بیماریها

شایع ی

در

مناطق

رد س

سیر

مولوی سروده:

نرم نرمك گفت شهرتو كجاست/ كه عالج درد هر

شهري جداست

/ خويشي و و اندر آن شهر از قرابت كيستت

پيوستگي با چيستت

دست بر نبضش نهاد و يك به يك / باز مي پرسيد از

جور فلك

اهميت موضوع

شرايط اقليمي و موان4ع ط4بيعي نظ4ير اقيانوس ه4ا، از ي4ك ط4رف

مخ4ازن و ن4اقلين ب4ه عفون4تزا عوام4ل از بعض4ي وابس4تگي و

خ4اص، از ط4رف ديگ4ر ب4اعث مح4دود ش4دن بعض4ي از بيماري ه4ا

ب4ه من4اطق خاص4ي از ك4ره زمين گردي4ده و گ4اهي اين مح4دوديت

ب4ه هيچ ك4دام از عوام4ل ذك4ر ش4ده مرب4وط نب4وده بلك4ه ش4رايط

اقتص4ادي و ف4رهنگي بعض4ي از كش4ورها م4انع دس4تيابي ب4ه كن4ترل

و ريش4ه كني ب4رخي از بيماري ه4ا گردي4ده و ح4ال آنك4ه بس4ياري از

در اين و نموده ان4د را كس4ب ت4وفيقي چ4نين ديگ4ر، كش4ورهاي

حاليس4ت ك4ه ام4نيت بهداش4تي ه4ر كش4وري، تنه4ا در س4ايه ام4نيت

جهاني بهداشت، حاصل مي گردد.

زيس4ت محي4ط ت4اثير ك4ه اس4ت و بديهي آب وه4وا U و مخصوص4ا

س4اير جنبه ه4اي اكول4وژيكي ك4ه ب4اعث بق4اي حيوان4ات و گياه4ان

وااليي اهميت از مي ش4ود، انس4ان زيس4ت مح4ل در موج4ود

برخوردار مي باشد.

آب و هوا) اقلیم( و

:سالمتی

MeteoropathologieMETEOROPATHOLOGIE این لغت ب*ه مع*نی ت*أثیر

مفه*ومی و اس*ت انس*ان پیک*ر ب*ر اقلیمی عوام*ل

و آب متع*ددی عوام*ل دارد، وس*یع و بافت*ه درهم

ه*وای منطق*ه ای را می س*ازد. آنچ*ه جغرافی*دان ب*ه

ن*********************************ام

ج*وی پدی*ده های می گوی*د س*خن آن از آب وه*وا

گرم*ا، و س*رما ب*اران، ب*اد، مانن*د اس*ت متن*وعی

رط*وبت، فش*ار ه*وا، تبخ*یر، رع*د و ب*رق و انقالب*ات

ترجم*ه ک*ه ... و خورش*یدی ت*ابش و ن*ور ج*وی،

اس*ت. ولی چ*ون این واژه METEOREنادرس*تی از

علمی زب*ان ح*تی فارس*ی زب*ان در نادرس*ت ول*و

ک*امالP ج*ا افت*اده، ل*ذا می ت*وان آن را ب*ا احتی*اط بک*ار

گرفت.

وجود عدم یا وجود ی درباره متعددی نقطه ظرهای

نیروی و عقلی و جسمی قوای و آب وهوا بین رابطه

نظریه ها، این از یکی دارد، وجود انسان حیاتی

در که است نژادهایی بین انرژی اختالف نظریه

می زندگی گوناگون آب وهوایی شرایط و مناطق

در. که انسانی معتقدند نظریه این پیروان ککن

با مقایسه در می کند زندگی گرمسیری مناطق

زیست سرد یا و معتدله ی منطقه در که انسانی

فشارخون می کند، مصرف کمتری اکسیژن می نماید

حوادث با مقابله برای نتیجه در و دارد پایینتری

از برخی حتی دارد، کمتری ظرفیت و استعداد

گوناگون آب وهواهای که معتقدند روانشناسان

پرورش مختلف عقالنی و دماغی قوای با انسانهایی

می دهند.

و ارتفاع به توان می اقلیمی مهم عوامل از

. ارتفاع عامل نمود اشاره سالمتی بر آن تأثیر

به نزدیکی یا دوری و جغرافیایی عرض همانند

و فیزیولوژی در مهمی نقش Pمستقیما دریا

مستقیم غیر اما ندارد بدن دستگاهی کار

. گذارد می ارگانیسم در مهمی بسیار تأثیرات

استنشاقی هوای ترکیب در که صورت این به

. با باال ارتفاعات در براین بنا می دهد تغییر ما

اکسیژن کاهش بالتبع و هوا فشار کاهش

و شده هیپوکسی دچار انسان دریافتی

خستگی تهوع، سرگیجه، سردرد، مانند عالئمی

. می شود عضالنی شدید ضعف و روانی

البت4ه در ارتفاع4ات ب4اال در انس4ان ن4وعی آدابتاس4یون ص4ورت

گلبوله4ای اف4زایش و ری4وی تهوی4ه اف4زایش مث4ل می گ4یرد

قرم4ز ب4رای رس4اندن اکس4یژن م4ورد نی4از ب4دن. ارتف4اع زی4اد

ک4اهش علت ب4ه خ4ونی و قل4بی-عروقی بیم4اران ب4رای

اکسیژن مناسب نیست.

یکی انس4ان س4المتی ب4رای ارتفاع4ات ع4وارض دیگ4ر از

یکی در خ4ون( اس4ت. ه4وا )تش4کیل حب4اب ه4وایی آمب4ولی

و بنفش م4اورائ اش4عه براب4ر در اوزون گ4از تجزی4ه دیگ4ر

ان4واع اف4زایش ازون اس4ت ک4ه م4وجب س4وراخ ش4دن الی4ه

U سرطان پوست می شود. سرطان ها خصوصا

وضعيت كلhي كشور ايران از نظر

شرايط اقليمي و انتشار جغرافيايي

بيماري ها

هرچن4د دري4اي خ4زر در ش4مال و خليج ف4ارس و دري4اي

ولي شده اس4ت واق4ع اي4ران كش4ور جن4وب در عم4ان

)از ش4مال غ4ربي وج4ود سلس4له جب4ال ال4برز )در ش4مال

ش4مال )از جن4وب در زاگ4رس و ) ش4رقي جن4وب ب4ه

غ4ربي ب4ه جنوبش4رقي همانن4د ديواره4اي عظيم و بس4يار

م4رتفعي م4انع نف4وذ رط4وبت و ابره4اي ب4ارانزا ب4ه ن4واحي

. در حاليك4ه در ش4مال ك4وه مرك4زي كش4ور، مي ش4وند

ب4ه گون4ه زاگ4رس، وض4ع ه4اي ك4وه و غ4رب ال4برز ه4اي

آب4اداني و ب4اران و رط4وبت نعمت از و اس4ت ديگ4ري

ناشي از آن برخوردار بوده است.

و متن*وع اقليمي ش*رايط بدينوس*يله

ح*تي متض*ادي در نق*اط مختل*ف س*رزمين

كهنس*ال اي*ران پدي*د آم*ده موجب*ات تن*وع

آن تب*ع ب*ه و متن*وع گياه*ان و حيوان*ات

ف**راهم را گون**اگوني بيماري ه**اي

پزش**كي در هرچن**د و كرده اس**ت

از ناش**ي بيماري ه**اي جغرافي**ايي،

شهرنش*يني را نمي ت*وان از نظ*ر اقليمي

ب*ه ولي نم*ود، طبقه بن*دي درس*تي، ب*ه

ط*ور كلhي مي ت*وان س*رزمين اي*ران را ب*ه

اقليم ه*اي عن*وان تحت منطق*ه، هفت

بيماري ه*اي و ك*رده تقس*يم هفتگان*ه

مرتب*ط ب*ا هري*ك از اين من*اطق را ش*رح

داد.

هفت

اقليم

كشور

ايران

الف-

منطقه غرب دریای خزر

ب- منطقه شرق دریای خزر

ج-

مناطق

ساحلي

خليج

فارس و

درياي

عمان

د-منطقه

كوهستاني

و مرتفع

فالت

مركزي

ه- مناطق

كوهپايه اي

فالت

مركزي

ی- مناطق

صحرايي

تقس*يم رش*ته چه*ار ب*ه را اي*ران ه*اي ك*وه كلي ط*ور به

مي كنند:

غ*ربي و جن*وبي رش*ته كوهه*اي ش*مالي، كوهه*اي رش*ته

ارتفاع*ات ش*رقی. و درنه*ایت مرك*زي كوهه*اي رش*ته و

و ال*برز سلس*له جب*ال ش*امل اي*ران كوهس*تاني منطق*ه

دام*داري من*اطق از ك*ه اس*ت جن*وبي و مرك*زي زاگ*رس

شده اس*ت. تش*كيل جنگله*ا و كش*اورزي وس*يع مرات*ع و

ص*ورت دو ب*ه ك*ه اس*ت وس*يعي من*اطق دام*داري من*اطق

در تابس*تاني مرات*عدارد. وج*ود زمس*تاني و تابس*تاني

دارد. ق*رار دش*ت ها در زمس*تاني مرات*ع و ارتفاع*ات

مرتف*ع ه*اي جلگه در تابس*تاني مرات*ع ط*بيعي مح*ل

سراش*يبي باش*د. مي كوهپايه ه*ا و كوهه*ا كوهس*تان،

در ديمي و آبي ص*ورت ب*ه ن*يز كش*اورزي من*اطق مح*ل

اس*ت. ه*ا رودخانه مس*ير و ه*ا مرتف*ع، كوهپايه ه*اي جلگه

ق*رار ص*خره ها ش*كاف و كوهه*ا روي در جنگلي نق*اط

غ*ني وج*ود علت ب*ه و دارد من*اطق اين در مرات*ع

.است رايج ساكنين بين گوسفندداري

بيماري هاي ارتفاعات و به علlت اينك4ه مرات4ع فق4ط در ي4ك فص4ل، قاب4ل اس4تفاده هس4تند و كوهپايه ها

گل4ه ه4اي آنه4ا از دو مرت4ع زمس4تانه و تابس4تانه اس4تفاده مي كنن4د

و ب4راي اين منظ4ور مجب4ور ب4ه مه4اجرت از اردوگ4اه تابس4تاني ب4ه

ف4راوان گوس4فندان ه l4گل وج4ود هس4تند ب4العكس و زمس4تاني

هم4راه ب4ا س4گ ه4اي گل4ه ب4اعث ش4يوع بيماريه4اي خاص4ي در اين

منطق4ه مي ش4ود ك4ه ناش4ي از تم4اس مس4تقيم س4گ ب4ا انس4ان،

انس4ان ب4ا گوش4ت و پوس4ت گوس4فندان ي4ا ناش4ي از خ4وردن ش4ير

نجوش4يده ي4ا س4اير ف4راورده ه4اي لب4ني حيوان4ات توس4ط س4اكنين

ايج4اد ب4اعث مي توان4د ك4ه تب اس4ت ه4اري، هيداتي4د، كيس4ت

ك4االآزار، س4الك پوس4تي ش4هري، تريكوس4ترونژيلياز و تب م4الت،

ج4ذام و آس4كاريدوز و بيم4اري ه4اي ديگ4ري نظ4ير راجع4ه بش4ود

.نيز يافت مي گردد

ح4وادث و س4وانح و س4قوط از ارتفاع4ات يادآور مي ش4ود ك4ه

ن4يز در اين من4اطق، رخ مي ده4د. س4اكنين من4اطق كوهپاي4ه در

اكينوكوك4وس انگ4ل تخم ب4ه آل4وده ي4ا س4گ خ4اك ب4ا تم4اس

گرانول4وزوس، تخم اين ك4رم را بلعي4ده و ب4ه هيداتي4دوز، مبتال

اغلب ك4ه اس4ت داده نش4ان بيس4ت س4اله آم4ار مي ش4وند.

.موارد انساني هيداتيدوز ايران از اين منطقه بوده است

تب راجع4ه كنه اي ب4ه علlت ع4ادت خونخ4واري از حيوان4ات و

دارد. وج4ود منطق4ه اين در ناق4ل كن4ه وج4ود ن4يز و انس4ان

U وج4ود كل4ني ه4اي در ك4وه ه4اي كپ4ه داغ، الل4ه خارپش4ت ض4منا

اك4بر و ه4زار مس4جد ك4ه امت4داد ك4وه ه4اي تركمنس4تان اس4ت و

ك4ه ميزب4ان آن اورنيت4ودوروس تارتاكوفس4كي وج4ود كن4ه ه4اي

خارپش4ت مي باش4د تب راجع4ه كن4ه اي ن4يز در اين ناحي4ه اي4ران

يافت مي گردد.

كوهس4تاني ناحي4ه در اغلب ن4يز ج4ذامي بيم4اران

مشاهده مي شوند.

انگ4ل روده اي تريكوس4ترونژيلوس:گون4ه ه4اي مختل4ف

روس4تايي س4اكنين بين در ك4ه اس4ت انس4ان و دام

ب4ه دلي4ل اينك4ه در من4اطق كوهس4تاني ش4ايع مي باش4د.

ب4ه ك4رده آوري جم4ع را ه4ا دام فض4والت س4اكنين،

ه4ا آن از ن4ان پختن و زمس4تاني س4وخت عن4وان

اس4تفاده مي كنن4د از طري4ق دس4ت آل4وده ب4ه فض4والت

بيم4اريزايي ك4ه الرو مرحل4ه بلعي4دن عام4ل ب4ا حی4وان

سوم است انسان را مبتال مي كند.

ن4يز مح4دود ب4ه ن4واحي جلگ4ه ه4اي مرتف4ع و آس4كاريس انتش4ار

من4اطق كش4اورزي و كوهپ4ايه اي مي باش4د. زي4را ب4ه دلي4ل وج4ود

خ4اك مس4تعد كش4اورزي هم4راه ب4ا اس4تفاده ك4ود انس4ان در اين

من4اطق انتق4ال تخم آلوده كنن4ده را از طري4ق خ4وردن س4بزي و

ع4ادت علlت ب4ه U ض4منا مي كن4د. تس4هيل س4اكنين ب4ه ك4اهو

روس4تاييان ب4ه دف4ع م4دفوع در كوه ه4ا، دره ه4ا و كن4ار جويباره4ا،

تخم انگ4ل توس4ط آب ب4اران شس4ته ش4ده و داخ4ل مخ4ازن آب

ي4ا م4زارع مي ش4ود و ب4دين ت4رتيب انس4ان ب4ا خ4وردن آب ي4ا

.محصوالت كشاورزي خوب شسته نشده، آلوده مي شود

الزم ب4ه ذك4ر اس4ت ك4ه ت4اثير فص4ول ب4ر م4يزان ب4روز و ش4يوع

ات، م4ورد lبيم4اري ه4ا در كت4اب ق4انون در طب ابن س4ينا ب4ه ك4ر

ب4ه بع4دی اس4الید در ك4ه گرفته اس4ت ق4رار اس4تاد، توج4ه

مواردي از آن اشاره ميگردد:

هر فص4لي از فص4ول، وظيف4ه وي4ژه اي داردك4ه اگ4ر ب4ه ط4ور

اس4ت، م4راد وف4ق ب4ر آن نتيج4ه كن4د ادا الزم و شايس4ته

ايج4اد زمس4تان وظيف4ه و گرم4ا آوردن تابس4تان وظيف4ه

س4رما اس4ت، به4ار و پ4ائيز ن4يز وظيف4ه ط4بيعي خ4ود را دارن4د.

ليكن اگ4ر فص4ول از اداي وظيف4ه ط4بيعي خ4ود س4رباز زنن4د و

ه4اي بيم4اري ك4ه افت4د اتف4اق مي بس4ا كنن4د، قاع4ده نقض

ناهنجار و وخيم رخ دهند.

اين نكت4ه را ن4يز ب4دان ك4ه هري4ك از فص4ول در ه4ر منطق4ه از

ب4ر مي انگ4يزد. را بيم4اري ن4وعي زمين ب4ر ط4بيب من4اطق

اس4ت ك4ه بيماري ه4اي وي4ژه س4رزمين ه4اي مختل4ف و ت4ابع

وس4ايل بتوان4د ت4ا بشناس4د خ4وبي ب4ه را مختل4ف فص4ول

پيشگيري و چاره جوئي و معالجه آنها را تدبير نمايد.

فص4ل ح4الت معين روز ي4ك در ك4ه افت4د مي اتف4اق گاهي

اس4ت روزي ممكن ب4روز مي كن4د، روز معي4ني و زمس4تاني

ديگ4ري تابس4تاني باش4د، روزي پيش مي آي4د ك4ه مي ت4وان آن

را پ4ائيزي نامي4د و س4رانجام روز ديگ4ري را مي بي4نيم ك4ه در آن

زمس4تان مي ش4وند ع4ارض دو ه4ر س4رما هم و گرم4ا هم

زودرس، بيم4اري ه4اي زمس4تاني را زودت4ر ب4ا خ4ود مي آورد و

را تابس4تاني ه4اي بيم4اري زودرس، تابس4تان همينط4ور

زودرس ت4ر مي كن4د. ه4ر فص4لي ك4ه سرميرس4د بيم4اري ه4ائي

اگ4ر فص4ل، ب4ه را ك4ه فص4ل قبلي آورده ب4ود تغي4ير مي ده4د.

درازا بكش4د و دي4ر بپاي4د ب4ر بيمار ه4اي فص4لي ن4يز مي افزاي4د.

ب4ويژه فص4ل ه4اي تابس4تان و پ4ائيز، در اين ح4الت بيم4اريزا ت4ر

.از ساير فصل ها هستند

بيماريهاي زمستاني

مي ش4روع پ4ائيزي ه4واي ش4دن دگرگ4ون ب4ا زك4ام

الجنب، آن از بع44د و ش44ود الري44ه، ذات ذات

بيم4اري درد، پش4ت پهل4ودرد، گل4ودرد، ص4داگرفتگي،

س4ردرد و ممكن و آي4د مي پدي4د م4زمن، عص4بي

و پ4يران بكش4د. هم ص4رع و س4كته ب4ه اس4ت

ميانس4االن، و مي برن4د رنج زمس4تان، از پيرس4انان

و خش4ك زمس4تان اگرفص4ل ورن4د. به4ره زمس4تان از

و جن4وبي پرب4ارش به4ار آن از بع4د و باش4د ش4مالي

اتف4اق بس4يار خ4وني اس4هال باش4د، پرب4ارش تابس4تان

.افتد مي

منابع

سیری پزش4کی نیاک4ان، مب4انی اپی4دمیولوژی ب4الینی در

پیش44گیری طب کنگ44ره اولین س44ینا. ابن ق44انون

همدان.

(، مقدم4ه ای ب4ر جغرافی4ای 1365هوش4ور، زردش4ت)

پزشکی ایران. نشر

زردش44ت) جغرافی4ایی 1381هوش44ور، پ4اتولوژی ،)

ایران، نشر

(. كت4اب ج4امع 1385- ح4اتمي، حس4ين و همك4اران)1

. وزارت بهداشت.2بهداشت عمومي. جلد

با با سپاس تشکر

فراوان