(رقابت پذیری بین المللیIC برای تمامی کشورها حائز )اهمیت است، چون هر کشور حداقل در بلند مدت باید

بتواند با فروش محصوالت خود در بازارهای بین المللی، هزینه های وارداتش را به منظور دستیابی به وضعیت

پایدار اقتصادی تامین کند. رقابت پذیری بین المللی را می توان به عنوان توانایی

بنگاه، بخش یا کشور برای عرضه کاال و خدمات با قیمت بالقوه رقابتی که حداقل، در بردارنده هزینه فرصت منابع

(1986مورد استفاده باشد، تعریف کرد)فری بیرن،

تئوری های مزیت رقابتی اساسا در سطح بنگاه ارائه شده اند، ولی این تئوری ها قابل تعمیم به سطوح صنعت و کشور نیز می باشند. آنچه موجب تمایز مزیت رقابتی در سطوح بنگاه و صنعت می شود عمدتا مربوط به عوامل ایجاد کننده مزیت است.

در سطح بنگاه

در سطح صنعت

در سطح کشور

ویژگی های منابع

دانش ضمنی بنگاه

تمایز محصولصرفه های ناشی از مقیاس

دسترسی به کانال های

توزیع

سیاست های دولت

منحنی های یادگیری

عالمت تجاری

موقعیت جغرافیایی

دسترسی به مواد اولیه

ساختارهای اقتصادی

ساختار ارزشیفرهنگی ساختار تاریخی

رقابت پذیری در سطوح مختلف :متاثر از

( مطرح می کند که وجود مزیت رقابتی برای یک 1990پورتر)کشور منوط به رقابت پذیری بنگاه هایش در سطح بین

المللی است.

بخش ارائه می شود:3بعد از بیان مقدمه مطالب در در بخش نخست، مفهوم و تعریف مزیت رقابتی در بخش دوم، مزیت رقابتی پایدار به عنوان رویکرد جدید

مورد بررسی قرار گرفته است. بخش سوم به تئوری های مزیت رقابتی اختصاص پیدا کرده

است.

مفهوم و تعریف مزیت رقابتی(مزیت رقابتی را حفظ درآمد باالتر از حد 1993پیتراف )

طبیعی تعریف می کند.( مزیت رقابتی را در 1985از طرف دیگر پورتر )

چارچوب استراتژی رقابتی مورد توجه قرار می دهد. وی، استراتژی رقابتی را بعنوان تعیین موقعیت بنگاه در محیط

رقابتی قلمداد می کند. هدف از استراتژی رقابتی، تدبیر بازار از طریق درک و

پیش بینی عوامل اقتصادی به ویژه رفتار سایر رقباست. استراتژی رقابتی، موجب می شود بنگاه محصولی را

تولید کند که از سوی رقبا قابل تولید نیست. بدین ترتیب، استراتژی رقابتی، استراتژی است برای خلق بازار رقابت

(.1986ناقص)بارنی،

مفهوم و تعریف مزیت رقابتی

در این چارچوب، مزیت رقابتی شامل مواردی است که یک بنگاه می تواند انجام دهد ولی

بنگاه های دیگر قادر به انجام آنها نیستند، که خود موجب تقاضای بیشتر و یا هزینه کمتر

برای آن بنگاه می شود:الف- مزیت رقابتی در میزان تقاضا: که

امکان دستیابی متفاوت بنگاه ها را به مشتریان فراهم می آورد. این نوع مزیت می

تواند ناشی از عادات مشتری و هزینه های جستجو یا هزینه ی تصمیم گیری باشد.

مفهوم و تعریف مزیت رقابتی

ب- مزیت رقابتی در هزینه : که می تواند به دو دلیل ایجاد شود:

دستیابی به یک تکنولوژی پیشرفته 1(مقیاس اقتصادی بزرگ 2(

البته دالیل دیگری نظیر حمایت دولت و دستیابی بیشتر به اطالعات و ... موجب

مزیت رقابتی می شود.

1984در سال ( SCA)مفهوم مزیت رقابتی پایدارو هنگامی مطرح شد که دی استراتژی های حفظ

به SCAمزیت رقابتی را تبیین کرد. اصطالح از سوی پورتر و در 1985شکل جدی در سال

چارچوب انواع استراتژی رقابتی)رهبری هزینه، تمایز و تمرکز( برای رسیدن به مزیت رقابتی بلند

مدت مطرح شد. علی رغم این موضوع، پورتر تعریف رسمی درباره مزیت رقابتی پایدار ارائه

نکرد.

رویکردی جدید: مزیت رقابتی پایدار(Sustainable Competitive

Advantage)

مزیت رقابتی پایدار عبارت است از تدوامفواید اعمال استراتژی های خلق ارزش

منحصر به فرد و به شکل غیر هم زمان با رقبای بالقوه و موجود که قادر به نسخه

برداری از این فواید نیستند. مزیت رقابتی پایدار به تالش بنگاه در

ایجاد و حفظ مزیت برای دوره ی زمانی بلند مدت مربوط می شود

مزیت رقابتی پایدارمزیت رقابتی پایدار

:مزیت رقابتی پایدار متاثر از سه عاملاندازه بازار هدف، دستیابی بیشتر به منابع و مشتریان و محدودیت در اختیارات رقبا

است. منابعSCA :باید دارای چهار ویژگی باشند

کمیابی، ارزش، عدم توانایی در تقلید و عدم توانایی در جانشین سازی.

تمامی منابع بنگاه موجدSCA نیستند

رویکردی جدید: مزیت رقابتی پایداررویکردی جدید: مزیت رقابتی پایدار

تئوری های مزیت رقابتی تئوری های مزیت رقابتی را به سه دسته

: شوندتقسیم می تئوری سازمان صنعتی Industrial

Organization)I/O( )تئوری چمبرلینی)منبع پایهتئوری شومپتر

( I/O)تئوری سازمان صنعتی تئوری سازمان صنعتی، دیدگاه خارج مداری

است که در آن ساختار صنعت حائز اهمیت است.

:ویژگی های ساختاری صنعت عبارتند ازوجود و ارتفاع موانع برای ورود، تعداد بنگاه

ها و اندازه نسبی آنها، وجود و درجه تمایز ( . 1980محصول در صنعت)پورتر،

تاکید اولیه ی این تئوری بر تجزیه و تحلیلبیرونی رقابت متمرکز

(. 1998است)چابرت،

پورتر به دنبال پاسخ به برخی 1980در دهه ،سوال ها، از قبیل این که چرا بعضی بنگاه ها موفق، و بعضی دیگر ناموفق هستند؟ و چرا

برخی کشورها در یک صنعت با یکدیگر با یکدیگر رقابت می کنند در حالی که بعضی دیگر

حتی درباره وجود چنین صنعتی آگاهی نیز ندارند؟

:نظریه ی پورتر مبتنی بر سه عنصر استمحیط بیرون، رفتار بنگاه و نتایج بازاری که

بنگاه با اعمال استراتژی اش مشاهده می کند.

( I/O)تئوری سازمان صنعتی

درباره محیط بیرون، پورتر به تبیین پنج نیرودر بازار می پردازد. این پنج نیرو عبارتند از :

- تهدید تازه واردها1- تهدید کاالهای جانشین2- قدرت چانه زنی عرضه کنندگان3- قدرت چانه زنی خریداران 4-شدت رقابت 5

تعامل این نیروها بر سود بنگاه تاثیر می گذارد بنگاه پس از تشخیص این پنج نیرو، بازار را .

در جاهایی که این نیروها ضعیف هستند، ( .1979توسعه می دهد)پورتر،

( I/O)تئوری سازمان صنعتی

بنگاه درباره انتخاب استراتژی های مختلفاقدام به تصمیم گیری می کند. انتخاب از

میان سه استراتژی )استراتژی عمومی صورت می گیرد:( رقابت

- رهبری هزینه 1- تمایز2 - تمرکز3

،پورتر معتقد است که قیمت یا تمایز محصولموفقیت استراتژی را تضمین نمی کند مگر

این که ارزش برای مشتری ایجاد شود.)هابر، ( 2001هرمان و مورگان ،

( I/O)تئوری سازمان صنعتی

در تکمیل استراتژی خود 1985پورتر در سال پرداخت. وی زنجیره به بیان زنجیره ارزش

ارزش را ارزش خلق شده از سوی بنگاه در مقایسه با صنعت و محیط رقابتی اش تعریف

می کند. براساس دیدگاه پورتر، هر بنگاه مجموعه ای از

فعالیت هاست و بنگاه این فعالیت ها را برای طراحی، تولید، بازاریابی، تحویل و پشتیبانی محصول انجام می دهد. پورتر مدل زنجیره ارزش را بعنوان ابزاری برای تحلیل این که

کدام فعالیت ها بر مزیت رقابتی موثرند، (.1985توسعه داد)پورتر،

( I/O)تئوری سازمان صنعتی

ضمن بررسی علل موفقیت 1990پورتر در سال کشورها، تئوری جدید خود را ارائه و چهار نیروی کلیدی مورد نیاز را برای موفقیت صنعت معرفی

کرد که به دیاموند)الماس( پورتر معروف شده است این چهارعامل کلیدی عبارتند از:

- وضعیت نهاده)کار، سرمایه و زمین(1 - شرایط تقاضا2 - صنایع حمایتی و مرتبط )صنایعی که تکنولوژی، 3

اطالعات و مواد خام را عرضه می کنند(- استراتژی، ساختار و رقابت پذیری بنگاه4

( I/O)تئوری سازمان صنعتی

البته پورتر عالوه بر این عوامل، بهبررسی نقش دولت و شوک های ناگهانی)مثل جنگ، شوک نفتی و

اختراعات( به عنوان عنصر موثر پنجم در (. 1992موفقیت پرداخته است)آنکلی،

پیام مهم پورتر برای دولت ها، توسعه ی دیاموند است. پورتر نشان می دهد که

چگونه نبود هر یک از این عناصر می تواند به از بین رفتن مزیت ملی منجر شود.

( I/O)تئوری سازمان صنعتی

مدل الماس پورترمدل الماس پورتر

( RBVتئوری منبع مدار ) در دیدگاه منبع مدار، برای دستیابی به مزیت

رقابتی پایدار به نقاط ضعف و قوت درون بنگاه ها توجه شده است.

این دیدگاه تاکید را از محیط رقابتی بنگاه بهمنابع مورد نیاز بنگاه برای رقابت، انتقال می

دهد. مشخصا، دیدگاه منبع مدار روی گروه منابع جذاب و رفتار آنها متمرکز شده، در حالی که روش تحلیل بیرونی بر توصیف رفتارهای یک صنعت جذاب متمرکز شده

(. 2006است)استرند، با توجه به اینکه تئوری منبع پایه تاکید خاصی

به منابع، قابلیت ها و صالحیت های بنگاه می کند، در ادامه به تبیین این عناصرمی پردازیم

منابع بنگاه

منابع عوامل تولیدی هستند که بنگاه با بکارگیری آنها کاالها و خدمات با ارزش را برای مشتریان خود تولید می کند)ویلین و

(2000هانگر،( منابع بنگاه را دارایی 1984ورنرفلت)

هایی)ملموس و غیرملموس(تعریف می کند که برای مدت محدود متعلق به بنگاه

هستند.

قابلیت ها قابلیت ها عبارتند از مهارت های مورد نیاز

بنگاه برای کسب مزیت کامل از منابع موجود. به عبارت دیگر، قابلیت ها عبارتند از مهارت های یک بنگاه در هماهنگ سازی

منابع و استفاده ی بهره ور از آنها

صالحیت ها در صورتی که دارائی ها و قابلیت های بنگاه را کنار

یکدیگر قرار دهیم،صالحیت های بنگاه به وجود می آید. صالحیت های اصلی عبارتند از اموری که یک بنگاه می

تواند به خوبی انجام دهد.زمانی که این صالحیت ها بهتر از صالحیت های رقبا باشد به آن صالحیت های

متمایز می گویند. :صالحیت ها به دو گروه کلی تقسیم می شوندصالحیت ضمنی: که در نتیجه فرایند یادگیری ذهنی و 1.

شخصی در امور روزمره توسعه می یابد مثل فرایند یادگیری با انجام دادن کار.این صالحیت ها در شاغالن تجسم یافته و قابل تبدیل به قوانین روشن و یا هنجار

های رفتاری نمی باشد.صالحیت های صریح: که در قوانین سازمانی، کدهای 2.

رفتاری و منابع دانش مکتوب موجود تجسم یافته اند.

تفاوت میان منابع و صالحیت ها به مسیردستیابی آنها مربوط می شود

به عقیده هافر منابع موجود در صورتی موجبمزیت رقابتی می شوند که به درستی اسقرار

یابند و از پایداری الزم برخوردار باشند. به عقیده پیترز تنها سه شکل مهارتی متمایز

وجود دارد که منبع مزیت رقابتی پایدار هستند: تمرکز بر رضایتمندی مشتری، نوآوری

مداوم و توانایی سازمان برای بهبود پیوسته مهارت ها

( RBVتئوری منبع مدار )

در مجموع بر اساس تئوری منبع پایه، هربنگاه برای خود صالحیت ها، شایستگی ها

و توانمندی هایی ایجاد می کند. این صالحیت ها با تاثیر بر ابعاد معروف مزیت

رقابتی)کیفیت، کارائی، نوآوری، پاسخگویی به مشتریان (موجب مزیت رقابتی برای بنگاه می شود و در نتیجه سودآوری بنگاه را تحت تاثیر قرار می

دهد.

( RBVتئوری منبع مدار )

:ضعف های دیدگاه منبع پایه عبارتند از- در این دیدگاه، بنگاه را جدااز محیط 1

صنعتی اش در نظر می گیرد.- این دیدگاه به این نکته توجه نمی کند که 2

ممکن است بنگاه در برخی ظرفیت های مرکزی در مقایسه با رقبا باالتر باشد؛ در حالی که در برخی دیگر نسبت به آنان در

سطح پایین تری قرار گرفته باشد.

( RBVتئوری منبع مدار )

تئوری شومپترتئوری شومپتر شومپتر بیان می کند که رقابت، پایدار و

قابل پیش بینی نیست. براساس این نظریه باید برنامه ریزی برای

پیش بینی شوک های وارده بر صنعت صورت گیرد.اما به دلیل تغییر پذیری محیط، هیچ گاه

این شوک ها به طور کامل پیش بینی نمی شوند.به عبارت دیگر این تئوری محیط را بی

ثبات درنظر می گیرد. اساس این تئوری نوآوری است. شومپتر

عنوان می کند که ابتکارات عنصر پویای اساسی در تمامی ابعاد اقتصادی است.

ارتباط تئوری های مزیت رقابتیارتباط تئوری های مزیت رقابتی ارتباط میان تئوری های شومپتر و منبع پایه به

این شکل است که بنگاه ها ممکن دارای مهارت هایی برای ایجاد یا انطباق سریع با دگرگونی ها

باشند. ارتباط تئوری شومپتر با تئوری سازمان صنعتی

نیز به این صورت است که دگرگونی ها احتماال موجب تغییر ساختار صنعت می شوند و بر

عملکرد مالی بنگاه اثر می گذارد. تئوری منابع پایهI/O را تکمیل می نماید به گونه

ای که برای رقابت در صنعت، فعالیتهای مرتبط با زنجیره ارزش مستلزم مهارت ها و توانایی های

خاص برای پیوندهای مربوطه است.

با ترکیب تئوری هایI/O و منابع پایه در اهمیت هر دو محیط SWOTچارچوب

درونی و بیرونی در ایجاد مزیت رقابتی تبیین می شود.

ارتباط تئوری های مزیت رقابتیارتباط تئوری های مزیت رقابتی

S نقاط قوت W نقاط ضعف

SO WO O فرصت ها

ST WT T تهدیدها

نتیجه گیرینتیجه گیری با توجه به ویژگی های رقابتی جهان

امروز، بنگاه ها برای بقا و پیشرفت بایستی متفاوت از قبل عمل کنند و

اشکال جدیدی از رقابت را به کار گیرند زیرا با تاکید صرف بر منابع طبیعی و

مزیت های نسبی نمی توانند در فضای به شدت رقابتی کنونی دوام آورند.