอขาย

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

แผนกจกรรมพอเพยงตาม

ความตองการของชมชน

ภาคทองถน

-อาเภอเกาะชาง

- อบต.

- อทยาน

แหงชาตหมเกาะ

ชาง

- โรงเรยน

- วด

องคกรพเลยง

บรษทปตท.

จากด (มหาชน)

- ผอ.โครงการ

- ทปรกษาภาค

- เจาหนาปตท.

- เจาหนาทภาค

- เจาหนาท

ตาบล

ตาบลวถพอเพยงตาบลเกาะชางใต

ผงภาพท 1 แสดง Model วถพอเพยงตาบลเกาะชางใต

4

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

บทท 1 บรบทและพฒนาการของตาบล

1.1 บรบทชมชน

เกาะชาง ประกอบไปดวยหมเกาะตางๆ ทงส น 52 เกาะ โดยมเกาะขนาดใหญ 3 เกาะ ไดแก เกาะชาง

(เปนเกาะทมขนาดใหญเปนอนดบ 2 ของประเทศ) เกาะกด และเกาะหมาก คาวา เกาะชาง มความเปนมา

อยางใดนนเปนการยากทจะหาหลกฐานความจรง ชาวบานสนนษฐานวาเกาะแหงนใหญโตกวาเกาะอนๆ หรอ

นยหนงรปเกาะมลกษณะคลายชาง เพราะชางเปนสตวใหญกวาสตวชนดอนๆ ทวไป จงไดเทยบนามวาเกาะ

ชางนนเอง

การตงถนฐานของชมชนบนเกาะชางมประวตอนยาวนาน เดมเกาะชางเปนเกาะทไมมชมชนตงถน

ฐานอาศย เปนเพยงทาจอดเรอหลบลมมรสม และเปนแหลงเสบยงอาหารและนาจด เทาทมหลกฐานนบตงแต

ครงกรงศรอยธยา มเรอสาเภาจากเมองจนเดนทางเขามาคาขาย ผานเมองญวน เมองเขมร เมองเกาะกง (ซง

แตเดมเปนของสยาม) และเขามาถงเมองตราด เรอสาเภาจะมาพกหลบคลนลมมรสมในระหวางเดอน

พฤษภาคม – ตลาคม ตามหมเกาะชาง บรเวณบานดานใหม บานคลองสน อาวสลกเพชรหรออาวสลด (เปนท

รจกกนดในหมโจรสลดชาวจนไหหลาและญวน) และอาวบางเบา จากการสอบถามผเฒาผแกทมชวตอยบน

เกาะชาง เชอวาชาวจนมากบเรอสาเภาและเปนกลมแรกทมาอาศยตงถนฐานทามาหากนอยบนเกาะ

ชางสมยกรงศรอยธยาดวยเหนวาเกาะชางมความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต และเปนเกาะ

ทตงอยในเสนทางการคาขาย เปนจดแวะพกแลกเปลยนสนคาทสาคญแหงหนง

ชาวจนตระกลทเขามาอยกอน คอ ตระกลแซตง แซตน แซเตยว แซภ แซล ตอมาจงไดมชาวไทยเชอ

สายจน และชาวญวนอพยพเขามาทากนเปนชมชนขนาดเลก ประมาณ 4 - 5 หลงคาเรอนตอพนท ทาเลทตง

ถนฐานคอ อาวสลกเพชร และอาวคลองสน บานดานใหม และอาวบางเบา การตงบานเรอนระยะแรกจะยดตด

กบชายฝ งทะเล ดวยเพราะพนฐานความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตทางทะเลทเอออานวยตอการตง

ถนฐาน ประกอบกบการมภมประเทศทชวยใหสามารถหลบคลน และกระแสลมในชวงฤดมรสมตะวนตกเฉยงใต

ไดเปนอยางด โดยชาวบานยดอาชพการทาประมงและเกษตรเปนหลก (คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา,2545-2546)

5

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

การแบงเขตพนทการปกครอง เกาะชางใต แบงหมบานออกเปน 5 หมบาน ไดแก

หมบานบางเบา เปนหมบานทมตานานประวตศาสตรทเรมตนจากชาวมอญอพยพมาตงถนฐานชอ

“เบา” หรออกความหมายหนงซงหมายถง “หาดโคลน ” หมบานบางเบามพนทตดกบชายฝ งทะเลเวา ซงเปน

อาวขนาดใหญ มหาดทรายสวยงามและเงยบสงบ ไดแกหาดใบลาน และหาดคลองกลอย มส งศกดสทธท เปน

ศนยรวมจตใจของคนไทยและชาวบางเบาอย 2 แหง คอ ศาลเสดจเตย (กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด) และ

หลวงปอนนต สขกาโม พระสงฆเจาอาวาสรปแรกของวดบางเบา เนองจากหมบานมพนทตดกบชายฝ งทะเล

ชาวชมชนจงประกอบอาชพประมงเปนสวนใหญ รองลงมาคอ การทาสวนยางพารา สวนผลไม และใหบรการ

นกทองเทยว เชน กจกรรมดานาชมปะการง กจกรรมทวรชมเกาะตางๆ สภาพอากาศของหมบานบางเบาอยใน

เขตรอนชน จงมฝนตกชกตลอดทงป โดยเฉพาะในชวงทไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต

หมบานสลกเพชร เปนหมบานทมพระพทธรปทเกาแกทสด คอ หลวงพอเพชร พนทตงอยบน

เทอกเขาสง ตงบานเรอนเปนกลมตามเชงเขา อยในเขตการปกครองขององคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต

ชาวชมชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม เนองจากสภาพพนดนมความอดมสมบรณ เปนดนเหนยวปน

ดนรวน ผลผลตทสาคญของชมชน ไดแก ยางพารา มะพราว ทเรยน เงาะ สมโอ ฯลฯ สนคาเกษตรแปรรปของ

หมบาน ไดแก ทเรยนกวน มงคดกวน มะพราวแกว กะป กงแหง และผลตภณฑจากกะลามะพราวทข น ชอ

ไดรบรางวล OTOP ระดบ 4 ดาว มกจกรรมสงเสรมการทองเทยวของหมบาน เชน เดนปาศกษาระบบนเวศน

ชมทวทศนเขาแหลม ชมนกเงอก ฯลฯ

หมบานเจกแบ หมบานเลกๆ ทเงยบสงบ มประวตความเปนมาในกอตงทยาวนานไมตากวา 1

ศตวรรษ ทาเลทตงอยตดกบทะเลอาวไทย ในเขตการปกครองขององคการบรหารสวนตาบลเกาะชาง ชาว

ชมชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก การทาสวน และทาประมง ผลผลตทสาคญของหมบานเจก

แบ ไดแก มะพราว ยางพารา ลองกอง ทเรยน มงคด และอาหารทะเล

หมบานสลกคอก ดวยขนาดของพนทท มลกษณะเปนอาววงกลมคลายคอกสตว และมทางออกทาง

ทะเลเปนชองแคบเกอบจะชนกนนน ทาใหกลายเปนชอเรยกขานกนมาวา “หมบานสลกคอก ” ซงเปนหมบานท

มพนทเปนทราบชายเขาตดทะเล พนดนมความอดมสมบรณเหมาะแกการปลกพชและทาประมง ชาวชมชน

สวนใหญประกอบอาชพทาประมง เกษตรกรรม ทานากง หมบานสลกคอกมสถานททสาคญทางประวตศาสตร

คอ วดสลกคอก ซงเปนวดทรชกาลท 5 เคยเสดจประพาสถง 12 ครง หมบานสลกคอกมลกษณะเดนในดาน

ความอดมสมบรณทางธรรมชาต โดยมพนทสาธารณประโยชนอยประมาณ 22 ไร และพนทปาโกงกาง และปา

6

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

ชายเลนประมาณ 700 ไร ปจจบนไดจดตงเปนโครงการปลกปาพชสมนไพร เพอสงเสรมใหเปนแหลงทองเทยว

เทยว และแหลงศกษาคนควาสาหรบผท สนใจ

หมบานสลกเพชรเหนอ เปนหมบานทตงอยในเขตการปกครองของตาบลเกาะชางใต โดยตงอย

ตอนกลางของเกาะชาง อยตดกบบานสลกเพชร หมบานสลกเพชรเหนอถอเปนหมบานขนาดกลาง สภาพภม

ประเทศเปนแถบเทอกเขาสง มทราบตามเชงเขา และทราบลมตามแหลงนา ประชากรสวนใหญประกอบอาชพ

เกษตรกรรม และพชเศรษฐกจทสาคญ ไดแก ยางพารา มะพราว ทเรยน เงาะ สมโอ มงคด ลองกอง และกลวย

7

รวบรวมประสบการณ ความร ตาบลตนแบบเพอการเรยนร

แผนทตาบลเกาะชางใต อาเภอเกาะชาง จงหวดตราด

8

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

1.1.1 ทรพยากรทองถน

เกาะชางใต ถอเปนพนทท มความอดมสมบรณทงดานทรพยากรทางธรรมชาตและสงแวดลอม โดย

สามารถจาแนกกลมทรพยากรออกเปน 3 กลมใหญดวยกน ไดแก

ทรพยากรปาไม พชพนธบรเวณพนทแบงออกเปน 3 ชนด ไดแก ปาดบชน ปาชายเลน และปา

ชายหาด นอกจากนยงพบพนธพชประเภทสมนไพรและพนธกลวยไมอกหลายชนด เชน ชมเหดเทศ

ปลาไหลเผอก กลวยไมพนธสงโตรวงขาว เปนตน

ทรพยากรสตวปา ประกอบดวยสตวปาพนธหายาก และเปนสตวปาทสาคญ เชน ชะมด ลง คาง หม

ปา เกง กระรอก ฯลฯ

ทรพยากรทางทะเล แบงออกเปนพนธสตวนาหลายประเภท ไดแก ประเภทปลา เชน ปลากะพง

ปลาอนทรย ปลาสละ ปลากกเลา ฯลฯ ประเภทปลาหมก เชน หมกกลวย หมกหอม หมกกระดอง หมกสาย

ประเภทป เชน ปมา ปดา ปหน ฯลฯป ประเภทกง เชน กงแชบวย กงกลาดา กงขาว ฯลฯ นอกจากนยงมพนธ

สตวอกหลายประเภท ไดแก เตา หอย และแมงกะพรน เปนตน

ดวยสภาพภมมประเทศเปนเกาะมนาลอมรอบอาชพทสาคญของคนตาบลเกาะชาง คอ การทาการ

ประมง เนองจากมทรพยากรทางทะเล ทอดมสมบรณดงนน จงเกดสะสมความรและภมปญญาดานการประมง

ไวหลายดานคนรนลกหลานทสนใจกไดรบการสบทอดความรเหลาน

จากรายงานการวจยการสรางเอกลกษณและสรางภมตานทานใหชมชนเกาะชางเพอรองรบการ

เปลยนแปลงของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา ในดานภมปญญาชาวประมงและวถ

ชาวสวน มรายละเอยดทสาคญดงน

9

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

1.1.2 ภมปญญาชาวประมงและวถชวตชาวสวน

1) ภมปญญาดานสมทรศาสตรกบวถชวตประมง

นาชอบ – นาเสย คอ ถอยคาทเรยกปรากฏการณของการขนลงของนาทะเล เปนความเขาใจในดาน

สมทรศาสตรทบงบอกถงภมปญญาของชาวประมง เปนปรากฏการณทแตกตางกน และเปนปรากฏการณทม

ผลตอการประมงแตกตางกนดงน

นาชอบ หมายถง ปรากฏการณทข นลงของนาทะเลไปถงจดสงสดและตาสดกลาวคอเมอนาทะเลขนก

จะขนถงระดบสงสด และเมอนาทะเลลดระดบลงกจะลดลงไปถงจดนาลงตาสด ซงพอจะกลาวสน ๆ วา นา

ขนมากและนาลงมากวนเดยวกน ปรากฏการณนาชอบจะ เกดขนและมระยะเวลาตดตอเนอง 6 - 7 วน

เกดขนเดอนละ 2 ครง ผลทมตอวถชวตประมงคอ

• การจบกงจะไดผลด เมอนาทะเลไดข นถงจดสงสดและลงสจดตาสดนน จะทาใหเกดกระแสนา

เคลอนทหรอเคลอนไหลเรว เมอชาวประมงวางอวนกงแลว กระแสนาจะพดอวนเดนไปตามนา ตม

ถวงอวนจะลวกใกลผวดนและไปกระตนใหกงทหากนเหนอผวดนตกใจดดตวเองขนมาตดอวนท

ลอยอยเบองบน ชาวประมง จะทดสอบวาจะมกงมาตดมากหรอไมโดยการลงอวนหนงหรอสอง

ชด แลวปลอยเวลาผานไปประมาณ 10 นาท จงกอวนนน หากพบวามกงตดมากกจะรบลงอวน

กองอน ๆ ทเตรยมไวเพอใหไดกงจานวนมาก

• การจบปลากระบอกจากปาชายเลน เมอนาขนสงทวมทนเขาไปในเขตปาชายเลนปลากระบอกจะ

เขาไปอยในเขตชายเลน พอนาทะเลลดลงปลากระบอกจะเคลอนทลงมาตามกระแสนาลง

ชาวประมงจะคอยดกจบปลากระบอกจากปาชายเลนขณะนาลง

• การเกบหอยตามชายหาดในบรเวณอาวสลกเพชร เมอนาชอบเกดขนเวลาทนาทะเลลดตาลงถง

จดตาสดนน ระดบนาทะเลถอยลนตาลงไปจากชายฝ งของอาวสลกเพชรลนลกลงไปจนถงเนนหน

และเนนทรายในอาวสลกเพชร ณ เนนหนเนนทรายดงกลาวจะเตมไปดวยหอยประเภทตาง ๆ ท

เปนอาหารใหแกชาวชมชน

นาเสย หมายถง ปรากฏการณทการขนลงของนาทะเลจะขนไมถงจดสงสดและนาลงไมถงจดตาสด

คอนาขนนอยและนาลงนอย นาจะนงไมคอยมการเคลอนไหว ระยะเวลาชวงนาเสยจะเกดตอเนองหลงจากเกด

ปรากกฏการณนาชอบ นาเสยจะเกดขนประมาณ 3 วน หลงจากนนนาชอบจะกลบมาอกสลบกนไป ผลทมตอ

วถชวตประมงคอ

10

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

• การจบกงไมไดผล ตองหยดทากง เพราะกระแสนาไมเคลอนท เมอลงอวนกงแลวอวนจะไมเดน

(หยดนง) กงกหยดนงอยเหนอผวดนไมวายนาขนมาตดอวน การจบกงจงไมไดผล ชาวประมงจะ

จบสตวนาอน ๆ แทน

• การตกปลาตามโขดหนใตทะเลกไมคอยไดผล เพราะนาไมเคลอนไหวเหยอทลงไปจะนงไมเคลอน

ไมสามารถหลอกปลาใหเขาใจผดคดวาเปนเหยอธรรมชาต ปลาจะไมกนเหยอ การตกปลากไม

คอยไดผล

• เนนทรายและเนนหนบรเวณอาว โดยเฉพาะอาวสลกเพชรไมโผลข นเหนอนายงคงมนาทะเลทวม

จงไมสามารถเกบหอยประเภทตางๆ มาเปนอาหารได

สรปไดวาภมปญญาดานสมทรศาสตรน ชาวประมงเกาะชางเขาใจและนามาใชกบการทาประมงมา

ยาวนานแลว นอกจากนนชาวประมงยงมภมปญญาในดานการมองภาวะทเหมาะสมของการจบเคย เพอนามา

ทากะปจนทาใหเกาะชางเปนแหลงผลตกะปทมคณภาพดทสดแหงหนงของประเทศไทย

การจบเคย (สตวทะเลทมลกษณะเหมอนกงตวเลก) จะจบไดบางวนในชวงตงแตเดอนเมษายนถง

เดอนพฤศจกายน การจบเคยนนชาวประมงจะสงเกตวนทนาและลมสงบหลงจากทมลมและคลนแรงตดตอกน

หลาย ๆ วน เมอนานงลมสงบชาวประมงจะออกหาเคย เพราะเคยจะขนมาจากผวทรายใตทะเลขนสผวนา

ระยะเวลาทจบเคยไดมาก ๆ จะอยชวงปลายฤดมรสมตะวนตกเฉยงใตตดตอกบมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ คอ

ประมาณเดอนกนยายนถงเดอนตลาคมของทก ๆ ป

2) เครองมอการทาประมง

ลนเคย หรออวนดน เครองมอทใชในการจบเคย ชาวประมงจะสรางเปนคนไมสองอนยาวมากนอย

ขนอยกบขนาดของเรอ ดานหนงของไมทงสองจะยดตดกบหวเรอแลวกางปลายไมออกเหมอนงามหนงสตกลา

ไปหนาเรอ พนทระหวางงามไมจะใชตาขายยดตดเพอเปนภาชนะตกเคยความยาวของคนไมของลนเคยถาเปน

เรอประมงขนาดเลกความยาวของคนดนจะยาวประมาณ 3 – 5 เมตร แตถาเปนเรอใหญคนดนอาจยาวถง 20

เมตร ลนเคยหรออวนดนจะใชมากตงแตเดอนเมษายนตอเนองไปจนถงเดอนตลาคมและอาจถงเดอน

พฤศจกายน เคยทจบมาไดจะมจานวนมากเพอนาไปเปนวตถดบในการทากะป

ลอบดกปลา ปลาหมกและป ชาวประมงเกาะชางทาลอบดกปลา ปลาหมกและปมานานแลว ลอบดก

สตวทะเลทงสามอยางมความแตกตางกนดงน

11

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ลอกดกปลา ชาวประมงเกาะชางทาลอบดกปลามายาวนานกวา 100 ป ระยะแรกทาดวยไมทงหมด

เปาหมายคอปลาดกทะเล ตอมาเมอมตาขายสาเรจรปขายในทองตลาด ชาวประมงกใชตาขายมาแทนไม โดยม

งา (ทางเขาของปลา) วางตวในแนวนอนขนานกบพนผวดนและมงาอยดานเดยว

ลอกปลาหมก มลกษณะคลายคลงกบลอบดกปลา แตมงาเปนแนวตงฉากใชตาขายยดรอบ ๆ โครง

เหลกหรอโครงไม

ลอกดกป มลกษณะเปนเหมอนกลองสเหลยมมงา 2 ดาน (ปเขาไดทง 2 ดาน) คอดานหวและทาย

แนวของงาทางเขาของปจะวางในแนวนอน

3) การแปรรปผลผลตจากการประมง

กะป เปนผลตภณฑทมช อเสยงของเกาะชาง ชาวประมงเกาะชางนยมทากะปเพอใชบรโภคภายใน

ครอบครวและจาหนายเพอสรางรายไดใหแกครอบครวและจาหนายเพอสรางรายไดใหแกครอบครว ภมปญญา

ในการทากะปโดยภาพรวมจะมความสอดคลองกนในขนตอนและกระบวนการทา ความแตกตางในรายละเอยด

อาจมบางในบางขนตอน ซงกเปนรายละเอยดทแตกตางกนของแตละชมชนบนเกาะชาง การทากะปของชาว

เกาะชางมข นตอนและกระบวนการดงน

• วตถดบ เคยคอวตถดบทสาคญทสดในการทากะป เคยมกระจายอยทวไปในทะเล แตการอย

เปนฝงใหญ ๆ จะพบวามการเคลอนไหวมาจากทะเลจนใต ผานเขามาตามชายฝ งของเวยดนามบรเวณแหลม

ญวนประมาณเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคม แลวเคลอนทมายงชายฝ งกมพชาและเกาะชางประมาณเดอน

มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน และเดอนตลาคมจะพบมากเปนฝงใหญ ๆ หลงจากนนคอเดอน

พฤศจกายนถงเดอนธนวาคม ฝงเคยจะเคลอนยายไปยงชายฝ งของจนทบรและระยองตามลาดบ ระหวางเดอน

ทมลมมรสมตะวนตกเฉยงใตรนแรงคอเดอนมถนายน กรกฎาคม และเดอนสงหาคม เปนชวงเวลาทชายฝ ง

ทะเลบรเวณเกาะชางมคลนและลมแรง ฝงเคยทมมาแลวบางสวนจะเคลอนเขาไปใกลชายฝ งแลวหมกตวอย

ตามผวดนผวทรายในเขตนาขน เมอคลนลมสงบในบางวน ฝงเคยจะออกจากการหมกตวลอยขนใกลผวนาเปน

ฝงไมใหญเคยระยะนจะเปนเคยเปลอกออน ตวสขาวและตวเลก หากนามาทากะปจะไดคณภาพกะปไมถง

ระดบสดยอด

12

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

การจบเคยในแตละปจะไดผลผลตไมเทากน ชาวประมงมขอสงเกตวาปใดทมเดอน 8 สองครง จะม

ปรากฏการณของคลนและลมแปรปรวน เปนชวงทฝงเคยจะเดนทางผานเกาะชางไปเรวชาวเกาะชางจบไมทน

ฝงเคยเคลอนทผานไปยงจนทบรและระยอง ทาใหชาวเกาะชางจบเคยไดนอย

• เครองมอการจบเคย ชาวประมงใชลนเคยหรอวนดนเปนเครองมอในการจบเคย เพราะจบได

ครงละมากๆ และทนกบชวงเวลาทมเคยชกชม

• กระบวนการแปรรปเคยเปนกะป การแปรรปเคยไปเปนกะปชนคณภาพขนชอของเกาะชาง

นน ชาวเกาะชางดาเนนการอยางมข นตอนและมความพถพถนในรายละเอยดปลกยอยตางๆ ดงน

การเตรยมเคย เคยสแดง (เคยนาใส) สามารถคลกเกลอไดเลย เคยสขาว (เคยนาขน) เมอไดมา

ชาวประมงจะปลอยใหเอยม (ปลอยทงไวใหหมดความสดแลวเคยจะเปลยนสเปลอกเปนสแดง) ระยะเวลา

ประมาณ 5 -6 ชวโมงแลวจงจะคลกเกลอ

การคลกเกลอ เปนกลวธถนอมรกษาและปรงแตงรสใหกะปการกาหนดปรมาณเกลอทจะผสม

คลกเคลากบเคยจงเปนเรองขอความพถพถน และประสบการณเกา ๆ ทถายทอดกนตอ ๆ มา สดสวนระหวาง

ปรมาณเคยกบเกลอ โดนภาพรวมจะอยท 10 : 1 ถง 10 : 1.5 คอ หากใชเคยจานวน 10 กโลกรม จะคลก

เกลอหนก 1 ถง 1.5 กโลกรมแตละชมชนของเกาะชางจะมเทคนคของการคลกเกลอในสดสวนทแตกตางกน

เชน ชาวชมชนสลกเพชรใชสตร 10 : 1.2 ชาวชมชนคลองสน 10 : 1.2 ชาวชมชนคลองพราว ทาไวกนเองใช

สตร 10 : 1 หากทาไวจาหนายใชสตร 10 : 1.5 และชาวชมชนบางเบาใชสตร 10 : 1.4 ซงหมายความวาหากใช

เคย 10 กโลกรม จะใชเกลอมาคลกหนก 1.4 กโลกรม

เมอคลกเกลอแลว การเกบเคยทหมกเกลอแลวไวยาวนานเทาไรนน มความแตกตางกนในแตชมชน

ชมชนคลองสนมบางครอบครวนยมหมกเคยไว 2 -3 วน แลวนามาคนเอานาออกเปนนาเคย ซงเปนผลผลต

ทานองเดยวกบนาปลา เปนนาสนาตาลเขมมรสเคม เมอนามาตมใหเดอนแลวสามารถนามาปรงอาหารได

เชนเดยวกบนาปลาและยงกลนหอมชวนรบประทาน จากนนจงนาเคยหมกเกลอไปตากกบแสงอาทตย สวน

ชาวชมชนอนเชนสลกเพชรคลองพราวและบางเบา นยมหมกเคยกบเกลอไว 1 คน แลวนาไปตากในวนรงข น

13

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

นาเคยทหมกเกลอแลวมาตากกบแสงอาทตย ระยะเวลาในการตากยาวนานเทาไรขนอยกบทองฟา

โปรงใสหรอไม หากทองฟาโปรงใสกตากเพยงครงวน หากทองฟามเมฆกอาจจะตากถงบาย เคยกจะมสแดง

พรอมทจะนาไปตาหรอโมใหเปนเนอเดยวกน

นาเคยแหงหมาด ๆ มาตาดวยครกไมหรอโมดวยโมทใชโมแปงพนบานทว ๆ ไป เมอไดเนอเดยวกน

แลวผลผลตกคอ กะปแตกะปทยงไมไดคณภาพเพอการนาไปรบประทาน จาเปนตองนาไปหมกไวในภาชนะให

บมเนอกะปจนไดคณภาพ

การบมกะปสดมความจาเปนเพอใหเนอกะปประสานเชอมเปนเนอละเอยดและแนน กะปสดจะถก

นาไปบรรจใสโองหรอภาชนะอน ๆ ทสามารถปดฝาไดมดชดไมใหอากาศเขาไปได โดยการบมจะตองอดเนอ

กะปสดลงในภาชนะใหแนนทสด พยายามไมใหมฟองอากาศระหวางเนอกะป หากมฟองอากาศจะทาใหกะป

เสย ระยะเวลาในการบมกะปใชเวลาอยางนอย 3 เดอน หลงจากนนจงสามารถนาออกมาเปนกะปทพรอม

บรโภคได กะปทมระยะเวลาในการหมกยาวนานกวา 3 เดอน จะเปนกะปทมคณภาพมาก อยางไรกตามชาว

ชมชนประมงนานยมบมกะปและนาออกมาบรโภคหรอจาหนายปตอป ไมคอยเกบรกษาไวนานกวา 1 ป แตม

บางครอบครวจะเกบกะปทบมไวนานกวา 1 ป เพอใชบรโภคภายในครอบครวเทานน

เมอนากะปทบมไดทแลวออกจากภาชนะ กะปทมคณภาพดจะมลกษณะมสเทาอมชมพ เนอแนน มตา

เคยกระจายเปนจด ๆ และมกลนหอมชวนรบประทาน

• วธกาหนดพกดและการคนหาตาแหนงทตงบนทะเล ชาวประมงบางสวนเมอพบแหลงปลาชม

บรเวณใตทะเล ซงมกจะเปนภมประเทศทเปนเนนหนหรอกลมกองหนมแนวปะการงและพชทะเลอยเปน

จานวนมาก ชาวประมงอาจจะกลบมาทาประมงซา ๆ หลาย ๆ ครง หรอเปนประจา วธการชวยใหสามารถหา

ตาแหนงทตงเดมไดโดยงายนน ชาวประมงใชวธจดอางองโครงขายสามเหลยม โดยเมออยตาแหนงทกาหนด

พกดวาจะตองมาอก ใหจดนนเปนฐานของมมฉากแลวหนมมฉากไปยงจดสงเกตทอาจเปนเกาะหรอยอดเขา

หรอตนไมเพอเปนจดอางองแรกเมอไดจดอางองแรกแลวใหหนเปนมมฉาก แลวมองหาจดอางองทสองและจด

ทสามอกหนงมมฉากแลวเกบไวในความทรงจา เมอชาวประมงเดนทางมา ณ ตาแหนงทกาหนดพกดเอาไวกจะ

ใชระบบโครงขายสามเหลยมนในการคนหาตาแหนงเดมเพอทาประมงตอไป

14

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ชาวประมงมากถงรอยละ 87 มคตนยมเหมอน ๆ กน เชน การนบถอแมยานางประจาเรอการนบถอ

เจาพอเกาะชางและการเคารพนบถอกรมหลวงชมพรเขตอดมศกด กอนออกเดนเรอกจะมการกราบไหวเพอ

เปนสรมงคลตอการออกเดนทางไปทาประมงทกครง

1.1.3 วถชวตชาวสวน

วถชวตชาวสวนของชมชนเกาะชาง ทมการทาสวนยงยนมาจนถงปจจบน เนองจากมปจจยพนฐาน

ดงนคอ มทราบชายฝ งขนาดแตกตางกนรอบ ๆ เกาะชาง มดนทเกดจากการยอยสลายของหนภเขาไฟ ฝนท

ตกชกในฤดยาวนาน 6 ถง 8 เดอน มชวงฤดแลงสน ๆ 4 เดอน (ซงชาวบานเรยกวา ฝนแปด แดดส) ชมชน

การเกษตรทเนนการปลกพชสวน พบวาพนททาสวนของชาวเกาะชางสวนใหญมขนาดใหญกวา 15 ไร เปน

จานวนรอยละ 68.3 รองลงมาคอขนาด 6 – 10 ไร 11 – 15 ไร และ 1 – 5 ไรตามลาดบ พชสวนทปลกบนเกาะ

ชางเปนการปลกเชงพาณชย พชทปลกมากทสดคอ ยางพารา รองลงมาคอ มะพราว ทเรยน และไมผลอน ๆ

เชน เงาะ สมโอ และลองกอง เปนตน พชสวนทใหผลผลตตลอดปคอ มะพราว สวนยางพาราจะใหผลผลตเปน

บางเวลาแตมราคาคอนขางดจงนยมปลกกนมากขน

ตาแหนงทกาหนดพกด

จดอางอง จดอางอง

จดอางอง

มมฉาก

มมฉาก

15

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ขนบธรรมเนยมประเพณและภมปญญาของชาวชมชนเกาะชาง

จากรายงานการวจยการสรางเอกลกษณและสรางภมตานทานชมชนเกาะชางเพอรองรบการ

เปลยนแปลงของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา ดานขนบธรรมเนยมประเพณและภม

ปญญาของชาวชมชนพบวาชาวชมชนเกาะชางตงแตดงเดมนนประกอบดวยชาวไทยทมเชอสายจนและญวน

ดงนน ขนบธรรมเนยมประเพณจงสอดคลองถายทอดกนมาจากชาวจนและชาวญวน ทงชาวจนและญวนเปน

คนทมบคลกออนโยน มมตรไมตร เปนมตรกบคนทวไป และโอบออมอาร ดงนน โดยภาพรวมของบคลกภาพ

ชาวเกาะชางจงมความโดดเดนทเหนไดคอ ออนโยน โอบออมอาร มมตรไมตรและเปนมตรกบคนทวไป

ประเพณทปฏบตกนสบเนองมาตลอดคอ

1) ประเพณทองถน

ประเพณสงก รานต เปนประเพณทมมานานและยงคงอยถงปจจบนน หนมสาวจะรอคอยทจะได

สนกสนานกนเตมทในวนน และเปนวนทหนม ๆ สาว ๆ จะไดมโอกาสใกลชดกบคนทตนหมายปอง

โอกาสทจด โดยปกตชมชนทมวดและพระสงฆจานวนมากพอ สาหรบการจดพธกรรมทางศาสนากจะ

จดงานสงกรานตตามประเพณ สวนชมชนทมพระสงฆจานวนนอยหรอไมมวดจะจดประเพณสงกรานตชากวา

ชมชนอน โดยจดภายหลงทชมชนอนจดเรยบรอยแลวจงเรยกวา “หางสงกรานต” ระยะเวลาทจด 6วน

กจกรรมทจด วนท 1 ชวงเชาชาวบานจะมาทาบญตกบาตร แลวรบประทานอาหารทวด หลงจากนน

ชาวบานจะใชเวลาในชวงนจดกจกรรมการละเลนตาง ๆ ไปจนถงเพล เชน สะบาลอ ลกชวงชงเมอง ชกคะเยอ

โยนหวง มอญซอนผา หลบตาตหมอ กระโดดวง ขมาชงเมอง ตจบ งกนหาง ฯลฯ ในบางชมชนจะเลนเอาแรง

กน เชนวนนเลนทชมชนสลกเพชร พรงนเลนทชมชนคลองสนโดยสลบกนไปแลวแตนดหมาย

หลงจากพระฉนเพลเสรจชาวบานจะสรงนาพระพทธรป สวนพระสงฆและผสงอายจะนงเรยงกนเปน

แถว เพอใหชาวบานไดขอพร และรดนาดาหวผใหญ หรอขอขมาเพอเปนสรมงคลแกตนเอง จากนนชาวบานจะ

เลนสาดนากนอยางสนกสนาน

วนท 2 ถงวนท 5 ในชวงเชาถงเพลชาวบานจะจดกจกรรมตาง ๆ เหมอน วนท 1 ยกเวนการสรงนา

พระ และการขอขมาผใหญ

วนท 4 “วนขนทรายเขาวด” หลงจากพระฉนเพลเสรจชาวบานจะเลนสาดนากน และชวยกนขนทราย

ในบรเวณทมทรายขาว ๆ เชน ชมชนสลกเพชรจะไปขนทรายทเกาะหาดทรายขาว แลวนามากองไวททานา

16

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ชวงเยนชาวบานจงจะชวยกนขนทรายเขาวด กจกรรมในวนนจะสนกสนานมากโดยเฉพาะหนมสาวจะสาดนา

กน หรอเกยวพาราสกน

วนท 5 “วนฉลองสงกรานต ” หรอ “วนฉลองพระทรายใหญ ” จานวน 5 กอง ขนาดจะเลกหรอใหญก

แลวแตชาวบานจะกาหนด จากนนจะเอาผาสขาวประมาณฝามอมายอมเปนสเหลอง (จวรพระ) แลวเขยนชอ

บรรพบรษผท ลวงลบไปแลวลงบนผา และตกแตงไปบนกองทราย พรอมกบการประดบดอกไมใหสวยงาม ปก

ธปเทยน ธงสเหลอง และนาสายสญจนไปวนรอบกองทรายแลวนามาไวบรเวณพธทพระสงฆสวดมนต ทงนเพอ

อทศบญกศลใหบรรพบรษผท ลวงลบไปแลวมความสข สาหรบทรายทนามานน วดจะนาไปทาประโยชนตาง ๆ

เชน ถมท หรอ ใชในการกอสรางของวด

บายโมงชาวบานจะสรงนาพระพทธรป เมอพระสงฆสวดมนตเสรจ พระสงฆและผสงอายจะนงเรยงกน

เปนแถว เพอใหชาวบานไดขอพร และรดนาดาหวผใหญ หรอขอขมาเพอเปนสรมงคลแกตนเอง

ชวงเยน พระสงฆจะสวดผหม ชาวบานจะเขยนชอบรรพบรษผท ลวงลบไปแลวใสกระดาษแลวนาไปใส

ในพาน พรอมทงถวายปจจยเลก ๆ นอย ๆ เมอพระสงฆสวดเสรจไวยาวจกรจะนากระดาษทอยในพานไปเผา

ในปาชา หรอทเมร เพออทศบญกศลใหผท ลวงลบไปแลว จากนนไวยาวจกรจะนมนตพระ และนดหมาย

ชาวบานใหไปยงสถานททจะจดพธพระทรายนาไหลในวนรนข น เชน ชมชนสลกเพชร บรเวณหวแหลม เปนตน

วนท 6 “วนพระทรายนาไหล ” ชวงเชา ไวยาวจกรนมนตพระสงฆมาทรมคลองหรอรมทะเล (ชมชน

สลกเพชร บรเวณหวแหลม) จากนนชาวบานจะทาบญตกบาตรในบรเวณดงกลาว หลงจากรบประทานอาหาร

เสรจ พระสงฆจะสวดมนตสงผ แลวชาวบานจะนาเอาเรอขนาดวากวา ๆ ททาดวยกาบกลวย หรอกาบหมากมา

ตงไว เพอใหชาวบานนาอาหารคาว หวาน (ใสกระทงเลก ๆ ) นา เงน ดอกไม ธปเทยน มาใสในเรอและปกธง

เหลอง หลงจากนนชาวบานจะจดธปเทยนไปปกไวตามทางทคดวาภตผปศาจจะเดนทางมา แลวเรยกภตผ

ปศาจมาทบรเวณ พธ โดยกลาววา “เอาพวกมงไปซะ ไปใหไกล ๆ ไปจากเกาะน พวกกจะไดอยอยางม

ความสข กไดเตรยมอาหาร และนาไวใหแลว พวกมงไปไปซะ” พธนจะเปนการทาบญสงผ ปลอยเปรต ซงเปน

ความเชอของชมชนวาชาวบานจะอยเปนสข หลงจากนนชาวบานกปลอยเรอใหลองลอยไปในทะเล เปนอน

เสรจพธ

ประเพณโกนจก จดใหกบเดก ๆ ทไวผมจกเพอแสดงวาเดก ๆ เหลานน กาลงจะเตบโตขน ยางเขาส

วยรนหนมรนสาว ชาวเกาะชางนยมใหเดก ๆ ไวผมจกแมจนกระทงปจจบนนกยงคงมอยประปราย

17

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ประเพณทาบญวนตรษและวนสารท ชาวเกาะชางจะทาบญวนสารท ทงวนสารทไทย ตรษจน และ

สาทจน ซงถอเปนงานประเพณทสาคญงานหนง เพราะถอวาเปนการแสดงความเคารพ ความกตญ�ตอบรรพ

บรษ จะทาใหเจรญรงเรอง

ประเพณทาบญขนบานใหม ชาวบานจะจดทาบญขนบานใหมเพอใหเกดความเปนสรมงคลแก

ครอบครว จะไดอยรมเยนเปนสข

ประเพณสะเดาะเคราะห เปนความเชอทจะทาใหพนเคราะห พนโศก หายเจบไขจะทาใหอยรวมเยน

เปนสข อายมนขวญยน

ประเพณวนสาคญทางศาสนา เปนประเพณทถอปฏบตสบตอกนมาจนถงปจจบน เพอสรางความเปน

สรมงคล สบทอดพระพทธศาสนา

ประเพณเกยวกบทะเล ชาวเรอเชอเรองแมยานางเรอเปนอยางมาก กอนทจะออกทะเลทกครงจะตอง

ทาพธไหวแมยานางเรอเสยกอน เพอเปนสรมงคลแกผท เดนทางไปบนเรอลานนทกคนใหเดนทางปลอดภย

และเปนการขอพรใหหาปลาหรอของทะเลอน ๆ ไดมาก ๆ

ประเพณทเปนเอกลกษณทองถน จะมประเพณไหวเจาพอเกาะชาง

ประเพณลอยกระทง เปนประเพณทถอกนวาเปนการสะเดาะเคราะห ปลอยทงสงทไมด และเปนการ

ขอบคณทะเลทใหแหลงอาหาร

2) ประเพณการละเลน

• สะบาลอ เปนการละเลนพนบานของชาวเกาะชางทยงคงสบทอดกนมาถงปจจบน

วธเลน 1. ซดเมอง (ใชหลงเทาสะบดใหโดนแกนเลย)

2. ลอหงาย (เหมอนซดเมอง แตตองใหดานมลายหงายขน)

3. ลอควา (เหมอนซดเมอง แตตองใหดานไมมลายหงายขน)

4. ลอเลย (เหมอนซดเมอง แตตองใหเลยแกน)

5. อปด (สะบาวางบนหลงเทาแลวเอาเทาอกขางมาปดแลวสะบดไป)

6. อเปด (เหมอนอปด แตไมตองใชเทาอกขางมาปด)

7. อฝาด (ใชขาเตะ หามใชมอจบ)

8. ดดลอย (ใชนวคบดดไมใชมอ ใหดด 3 ครง จงจะโดนแกน ถาโดนแกนกอนครงท

3 เรยกวา “เสย” )

• ราสวดเปนการละเลนทใชในงานพธศพ เพอเปนการสวดเปนเพอนศพ และเปนการลดความ

โศกเศราของญาตพนอง

18

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

• หนงตะลง เปนการละเลนพนบานอกอยางหนง

3) อาหารและขนมทมอยดงเดมในทองถน

กะป นาปลา มะพราวคว กะปคว (กะปหลน) นาพรกเกลอ เคยควหวาน แกงสมใบชะมวงออน

หมตมใบชะมวง ปลาจอ นาปลาสด ยามะละกอ ปลาหมก กลวยตมกะท ขนนตมกะท กาละแม ขนมจาก

กลวยแขก ขนมเทยน ขนมจาง ขาวหลาม ขนมเปยก ขาวเหนยวแดง (นาตาลออย) ขาวเหนยวเหลอง

4) ภมปญญาพนบาน

หมอยาพนบาน ภมปญญาทางดานยาพนทบาน ตวยาสมนไพรเคยเปนทนยมของชาวชมชนเกา

ชางในอดต ปจจบนยาแผนปจจบนเขามาเกยวของกบวถชวตประจาวนของชาวชมชนมากจนบทบาทของยา

พนบานมลดนอยลง อยางไรกตามชมชนเกาะชางเชน ชมชนสลกเพชรเคยมการใชยาพนบานทมนายกด สทธ

ถาวร ชาวบานเรยกวา กงกด เปนผทาหนาทจดยาเพอรกษาชาวเกาะชางมานาน จนปจจบนกงกด มอาย

ใกลเคยง 80 ป จากประสบการณในดานการดแลรกษาชาวชมชนเกาะชางมายาวนาน ทาใหสามารถสรปเปน

ภมปญญาการรกษาพยาบาลตามระบบหมอยาพนบานของยา 9 รส ดงน รสฝาดแกถายทอง ทองเสย รสหวาน

ซมซาบในเนอ รสเมาเบอแกพษ ดตดโลหตชอบขม เผดรอนแกลม รสมนแกเสนเอน รสหอมเยนทาใหชนใจ รส

เคมเสรมผวหนง คนบวมชอบรสจด

ยาพนบานของกงกดจะมสวนประกอบของสมนไพรเปนสาคญ ซงกงกดสามารถหาไดไมยากนกเพราะ

เกาะชางมทรพยากรทเปนปาดบชนทมความอดมสมบรณและมความหลากหลายทางชวภาพเปนอนมาก

แตนาเสยดายทภมปญญานมไดถายทอดไวใหแกบตรหลานภายในครอบครวเพอสบทอดตอไปแตอยางใด

(ทมาของขอมล : เอกสารการวจยเรองการรกษาเอกลกษณและสรางภมตานทานใหชมชนเกาะชาง เพอรองรบ

การเปลยนแปลงอนเปนผลมาจากการพฒนาการทองเทยว, มหาวทยาลยบรพา)

1.1.4 อตลกษณ / วถชมชน

ชาวชมชนเกาะชางใตทง 5 หมบาน สวนใหญประกอบอาชพประมง และเกษตรกรรม โดยมวถการ

ดาเนนชวตทสงบ เรยบงาย ชาวบานบางสวนทตงถนฐานอยตดกบสถานททองเทยว กไดเปลยนวถการดาเนน

ชวตของตนใหเขากบกระแสเศรษฐกจและสงคม โดยปรบเปลยนรปแบบการดาเนนชวตจากการทาประมง หรอ

ทาเกษตรเพยงอยางเดยว กหนมาใหบรการนกทองเทยว เพอสรางรายไดเสรมใหกบคนในทองถนหรอชมชน

19

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

เชน การขายอาหาร ขายของทระลก บรการหองพก หรอโฮมสเตย การบรการขนสง ฯลฯ แตสงหนงซงถอ

เปนเอกลกษณทโดดเดนของชาวเกาะชางใตคอ ชาวบานยงคงดารงวถชวต โดยปราศจากการเสรม

หรอปรงแตงใหทนกระแสทางสงคม สภาพบานพกและสงปลกสรางกยงคงสภาพเดมไมเปลยนแปลง ทาให

กลายเปนเสนหทสรางความประทบใจใหกบนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาต โดยเฉพาะนกทองเทยวท

ตองการสมผสความงดงามของธรรมชาต และระบบนเวศทเตมเปยมไปดวยความอดมสมบรณของ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากนเสนหทพบไดอกอยางหนงของชาวเกาะชางใต คอ รอยยมและ

ความดแลเอาใจใสเสมอนเปนพนองหรอญาตมตรคนสาคญ ซงถอเปนการสรางความประทบใจใหกบ

นกทองเทยวหรอผมาเยอนไดอยางไมลมเลอน

นอกจากความงดงามทเปนมนเสนหทธรรมชาตเปนผสรางแลว ชาวเกาะชางใตกไมลมทจะดแลและ

อนรกษทรพยากรทางธรรมชาตใหคงอยตอไป โดยมการจดตงกลมหรอสมาคมตางๆ เพอฟนฟ และพฒนา

ทรพยากรทางธรรมชาต อกทงยงรองรบความตองการของนกทองเทยวทมปรมาณทเพมข นในแตละป แมกลม

แตละกลมในตาบลเกาะชางใตจะมวตถประสงคในการจดตงทแตกตางกน แตมเปาหมายหลกทคลายคลงกน

และชดเจน คอ การยกระดบความเปนอยของคนในชมชนใหดข น และการพฒนาทรพยากรทางธรรมชาตและ

สงแวดลอมสความยงยนตอไปในอนาคต

1.2 พฒนาการของพนท

จากประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนานของเกาะชาง ทาใหเกดการเปลยนแปลงหลายชวอายคน

โดยเรมตนตงแตสมยอยธยาตอนตนไปจนเขาสยคปจจบน การเปลยนแปลงทเกดขนไดสงผลดตอตาบล และ

สงผลเสยหรอกระทบในดานตางๆ เชน สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต เปนตน พฒนาการตางๆ ของตาบล

ตงแตตงแตอดต จนถงปจจบน สามารถแบงเปน 4 ชวง ไดแก

ชวงท 1 ผลตเพอยงชพผสมผสานกบการผลตเพอขาย

วถการผลตของชมชนบนเกาะชางตงแตสมยอยธยาเปนการผลตเพอยงชพควบคกบการผลตเพอขาย

กลาวคอ การผลตเพอยงชพเปนการปลกขาวไรเอาไวบรโภค เนองจากพนทบนเกาะชางไมคอยมทราบลม

สวนการผลตเพอขายเปนการเกบของปามาขายบนเรอสนคาทมาแวะพกทเกาะชาง

20

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

การผลตเพอยงชพเปนการปลกขาวไรบนเกาะชาง หรอทเรยกวา “นาหยอด” เนองจากมสภาพพนทเปนท

ราบลมอยนอย ทาใหไมเอออานวยตอการปลกขาว ในการทานาหยอด ชาวบานในชมชนจะมการเอาแรงกน

ตามลกษณะความสมพนธแบบเครอญาตทงทมาจากสายเลอดเดยวกน การแตงงานกนและนบถอเปนพนอง

กนภายในชมชน ไมไดมการจางแรงงานเพอทานาแตอยางใด พอเสรจจากบานนกยายไปชวยกนทาทบาน

หลงตอไป ชาวบานมการทาประมงโดยการออกหาของทะเลเพอนามาบรโภคภายในครอบครว หากมสวนเกน

ทเหลอกจะแบงปนแกญาตพนอง เพอนบานใกลเคยง และแลกเปลยนสนคากบเรอสาเภาทเขามาแวะพกทเกาะ

ชาง

เครองมอในการประกอบอาชพ ยงเปนเครองมองายๆ มข นตอนการทาทไมซบซอน สามารถผลตขนเองได

ภายในชมชน โดยอาศยภมปญญาทส งสมมาตงแตบรรพบรษของ เชน การขดเรอเพอใชเปนพาหนะ การทา

ประมง การทาอปกรณจบสตวนาชนดตางๆ เปนตน

การจดสรรทดนในชวงนชาวบานจะใชตนไมในการแบงเขตแดน โดยไมมการซอขาย มแตออกปากยก

ใหเทานน เรองราวการทะเลาะเบาะแวงไมมใหเหน จะมบางเพยงการขโมยของเลกๆ นอยๆ โดยบานทปลกใน

สมยนนไมจาเปนตองมประต เพราะทกคนอยกนดวยความไวเนอเชอใจ เปนเครอญาตเดยวกน ซงวธตดสน

และลงโทษจะทาภายในชมชน มไดอาศยกฎหมาย ผนาชมชนจะเปนผตดสนดวยการเรยกมาคยเพอให

ปรบปรงแกไขพฤตกรรมตนเอง

ชาวบานมการเกบของปามาขายเพอสรางรายไดเลกๆนอยๆ เชน หวาย มะพราว ใตชนนามนยาง สมนไพรไม

หอม เปนตน

ชวงท 2 ผลตเพอขายเปนหลก

เมอเขาสสมยรตนโกสนทรการผลตเพอยงชพบนเกาะชาง ไดมการเปลยนแปลงจากบทบาทของรฐท

ขยายกลไกลงมาทเกาะชาง กลาวคอ ตงแตสมยของพระบาทสมเดจพระเจาอยรชกาลท 4 ไดมการเกบภาษบน

เกาะชาง 2 ประเภท คอ อากรคานา อากรรกษาเกาะ (อากรคานา คอภาษเครองมอจบปลาทเรยกเกบจาก

ชาวประมง โดยใหนายอากรเปนผเกบสงพระคลงมหาสมบต)

ตอมาสมยของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 5 ไดเกดการเปลยนแปลงทสาคญคอ การปฏรป

การปกครอง เนองมาจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 5 ทรงสนพระทยเรองการปกครองจงจดตงการ

ปกครองสวนภมภาคขน คอ จงหวด อาเภอ ตาบล หมบาน และปกครองสวนทองถน คอ เทศบาลและ

สขาภบาล เพอสงตวแทนพระองคใหทาหนาทบาบดทกขบารงสขของประชากร สาหรบกรณเกาะชางเนองจาก

21

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

มเรอสาเภาจนมาคาขายแลกเปลยนสนคาและมคนจนมาเขาตงถนฐาน ทางราชการจงไดมการตงดานศลกากร

ขน บรเวณบานดานเกาแตเนองจากบรเวณดานเกานนอยไกลกบทาเรอ จงไดยายมาตงยงบานดานใหมใน

เวลาตอมา เพอเกบภาษจากเรอสาเภาจน เนองจากเปนแหลงรวบรวมสนคาทเรอสาเภาจนนาสนคาจากเมอง

จนมาขายสวนหนงและแลนตอๆไปยงกรงเทพฯ ซงขากลบจะตองแวะพกทบานดานอกครงหนง

ตอมาเกาะชางไดยกฐานะเปนอาเภอเกาะชางขนใน พ.ศ. 2440 อนเปนผลกระทบมาจากอทธพลของ

จกรวรรดนยม ซงสงผลทาใหไทยตองทาการเปดประเทศคาขายอยางกวางขวาง จากการทา “สนธสญญาบา

วรง” เกาะชางจงเปนแหลงรวบรวมการคาทสาคญแหงหนง จากคาบอกเลาของผเฒาผแกเลาวาเวลาเรอสาเภา

จนจากเมองจนมาจอดจะมผคนจากแหลมงอบนงเรอใบหรอเรอแจวมาซอสนคาจากเมองจน เวลาเรอสาเภาจน

เดนทางมาจากกรงเทพฯ คนจากฝ งแหลมงอบจะนาสนคาทางการเกษตรมาขายใหเรอสาเภานากลบไปขายท

เมอง

เกาะชางในชวงสมยนนจงถกปกครองดวยอานาจรฐจากสวนกลาง มการปกครองอยางเปนทางการ

โดยการแตงตงคนในชมชนขนเปนผนาในปกครอง และสงคนของรฐเขาไปปกครองชมชนเกาะชาง ดวยความท

เปนพนทท มความสาคญทงทางดานยทธศาสตรการเมองและการคา การสงเสรมการปกครองสวนภมภาคและ

การปกครองสวนทองถนจงเปนการดงชมชนเขาหาใหใกลชดมากยงข น เพอสามารถดดกลนเอาผลผลต

สวนเกนมาหลอเลยงรฐใหดารงอย ประกอบกบการทรฐเปดการคากบตางประเทศอนเนองมาจากสนธสญญา

บาวรง รฐจงทาหนาทกระตนและเรงเราใหโครงการสรางของชมชนมการผลตเพอขายมากยงข น

วถการผลตและการดารงชวตของชมชนเกาะชางในชวงปฏรปการปกครองมการเปลยนแปลงบาง

เลกนอยเทานน โดยทอาชพของชาวเกาะในขณะนนยงคงมการประมง และการหาสนคาตามปาเขา โดย

เฉพาะทเกาะชางกบเกาะหมากมการทาสวนพรกไทย สวนยางรบเบอร และสวนผลไมเบดเตลด มการทาสวน

มะพราวกนบาง นอกจากนยงมการเลยงสตวพาหนะเพอใชในการทานา เชน กระบอ ทเกาะชางมราษฎรเลยง

กนไวมาก เพราะนอกจากจะใชเปนประโยชนในการทานา การลากเขนไมแลว ยงมการสงกระบอไปขายตาม

แนวฝ งทางแขวงจงหวดตราดอกดวย1

1 แหลงทมา : สาคร คชเขตต, 2539, หนา 270, อางองใน จถตนนท ขวญเนตร, 2550 หนา 32

22

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ในชวง พ.ศ. 2485 - 2486 ไดมเรอสนคาจากประเทศฝรงเศสและจนเขามาคาขาย โดยนานาตาลหมอ นาตาล

แดง หมอ ไห มาขาย มเสนทางเดนเรอเขามาทางกมพชา แมวาจะมการตดตอคาขายกบภายนอก แตภายใน

ชมชนเกาะชางเอง การใชเงนยงถกจากดอยโดยเฉพาะการตดตอกบภายนอก สงคมภายในยงมลกษณะการ

แลกเปลยนของกบของเทานน สนคาทนาไปขายสวนใหญจะเปนของทไดจากปา การประมง เกษตรกรรม เลยง

สตว โดยนาเงนทไดมาซอนาตาลและขาวสารมาบรโภค

แมจะมการทานาภายในชมชน แตพนทในการเพาะปลกนนมอยนอยและไมเอออานวยในการปลกขาว

ผลผลตทไดจงไมเพยงพอตอความตองการในการบรโภคของคนในชมชนทเพมจานวนขน และจากการทชมชน

เหนวานาจะนาทดนไปทาการเพาะปลกพชเศรษฐกจเพราะกอใหเกดรายไดมากกวา จนในทสดภายในชมชนก

เลกการผลตขาวเพอบรโภค

กลาวโดยสรปแลว การผลตบนเกาะชางในชวงนจะมงผลตเพอขายแตยงไมสามารถเรยกไดวาเปนวถการผลต

แบบทนนยม เนองจากการขายนนมงนาเงนเพอซอขาวของเครองใชมาบรโภคภายในครวเรอนมากกวาม

เปาหมายเพอสะสมทนโดยการขยายกาลงการผลต เพอใหมกาไรสงสด การผลตสวนใหญบนเกาะชางม

ลกษณะเปนผผลตเลกอสระ เพราะยงไมมการจางแรงงาน ผผลตเลกอสระใชแรงงานของสมาชกในครอบครว

เปนหลก วถการผลตในชวงนจงเปนวถการผลตเชงพาณชยเทานน

ชวงท 3 เรมตนระบบทนนยม

การเกดขนของระบบทนนยมบนเกาะชาง ปรากฏใหเหนในรปของการจางงานเพอการสะสมทน โดย

ธรกจหลกดงกลาวไดแก การทองเทยวและการทาประมงขนาดใหญ เรมตนในป พ.ศ. 2510 ผวาราชการ

จงหวดตราดไดมอบหมายใหนายสมศกด เผองดวง ไปทาการสารวจบรเวณนาตกธารมะยม และไดสงรายงาน

การสารวจเบองตน ซงตงอยบนเกาะชาง อาเภอแหลมงอบ จงหวดตราด ใหกรมปาไมพจารณาจดตงเปนวน

อทยาน ซงใน พ.ศ. 2516 กรมปาไมไดใหความเหนชอบในหลกการ กรมปาไมจงไดมหนงสอใหจงหวดตราด

รบงานจดตงวนอทยานนาตกธารมะยมไปดาเนนการ ในป 2517

ป 2518 จงหวดตราดไดให นายทนง โหตรภวานนท พนกงานปาไมตรไปดาเนนการจดตงวนอทยาน

นาตกธารมะยม ตอมาคณะกรรมการอทยานแหงชาตไดมมตในการประชมครงท เมอวนท 28 กรกฎาคม

2524 ใหดาเนนการจดบรเวณเกาะชางและเกาะกด จงหวดตราด เปนอทยานแหงชาตทางทะเลอกแหงหนง

กรมปาไมจงมคาสงใหนายเรองศลป ประกรศร นกวชาการปาไม 4 ไปทาการสารวจหาขอมลรายละเอยด ทง

ดาเนนการปรบปรงวนอทยานนาตกธารมะยม เพอยกฐานะเปนอทยานแหงชาตตอไป

23

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จากรายงานขอมลการสารวจตามหนงสอวนอทยานนาตกธารมะยมพบวา เกาะชางและเกาะบรวาร

สภาพทวไปมทวทศนสวยงาม มนาตก และสตวปาหลายชนดอาศยอย ตลอดจนในอดตนานนาบรเวณทศ

ตะวนออกของเกาะชางไดเกดเหตการณขนในสมยอนโดจน กลาวคอ เรอรบหลวงสงขลา เรอรบหลวงชลบร

และเรอรบหลวงธนบรไดทาการยทธนาวกบเรอรบฝรงเศสจานวน 7 ลา อยางหาวหาญ เมอวนท 17 มกราคม

2484 วรกรรมครงนไดรบการจารกไวในประวตศาสตรของกองทพเรอ เพออนรกษนานนาประวตศาสตรและ

สภาพธรรมชาตของหมเกาะในทะเล กองอทยานแหงชาต กรมปาไมไดนาเสนอคณะกรรมการอทยานแหงชาต

ซงมมตในการประชม เมอวนท 15 มถนายน 2525 เหนควรจดตงหมเกาะชางเปนอทยานแหงชาต โดยมพระ

ราชกฤษฎกากาหนดบรเวณทดนเกาะชางและเกาะใกลเคยงในทองทตาบลเกาะชางและตาบลเกาะหมาก

อาเภอแหลมงอบ จงหวดตราด ครอบคลมพนท 406,250 ไร หรอ 650 ตารางกโลเมตร โดยเปนพนทนา

ประมาณ 458 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 70 ของพนท เปนอทยานแหงชาต

ในชวงเวลาเดยวกนเรอเมลหลวงยงคงเปนพาหนะหลกของชมชน มการสรางทาเรอขนดวยกน 2 แหง

คอ ทาเรอธารมะยม และทาเรออาวสบปะรด ทาใหเกดความสะดวกสบายในการเดนทางตดตอไปมาระหวางฝ ง

จงหวดตราดกบชมชนเกาะชางเพมข น แตขณะเดยวกนปญหาเรองทดนไดเกดขน ทงนเนองมาจากการท

จานวนประชากรเพมมากขน ประกอบกบการประกาศใหรอยละ 70 พนทของชมชนเกาะชางเปนอทยาน

แหงชาต ทาใหจานวนทดนทสามารถทากนไดลดจานวนลงอยางทนท แตความตองการใชทเกดจากการ

เพมข นของจานวนประชากรมมากขน ผลทตามมา คอ เกดปญหาความขดแยงระหวางเจาหนาทของรฐกบ

ชมชน ทงในเรองการลกลาทดนเพอทากนภายหลงการประกาศใหเปนอทยานแหงชาต ดวยจตสานกวาผนดน

ผนปานนเปนของตนเปนของชมชนไมใชของรฐททกคนในชมชนมสทธจะเขาไปใชประโยชนได หรอปญหา

เรองทดนทบซอนกบพนทอทยานแหงชาต ซงชาวบานในชมชนตางทามาหากนสบทอดกนมายาวนาน แต

ดวยความไมรหนงสอ ไมรกฎหมาย และการเดนทางในสมยกอนคอนขางลาบากมากจงไมไดมการขอเอกสาร

สทธเปนทดนของตน

ป 2533 ทางราชการไดทการจดการปกครองโดยแบงตาบลเกาะชางออกเปน 2 ตาบล คอ ตาบลเกาะ

ชาง และตาบลเกาะชางใต จากนนความเจรญดานสาธารณปโภคไดเรมหลงไหลเขามา ดงจะเหนไดจาก ในป

2534 กรมโยธาธการโอนไฟฟามาใหหมบานไดใช และดาเนนการสรางถนนเชอมระหวางบานคลองพราว

บานคลองสนทางซกตะวนตกของเกาะ รวมระยะทางทงสนประมาณ 39 กโลเมตร

ป 2536 การไฟฟาสวนภมภาคไดกอสรางปรบปรงระบบจาหนายไฟแรงสงจากฝ งบานธรรมชาตลาง

ไปยงเกาะชางบรเวณอาวสบปะรดและปกสายทวเกาะ

24

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ป 2537 เรมโครงการตดตงชมสายโทรศพท และมการพฒนาดานสาธารณปโภคขนพนฐาน ทาใหเกด

อาชพเกยวกบธรกจทองเทยวมากมายภายในเกาะ โดยสถานการณการทองเทยวในเกาะชางนน ในชวงแรก

นกทองเทยวนยมมาเทยวยงบรเวณชายฝ งทะเลดานตะวนออกซงเปนทตงของนาตกธารมะยม แตเมอมการตด

ถนน ทาใหการเดนทางสแหลงทองเทยวบรเวณชายฝ งตะวนตกสะดวกขน ลมมรสมฤดฝนกไมเปนอปสรรคใน

การเขาถงชายฝ งทะเลตะวนตกอกตอไป นกทองเทยวจงหนมาใหความนยมทองเทยวดานซกตะวนตกของ

เกาะชาง ดวยความทมทศนยภาพทสวยงาม มชายหาดลาดยาว ซงตางจากหาดทางดานตะวนออกซงเปนหาด

หน มโคลนไมเหมาะแกการลงเลนนา นอกจากนยงมนาตกรวมอยในพนทใกลเคยงกนนนคอ นาตกคลองพล2

ในปเดยวกนนทางตาบลไดจดตงเกาะชางเปนกงอาเภอเกาะชาง เนองจากเหนวาเกาะชางม

นกทองเทยวใหความสนใจมากมาย แตกลบไมไดรบการพฒนาเทาทควร ประกอบกบการมรายไดทมากพอ จง

จดตงใหกลายเปนกงอาเภอเกาะชางขนใหม

ป 2540 ไดมการสรางทาเรอเฟอรรของเอกชนเพอรองรบธรกจการทองเทยวทขยายตวขน

นอกจากการขยายตวของธรกจการทองเทยวแลว ยงพบวาระบบทนนยมยงเกดขนในชมชนเกาะชาง

ดวย คอการทาประมงแบบจางแรงงาน ชาวบานในชมชนบางกลมสะสมทนโดยการขยายการทาประมงขนาด

ใหญ ดงนน ลกษณะการเอาแรงกนทมอยเดมจงหายไปและมการจางแรงงานจากตางดาวเขามาทาประมง และ

รบซอของทะเลจากชาวบานรวบรวมขายใหกบโรงงานทสงสนคาประมงไปตางประเทศ เชน ไตหวน จน เปน

ตน

นอกจากนการทรฐไดพฒนาทางดานสาธารณปโภคขนพนฐาน เชน มไฟฟาใหใชอยางทวถง มถนน

โรงเรยน สถานอนามย มการสรางทาเรอเฟอรรข น ทาใหการตดตอไปมาหาสเปนไปอยางสะดวกสบาย ทาให

แนวคดในการดารงชวตเปลยนไป เกดคานยมใหม ๆ มความตองการใชเงนเพอใชจายดานการศกษา การ

สาธารณสขสมยใหม ความตองการซอขาวของเครองใชทสามารถอานวยความสะดวกสบายใหกบชวตมากขน

เชน เครองใชไฟฟาตางๆ รถ มอเตอรไซค รถยนต เปนตน วฒนธรรมและวถชวตจากภายนอกเรมหลงไหล

เขาสชมชน ทงจากการไดรบขาวสารขอมลจากโทรทศน วทย หรอ นกทองเทยวทเขามายงชมชนเกาะชาง

(ทยดา ยนตะบษย,2549)

2 ทมา : สมชาย เดชะพรหมพนธ และคณะ, 2546, หนา 77-78.

25

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ชวงท 4 กระแสทนนยมกบการอยอยางยงยนโดยยดหลกแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

ชวงเวลาน (พ.ศ. 2540 เปนตนมา) เปนผลพวงของการอยในกระแสทนนยมตลอดระยะเวลาเกอบ 20

ป (พ.ศ.2520-2540) ทาใหตาบลเกาะชางใตเกดปญหาและการเปลยนหลายประการ อาทเชน

ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สภาพปาไมทอดมสมบรณถกลกลอบตดทาลายเพอการคาโดยเฉพาะ

กลวยไม สมนไพร และไมหอม สตวปาถกลกลอบจบมาเปนอาหารจากพวกแรงงานตางดาว สตวนาลงปรมาณ

ลงเปนจานวนมาก เนองจากเนนประมงเชงพานชยใชเรอประมงขนาดใหญทเปนนายทนตางถน ทดนสาธารณะ

เกดการเปลยนแปลงกรรมสทธมเจาของครอบครองอยางผดกฎหมาย ทรพยากรนาจดทงนาผวดนและนาใตดน

ลงปรมาณลงเปนอยางมากเนองจากนกทองเทยวมาใชบรการทพกเรอนแรม ( Home Stay) มากขน

• ดานสภาพแวดลอมของตาบลเกาะชางใตเกดภาวะเสอมโทรมจากปญหาขยะทมากบนกทองเทยว

ปญหานาเสยจากการเพมข นของรานคาสถานประกอบการเรอนแรมตามชายฝ ง ทรองรบนกทองเทยว

• ดานวถชวตเศรษฐกจและรายได ของคนในตาบลเกาชางใต ทชาวบานไมรเทาทนกระแสความเจรญ

แบบทนนยมปรบตวไมทน กอใหเกดปญหาความฟมเฟอยในครอบครว เกดกระแสการซอขายทดน

ใหกบนายทนตางถนเพอความรารวยและการยายถนออกจากตาบลเกาะชางใต ไปอยบนฝ งในตวเมอง

จงหวดตราด เพอความสะดวกสบายและการศกษาทดของบตรหลาน ภาวการณแบงปนเอออาทร

ลดลง ความเหนแกตวเพมมากขน ชาวบานหนไปเปนลกจางในสถานประกอบการโรงแรมรสอรท กน

เปนจานวนมาก ทงอาชพประมงและทาสวน เนองจากมอาชพอนทสบายกวา นอกจากนทรพยากร

สตวนากหายากขนทกวน

การเปลยนแปลงทเกดขน ในชวงเวลานทาใหคนในชมชนตระหนกในสภาพปญหาและเรมหาทาง

แกไขปญหาโดยการรวมกลมกนในชมชน โดยไดรบการชแนะจากกรมพฒนาชมชน จดตงกลมออมทรพยเพอ

การผลต กลมอาชพและแปรรปผลตภณฑจากทะเล กลมสตรอาสา กลมแมบาน เพอการสงเสรมอาชพนบวา

เปนจดเรมตนของการรวมกลมกนเพอแกไขวกฤต รายไดและเศรษฐกจในชมชน

นอกจากนกลมชาวบานททาธรกจทองเทยวเชงนเวศไดรวมกลมกนเปนกลมนาเทยวพนบานแตละ

หมบาน เพอจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของตนเองปองกนกลมนายทนและคนตางถนเขามาบก

รกทาลายอยางไมเหนคณคา

ในชวงป พ.ศ. 2552 โครงการรกษปาสรางคน 84 ตาบลวถพอเพยง โดยบรษท ปตท. จากด (มหาชน)

เขามาสนบสนนกระบวนการสรางการเรยนรและความร แนวทางเศรษฐกจพอเพยงกบกลมตาง ๆ ในตาบล

เพอยกระดบการเรยนร เปนพเลยงใหคาแนะนาของการสรางความพอเพยงกบคนในตาบล เกดครวเรอน

26

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

พอเพยงอาสามากกวา 100ครวเรอน และสามารถใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดอยางยงยนจากการ

บวชปา จดตงธนาคารป และใชจลนทรยบอลในการแกไขปญหานาเสย

จากทกลาวขางตนเหนไดวา ชมชนเกาะชางใตมการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนวถชวต

ความเปนอยและวถการผลตแบบคอยเปนคอยไป โดยยดการผลตเพอยงชพเปนหลกและดารงควบคกบการคา

ขายตดตอสมพนธกบโลกภายนอกและปรบตวเขาสการผลตเพอขายและพาณชย มการปรบปรงเครองมอและ

เทคนคทางการผลตและเมอชมชนเรมเขาสชวงหนอออนการผลตแบบทนนยมจงเกดการสะสมทนโดยการจาง

แรงงาน เพอทาประมงขนาดใหญ และธรกจการทองเทยวจนนาไปสการเสอมโทรมและขาดแคลน

ทรพยากรธรรมชาตทงปาไม ทดน และนาจด จงรวมกลมกนเพอจะอยในกระแสทนนยมอยางยงยนโดยยดหลก

แนวทางเศรษฐกจพอเพยง รจกใช และหวงแหวนทรพยากรธรรมชาตไดอยางเหมาะสมสรางการลดรายจายใน

ครวเรอนของคนตาบลเกาะชางใต

1.3 ทนการพฒนา/ ศกยภาพชมชน

ตาบลเกาะชางใต มฐานทรพยากรและสงแวดลอมทม นคง และมองคความรทางภมปญญาทองถนทสบ

ทอดมาจากบรรพบรษ และมการสานตอจากคนรนหลงหรอปยาตายายมาจนถงปจจบน ทาใหเกดการพฒนา

ศกยภาพของคนในชมชน นอกจากนยงมการพฒนาชมชนโดยใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงเรมจาก

การพงพาตนเอง เกดการแลกเปลยนเรยนร ทาใหชมชนมการสรางเครอขาย ขยายการพฒนาไปสรปแบบของ

27

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ศนยการเรยนร และจดการเรยนรดานตางๆ โดยกลมทมศกยภาพในชมชน ซงเปนทนเดมทสาคญของตาบล

เกาะชางใต อาทเชน

• กลมออมทรพยเพอการผลต บานสลกเพชรจดตงมาเพอสรางทนหมนเวยนประกอบอาชพใหกบ

สมาชกโดยการกยมดอกเบยตา

• กลมสตรอาสาพฒนาบานสลกเพชรจดตงมาเพอสรางกองทนเงน ฌาปนกจสงเคราะหใหกบ

สมาชกของกลมเวลาเสยชวต เพอใหลกหลานมทนประกอบพธกรรมทางศาสนา

• กลมอาชพประมงและเกษตรกรรม บานสลกเพชร จดตงเพอชวยเหลอทนในการประกอบอาชพ

กบสมาชกในการกยมโดยมงบสนบสนนจาก อบต.

• กลมอาสาสมครสาธารณสข บานสลกเพชรจดตงเพอชวยเหลอประสานงานดานสาธารณสขกบคน

ในชมชน ใหมสขภาพดปราศจากโรคภย

• กลมผลตภณฑและพฒนาอาชพผลตภณฑจากกะลามะพราวจดตงเพอแปรรปทรพยากรใน

ทองถนใหมมลคา เพมรายไดกบคนในชมชนและสบทอดภมปญญาความรการแปรรปกะลาใหกบ

เยาวชน

• ชมรมนาเทยวพนบานสลกเพชรจดตงมาเพอสงเสรมใหชมชนมความรกทรพยากรและวถชวต

แบบดงเดมสรางรายไดใหกบคนในชมชน

• กลมแมบานเกษตร จดตงมาเพอสงเสรมการทากะป และแปรรปอาหารทะเลเพมรายไดและรกษา

ภมปญญาทองถน

• กลมสตร ผลตผาบาตก ผามดยอม จดตงเพอสงเสรมสตรใหมอาชพเสรมและรายไดในครอบครว

• ชมรมผสงอาย บานสลกเพชรจดตงเพอสงเสรมใหผสงอายสามารถดแลสขภาพตนเอง ม

สขภาพจตทด

• กลมพฒนาอาชพเกาะชาง จดตงมาเพอสรางเสรมการสรางงาน สรางอาชพ เปนแหลงเงนทน ให

สมาชกไดกยมประกอบอาชพในอาชพในอตราดอกเบยตา

• กลมออมทรพยเพอการผลตและสวสดการ ม.3 บานเจกแบ จดตงเพอสรางทนหมนเวยน

ประกอบอาชพใหกบสมาชก

• กลมนาเทยวพนบาน ม.3 บานเจกแบ จดตงเพอสงเสรมใหเกดการเรยนรการทองเทยวเชง

อนรกษและประวตศาสตรบานเจกแบ

• กลมอาชพสตรแปรรปอาหารทะเลบางเบา จดตงเพอสบสานภมปญญาและอนรกษวถชวต

ชาวประมง สรางรายไดและชอเสยงใหกบคนในชมชน

• กลมรกษบางเบา รกษสงแวดลอม จดตงเพออนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ดแลความสะอาด

และเปนระเบยบเรยบรอยในชมชนและจดการนาเสยในชมชน

28

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

• กลมนาเทยวพนบาน ม.4 สลกคอก จดตงเพอ สงเสรมใหชมชนมความรกทรพยากรและวถชวต

แบบดงเดมและสรางรายไดใหกบคนในชมชน

กลมตาง ๆ เหลานเปนฐานสาคญของการสรางความพอเพยงของโครงการรกษปาฯ ในการสราง

ครวเรอนพอเพยง การพฒนาความรทกษะตาง ๆ นาสการเพมรายได เพมทรพยากรในตาบล นอกจากน

ตาบลเกาะชางใตยงมจดเดนทสาคญ คอ

1. ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอดมสมบรณทงปาไม สตวนา เหมาะสมในการประกอบ

อาชพประมงชายฝ งและการทองเทยวเชงนเวศ

2. คนตาบลเกาะชางใต มวถชวตทเรยบงาย มความเอออาทร แบงปน ซงเปนอตลกษณของคนใน

ชมชน

3. มผนาทองถนและผนาทองทและชมชนทเขมแขงสามารถทางานรวมกนไดเปนอยางด

4. สภาพแวดลอมและอากาศทมคณภาพ โดยเฉพาะบรเวณยอดเขาแหลมตวชวดสภาพอาการทม

คณภาพ คอ “ฝอยลม” ทพบบนยอดเขาแหลม นอกจากนพบพนธกลวยไมทหายากเปนจานวน

มาก

5. มภมปญญาทองถน และองคความรวถชวตทสาคญโดยเฉพาะวถประมงทนาศกษาคนควาใหคน

รนตอ ๆ ไปไดเรยนร

แตอยางไรกตามตาบลเกาะชางกยงคงมสภาพปญหาและภยคกคามทเขามาในชวงกระแสทนนยม อย

หลายประการ คอ

1. สภาพปญหาขยะและนาเนาเสยจากการเตบโตของชมชนและปรมาณนกทองเทยวทเขามาใช

บรการมากเกนกวาทธรรมชาตจะบาบดไดจงทาใหสภาพปญหานทวความรนแรงมากขนเรอย ๆ

2. การบกรกทดนของนายทนตางถน ทใชชาวบานตาบลเกาะชางใตทคดโลภเงนทอง เปนเครองมอ

ในการทาลายบานตนเอง ประกอบกบการประพฤตมชอบของหนวยงานราชการทเกยวของกบ

การออกเอกสารสทธ

3. การเสอมโทรมของสภาพธรรมชาต และทรพยากร จากภาวะธรรมชาตและการกระทาของ

นกทองเทยว พบวา ปรากฏการณปะการงฟอกขาว เกดขนจากภาวะโลกรอน พชสมนไพร ไม

หอมและกลวยไมถกลกลอบทาลายเพอการคาจากกลมผลประโยชนตาง ๆ ปรมาณแหลงนาจดไม

เพยงพอตอการบรโภคและอปโภค เนองจากมผใชนาเพมมากขน ซงเปนผลพวงจากการ

พฒนาการทองเทยว

4. ปญหาแรงงานตางดาวทมจานวนมากในตาบลเกาะชางใตทงชาวกมพชา พมาและมอญ โดย

นายทนและผประกอบการนาเขามาเปนแรงงานดานประมง กอสราง สวนยางพาราและสถาน

บรการเพอการทองเทยว มผลตอการทาลายทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะนกเหงอกทลกลอบมา

บรโภคจนมจานวนลดนอยลง ปญหาขยะและการแพรระบาดของเชอโรค

29

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ดวยศกยภาพของกลมและจดเดนดงทกลาวขางตนของตาบลจงเปนปจจยสาคญของการไดคดเลอก

เปน 1 ใน 87 ตาบลของโครงการรกษปา เพอสรางสนบสนนและตอยอด กลมตาง ๆ ในตาบลโดยใชแนวทาง

เศรษฐกจพอเพยง เพอนาไปสการแกไขสภาพปญหาตางๆทเกดขน

30

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

บทท 2 เรยนรรวมสรางโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบลวถพอเพยง

โครงการ “รกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง” เปนโครงการทอยภายใตการสนบสนนของกลม

บรษท ปตท. จากด (มหาชน) มวตถประสงคเพอทลเกลาเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง

เจรญพระชนมายครบ 84 พรรษา ในป 2554 โดยมการดาเนนโครงการมาอยางตอเนอง เพอนอมเกลาถวาย

ตาบลตนแบบ 84 ตาบลในป 2554

2.1 ยางกาวสโครงการ

ตาบลเกาะชางใตเปนตาบลทเขารวมโครงการรกษปา ในระยะท 3 (เรมตนในชวงกลางเดอนเมษายน

2552) สาเหตทเขารวมโครงการรกษปา เนองมาจากทางจงหวดไดมหนงสอแจงมาทางองคการบรหารสวน

ตาบลเกาะชางใตถงรายละเอยดโครงการฯ ซงในชวงนนทาง อบต. เหนวาโครงการรกษปาฯ เปนโครงการฯท

ดใชแนวทางเศรษฐกจพอเพยงจงไดใหเจาหนาท อบต.ฝายพฒนาชมชน จดทารายละเอยดในโครงการฯแลวสง

เสนอมายงบรษท ปตท. จากด (มหาชน) ในชวงนนกไมไดคาดหวงอะไรเนองจากทราบวามหลายตาบลทสง

คดเลอกเขารวมโครงการฯ แตเมอไดรบแจงจากเจาหนาทโครงการวาจะลงมาประเมนผลกมการเชญแกนนา

ชมชนแตละหมบานเขามารวมพดคย ซงในระยะตอมาทางโครงการฯแจงวาไดรบการคดเลอกเขารวม

โครงการฯ

เมอไดรบการคดเลอกเขารวมโครงการรกษปาทางกลม อบต. และแกนนาแตละหมบาไดเขารวม

ประชมเพอหารอของการเขารวมและแนวทางการดาเนนงาน จงมขอสรปวาเมอไดรบการคดเลอกกควรเขารวม

โครงการเพราะโครงการนทาเพอถวายหลวงและใชแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ซงคนในตาบลเกาะชางใตม

ความตองการทจะเรยนรในเรองดงกลาว แตอยางไรกดเมอมการคดเลอกแกนนาชาวบานใหรบผดชอบทกคน

คอนขางมภาระคอนขางมากจงไมอยากเปนหลกของการดาเนนงาน ขอเปนผตามและดาเนนโครงการฯ

มากกวาเมอหารอถงผรบผดชอบสดทายไดมอบหมายใหนางจนตนา ศรบญจตร แกนนาชมชนหม 3 บานเจก

แบเปนประธานคณะกรรมการบรหารโครงการรกษปาฯ เนองจากเปนผเสยสละมจตอาสาเคยทางานชมชนมา

กอน นอกจากนยงเปนทรจกและรกใครของคนในตาบล

31

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

2.2 กลไกการขบเคลอน

เมอตาบลเกาะชางใตไดเขารวมโครงการรกษปาฯ ทางประธานโครงการฯรวมกบ อบต. อาเภอเกาะ

ชาง ผประสานงานตาบล ผประสานงานภาค เจาหนาท ปตท. และทปรกษาภาคกลาง นดประชมแกนนาตาบล

เพอชแจงวตถประสงคและเปาหมายของโครงการฯรวมถงชกชวนเปนคณะกรรมการดาเนนงาน การประชม

ครงนสามารถทาความเขาใจกบผนาทองทและผนาทองถน โดยเฉพาะทานนายอาเภอเกาะชาง (นายศกด

ประเสรฐ เจรญประสทธ) เหนวาโครงการนมประโยชนกบคนตาบลเกาะชางใตและยนดสนบสนนและเขารวม

กจกรรมในโครงการฯ แตกบแกนนาชาวบานยงไมมนใจในโครงการฯเพราะมแนวคดเดมกบโครงการในอดต

ทวา “โครงการนเหมอนหนวยงานเดม ๆ ทผานมาชวนชาวบานทาแลวกทงไปไมสนใจดแล มาจดชนวนและก

ทงไป” จงไมคอยสนใจและใสใจ จงทาใหตองมเวทอก 2 – 3 ครง ในตาบลเพอสรางความมนใจในความมงมน

ของบรษท ปตท. จากด (มหาชน) ทจะแสดงใหเหนวาโครงการรกษปาฯ เปนโครงการทแตกตางจากโครงการ

อน ๆ การมาพดคยบอย ๆ แสดงทกษะและความคดทดตอตาบลเกาะชางใตของทมงานโครงการตงแตท

ปรกษาภาคจนถงเจาหนาทประจาตาบล ทาใหแกนนาชาวบานเรมมนใจ จงชกชวนเปนคณะกรรมการโครงการ

รกษปา

2.2.1 คณะกรรมการโครงการรกษปาฯ

หลงจากทแกนนาชาวบานเรมมนใจในวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ จงมการจดตง

คณะกรรมการโครงการ เพอทาหนาทกากบทศทาง ตดตามประเมนผลและสรปบทเรยนการทางาน โดยสวน

ใหญเปนแกนนาชมชนและมผนาทองถนและผนาทองทเขารวมเปนคณะกรรมการบางสวน นอกจากนยงม

นายอาเภอเกาะชาง นายกองคกรบรหารสวนตาบลเกาะชางใต หวหนาหนวยงานสลกเพชร อทยานแหงชาต

หมเกาะชาง และผประกอบการทางสงคมเปนทปรกษาของกรรมการโครงการฯ คณลกษณะทสาคญของ

คณะกรรมการโครงการ คอ เปนคนจตอาสาชอบชวยเหลอสงคมและสนใจในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงและ

เปนบคคลทสามารถชกชวนคนในชมชนเขารวมเปนครวเรอนอาสาได คณะกรรมการโครงการรกษปามจานวน

ทงสน 25 คน มตาแหนงและบทบาทในชมชนและโครงการรกษปาแสดงไวในตารางท 1

32

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ตารางท 1 แสดงตาแหนงและบทบาทคณะกรรมการตาบลเกาะชางใต

ลาดบ ชอ – สกล บทบาทในโครงการ บทบาทในชมชน

1 นายศกดประเสรฐ เจรญประสทธ ทปรกษา นายอาเภอเกาะชาง

2 นายจกรกฤษณ สลกเพชร ทปรกษา นายกอบต.เกาะชางใต

3 นายธญพสทธ บตรพระพาย ทปรกษา หวหนาหนวยสลกเพชร

4 นายภคณ ทองเพชรบรพา ทปรกษา ผประกอบการทางสงคม

5 นางจนตนา ศรบญจตร ประธาน ประธานสภาองคกรชมชนต.เกาะ

ชางใต

6 นส.จรรยา กตตวรยะวงษ รองประธาน รองนายกอบต.เกาะชางใต

7 นายไพรวลย ขนสนธ รองประธาน ผชวยผใหญบานหม2

8 นางทพวรรณ สขสงห รองประธาน สมาชกอบต.เกาะชางใตหม5

9 นางกญญารตน แขงขน เลขานการ แกนนาชมชน

10 นส.นาผง แดงชมภ เลขานการ แกนนาชมชน

11 นส.มะปราง มรอด คณะกรรมการฝายการเงนและบญช คณะกรรมการหมบานบางเบา

12 นส.อาภาภรณ ศรบญจตร คณะกรรมการฝายการเงนและบญช เจาหนาทอบต.เกาะชางใต

13 นายสมศกด ดเดน คณะกรรมการฝายบรหารแผนงาน

และกจกรรม

ประธานสภาอบต.เกาะชางใต

14 นายกสณรช ถงไชย คณะกรรมการฝายบรหารแผนงาน

และกจกรรม

แกนนาชมชน

15 นางพรทพา สวสดผล คณะกรรมการฝายบรหารแผนงาน

และกจกรรม

แกนนาชมชน

16 นส.นภาลย หงษรอน คณะกรรมการฝายจดซอ/จดจาง แกนนาชมชน

17 นายศรวฒ สลกเพชร คณะกรรมการฝายจดซอ/จดจาง แกนนาชมชน

18 นายพงษศกด สวสดผล คณะกรรมการฝายจดซอ/จดจาง ผชวยผใหญบานหม5

19 นางจรรยา เกษราธคณ คณะกรรมการฝายตดตามและ แกนนาชมชน

33

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ลาดบ ชอ – สกล บทบาทในโครงการ บทบาทในชมชน

ประเมนผล

20 นางปราน ผาลวง คณะกรรมการฝายตดตามและ

ประเมนผล

แกนนาชมชน

21 นส.ศรนาถ คงบาณ ประธานครวเรอนอาสา แกนนาชมชน

22 นายชวช พานชสโข ประธานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

แกนนาชมชน

23 นางสวรรณา เหมนทสตร คณะกรรมการ สมาชกอบต.เกาะชางใตหม4

24 นางอารลกษณ ทศมากร คณะกรรมการ อสม.

25 นางสภาพ พงษเกดลาภ คณะกรรมการ อสม.

26 นางสทน อนนทกร คณะกรรมการ แกนนาชมชน

27 นางวนเพญ วรรณโกสทธ คณะกรรมการ แกนนาชมชน

28 นายสมพงษ เวชสถล คณะกรรมการ แกนนาชมชน

29 นางเพยงใจ หงษรอน คณะกรรมการ แกนนาชมชน

บทบาทและโครงการสรางการทางานของโครงการรกษปา จากผงภาพท 2 แสดงกระบวนการบรหาร

โครงการรกษปา ตาบลเกาะชางใต พบคณะกรรมการโครงการรกษปาเปนคณะกรรมการชดเดยวกนกบคณะ

กรรมการบรหารโครงการ (MOU) ซงเปนแกนนาสาคญของครวเรอนอาสา ดงนนการบรหารจดการจงเปนเนอ

เดยวกนไมแยกสวน แบงบทบาทการทางานออกเปน 2 สวน คอ

1) คณะทางานทรพยากรธรรมชาต ดแลรบผดชอบ 2 แผนงาน คอ แผนงานการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและแผนงานการจดการขยะและมลภาวะ ซงแตละแผนงานจะมทม

คณะทางานรบผดชอบดแลและมเวทประชมตดตามงานเปนระยะ ๆ

2) คณะทางานครวเรอนอาสาดแลรบผดชอบ 2 แผนงาน คอ แผนงานครวเรอนอาสาตนแบบ

เศรษฐกจพอเพยง และแผนงานการจดการตาบล ซงแตละแผนงานจะมทมคณะทางานรบผดชอบดแลและม

เวทประชมตดตามงานเปนระยะ ๆ

34

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

กระบวนการบรหารจดการจะใชเวทประชมคณะกรรมการโครงการรกษปาซงจดขน เดอนละ 1 ครง

เปนเครองมอของการแลกเปลยนเรยนรวางแผนการทางานตามแผน ตดตามงาน และสรปบทเรยนการทางาน

เพอเพมประสทธภาพของการบรหารจดการ

ในดานการใชงบประมาณ เพอจดทากจกรรมตามแผนงาน คณะกรรมการโครงการรกษปาจะมการเบก

จายเงนตามมตของคณะกรรมการทจะดาเนนงานตามแผนและกจกรรมในแตละเดอนมคณะกรรมการเบกถอน

เงนจากธนาคารและคณะกรรมการฝายบญชการเงนเปนผรบผดชอบดาเนนการดวยความโปรงใส

ผลของการบรหารจดการโครงการทมคณะกรรมการตาบลเปนชดเดยวกนกบคณะกรรมการบรหาร

โครงการทประกอบไปดวยแกนนาชมชนและผนาทองท ทองถนทมจตอาสาและมคณะทางาแตละประเดนและ

แผนงานรบผดชอบอยางชดเจนจงทาใหแผนงานและกจกรรมดาเนนการไดบรรลวตถประสงคและเปาหมาย

นาไปสการสรางกระบวนการเรยนรและรปธรรมความพอเพยงของตาบลเกาะชางใต

ภาคหนวยงาน

- อาเภอเกาะชาง

- อบต.เกาะชาง

ใต

- อทยานแหงชาต

หมเกาะชาง

- องคกรบรหาร

พนทพเศษเพอ

การทองเทยว

อยางยงยน

- พฒนาสงคม

จงหวดตราด

- สหพนธเยาวชน

คนหนมสาวเพอ

สนตภาพโลก

ประเทศไทย

ภาคทองถน

- วดสลกเพชร

- วดวชคามคชทวป

- วดอนนตสวรรณา

ราม

- โรงเรยบานบางเบา

- โรงเรยนวดสลก

เพชร

- โรงเรยน

- วดวชามคชทวป

คณะกรรมการ

MOU

แกนนา

ชมชน

แกนนา

ครวเรอนอาสา

คณะกรรมการโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชาง

คณะทางาน

ครวเรอนอาสา

แผนการ

จดการ

แผน

ครวเรอน

คณะทางานทรพยากร

และสงแวดลอม

คณะทางาน

ทรพยากรธรรมชาต

คณะทางานการ

จดการขยะและ

แผนอนรกษ

ทรพยากรธรรมชา

แผนจดการขยะและ

มลภาวะ

ผงภาพท 2 แสดงกระบวนการบรหารจดการโครงการรกษปาฯ ตาบลเกาะชางใต

35

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

หวใจสาคญของการบรหารจดการโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใต คอ การเปนหนงเดยว ( Unity)

ของคณะกรรมการโครงการ ทมาจากทกภาคสวนสามารทางานเชอมโยงชวงเหลอกนไดเปนอยางด รวมคด

แยกจดสรรคนใหเหมาะสมตามความชอบและถนด แผนและกจกรรมตาง ๆ จงสาเรจไปไดดวยด

2.2.2 กระบวนการครวเรอนอาสา/คนตนแบบ

ครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต เปนกลมคนทอยในกลมตาง ๆ ในแตละหมบาน อาทเชน กลมสตร

กลมอสม.และกลมออมทรพยเพอการผลต ฯลฯ เปนตน กลมคนเหลานถกชกชวนจากคณะกรรมการโครงการ

รกษปาฯ ซงเปนแกนนาในแตละหม แกนนาโครงการเปนบคคลทนาเชอถอเปนทรจกกนดในแตละหมบานใน

ดานการทางานสาธารณะและมจตอาสา ครวเรอนอาสาเหลานจงยนดเขารวมเปนครวเรอนอาสา โดยม

เปาหมายไวหมบานละ 20 ครวเรอน 5 หมบาน รวม 100 ครวเรอน คณลกษณะและเงอนไขของครวเรอนอาสา

ตาบลเกาะชางใต คอ เปนผจดทาขอมลเศรษฐกจและพลงงาน (Ec,En) ในครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต และ

ใหความรวมมอทากจกรรมในโครงการรวมกบแกนนาโครงการรกษปาฯ สงสาคญของการเขารวมเปนครวเรอน

อาสาพอเพยงของโครงการ เกดจากความเชอถอในแกนนาโครงการ ซงเปนแกนนาหลกสาคญในเครอขาย

ครวเรอนอาสา

หลงจากเกดเครอขายครวเรอนอาสาพอเพยงตาบล เกาะชางใตโดยมแกนนาสาคญ เพอขบเคลอน

ความพอเพยงหมบานละ 3 คน รวม 15 คนในตาบลจงนาบคคลตาง ๆ เหลานอบรมเชงปฏบตการสรางความ

เขาใจในความหมายและรปธรรมความพอเพยงทบาน นายเลยม บตรจนทรา ปราชญชาวบานนาอสาน ตาบล

ทากระดาน อาเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา ความคาดหวงของแกนนาเหลานในชวงแรกเขาใจวา

โครงการรกษปาจะพาไปดงานเหมอนหนวยงานอน ๆ ทดเพยงผวเผนเนนการทศนศกษา มากกวา แตในทาง

ตรงกนขามและทง 15 คน ตองกนอยเรยนรรปธรรมความพอเพยงจนเกดความเขาใจและสามารถทากจกรรม

ลดรายจายในครวเรอนได อาทเชน นายาลางจาน ยาสระผม นายาบวนปากจากขอย ครมหนาเดงจากมะขาม

นามนมะพราวสกดเยนและยาดมสมนไพร ฯลฯ เปนตน กลมคนเหลานเปนกาลงสาคญของการขยายผลความร

ดานความพอเพยงอยางเปนรปธรรม ทงในเวทประชมตาบล เวทครวเรอนอาสา และการพดคยปากตอปากใน

ชมชน หลงจากสรางและพฒนาแกนนาครวเรอนใหเชอมนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงแลว ขนตอนตอไปเปน

การขยายผลความรดงกลาวกบครวเรอนอาสา 100 ครวเรอน ผานกระบวนการอบรมเชงปฏบตการและ

การศกษาดงานพนทตนแบบดานความพอเพยง ในดานตาง ๆ อาทเชน การทาของใชครวเรอน การทา

เตาเผาถาน 200 ลตร การทาเกษตรอนทรย การทาเกษตรผสมผสาน จากแหลงเรยนรและผรตาง ๆ อาท นา

เลยม บตรจนทรา ปราชญชมชนบานนาอสาน นายอนสรณ สายนภา ผนาเศรษฐกจพอเพยงบานธารตะวน

36

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จงหวดชลบร ,นายเทวนศ ชชพ ผรการทาเตาเผาถาน 200 ลตร จงหวดจนทบร นอกจากยงไดเรยนดงาน ท

ศนยกสกรรมธรรมชาต ตาบลเกาะจนทร จงหวดชลบร และการเขารวมเรยนรงานมหกรรมพลงงานภาคกลางท

ตาบลทามะนาว จงหวดลพบร

นอกจากนเวทคณะกรรมการตาบล เวทการจดการทรพยากร เวทธนาคารขยะและการจดการมลภาวะ

และเวทเครอขายครวเรอนอาสา เปนเครองมอสาคญในการพดคยแลกเปลยนเรยนร การฝกหดการสราง

รปธรรมความพอเพยงเกดความเชอมโยง คนในตาบลสความการสรางความเขาใจดานความพอเพยงไดเปน

อยางด การสรางแรงจงใจในการสรางรปธรรมความพอเพยง ทางคณะทางานครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต

มกจกรรมสงเสรมยกยองครวเรอนอาสา โดยใหคณะทางานแตละหมบานคดเลอกครวเรอนตนแบบโดยม

หลกเกณฑสาคญคอ 1) ไมเกยวของกบอบายมข 2) มกจกรรมลดรายจายในครวเรอน 3) ทาบญชครวเรอน 4)

มจตอาสา(เขารวมกจกรรมชมขน) และ 5) สามารถอธบายถายทอดองคความรของตนเองไปสผอ นได

เปาหมายและหวใจสาคญของครวเรอนอาสา เขารวมในโครงการฯนคอ “พวกเราชาวตาบลเกาะชางใต

จะสรางรปธรรมความพอเพยง เพอถวายในหลวง” เปนแรงกระตนทสาคญททาใหคนตาบลเกาะชางใตมความ

มงมนตงใจในโครงการรกษปาฯ

ผลทเกดขนจากโครงการรกษปาฯเขามาสนบสนนแผนครวเรอนอาสาตนแบบเศรษฐกจพอเพยง

ตลอดระยะเวลาของการดาเนนงานโครงการจาก ผงภาพท3แสดงกระบวนการและผลของครวเรอนอาสาตาบล

เกาะชางใต พบวา

37

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

1) เกดครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต 1 41 ครวเรอน ทไดรบการเรยนรการทาบญชครวเรอน และ

กจกรรมลดรายจายในครวเรอน ทงนายาเอนกประสงค สบ ยาสระผม เตาเผาถาน 200 ลตร ป ยอนทรยชวภาพ

และการแปรรป อาหารทะเล นาสการลดรายจายในครวเรอน พบวา ครวเรอนอาสามารถลดรายจายจากการซอ

รกในหลวง

“ทาถวายในหลวง”

ครวเรอนอาสา 102 ครวเรอน กระบวนการสรางความเชอมนใน

แนวทางเศรษฐกจพอเพยง

Core team ครวเรอนอาสา

เครอขายครวเรอนอาสา

ตาบลเกาะชางใต

เรยนร / ทารปธรรมความพอเพยง

ความสามคคกนในชมชน หมบาน ตาบล

คนเคย สนทใจ ไวใจชวยเหลอกนในชมชน

กนอาหารครบ 5 หม (หมบาน)

ครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต

เรยนร

ผงภาพท 3 แสดงกระบวนการและผลของครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต

แนวคด / เปาหมาย รวมสราง

บญชครวเรอน 60 ครวเรอน

ครวเรอนตนแบบ20 ครวเรอน

จดเรยนร 12 จด

บานรกกะลา

การทาเตาเผาถาน 200 ลตร

กลมพฒนาอาชพเกาะชาง

ชมรมนาเทยวพนบานสลกเพชร

ชมรมนาเทยวพนบานเจกแบ

การทาป ยหมกชวภาพ

การแปรรปอาหารทะเล

การทาของใชในครวเรอน

ธนาคารขยะโรงเรยนวดสลกเพชร

ธนาคารขยะโรงเรยนวดวชคาม

คชทวป

การจดการสงแวดลอมในชมชน

ศนยการเรยนรไอซท ชมชนตาบล

38

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ของใชครวเรอนถงรอยละ 50 ของรายจายการซอของใชครวเรอน ซงครวเรอนเรอนอาสาเหลานบางรายทาของ

ใชครวเรอนจาพวก สบ นายาถพน ยายาลางจาน นายาซกผา ใชในสถานประกอบการเรอนแรม ( Home Stay)

และรานอาหาร ซงประหยดคาใชจายไดเปนจานวนมาก นอกจากนยงเปนทสนใจของนกทองเทยวชาวไทยและ

ชาวตางประเทศซอกลบไปใชอกดวย

2) ครวเรอนอาสาจดทาบญชครวเรอนถง 60 ครวเรอนทาใหทราบรายรบ รายจายสามารถวเคราะห

ตนเองนาสการลดรายจายจากการทาของใชครวเรอนใชเอง

3) เกดครวเรอนตนแบบจานวน 20 ครวเรอนทเกดจากขอตกลงรวมกนของเครอขายครวเรอนอาสา

เกาะชางใตวาเหมาะสมเปนครวเรอนตนแบบของตาบลเนองจากเปนผท ไมเกยวของอบายมขม รปธรรมการลด

รายจายในครวเรอนชดเจน ทาบญชครวเรอน มจตอาสาชวยเหลอชมชนเปนอยางดและสามารถถายทอด

ความรรปธรรมความพอเพยงใหกบผอ นได ซงมตวอยางคนตนแบบ 3 ทาน (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

4) เกดรปธรรมความพอเพยงเพอการพงตนเอง 7 ดานไดแก การทาของใชครวเรอน การแปรรป

อาหารทะเล พลงงานทางเลอก การทาป ยหมกชวภาพ การปลกปาทายบาน การคดแยกขยะ และการทาบญช

ครวเรอน รปธรรมตาง ๆเหลานสามารถเปนจดเรยนรดานความพอเพยง จานวน 12 แหง ประกอบดวยจด

เรยนร การแปรรปกะลามะพราว จดเรยนรการทาเตาถาน 20 ลตร ,จดเรยนรบานรกกะลา จดเรยนรการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต (ชมรมนาเทยวพนบานนาเทยวสลกเพชร) ,จดเรยนรการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต (ชมรมนาเทยวพนบานเจกแบ) จดเรยนรการทาป ยหมกชวภาพ จดเรยนรการแปรรป

อาหารทะเล, จดเรยนรการทาของใชครวเรอน,จดเรยนรการจดการขยะ (ธนาคารขยะโรงเรยนวดสลกเพชร)

,จดเรยนรการจดการขยะ (ธนาคารขยะโรงเรยนวดวชคมคชทวป),จดเรยนรดานการจดการมลภาวะ(กลมรก

บางเบารกษสงแวดลอม) และ ศนยเรยนรไอซท ชมชนตาบลเกาะชางใต (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

นอกาจากผลทเกดขนดงกลาวขางตนแลวกระบวนการสรางเครอขายครวเรอนอาสาทาใหคนในตาบล

มความสมพนธชวยเหลอแบงปนกนมากกวาในอดตทเนนหมบานใครหมบานมน กอใหเกดความสามคครวม

แรงรวมใจกนทา กจกรรมของครวเรอนอาสา และขยายผลไปชวยเหลอสนบสนนกจกรรมตาง ๆ ของโครงการ

รกษปา อาทเชนโครงการบวชปาของกลมทรพยากร และโครงการจลนทรยบอลของกลมจดการขยะและ

มลภาวะทรวมกนบวชปา ปลกปา ปลกหญาแฝก และทาจลนทรยบอลกอใหเกดมตใหมของชมชนของการกน

อาหารครบ 5 หมบานทไมเคยเกดขนมากอนในชวง 30 ป ทผานมา

39

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จงอาจกลาวไดวาโครงการรกษปาฯเปนผสรางกระบวนการครวเรอนอาสาใหชมชนสามารถลดรายจาย

ในครวเรอน เกดรปธรรมความพอเพยงจนสามารถพฒนาเปนจดเรยนรไดในตาบลเกาะชางใต

2.2.3 เจาหนาทโครงการ

- เจาหนาทประจาภาค ( Senior)

เจาหนาทประจาภาคเปนบคคลทกระตนการทางานของกจกรรมแตละแผนงานใหดาเนนการไดอยางม

ประสทธภาพชวยใหขอสงเกต รวมคดใหขอเสนอแนะโดยเนนกระบวนการมสวนรวมของคณะทางานแตละ

แผนงานเปนหลก นอกจากนยงชวยเชอมโยงงานอยางบรณาการในแตละแผนงานเพอใหชมชนสามารถวาง

แผนการทางานในอนาคตไดถงแมตาบลเกาะชางใตจะมการปรบเปลยนเจาหนาทภาคถง 3 คน แตไมเปน

อปสรรคตอการดาเนนกจกรรมในโครงการ เนองจากมแกนนาทเขมแขงและผประสานงานตาบลขยนขนแขง

- เจาหนาทประจาตาบล ( Junior)

เจาหนาทประจาตาบลเปนบคคลทไดรบการทาบทามจากทปรกษาภาคกลางทมองเหนศกยภาพและ

ความสามารถจากการบอกกลาวของนกพฒนาทองถนในจงหวดตราด และชมชนชาวเกาะชางใต นางสภาพร

มตสอ เปนเจาหนาทประจาตาบลเกาะชางใต ทมพ นฐานงานดานการพฒนาจตใจและคณธรรมกบชาวบานและ

เยาวชนใหกบสหพนธเยาวชนคนหนมสาวเพอสนตภาพโลก ประเทศไทย ทเปนวทยากรกระบวนการอบรม

เยาวชนมาเกอบทงประเทศ มาตงถนฐานทหมบานบางเบากบสามชาวญปนและนอง ๆ เยาวชนของสหพนธฯ

ประกอบอาชพคาขายและชวยเหลอคนในตาบลดวยจตอาสาในหลาย ๆ เรอง ไดแก การพฒนาสนคาแปรรปใน

ชมชนเพอพฒนาสสากล การอบรมชาวบานและเยาวชนในตาบลเกาะชางใตจากงบประมาณของสถาบนพฒนา

องคกรชมชน (พอช.) สหพนธเยาวชนฯ และอบต. ทาใหเปนทรจกในศกยภาพและความสามารถของคนใน

ตาบล เมอไดเขารวมโครงการรกษปาฯในฐานะผประสานงานตาบลการรวมคนในตาบลเกาะชางใตเพอทาแผน

และกจกรรมในโครงการรกษปาฯจงไมใชเรองยากดงนนแผนและกจกรรมตางๆของโครงการจงมแกนนาตาบล

รบผดชอบอยางชดเจนและเชอมโยงภาคทองถน อาทเชน นายอาเภอเกาะชางและนายกอบต. เกาะชางใตได

เปนอยางด

บทบาทภาระกจในชวงดาเนนการตามระยะเวลาทกาหนดสามารถจดการเวทตาบล เวทครวเรอนอาสา

เวททรพยากรธรรมชาตและเวทจดการขยะและมลภาวะไดอยางมประสทธภาพเชอมโยงหนวยงานทองถนเขา

40

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

รวมกจกรรมไดเปนอยางด ดงนนผประสานงานตาบลจงเปนทรกใครเกรงใจและยอมรบของคนตาบลเกาะชาง

ใตในทกภาคสวน

2.2.4 หนวยงานภาคพฒนาทเขารวมขบเคลอนตาบลวถพอเพยง

การดาเนนโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใตตลอดระยะเวลาของการดาเนนงาน มหนวยงานภาค

เขามามสวนรวมในการขบเคลอนหลายหนวยงาน ไดแก อาเภอเกาะชาง องคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต

อทยานแหงชาตหมเกาะชาง และสหพนธเยาวชนคนหนมสาวเพอสนตภาพโลก ประเทศไทย

- อาเภอเกาะชาง

เมอโครงการรกษปาฯเขามาดาเนนกจกรรมและแผนงานตงแต ป พ.ศ. 2552 ทานนายอาเภอเกาะชาง

(นายศกดประเสรฐ เจรญสทธ) ใหความสนใจและสนบสนนการทากจกรรมในตาบลผานการสอสารยงผนา

ทองท กานน ผใหญบาน ในการเขามามสวนรวมในการดาเนนโครงการฯ นอกจากนทานยงเขารวมกจกรรมใน

โครงการฯหลายกจกรรม อาท การบวชปา และงานวฒนธรรมความพอเพยงตาบลเกาะชางใต เปนตน ความ

สนใจและเขารวมกบโครงการรกษปาฯ ทากจกรรมมสวนสาคญเนองจากผนาทองทสนใจ ผตามในทองทกสนใจ

ดวย การทางานจงไดรบความรวมมอเปนอยางดเกดความคลองตวในการทางานและเกดประสทธภาพของงาน

ในโครงการฯ

- องคการบรหารสวนตาบล

ทานนายกองคการบรหารสวนตาบล (นายจกกฤษณ สลกเพชร) ใหความรรวมมอเปนอยางอยางด

สนบสนนกจกรรมในแตละแผนงาน ดานสถานท ส งอานวยความสะดวกเปนประธานธนาคารขยะตาบลเกาะ

ชางใตใหคาแนะนาเปนทปรกษาในแผนและกจกรรมตาง ๆกบแกนนาและผประสานงานตาบล มรองนายก

องคการบรหารสวนตาบลเขารวมเปนคณะทางานโครงการฯนอกจากนทาง อบต .มทศทางของการ หนนเสรม

กจกรรมการลดรายจายในครวเรอน การพฒนาอาชพเสรมตอเนองจากโครงการรกษปาฯเมอแลวเสรจใน ป

พ.ศ.2554

- อทยานแหงชาตหมเกาะชาง

อทยานแหงชาตหมเกาะชาง ในสวนของหนวยสลกเพชร โดยหวหนาหนวยสลกเพชร (นายธญพสทธ

บตรพระพาย)ใหความร ความเขาใจ ของการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนพเลยงให

41

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

คาแนะนา เครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตาบลเกาะชางใต ชวยลดความขดแยงและสราง

ทศนคตเชงบวก ระหวางชาวบานตาบลเกาะชางใตกบเจาหนาทอทยานแหงชาตทในอดตทผานมามความ

ขดแยงกนทางความคดและการจดการทรพยากรธรรมชาต แตเมอมาทางานรวมกนไดแลกเปลยนเรยนรกนจง

ทาใหชาวบานกบเจาหนาทมทศนคตทดตอกนหนหนาปรกษากน จงทาใหแผนงานดานการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตาบลเกาะชางใตดาเนนงานไดดและมประสทธภาพ

- สหพนธเยาวชนคนหนมสาวเพอสนตภาพโลก ประเทศไทย

สหพนธเยาวชนฯ เปนองคกรทเขามาชวยเหลอสนบสนนโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใต ในดาน

การสนบสนนวทยากรกระบวนการในการอบรม การอบรมเชงปฏบตการใหแกนนาชมชนและเยาวชนสามารถ

พฒนาตนเองและจตใจแทรกสอดคณธรรม ศลธรรมไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงผลตสอจากการทา

กจกรรมในโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใต เพอการเผยแพรประชาสมพนธกจกรรมในโครงการไดเปนอยาง

ด

2.3 การเตรยมความพรอมของตาบล / การจดทาแผนตาบลพอเพยงและการขบเคลอนแผน

- นยามความหมาย ความพอเพยง

ความพอเพยงของคนตาบลเกาะชางสรปได คอ

1) อยาทาอะไรเกนตวมทนอะไรกนามาใช ไมกยมอยาทาอะไรเกนแรงตนเอง ทากนใหพอใชไม

เดอดรอนใครสรางรากฐานในอนาคต เชน ปลกไมยนตนและ สมนไพร เปนตน เอาตวรอดและสามารถ

ชวยเหลอผอ นได

2) ใชหลกธรรมะในการดาเนนชวต นาทรพยากรและทนของตนเอง ทมอยใหเกดประโยชนสงสดและ

ยงยน

3) ตองรจกเกบออมไวใชในยามจาเปน ลดรายจายในครวเรอนไมสรางหนาสนไมฟมเฟอย ประหยด

แตไมข เหนยว (พอเพยงคอ แบงปนตามสภาพ, ขเหนยวคอ แบงไดแตไมแบง หวง)

- การเตรยมความพรอมและจดทาแผนตาบล

เจาหนาทโครงการรกษปาฯไดจดกระบวนการเตรยมความพรอมเพอจดทาแผนโดยนาวดทศน เรอง

เสยงกจากครใหญ และรปธรรมการดาเนนชวตเศรษฐกจพอเพยง มากระตนใหแกนนาของตาบลไดตนตวและ

42

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

แสดงความคดเหนกบการใชแนวทางเศรษฐกจพอเพยงของตาบลเกาะชางใตรวมกบทนเดมทมอยในชมชน

จากนนไดรวมกนวเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค เพอนาไปสการจดทาแผนตาบล

ในการจดทาแผนตาบลวถพอเพยงของตาบลเกาะชางใตนน มคณะกรรมการบรหารโครงการฯ แกนนา

ชมชน กลมครวเรอนอาสา และชาวบาน รวมกนกาหนดแผน โดยเขารวมประชม และเปดเวทชแจงในระดบ

ตาบล ซงแกนนาสวนใหญตางมความคดเหนทสอดคลองกน โดยตางฝายตางพรอมทจะรวมกนฟนฟและ

พฒนาใหชาวเกาะชางใตสามารถดารงวถชวตแบบพงพาตนเอง มการเตมเตมความร และนาไปถายทอดหรอ

ขยายผล เพอสรางการรบรและความเขาใจใหกบสมาชกในชมชน

กระบวนการสาคญในการจดทาแผนตาบลวถพอเพยงในป 2552 ไดแก

การเกบขอมลพนฐานชมชน และขอมลเศรษฐกจและพลงงานครวเรอน โดยเจาหนาทตาบล

เปนผรบผดชอบจดเกบขอมลพนฐานชมชน ( Social Mapping) ของกลมตางๆ ทมศกยภาพในตาบล

ประกอบดวยกลมนาเทยวพนบานหม 2 ,5 ,4 และหม 3 กลมรกษบางเบา หม1 กลมแปรรปอาหาร แตละหม

บาน กลมออมทรพยเพอการผลต เพอศกษาศกยภาพของกลมและคนทางานนาสการวางแผนวถพอเพยง

คณะกรรมการบรหารโครงการฯ ไดมอบหมายใหแกนนาชมชนและอาสาสมครเปนผดาเนนการเกบ

ขอมลเศรษฐกจและพลงงานครวเรอน หรอ EC-EN ซงเปนขอมลทใชในการวเคราะหรายรบและรายจายดาน

เศรษฐกจและพลงงานของครวเรอนอาสา เพอนาขอมลดงกลาวมาประกอบการพจารณาในการยกรางแผน

ตาบลวถพอเพยง และใชในการวเคราะหและแกไขปญหาตางๆ ทงในระดบชมชนและระดบตาบลรวมกบขอมล

ศกยภาพของกลมตาง ๆ ในดานสภาพปญหาและความตองการและกลมคนทางานแตละดาน

การจดเวทยกรางแผนตาบลวถพอเพยง เปนการระดมความคดเหนของคณะทางานในโครงการ

และชาวบานในการแกไขปญหาตางๆ ภายในตาบล และรวมกนกาหนดแผนงานในการพฒนาและฟนฟแหลง

ทรพยากรทเส อมโทรมและปญหาตางๆ ทเกดขน เชน ปญหาดานขยะในหมบานบางเบา ปญหานาเสย ปญหา

ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ฯลฯ ทาใหสามารถมองเหนประเดนปญหาตางๆ และ

ความตองการของชมชน ซงตองรวมกนวเคราะหเพอหาทางแกไขและรวมกนคนพบทางออกทนาไปสความ

พอเพยง การจดทาเวทยกรางแผนตาบลวถพอเพยงของตาบลเกาะชางใต จงเปนการพฒนาแผนการ

ดาเนนงาน โดยตอยอดและขยายผลจากฐานทนเดมทมอย เพอแกไขปญหาและพฒนาสความยงยนในอนาคต

43

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

การจดเวทกาหนดตวชวดความสาเรจและแผนปฏบตการ โดยนาแผนงานทเกดจากการระดม

ความคดเหนของชาวบานมารวมกนวเคราะห หาแนวทางหรอเปาหมายแหงความสาเรจ โดยความสาเรจท

เกดขนตองสามารถวดผลไดทงในเชงปรมาณและคณภาพ ตาบลเกาะชางใตไดเนนแผนการดาเนนงานดาน

ครวเรอนอาสา และการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงเปน 1 ใน 8 เปาหมายหลกของโครงการ (การวเคราะห

ชมชน และทรพยากรหมบาน) นอกจากนยงไดจดทาแผนปฏบตการดานตางๆ เชน กลมครวเรอนอาสาทง 5

หมบาน คนตนแบบ เปนตน

การจดเวทนาเสนอแผนตาบลวถพอเพยง เปนการนาเสนอแผนงานใหกบคณะกรรมการและ

สมาชกในชมชน โดยมการปรบแผนเพอใหเกดความสมบรณกอนทจะนาเสนอตอหนวยแผนและบรหารของ

บรษท ปตท. จากด (มหาชน) ซงจากการจดเวทนาเสนอแผนของตาบลเกาะชางใต ทาใหเกดขอตกลงรวมมอ

กนระหวางคณะทางานของโครงการฯ และบรษท ปตท. ในการดาเนนกจกรรมตางๆ ตามแผนตาบลวถ

พอเพยง โดยในกระบวนการจดทาแผนตาบลวถพอเพยงนน คณะทางานไดยดหลกการนาปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงมาใชในการดาเนนงาน ภายใตหลกการประมาณตน การมเหตผล และการมภมคมกนทด

การขบเคลอนแผนตาบลวถพอเพยง

1) แผนตาบลวถพอเพยงป 2552

แผนงานตาบลวถพอเพยงของเกาะชางใต เกดจากความรวมมอรวมใจของคณะทางาน แกนนา และ

ชาวบานในการชวยกนระดมสมองวเคราะหสภาพปญหา และความตองการรวมกน โดยการกาหนดกรอบ

แนวคด วตถประสงค และเปาหมายของการทากจกรรมตางๆ เพอใหมแนวทางในการทางานทสอดคลองและ

เปนไปในทศทางเดยวกน แผนตาบลวถพอเพยงของตาบลเกาะชางใตป 2552 นน ประกอบดวย 4 แผนงาน

หลก ไดแก

แผนงานท 1 แผนงานการจดการตาบลพอเพยง เปนแผนงานทตองการใหคณะทางานและแกนนา

เกดการแลกเปลยนเรยนรผลการดาเนนงานตามแผนงานตางๆ ทไดกาหนดไว เพอใหเกดความร ความเขาใจ

และสามารถจดทาฐานขอมลของแตละแผนงาน อกทงยงเปนการสรางความสมพนธทดระหวางแกนนาตาบล

และคณะทางานของโครงการ ซงสงผลใหเกดการเชอมรอยเครอขายระหวางคนในชมชน ตาบล รวมทง

หนวยงานภาครฐและภาคเอกชน

44

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

นอกจากนกจกรรมตางๆ ยงชวยเพมพนความร ในดานการสรางวถพอเพยงใหกบกลมคณะทางาน

และแกนนา สงผลใหการจดกจกรรมศกษาดงานหรอการเรยนรปฏบตในเวทประชมประจาเดอนไดผล หลาย

หนวยงานไดเขามาจดกจกรรมในลกษณะเดยวกนในชมชนแตไมไดผล คอมาใหแลวกจากไป บางครงการ

เรยนรเพอนาไปปฏบตจรง กไมสามารถทาใหเกดผลสาเรจไดดวยการเรยนรเพยงครงเดยว ดงนนตววทยากร

และความตอเนองจงเปนสงสาคญ แกนนาสวนใหญพอใจกบการเรยนรท ไดรบจงนาไปขยายผลในชมชน ดวย

การชกชวนเพอนบานใหเขารวมโครงการฯ โดยเหนไดจากความรวมมอในการแบงประเภทครวเรอนอาสา การ

ทาบญชครวเรอน รวมทงความสมพนธทดกบวทยากรทมาใหความร

แผนงานท 2 แผนงานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนแผนงานหลกท

กอใหเกดการอนรกษและฟนฟทรพยากรทางธรรมชาตและสงแวดลอมของตาบลเกาะชางใต ซงทาใหเกดการ

แลกเปลยนเรยนรผลการทางานรวมกนระหวางแกนนาและคณะทางาน อกทงยงไดมการสารวจ เกบขอมล

เพอวางแผนการจดทาธนาคารป และธนาคารปลา นอกจากนยงมกจกรรมสงเสรมและอนรกษทรพยากรปาบก

/ ปาชายเลน / การปลกปาชมชน / ปาทายบาน การปลกหญาแฝก และกจกรรมการสรางอาสาสมครพทกษ

สงแวดลอม (ศกษาไดจากบทท 4 การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

กลมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะชางใต ไดมการพฒนาขบเคลอนมาจากหมท 2

และหมท 5 โดยไดมการศกษาดงานทบางสระเกา แตยงไมไดนามาพฒนาตอยอดหรอฟนฟ แตทางกลมกเรมท

จะขยายฐานกลมสมาชกใหเพมข นเรอยๆ เพอรองรบการทางานตามแผนวถพอเพยงในป 2553 เชน การทา

บานปลา ธนาคารป โดยผลลพธจากการดาเนนกจกรรมในป 2552 ทผานมา พบวา มจานวนสมาชกทสงข น

เปนไปตามเปาหมายทกาหนด

แผนงานท 3 แผนงานครวเรอนอาสาตนแบบเศรษฐกจพอเพยง เปนหนงในแผนงานทเนนให

ชาวบานเกดความตระหนกในทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของตน และทาใหเกดการสรางเครอขายดาน

ทรพยากรและเยาวชนอาสาสมครพทกษสงแวดลอม โดยแผนงานในป 2552 นนทางตาบลไดใชฐานครวเรอน

อาสาจากกลมแมบาน กลมสมาชกออมทรพย และกลมอาชพเปนหลก ซงกจกรรมทผานมาไดแกการไปศกษา

ดงานดานการจดการขยะทบรษทวงศพาณชย โดยใหแกนนา อบต. และผนาชมชนเดนทางไป แตมไดมการนา

ความรมาประยกตใชในตาบลและขาดการขยายผลสชมชน ทาใหไมไดรบประโยชนเทาทควร แตทางตาบลกให

ความสาคญตอแผนงานครวเรอนอาสา เพราะถอเปนแผนงานหลกทเชอมกลมคนอนๆ เขามารวมโครงการ

45

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จากการพจารณาแผนงานครวเรอนอาสาในตาบลเกาะชางใต พบวา แผนงานครวเรอนอาสาเปนหนง

ในแผนงานหลกทครอบคลมแผนตาบลวถพอเพยง โดยครวเรอนอาสาถอเปนกลไกสาคญในการขบเคลอนงาน

และกจกรรมตางๆ และครวเรอนอาสากเปนแกนนาชมชน และเปนหนงในทมบรหารจดการของโครงการ

ในชวงแรกนนทางแกนนาตาบลและเจาหนาทตาบลไดมการจดตงคณะกรรมการ โดยดงชาวบานกลม

ตางๆ เขามารวมเปนสมาชก บางกลมเคยทางานรวมกนมากอนในเครอขายพฒนาชมชน ซงกไดพบปะพดคย

กนอยเปนประจาอยแลว เมอการจดตงคณะกรรมการเสรจสน จงมการกระจายการทางานและกจกรรมตางๆ

ไปสชมชน และขยายผลตอไปในระดบกวาง

เจาหนาทตาบลไดมการตดตอประสานงานไปยงกลมแกนนาและชาวบานเพอใหเขาใจบทบาทของ

โครงการ โดยนาเครองมอทสาคญเขามาใชในการวดประสทธภาพของครวเรอนอาสา เชน EC-EN บญช

ครวเรอน ซงทาใหชาวบานสามารถวเคราะหและเขาใจตวตนไดชดเจน

คณะทางานโครงการรกษปาฯ ไดใหทศนะเกยวกบเครองมอ EC-EN วา เครองมอชนดนตองใชเวลา

ในการเกบนาน เพอใหไดฐานขอมลทมประสทธภาพ และตองมเทคนคในการคนขอมลทนาสนใจใหกบชาวบาน

เพราะหากคนขอมลไมดแลว ชาวบานจะนาไปใชประโยชนไดคอนขางนอย เครองมอ EC-EN นนมขอจากด

ดานเวลาในการเกบทคอนขางสน ซงแกนนาไดเสนอแนะใหโครงการฯ พฒนาและปรบปรงประสทธภาพ

โดยเฉพาะขยายเวลาในการเกบใหมากกวาน

จากระยะเวลา 6 เดอนทผานมา ทางตาบลไดประสบความสาเรจดานการพฒนาครวเรอนอาสาไปแลว

สวนหนง ไดแก การสรางความรวมมอรวมใจของชาวบาน โดยชาวบานแตละหมบานไดมา รวมกนคด รวมกน

ทา และทาใหเกดกระบวนการตางๆ ทาใหเกดความสมพนธทด และทาใหชาวบานไดเขาใจการทางานของ

โครงการมากยงข น

ผลจากการดาเนนงานดานการพฒนาครวเรอนอาสาเพอ “ลดรายจาย เพมรายได”ใหกบครวเรอนของ

ตนของโครงการรกษปาฯ โดยไดมการผลตของใชในครวเรอนไวใชเอง ไดแก ทานายาอเนกประสงคจากขเถา

ยาแกไอจากฝาง นายาบวนปากจากใบขอย ครมหนาเดงจากมะขาม ยาดมสมนไพร ยาสระผมจากมะกรด

นามนมะพราวสกดเยน นามนนวดสมนไพร นามนใสผม ครมบวหมะ การทาสบ การทาเตาเผาถานดวยถง

200 ลตร

สงทชาวตาบลเกาะชางใตไดคนพบจากการเขารวมกจกรรมตางๆ ภายใตโครงการรกษปาฯ โดย

ครวเรอนแตละหมบานไดเรยนรเกยวกบสมนไพรชนดตางๆ ทมอยมากมายในเกาะชาง แตคนในพนท ไมรจก

46

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

หรอบางคนรจกแตยงไมสามารถนาสมนไพรทมมาใชในดานการผลต โดยวทยากรสอนใหรจกสมนไพรมากกวา

30 ชนด เชน ตนปลาไหลเผอก มประโยชนในดานเปนยารกษาโรค มราคาแพง มอยมากมายในชมชน รวมทง

สมนไพรสาคญชนดตางๆ โดยการเรยนรครงนทาใหครวเรอนอาสามแรงบนดาลใจทจะปลก ขยายพนธ

สมนไพรทมอยในชมชน ใหมในพนทครวเรอนของตน นอกจากนยงพบวาการรวมกนทาของใชในครวเรอนแลว

แบงกนไปใช เมอเหลอจากใชกนาไปขายในชมชน กาลงจะกลายเปนวฒนธรรมของครวเรอนอาสา ซงหลายคน

บอกวาดกวาการทาคนเดยว เชน การทานายาอเนกประสงค สงทสาคญคอ การทาบญชครวเรอน ทาใหผทา

เหนตวตนของตนเองจรงๆ ถอเปนเครองมอในการวางแผนลดรายจาย และเพมรายไดใหกบครวเรอน

แผนงานท 4 แผนงานการจดการขยะและมลภาวะ เปนแผนงานทไดมาจากแกนนาชมชนและ

ชาวบานรวมกนปรกษาหารอถงปญหาขยะทอาจกอใหเกดผลกระทบดานการทองเทยวและทรพยากร

สงแวดลอมในตาบลเกาะชาง ซงนบวนมปรมาณมากขน ดงนนเพอเปนการแกปญหาทเกดขน จงไดมการ

กาหนดแผนงานการจดการขยะและมลภาวะ โดยมการสารวจและเกบขอมลขยะในพนทบางเบา เพอไดใหชนด

และปรมาณของขยะในแตละเดอน เมอไดขอมลในเชงปรมาณแลว จงไดมการวางแผนโดยใชกจกรรมเปนตว

ขบเคลอนใหชมชนเกดความรวมมอรวมใจกน นอกจากนยงมการศกษาดงาน และอบรมเพอนาขยะทเหลอใช

แปรรปเปนขยะรไซเคล ซงนบเปนการเพมมลคาใหกบขยะและสงของเหลอใช และเปนแผนการจดการขยะ

แบบครบวงจร

ผลการดาเนนงานดานการจดการขยะ ทาใหชมชนสามารถเรยนรแนวทางในการลดปญหาขยะ โดย

เกดความตงใจศกษา เรยนร ของแกนนา ซงทาใหพบวา ขยะสามารถแยกประเภทใหญๆได 2 อยาง คอ

1. ขยะทตองทาลาย และ 2. ขยะทสามารถนากลบมาใชใหมได โดยขยะเกอบทกชนดบนโลกนสามารถนา

กลบมาใชประโยชนใหมได หนาทการจดการขยะไมใชหนาทของภาครฐแตฝายเดยว แตเปนหนาทของทกคนท

จะตองปฏบตดวยความสมครใจ ไมถกบงคบดวยกฎระเบยบ ถาหากคนในชมชนมความเขาใจ แลวจดการคด

แยกขยะอยางเปนระบบจากครวเรอนของตน ความยงยากและปญหาในการจดเกบขยะกจะลดลง รวมทง

รายไดทมาจากการขายขยะ จะทาใหชมชนพบวาขยะมคา เมอขยะมคา ปญหาขยะลนเมองกจะหมดไป

ผลจากการดาเนนการดานขยะ ทาใหตาบลมธนาคารขยะใน 5 หมบาน จานวน 3 จด ไดแก

- ธนาคารขยะชมชนบางเบา

- ธนาคารขยะ โรงเรยนวดสลกเพชร

- ธนาคารขยะ โรงเรยนวดสลกคอก

สรปบทเรยนแผนตาบลวถพอเพยงป 2552

47

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

การทางานในพนทตองสรางทมงานใหมความเขาใจและมความพรอมทจะทางานเพอชมชน การทจะ

ทาใหคนเขาใจในโครงการ จนเกดความรวมมอ การประสานงานกบหนวยงานหรอองคกรภาค เจาหนาทตาบล

ตองมความเขาใจในโครงการเปนอยางด ตองรจกพนท มความสามารถในการเชอมประสาน มอธยาศยนาใจ

ไมตร มความอดทน อดกลน มการบรหารจดการทดและทสาคญตองมความชดเจน โปรงใส ตรวจสอบไดตาม

หลกธรรมาภบาล จงจะไดรบความเชอมนและความศรทธาจากคนในพนท การใชเทคนคทดในการจด

กระบวนการเรยนรเปนสงสาคญ ทาใหเกดการมสวนรวมและเกดความสนกในการทางาน ทาใหเกดความสนใจ

ทจะทางานอยางตอเนอง

ผลจากการนาเครองมอของโครงการมาใชในการทางาน

- การเกบขอมล EC-EN เปนเครองมอทใชประเมนชมชนไดด แตการเกบขอมลตองใชเวลา และคนท

เกบขอมลควรมความเขาใจในการใชเครองมอนเปนอยางด มความสามารถในการสมภาษณ ทาใหการพดคย

ซกถามไมนาสงสย หรอนาเบอ จงจะไดขอมลทใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด การใชเครองมอเปนจะเปน

ประโยชนตอเราในการทางาน

- การเกบขอมลศกยภาพชมชน SM ทาใหไดรจกทนเดมทชมชนม เปนการเกบขอมลทควรเกบทกป

เพราะจะไดรการเปลยนแปลงของขอมล

- การทาบญชครวเรอน เปนเครองมอททาใหผทาไดรจกตวตนของตนเอง สามารถนาไปวางแผนลด

รายจายทจาเปนและไมจาเปนในครวเรอนได

เครองมอทใชในโครงการทง 3 อยาง เปนสงทจาเปนสาหรบใชวเคราะหชมชน อนจะนาไปสการจดทา

แผนชมชนไดเปนอยางด

- การทางานกบทมภาค

โครงการรกษปาฯ ตองสรางคน ตงแตเจาหนาท ปตท. เจาหนาทโครงการ จนถงชาวบาน การ

ปรบเปลยนพฤตกรรมลด ละ เลก เปนสงสาคญ การปลกฝง เนนยา ใหเจาหนาท ทาตนใหเปนแบบอยางทด

สาคญกวาคาพด จะทาใหการขบเคลอนงานมคณคาตอจตใจของผปฏบตมากขน ตดอาวธทางปญญาให

เจาหนาทอยางเดยวไมพอ ควรตดอาวธดานคณธรรมใหดวย

2) แผนตาบลวถพอเพยงป 2553

48

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จากการจดทาแผนตาบลวถพอเพยงในป 2552 ทผานมา ตาบลเกาะชางใตสามารถประเมนผลการ

ดาเนนงาน โดยมการถอดสรปบทเรยนและตดตามความกาวหนาจากการดาเนนงานในป 2552 เพอใชในการ

ปรบปรงและตอยอดแผนการดาเนนงานบางสวนทยงไมสาเรจลลวง และสานตอแผนงานเดมใหมความชดเจน

มากยงข น ซงทางคณะกรรมการไดมการจดประชม เพอวางแผนการดาเนนงานตามแผนตาบลวถพอเพยงในป

2553 ซงมแผนทงหมดจานวน 5 แผนงาน ไดแก

แผนงานท 1 แผนงานการจดการตาบลพอเพยง เปนแผนงานทมการตอยอดจากแผนงานในป 2552 โดย

ในปนทางคณะทางานไดเนนดานการพฒนาศกยภาพแกนนา และงานพฒนาชมชนและขยายผลวถพอเพยง

ไปสตาบลเพอนบาน เพอสรางรปธรรมของตาบล อกทงยงเปนการสรางเครอขายตาบลพอเพยงทาใหเกด

ฐานขอมลทชดเจนของแผนงานแตละประเภท อกทงยงนาไปสการสรปเปนองคความรสาหรบใชในชมชน

ผลทเกดขนของการดาเนนการ พบวา แกนนาตาบลทเปนคณะกรรมการบรหารโครงการ จานวน 8

คน สามารถเปนวทยากรถายทอดความรรปธรรมความพอเพยงไปสตาบลเพอบานไดและอก 17 คนสามารถ

ถายทอดความรรปธรรมความพอเพยงใหกบคนในชมชนได ผลทเกดขนเกดจากการสรางกระบวนการเรยนร

ของโครงการรกษปาฯจากเวทประชมแกนนาตาบลทสรางความสมพนธในทมงานไดด นาสการแลกเปลยน

เรยนรตดตามงานและสรางงานไดอยางเปนรปธรรมเกดการแบงปนและ “ความเปนเจาของรวมกน” ของงานท

ดาเนนการ การอบรมพฒนาศกยภาพแกนนาและการศกษาดงานแบบบรณาการ แกนนาทกคนสรปรวมกนวา

“แบบอยางทดมคามากกวาการสอน” การทไดเหนความสาเรจจากการปฏบตจรงของวทยากรทใหความร ทาให

แกนนามความมนใจและมแรงบนดาลใจ ในการสรางรปธรรมความพอเพยงในตาบล

แผนงานท 2 แผนงานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนแผนงานท

ดาเนนการตอเนองมาจากปทแลว โดยแผนเดมนนไดเนนดานการใหชาวบานรจกทนเดมทมอยในชมชน ทาให

ชาวบานสามารถวเคราะหฐานขอมลทรพยากรทมอย โดยแผนงานในป 2553 ไดเนนสรางแกนนาเพอถายทอด

ความรดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชน เกดเครอขายทรพยากรธรรมชาตและ

เยาวชนอาสาสมครพทกษสงแวดลอมในตาบล

ผลทเกดขนของการดาเนนการ พบวา แกนนากลมทรพยากรสามารถประสานงานกบแกนนาในแผน

ตาง ๆ ของโครงการไดเปนอยางด สามารถเชอมโยงประสานความรวมมอกบสานกงานอทยานแหงชาตหม

เกาะชาง(หนวยสลกเพชร) ทาใหเกดกระบวนการการทางานอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางมพลง เหนได

จากกจกรรมการบวชปา ปลกปา ปลกหญาแฝก และปลกปาชายเลน แกนนาทง 5 หมบานเขารวมกจกรรม

49

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

อยางคบคง มากกวา 500 คน นบไดวาเปนการถายทอดความรการอนรกษทรพยากรผานการปฏบตจรงใน

ตาบล ในดานเยาวชนมการฝกอบรมเยาวชนใหรจกคมคาของทรพยากรและสงแวดลอมโดยเชอมโยงมาเปน

ครอบครว(ครวเรอนอาสา) ทาใหเกดกลมเยาวชนตาบลเกาะชางใตทเขาใจและเหนคาของของทรพยในตาบล

และกลมครวเรอนอาสาทเขาใจและสนบสนนเยาวชนดานการอนรกษธรรมชาต ผลการดาเนนการของแผนงาน

นนาสการรวมกนจดการทรพยากรของคนทงหมบาน หนวยงานภาครฐ สนบสนนใหความรวมมอและเขารวม

กจกรรมและมทศทางทจะผลกดนกจกรรมการบวชปาเปนกจกรรมของตาบลทจดข นทกป

แผนงานท 3 แผนงานครวเรอนอาสาตนแบบเศรษฐกจพอเพยง ถอเปนหวใจสาคญของการ

ดาเนนงานโครงการรกษปาฯ เพราะครวเรอนอาสาถอเปนหนวยยอยระดบครวเรอนทสงผลตอการปรบเปลยน

พฤตกรรมไปสแนวทางแหงความพอเพยง หากครวเรอนอาสามการรเรมและการปฏบตทด มศลธรรม และเปน

แบบอยางทดใหกบชมชน กจะทาใหเกดการขยายผลเปนวงกวาง แผนงานครวเรอนอาสาแบบเศรษฐกจ

พอเพยง จงเปนแผนงานทเนนใหเกดความสมพนธทดระหวางสมาชกครวเรอนอาสา และเกดการแลกเปลยน

เรยนรการทางานในแตละกจกรรม มการตดตามผลการทาบญชครวเรอนจากคณะทางานโครงการ นอกจากน

ยงมการขยายความร โดยใหชาวบานผลตของใชในครวเรอนไดเอง ทาใหเกดการชวยเหลอเกอกลกน สงผลให

ชมชนเกดความเขมแขง และสามารถลดการพงพาปจจยจากภายนอกได

ผลทเกดขนของการดาเนนการ พบวา เกดครวเรอนอาสา 1 41 ครวเรอนทสามารถลดรายจายการซอ

ของใชครวเรอน ถงรอยละ 50 เกดการทาบญชถง 60 ครวเรอน เกดครวเรอนตนแบบของตาบล 20 ครวเรอน

และเกดจดเรยนรดานความพอเพยง 12 จด ในตาบลเกาะชางใต นอกจากนกลมครวเรอนอาสา เหลานยง

ทางานเชอมโยงกบ กลมอนรกษทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานคนทสาคญในการทากจกอนรกษทรพยากร เชน

การบวชปา ปลกปาและการจดทาธนาคารป ฯลฯ เปนตน

แผนงานท 4 แผนงานการจดการขยะและมลภาวะ เปนแผนงานทสงเสรมดานการจดการ

สงแวดลอมและมลพษ โดยเฉพาะปญหาขยะ ทสงผลกระทบตอตาบล ดงนนจงตองมแผนงานนเพอรองรบ

ปญหาทจะเกดขนในอนาคต ซงจากการดาเนนการทผานมา ทางคณะทางานไดมการจดประชมและวางแผนท

บานบางเบา โดยมการเจรจาถงประเดนดานการจดการขยะ โดยมการแยกแผนกจกรรมดาเนนงานตางๆ มการ

จดตงธนาคารขยะ ทโรงเรยนวดสลกคอก และวดสลกเพชร โดยมหนวยภาคทเกยวของ เชน องคการบรหาร

พนทพเศษเพอการทองเทยวแบบยงยน (อบท.) สถาบนพฒนาสงคมและความมนคงมนษย จงหวดตราด และ

อบต. ตาบลเกาะชางใต ซงทาใหชาวบานไดรบความรดานการจดการขยะ รจกแยกขยะทงขยะเปยกและแหง

อกทงยงมธนาคารขยะทเปนรปธรรมทชดเจน ในดานการจดการมลภาวะโดยใชจลนทรยนาซาวขาวและ

50

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จลนทรยบอลทไดเรยนรจากผใหญหรง บานเกาะพทกษ จงหวดชมพร เกดการขยายผลไปทง 5 หมบาน

โดยเฉพาะหมท 1 บานบางเบาเปนชมชนในนา ไดใชจลนทรยทง 2 อยาง แกปญหานาเสยและดนโคลนชวงนา

ลงมกลนเหมนไดเปนอยางด ซงคนในชมชนมากกวารอยละ 60 รวมกนแกไขปญหาทเกดขนจากกระบวนการ

สรางความรของโครงการรกษปาฯสวนหมบานอน ๆ อาทเชน หม 2 หม 5 หม 3 กดาเนนการเชนเดยวกนกบ

หม 1 กจกรรมการจดการนาเสยและมลภาวะ กลมครวเรอนอาสา เปนสวนสาคญในการดาเนนการทาใหแผนน

ดาเนนการของเปาหมายไดเปนอยางด

51

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

บทท 3 ผลการดาเนนงานตามเปาหมายโครงการรกษปาฯ

โครงการรกษปาสราง 84 ตาบลวถพอเพยงทดาเนนในตาบลเกาะชางใตหากวเคราะหตามเปาหมาย 8

ประการ พบวาเกดผลลพธหลก 3 ประการคอ ทรพยากรชมชนสงแวดลอมและสขภาวะ และทกษะชมชน

3.1 เปาหมายท 2 ทกษะชมชน

นยามความหมาย

สงเสรมการพงพาตนเองในการดารงชวตดานปจจยส รวมทงทกษะในการประกอบอาชพบนพนฐาน

ของความถนด ความสามารถ และทรพยากรทมอย สรางรายไดและความสมพนธภายในชมชน มระบบการ

จดการความรท ทาใหมความรอบรอยางรอบดาน มความรอบคอบในการเชอมโยงความร

จากนยามความหมายขางตนพบวาตาบลเกาะชางใต เครอขายครวเรอนตาบลเกาะชางใตเปนกลมคน

ทไดรบการสรางกระบวนการเรยนรจากโครงการรกษปาฯ ดานการพงตนเองจากทรพยากรทมอยในชมชนจาก

ทนความรเดมทมอยดานอาหารและสมนไพร เมอโครงการรกษปาฯจดกระบวนการเรยนรใหตรงความตองการ

ของชมชนจงกอใหเกดรปธรรมความพอเพยงทพ งตนเองได เกดความเชอมโยงและสรางความสมพนธคนใน

ตาบลมากกวา 100 ครวเรอน เกดจดเรยนรดานความพอเพยงและคนตนแบบ มรายละเอยดดงน

ครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต เปนกลมคนทอยในกลมตาง ๆ ในแตละหมบาน อาทเชน กลมสตร

กลมอสม.และกลมออมทรพยเพอการผลต ฯลฯ เปนตน กลมคนเหลานถกชกชวนจากคณะกรรมการโครงการ

รกษปาฯ ซงเปนแกนนาในแตละหม แกนนาโครงการเปนบคคลทนาเชอถอเปนทรจกกนดในแตละหมบานใน

ดานการทางานสาธารณะและมจตอาสา ครวเรอนอาสาเหลานจงยนดเขารวมเปนครวเรอนอาสา โดยม

เปาหมายไวหมบานละ 20 ครวเรอน 5 หมบาน รวม 100 ครวเรอน คณลกษณะและเงอนไขของครวเรอนอาสา

ตาบลเกาะชางใต คอ เปนผจดทาขอมลเศรษฐกจและพลงงาน ( ECEN) ในครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต

และใหความรวมมอทากจกรรมในโครงการรวมกบแกนนาโครงการรกษปาฯ สงสาคญของการเขารวมเปน

ครวเรอนอาสาพอเพยงของโครงการ เกดจากความเชอถอในแกนนาโครงการ ซงเปนแกนนาหลกสาคญใน

เครอขายครวเรอนอาสา

หลงจากเกดเครอขายครวเรอนอาสาพอเพยงตาบล เกาะชางใตโดยมแกนนาสาคญ เพอขบเคลอน

ความพอเพยงหมบานละ 3 คน รวม 15 คนในตาบลจงนาบคคลตาง ๆ เหลานอบรมเชงปฏบตการสรางความ

เขาใจในความหมายและรปธรรมความพอเพยงทบาน นายเลยม บตรจนทรา ปราชญชาวบานนาอสาน ตาบล

ทากระดาน อาเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา ความคาดหวงของแกนนาเหลานในชวงแรกเขาใจวา

โครงการรกษปาจะพาไปดงานเหมอนหนวยงานอน ๆ ทดเพยงผวเผนเนนการทศนศกษา มากกวา แตในทาง

52

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ตรงกนขามและทง 15 คน ตองกนอยเรยนรรปธรรมความพอเพยงจนเกดความเขาใจและสามารถทากจกรรม

ลดรายจายในครวเรอนได อาทเชน นายาลางจาน ยาสระผม นายาบวนปากจากขอย ครมหนาเดงจากมะขาม

นามนมะพราวสกดเยนและยาดมสมนไพร ฯลฯ เปนตน กลมคนเหลานเปนกาลงสาคญของการขยายผลความร

ดานความพอเพยงอยางเปนรปธรรม ทงในเวทประชมตาบล เวทครวเรอนอาสา และการพดคยปากตอปากใน

ชมชน หลงจากสรางและพฒนาแกนนาครวเรอนใหเชอมนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงแลว ขนตอนตอไปเปน

การขยายผลความรดงกลาวกบครวเรอนอาสา 100 ครวเรอน ผานกระบวนการอบรมเชงปฏบตการและ

การศกษาดงานพนทตนแบบดานความพอเพยง ในดานตาง ๆ อาทเชน การทาของใชครวเรอน การทา

เตาเผาถาน 200 ลตร การทาเกษตรอนทรย การทาเกษตรผสมผสาน จากแหลงเรยนรและผรตาง ๆ อาท นา

เลยม บตรจนทรา ปราชญชมชนบานนาอสาน นายอนสรณ สายนภา ผนาเศรษฐกจพอเพยงบานธารตะวน

จงหวดชลบร ,นายเทวนศ ชชพ ผรการทาเตาเผาถาน 200 ลตร จงหวดจนทบร นอกจากยงไดเรยนดงาน ท

ศนยกสกรรมธรรมชาต ตาบลเกาะจนทร จงหวดชลบร และการเขารวมเรยนรงานมหกรรมพลงงานภาคกลางท

ตาบลทามะนาว จงหวดลพบร

นอกจากนเวทคณะกรรมการตาบล เวทการจดการทรพยากร เวทธนาคารขยะและการจดการมลภาวะ

และเวทเครอขายครวเรอนอาสา เปนเครองมอสาคญในการพดคยแลกเปลยนเรยนร การฝกหดการสราง

รปธรรมความพอเพยงเกดความเชอมโยง คนในตาบลสความการสรางความเขาใจดานความพอเพยงไดเปน

อยางด การสรางแรงจงใจในการสรางรปธรรมความพอเพยง ทางคณะทางานครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต

มกจกรรมสงเสรมยกยองครวเรอนอาสา โดยใหคณะทางานแตละหมบานคดเลอกครวเรอนตนแบบโดยม

หลกเกณฑสาคญคอ 1) ไมเกยวของกบอบายมข 2) มกจกรรมลดรายจายในครวเรอน 3) ทาบญชครวเรอน 4)

มจตอาสา (เขารวมกจกรรมชมขน) และ 5) สามารถอธบายถายทอดองคความรของตนเองไปสผอ นได

เปาหมายและหวใจสาคญของครวเรอนอาสา เขารวมในโครงการฯนคอ “พวกเราชาวตาบลเกาะชางใต

จะสรางรปธรรมความพอเพยง เพอถวายในหลวง” เปนแรงกระตนทสาคญททาใหคนตาบลเกาะชางใตมความ

มงมนตงใจในโครงการรกษปาฯ

เครอขายครวเรอนอาสา

ผลทเกดขนจากโครงการรกษปาฯเขามาสนบสนนแผนครวเรอนอาสาตนแบบเศรษฐกจพอเพยง

ตลอดระยะเวลาของการดาเนนงานโครงการจาก ผงภาพท 3 แสดงกระบวนการและผลของครวเรอนอาสา

ตาบลเกาะชางใต พบวา

53

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

1) เกดครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใต 1 41 ครวเรอน ทไดรบการเรยนรการทาบญชครวเรอน และ

กจกรรมลดรายจายในครวเรอน ทงนายาเอนกประสงค สบ ยาสระผม เตาเผาถาน 200 ลตร ป ยอนทรยชวภาพ

และการแปรรป อาหารทะเล นาสการลดรายจายในครวเรอน พบวา ครวเรอนอาสามารถลดรายจายจากการซอ

ของใชครวเรอนถงรอยละ 50 ของรายจายการซอของใชครวเรอน ซงครวเรอนเรอนอาสาเหลานบางรายทาของ

ใชครวเรอนจาพวก สบ นายาถพน ยายาลางจาน นายาซกผา ใชในสถานประกอบการเรอนแรม (Home Stay)

และรานอาหาร ซงประหยดคาใชจายไดเปนจานวนมาก นอกจากนยงเปนทสนใจของนกทองเทยวชาวไทยและ

ชาวตางประเทศซอกลบไปใชอกดวย

2) ครวเรอนอาสาจดทาบญชครวเรอนถง 60 ครวเรอนทาใหทราบรายรบ รายจายสามารถวเคราะห

ตนเองนาสการลดรายจายจากการทาของใชครวเรอนใชเอง

3) เกดครวเรอนตนแบบจานวน 20 ครวเรอนทเกดจากขอตกลงรวมกนของเครอขายครวเรอนอาสา

เกาะชางใตวาเหมาะสมเปนครวเรอนตนแบบของตาบลเนองจากเปนผท ไมเกยวของอบายมขม รปธรรมการลด

รายจายในครวเรอนชดเจน ทาบญชครวเรอน มจตอาสาชวยเหลอชมชนเปนอยางดและสามารถถายทอด

ความรรปธรรมความพอเพยงใหกบผอ นได ซงมตวอยางคนตนแบบ 3 ทาน (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

4) เกดรปธรรมความพอเพยงเพอการพงตนเอง 7 ดานไดแก การทาของใชครวเรอน การแปรรป

อาหารทะเล พลงงานทางเลอก การทาป ยหมกชวภาพ การปลกปาทายบาน การคดแยกขยะ และการทาบญช

ครวเรอน รปธรรมตาง ๆเหลานสามารถเปนจดเรยนรดานความพอเพยง จานวน 12 แหง ประกอบดวยจด

เรยนร การแปรรปกะลามะพราว จดเรยนรการทาเตาถาน 20 ลตร ,จดเรยนรบานรกกะลา จดเรยนรการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต (ชมรมนาเทยวพนบานนาเทยวสลกเพชร) ,จดเรยนรการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต (ชมรมนาเทยวพนบานเจกแบ) จดเรยนรการทาป ยหมกชวภาพ จดเรยนรการแปรรป

อาหารทะเล, จดเรยนรการทาของใชครวเรอน,จดเรยนรการจดการขยะ (ธนาคารขยะโรงเรยนวดสลกเพชร) ,

จดเรยนรการจดการขยะ (ธนาคารขยะโรงเรยนวดวชคมคชทวป),จดเรยนรดานการจดการมลภาวะ(กลมรกบาง

เบารกษสงแวดลอม) และ ศนยเรยนรไอซท ชมชนตาบลเกาะชางใต (รายละเอยดอยในภาคผนวก)

นอกาจากผลทเกดขนดงกลาวขางตนแลวกระบวนการสรางเครอขายครวเรอนอาสาทาใหคนในตาบล

มความสมพนธชวยเหลอแบงปนกนมากกวาในอดตทเนนหมบานใครหมบานมน กอใหเกดความสามคครวม

แรงรวมใจกนทา กจกรรมของครวเรอนอาสา และขยายผลไปชวยเหลอสนบสนนกจกรรมตาง ๆ ของโครงการ

รกษปา อาทเชนโครงการบวชปาของกลมทรพยากร และโครงการจลนทรยบอลของกลมจดการขยะและ

มลภาวะทรวมกนบวชปา ปลกปา ปลกหญาแฝก และทาจลนทรยบอลกอใหเกดมตใหมของชมชนของการกน

อาหารครบ 5 หมบานทไมเคยเกดขนมากอนในชวง 30 ป ทผานมา

54

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จากทกลาวมาทงหมดขางตนโครงการรกษปาฯสงเสรมใหครวเรอนอาสา 100 ครวเรอน สามารถ

พงตนเองในการดารงชวตดานอาหาร ดานทอยอาศย ยารกษาโรค และพลงงาน

- ดานอาหาร จากการไดเรยนรการแปรรอาหารทะเลอาทเชน ปลายอ หอจอ และนาพรกกลางดง

ซงชมชนเกาะชางใตมทนเดมดานอาหารทะเลอยแลวเปนจานวนมาก

- ดานทอยอาศย จากกระบวนการปลกปาทายบานทมเปาหมายอยทครวเรอนอาสาซงในอนาคตไมยน

ตนทปลกขนเหลานจะเปนประโยชนแกลกหลานในการสรางบานเรอนทอยอาศย

- ดานยารกษาโรค จากระบวนการเรยนรพนธไมในชมชนจากผรท งในและนอกชมชน ทาใหเกด

ความรในประโยชนของพชพรรณธรรมชาตดานการรกษาโรคจงสามารถนามาใชเปนสมนไพรพนฐานของการ

รกษาโรคได เชน โดไมรลม มากระทบโลง ชมเหดเทศและปลาไหลเผอก เปนตน นอกจากนกจกรรมการปลก

ปาทายบานของกลมครวเรอนอาสายงปลกสมนไพรเพอใชประโยชนในอนาคตอยหลายชนด

- ดานพลงงาน จากกระบวนการเรยนรของโครงการรกษปาฯทาใหเกดการเพมมลคาเศษกงไม อาท

ทเรยน เงาะ ยางพารา และสมโอทถกเผาทง มากลายเปนถานทมคณภาพ มราคา และไดนาสมควนไมเปนสาร

ไลแมลงแทนสารเคม ถานเหลานครวเรอนอาสานามาแปรรปเปนถานผลไม จาหนายเปนของทระลก เปนสบ

ถานทใชไดดทงในและนอกชมชน

3.2 เปาหมายท 3 ทรพยากรชมชนสงแวดลอมและสขภาวะ

นยามความหมาย

รจก รใชรรกษาและรเพมพนทรพยากร ซงเปรยบเสมอน “ทนชวต” ทนทางทรพยากรธรรมชาตไดแก

ดน นา ปา มการบรหารจดการเพอดแลรกษาสภาพแวดลอมชมชน สรางจตสานกในการดารงชวตอยางเกอกล

และเคารพตอธรรมชาต เปนมตรกบสงแวดลอม กอใหเกดสขภาวะทดท งรวมกายจตใจ ชมชนและสงคม

จากนยมความหมายหากเทยบเคยงกบตาบลเกาะชางใตแลวพบวา ตาบลนมทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทอดมบรณเปนปาไมเขตรอน ทมท งปาดบชน ปาดบเขา บรเวณชายฝ งตดลาคลองตางๆ เปนปา

ชายเลนทอดมสมบรณ มสตวปาและพนธไมนานาชนด มทรพยากรสตวนาทอดมสมบรณ เนองจากมปาชาย

เลนเปนแหลงอนบาลสตววยออน และมเกาะและแกงหน รายลอมเกาะชางเปนจานวนมาก เหมาะสมเปนท

แหลงเพาะพนธและแหลงอาหารของสตวนานานาชนด แตเมอกระแสทนนยมเขามา ธรกจประมงและการ

ทองเทยวทาใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมถกใชและทาลาย เกดความเสอมโทรมเกอบถงขนวกฤต

กลมแกนนาชาวบานในตาบลเกาะชางใตเหนสภาพปญญาดงกลาวและมแนวคดทจะอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและฟนฟสภาพแวดลอมในชวง ปพ.ศ. 2552เมอทางโครงการรกษปาฯ เขามารวมคด รวม

55

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

วางแผนตาบลวถพอเพยง จงเกดการกระตนและผลกดนใหกลมคนตาง ๆ เหลานกอตวเปนเครอขาย

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ปญหาการเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกดขนจากการทองเทยว ถงแมบรเวณ

พนทตาบลเกาะชางใตมลกษณะการทองเทยวเชงนเวศ แตกประสบปญหา เชนกน เนองจากพฤตกรรมของ

นกทองเทยวมพฤตกรรมบรโภคแบบบรโภคนยม ประกอบกบผประกอบการเปนคนตางถนจงไมคานงถง

ปญหาความเสอมโทรมทเกดขน ในป พ.ศ.2550 – 2551 ผประกอบการนาเทยวทางธรรมชาตหมตาง ๆ ของ

ตาบลเกาะชางใตมารวมกลมพดคยกนเพอกอตงกลมนาเทยวพนบาน แตละหมโดยแรงกระตนของการกอตง

กลมมหลายประการดวยกน คอ ตองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยความเปนคนใน

ทองถนดวยกนเองไมใชคนตางถนทไมเขาใจธรรมชาตตาบลเกาะชางใต มากอบโกยผลประโยชนจาก

ทรพยากร โดยเปนนายทนดานการทองเทยวเชงนเวศไมคานงถงความเสอมโทรม นอกจากนคนรนลกหลานจะ

ไมมโอกาสรจกทรพยากรทมคณคาทมอยอยางสมบรณถาไมรวมกนอนรกษไว ดงนนกลมคนเหลานเปนคนใน

ชมชนทประกอบการทองเทยวเชงนเวศหรอประกอบการคาและบรการทเกยวของกบการทองเทยวจงเกดกลม

นาเทยวพนบานหม 2 และ หม 5 ลมนาเทยวพนบานหม 3 กลมรกษบางเบา หม 1 และแกนนาดานทรพยากร

หม 4

ตาบลเกะชางใตเปนตาบล 1 ใน 87 ตาบลทรวมดาเนนโครงการรกษปาสรางคน 84 ตาบลวถพอเพยง

ภายใตการสนบสนนของบรษท ปตท. จากดมหาชน โดยนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกปฏบต

ใหตาบลเกาะชางใตเปนตาบลเศรษฐกจพอเพยง ป พ.ศ. 2552 เกดกระบวนการคนหาศกยภาพและทนทาง

สงคมในตาบล กลมนาเทยวพนบานหมบานตาง ๆ ไดรวมกนพดคยเพอนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมา

ปฏบต จงมขอสรปรวมกนของการรวมกนเปนกลมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะชางใต โดยม

เปาหมายเพอการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน และรวมกนเปนเครอขายจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะใตมคณะทางานจานวน 23 คนประกอบดวย

1.นายชวช พานชสโข หม 2

2.นายไพรวลย ขนสนธ หม 2

3.นายไตรภพ สทธถาวร หม 2

4.นายกสณรช ถงไชย หม 2

5.นายสเมธ สทธถาวร หม 2

6.นางสาวสพรรษา แสงพระจนทร หม 2

7.นายสรยา สขสงห หม 5

56

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

8.นายศรวฒ สลกเพชร หม 5

9.นายโกมน สลกเพชร หม 5

10.นายสาเก แดงตะน หม 5

11.นายทวา พนทวาด หม 5

12.นายรงสต เขมทอง หม 2

13.นายพฒพงษ สวสดผล หม 2

14.นางสภาพ พงษเกดลาภ หม 4

15.นางจรรยา กตตวรยะวงศ หม 4

16.นายตง สขเกษม หม 4

17.นายสมพงษ เวชสถล หม 3

18.นายฐตพงษ ศรบญจตร หม 3

19.นางสาวอาภาภรณ ศรบญจตร หม 3

20.นายบารง เอมโอช หม 3

21.นางสาวมะปราง มรอด หม 1

22.นางสาวนภารตน โคกาบญ หม 1

23.นางสาวกมลลกษณ มโนธรรม หม 1

57

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

จากแผนภาพท 4 หลกสาคญของการทางานของคณะทางานเครอขายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมคอ รวมคด แยกทาโดยใชเวทตางๆในตาบลเปนฐานของการพดคยแลกเปลยนเรยนร วางแผนการ

ทางานและตดตามงาน เนองจากคณะทางานเหลานสวนใหญเปนสมาชกครวเรอนอาสาและคณะกรรมการ

อนรกษ/ฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

ชมรมนาเทยว

พนบานม. 2,5

ผงภาพท 4 แสดงกระบวนการทางานเครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตาบลเกาะชางใต

ฐานการทางาน

คณะทางานเครอขาย

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

หนวยงานภาค

-อทยานแหงชาตหม

เกาะชาง

-อาเภอเกาะชาง

-อบต.เกาะชางใต

-วด 3แหง

-โรงเรยน 3แหง

ชมรมนาเทยว

พนบานม. 3

บวชปา

ปลกปา/ปาทายบาน

จลนทรย

คณะกรรมการ

บรหารโครงการ

รกษปา

เครอขาย

ครวเรอนอาสา

แผนอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

กลมรกษบาง

เบาม. 1

แผนจดการขยะ

และมลภาวะ

แกนนา ม.4

ปลกหญาแฝก

ปลกชายเลน

ธนาคารป

ธนาคาร

จลนทรย

นาซาว

58

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

โครงการรกษปาฯตาบล บทบาทและหนาทของการทางานจะรบผดชอบ 2แผนงานหลกของตาบลวถพอเพยง

คอ

แผนงานอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กล มนาเทยวพนบานหม 2, หม 5, หม 3 และ

แกนนาหม 4 เปนหลกในการดาเนนการของการจดทากจกรรมเกบขอมลทรพยากรธรรมชาตตาบล การบวชปา

การปลกปา การปลกหญาแฝกและการจดทาธนาคารป

แผนงานจดการขยะและมลภาวะ กลมรกษบางเบาหม 1เปนหลกของการดาเนนงานในการทาจลนทรย

นาซาวขาวจลนทรยบอลและการตดตามการจดการธนาคารขยะ

แตอยางไรกตามทกกจกรรมของเครอขายมการเชอมโยงกนทกภาคสวน โดยเฉพาะกลมครวเรอนอาสา

จะเปนหลกสาคญของผเขารวมกจกรรม นอกจากนหนวยงานทเปนเพอนรวมทางของการทางาน มสวนรวม

ดวยดตลอดมาทงสนบสนนบคลากร อปกรณ สถานท ใหคาปรกษา ทาใหกจกรรมในแผนงานดาเนนการได

ตามเปาหมาย ไดแก นายอาเภอเกาะชาง นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใต เจาหนาทอทยาน

แหงชาตหมเกาะชาง ผใหญบาน เจาอาวาสวด(วดบางเบา ,วดสลกเพชรและวดวชคามคชทวป)ผอานวยการ

โรงเรยนและนกเรยน(โรงเรยนวดบางเบา,โรงเรยนวดสลกเพชรและโรงเรยนวดวชคามคชทวป)

การดาเนนงานของเครอขายทรพยากรธรรมชาตตาบลเกาะชางใต เรมตนทางการศกษาทบทวน

สถานการณทรพยากรตาบลเกาะชางใต การศกษาและเกบขอมลทรพยากรการศกษาดงานพนทตนแบบการ

จดการทรพยากรและการทากจกรรมการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงมรายละเอยด

พอสรปไดดงน

1) การศกษา / ทบทวน สถานการณทรพยากรตาบลเกาะชางใต

1.1) ทรพยากรปาไม และสตวปา

ปาไมบรเวณตาบลเกาะชางใตทอยในเขตพนทอทยานแหงชาตเกาะชาง มความอดมสมบรณ

สถานการณการบกรกทาลายมนอยมาก เนองจากเปนพนทสงชนและมเจาหนาอทยานดแล แตพนทปาไม

บรเวณรอยตอระหวางแนวอทยานกบพนทของชาวบานและพนทท ไมมผครอบครองถกบกรกทาลาย

เนองมาจากสาเหตหลายประการไดแก การออกเอกสารสทธเพอเปนพนททากนไมมการ รงวดอยางชดเจนถง

กรรมสทธในพนท ทาใหผครอบครองสทธบกรกทาลายปา นอกน มาตรการและนโยบายของอทยานเกยวกบ

พนทใดทมความอดมสมบรณของปาไมพนทนนจะไมออกเอกสารสทธททากน ทาใหชาวบานตดไมทาลายปา

59

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

เพอขอเอกสารสทธ การบกรกพนทรอยตอระหวางพนทชาวบานกบอทยานโดยนายทนตางถนทมชาวบานใน

ทองถนใหความรวมมอกเปนปญหาหนง เนองจากบางพนทไมมคนครอบครอง เนองจากยงไมสามารถพสจน

สทธครอบครองได ทาใหเปนการเปดโอกาสใหนายทน บกรก บรเวณตาง ๆ เหลานเปนปาตนนาทชวยซมซบ

นาในชวงฝนตกชวยหลอเลยงคนในชมชนตาบลเกาะชางใตมาตงแตในอดต หากพนทบรเวณดงกลาวถก

ทาลายมผลทาใหเกดการขาดแคลนนาเพออปโภคและบรโภค ในอนาคต

ดานสตวปาในตาบลเกาะชางใตลดจานวนลงเปนอยางมากโดยเฉพาะหมปา เกง ชะมด ลงและคาง

ฯลฯ เปนตน เนองมาจากการลาของคนในตาบลทนยมบรโภคเนอสตวปา ทเปนวถดงเดม อกทงแรงงานตาง

ดาวทมจานวนมากออกลาสตวปา เพอเปนอาหาร รวมถงความเจรญทเขามายงตาบลมการตดถนน เรยบเกาะ

ชางขวางเสนทางเดนของสตวทตองมากนนาทะเล แทนดนโปงทาใหสตวเหลานไมกลาลงมากนนาทะเลมผลตอ

วงจรชวตของสตวปา

สวนพนธพชบางชนดแทบสญหาย ไดแก กลวยไมเหลองจนทร เนองจากเปนกลวยไมทสวยงาม เปน

ทนยมของนกสะสม ทาใหมการลกลอบเกบมาจาหนายเปนจานวนมาก

1.2) ทรพยากรปาชายเลน

พนทปาชายเลนบรเวณตาบลเกาะชางใตอยหนาแนนบรเวณอาวสลกเพชรและอาวสลกคอก

สถานการณของปาชายเลนคอนขางสมบรณเนองมาจากคนในตาบลเกาะชางใตเหนความสาคญและประโยชน

ของปาชายเลนวาเปนแหลงอนบาลสตววยออน เปนแหลงอาหารทสาคญของคนในตาบลทาใหคนในตาบล

ชวยกนดแลรกษาไมใหเกดการบกรกทาลาย สวนทองถนและสวนทองทไดออกกฎและมาตรการปลอยนาเสย

ลงสแหลงนาบรเวณปาชายเลน ความรวมมอกนทกฝายจงทาใหพนทปาชายเลนไมจาเปนตองปลกเพมในพนท

ใหมแตเปนเพยงการอนรกษดแลและซอมแซมสวนทเส อมโทรมใหสมบรณ

1.3) ทรพยากรสตวนาชายฝ ง

ทรพยากรสตวนาชายฝ งโดยเฉพาะป ปลา กงและเคย ฯลฯ เปนตนอยในสภาพทนาเปนหวง

เนองมาจากปรมาณความตองการสตวนามมากกวาอตราการเตบโตของสตวนา ทาใหสตวนาเหลานมแนวโนม

จะลดลง เนองจากสตววยออนทยงไมโตเตมวยกถกจบไปจาหนายดวย

วถชวตของชมชนตาบลเกาะชางใตดานการประมงเปนประมงชายฝ งเรอขนาดเลกสวนเรอประมง

ขนาดใหญเลกกจการไปหลายปแตผประกอบการประมงตางถนนาเรอขนาดใหญมเครองมอจบปลาททนสมย

และผดกฎหมายลกลอบเขามาจบในพนททะเลเกาะชางใตในรศมนอยวา 3 กโลเมตร ซงผดพระราชบญญต

ประมงทหามทาการประมงดวยเรอขนาดใหญในรศม 3 กโลเมตร เรอประมงพวกนเปนเรออวนลอย อวนลาก

60

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ลกลอบมาจบเพยง 1 วน สตวนาตาง ๆ ลดจานวนลงอยางรวดเรวมผลตอการประกอบอาชพประมงเรอเลกของ

คนเกาะชางใตและสตวชายฝ งทลดจานวนลงอยางรวดเรว

1.4) คณภาพนาชายฝ งทะเล

การขยายตวทางเศรษฐกจชมชนและการทองเทยวทเกดขนอยางรวมเรวในชวง 5 ป ทผานมา ทาให

สถานภาพสงแวดลอมเปลยนแปลงไปอยางมาก โดยเฉพาะคณภาพนาของเกาะชางมแนวโนมเสอมโทรมลง

ปญหาทเกดขนดงกลาวเกดจากการปลอยนาเสยทไมไดผานการบาบดลงสทะเลโดยตรง สงผลทาใหนามกลน

เหมนโดยเฉพาะชวงนาลงดนบรเวณชายหาดมกลนเหมนมาก เมอลงไปในนาและชายหาดจะมอาการคน

ปญหาเหลานขยายไปแทบทกหมบานโดยเฉพาะหมบานทตงบานเรอนและธรกจเรอนแรมตดชายฝ งทะเลแถบ

บานบางเบา บานสลกคอก และบานสลกเพชร ปญหาเหลานหนวยงานทเกยวของไดนาระบบบาบดนาเสย

ขนาดเลกมาตดตงแตกไมประสบความสาเรจเทาทควร

2) การคนหาทนทางทรพยากรโดยกลมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะชางใตรวมกน

สารวจพนธพชพนธสตวและสตวนาในทะเลของตาบล พบวา

พชพนธบรเวณพนทปาแบงเปน 3 ชนดดวยกนคอ ปาดบชนไดแก ไมมะซาง ไมตะเคยนราก สารอง ตนรงค

ตนกฤษณา เหลาชะโอน ตนพนองและตะเคยนเฒา ปาชายเลนไดแก โกงกางใบเลก ตะบน และลาแพน ปา

ชายหาด ไดแก หกวางและรกทะเล นอกจากน ในพนทปาทเปนเขาสงยงพบพชพนธหลายๆ ชนดประเภท

สมนไพร ไดแก โดไมรลม มากระทบโรง เรว ชมเหดเทศ ปลาไหลเผอก และพลงกาสา ประเภท เฟรน ไดแก

เฟรนกานดา เฟรนชายผาสดา เฟรนนาคราช และ เฟรนขาหลวงหลงลายประเภทกลวยไม ไดแก สงโตรวง

ขาว สงโตรวงขาวฟาง สงโตพดแดง เอองจกนม เอองดอกมะเขอและเอองมาวง นอกจากนยงพบ

หมอขาวหมอแกงลง มอส ฝอยลม และไลเคนโพลโอส เปนตน

พนธสตวทหายากและสาคญไดแก ชะมด ลง คาง หมปา เกง กระรอก นกเหงอก นกแกก กงภเขา ปภเขา

กบภเขา (กบบอง) เตาภเขา (กระภเขา) และ ปลากาง เปนตน

พนธสตวนาในทะเลมหลายชนดดงน

- ประเภทปลา ไดแก ปลาเกา ปลากะพง ปลาอนทรย ปลาสาก ปลาสละ ปลากเลา ปลาอโตมอญ ปลาท

ปลาเหดโคน ปลากระบอก ปลาใบขนน ปลาดกทะเล ปลาชอนทะเล ปลากะตก ปลาพกล ปลาฉลาม

ปลาฉลามวาฬ ปลาโลมา เปนตน

- ประเภทหมกไดแก หมกกลวย หมกหอม หมกกระดอง หมกสาย

- ประเภทป ไดแก ปดา ปมา ปมาลาย ปหน ปใบ ปหนมาน ปแสม ปไก ปใบไม ปกามดาบ ปลม

- ประเภทกง ไดแก กงแชบวย กงกลาดา กงขาว กงอกคก กงกามกราม เคย

61

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

- ประเภทเตา ไดแก เตากระ เตาตน

- ประเภทหอย ไดแก หอยแครง หอยแมลงภ หอยไฟไหม หอยเปลอกหนา หอยนางรม หอยเชลล หอย

ถาน หอยจบแจง หอยจอบ หอยปากเปด หอยตาวว หอยขคอน หอยนมนาง หอยนมสาว หอยมอเสอ

หอยมอแมว หอยอฐ

- ประเภทแมงกะพรน ไดแก แมงกะพรนถวย แมงกะพรนไฟ แมงกะพรนสาย(อนตราย)

3) การแสวงหาความรเพอสามารถใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ไดแก การเรยนรบานปลา

ธนาคารป ชมชนตาบลบางสะเกา อาเภอแหลมสงหจงหวดจนทบร การเรยนรธนาคารตนไมและการปลกปา

ทายบาน กลมธนาคารตนไมจงหวดชมพร และจงหวดประจวบครขนต การจดการทรพยากรปาชายเลนและ

สตวนาชายฝ งตาบลบางขนไทร อาเภอเมอง จงหวดเพชรบร การจดการนาเสยชมชนดวยจลนทรยบอลเกาะ

พทกษ จงหวดชมพร และการจดการปาชายเลนทศนยการศกษาเรยนรระบบนเวศปาชายเลนสรนาถราชน

จงหวดประจวบครขนธ

4) กจกรรมของเครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะชางใตอยใน 2 แผนงาน คอ

แผนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และแผนจดการขยะและสขภาวะ

4.1) กจกรรมการบวชปา เปนกศโลบายทเขากบวถชมชน เปนการประยกตความเชอและประเพณ

วฒนธรรมใหเขากบสงแวดลอม ปาตนนาคลองสบเอดเปนพนทปาสมบรณ แตในปจจบนเรมมนายทนเขาไป

เขาปกหลกธรกจรวมทงการปลกพชเชงเดยว และเรมมการตดไมลกคบไปในเขตพนทอทยานฯ ซงชาวบานใน

พนทตางกทราบดแตกยงไมมวธการใดทจะหยดยงการกระทาของนายทนได ดงนนการบวชปาจงเปน

กระบวนการทคาดหวงของชมชนทจะใชกระตน เตอนจตสานก ของบคคลผเหนแก ตวกจกรรมครงนสามารถ

บวชปามากกวา 200 ตน เกดกระแสการอนรกษทรพยากรปาไมในชมชนทจะผลกดนใหเกดพธกรรมบวชปา

ทกปของตาบล

4.2) กจกรรมปลกหญาแฝก และปลกปา (ปาทายบาน, ปาชายเลน)

- การปลกหญาแฝกของตาบลเกาะชางใต ปลกบนพนทลาดชนบรเวณหม 3 ทเปนไหลทาง

จานวน 1500 ตน เปนการสรางความรจกและคนเคยใหกบชาวบานททาการปลก เนองจากการปลกหญาแฝก

ยงไมไดปลกแพรหลายบนเกาะชาง คนโดยสวนใหญยงไมทราบถงคณคาและความสาคญของแฝกกจกรรมนจง

เปนการจดประกายความคดใหกบชาวบานถงประโยชนของหญาแฝก ซงมแนวคดจะปลกเพมในท

สาธารณประโยชนทมความลาดชนและพนทสวนตวทมอตราสวนของการพงทลายของดน กจกรรมครงนม

ผเขารวม 150 คน

62

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

“บวชปาปลกปานาสอาหาร 5 หมตาบลเกาะชางใต”

การบวชปาและปลกปาเปนการจดการทรพยากรปาไมในพนทปาตนนาบรเวณรมคลองสบเอด พธกรรมเรมตนจากการ

ทาบญเลยงพระภกษ จานวน 2 วด ทวดสลกเพชรและทาการพธปลกเสกผาทจะทาการบวชจานวน 200 ผน โดยมผเขารวม

มากกวา 200 คน ประกอบดวยชาวบาน ผใหญบาน กลมตาง ๆ ในตาบล นกเรยน คร อบต. เจาหนาทปาไม พระภกษ หลกจาก

ประกอบพธปลกเสกผาแลวเสรจ ทกคนรบประทานอาหารเชารวมกน มการจดตงกระบวนแหผาทจะทาการบวชปากบพนธไมทจะ

ปลกปารอบโบสถวด สลกเพชรจานวน 3 รอบโดยมพระภกษจากวดสลกเพชรและวดวชคามคชทวป (วดสลกคอก) จานวน 15 รป

เปนสกขพยาน เมอขบวนแหรอบโบสถครบ 3 รอบ ทาการบวชตนโพธรมคลองหวงเสดจ หลงวดทมอายมากกวา 30 ป โดยมเจา

อาวาสวดสลกเพชรและเจาอาวาสวดสลกคอก เปนประธานฝายสงฆทาพธบวชตนโพธ พรอมกบสวดพระพทธมนต โดยมชาวบาน

รวมบวชตนโพธกวา 200 คน ซงทกคนยนพนมมอดวยความตงใจ พระภกษทงสองวดสวดมนตชวงทาการหมผา ทกคนทเขารวม

บวชตนโพธยมอยางมความสขใจ เปนบรรยากาศทไมเคยมมากอนในตาบลเกาะชางใตหลงจากเสรจสนพธ ยงเหลอตนไมอก 199

ตน บนแหลงตนนาชาวบานรวมกนนาผาทผานการปลกเสกขนไปพนรอบตนไมใหญจากนนทกคนรวมกนปลกตนไมบรเวณวดและ

โรงเรยนวดสลกเพชร แลวเวลา 11.00 น. ทกคนมารวมกนทวดสลกเพชรเพอทาพธเลยงเพลพระทง 2 วด รวมกน แตละหมบานนา

อาหารมาทาบญเลยงพระรวมกนโดยมกลมแมบานหม 2 และหม 5 เปนเจาภาพทากบขาวพนบานเลยงคนมารวมงานบญครงน

อาหารตาง ๆ ประกอบดวย นาพรกกะป ตมหมใบชะมวง หมปาผดกระวาน ตมยาปลาเกา หมกกงทอดกระเทยมพรกไทย หอหมก

ปลาสาก สวนขนม ไดแก ขาวเหนยวเหลองหนากงแหง ขาวตมมด หลงจากเสรจพธสงฆ ชาวบานทง 5 หมบานนงรบประทาน

อาหารรวมกนซงเปนมตใหมทคนตาบลเกาะชางใตไดรบประทานอาหารครบ 5 หม (5หมบาน) ซงไมเคยมปรากฏมากอนในรอบ 30

ป

ในชวงบายชาวบานทง 5 หมบานรวมกนปลกปาชายเลนบรเวณพนทปาชายเลนทเสอมโทรมบรเวณบานนาใน ทกคนไม

แสดงอาการเหนดเหนอยถงแมแดดจะรอนกตามจากนนทกคนกลบมารวมกนทวดสลกเพชรเขาพดคยรวนกนถงวธการจดการ

ทรพยากรตาบลเกาะชางใตดวยการบวชปาและปลกปา โดยตวแทน บาน วด และโรงเรยน มความคดเหนตรงกนวาจะจดพธบวช

ปาและปลกปาทกป คนตาบลเกาะชางใตตองมากนอาหารครบ 5 หมรวมกนทกป กลมคนวยตาง ๆ ตงแตเยาวชน วยรนวยกลางคน

และผสงอาย ไดรวมแรงรวมใจกนเปนอยางดเปนบรรยากาศททกคนสมผสไดจากรอยยมและเสยงหวเราะของทกคน

กอนกลบบานทกคนรบกลาตนไมคนละเกาตนเพอนาไปปลกทบานของตนเองซงทกคนมแนวทางการจดการทจะ

ปลกปาทายบาน โดยยดหลกวา “ปลกทกอยางทกนกนทกอยางทปลก”

63

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

- การปลกปาทายบานเปนกจกรรมทดาเนนการบนพนทของสมาชกครวเรอนอาสา มเปาหมายเพอ

สรางความชมชนชน แกปญหาโลกรอนและใชประโยชนจากไม เพอการตอบสนองปจจยสพ นฐานในอนาคต ซง

พนธกลาไมไดรบการสนบสนนจากบรษท ปตท. จากด (มหาชน) ใน “โครงการ 1 ลานกลา ถวายพอ” จงทาให

ไดกลาพนธไมมาแจกจายกบสมาชกครวเรอนอาสากวา 100 ครวเรอน และชาวบานทมารวมงาน คนละ 9 ตน

เพอนาไปปลกในพนทของตนเอง นอกจากนทางคร นกเรยน และชาวบานไดรวมกนปลกกลาไมบรเวณวดและ

โรงเรยน

- การปลกปาชายเลน เปนกจกรรมททาใหชาวบานเกาะชางใตไดเหนสภาพปญหาความเสอมโทรม

ของปาชายเลน จากการบกรกของนายทน การปลกปาชายเลนในบรเวณพนทบานสลกเพชร กวา 1,000 ตน

ซงพนธกลาไมไดรบการสนบสนนจากอทยานแหงชาตหมเกาะชาง มผเขารวมมากกวา 100 คน ประกอบดวย

สมาชกครวเรอนอาสา ชาวบาน และเจาหนาทอทยานแหงชาตหมเกาะชาง กจกรรมนทาใหชมชนเหนสภาพ

ปญหาการทาลายปาชายเลนและมแนวทางทจะปลกปาชายเลนทกปควบคมกบการปลกปาและบวชปา

4.3) การจดการนาเสยชายฝ งทะเล เมอประชากรเพมข นจากการเตบโตของการทองเทยว สงปฏกล

ตาง ๆ ไดถกทงลงทะเล เปนจานวนมากเกนกวาธรรมชาตของทองทะเลจะบาบดใหอยในสภาพสมดล ดงนน

นาทะเลบรเวณชายฝ งใกลบานเรอน, เรอนแรม ( Home stay),รสอรท, รานอาหารและรานคา มสภาพสงกลน

เหมน เลนชายฝ งดาคลาและมกลนเหมน สภาพปญหาดงกลาว ทาใหกลมทรพยากรทง 5 หมบาน รวมเรยนร

การแกไขจากผใหญอาพล ธานครฑ (ผใหญหรง) แกนนาชมชนเกาะพทกษ ตาบลบางนาจด จงหวดชมพร ใน

การเรยนรการทาจลนทรยจากนาซาวขาวและจลนทรยบอล เพอฟนฟและปรบสภาพคณภาพนาชายฝ งและดน

ชายฝ งชวงนาลง ใหมคณภาพดขน ปราศจากกลน และมคณภาพทสตวนาอาศยอยได ความรดงกลาวกลบมา

ทาทตาบลเกาะชางใตทกหมบานโดยเฉพาะหม 1 บานบางเบาทปลกบานในนาเปนแนวยาวตามสะพาน ดงนน

การทงนาเสยและสงปฏกลจะทงลงนาทะเล จนเกดสภาพเนาเสยและมกลนเหมนทงนาทะเลและดนในชวงนาลง

แตเมอคนในชมชนรวมกนจดการปญหาดงกลาวจากจลนทรยนาซาวขาวและจลนทรบอล ทาใหปญหาดงกลาว

คอย ๆ หมดไป สวนหมบานอน ๆ ความรนแรงดงกลาวมนอยกวาหมท 1 แตสมาชกครวเรอนอาสากชวยกน

ทาจลนทรยนามาปรบปรงคณภาพนาและดนบรเวณบานเรอนของตนเอง โดยเฉพาะผท ประกอบการรานคา ท

พกรมชายฝ งทะเล และพนทสาธารณะของชมชน

4.4 ธนาคารขยะ ตาบลเกาะชางใต เปนกจกรรมทโครงการรกษปาฯ รวมสนบสนนการเรยนรดานการ

จดการขยะและเวทแลกเปลยนเรยนรเพอจดการธนาคารขยะ เนองจากกจกรรมนองคการบรหารสวนตาบล

เกาะชางใต สานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จงหวดตราดและองคการบรหารพนทพเศษเพอ

การทองเทยวอยางยงยน รวมกนสนบสนนงบประมาณจดสรางธนาคารขยะ จานวน 2 แหงในบรเวณโรงเรยน

64

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

วดวชคามคชทวปและโรงเรยนวดสลกเพชร แตขาดกระบวนการเรยนรและการตดตามธนาคารขยะ ทาง

โครงการรกษปาฯจงสนบสนนดงทกลาวขางตน สงผลทาใหเดกและเยาวชนในโรงเรยนรและเขาใจวธการ

จดการขยะ และเหนคณคาของขยะ ชกชวนพอแม พนอง เขารวมธนาคารขยะทาใหลดปญหาการจดการขยะใน

ชมชนไดระดบหนง

จากกจกรรมตาง ๆ ของเครอขายทรพยากรธรรมชาตตาบลเกาะชางใตโดยการเขามาสนบสนนของ

บรษท ปตท. จากด (มหาชน) ภายใตโครงการรกษปาฯทาใหคนในตาบลรจก รใช รรกษา และรเพมพน

ทรพยากรทางธรรมชาตทง ปาไม สตวนา สตวปา ปาชายเลน คณภาพดนและนาชายฝ งทะเล เกดการรวมกลม

กนเพอดแลรกษาสภาพแวดลอมชมชน สรางจตสานกในการดารงชวตอยางเกอกลและเคารพตอธรรมชาตเปน

มตรตอสงแวดลอมกอใหเกดสขภาพทดกบคนในชมชม

ชมชนตาบลเกาะชางมวถชวตทเปลยนแปลงไปจากอดตเนองมาจากสภาวะการทองเทยวเขามา

รกรานพนทชมชนตาบลเกาะชางใตจงมการปรบตวใหเขากบสภาวการณทเกดขน โดยเฉพาะ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมอยอยางสมบรณจะเปนสงสาคญของการสรางอาชพและรายไดของคน

ในทองถน การใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน จงเปนเปาหมายสาคญ

นายจกรกฤษณ สลกเพชร นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะชางใตกลาวไววากจกรรมตาง ๆ

เหลานเปนการใชทรพยากรอยางยงยนไดชมชนตองสรางมาตรฐานกรทองเทยวอยางยงยนทสาคญคอ ชมชน

ตองมการรวมกลมกนและวางระเบยบกฎเกณฑรวมกนในกลมตาง ๆ เพอการใชทรพยากรอยางยงยน การ

ทองเทยวเชงนเวศสวนใหญเปนคนทองถน ซงหวงแหนทรพยากรเปนสาคญดงนนตองเขาใจวถกฎเกณฑของ

คนและกลมคนในทองถนไดเพอนาสการใชทรพยากรอยางยงยน คนตาบลเกาะชางใตตองรกษาอตลกษณของ

ตนเองไวอยาใหกระแสนยมรปแบบตางๆ เขามาทาลายความเปนอตลกษณของคนเกาะชางใต เชน อาหาร

ทองถน (ปลาตมเคม,ปลาตมใบชะมวง) ตองเปนอาหารทบรการนกทองเทยว ไมใชบรการอาหารสากลหรอ

ทองถนอน ซงอาหารทองถนของคนเกาะชางใตมรสชาตและความอรอยไมแพทอ น (จกรกฤษณ สลกเพชร ,

สมภาษณ วนท 21 พฤษภาคม 2553)

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของตาบลเกาะชางใตเกดขนมาจากบทเรยนของการใช

ประโยชนพนทเพอการทองเทยวบรเวณชายฝ งตะวนตกของเกาะชาง สงผลทาใหทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมบรเวณนน เสอมโทรมอยางรวดเรว ทาใหการทองเทยวขยายมายงพนทตาบลเกาะชางใตโดยเปน

รปแบบการทองเทยวเชงนเวศ เนองจากมความสมบรณของปาและทรพยากรทางทะเลครบครน กลมผ

65

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ประกอบกรการทองเทยวเชงนเวศทเปนคนในทองถนเหนบทเรยนดงกลาวจงไมยอมใหพนทตาบลเกาะชางใต

เปนเชนนนจงไดรวมจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหถกใชอยางยงยน มการสารวจความสมบรณ

ของทรพยากรทางบกและทางทะเลทงพชและสตว มการอนรกษฟนฟทรพยากรดวยการเพาะพนธพชและสตว

การสรางจตสานกของคนในชมชนใหรกและหวงแหนทรพยากรทองถนโดยใชศาสนาและความเชอ การบาบด

และฟนฟสภาพนาชายฝ งและการจดการขยะในทองถนดวยความรวมมอของทกภาคสวนในชมชน

ปจจยแหงความสาเรจ

ความสาเรจของการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะชางใต นอกจากการรวมมอ

ของกลมคนในตาบลเกาะชางใตแลวยงมเงอนไขของความสาเรจอกหลายประการคอ

1. ทกภาคทงภาครฐ ภาคธรกจตองรวมกบภาคประชาชนชวยกนดแลรกษาสงแวดลอมทาง

ธรรมชาต โดยไมใหเสอมโทรมลงไปกวาทเปนอยอยางจรงจงและใหภาคประชาชนมบทบาทสาคญใน

การกาหนดแนวทางจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเอง (ใชพนทเปนตวตง) เพราะเหต

ปจจยหนงทนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางประเทศเลอกมาทองเทยวบนเกาะชางเพราะความอดม

สมบรณของทรพยากรทางธรรมชาต ดงนนจดขายของเกาะชางคอเรองความเปนธรรมชาตของแหลง

ทองเทยว ดงนน บคคลองคกร หรอหนวยงานตาง ๆ บนเกาะชางจงควรรวมมอกนรกษาความเปน

ธรรมชาตและความสะอาดของแหลงทองเทยวบนเกาะชาง

2. ควรมการจากดจานวนนกทองเทยวไมใหมากเกนไป เนองจากพนทเกาะชางมขดความสามารถ

ในการรองรบนกทองเทยวจากด ไมควรเนนทปรมาณนกทองเทยวแตควรเนนนกทองเทยวทม

คณภาพ มจตอาสาสานกตอสงแวดลอม เนองจากนกทองเทยวบางกลมมพฤตกรรมการบรโภคแบบ

บรโภคนยมตองการความสะดวกสบายมพฤตกรรมการบรโภคเสมอนอยในเมอง สงผลใหเกาะชาง

เรมประสบปญหาความเสอมโทรมของสภาพแวดลอมหลาย ๆ ดาน เชน ปญหานาเพอการอปโภค

บรโภคไมพอใช ปญหานาเสย ปญหาขยะ ปญหาความเสอมโทรมของปะการงและปาชายเลน เปนตน

3. ผประกอบการไมควรมงเนนรายไดมากเกนไปจนขาดความตระหนกถงความเสยหาย ของ

ธรรมชาตและสงแวดลอม เชน รานอาหาร โรงแรม รสอรท และสถานทพกแรมตาง ๆ ควร

รบผดชอบเรองการจดการขยะ และการบาบดนาเสยอยางจรงไมควรมองวาเปนภาระของราชการสวน

ทองถน

66

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

4. หนวยงานทเกยวของดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมควรสนบสนนการ

ทาวจยดานการทองเทยว เพอสามารถกาหนดจานวนนกทองเทยวทมาใชบรการพนทเกาะชางใต

นาไปสการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน

67

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

บทท 4 บทสงเคราะหสวถพอเพยง

ตาบลเกาะชางใตดาเนนโครงการรกษปาสรางคน 84 ตาบลวถพอเพยงจนถงปพ.ศ. 2554 มการ

ดาเนนชวตความพอเพยงดงผงภาพท 5 พบวา

คณะกรรมการโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใตเปนแกนนาชมชน ผนาทองถนและผนาทองทท ม

ความรและมจตอาสาชวยเหลอคนในชมชน จงนาไปสการบรหารจดการทโปรงใส สรางเครอขายการทางาน

เพอสรางความพอเพยงทงเครอขายครวเรอนอาสาและเครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อกทงยง

รวมกนจดทาแผนตาบลวถพอเพยงโดยใชหลกการวเคราะหชมชน ศกษาสภาพปญหาความตองการและ

ศกยภาพของชมชนทมอยอยางม เหตและผล ทาใหเกดแผนตาบลวถพอเพยงตรงความตองการของคนตาบล

เกาะชางใตนาไปสการดาเนนการแผนและกจกรรมสาเรจตามเปาหมายของชมชน

เครอขายครวเรอนอาสาตาบลเกาะชางใตเกดขนจากโครงการรกษปาฯเหนศกยภาพของทนคนใน

ชมชนทม ความร มจตอาสาชวยเหลอกนในชมชนม คณธรรมจงจดกระบวนการสรางคนรวมกนเปนเครอขาย

ครวเรอนอาสาและเพมการเรยนรการพงตนเองจากผรในและนอกชมชนผานกระบวนการอบรมเชงปฏบตการ

การศกษาดงานและการฝกปฏบตดวยตนเองจนเกดความชานาญสามารถลดรายจายในครวเรอนดานของใช

ครวเรอนททาใชเองมากกวารอยละ 50 จงมเงนเหลอเกบออม เปนการสราง ภมคมกนตนเอง ครวเรอนอาสา

กวา 60 ครวเรอนมความพยายามทจะวเคราะหรายจายของตนเองดวยการทาบญชรบ-จาย ทาใหเหนรายจาย

ทไมจาเปนนาสการลดรายจายในครวเรอนจากการปลกผกกนเอง ทาของใชครวเรอนใชเอง และลดความ

ฟมเฟอย จงนบไดวาเปนการใชหลกของความม เหตผล ทนาไปสการ ประมาณตน ลดการใชจาย ทาใชเองจง

เหลอเกบออม การเรยนรการแปรรปอาหารทะเล การเผาถานทาใหสามารถเพมรายได มเงนเหลอเกบออมจง

เปนภมคมกนทดของครวเรอนอาสา นอกจากนสมาชกครวเรอนอาสากวา 20 คนสามารถพฒนาตนเองจากท

ไดศกษาเรยนรจากโครงการรกษปาฯจนมศกยภาพเปนคนตนแบบของตาบลเกาะชางใต และครวเรอนอาสา

กวา 12คน พฒนาตนเองเปนจดเรยนรดานความพอเพยงทสามารถถายทอดความรใหกบผอ นไดจงนบไววา

เปนการใช ความร ควบคกบความม คณธรรม จตอาสา และความรเหลานสามารถเปน ภมคมกน ทดกบคนใน

ชมชนทจะเรยนรวธการลดรายจาย การออมและการเพมรายไดใหกบครวเรอน นอกจากนกระบวนการ

ครวเรอนอาสาเปนคนในชมชนทง 5 หมบาน ทมความผกพนชวยเหลอแบงปนความรสการปฏบตในกจกรรม

ตาง ๆ ของโครงการและเปนฐานการรวมคนของตาบล ดงจะเหนรปธรรมไดจากกจกรรมการบวชปา การปลก

ปา ปลกหญาแฝก การจดทาจลนทรยนาซาวขาวและจลนทรยบอล ความสนทและความสมพนธทเกดขนของ

68

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

คนในตาบลนาสการพดคยเรองราวตาง ๆ ในตาบลเพอรวมวางแผน รวมสราง รวมทา ใหคนในตาบลม

ความสขในการดารงชวตและประกอบอาชพ จงนบไดวาเปนภมคมกนทดของคนตาบลเกาะชางใต

เครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตาบลเกาะชางใต เกดจากการผลกดนของโครงการรกษ

ปาฯใหเกดความรวมมอในการทางานรวมกนของกลมนาเทยวพนบาน กลมรกษบางเบา และแกนนาชมชน ส

การรวมคด รวมทา แบงบทบาทหนาทความรบผดชอบกนตามความถนด การรวมกนเปนเครอขายเกดจากการ

เรยนร สภาพปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จากการศกษาขอมลทรพยากรใน

ชมชน จงนบวาเปนการใช ความร อยางม เหตและผล ทจะชวยกนอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมในชมชน เมอโครงการรกษปาฯ สรางการเรยนรผานการศกษาดงานพนทตนแบบดานการจดการ

ทรพยากร การอบรมเชงปฏบตการ เปนการสรางความรความเขาใจกบสมาชกเครอขายนาไปสการทากจกรรม

ฟนฟและอนรกษทรพยากร ทงบวชปา ปลกปา ปลกหญาแฝก และธนาคารป การปรบปรงคณภาพดนและนา

ชายฝ งทะเลจากจลนทรย โดยไดรวมแรงรวมใจกนสมาชกครวเรอนอาสาและคนในชมชนจดทากจกรรม

ดงกลาว ทาใหครวเรอนอาสาและคนในชมชนไดเรยนรคณคาและการอนรกษทรพยากรผานการปฏบตนบวา

เปนการสราง ภมคมกนทด โดยใชหลก ความรอยางมเหตและผล ทาใหคนในชมชนเกดความตระหนกรกและ

หวงแหนทรพยากรของตนเองไวใหลกหลาน ไมทาลายและใชอยางไมคมคาคมทน เปนการสรางความ

พอประมาณใหกบคนในชมชนไดเปนอยางด

จากทกลาวมาทงหมดขางตนเหนไดวาการรวมกลมในตาบลเกาะชางใตทงคณะกรรมการตาบล

เครอขายครวเรอนอาสาและ เครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เกดจากผคนทมจตอาสาชวยเหลอ

คนในชมชนนบวาเปนการใชหลกรวมคนทม คณธรรมในใจมาสรางการเรยนรผานกระบวนการตาง ๆ จนเกด

ความรดานความพอเพยงโดยใชทนเดมในชมชนทมอยมาใช ประยกต อนรกษและฟนฟอยางม เหตและผลจน

เกดผลของการลดรายจาย เพมรายได การอนรกษและฟนฟปาไม สตวนา สตวปา คณภาพดนและนาชายฝ ง

ทะเล นบวาเปนการใชหลกความพอประมาณนาสการสรางภมคมกนทดในตาบลเกาะชางใต

69

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ผงภาพท 5 แสดงเสนทางความพอเพยงตาบลเกาะชางใต

ความมเหตผล

คณะกรรมการโครงการ

รกษปาฯ

เครอขายครวเรอน

อาสา

เครอขายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

ความร คณธรรม

การสราง

ความ

พอประมาณ

การสราง

ภมคมกน

70

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

บทท 5 บทเรยนและขอคนพบ

การดาเนนโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใตตลอดระยะเวลา 3 ปทผานมาสามารถนอมนาหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชไดอยางเปนรปธรรม อาท เกดการลดรายจายในครวเรอนดานผลตภณฑของใช

ครวเรอนถงรอยละ 50 เกดบคคลตนแบบดานความพอเพยงและเกดจดเรยนรดานความพอเพยงทสามารถ

ถายทอดความรได เกดการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกนของคนในตาบล นาส

การใชทรพยากรอยางยงยน ผลทเกดขนนนพบวามปจจยแหงความสาเรจทสาคญพอสรปไดดงน

1) แกนนาตาบลมความมงมนตงใจรวมโครงการนเพราะรกในหลวงจะทาเศรษฐกจพอเพยงถวายใน

หลวงจงเปนแรงบนดาลใจของการดาเนนงานจนประสบผลสาเรจ นอกจากนดวยความเปนเพอนบานและเครอ

ญาตการรวมกลมเพอทางานสาธารณะจงเปนไปไดดวยด แกนนาตาบลมจตสาธารณะชอบชวยเหลองานใน

ชมชนเปนทนเดมทสาคญ

2) โครงการรกษปาฯ โดยบรษท ปตท. จากด(มหาชน) มรปแบบการบรหารจดการตาบลทม

ประสทธภาพเพราะมเจาหนาระดบตาง ๆทงทปรกษาภาค เจาหนาทปตท. เจาหนาทภาค เปนพเลยงในฐานะ

เพอนรวมทางไดเปนอยางด ทงใหคาแนะนารวมคด รวมทา จนไดแผนงานและกจกรรมตรงความตองการของ

ชมชน ทาใหแกนนาตาบลมความมนใจในการทางานและมทศนคตทดตอบรษท ปตท. จากด (มหาชน) ในดาน

ความมงมนตงใจทางานเพอชมชน มใชมงแตสรางผลกาไรในธรกจนามนเพยงอยางเดยว

3) เจาหนาทตาบลมสวนสาคญของการทางานใหประสบผลสาเรจ ทงนพบวา คณสมบตทสาคญของ

เจาหนาทตาบลทจะนาไปสความสาเรจ คอ มความมงมนในการทางาน จรงจง จรงใจ ไมเชองชา ฉบไว

เกาะตดสถานการณตดตามอยางใกลชด และทสาคญเปนทยอมรบของคนในตาบลทง ๆ ทเจาหนาทตาบล

ไมใชลกหลานของคนในตาบลเนองจากเขามาทางานสาธารณะรวมกบคนในตาบลจนเกดความเชอมนและเชอ

ใจกน จงอาจกลาวไดวาผประสานงานตาบลไมจาเปนตองเปนคนในตาบลแตตองสามารถทางานตามหนาทได

อยางมประสทธภาพ สรางคนในตาบลใหสามารถพงพาและจดการตนเองในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงได

4) มผนาทองท ผนาทองถน ผนาศาสนา บคลากรในโรงเรยน และเจาหนาทอทยานแหงชาตหมเกาะ

ชาง เขาใจในทศทางวตถประสงค และเปาหมายของโครงการรกษปาฯนาไปสความรวมมอในการสรางรปธรรม

วถพอเพยงตามบทบาทหนาทและศกยภาพของแตละภาคสวน กอใหเกดการทางานรวมกนอยางบรณาการ

และทสาคญผนาตาง ๆเหลานมความเชอมนในศกยภาพของแกนนาชมชน และแกนนาชมชนใหเกยรตและให

71

รายงานถอดองคความรตาบลวถพอเพยง

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตาบล วถพอเพยง

ความรวมมอในกจกรรมตาง ๆของหนวยงานเหลานดวยดตลอดมา จงเกดภาวการณพงพาและเกอกลกนใน

ตาบลเปนอยางด

บทเรยนสาคญในการทางาน

แตอยางไรกตามในการดาเนนงานทผานมาของโครงการรกษปาฯตาบลเกาะชางใต พบวา มบทเรยน

สาคญคอ พนทตาบลเกาะชางใตเปนแหลงทองเทยวทสาคญของประเทศมชาวไทยและชาวตางประเทศ เขามา

ทองเทยวกนเปนจานวนมากกอใหเกดปญหาความเสอมโทรมของสงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจง

มหนวยงานภายนอกเขามาชวยเหลอสนบสนนกจกรรมและงบประมาณเพอแกไขสภาพปญหาตางๆทเกดขน

คอนขางมากและบรษท ปตท. จากด (มหาชน) เปนองคกรหนงทเขามาตาบลเกาะชางใต องคกรตาง ๆ เหลาน

มรปแบบของการสนบสนน ชวยเหลอและการจดการทแตกตางกน แตทกหนวยงานตองการความสาเรจตาม

เปาหมายและสรางศรทธาตอมวลชนเหมอนกน ดงนนการเขาขบเคลอนตาบลวถพอเพยง ถงแมวาทาง

เจาหนาทโครงการฯมความพยายามทจะเชอมโยงหนวยงานตางๆ เพอทางานรวมกน แตกไมประสบผลสาเรจ

เทาทควร เนองจากเจาหนาทหนวยงานเหลานมบคลกและทศนคต ทาเพอตนไมใชเพอชมชน (ลาภยศ หนาตา

สรรเสรญ) จงมผลทาใหความรวมมอของแกนนาหมบานบางหมมสวนรวมคอนขางนอยและมทศนคตตอ

โครงการรกษปาไมสดนก ซงเปนบทเรยนสาคญของการทางานในครงตอไปถงการเชอมโยงกบภาคภายนอก

ตาง ๆเหลานในทกระดบ ทงระดบนโยบาย เชอมโยงผบรหาร และเชอมโยงผปฏบตงานในพนทรวมกน

แนวโนมในอนาคตและขอเสนอแนะ

ถงแมวาตาบลเกาะชางใต เขารวมโครงการรกษปาฯ ในระยะท 3 (ปพ.ศ. 2552-2554) ซงระยะเวลา

นอยกวาตาบลระยะท 1และ2 ในการสรางตาบลวถพอเพยง แตรปธรรมความพอเพยงทเกดขนไมยงหยอนไป

กวาตาบลในระยะท 1 และ2 ซงแกนนาตาบลสะทอนวานอกจากทนในตาบลทงคน ความร และทรพยากรแลวพ

เลยงทเปนเพอนรวมทางเปนหวใจสาคญในการสรางความพอเพยง ทคอยชวยแนะนา ใหคาปรกษา เชอมโยง

อยางสรางสรรคและลงตว หลงป พ.ศ. 2554 บรษท ปตท. จากด (มหาชน) ควรเปนทปรกษาใหกบ

คณะกรรมการตาบลในฐานะพเลยงตอไป ในระยะเวลาหนง สวนในดานงบประมาณถาไมสนบสนนกไมใช

ปญหาหลก แตถาสนบสนนกจะทาใหกจกรรมความพอเพยงขยายไดดข น ทงเชงปรมาณและคณภาพ

ครอบคลมทงตาบลสามารถขยายผลไปยงตาบลเกาะชาง ซงเปนตาบลขางเคยงได