แนวทางปฏิบัติ วิปัสสนา-กัมมัฏฐาน เล่ม ๒

แนวทางปฏบต วปสสนา-กมมฏฐาน เลม ๒พระสทธธรรมรงส คมภรเมธาจารย (พระอาจารยล ธมมธโร)

วดอโศการาม อ.เมอง จ.สมทรปราการ

พมพครงท ๑ : ๕,๐๐๐ เลม : มกราคม ๒๕๕๓

ภาพปก - ภาพประกอบ : สวด ผองโสภา

รปเลม : วชรพล วงษอนสาสน

จดพมพและเผยแพร : ชมรมกลยาณธรรม

เปนธรรมทานโดย ๑๐๐ ถ.ประโคนชย ต.ปากนำ

อ.เมอง จ.สมทรปราการ ๑๐๒๗๐

โทรศพท ๐๒-๗๐๒-๗๓๕๓, ๐๒-๗๐๒-๙๖๒๔

โทรสาร ๐๒-๗๐๒-๗๓๕๓

แยกส : แคนนากราฟฟก

โทรศพท ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑

พมพท : บรษท ขมทองอตสาหกรรมและการพมพ จำกด

๕๙/๘๔ หม ๑๙ ถนนบรมราชชนน แขวงศาลาธรรมสพน

เขตทววฒนา กรงเทพมหานคร ๑๐๑๗๐

โทร. ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๑-๓ โทรสาร ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๔

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดอนดบท ๑๑๐

คำนำ จากหนงสอ แนวทางปฏบต วปสสนา-กมมฏฐาน ของพระเดชพระคณ

พระวสทธธรรมรงส คมภรเมธาจารย (ทานพอล ธมมธโร) วดอโศการาม

จงหวดสมทรปราการ ในฉบบเดมนนม ๕ บทใหญ ชมรมกลยาณธรรมมจต

ศรทธาไดจดพมพเผยแพรเปนธรรมทาน โดยแบงเปนสองเลม ซงเลมแรกไดจด

พมพเผยแพรไปแลว มผสนใจศกษาและไดรบคำชนชมมาก บดนไดจดพมพ

๓ บททเหลอ รวมลงในเลม ๒ อนประกอบดวย พระธรรมเทศนาในหอเขยว

อานาปานพรรษาท ๔ และ ๕ ตามลำดบ ทำใหหนงสอเลมนมความหนาไมแพ

เลมแรก แตกเชอวาไมเกนกำลงศรทธาของทกทานทจะศกษาและยดถอเปน

แนวทางปฏบตวปสสนา-กรรมฐานไดอยางถกทาง

หนงสอธรรมะรวมพระธรรมเทศนาของทานพอล ธมมธโร เลมน

เกดจากความวรยะอตสาหะของคณทาวสตยานรกษ (สาย โรจนดษฐ) ซงม

พรสวรรคและปญญาปฏภาณในการจดจำคำเทศนของพอแมครบาอาจารย

บนทกไวเปนสำนวนเทศนจำนวนมากหลายกณฑไดอยางนาอศจรรย ทงยงม

โอกาสใหพอแมครบาอาจารยผเทศน ไดตรวจทานความถกตอง ทำใหพวกเรา

ไดรบประโยชนจากพระธรรมเทศนาอนทรงคณคาในอดตไดมากมาย

ชมรมกลยาณธรรมขอนอมถวายพลงแหงปญญาบารมเพอเปนพทธบชา

และนอมถวายแดทานพอล ธมมธโร และพอแมครบาอาจารยทกทานทกองค

และขอใหหนงสอนเกดประโยชนทางปญญาแกทานสาธชนไปสทางพนทกข สมความ

เหนอยยากของครบาอาจารยทกทาน ทกองค เทอญ

คณะผจดพมพ

ชมรมกลยาณธรรม

สารบญ ๑ พระธรรมเทศนาบนหอเขยว ................................... ๗

พระธรรมเทศนากณฑท ๒...................................................... ๑๙

พระธรรมเทศนาในวนวสาขบชา ............................................... ๓๑

พระธรรมเทศนากณฑสดทาย .................................................. ๔๙

โอวาทประจำพรรษาท ๔ .........................................................๖๑

แสดงโอวาทอบรมพระภกษสงฆ ตอนคำ .................................๗๐

อบรมสมาธตอนบาย ............................................................... ๘๑

คำนำ ....................................................................................๑๙๖

๒ โอวาทประจำพรรษาท ๔ (ตอน ๒) ..................๑๙๗

อบรมสมาธตอนบาย ๓๐ กรกฎาคม ...................................๒๑๒

อบรมสมาธตอนบาย ๓ สงหาคม ........................................๒๒๑

อบรมสมาธตอนบาย ๒๒ กนยายน .....................................๒๔๑

อบรมสมาธตอนบาย ณ วดอโศการาม ................................๒๕๙

อบรมสมาธตอนบาย ๒ กนยายน ....................................... ๒๘๒

อบรมสมาธตอนบาย ๑๙ กนยายน .....................................๒๙๗

แนวทางปฏบต วปสสนา-กมมฏฐาน

เรยบเรยงจาก โอวาท ๔ พรรษา

ของ พระสทธธรรมรงส คมภรเมธาจารย (พระอาจารยล ธมมธโร)

วดอโศการาม สมทรปราการ

พร ะอาจ า รย ล ธม ม ธ โ ร

พระธรรมเทศนาบนหอเขยว แสดงโดย

พระอาจารย ล ธมมธโร วนท ๖ ม.ค. ๒๔๙๙

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส

พทธานสสต เมตตา จ อสภ มรณสสตต

ณ โอกาสน จะไดแสดงธรรมะอนเปนโอวาทคำสงสอนของ

สมเดจพระสมมาสมพทธเจา ซงจะเปนเครองประดบสตปญญา

แกพวกเราทงหลาย ทพรอมใจกนมาบำเพญทานการกศลใน

วนน เพอใหสำเรจประโยชนอนบรบรณอยางหนง และอกอยางหนง

8 พร ะธ ร รม เทศนาบนหอ เข ย ว

แนวทางปฏ บ ต ว ป ส สนา - ก มม ฏฐ าน ๒

เพอเปนคตอนควรแกพวกเรา ซงจะไดนอมนำไปปฏบตในโอกาส

ตอไปนนดวย ทกๆ คนทพรอมใจกนมารวมบำเพญการกศล

ทกษณาทานในวนน กมจดมงหมายทจะใหเปนการสกการบชา

ถวายแดพระเดชพระคณสมเดจพระมหาวรวงศ ฯ ซงทานได

มรณภาพไปแลวนน เพอเปนการแสดงกตญญกตเวทในพระคณ

ททานไดมแกพวกเราทงหลายทงคฤหสถและบรรพชต ดงทได

ประจกษแกเรามาแลวตงแตในเวลาททานยงดำรงชวตอย การ

แสดงกตญญกตเวทอนนเรากไดมตอทานมาแลว ตงแตเวลาท

ทานไดเรมอาพาธตลอดมา ทางฝายพระภกษสามเณรตางกม

ความเอาใจใสดแล ปฏบตรกษาพยาบาลในองคทานเปนอยางด

สวนพวกเราทเปนฆราวาส กมความมงหวงดทจะชวยกนรบใช

ทกสงทกอยางเทาทจะทำได และถงแมทานจะไดมรณภาพลวง

ลบไปแลว เรากยงพากนจดจำและระลกถงพระคณของทาน

อยเสมอ การบำเพญทานทเราไดตงใจจะนอมอทศไปถงทาน

อยางน ไมใชเปนทานธรรมดาอยางทเราทำแกคนทวๆ ไป

การบำเพญทานอยางนเราเรยกวา “ทานบชา” คอ ทานทเราทำ

เพอความเคารพสกการะในพระคณของทาน

9พร ะธ ร รม เทศนาบนหอ เข ย ว

พร ะอ าจ า รย ล ธม ม ธ โ ร

หวขอธรรมะทไดยกมาแสดงในวนน เปนหลกปฏบตอน

สำคญขอหนง ทสมเดจพระสมมาสมพทธเจาไดทรงวางไวเปน

แนวทางปฏบต ทจะใหพวกเราไดนอมนำไปใชใหบงเกดผล เปน

ความดงามและความสขอนสมบรณ เจาพระคณสมเดจพระมหา

วรวงศฯ ทานกไดรกษาขอปฏบตอนนเปนหลกประจำอยเสมอมา

และทงเปนสงททานไดเคยปรารภและปรารถนา ทจะใหพวกเรา

ทกๆ คนไดนอมนำไปใชสำหรบตวเอง เพอใหเกดประโยชนในการ

ประพฤตปฏบตของเราทงหลายดวย ดงนนจงไดนำธรรมะขอน

มาแสดง เพอใหเปนทถกกบความประสงคของทาน โอกาสตอไปน

กขอใหพวกเราพากนตงอกตงใจสดบตรบฟง ใหบงเกดเปนบญ

เปนกศล พรอมดวยกายวาจาใจของเราทจะไดนอมบชาสกการะ

ในเจาพระคณสมเดจฯ ทาน ใหสมกบทเราไดตงใจกระทำในวนน

ขอ ๑. พทธานสสต หมายถง การระลกถงพระพทธเจา

กลาวโดยปคคลาธษฐาน กมการนกถงพระพทธรป พระสถป

เจดย และปชนยสถาน มโบสถวหารและวดวาอาราม เปนตน

โดยธรรมาธษฐานกใหนกระลกถงในสวนพระพทธคณของ

พระพทธเจา มพระปญญาคณ พระบรสทธคณ และพระมหา

กรณาธคณ เปนตน



พระปญญาคณ คอ พระองคทรงมพระปรชาฉลาด ตรสร

แจงโลก ทงมนษย เทวดา พรหม ดวยพระองคเอง โดยมไดม

ใครสงสอน ทรงทราบชวตความเปนไปของสตวโลกทงหลาย

ไดด ท งในสวนอดต ปจจบน และอนาคต ทเกยวเนองดวย

ผลแหงกรรมดและกรรมชว

พระบรสทธคณ คอ พระองคทรงปราบปรามกเลสความ

ชวราย ใหหมดสนไปไดจากสนดานของพระองค นวรณธรรม

ทงหลายกไมไดมในพระหฤทย กายของพระองคกสจรต วาจา

ของพระองคกสจรต ใจของพระองคกสจรต พระองคจงมแต

ความบรสทธ ไกลจากกเลสและอาสวะทงสน

พระมหากรณาธคณ คอ พระองคไดทรมานพระองค และ

ตอสกบความทกขยากลำบากอยางยง ในการแสวงหาธรรม

อนเปนทางสนทกข กวาจะสำเรจกเปนเวลาหลายป และเมอ

พระองคไดทรงบรรลในธรรมอนสงจนตรสรเปนสมมาสมพทธเจา

แลว เมอพระชนมได ๔๕ พรรษา พระองคกยงเสดจจารกไปโปรด

ประชาชนทงหลายตามบานนอยเมองใหญ เพอประสงคจะทรง

รอสตว ขนสตว ใหหลดพนจากหวงแหงความทกขทงปวงอก



ตลอดเวลาทมพระชนมอยตราบจนเสดจดบขนธปรนพพาน โดย

มไดทรงเหนแกความสขสวนพระองคเลย นจดวาเปนพระเมตตา

และพระกรณาคณแกพวกเราอยางยงยวด

ขอ ๒. เมตตญจ หมายถง การแสดง เมตตา กรณา ตอ

มนษยและสตวทงหลายทวไป โดยความปรารถนาทจะชวยให

เขาเปนสข ไมมการเบยดเบยนซงกนและกน ดวยกายวาจาใจ

คำวา “เมตตา” มาจาก “มตตะ” แปลวาความสนท คนเคย

หรอหวงด เราตองแสดงความเปนผสนท คนเคย หวงดตอเพอน

มนษยและสตวทงหลาย ตลอดทงโลกเบองสง โลกทามกลาง

และโลกเบองตำ ดวยเมตตากายกรรม เมตตาวจกรรม และ

เมตตามโนกรรม โลกเบองสง ไดแก บดามารดา เจานาย คร

อาจารย และทานผทสงกวาเราโดยคณธรรม วชาความร ชาต

สกล อาย ทรพย เปนตน บคคลเหลานเราจะตองแสดงความ

เมตตาตอทาน ดวยการสงเสรมคำชใหทานสงขนไป ดวยการ

บำเพญคณประโยชนชวยเหลอแกทาน เทาทจะทำได โลกทาม

กลาง ไดแก มตรสหายเพอนฝง หรอญาตพนอง มความเปนอย

ททดเทยมเสมอกบตวเรา บคคลเหลานเรากไมเบยดเบยนเขา

ตองหวงดเออเฟอตอเขาเสมอ เชนเดยวกบทำใหแกตวเราเอง



โลกเบองตำ กคอผทเขามวชาความร สตปญญา และความ

ประพฤตตำกวาเรา มทรพยนอยกวาเรา หรอมอายนอยกวาเรา

มความเปนอยตำตอยกวาเรา โลกเบองตำทสำคญทสด กคอคน

ทเปนศตรของเรา ทเขาคอยเบยดเบยนทำลายเรา เราตองแผ

เมตตาจตใหแกเขาใหมากทสด ตองไมโกรธเกลยด พยาบาท

ตอบเขา บคคลประเภทนเราจะตองชวยฉดใหเขาเปนคนด สงขน

มาจนทดเทยมเสมอกบเรา มหนทางใดทพอจะชวยเหลอเกอกล

เขาได ดวยกำลงกาย กำลงทรพย หรอกำลงปญญา เรากชวย

เหลอเขาใหมความสข และแนะนำใหเขาทำความดดวย

เมตตากายกรรม, คอเราไมเบยดเบยนใครดวยกาย เปน

ผมศล ๕ และกลยาณธรรม กายของเราๆ กจกรกษาไวใหสจรต

ไมแสดงมารยาททไมดขนในสงคมใดๆ

เมตตาวจกรรม, วาจาของเรากเปนไปดวยความสจรต

เยอกเยน กลาวแตวาจาทไพเราะและเปนคณ เปนประโยชน

ไมกลาววาจาทเปนคำเทจ คำเบยดเบยน ประหตประหารใคร



เมตตามโนกรรม, ใจของเรากสจรต ไมมงพยาบาทคดราย

ตอใคร มความยนดในความสขของผอน ในเมตตา ๓ ประการน

เมตตามโนกรรม เปนสงสำคญทสด

ขอ ๓. อสภญจ หมายถง ใหพจารณาในความไมสะอาด

และสงทเปนปฏกลในรางกาย คอใหพจารณาใน อสภกมมฏฐาน

มอาการ ๓๒ เปน “อสภ” นมอย ๒ อยางๆ หนงพระพทธเจา

ทรงสรรเสรญ อกอยางหนง พระพทธเจาทรงตเตยน อสภท

พระองคทรงสรรเสรญวาดนน คอความเนาเปอยพพองใน

รางกาย ททำใหแลเหนถงความเกาแก แปรปรวน และ

ทรดโทรมในสงขาร และความไมสะอาด ไมสวย ไมงามของ

รางกาย เพอความสลดสงเวชทจะปราบปรามจตของเรา ใหเกด

ความเบอหนายในกองทกขนได สวน “อสภ” ทพระพทธเจา

ทรงตเตยนนน กคอความชวราย ซงเปนของไมดทเปอน

เปรอะอยในตวเรา กายกโสโครก วาจากโสโครก และใจก

โสโครก อยางนพระองคทรงตำหนและลงโทษมากทเดยว ดงนน

เราจะตองชำระตวของเราใหสะอาดอยเสมอในสถานท

ตางๆ กายวาจาใจของเราตองสะอาด นกปราชญยอม

สรรเสรญวาเปนกลยาณชน ไดชอวาเปนผไมประมาท



ขอ ๔. มรณญจ คอใหระลกถงความตาย ความตายน

เปนสงสำคญยง เปนสงไมมใครตองการ เพราะมนเปนสงท

คบใจเราอยางยง ดงนน ทานจงสอนใหหมนระลกถงความตายไว

ความจรงการระลกถงความตายนจะเปนกศลอยางสำคญทเดยว

แตถาเราไประลกถงเผนๆ กกลวตาย ถาเราระลกใหถงความจรง

ของมน จนเลยออกไปจากความตายแลว เรากจะไมกลวตาย

เรองตายเปนปญหาอยางสำคญ ถาเราไมตองการตาย กควรจะ

ระลกใหถงความจรง แลวเรากจะไมตาย

ความตายอยางสามญชนม ๓ ประเภท ประเภทท ๑ คอ

ตายไปกบความชว ประเภทท ๒ ตายไปกบความด, ประเภท

ท ๓ ไมตาย ถามนษยทงหลายยนดในการทำชว กตองตายไป

กบความทกข บางพวกทไมประมาท มสตปญญาหมนเจรญเพง

พจารณาวา เราเกดมากไมมอะไรตดตวมา เวลาตายกคงไมม

อะไรไป มาอยางไรกไปอยางนน นอกจากความดความชวทตน

ทำไวแลว กคงไมมสงใดทจะตดตวไปได เมอมาพจารณาอยางน

กรบบำเพญตนทำบญทำกศล เปนคนไมประมาทไปทงหมด เพอ

เราจะไดมอะไรตดตวไปดวย คนตายชวคอเวลาทมชวตอยกไม



ประกอบคณงามความด กระทำแตความชวชาลามก เวลาตายก

ตองตายไปกบความทกข และยงไปเสวยทกขในภายภาคหนาตอ

ไปอก ถาบคคลใดเปนผมศลกรรมบถ มกลยาณธรรม ตายไปก

ไปทางด ตายไปกบความสข เพราะเหตนน ทานจงสงสอนให

บำเพญบญกศล รบเรงหาเสบยงไวเสยโดยเรว เพราะไฟบลลยกลป

มนไหมเราอยทกวน ทกนาท ความเกาแกความเจบ กกอความ

เสยหายเปนไฟไหมทงนน ทรพยสนเงนทองกไหมไปตามๆ กน

เมอใครเหนสงทถาวรมอยกทำโลกยทรพยใหเปน “อรยทรพย”

และตวเราผใชทรพยกตองเปนคนดดวย ทานจงสอนใหมกาย

วาจา ใจ บรสทธทเรยกวา “มนษยสมบต” นเปนการระลกถง

ความตายอยางหนงของตนทจะมในภายภาคหนา

ถาจะพดกนอกอยางหนงแลว ความตายไมใชความจรง

ความจรงนนไมตาย สวนปรมตถไมใชของจรง จรงแตสมมต

บญญต ถากลาวถงธรรมชาตกไมมอะไรตาย รปตายนามตาย

กจรง แตจะกลาวใหถงความจรงแลว ไมจรง “ธรรมธาต” ท

เรยกวา “อสงขตธาต” คอธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม นม

มาแตตนจนโลกแตก กคงเปน ดน นำ ไฟ ลม อยตามเดม เปน



ธาตแทไมแปรผนเปน “ธรรมฐตธาต” เมอรางกายซงประกอบ

ดวยธาตทง ๔ น แตกสลาย ธาตเหลานกกลบไปสสภาพเดม

ของมนไมตายไปไหน สวนดวงจตกเหมอนกน มอย ๒ ลกษณะ

ลกษณะ ๑ จตตาย ลกษณะ ๒ จตไมตาย แตเรยกวายายไป

โดยสถานทโดยกรรม เมอจตยงมการประสบธาต มเกดกตอง

มดบ มดบกตองมเกด ถาจตประกอบดวยอาสวกเลส กตองเกด

แก เจบ ตาย เปนธรรมดา

เปรยบเหมอนกบเมลดขาวสารทหอหมอยดวยเปลอกนอก

ของมน และเกบไวในยงฉางหรอกระสอบ เมอไดรบสงประสบ

คอความเยนชนแหงดนนำและอากาศภายนอกเขาเมอใด เมลด

ขาวเหลานน กยอมจะตองแตกงอกงามออกมาเปนตนขาว มใบ

รวงและกอพชพนธสบตอไปอกไมมสนสด แตถาเรานำเมลดขาว

นนไปกะเทาะหรอฝดสขาวเปลอกนอกออก หรอนำไปใสภาชนะ

ควไฟเสย มนกจะตองหมดเชอหมดยางนำไปเพาะอกไมได ฉนใด

กด ดวงจตของเรากเชนเดยวกน ถาเราไดใชความเพยร บำเพญ

ตบะ บำเพญพรต แผดเผากเลสเกดขนภายในดวงจตของเรา

ดวยการทำสมาธ และพจารณาธรรมดวยสตปฏฐาน ๔ มกาย



เวทนา จต ธรรม อยเนองๆ แลว ตวกเลสของเรากจะตอง

กระเดนออกไปเหมอนกบเมลดขาวสารทถกควดวยไฟ และ

กระเดนออกไปจากกระทะฉนนน การบำเพญอยางนเรยกวา

จตไมตาย พนจากความตาย กายกไมตาย จตกไมตาย นแหละ

ทเขาถงความจรงได โดยประการฉะน

เมอพวกเราทงหลายไดสดบธรรมะทง ๔ ขอนแลว กพง

โยนโสมนสการ นอมนำไปใชพจารณาใหมขนในตน เพอจกได

เกดประโยชนอนเปนความสข ทงในปจจบนและอนาคต และได

เขาถงทสดแหงธรรม คอ ความไมตองเกด ไมตองแก ไมตอง

เจบ ไมตองตาย อนเปนความสนทกขทงปวง พระธรรมเทศนา

ในอารกขกมมฏฐานดงไดแสดงมา กพอสมควรแกกาลเวลา เอว

กมดวยประการฉะน


บนทกพระธรรมเทศนากณฑท ๒ กณฑนแสดงในงานทกษณานปทาน

ซงนางอกษรศาสตรประสทธ ชนพรจนทร เปนเจาภาพ

“หอเขยว” ๖ ก.พ. ๒๔๙๙

ทานอาจารยไดแสดงธรรมเทศนา ในสงเวคกถาวา “อนจจา

วต สงขารา อปปาทวยธมมโน อปปชชตวา นรชฌนตตฯ”

มใจความโดยยอๆ ดงน

20 บ นท กพร ะ ธ ร รม เทศนากณฑ ท ๒


ธรรมะ เปนเครองบำรงจตใจใหบรสทธไดอยางหนง และ

อกอยางหนงจะกลาวกคอ ธรรมะไดแกตวของเรานเอง รางกาย

ของเราทกสวนเปนกอนโลก โลกกคอตวธรรม เปนเรองของ

ธรรมะ แตไมใชตวธรรมะจรงๆ ตวของธรรมะจรงๆ อยทจตใจ

ตงแตสมเดจฯ ทานไดมรณภาพไปแลวเปนเวลา ๑๐ กวา

วนมาน พวกเราทงหลายบรรดาทเปนสานศษยของทาน ทงฝาย

พระภกษ สามเณร และฆราวาส ตางกไดมความเศราสลดใจ

และระลกถงในพระคณของทาน จงพรอมกนไดแสดงความ

กตญญกตเวทอยางเตมอกเตมใจ ในการประกอบกรณยกจและ

การบำเพญบญกศลทกๆ อยาง เพอนอมอทศถวายเปนการบชา

พระคณทาน สงใดทเปนเกยรต เรากทำถวาย สงใดทเปนความด

เรากเสยสละทงดวยกำลงกาย กำลงวาจา กำลงความคด และ

กำลงทรพยของตนๆ อยางเตมความสามารถทจะทำได

กำลงกาย กำลงวาจา และกำลงความคด เปนเรองทไม

จำเปนจกตองกลาวกพอจะเขาใจกนไดด จะกลาวถงแตในเรอง

“กำลงทรพย” ซงควรทำความเขาใจไวบาง เพอจะไดใชทรพย

ของตนๆ ใหเปนประโยชนไดตามสมควร

21


พ ร ะ ธ ร รม เทศนาบนหอ เข ย ว

เจาพระคณสมเดจฯ ทานคงมไดมความปรารถนาทจะ

เรยกรองในสวน “โลกยทรพย คอ วตถ สงของทองเงนจาก

พวกเราเลย สงททานประสงคกคอ “อรยทรพย” ดงนนเรา

ตองทำ “โลกยทรพย” ของเราใหเปน “อรยทรพย” เสยกอน

ซงเรยกวา “บญกศล” แลวเรากจะนอมสวนบญกศลอนนแหละ

อทศสงไปถงทานได

“โลกยทรพย” นน ไมใชของถาวร เพราะมนถกไฟเผาอย

ทกวน ทกขณะ ทกเวลา มแตจะสนไปหมดไป คนมทรพยมากก

ถกเผามาก คนมทรพยนอยกถกเผานอย อตภาพรางกายของ

เรานยอมมไฟเผาอยทกขณะ คอ ชาต ชรา พยาธ มรณะ

ไฟ ๔ กองนมนเผาเราอยางพนาศทเดยว คดดตงแตเราเกดมาก

เรมเสยทรพยแลว ครนเตบโตขน พอความแกเขามาถงกตอง

เปนทกข เดอดรอนเสยทรพยอก พอความเจบไขมาถงกยงเปน

ทกขหนกขน และเสยทรพยอก และพอความตายเขามากเสย

ทรพยอก เมอชาต ชรา พยาธ มรณะ มนเผาเราขณะใด กยอม

เผาไปถงทรพยสมบตของเราดวยทกครงไป ฉะนน จงควรทจะรบ

ฝงทรพยของเราใหเปน “อรยทรพย” เสย เพอความปลอดภย

เหมอนกบเราฝากเงนไวในธนาคาร ทรพยนนกจะเปนสมบตของ



เราโดยแทจรง ไมสญหายไปไหน การฝงทรพยนนกไดแกการ

ทำบญกศล มการบรจาคทานวตถสงของบชาคณพระพทธ

พระธรรม พระสงฆ เปนตน นคอการฝากทรพยไวในธนาคาร

ของพระศาสนา

การฝากทรพยไวในธนาคารของพระศาสนา จะสงผลไป

ใหแกผทลวงลบไดอยางไร? ตวอยาง สมมตวา บดา มารดาของ

เราไปตงบานเรอนอยตางประเทศ เราจะไปหากไปไมได ทานจะ

มาหาเรากมาไมได เมอเราคดถงทาน เรากฝากสงของเงนทอง

ไปใหทานโดยไปรษณยภณฑ มใบรบจากเจาพนกงานเปน

หลกฐาน เพราะเงนในประเทศของเรานำไปใชในตางประเทศ

ไมได จำเปนตองแปรรปใหเปนเงนตางประเทศเสยกอนจงจะ

ใชได โลกยทรพยทงหลายในโลกนยอมนำไปใชในโลกหนา

ไมได ฉะนนจงจำเปนจะตองแปรรปใหเกดเปนกศลเสยกอน

แลวอทศไปใหแกผลวงลบไปในโลกหนา ถาเขาหาตวผรบ

ไมพบ หรอสงไมถง เจาพนกงานเขากจะตองสงกลบคนใหเรา

ฉนใดกด บญกศลทเราไดบำเพญไปน พระสงฆทานเปนเจา

หนาทรบไวแลวทานกสวดมนตใหศลใหพรแกเรา และอทศสวน

กศลนนๆ ไปใหบดามารดา หรอญาตพนองของเราทลวงลบไป

23



แลวอกตอหนง ถาหากผรบไมสามารถจะรบได บญกศลนนๆ ก

จะยอนกลบมาหาเรา หาไดสาบสญไปไหนไม

การบำเพญบญกศลยอมเกดจากทางกาย ทางวาจา และ

ทางใจของเรา ทางกาย วาจา นบเปนกศลสวนหยาบ และสวน

กลาง ไดแกการบำเพญ ศล และ ทาน เปนตน สวนทละเอยดนน

คอการบำเพญกศลทางใจไดแก ภาวนา เพราะฉะนน เรองของ

จตใจจงเปนสงสำคญทสดทเราจำเปนจะตองเรยนรใหเขาใจดวย

เรองของจตใจมอย ๒ อยางคอ จตเกด - จตตาย

อยางหนง และ จตไมเกด - จตไมตาย อยางหนง ถาจตเขาไป

หลง ใน “สงขาร” ทงหลายกยอมเกด – ตาย เปนธรรมดา จตท

เขาไป รแจงเหนจรง ใน “สงขาร” ทงหลาย ทำความปลอยวาง

เสยได ยอมไมเกดและไมตาย

ถาเราปรารถนาทจะพนทกข คอ ไมเกดและไมตาย เรา

กจะตองศกษาเรยนรในเรองความเปนจรงของ “สงขาร” ทงหลาย

ใหเขาใจเสยกอน



คำวา “สงขาร” นน ตามความเปนจรงของโลก ม ๒ ชนด

คอ “สงขารโลก” กบ “สงขารธรรม” ทงสองนยอมเปนไป

ตามความเปนจรงทงสน แตกเปนของเกดขนแลวกเสอมไป ทาน

จงกลาววา อนจจา วต สงขารา อปปาทวยธมมโน ฯลฯ

ซงแปลความวา “สงขารทงหลายเปนของไมเทยง” ฯลฯ เพราะ

สงขารทง ๒ ประเภทนมความเกดขนในเบองตน แปรไปใน

ทามกลาง และดบไปในทสด ถาผใดเขาไปกำหนดรแจงเหนจรง

ในสภาพอนน ทำความระงบ ร เทาในสงขารทงหลายเหลาน

กยอมพนจากทกขทงปวงได

“สงขารโลก” นน เปนของทเขาเสกสรรปนขน เชน ลาภ ยศ

สข สรรเสรญ เปนตน สวน “สงขารธรรม” นนใครจะแตงหรอ

ไมแตงกยอมมเสมอภาคกนหมด คอธาต ขนธ อายตนะ นแหละ

“สงขารโลกและสงขารธรรม” ถาจะเปรยบกเหมอนไฟ

สสลบตางๆ ทตามหนาโรงหนง มนวบ วาบ เขยว แดง ขาว

เหลอง ฯลฯ สลบสบเปลยนกนไปมา ตาของเราทไปมองดกตอง

เปลยนไปดวย ตองสายไปตามมน เหตนนจงเกดการเขาใจผด

ดวงจตกไปเกาะอยางเหนยวแนนกบสงขารทงหลายเหลาน เปน

25



เหตแหงความยนด ยนราย ในเมอมนมความเปลยนแปรไปเปนด

เปนชว ดวงจตของเรากแปรเปลยนไปตามมนดวย ฉะนน จงตกอย

ในอนจจลกขณะ ทกขลกขณะ และอนตตลกขณะ ทง ๓ ประการน

อนง “สงขาร” นมอก ๒ ประเภทคอ “สงขารมใจ

ครอง” อยางหนง เชน คนหรอสตว กบ “สงขารไมมใจครอง”

อยางหนง เชน ตนไม เปนตน แตคำวา “สงขาร ไมมใจครอง”

นน อตโนมตยงไมเหนดวย ตวอยางเชน บนไดศาลาน ถาจะวา

ไมมใจครอง ใครลองไปทำลายมนด จะเกดเรองไหม? ทนาก

เหมอนกน เราลองลำเขาไปทำนาในเขตของคนอนเขาดบาง หรอ

ตนไม ตนกลวย เงาะ ทเรยน ฯลฯ เขาปลกไวในสวน เราลองเอา

มดไปฟนด เจาของเขาจะมาเอาเราเขาตะรางหรอไม ? นจะวา

มนมใจครองหรอไมมกลองคดด ทกสงทกอยางในโลกทความ

ยดถอเขาไปถง สงนนจะตองมใจครองทงสน เวนแตดาว

พระองคาร ทรศมของความยดถอไปไมถงกไมมอะไรครอง สงขาร

ทกอยางมใจครองทงสน เวนแตพระอรหนตอยางเดยวเทานน

ทไมมใจครอง เพราะจตของทานมไดมความยดถอในสงขาร

ทงหลายในโลกเลย



ความยดถอในสงขารทงหลาย เปนเหตใหเกดทกข

เพราะสงขารเปนของไมเทยงดงกลาวมาแลว ดงนนทำความ

ปลอยวางเสยได ไมยดถอในสงขารทงหลายจงเปนความสข

เรยกวา “ความสขในทางธรรม” คอเปนความสขทสงบเยน, มนคง,

ไมเปลยนแปร

ความสขของโลกนน ไมผดอะไรกบการนงเกาอ ถาเกาอมน

ไมไหวนนแหละจงจะมความสข การไหวในทางใจนมอย ๒ อยาง คอ

ไหวไปตามธรรมชาตอยางหนง ไหวไปโดยวบากกรรมอยางหนง ใจ

ของเรานมนไหววนละกครง ? บางทกไหวจากกรรม บางทกไหวจาก

วบาก แตมนไหวอยางไหนเรากไมทราบ นแหละเปนตว “อวชชา”

ความไมรนจงเปนเหตใหเกด “สงขาร” คอ “ความคด” ขน

จตทไหวหรอแปรไปโดยธรรมชาตกด จตทไหวหรอแปรไป

โดยวบากกรรมกด ทง ๒ อยางนถาไหวไปดวยด ดวยชอบกเปน

บญ ถาไหวไปในทางชวกเปนบาป การไหวนจงม ๒ อยางคอ

ไหวอยาง “ผด” กบไหวอยาง “อนาถา” ไหวอยาง “ผด” คอ

ไหวไปในทางดทางชอบ เปนบญเปนกศลกเปนสข ไหวอยาง

“อนาถา” คอไหวไปในทางชว ทางบาป อกศล กเปนทกข

27



เหลานกเนองมาแตเรองของ “สงขาร” ทงสน

อกสวนหนงซงเปนสงทตรงกนขาม คอ “วสงขาร” อะไร

เปนตว “วสงขาร”? ความไมไหว ความไมแปร ความไมดบ นแหละ

เปนตว “วสงขาร” สงขารแปร ใจของเราไมแปร, สงขารทกข

ใจของเราไมทกข, สงขารไมเทยง ใจของเราเทยง, สงขารเปน

อนตตา ใจของเราไมเปนอนตตา, สงขารไมมใจครอง นนแหละ

เปนตววสงขาร เมอสงขารสวนมโทษหมดไป สงขารสวนทม

คณกปรากฏ เพราะฉะนน ใจของเราอยาไปยดถอทงสงขารโลก

และสงขารธรรม สวนใดทชวเราตองยอมเสยสละ สวนใดทดก

เปนบารมของโลก

ทกลาวมาทงหมดนทานเรยกวา “ปรมตถธรรม” “ปรมตถ

ธรรม” เปนเรองของจตใจ ทานกลาววา ๑. เปนของสง ๒. เปน

ของละเอยด ๓. เปนของรบดวน

๑. ทวาเปนของสงนน กคอ ถาใครไมมปญญากไมสามารถ

เออมถง ของสงเปนของมคา เพราะธรรมดาดอกไมสง ยอม

สะอาดกวาตนหญา



๒. ทวาเปนของละเอยด กคอ เปนของทมองเหนไดยาก

ถาใครไมมดวงตาจรงๆ กยอมมองไมเหน

๓. ทวาเปนของรบดวน กเพราะวาคนทจวนจะตายรอมรอ

นนแหละ จงมกจะกลาวกนในเรองปรมตถ

ทง ๓ ประการนรวมเรยกวา “ปรมตถธรรม”

(ขอ ๑ ทวาเปนของสง กลาวโดยปคคลาธษฐานตาม

คมภรกไดแก อายตนะ มตา ห จมก ลน เปนตน ซงมอยในสวน

สงตงแตคอถงศรษะ กลาวโดยพระสตรกไดแกขนธ ๕)

โดยมาก คนเรารบรกนแตวชาของครทง ๖ วชาความร

ของครทง ๖ น คอ รทางตา ห จมก ลน กาย ใจ ซงเปนทมา

แหงความผนแปรไมแนนอน เปนทกข เปนตว “อวชชา” และ

“สงขาร” ฉะนนจงพากนปดอายตนะเหลานเสย เพราะ “สงขาร”

กบ “สงขาร” ยอมมองไมเหนกน ตองอยตรงกนขาม จงจะมอง

เหนได เมอจตมวชาความรเกดขนในญาณจกข จงจะมองเหน

ความไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ถาเรามความรในญาณจกข

29



เรากอาจจะไปถงสมเดจไดในวนน ขณะน

ทกคนเกดมายอมตองการความสข ความสขนกมอย ๒

อยางคอ “โลกยสข” กบ “โลกตตรสข” โลกยสขเกดจาก

“สงขารโลก” โลกตตรสข เกดจาก “สงขารธรรม” ถงอยางนนก

อยในความไมแนนอน ฉะนน จงเปนสงทควรสนใจศกษา และ

ปฏบตใหรแจงเหนจรงตามความเปนจรงของ “สงขาร” ทงหลาย

กจกไดพบความสขอนปราศจากอามส ดงแสดงมาในสงเวคกถา

ดวยประการฉะน

หมายเหต :- พระธรรมเทศนากณฑน เดมทไมคดจะพมพ

เพราะบนทกไวไมสมบรณ ใจความขาดตกบกพรองไมคอยตดตอ

กน เกรงวาจะผดพลาดมาก ทงทานอาจารยกไปวเวกเสย ไมม

โอกาสทจะถวายใหตรวจแกได แตกบงเอญทานกลบมาถงเมอ

ยงมเวลาเหลอเพยงเลกนอย จงไดรบสงตนฉบบไปถวาย ฉะนน

พระธรรมเทศนาซงควรจะพมพเปนกณฑตนน จงตองกลบมา

พมพเปนกณฑท ๒-อ.


พระธรรมเทศนาในวนวสาขบชา

อโศการาม ๒๔ พ.ค. ๒๔๙๙


ปชา จ ปชนยาน เอตมมงคลมตตมนต

ณ โอกาสนจกไดแสดงธรรมกถา พรรณนาในศาสนธรรม

คำสงสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา อนจะเปนเครอง

ประดบสตปญญาของพวกเราทงหลาย ทไดมาประชมกนสดบ

ตรบฟงในวนน ไดนอมนำไปประพฤตปฏบต เพอเปนเหตให

32 พร ะธ ร รม เทศนา ในว น ว ส า ขบ ช า


สำเรจประโยชนในธรรมสวนมย วนวสาขบชา ซงนบวาเปนวน

ทสำคญอยางยง ในทางพระพทธศาสนาน กคอ เปนวนท

พระพทธเจาของเราไดทรงอบตบงเกดมาในโลก ทเราเรยกวาวน

ประสตนนอยางหนง กบเปนวนทพระองคไดตรสรพระอนตตร

สมมาสมโพธญาณดวยพระองคเองอยางหนง และทงเปนวนท

พระองคไดเสดจดบขนธปรนพพาน คอ ตาย ดวย ทง ๓ กาลน

ปกตกตรงกบวนเพญกลางเดอน ๖ ซงดาววสาขฤกษไดโคจรมา

ถงพอด ดงนน จงไดชอวา “วนวสาขบชา” เมอโอกาสอน

สำคญเชนน ไดเวยนมาถงคราวใด พวกเราเหลาพทธบรษท

กพากนมากระทำพธกราบไหวสกการบชา เพอเปนการระลกถง

พระคณของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา มการเสยสละในกจ

สวนตวมาบำเพญการกศล ไดแก การรกษาศล ฟงธรรม และ

ใหทาน เปนตน อยางนเราเรยกวาเปนการบชาคณพระรตนตรย

คอ พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ

ในสวนองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจานน ถาจะเปรยบ

กเหมอนกบ “พอ” ของเรา พระธรรมของพระองคกเปรยบ

เหมอน “แม” เพราะเปนผใหกำเนดความรแกพวกเราในทาง

พระพทธศาสนา ขณะนพอของเรากไดตายไปแลว เหลอแตแม

33



ของเรายงดำรงอย ทานเปนผปกปกรกษาคมครองเราทงหลาย

ใหไดรบความสขรมเยนเปนอสรภาพสบมาจนทกวนน จงนบวา

ทานไดมพระคณแกพวกเราเปนอยางยง ซงเราจะตองตอบแทน

พระคณของทานใหสมกบความเปนลกดวย ตามธรรมดาคนเรา

นน ถาบดามารดาตาย เขากจะตองพากนเศราโศก มการรองไห

ครำครวญและแตงกายดวยเสอผาสดำเปนตน เพอเปนการไว

ทกขใหแกทาน แตสำหรบวนวสาขบชา ซงเปนวนท พอ ของเรา

คอ พระพทธเจา ไดเสดจดบขนธปรนพพานน พวกเรากพากน

มาแสดงความไวทกขใหกบทานเหมอนกน แตเปนการไวทกข

คนละอยาง การไวทกขอยางทพวกเราไดกระทำกนน กคอ

ปากของเราแทนทจะรองไห เรากพากนมานงสวดมนตภาวนา

กลาวรำพนถงพระคณของพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ,

รางกายของเราแทนทจะตกแตงประดบประดาดวยเครองหอม

และเพชรนลจนดา สวยๆ งามๆ เรากไมแตง ทนอนเบาะฟกอน

ออนนม ซงเราเคยชอบนอนดวยความเปนสข เรากไมนอน อาหาร

ทเราเคยกนไดตามใจชอบวนละ ๓ เวลา ๔ เวลา เรากกนให

นอยลงเหลอเพยง ๒ เวลา หรอเวลาเดยว เราตองเสยสละ

ความสขตางๆ อนเคยชนกบนสยของเราเหลาน จงจะเรยกวา

เปนการไวทกขถวายแดพระพทธเจา คอ พอ ของเราจรงๆ



นอกจากนเรากมดอกไม ธปเทยน และวตถสงของตางๆ

นำมาเคารพสกการะใน พระพทธ พระธรรม และพระสงฆอก

ซงเราเรยกกนวา “อามสบชา” อยางนเปนการปฏบตทางกาย

วาจา ภายนอก ไดแก “ทาน” และ “ศล” เปนตน แตกยงไมจด

วาเปนการบชาอยางดเลศ การบชาอกชนดหนง คอ “ปฏบต

บชา” เปนการบชาอยางดเลศ ซงพระพทธเจาทรงสรรเสรญ

เปนอยางยง เรยกวา “ภาวนา” ไดแก การปฏบตจตใจของตน

ใหตงมนอยในความดภายใน โดยไมตองเกยวดวยวตถสงของ

ภายนอกเลย นแหละเปนจดสำคญยง ทพระองคทรงปรารถนา

ใหพวกเราไดกระทำกนเปนอยางมาก เพราะการปฏบตโดยวธน

ไดทำใหพระองคบรรลคณธรรมอนสงสด จนไดสำเรจเปน

พระสมมาสมพทธเจา และพระอรยสาวกทงหลายของพระองค

กไดสำเรจเปนพระอรหนตมามากแลว ดงนน เราทกคนจงควรท

จะตองสนใจและตงใจกระทำตาม เพอดำเนนตามรอยของพอ

แมทไดกระทำไวใหดเปนตวอยางนน เรากจะไดชอวา เปนลกทด

มกตญญกตเวทตอบดามารดา เพราะเชอฟง และประพฤตตาม

โอวาทคำสงสอนของทานทใหไว

35



มงคลคาถาทยกมาไวในเบองตนวา “ปชา จ ปชนยาน

เอตม มงคลมตตม” นน แปลความวา “การบชาซงสงท

ควรบชา เปนมงคลอยางยง” การบชานมอย ๒ อยาง ตามท

ไดกลาวมาแลว คอ “อามสบชา” กบ “ปฏบตบชา” และ การบชา

ทงสองประเภทน บคคลกยงมความมงหมายไปในประโยชนสข

เปน ๒ ประการอก คอ ปฏบตเพอความเวยนวายตายเกด

ซงเปนความสขอยในโลกอยางหนง เรยกวา “วฏฏคามนกศล”

เชน รกษาศล กเพอจะใหไดไปเกดเปนคนมรปสวยรปงาม

หรอใหเปนเทวบตรนางฟาในสวรรคบาง ทำทานกเพอจะไดไมยาก

ไมจน ไดไปเกดเปนคนมงม เปนเศรษฐ เปนพระราชา เปนตน

กศลอยางน เขากจะตองไดเพยงมนษยสมบต สวรรคสมบต

วนเวยนอยในโลกไมไปไหน อกประการหนง ปฏบตเพอความ

พนทกข ไมตองกลบมาเวยนวาย ตาย เกด อยในโลกอก เรยกวา

“ววฏฏคามนกศล”



จดมงหมายของผปฏบตกเพอตองการความสข แตเปน

ความสขในโลกอยางหนง กบความสขเหนอโลก หรอพนโลก

อยางหนง การปฏบตเพอบชาคณพระพทธ พระธรรม พระสงฆน

ไมใชวาเราจะตองเอาผลของการปฏบตของเราไปผลกดนให

ทานเลศลอย แทจรงนนเปนการกระทำคณความดใหแกตวของ

เราเองตางหาก ฉะนน การทจะแสวงหาคณความดใหแกตวของ

เราเองน กจำเปนจะตองมคตอกขอหนง ตามททานไดสอนไว

ดวยวา “อเสวนา จ พาลาน ปณฑตานญจ เสวนา” ซง

แปลความวา “อยาสองเสพคบหากบคนพาล ใหคบแตนกปราชญ

บณฑต จงจะเปนมงคล และนำความสขมาให” ลกษณะของคน

พาลนน กคอ คนทมจตใจและความประพฤตชวราย เชน ทำชว

ทางกาย มการฆาสตว, ลกทรพย, ลวงกาม, พดปด, มกพด

สอเสยด, มกพดสบปลบ กลบกลอกหลอกลวงคนอน ใหเกด

เปนขาศกศตรแกหมคนดเขา นนแหละชอวาคนพาล ถาเราคบ

บคคลประเภทน กเทากบใหเขาจงเราเขาไปในถำ ซงมแตจะพบ

กบความมดอยางเดยว ยงเขาไปลกเทาไรกยงมดมากขน จนหา

แสงสวางไมพบ ไมมทางออก เรายงคบคนพาลคนเลวมากเทาไร

เรากจะตองโงมากขนทกท และมแตทางไหลไปสกระแสของ

37



ความทกขถายเดยว ถาเราคบกบทานทเปนนกปราชญบณฑต

ทานกจะนำเราไปสแสงสวาง ซงทำใหเราเกดสตปญญามความร

เฉลยวฉลาดขน มดวงตามองเหนสงใดด สงใดชว สงใดผด

สงใดถก เรากจะมหนทางชวยตนเอง ใหหลดรอดหนไปจาก

ความทกขความยงยากได และประสบแตความสขความเจรญ

เยอกเยน เหตนน ทานจงสอนใหคบหาสมาคมแตกบบคคลทด

ไมใหคบคนชว

การคบคนชวทำใหเราไดรบความทกขเดอดรอน คบคนด

กทำใหเรามความสข และเปนมงคลแกตวเรา การทำมงคลนไม

จำกดสถานท และเวลา เราทำมงคลทใดกจะตองไดรบมงคลใน

ทนน เราทำมงคลเวลาใด กยอมไดมงคลเวลานน เหตนน เราก

ควรจะทำแตความเปนมงคลทกขณะ ทกเวลา และทกสถานท

เพอเปนสวสดมงคลและสวสดภาพแกตวของเราเอง การบชาสง

ทควรบชาดวย “อามส” กด หรอบชาดวย “การปฏบต” กด

ยอมจดวาเปนสงทนำความเปนมงคลมาใหแกตวเรา ทง ๒ อยาง

และเปนเหตนำมาซงความสขดวย ความสขทเปนไปในโลก

อนเนองดวยบคคล และวตถภายนอกนน จะตองมการ เวยนวาย



ตาย เกด อยเสมอไป แตความสขทเปนไปในธรรม เปนความสข

ภายในอนเนองดวยจตใจ เปนความพนทกขทจะไมตองเวยนกลบ

มาเกดในโลกอก

ทงสองอยางนกเนองมาจากผลแหงการกระทำใน “อามส

บชา” และ “ปฏบตบชา” นแหละ ทจะทำใหเรามาเกดอกกได

และทำใหเราไมมาเกดอกกได แตผดกนอยนดเดยวเทานน

ทเราจะตองการใหมาเกดหรอไมตองการใหมาเกด ถาเรา

ทำเหตยาว ผลทไดรบกยาว ถาเราทำเหตสน ผลทไดรบกสน

ผลยาว คอการกอชาตกอภพไมมทสนสด ไดแกดวงจตทมได

ขดเกลากเลส มตณหาอปาทานความยดถอเขาไปตดอยในความด

ความชวแหงการกระทำของบคคล และวตถสงของตางๆ ทมอย

ในโลก อยางน เมอตายไปแลว กจะตองกลบมาเกดในโลกอก

การทำเหตสน คอการตดชาตทำลายภพ ไมสรางขนอก ไดแก

จตทมการขดเกลาชำระกเลส อนเกดขนในตนเอง หมนตรวจ

ตราโทษ และความเศราหมองทเกดขนภายในจตใจ ระลกถง

พระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณ เปนอารมณ และ

กมมฏฐาน ๔๐ หอง ตามททานกำหนดไว ทำความรเทาทนใน

สงขารทเปนไปตามสภาพธรรม คอ มความเกดขน ตงอยแลวก

39



เสอมสลายไป ระลกสนๆ แคตวของเรา รางกายของเรา แตศรษะ

จรดปลายเทา ไมเขาไปตดไปยดถออยในการกระทำดกระทำชว

ของบคคล และวตถสงของใดๆ ทงหมดในโลก หาสถานทตง

ของดวงจตใหมนคง แนวแนอยภายในตวของเราเองแหงเดยว

และไมยดถอ แมแตรางกายของเราดวย เชนนเมอเราตายไป

กจกไมตองเวยนกลบมาเกดในโลกอก

การกระทำ “อามสบชา” กด หรอ “ปฏบตบชา” กด ถา

เรายกสถานทตงของจตดงออกไปไวในการกระทำนนๆ คอ

เขาไปยนดพอใจตดอยในการกระทำดของเรา มทาน และศล

เปนตน กเปน “วฏฏคามนกศล” จตของเราจะไมเปนอสรภาพ

จะตองตกเปนทาสของการกระทำนนๆ สงนนๆ และอารมณ

นนๆ นเปนเหตยาว อนทำใหเราจะตองเวยนกลบมาเกดอก ถา

เรายกเอาผลของการกระทำด ในทานและศล ดงเขามารวม

ไวในสถานทตงของจต ใหมนหลบซอนอยภายใน ไมยอมให

จตของเราวงออกไปสเหตภายนอกได กจะทำใหชาตภพของ

เราสนเขา ไมตองเวยนกลบมาเกด นเปน “ววฏฏคามนกศล”

ขอทผดกนในเหตสองอยางมอยดงน



ดวงจตของคนเรา เปรยบเหมอนผลมะตม เมอมนสกงอม

เตมทแลว มนจะอยบนตนตอไปอกไมได จะตองรวงหลนลงมายง

พนลาง และแตกแยกจมลงไปในดน ครนแลว เมอถกอากาศ

และความชนแฉะเขาจนไดสวน เมลดของมนจะคอยๆ งอกออก

เปนลำตน เปนกง เปนตน เปนใบ เปนดอก และเปนผลมะตมอก

เหมอนพชพนธเดมของมน แลวในทสดเมอแกจดกตกลงมายง

พนดน และงอกเปนตนใหมอก วนเวยนอยอยางนไมสญหายไป

ไหน ถาเราไมตดเชอเมลดของมนใหหมดยางทจะเพาะไดแลว

มนกจะตองสบพชพนธของมนอยเชนนเรอยไป ชวกลปาวสาน

ดวงจตของบคคลทตองการจะพนทกข ไมเวยนกลบมาเกด

อก กจะตองทำใหมนหลดกระเดนออกไปจากโลก ไมใหเปน

เหมอนผลมะตมทตกลงมายงพนแผนดน เมอจตกระเดน

ออกไปนอกโลกแลว มนกยอมจะหาสถานทรองรบอนจะ

ทำใหเกดอกไมได ดวงจตนนกจะลอยตวอยเปนอสระเตมท

หมดความยดถอใดๆ

41



คำวา “อสระ” คอ ความเปนใหญ จตทมอสรภาพ คอม

ความเปนใหญในตวของมนเอง ไมขนแกใคร และไมตกเปนทาส

ของสงใดๆ คนเรากมจตกบกายเปนของคกน กายไมใชของ

สำคญนก เพราะไมใชของถาวร เมอรางกายตาย ธาตทงสซง

ประกอบดวย ดน นำ ไฟ ลม เหลาน กแตกสลายไปสสภาพเดม

ของมน สวนจตเปนของสำคญ เพราะเปนสงถาวร เปนตวธาต

แททอาศยอยในรปกาย เปนตวกอชาตกอภพ เปนตวเสวยสข

เสวยทกขมไดแตกสลายไปตามรางกายดวย ยอมมอยตงอยใน

โลก แตเปนสงอศจรรยทมองไมเหน เหมอนกบไฟเทยนหรอ

ตะเกยงทเราจดไว เมอเทยนดบแลวไฟกยงคงมอยแตไมปรากฏ

แสง ตอเมอเราจดเลมใหมขนเมอใด แสงไฟกจะมาปรากฏขน

เมอนน รางกาย มธาต ขนธ อายตนะ อาการ ๓๒ กบจต ซงเปน

ตวรน เมอเรายอลงใหสนกมเพยง รป กบ นาม รป คอ กาย

ทประกอบดวยธาต ๔ นามคอ จต ซงเปนผอาศย เปนตวธาต

กายสทธ



การทจะทำชาตภพของเราใหสน กคอใหระลกอยแต นาม

กบ รป ๒ สงน ใหเปนปจจบนธรรมวา รปรางกายนมชวตอยได

ดวยอะไร มไดดวยอาศยลมหายใจ ฉะนน ลมหายใจกเปนสง

สำคญยงของชวต ถาลมหายใจหยดเมอใด เรากตองตาย ลม

เขาไมออก กตาย ลมออกไมเขา กตาย นกอยแตลมหายใจอยาง

นใหเสมอทกขณะ ทกเวลา ไมวาจะ นง นอน ยน เดน ไมปลอย

ใหหายใจทงไปเปลา คนทไมรลมหายใจของตนเอง เรยกวา

“คนตาย” คอคนทขาดสต มความประมาท กยอมเปนทางแหง

ความชวรายและอนตรายเขามาถง เราจะตองไมปลอยใหจตของ

เราออกไปตดอยในอารมณภายนอก คอ สญญา อดต อนาคต

ทงสวนดและสวนไมด ใหรเฉพาะอยแตปจจบน คอ ลมหายใจ

เขาออกอยางเดยว ทเรยกวา “เอกคคตารมณ” ไมใหใจวอกแวก

ไปในสญญาอารมณอนใดเลย สตของเรากจะตงมนอยในความร

ดวงจตกจะเกดกำลงกลาแขงทจะตอตานกบอารมณตางๆ ทเขา

มากระทบ ใหเกดความรสกด ไมด ชอบ ไมชอบ อนเปนตว

นวรณทจะมาทำใหดวงจตของเราเศราหมอง

43



เราตองทำความรอยเฉพาะปจจบนอยางเดยว ทำความร

เทาทนในอารมณทเกดดบ ปลอยวางทงดและชวไมยดถอ จตท

เพงเฉพาะอยแตในอารมณอนเดยวนกจะเกดเปนสมาธ จนเปน

ญาณจกขขน มหทพย ตาทพย มองเหนเหตการณ อดต อนาคต

ทงใกลและไกล มบพเพนวาสญาณ รกรรมในอดตชาต รการ

เกด การตาย การมา การไป ของตวเอง และบคคลอน สตวอน

วาเกดมาแตกรรมด กรรมชวอยางใด เปนเหตทำใหเราเกด

ความสลดสงเวช เบอหนาย ในชาตภพ และตดกรรมทจะไมให

เราคดกระทำความชวอกได ความเบอหนายอนนเปนของมคณ

ไมใชเปนของมโทษเหมอนเบอเมา เบอเมานนมลกษณะเหมอน

กบคนทกนขาวอมแลววนน กรสกเบอไมอยากกนอก แตพอวน

รงขนกหายเบอ และกลบกนอกได สวนการเบอหนายนน เปนการ

เบอทเราจะไมกลบยนดทำในสงนนอก เชนเราเหนการ เกด แก

เจบ ตาย เปนทกข เรากไมอยากทำปจจยทจะทำใหเราตอง

กลบมา เกด แก เจบ ตาย อก ดงนเปนตน



ขอสำคญของผปฏบต ทตองการจะพนทกขนน กคอ

ความเพยร และอดทน เพราะการกระทำความดทกอยาง

ยอมจะตองมอปสรรคมาคอยทำลาย แมแตพระพทธองค เมอ

ทรงกระทำความเพยรอย กยงมพวกพญามารตามมารบกวน

เพอจะมใหพระองคไดสำเรจบรรลในธรรม แตพระองคกมได

ทรงหวนไหว หรอ ทอถอยละเลกการกระทำของพระองคเสย

ทรงใชสจจบารมของพระองคขบไลกเลสมารตางๆ เหลานน

จนพายแพไปสน พระองคทรงยอมเอาชวตเขาแลกเพอตอสกบ

พวกพญามาร ดวยนำพระทยอนมนคงองอาจกลาหาญ ดงนน

ในทสดพระองคกทรงมชยชนะอยางงดงามจนไดตรสร พระ

อนตตรสมมาสมโพธญาณเปนพระพทธเจาของเราอยบดน น

เปนตวอยางอนสำคญท “พอ” ของเราไดกระทำไวใหลกด

ในเบองหลง

เหตนน การทพวกเราทงหลายพากนตงใจปฏบตจตใจ

กระทำคณงามความดน กยอมจะตองมอปสรรคและพวกมาร

45



มารบกวนเชนเดยวกน แตเรากตองฟนฝาตอสจนสดฝมอ ดวย

ความอดทน ธรรมดาของดนนกยอมมผอยากได เหมอนผลไมท

สกหวานกยอมมหนอน หรอแมลงมาคอยกน คนทเดนไปเฉยๆ

ตวเปลา ไมมสงของมคาตดตวไป หรอไมมสงทจะนำความสนใจ

ใหแกใคร เมอเดนผานไป คงไมมใครเพงเลงมองด แตถาเราม

ของมคาตดตวไป กยอมมผอยากได หรอ คอยแยงชงปองราย

เหมอนกบ หมา หรอ แมว ทมนกระโดดขนตะครบมอของเรา

ถาเราไมมอาหารดๆ ถออยในมอ มนกคงไมกระโดดขนตะครบ

ฉนใดกด ผปฏบตกเชนเดยวกน เมอจะทำความดกตองตอสกบ

อปสรรค จงจะมความสำเรจ เราจะตองทำดวงจตของเราให

กลาแขง เหมอนกบเพชรหรอหน ซงใครจะนำไปเผาไฟกไมไหม

แมจะทบแตกมนกยงคงแขงแกรงเปนเพชรหรอหนอยนนเอง

พระพทธเจา ทรงกระทำดวงจตของพระองคใหแขงแกรง จนแม

พระสรรธาตบางสวนของพระองคกยงเผาไฟไมไหม ยงคงเปน

พระบรมสารรกธาตปรากฏใหเราเหนอยทกวนน นกดวยอำนาจ

แหงความบรสทธ และสจจะความจรงของพระองคนนเอง



เหตนน เราทงหลายกควรจะพากนตงใจทำความบรสทธ

ใหแก กาย และ จต ของเรา จนเปนธาตแทเผาไฟไมไหม อยาง

พระบรมสารรกธาต ของพระพทธเจานนบาง แมจะทำไมไดกให

เหมอนกบเมลดมะขามทหมอยภายในฝกของมน แมจะมตวมอด

มาเจาะกนเปลอกและเนอจนหมดแลว แตมนกยงคงความแขงแกรง

ของเมลดในของมนไวได

สรปความแลวกคอ การตดชาตภพ คอ การรวมความร

ใหสนเขา ตองยกสถานทตงของจตใหปกแนนอยภายในรางกาย

โดยไมยดถออาการกรยาใดๆ ภายนอกเลย ปลอยวางทกสงทก

อยางทเปนไปโดยสภาพธรรม อนมการเกดดบและเสอมสลาย

ไปตามธรรมดา กระทำดกไมใหจตวงแลนออกไปสความด

ตองใหผลของความดแลนเขามาอยในจต ดงทกสงทกอยาง

ใหมนหลบซอนเขามาอยภายในดวงจตของเรา ไมปลอยให

จตแผซานออกไปยนดยนรายกบผลของการกระทำ และ

วตถภายนอก เหมอนกบผลมะตมทมนเกบ ลำตน กงกาน และ

ดอกใบของมนไวใหรวมคดอยภายในผลแหงเดยว เมอตดเชอ

ภายนอกทจะประสานตอเชอมกบเชอภายในของมนแลว มนกจะ

ไมขยายกงกานใหแตกออกเปนผลมะตมอกตอไป

47



ผใดกระทำไดดงกลาวมาแลว กจะเปนการถวายบชาแด

สมเดจพระสมมาสมพทธเจาของเราอยางถกตอง ผนนกจะได

ถงพรอมดวยความสวสดมงคล อนเปนทางนำมาซงความสข

ตลอดกาลเวลา ไดแสดงมาในมงคลคาถาใหเปนการเจรญปญญา

แหงพวกเราทงหลาย ทจะนอมนำไปประพฤตปฏบต เพอสกการ

บชาในองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ

ในวนวสาขบชาน กพอสมควรแกกาลเวลา เอว กมดวยประการ

ฉะน


พระธรรมเทศนากณฑสดทาย คดจากหนงสอ “สมบตแหงธรรม”

ซงพมพแจกในงานพระราชทานเพลงศพ คณทาวสตยานรกษ

วน ๑ ฯ ๓ คำ ตรงกบวนท ๑๙ กมภาพนธ ๒๔๙๙

“คณนาย ทองมวน เซยสกล” ไดมกตญญกตเวทตาจตนมนต

พระสงฆ ๗ รป มากระทำพธบงสกลเปน ใหคณทาวสตยาน

รกษ ณ บานเนกขมม ฯ และไดอาราธนาพระอาจารยล ธมมธโร

แสดงพระธรรมเทศนาโปรดดวย พระธรรมเทศนากณฑน เปน

50 พร ะธ ร รม เทศนากณฑ ส ด ท า ย


กณฑสดทาย ทคณทาวสตยา ฯ ไดนอนประนมมอสดบฟงดวย

ความสงบอยบนเตยงไข ตงแตตนจนอวสาน เมอเทศนาจบแลว

ขาพเจาไดเขาไปเรยนกบทานวา “ถาคณปาตาย, ดฉนจะบนทก

เทศนกณฑน ไปพมพแจกงานศพ” ทานกยมในหนา, พยก

นดหนงแสดงความพอใจและถามขาพเจาวา “จำไดหมดหรอ

เปลา ?” ขาพเจาเรยนตอบทานวา ไมหมดแตพอจำไดบาง

แลวทานกกำหนดใจความบางตอนมาพดทวนกบขาพเจาอก

รสกวาทานไดมความแชมชนปตและซาบซงในรสของพระธรรม

อยตลอดเวลา ฉะนน ขาพเจาจงเรยบเรยงพระธรรมเทศนากณฑ

นขนเทาทจำได ซงมใจความโดยยอตามบาทพระคาถาวา ดงน


อายโท พลโท ธโรต

บดนจะไดแสดงธรรมะขอหนง อนเปนคำสงสอนของสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจา ใหฟงสกเลกนอย เพอเปนเครองสงเสรม

กำลงกาย และกำลงใจ คนเรามชวตอยดวยกำลงกายและกำลงใจ

ถาปราศจาก ๒ สงนแลว ชวตกจะดำรงอยไมได

51



กำลงกายนน ถงเราจะบำรงสงเสรมดวยปจจยส มโลกย

ทรพย เปนตน สกเทาใด กไมวายเสอมสนหมดไปดวยธรรมดา

และธรรมธาต คอไมพนจากความ แก เจบ ตาย และยงตอง

อาศยกำลงใจชวยดวย สวนกำลงใจนนไมตองอาศยปจจยส

คอ โลกยทรพยเลยกได ไมตองอาศยกำลงทางสวนรางกายเลย

อาศยแต “อรยทรพย” อยางเดยว กทรงตวอยได ดงนน กำลง

ใจจงเปนสงสำคญยงกวากำลงกาย

คนทไมมกำลงของตวเอง กตองหวงพงคนอนไปกอน จนกวา

จะตงตวได การพงคนอนน กตองระวงหาทพงใหด ตรงกบคำ

บาลวา “อเสวนา จ พาลาน ปณฑตานญจเสวนา” คอ

ตองเลอกคบคนทด คบแตนกปราชญบณฑต ทานจะไดชวย

แนะนำสงสอนใหเราเปนคนด ถาไปคบกบคนพาลกจะตองไดรบ

ผลราย ทพงอนนจงไมจดวาดจรง เพราะถาจะเปรยบแลวกเหมอน

กบการยงนก อาจจะถกปกมนบางหรอหางมนบาง ถาจะให

ถกตรงเปาดำจรงแลวกตองอาศยทพงอกอยางหนง คอ “อตตา ห

อตตโน นาโถ” คอการพงตนของตนเอง อยางนพระพทธเจา

ทรงสรรเสรญมากเปนอยางยอด เพราะทำใหเราไดรจกกรรมด



กรรมชวของตวเอง คอ “กมมสสโกมห” แลวเรากจะไมตองไป

หวงพงคนอนอกเลย

การหาทพงอนน ตองอาศยธรรม ๕ ประการ คอ สทธา

วรยะ สต สมาธ ปญญา ซงเรยกวาพละหรอกำลงทจะเปน

เครองชวยคำจนสงเสรมใหเรามกำลงใจกาวไปสความด รวมลง

แลวกสงเคราะหอยใน ศล สมาธ ปญญา นนเอง คอศรทธา

ไดแก “ศล” วรยะ สต และสมาธเขาอยใน “สมาธ” และ

ปญญากเขาใจองค “ปญญา”

เมอผใดม “ศรทธา” กเทากบมทรพยแลว เขาเปนผไมจน

“ศล” เปนเหมอนผาขาวทหมหอพนกายใหงดงามเหมอนกลบ

ดอกบวทหอหมความหอมของเกสรไว และเปนตว “ปหานธรรม”

ทคอยตดทำลายความชวทจรตทางกายใหเปนกายสจรต นเปน

ตวศล แตกยงไมดนก และเมอม “ศล” แลวกจะตองม “ธรรม”

กำกบดวย

53



“วรยะ” เปนตวขยนหมนเพยร บากบน แกลวกลาใน

กจการงานไมทอถอย เพอใหเปนกำลงเจรญกาวหนาในความด

“สต” เปนตวสำรวมระวงในการดำเนนทางกาย วาจา ใจ

ไมใหผดพลาด กำหนดรในความดความชว อนเปนเหตทจะไมให

ความประพฤตตกไปในทางบาปอกศลได

“สมาธ” คอความตงจตมนอยในอารมณอนเดยว คอ

“เอกายน มรรค” ไมใหจตโอนเอน โยกคลอน หรอหวนไหวไป

ในอารมณทงฝายดและฝายชว, ทงอดต และอนาคต ตองทำใจ

ใหเปน “มโนสจรต”

ทง ๓ องคนเรยกวา “ศลธรรม” ละวตก วจาร พยาปาทะ

วหงสา เปน “เนกขมมสงกปโป” จตไมเขาไปยนดยนรายใน

กเลสกาม และพสดกาม ทงดและชว เปนจตของ “ผบวช”

ถงจะบวชกตาม ไมบวชกตาม อยบานกตาม อยวดกตาม จดเปน

ผบวชทงสน



อกอยางหนง ทพระพทธเจาทรงจดวาดเปนยงยอด กคอ

“ปญญา” เมอมศล สมาธแลว ปญญากจกเกดข นจากใจ

เปนปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน และจตตถฌาน เปน

“ปญญาปโชโต” ไดแสงสวางมดวงตาเหนธรรมทงนอกทงใน

(ธรรมจกษ) คอมองเหนตวของเราเองทง ๒ ดาน มองเหนวา

สวนทเกดมนกเกด และสวนทไมเกดมนกม, สวนทแกกแก และ

สวนทไมแกมนกม, สวนทเจบกเจบ และสวนทไมเจบมนกม,

สวนทตายกตาย และสวนทไมตายมนกไมตาย น เรยกวา

“โคตรภญาณ” เหนไดทง ๒ ดาน เหมอนกบเรามดวงตาทง

๒ ขาง จะมองทางดานไหนกเหน แตเราไมไปตดขางใดขางหนง

ใหเพยงแตรไปตามสภาพของความเปนจรงแหงสงขารเทานนวา

มนจะตอง เกด แก เจบ ตาย เปนธรรมดา ธรรม ๔ ขอนทำให

คนสำเรจเปนอรหนตมามากแลว เพราะพจารณารแจงในความจรง

จนคลายจาก “อวชชา” ได

รางกายมสภาพแตจะตองตกไปในกระแสของความเสอม

ถายเดยว แตสวนจตจะไมตกไปอยางน น จะตองไหลไปส

ความเจรญไดตามกำลงของมน ถาใครมกำลงแรงมากกไปได

ไกล ถาใครไปตดอยในเกด เขากจะตองเกด ใครไปตดอยในแก

55



เขากจะตองแก ใครไปตดอยในเจบ เขากจะตองเจบ, ใครไปตดอย

ในตาย เขากจะตองตาย ถาใครไมไปตดอยในเกด ไมตดอยในแก

ไมตดอยในเจบ และไมตดอยในตาย เขากจะตองไปอยในทไมเกด

ไมแก ไมเจบและไมตาย เรยกวามองเหนกอน “อรยทรพย”

แลว คอ ชาต ชรา พยาธ มรณะ ผน นกจะไมตองกลวจน

ถงรางกายเราจะแก จตของเราไมแก มนจะเจบกเจบไป ตายก

ตายไป แตจตของเราไมเจบ จตของเราไมตาย พระอรหนตนน

ใครจะตใหหวแตก แตจตของทานกอาจไมเจบดวย

จต เมอมนสมคลกเคลากบโลก กจะตองมการกระทบ

เมอกระทบแลว กจะหวนกลอกกลงไปกลงมา เหมอนกอนหน

กลมๆ ทมนอยรวมกนมากๆ กจะกลงไปกลงมาอยางเดยวกน

ดงนน ใครจะดใครจะชว เราไมเกบมาคดใหเกดความชอบความชง

ปลอยไปใหหมด เปนเรองของเขา

นวรณ เปนตวโรค ๕ ตว ซงเกาะกนจตใจคนใหผอมและ

หวกระหาย ถาใครม “สมาธ” เขาไปถงจต กจะฆาตวโรคทง ๕

นใหพนาศไปได ผนนกจะตองอมกาย อมใจ, เปนผไมหว ไมอยาก

ไมยาก ไมจน, ไมตองไปขอความดจากคนอน



ผลทได คอ ๑. ทำใหตวเองเปนผเจรญดวย “อรยทรพย”

๒. ถาพระพทธเจายงทรงมพระชนมอย กจะตองพอพระทยมาก

เหมอนพอแมทมลกเปนคนรำรวย ตงเนอตงตวไดเอง ทานก

หมดความเปนหวงใย นอนตาหลบได

สรปแลว “โลกยทรพย” เปนเครองบำรงกำลงกาย

“อรยทรพย” เปนเครองบำรงกำลงใจ จงขอใหพากนนอมนำ

ธรรมะขอนไปปฏบต เพอฝกตน ขดเกลา กาย วาจา ใจของตนๆ

ใหเปนความดงาม บรสทธ เพอจะไดเปนถงซง “อรยทรพย”

อนเปนทางนำมาแหงความสขเปนอยางยอด คอ “พระนพพาน”

อาภรณ ๓ สาย

หตถสส ภสน ทาน สจจ กณฐสส ภสน

โสตสส ภสน สตถ ภสเนห ก ปโยชน

ทาน เปนอา- ภรณระยบ ประดบมอ

ความสตยซอ พราวระยบ ประดบศอ

วทยา ประดบกรรณ เทานนพอ

สงภายนอก ประดบลอ ประโยชนอะไร?

* * *

“ธดา” แหง พระพทธเจา คราวแตงราง

คงมใช เครองสำอาง ผดวสย

เพราะอาภรณ ทพระองค ทรงพอพระทย

ยอมงามนอก งามใน สม “ธดา”

อ. ร. ณ.

ยอดความด

ยอดความด อยทใจ มใชอน

อยาไปยน ในสญญา อารมณหลง

ตงใจด ลมหายใจ ใหเทยงตรง

ลมขนลง ออก, เขา เบาสบาย

ตงสต กำกบ สลบกน

เขา-ออกสน, ยาว, แรง แตงขยาย

หยาบ, ประณต เบา, หนก ลองยกยาย

อยางไหนชอบ เราสบาย ทำอยางนน

นก “พท” เขา “โธ” ออก ทานบอกไว

อยาแขงลม ขมใจ สะกดกลน

ปลอยกายใจ ไปตาม สภาพมน

ใหธาตขนธ เปนเอง อยาเรงรด

ทำใจวาง วางทง สงทงหมด

คอปลอยปลด ปวงสญญา หาทางตด

ทงดชว หลงหนา สารพด

ตองสลด ทงหมด งดการคด

นวรณหา คอสญญา เรองเกาใหม

ทรบเรา ปรงใจ ใหคดผด

คอโมหะ อวชชา พามดมด

ความเหนชว ทำลายจต ใหหมองมน

ใหเฝาด ลมหายใจ ไปอยางเดยว

วตกวจาร แตทเกยว ดวยเหตผล

คอปจจบน ลมทไหว ในกายตน

จตจะพน จากทกข สข โปรง เบา

รตนะ แกวพเศษ สามประการ

ซงทำให เบกบาน หายโงเขลา

คอ พทธะ ธรรมะ สงฆะเคลา

จกเกดใน ตวเรา เปนแนแท

นแหละ “ยอด ความด” ทตองการ

ซงพระองค ทรงประทาน แกเราแน

จกขามพน โลกได ไมผนแปร

ตกกระแส สขลน พนเกดตาย

อภวณณา


โอวาทประจำพรรษาท ๔ ณ วดอโศการาม

อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

แสดงในบญนธกถา มใจความโดยยอๆ ดงน

(๑) ทรพยทเรามสทธอำนาจในการคมครอง เรยกวา

“โลกยทรพย” ทรพยททำใหเราสำเรจผลในการบำเพญศาสน

ธรรม เรยกวา “อรยทรพย”

62 โ อ ว าทปร ะจ ำพร รษาท ๔


(๒) “มนษย” คอ ดวงจต “มโน” คอ ดวงใจ ผททำจต

ของตนใหถงพรอมดวยคณธรรม กจดวาเปนผ มดวงจตสง

ยอมไดชอวาเปน “มนษย” โดยสมบรณ

(๓) “มนษยสมบต” คอผททำตวใหเปนบญกศล เปน

ประโยชนแกชาต, ศาสนา, และตวของตวเอง ไดแก ผทตงอยใน

ทาน ศล และภาวนา เปนตน “มนษยวบต” คอคนทเกดมาม

อวยวะรางกายครบถวนทกอยาง แตไมบำเพญคณงามความด

ใหเกดขน จากรางกายของตวเอง เปนตนวา จะทำทานกเสยดาย

กลวยากกลวจน, จะรกษาศล ฟงธรรมกไมกลา, จะสวดมนต

ภาวนากขเกยจ มมอ เทา แขน ขา ห ตา จมก ปาก กปลอยให

เปนไปโดยเปลาประโยชน บางคนซำยงนำไปใชประกอบกรรมท

ชวอกดวย เชน ผทประพฤตผดศลธรรม เบยดเบยนตนและผอน

ใหเดอดรอน เชนนเรยกวา “มนษยวบต” มแตความพนาศ

ฉบหายเทานน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

(๑) ในการกำหนดลมหายใจน เราจะตองใชความสงเกต

พจารณาเปนขอใหญ และรจกการตบแตง ขยบขยายลมหายใจ

ใหเปนไปโดยความพอเหมาะพอด จงจะไดผลเปนทสบายกาย

สบายจต คอ สงเกตการเดนลมหายใจตงแตปลายจมก จนถง

ทสดของลมหายใจ นบแตจากคอหอยผานไปทางหลอดลม หวใจ

ปอด ลงไปจนถงชองทอง มกระเพาะอาหาร และลำไส เบองบน

ตงแตศรษะเลอนลงมาถงบาทงสอง ชองซโครง กระดกสนหลง

จนถงกนกบ ลมทออกตามปลายมอ ปลายเทา ตลอดทวสรระ

รางกายทกขมขน ใหสมมตตวเรานเหมอนกบเทยนหรอตะเกยง

เจาพาย ลมเหมอนกบไสตะเกยง สตเปนตวเชอเพลงททำใหเกดแสง

รางกายของเราตงแตโครงกระดกจดผวหนง เหมอนกบเนอของ

เทยนทหมไสเทยนอย เราจะตองพยายามทำใหดวงจตของเรา

เกดแสงสวางเหมอนกบดวงเทยน จงจะนบวาเปนผลด



(๒) ทกสงทกอยางในโลกจะตองมของทเปนคกนเสมอ

เชน มมดกตองมสวาง มพระอาทตยกมพระจนทร มเกดกมดบ

มเหตกมผล ฉะนนในการทำลมน กมจตเปนตวเหต มสตเปนตว

ผล คอจตเปนผทำ มสตเปนผร สตจงเปนผลของจต สวนธาต

ดน นำ ลม ไฟ กเปนของกาย เหตของกาย คอ ธาตลม เมอจต

เปนผทำเหตด ผลทางกายกเกดรศมจากธาตทง ๔ รางกายก

สบาย แขงแรงปราศจากโรค ผลทจะเกดขนจากทางกาย และ

จตนกเนองดวยการกระทำเปนเหต การสงเกตเปนผล ขณะทนง

สมาธน เราจะตองสงเกตดลมทหายใจเขาและหายใจออกนนวา

ลกษณะของลมทเดนเขาไปมอาการอยางไร เกดความไหวสะเทอน

แกสวนตางๆ ของรางกายอยางไร และเกดความสบายอยางไร

บาง เชน หายใจเขายาว ออกยาวสะดวกสบาย หรอหายใจเขา

สน ออกสนสะดวกสบาย หายใจเขาเรว ออกเรวสบาย หรอ

หายใจเขาชา ออกชาสบาย หายใจหนกสบาย หรอหายใจเบา

สบาย ฯลฯ เหลาน เราจะตองใชความสงเกตพจารณาดวย

ตนเองและรจกปรบปรงแกไข ลดหยอน ผอนผนใหลมคงทเสมอ

กนพอเหมาะพอด เปนตนวาชาไปไมสะดวกสบาย กแกไขเปลยน

ใหเปนเรวขน ถายาวไปไมสบายกเปลยนใหเปนสน ถาลมออนไป

เบาไป ไมด ทำใหงวงใหเผลอกเปลยนใหเปนลมหนกและแรงขน

65



เหมอนกบเราสบลม เขาไปเลยงนำมนใหพอดกบนมหน

ในไสตะเกยง ถาไดสวนกบลม แสงไฟกจะมกำลงเตมท เปนส

นวลสวางจา สามารถสองรศมไปไดไกล ฉนใดกด ถาเรามสต

กำกบแนนกบลมหายใจเขาออกอยเสมอ และรจกบรหารใหถก

ตองกบสวนตางๆ ของรางกาย จตของเรากจะมอาการเทยงตรง

เปนหนง ไมวอกแวกไปในสญญาอารมณใดๆ และมอำนาจชนด

หนงเกดขนเปนแสงสวาง คอ ตว ปญญา หรอจะเรยกวาเปนผล

คอ วชชา กได วชชาอนนเปนความรพเศษอยางหนง ไมใชเกด

จากครบาอาจารยสงสอน หรอมใครมาแนะนำ แตเปนความร

ความเหนพเศษทพระพทธเจาทรงสรรเสรญ เรยกวา “สมมา

ทฏฐ” ความเหนอนนประกอบไปดวย สตสมปชญญะ เปน

สมมาสต เปนสมมาสมาธดวย จตทเปนสมมาสมาธนเมอม

กำลงกลาแขงยงขน กเกดผลเปน “วปสสนาญาณ” เปน “ญาณ

ทสสนะ” เปน “ญาณวสทธ” ถงวมตธรรมเปนทสดปราศจาก

ความสงสยใดๆ จตมความอสระเกดความสงบเบาสบาย เปนจต

วเวกขนโดยลำพง เหมอนดวงไฟทอยในครอบแกว ถงแมตว

แมลงเมาจะบนมาตอมลอมรอบอย กไมสามารถจะทำใหไฟดบ

ได และไฟทอยในครอบแกวกไมสามารถทจะแลบออกไปไหมมอ

คนทถอดวย



จตทมสตกำกบอยตลอดเวลา ยอมไมสามารถแลบหรอ

ยนออกไปรบอารมณใดๆ ไมแลบไปขางหนา ไมเลยไปขางหลง

และอารมณภายนอกกไมสามารถแลนเขามาถงจตได ตาของ

เรากจะแจมใส มองไปไดไกล เหมอนนงอยภายในตาขายจะมอง

ไปทางทศใดกแลเหนทะลปรโปรงทกทศทกทาง (หมายถง ตา

แหงธรรม อยางทพระพทธเจาทรงมตาถง ๕ ตา คอ มงสจกข

ธรรมจกข ญาณจกข สมนตจกข และทพพจกข) เปนดวงตาแหง

ปญญา ปญญานเกดจากอะไร ถาจะเปรยบกเหมอนกบคนท

เปนชางปน ชางเยบ หรอชางจกสาน ตอนแรกครจะแนะนำหรอ

สอนใหเขาใจ เพยงปนเปนรปหมอหรอกระถาง ตดเยบเปนเสอ

หรอกางเกง หรอจกสานขดเปนลวดลายตางๆ สวนลกษณะรป

ทรงและความงดงามของวตถสงนน จะตองใชความสงเกตของ

ตวเราเอง สมมตวาเราสานตะกราขนใบหนงแลวกมองด พจารณา

ดรปทรงของมนวาเตยไปหรอสงไป ถาเตยไปสานใบใหม กเพม

สวนสงขนอกหนอย สานใบนเสรจกตงดอก แลวพจารณาดวา

คราวนยงมสวนอะไรทควรจะแกไข มนผอมไปหรออวนไป แลว

กสานใบใหมใหสวยกวาเกา เมอยงไมกะทดรดดกสานใบใหมอก

แกมนอกจนกระทงไดรปทรงทเหมาะสม สวนสดสวยทสด จนไมม

ทตไดอกเลย แลวเรากถอเอาใบสดทายนแหละเปนบรรทดฐาน

67



ยดเปนอาชพตอไป คอใหฉลาดขนจากการทำของตนเอง สวนใบ

ทแลวๆ มา เรากจะไมสนใจใยดอะไรกบมนอกเลย ปดทงใหหมด

นเปนตวปญญาทเกดขนเองเปนความฉลาด เปนความ

รอบรทไมใชเกดจากครบาอาจารยแนะนำสงสอน แตเกดจาก

ความสงเกตพจารณาของวตถทถกกระทำดวยตนเอง การเจรญ

สมาธภาวนากเชนเดยวกน ปญญาจะเกดไดจากการสงเกตใน

การกำหนดลมหายใจ และรจกปรบปรงแกไขลดหยอนผอนผน

ในการบรหารลมทวรางกาย ใหไดสวนสดพอดกน จนลมเดนได

คงทไมมการเปลยนแปลง จะเขาชาออกชากสะดวกสบาย จะเขา

เรวออกเรวกสะดวกสบาย จะยาวกสบาย จะสนกสบาย จะหยาบ

กสบาย จะละเอยดกสบาย ฯลฯ ใหสบายทงหายใจเขาและ

หายใจออก ทำใหสะดวกคลองแคลวทกๆ อยาง พอจะกำหนด

เมอใด กใหไดความสบายเมอนน ถาทำไดเชนนน ผลทางกายก

จะเกดขนคอความเบาสบาย โปรงโลง รางกายแขงแรงเลอดลม

เดนสะดวก ไมเปนชองทางแหงความเจบไข เปนผมรางกาย

สมบรณตนอย นเปนเหตผลทางกาย สวนทางจต-ความมสต

รตวเปนเหต จตสงบเปนผล กายเผลอตวเปนเหต จตฟงซาน

กระสบกระสายเปนผล ฉะนนเราตองพยายามแกเหตเสยใหเปน



เหตด เพอจะไดบงเกดผลดดงกลาวมาแลว เมอผใดใชความ

สงเกตพจารณาและแกไขปรบปรงอยเสมอๆ ในการบรหารลม

หายใจ ผนนกจะเกดวชชาขนในตวเอง อนเปนผลแหงความเจรญ

สมาธสงขนโดยลำดบ

(๓) เมอจตของตนตงอยโดยความรอบคอบไดแลว ยอม

วางอารมณอดตได คอเหนความจรงของอารมณเกาวาเปนของ

ไมถาวรแนนอนอะไรเลย อารมณอนาคตทจะดำเนนไปขางหนา

นน กเหมอนกบเราจะตองขเรอเลกขามมหาสมทรอนไกล ยอม

มภยรอบดาน แลวจตกปลอยสญญานนเสย เขาไปตงอยใน

ปจจบน เหนอย รอยในปจจบน จตตงมนไมเอนเอยง ใจตงเทยง

ดบอวชชา วชชาเกดขนมาชวขณะหนงกดบไป จงรไดในปจจบนวา

ไมมอะไรๆ ไมเขาไปยดในอดตสงขารโลก, อนาคตสงขารโลก,

ปจจบนสงขารธรรม สงขารดบ อวชชา ความรไมจรงกดบ

จรงกดบ มแตรอยางเดยว คอ พทธะ พทธะ ดงน กายสงขาร

คอลม วจสงขารคอนกแตงคำพด จตสงขารความคดนกดบ

รไมดบ กายสงขารไหวกร วจสงขารไหวกร จตสงขารไหวกร

ร ไมตดสงใดๆ ทตนร คอสงขารทงหลายไมปรงจตได มแตตวร

69



นกขนกเกดจต เกดสงขาร ตองการใชกมขน ไมตองการใชกดบ

ไปเองโดยธรรมชาตของเขา ร ยอมอยเหนอสงใดๆ ท งหมด

นนแหละคอ วมต ผปฏบตตองใหกำหนดรอยางนจงจะไดผลด

ในการปฏบตจตใจนนกมเทานเอง เรองมากๆ กยงยาก และโดย

มากกมกเหลวกนไปเสย ไมเขาใจจดจรงได


แสดงโอวาทอบรมพระภกษสงฆ ตอนคำ

(๑) วนยของสมณะทจะพงรกษาและปฏบตกคอ การสำรวม

๔ ประการไดแก

๑. อนทรยสงวรศล ไดแก การสำรวม ตา ห จมก ลน

กาย ใจ และอรยาบถ ยน เดน นง นอน ใหเปนไปดวยความ

งดงามและควรแกสมณเพศ

๒. อาชวปารสทธศล สำรวมในการเลยงชวต หมายถง

การแสวงหาเครองอปโภค บรโภคโดยความสจรต ไมมโทษ และ

ไมเบยดเบยนผอน

๓. ปาฏโมกขสงวรศล สำรวมในศลพระปาฏโมกข และ

สกขาบททพระพทธเจาทรงบญญตไว โดยไมมการลวงละเมด

๔. ปจจเวกขณศล ใหพจารณาในปจจยส คอ จวร,

บณฑบาต, เสนาสนะ และคลานเภสช ใหเปนไปตามมตามไดพอ

สมควร ไมประกอบไปดวยความละโมบ มฉะนนกจะไมใชนกบวช

71



แตเปนนกเบยดเสยดเบยดเบยนพระศาสนา

ผเปนสมณะ จะตองประพฤตตามโอวาททพระองคทรงสง

สอนไว สงใดททรงหามตองไมทำ สงททรงสงใหทำตองทำ เมอ

ผใดไดกระทำตามคำสอน ดำเนนตามแบบอยางของพระองค

ยอมไดชอวาเปน “ศากยปตโต” คอเปนลกผสบเชอสายของ

พระองค ซงเปนตระกลกษตรยวงศศากยะ มมารยาทงดงาม

สงกวาคนธรรมดาสามญ และถาใครสามารถปฏบตจตใจใหสง

เหนอขนไปอกจนถงขนอรยะ ผนนกเลอนขนเปนอรยวงศ สงเหนอ

ขนไปจากสกลกษตรยอก นบวาเปนสกลอนประเสรฐกวาสกล

ทงหลายอน

อาหารทกอยางมนกดแตรอนๆ เทานน ถาทงไวนานหนอย

มนกบดเนาหนอนขน ลาภ ยศ สรรเสรญ สข กเชนเดยวกน ไมม

สาระแกนสารเปนของลมๆ แลงๆ ของทคนอนเขานำมาให

มนไมวเศษวโสอะไรเหมอนกบของทมขนในตวของเราเอง ใครไป

ยนดหลงเพลนกบสงเหลานกจะมแตโทษกบทกขเทานน เราเอง

ไมเคยสนใจกบสงเหลาน ใครจะนงสรรเสรญหรอนนทาอย ๑๐ วน

๑๐ คน กไมเหนแปลกอะไร


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๖ กรกฎาคม ๒๔๙๙

(๑) การภาวนามหลกสนๆ ซงเปนสงสำคญอย ๓ อยาง คอ

๑. เจตนาสมบต หมายถงความตงใจ คอเราตงใจวา เรา

จะพยายามปลดปลอยสญญา อารมณทเกยวกบเรองของโลก

ทงหมด ไมเกบมานกคดนกเลย สญญาใดๆ ทเปนอดตกด

อนาคตกด เปนเรองของโลก ไมใชเรองของธรรม สงทเราตงใจ

จะทำในเวลานขณะน คอกจของพระศาสนาอยางเดยวเทานน

คอ ปจจบนธรรม นเปนตว “เจตนาสมบต”

๒. วตถสมบต หมายถงสถานทตงของดวงจต ในทน

หมายถง “ธาตววฎฐาน” หรออธบายตามพยญชนะ ไดแก

“กายานปสสนาสตปฏฐาน” คอ ธาตทง ๔ ซงประกอบขน

แหงรางกายของเรา ไดแกธาต ดน นำ ไฟ ลม ธาตดนกเปน

กระดกทแคนแขง ธาตนำกเปน นำมตร นำลาย นำเลอด นำหนอง

ธาตไฟกคอ ความรอน ความอบอนในรางกาย ธาตลมกคอ

สวนทพดไปมา ทงหมดน สวนทสำคญทสดกวาสวนใดอน คอ

73



ธาตลม เพราะรางกายนถงแมวาตาจะบอด หจะหนวก แขนขา

จะหก กยงมชวตอยได แตถาขาดธาตลมอยางเดยว รางกายจะ

ตงอยไมได ตองตาย ฉะนน, ลมหายใจถงเปนตววตถสำคญ

เพราะเปนสถานทตงของดวงจต

๓. คณสมบต หมายถงความสบายหรอไมสบายทเกดขน

แกรางกาย ในการบรหารลมหายใจเขาออกใหเดนไปตามสวน

ตางๆของรางกายน ไดเกดผลอนใดขนบาง ตองสงเกตดวา

รางกายและจตใจของเรา ไดรบผลดหรอไมด รางกายเบาสบาย

โปรงโลงหรออดอดคบแคบ ใจสงบสบาย เยน หรอหงดหงด

ฟงซาน วนวาย ถากายสบาย จตสบาย กเปนผลด ถาตรงกนขาม

กเปนผลราย ฉะนนเราจะตองรจกการปรบปรงลมหายใจ และ

แกไขตกแตงใหเปนทสบาย คณสมบตของจตกคอ สต กบ

สมปชญญะ

ใหพยายามรกษาหลกสนๆ ทง ๓ ประการนไวในการเจรญ

สมาธทกครงไป จงจะมผลเปนไปโดยถกตองสมบรณ สวน

อานสงสในการนงสมาธนนมมากมาย กจกเกดขนตามกำลงของ

ดวงจตแหงผบำเพญภาวนาน ซงจะไดอธบายในโอกาสตอไป


{ตอไปนสนทนากบพระภกษ

(พระยาเสนาสงคราม) ซงมาจากวดบวรนเวศฯ}

(๑) ปลกตนไมไมรจกราก รจกโคนของมน จะไปเทยวเหนยว

เอาปลายกงปลายกานมน จะไดประโยชนอะไร ? หลกปฏบต

ของผมไมไดอยในตำรา มนอยในตวเจาของเอง

(๒) ถาผมอาย ๕๐ แลว กเหนจะไมอยากมาบวชดอก แต

นใจมนบวชมาตงแตเดกๆ แลว จะมาเปนฆราวาสกกระไรอย ท

ไมอยากบวชกเพราะขเกยจเทศน ขเกยจสวดมนต ทขเกยจไมใช

เพราะอะไร เทศนแลวไมมใครเขาสนใจเอาไปปฏบต เรานงให

ศล ๕ เขาทกวนๆ กไมเหนเขาจะไดอะไรสกตว สวดมนตก

เหมอนกน เราไปนงสวดอยตง ๔๐-๕๐ นาท กวาจะไดฉนขาว

ของเขาสกมอตองเสยเวลาตง ๓-๔ ชวโมง มนไมคมกนเลย

เราอยของเราคนเดยวนง ๕ นาท ๑๐ นาท กยงมประโยชนกวา

(๓) เปนฆราวาสกเบอโลก เบอเรองยงๆ เรองเงน เรองทอง

เรองเพอน เรองฝง เรองวนวายตางๆ ครนมาเปนพระ กเบอพระอก

เบอพระทไมตงใจทำจรง ตกลงเลยไมเอาใครทงนน จะเปนพระ

เปนผกตาม เราขอหนไปใหพนจากโลกนเทานน


อบรมสมาธตอนบายรอบท ๒ วนท ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

(๑) ใหพยายามใชสตกำหนด ตามลมหายใจเขาออก ไมให

เผลอ ไมใหลม พยายามปลดปลอยสญญาอารมณทงหมด ทง

อดต อนาคต แลวภาวนาในใจวา “พทโธๆ” ให “พท” ตาม

เขาไปกบลมหายใจเขาทกครงและ “โธ” กตามออกมาพรอมกบ

ลมหายใจออกทกครงไป จนกวาใจจะอยนง จงคอยทงคำภาวนา

ตอจากน จงสงเกตดลมทหายใจเขาออกวา ชา-เรว, ยาว-สน,

หนก-เบา, กวาง-แคบ, หยาบ-ละเอยดอยางไร ถาอยางใดด

เปนทสบาย กจงรกษาลมนนๆ ไวใหคงท ถาอยางใดไมดไม

สะดวก, ไมสบาย กจงปรบปรงแกไข และตกแตงใหพอด ใช

ธรรมวจยสมโพชฌงค เปนหลกพจารณา (ตอนทขยบขยาย

เปลยนแปลงน ไมตองใชคำภาวนา ทงคำวา “พทโธ” เสยได)

ตองคอยระวงจตอยาใหวอกแวก หวนไหว และแสสายไปตาม

สญญาอารมณภายนอก วางใจเฉยเหมอนกบมตวเราอยคนเดยว

ในโลก กระจายลมหายใจออกไปใหทวทกสวนของรางกาย ตง

แตศรษะจดปลายมอ ปลายเทา ขางหนา ขางหลง ทรวงอก

สวนกลางชองทอง ตลอดถงลำไส และกระเพาะอาหาร ไปตาม



เสนโลหตทะลผวหนงออกขมขน สบลมหายใจใหยาวๆ เขาไปใน

ตวจนเตมอม กายกจะเบาโปรงโลงเหมอนกบรงบวบทอมนำไว

ไดชม และบบเอานำออก กจะไหลกลบออกมาไดทงหมดโดย

งายไมตดขด

ตอนนรางกายกจะรสกเบาสบาย ใจกจะเยนเหมอนกบนำ

ทซมซาบไปตามพนดน หรอทเขาไปหลอเลยงในลำตนไมให

สดชน จตกจะตงตรงเทยง ไมมอาการเอยงไปทางซาย เอยงไป

ทางขวา หรอเอยงไปขางหนา เอยงมาขางหลง คอไมยนออกไป

ในสญญาอารมณใดๆ สญญาทงหมดเปนตว “สงขาร”” คอ จต

คดนกไปในเรองราวตางๆ ทงอดต อนาคต แลวกเกดความปรง

แตงเปนดไมด ชอบไมชอบ ถาเปนเรองทดกชอบใจ เพลดเพลนไป

เปนตวโมหะ ถาเปนเรองไมดกเกดความไมชอบใจ ทำจตใหขน

มวเศราหมอง หงดหงด ฟงซาน รำคาญใจ กลายเปนตว

พยาบาท สงททำใหดวงจตเกดความไมสงบวนวายเหลานจดเปน

ตวนวรณธรรมทงสน เปนตวสงขารทปรงแตงใจ เปนตวทจะ

คอยทำลายคณความดในการเจรญสมาธ เพราะฉะนนเราจำเปน

จะตองขจดทงใหหมด ตวสงขารน ถาคดนกไปในเรองของโลก

กเปนสงขารโลก ถาคดนกไปในเรองของธรรม กเปนสงขารธรรม

77



ทงสองอยางน ยอมเกดจาก “อวชชา” คอความไมร ถาตวไมรน

ดบกจะเกด “วชชา” ขนแทนท ฉะนนเราตองพยายามเพมกำลง

แหงสมาธขนอก จนสงขารเหลานดบไป เมอนน อวชชากจะดบ

ไปดวย คงเหลอแต “วชชา” คอตวร

ตวรอนนเปนตว “ปญญา” แตเปนปญญาทเกดขนในตว

เอง ไมใชเกดจากครบาอาจารยสงสอน เกดขนจากความสงบนง

ของดวงจตทตงอยในปจจบน ธรรมเปนตวความรทลกซงมาก

แตตวรนกยงเปนโลกยปญญา ไมใชโลกตตรปญญา เพราะเปน

ความรทเกดจากสญญา ยงเปนเรองทเกยวแกชาตภพอย บางท

กรไปในเรองอดต รเหนชาตภพของตวเองทเปนมาแลว เรยกวา

บพเพนวาสญาณ บางทกรไปในอนาคต รเรองของคนอน รถง

การเกดการตายของเขา เรยกวา จตปปาตญาณ ความรทง ๒

อยางน ยงมความยดถอเขาไปเจอปนเปนเหตใหดวงจตหวน

ไหวไปตามเรองทชอบและไมชอบ เปนตว “วปสสนปกเลส” บาง

คนไดรเหนไปในเรองอดตของตวเองทเปนชาตภพทด กเกดความ

เพลดเพลนยนด ตนเตนไปกบเรองนนๆ ถาไปพบเรองราวทไมด

กเกดความนอยใจเสยใจ กเพราะจตยงมความยดถออย ในชาต

ในภพของตวนนเอง ชอบในเรองทดทถกใจ กเปนกามสขลลกานโยค



ไมชอบในเรองทไมดไมถกใจ กเปนอตตกลมถานโยค จดเปน

มจฉามรรคทง ๒ อยาง ไมใชดำเนนตามทางทถกตอง คอ

สมมาทฏฐ

เรองอดตกด อนาคตกด ถงแมจะเปนธรรมกยงเปน

สงขาร ใชไมได ฉะนนตอจากนจะตองพยายามใชอำนาจสมาธ

เพมกำลงจตขนอก จนดบโลกยปญญานได จตกจะกาวขนส

โลกตตรปญญา เปนปญญาทสงขน เปนความรทนำพาใหจต

หลดพนจากความยดถอ เปนสมมาสต สมมามรรค คอถงจะร

เหนในเรองดหรอไมดของตว หรอของคนอน กไมดใจเสยใจ ม

แตนพพทา เกดความเบอหนาย สลด สงเวช ในการเกดการตาย

ของสตวโลก เหนเปนของไมมสาระแกนสารอะไรเลย หมดความ

ยนดยนราย หมดความยดถอในตวของตน และสงทงหลาย จตก

มความมธยสถเปนกลางวางเฉย เปนฉฬงคเบกขา ปลอยเรอง

ราวทร ทเหน ทเกดขน ใหเปนไปตามสภาพแหงธรรมดาโดยไม

ตดใจ ระดบของจตกจะเลอนขนสวปสสนาญาณ

ตอจากนจงเพมอำนาจแหงกำลงจตใหสงขนอกจนพนจาก

ความยดถอ แมแตในความรความเหนทตวมตวได รกสกแตวาร

79



เหนกสกแตวาเหน กนจตไวคนละทาง ไมใหตามออกไปกบ

ความร รกรเฉยๆ เหนกเหนเฉยๆ ไมยดถอวาเปนของเรา จตก

จะมอำนาจเตมทเกดความสงบขนโดยลำพง ไมเกยวเกาะกบสง

ใดๆ สงขารดบสนทเหลอแตสภาพธรรมลวนๆ คอความไมม

อะไร เปนวสงขารธรรม เปนวมตตธรรม จตกจะเปนอสระ พน

จากโลก ตกอยในกระแสธรรมฝายเดยว ไมมการขนลงกาวหนา

หรอถอยหลง เจรญขนหรอเสอมลง ใจเปนหลกปกแนนอยท

เดยว เหมอนกบเชอกทเขาผกตนไมไวกบหลก พอตดตนไมโคน

เชอกกขาด แตหลกยงคงมอย ใจทคงทยอมไมหวนไหวตออารมณ

ใดๆ เปนจตของพระอรยเจาผพนแลวจากอาสวกเลส บคคลใด

ปฏบตใจใหเปนไปตามทกลาวมาแลว กยอมจะประสบความ

รมเยนสนตสข ปราศจากความทกขเดอดรอนใดๆ

ไดอธบายมาโดยยอพอเปนแนวทางทจะใหนอมนำไปปฏบต

จตใจของตนใหพนจากทกขในโลกน ผใดสนใจกเปนประโยชนแก

ตนตอไปในภายภาคหนา

(๒) รตว ไมเผลอ แตไปรอยทอน กใชไมได ตองรอย

ภายในตวของตวเอง ไมใชรอยขางนอก


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๔ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

(๑) การนงภาวนาน มขอสำคญทตองทำอย ๓ ขอ คอ

๑. ลมหายใจ ใหเปนวตถทตงของจต

๒. สต คอ การนกถงคำภาวนา “พท” หายใจเขา

“โธ” หายใจออก

๓. ทำจตใหอยกบลมกบภาวนา ทำลมใหสบาย ทำ

จตใหสบาย อยาสะกดลม สะกดจต ทำจตของตนใหเทยงตรง

ไมวอกแวก

นเปนขอทเราควรจะตองศกษา แตไมใชศกษาเพอร เปน

การศกษาเพอปฏบต คอ ปฏบตใหรความจรงในขอทเรา

ตองการ



(๒) การทจะรกษาจตใหบรสทธไดน กตองอาศยการตด

สญญา ไมใหตดคาง หรอเกาะเกยวอยในใจ เหมอนกบการ

รกษาผาขาวทเราปทนอน คอ เราจะตองคอยระวงดขผงทมน

ปลวมาตกบนผา หรอตวสตว ตวแมลงตางๆ เชน มด และเรอดไร

เปนตน ทจะมาอาศยอยบนผาผนนน ถาพบเหนขผงกตองยกผา

ขนสลดเลย หรอปดฝนละออง ใหมนออกไปจากผาผนนน ถา

ตรงไหนมรอยเปอนกรบนำไปซกเสย อยาปลอยใหรอยเปอนมน

ตดอยนาน จะทำใหจบตดผา ซกออกยาก ถาเปนสตวกเกบ

ทงเสย เพราะมนอาจจะกดใหเปนผนคน หรอทำใหนอนไมหลบ

ดวย เมอเราคอยรกษาความสะอาดอยเชนน ผาผนนน กยอมจะ

ขาวบรสทธ และใชปนอนไดอยางสบาย ฝนผง หรอตวสตว

แมลงเหลาน เปรยบดวยสญญาซงเปนตวนวรณตางๆ อนเปน

ขาศกของใจ การระวงรกษาจตกเชนเดยวกน ตองคอยระวงอยา

ใหสญญาใดๆ เขามาแอบแฝงเกาะกนใจได ตองปดทงใหเกลยง

จตใจกจะเกดความสงบปราศจากความฟงซาน

(๓) ในขณะทเรานงภาวนาอยน ยอมจะเกดกศลขนถง ๓

ทางคอ กาย เรากไมไดเบยดเบยนประทษรายใคร วาจา เราก

สงบไมกลาวรายตอใคร ใจ ของเรากอยในเจตนาทด คอระลก

83



ถงแต “พทโธ” ทกลมหายใจเขาออก ไมไดคดชวทจรต หรอ

โกรธเกลยดใคร ดงน กาย วาจา ใจ ของเรากบรสทธ เกดเปน

บญเปนกศลขน เพราะไมไดทำบาปอนใด การกำหนดนกถงลม

หายใจดวยการภาวนาน เหมอนกบไดวาดรปภาพลงในแผนผา

ขาว จตธรรมดาของเรานน เปรยบเหมอนผาขาวเฉยๆ ทไมม

ดอกมดวง หรอลวดลายอะไรเลย เมอเราทำจตใหสงขนไปอก

กไดแกการวาด “มโนภาพ” ลงไป คอนกขนในองคภาวนาของเรา

เชนนก “พทโธ” เขาไป นเรยกวา “มโนภาพ” เพราะแลไมเหน

ดวยตา แตเหนดวยการนก ถาเรานกกเหมอนกบส หรอ นำหมก

ทซมซาบลงในแผนผา ถาไมนกหรอนกเพยงตนๆ กเทากบเสน

ดนสอดำ มนไมตดแนน อาจเปอนเปรอะเลอะเลอนได

ตอไปเรากขยายภาพนนอก ไดแก “วจาร” วจารนเหมอน

กบเรายนอยทหนาตางบานของเรา ใครเดนผานไปผานมาเราก

เหนกร แตเราไมทกทายเขา ไมเอยวตวเหลยวแลไปตามเขา ยน

นงอยกบทตรงหนาตางแหงเดยว ถาเรามนคงอยเชนน กเทากบ

ภาพทเขยนของเรานนวจตรด เมอภาพของเราวจตรดแลว กจะ

ตองสงเกตอกวา เวลาทเราหายใจออกนน เรารสกสบายดหรอ

ยง ถาสงเกตเหนวาสะดวกสบายด กใหตงอยอยางนน บางทใจ



สบาย แตกายไมดกม บางทกายด แตใจจกจกฟงซานไมสงบกม

บางทกายกมความสงบระงบดพอสมควร สวนใจกไมวอกแวกม

ความสงบระงบ ดงนเมอเราสงเกตเหนสวนใดทไมสะดวกสบาย

กควรแกไขเสย เหมอนชาวนาทคอยระวงหวคนนาของตนใหด

ตองคอยเกบหลกเกบตอทจะกางกนนำ เรยกวา “ปญญกเขตต

โลกสสาต” ถาเหนสงใดไมด เรากควรปราบปรามมนเสย ลมท

หายใจเขาออกน เราจะตองตงขอสงเกตดวา ถาหายใจเขาชา

เกนไปหรอเรวเกนไปทำใหไมด หรอเหนอย กเปลยนทางหายใจ

เสยใหม เหมอนกบพวกเราพากนคราดหรอไถบนพนทนา เมอ

กอนดนใหญๆ กระจายไปทวแลว แผนดนกจะราบ เมอรางกาย

ราบรนเชนน กควรรกษาไวใหด แลวจตกจะราบรนตาม เพราะ

จตอาศยอยในกาย ดวงจตของเรากจะไดอาศยอยในทสบาย

มนจะดบางสวน หรอดทกสวน เรากร

(๔) การสรางกศลใหมขนในดวงจตดวงใจเชนน กเทากบ

เราเปนคนมทรพย และเมอมทรพยกจะตองมสงรบกวน เหมอน

ตนไมทมดอกสวยงาม กมกมบงหนอนหรอแมลงตางๆ มา

รบกวน เพราะดอกของมนมกลนหอม จตของเรากเหมอนกน

เมอมพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณเกดขน กจะตองมเครอง

85



ทำลายรบกวน คอ “นวรณ” หรอ “นมต” เหมอนดอกไมทม

แมลงมาตอม ดอกของมนกจะตองรวงหลน เมอดอกรวงหลน

เสยแลว ผลของมนกไมสามารถเกดขนได จตของเรากเชน

เดยวกน อยาใหความดรวงหลนไปตามนวรณ จงตองคอยระวง

จตใหตงเฉยอยในตวของเราเอง จนรสกวาไมมสงอะไรมารบกวน

หรอทำลาย จตกจะเหมอนกบชอมะมวงทถกละอองฝนหลอ

เลยง ไมชากจะมผลตามมา แลวเรากจะเกบผลกนสบาย

(๕) “ตามสตปฏฐานสตร” ทานวา คนทลมหรอเผลอนน

เปรยบเหมอน “คนตาย” คอ สลบไปชวขณะ ถาเผลอนานก

สลบนาน ฉะนน ถาเรารสกตววาเผลอตองรบแก คอตงสตเสย

ใหม บางคนเผลอกรตววาเผลอ กยงด บางคนเผลอไปกไมร

มากไมร อยางนใชไมได ตามศพทบาลกวา “ปมาโท มจจโน

ปท” “ความประมาท เปนทางแหงความตาย” เพราะความ

ประมาทเปนรากเหงาของอกศล เรยกวา “อกศลมล” คอตว

โมหะ เมอโมหะเกดขนแลว กยอมเปนทางเขาแหงบาปทงหลาย

ฉะนน เราจะตองรบถอนรากถอนโคนของมนทงเสยกอน อยา

ทนใหมนออกกงกานสาขาใหญโตออกไป เพราะความเผลอนน

เมอเกดขนแลว กทำใหคดไปเปนเรองราวตางๆ ไดหลายอยาง



ความเผลอยอมทำใหกจการงานสำเรจไดยาก อยาวาแตเราจะ

ทำงานเพยงแคนงดลมหายใจอยางนเลย ถงจะเขยนจดหมายสก

๑ ฉบบกไมสำเรจ ดงนน จงตองระวงรกษาสตไวใหมาก อยา

ปลอยใหเผลอหรอลมตวได

(๖) หายใจลงไปถงคอหอยแลว ใหกระจายออกไปทางขาง

ซายขางขวา ผานปอด แลวกถงหวใจ แลวลงไปสสวนกลาง

เหมอนกบเรอยนตทแลนไปในนำเปนปก ๒ ขาง แหวกโปรงโลง

ไปโดยตลอด

(๗) ถาใจยงไมนง ใหมองดแตลมเขา ลมออกอยางเดยว

ไมตองไปดวาดหรอไมด จะทำใหใจวอกแวกไปเหมอนชาวสวน

ถางหญาไวมากนก ปลกไมทน หญากจะขนมาอก ใหถางเฉพาะ

ตรงทๆ จะทำการเพาะปลกนนเสยกอน จงจะไดผล


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๑ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

(๑) ในการนง ใหสงเกตดใหด ในขอทเปนสวนสำคญ มอย

๒ ขอ คอ

๑. กาย ซงเปนทอาศยของจต

๒. จต ซงเปนผรบผดชอบในความดและความชว จต

ของเรานน ถาจะพดตามจรงแลว กนบวาเปนสวนทเรวมากทสด

เพราะมลกษณะทชอบแสสายออกไปหาสงทเหลวไหล และเดอด

รอนตางๆ มาใหแกตวเรา ไมชอบอยกบทของตว เดยวกวงไป

โนน เดยวกวงมาน แลวกหาเรองตางๆ ทเปนความทกขมาให

ฉะนน จงเรยกวาเปนสวนทเรวมาก กลบกลอกไดงาย และ

รกษาไดยาก เมอจตของเราเปนของเรวอยางน ทานจงหาวธท

จะใหเราแกจดทเสยนใหกลบเปนด โดยแนะนำใหเจรญสมาธ

ภาวนา ดวยการเพงเลงในรางกาย คอ ใหกำหนดหมายเอาสวน

สำคญในรางกายสงหนง โดยเอกเทศกไดแก “ลมหายใจ” เพราะ

ลมเปนสงทอำนวยผลใหรางกายไดรบความสะดวกสบายทกๆ



สวน และเปนสงททรงไวซงชวตของรางกาย เพราะทวารทง ๖

คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ เหลาน จะตองอาศยลมหายใจเปนผ

ทำความรสก ใหเกดความรบรในสงตางๆ ภายนอกเขามาปรง

แตงรางกาย และจตใจตลอดทวทงสน เชน ตากมหนาทรบรป

ตางๆ เขามาใหเหน หกมหนาทรบเสยงตางๆ เขามาใหฟง จมกก

มหนาทรบสงตางๆ เขามาใหดม ปาก คอ ชวหาทวาร กมหนาท

รบรสตางๆ เขามาใหลม กาย กมหนาทรบเครองสมผสตางๆ

เขามาใหถกตอง สวนใจกมหนาทรบรในอารมณตางๆ ทผานเขา

มาทางทวารทง ๕ น เพราะฉะนน ในขณะทนงภาวนา เรากควร

จะตองปดทวารเหลานเสยใหแนนหนา ทกๆ ทวาร ตา เราปด

เสย ไมตองการดรปดและชวทงหมด ห เรากปดเสย เสยงใดทไม

จำเปน เชน เสยงทไมทำใหเกดประโยชนแกการฟง กไมจำเปน

ตองฟง นอกจากเสยงทจะเปนประโยชน เชนเสยงทพดแนะนำ

ใหกระทำความด แลวจงควรเปดรบฟง สวนจมก เปนเรอง

จำเปนของชวต เพราะถาไมมจมกเปนทางหายใจแลว กจะทำให

อวยวะสวนอนๆ ขดของไปทกอยาง ตลอดจนชวหาทวารคอปาก

สวนกายของเรากควรมแตการนงเพยงอรยาบถเดยว เชน ทเรา

กำลงนงขดสมาธ หรอพบเพยบกนอย บดน เราตองพยายามปด

89



ทวารตางๆ เหลานโดยไมตองให ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไปใชใน

การอยางอนเลย นอกจากเรองของการทำสมาธ คอ ตอนใจให

เขาไปอยในเอกคคตารมณอนเดยว ใหเงยบอยภายในบานของ

ตวเอง คอ รางกาย โดยปดประตหนาตางเสยใหหมด

(๒) ดวงจต คอ “มโนธาต” และธรรมดาของจตนนกม

ความเรวยงกวาลมในอากาศ ซงมอาการไหวไปมา และสะเทอน

ขนลงอยเสมอ ไมคงท ดงนน จงจำเปนทจะตองใหมสตเขาไป

อาศยอยในดวงจต เพอจะไดแกจดเสยใหเปนด เรยกวา “ภาวนา”

คอ ใหกำหนดลมหายใจและระลกถง “พทธคณ” นขอหนง

พทธคณนโดยพยญชนะ ไมจำเปนตองวจาร ใหรแตเพยงคำพด

ทเรานกกนอยวา “พทโธๆ” นเสยกอน “พทโธ” เปนชอของ

สต “พทธะ” หมายความวาร แตเพยงแคนก “พทโธ” น กยง

ไมสำเรจรปขององคภาวนา การนกน เวลานกกตองประคอง

คำพด ใหมสวนเสมอเทากบลมหายใจของเราดวย คอหายใจให

พอด พองาม ไมชานก ไมเรวนก สดแลวแตลมตามธรรมชาต

เรากนกอนโลมไปตามลมหายใจ ปรบปรงการนกของเราให

กลมกลนกบลม นจงจะแสดงวาเปนการถกตองกบองคภาวนา



นเปน “พทธานสสต” คอนกถงพระคณของพระพทธเจาโดย

ยอๆ โดยอาศย “ลม” เปนเครองหมายอนหนง และ “สต” เปน

ผนก เมอสตของเราไดแนบแนนอยกบลมกบจตเปนอนหนงอน

เดยวกนเชนน อายตนะสวนอนๆ กจะสงบราบคาบ ดวงจตของ

เรากจะคอยๆ สงบขนทละนอยๆ นกเรยกวาตงอยใน “อารกข

กมมฏฐาน” ขอหนง การภาวนาเชนน กคอ “พทธานสสต”

ระลกถงคณของพระพทธเจา คอนกโดยการปฏบต การนกเชน

นยอมจะใหผลแกพทธบรษททกเหลา

นอกจากน กเขาไปอยในอปการธรรม คอธรรมเปนเครอง

สนบสนนดวงจตใหตงอยในความด “เมตตญจะ” เมตตานมา

จากคำวา “มตตะ” ซงแปลตามนามศพทวา “เพอน” หรอ

“มตรสหาย” ของเรา แปลโดยคณศพทกหมายถง “ความรก”

“หวงด” “คนเคย” “สนทสนม” เวลาเรานง ถาเราทำจต

ประกอบไปดวยเมตตาอยางน เรากจะพนจากกรรมเวร คอ เรา

ควรสำนกวาเราจะอยกบมตรสหายของเราตลอดกาล เราจะไม

เพนพานไปอน เราจะไมละทงไปจากเพอนของเรา มตรของเรา

กคอ “รางกาย” นนเอง เพราะจตกบกายยอมเนองกนอยเสมอ

ทกเวลา คอ กายกตองอาศยจต จตกตองอาศยกาย

91



ธรรมดาคนทเปนมตรกนนน จะตองมความรกใครกน หวงด

ตอกน ไมทอดทงกน และเอาใจใสชวยเหลอซงกนและกน สมมต

วาเราหายใจเขา เรากอยกบลม “ลม” น ตามหลกบาลเรยกวา

“กายสงขาร” คอเปนผปรงรางกายใหมชวต ลมนจงเปรยบ

เหมอนกบ “แมครว” ทเปนคนปรบปรงอาหารในบาน ใหคนใน

ครอบครวกนอม มความสข ถาแมครวของเราเสย ภายในบาน

ยอมเกดความอลเวง ปนปวนไปดวย ลมหายใจนนเทากบ “แม

ครว” ถาแมครวพการเสยแลว คนสวนอนๆ คอ ธาต ดน นำ

ลม ไฟ กจะตองเสยไปดวย คอเกดความปนปวน หวนไหวไป

ตามกนหมด ดงนน ลมนจงเรยกวาเปนธาตเลยงดธาตตางๆ

ทวไป เชน สบลมเขาไปในปอด แลวกทำการฟอกโลหตในปอด

สงไปทหวใจ หวใจมหนาทแจกจายโลหตไปเลยงรางกายทกสวน

ทำใหเลอดลมเดนเปนปกต ถาลมหายใจของเราไมคอยด ปอด

ของเรากไมด หวใจกไมด โลหตทสงไปกไมด อวยวะนอยใหญใน

รางกายกยอมพลอยเสยไปดวย เรยกวา ธาตเศราหมอง ถา

ดวงใจของเราเมตตาตวของตวเอง รางกายของเรากจะสบาย

ดงนน เราตองคอยหมนดแลตกเตอน “แมครว” ของเรา

ใหด อยาใหเปนคนสกปรก ขเกยจ ขชง เพราะเขาจะวางยาเบอ



ยาเมาใหเรากนเขาไปตาย หรอทำอาหารสกปรกใหเรากน ซงจะ

ทำใหเราไมสบาย เกดโรคเกดภยขน จะตองดแลแมครวใหเปน

คนสะอาดบรสทธ เชน หายใจเอา “พทธคณ” เขา ดงน เรยกวา

“สกกลม” คอลมทขาวสะอาด เมอนายจางเปนคนสะอาด

รอบคอบเชนนแลว คนงานของเรากจะตองเปนคนสะอาด คอ

ลมหายใจทผานเขาไปนนกจะเปนลมบรสทธ เมอสงเขาไปยงหวใจ

กทำใหโลหตในหวใจนนบรสทธไปดวย และเมอหวใจสบฉดโลหต

นนสงไปเลยงรางกายแลว รางกายของเรากจะตองสะอาดอก

และใจของเรากจะตองดดวย คอหวใจกด รสโลหตกด ลกษณะ

ของโลหตกด ถาใจของเราดอยางนแลว รสโลหตกไมวปรต และ

เมอโลหตดแลว เมอสงไปเลยงเสนประสาทในรางกาย รางกาย

กจะตองด ไมเมอย ไมปวด ฯลฯ นนกเพราะการปรบปรงลม

หายใจของเราด จงบรรเทาโทษทกขไดทกอยาง

เมอความบรสทธแหงลมหายใจ เขาไปแผซานเตมอยทกๆ

ตอมโลหตแลว สวนของไมดทอยในรางกายนน กจะตองแตก

กระจายไป ถายงไมมกยอมจะเกดขนไมได เปนเหตใหรางกาย

ของเราราบเรยบเปนปกต ถาลมด หวใจด ธาตไฟกยอมด

ไมรอนไมแรงเกนไป ถาลมไมดหรอรอนจดไป กทำใหธาตไฟ

93



กำเรบ เมอธาตไฟรอนจดกจะทำใหโลหตขนแขงกระดาง และ

ตดคงคางอยในเสนโลหต ซงเปนเหตใหเรามอาการงวงมน

หาวนอน หรอปวดศรษะ ถาเยนจดเกนไปกใหโทษ ทำใหหนาว

หรอสะทานรอนสะทานหนาว ครนเนอครนตว เปนไขกได ธาต

ลมนจงเปนธาตทสำคญกวาธาตอนทงหมด เพราะเปนผชวย

ธาตไฟๆ กไปกลนธาตนำ ธาตนำมอย ๒ จำพวก คอ ทกลาย

เปนดนไปพวกหนง เปนนำตามธรรมชาตของมนเองพวกหนง

เมอลมดอยางเดยว ธาตทงหลายกจะเกดเปนธาตสมบรณทก

หมวด รางกายของเรากจะมความสขสบาย นจงจะเรยกวาม

เมตตาตน คอ จตกอยกบลม ลมกอยกบกายๆ กอยกบจต ไม

พลดพรากจากกน รกใครสนทสนมกลมเกลยวกน เปนมตร

สหายกนด เหมอนคนทอยใกลชดกน กยอมจะมความสนทสนม

คนเคยกน สวนคนทมไดอยใกลชดกนกยอมไมสนทกนได และ

เมอไมสนทกนแลวกยอมจะไมรจกกนด คนทเปนเพอนสนทกน

นนเขายอมจะเชอใจกนและไววางใจกนทกอยาง เปดเผยความ

ลบทกสงใหเพอนฟง มอะไรกยอมไมปกปดฉนใด เมอเราเปน

เพอนสนทคนเคยกบรางกายเชนน เรากยอมจะตองรความลบ

ของรางกายไดด คอ “ปพเพนวาสญาณ” เชนรวารางกายเรา

นมกรรมอนใดจงไดมาเกดเปนอยางน อดตชาตเปนมาอยางไร



จงเปนไปอยางนนๆ หรอเพราะผลแหงการกระทำดกระทำชว

อยางไร ธาตทง ๔ มลกษณะอาการเปนอยางไร ธาต ตา ห

จมก ลน กาย และใจ มนเกดขนแลวดบไปอยางไร เรากจะร

ความลบของเรองตางๆ เหลานไดด เพราะมนจะตองแสดง

ความจรง เปดเผยใหเรารทงหมด เหมอนกบเราเปดฝาชาม

กบขาวออกด เรากจะรวามอะไรอยในชามนนบาง เมอเรามาร

ความเปนไปในตวของเราเองไดเชนน กเรยกวาเราม “วชชา”

วชชานเกดจากความสงบของดวงจต จตกบกายเมอเปนมตรกน

แลวตางกยอมใหความรซงกนและกน เชนเดยวกบคนเรา เมอ

เราเปนมตรกบเขาๆ กยอมเปนมตรกบเรา ถาเราเปนศตรกบ

เขาๆ กจะตองเปนศตรกบเรา ดงนนเมอกายของเราเปนมตรกบ

จตๆ กยอมเปนมตรกบกาย คอ ชวยเหลออวยวะสวนตางๆ ของ

เราได ตวอยางเชนเรานกอยางไรกจะตองเปนไปอยางทเรานก

เชนเวลาเราปวดเมอย เราใชอำนาจแหงจตรวบรวมกำลงเตมท

นกใหหายไป ความเจบปวดเมอยลานนกอาจจะหายไปไดสน

โดยการนกเพยงขณะจตเดยวเทานน กเกดความสำเรจไดใน

ทนท คนทเคยชวยเหลอกนกจะตองชวยกนเสมอ เราชวยเขาได

เขากตองชวยเราได ความสำเรจน ถากลาวตามความจรงแลว

กคอ “อำนาจจต” นเอง ซงสามารถสงงานไดอยางนก เมอเรา

95



นกจะใหเพอนของเราด เพอนของเรากกลายเปนคนดไปหมด

เชนเรานกถงลมหายใจทบรสทธเขาไป ลมนนกจะไปชวยธาต

ไฟๆ กไปชวยธาตนำ และธาตนำกไปชวยธาตดน ตางคนตาง

ชวยเหลอซงกนและกนทกหนวย ธาตทงหมดกจะไดรบความ

เสมอภาคกน กลายเปนคณแกรางกาย ทำใหผนนเปนคนม

รางกายแขงแรงสมบรณ สวนใจกสงบเยอกเยน ใครเขาใกลก

พลอยไดรบความเยนไปดวย เหมอนภเขาทตวของมนมความเยน

อยภายใน เมอใครเดนผานเขาไปใกลกจะพลอยเยนไปดวย

โดยทภเขานนกมไดตงใจจะสาดนำไปใหใคร แตคนทผานไปใกล

กไดรบกระแสของความเยอกเยนไปจากตวมน นกเปนสวนทาง

กาย สวนดวงจตทบรสทธยงไดรบผลยงไปอก พอเรานกไปดวย

ประการใด มนจะแลนวงเรวยงกวากระแสไฟในอากาศ และวง

ไปไดรอบโลก ใครทจะคดเขามาทำรายกไมสามารถผานเขามา

ได เพราะกระแสจตทบรสทธแขงแกรงนน ยอมจะมอำนาจกดกน

อนตรายไดทกอยาง ตวอยางเชนพระพทธเจานน ใครจะมาฆา

ทานกไมตาย บางคนพอเขามาใกลกลบเหนพระพทธเจากลาย

เปนพอไปกม ถาใครไดรบกระแสแหงความบรสทธจากพระพทธ

องคแลว ผน นจะคลายความชวรายกลายเปนคนดไปได คลาย

จากความเหยมโหดเปนออนโยน หมดความดอแขงกระดาง เชน



องคลมาลกจะตองถกธรณสบ จมลงไปในแผนดนเปนแนแท

ตราบใดทองคลมาลนกไดวา พระพทธเจานนทานไมฆาเราๆ

กจะไมฆาใคร แลวองคลมาลกวางอาวธ เลกการฆาคนทนท กลบ

เขามาบวชเปนสาวกของพระพทธเจา จนไดสำเรจบรรลในธรรม

ฉนใดกด เราจงควรนกถงพระพทธคณ พระธรรมคณ

และพระสงฆคณอยเสมอ ทกลมหายใจเขาออก เมอเราไดอยใน

รวหลกของธรรมเชนนแลว กจะเหมอนกบเราไดไปเฝาพระบรม

ศาสดา การนกถง พทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ ใหวนอยใน

หลกอยางนไมเปนไร วตก วจาร กาวหนากลบไปกลบมาเชนนก

จะไดผลดเสยอก คอความอม แลวความอมนกจะซบซาบเขาไป

ในรางกายทกสวน จตกเอบอมผองใส ใจเบกบาน ตงอยใน

เมตตาจต คอ “ปต” เมอใจอมแลว กสบายเหมอนกบกนขาว

อม และเมอใจอม รางกายผเปนเพอนของเขากตองพลอยกนอม

นอนหลบไปดวย เรากสบายกาย สบายใจ เหมอนเหนลกเตา

หลานเหลนไดกนอมนอนหลบ เรากเปน “สข” แลวอะไรเปน

เหตใหลกเตาหลานเหลนเปนสข เรากขะมกเขมนอยในเรองน

เรอยไป กเปน “เอกคคตารมณ” จตกเขาไปอยในสนตธรรม

เปนความสงบหมดความวนวาย ปราศจากทกขภยใดๆ


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๓ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

ในเวลาทเรานง ใหนกถงสวนทสำคญอนประกอบดวย

“ปญญกรยาวตถ” ดงน คอ

๑. “วตถ” คอ ทตงของดวงจต ไดแกลมหายใจ ซงเรยกวา

“กมมฏฐาน”

๒. “เจตนาสมบต” ไดแกความตงใจ คอใหมความเพงเลง

จดจอ อยเฉพาะในกจการทเรากำลงทำอยางเดยววา “เราจะ

ทำดวงจตของเราใหตงอยในความสงบ”

๓. “ปญญ” คอ ความสงบ หรอความสบาย ซงเราจะ

ไดรบจากการทำสมาธภาวนา

(๑) วตถ ทตงของดวงจตนนกคอ ในขณะทนงสมาธน เรา

ควรตงใจวา เราจะฝากจตฝากใจของเราไวใหอยในพระพทธเจา

พระองคเดยว ทเรยกวา “คณธรรม” ไดแก การทเรากำหนด

99



ลมหายใจเขาออกของเรา พรอมกบคำภาวนา “พทโธๆ” อยาง

เดยว โดยไมคดนกถงสงอะไรอน นเปนวตถทตงของจต เรยกวา

“นามธรรม” คอ “พทโธ” แตถาเรานกวา “พทโธๆ” อย

อยางเดยว โดยไมกำหนดลมตามกำกบเขาไปดวยพรอมกบการ

นก กยงใชไมได เพราะการนกเฉยๆ ยอมเบาไป จงยงไมถก

ตองกบองคภาวนา จตยงไมเหนยวแนนพอทจะตงอยกบ

ความสงบได กจะมอาการไหวไปมา ดงน จงตองหาวตถสงใด

สงหนงใหเปนเครองปะทะ หรอ เปนเครองยดไวเหมอนตะป

ทเราตอกลงบนแผนกระดาน ยอมจะยดกระดานไวใหตดกบ

เสามใหเคลอนทได จตทไมมเครองยดยอมไมคอยแนบเนยน

แนนเหนยว เพราะฉะนน จงใหนกถง ลมหายใจ ซงเปนสวน

“รป” เขาไปในการหายใจเขาออกดวย เชนใหนก “พท”

ตามเขาไปในขณะทหายใจเขาและนก “โธ” ใหตามออกมา

ขณะทหายใจออก

(๒) เจตนาสมบต คอ ใหมความตงใจในการหายใจเขา

และหายใจออก อยาปลอยใหหายใจเอง อยาปลอยใหเปนไป

ตามธรรมชาต ตองตงใจวาเราจะหายใจเขากบการนกใหพรอม

กน เราจะหายใจออกกบการนกใหพรอมกน ถาเราหายใจเรวไป



กอนนก หรอหายใจชาไปกวาการนกกใชไมได ตองพยายาม

ประคองลมใหเดนขนานไปกบการนกเทาๆ กน ถาเราหายใจ

อยางน กเรยกวา “เจตนา” เจตนานเปนตวกรรมทเรยกวา

“กมมฏฐาน” ถาปลอยใหหายใจไปตามธรรมดาหรอธรรมชาต

ไมเรยกวา “กมมฏฐาน” เปนการหายใจธรรมดา เพราะฉะนน

เราตองตงใจและมความระวงอยเสมอ ในขณะหายใจเขา เราก

สงวรจตของเรา ในขณะหายใจออกเรากสงวรจตของเรา เมอนก

“พท” กใหใจของเราอยกบลมหายใจเขา เมอหายใจออกกใหใจ

ของเราอยกบ “โธ” ในเรองของ “กมมฏฐาน” ตองเปนอยางน

(๓) ปญญ คำทวา “ปญญะ” นคอ ทำรางกายของเราให

สบาย ใจกใหสบาย อยาใหอดอด ใหมอสรภาพในตว อยาสะกด

กลน ตองปลอยการหายใจใหคลองแคลว อยากด อยาขม

อยาบงคบบญชา เหมอนเราซกผาแลวกแขวน หรอหอยไวบน

ราว นำกจะหยดไปจากเสอผา แสงแดดกสองทว ลมกพดโบกไป

มาได ในทสดเสอผานนกจะแหงเรวและขาวสะอาดดวย การทำ

สมาธภาวนาน กเทากบเรามาซกฟอกรางกายของเราใหขาว

สะอาดเหมอนกน เมอตองการใหรางกายขาวสะอาด เรากตอง

วางรางกายใหสะดวกสบาย คอ ปลอยตาใหสบาย ปลอยหให

101



สบาย ปลอยจมกใหสบาย มอ เทา แขน ขา กวางใหสบาย ทำ

รางกายใหสะดวกทกๆ อยาง สวนดวงจตของเราๆ กจะไมให

เกยวของกบสญญาอารมณใดๆ เรากวางหมดไมเกยวของ

(๔) เมอเราฟอกดวงจตของเราใหขาวสะอาด เปนจตท

บรสทธข นแลว จตน นกยอมจะเกดแสงสวาง เปนความร

ความคด ความเหนขนในตน สงทไมเคยรกจะเกดขน สงทไมเคย

เหนกจะเกดขน ทานจงแสดงวา ความสวางของจตนเปนตว

“ปญญา” ปญญาน เมอเกดขนแลว กเปนเหตใหรเรองราวของ

ตนเองไดวา ปจจบนทเราเปนอยน รางกายนนมนเปนมาอยางไร

เรองจตมนเปนมาอยางไร นเรยกวาร “รป” ร “นาม”

(๕) “ปญญา” เปรยบเหมอนกบ “ใบเรอ” ถามนถกกาง

ขนออกไปไดกวางเทาใด ความเรวของเรอกจะมากขนเทานน ถา

ใบเรอนนขาดกะรงกะรง กยอมจะไมกนลม เรอนนกแลนไดชา

หรออาจไปไมถงจดหมายกได ถาใบเรอดกยอมจะพาใหเรอแลน

ไปสจดหมายไดโดยเรว เชนเดยวกบปญญา ถาเรารไมชด คอ

รงๆ ปลาๆ แลว กยอมไมสามารถฉดใจใหไปสกระแสของธรรม

ได บางทกจมไปเสยเลย บางทกเลกลม เพราะทำไมจรงจง เชน



นกยอมไมเกดผลอะไรขนได ความดกจะตองหลดไป ความดก

จะตองจมไปอยในความชว จมเพราะอะไร ? จมเพราะใบเรอมน

ไมกนลม เพราะอะไรมนจงไมกนลม ? เพราะมนขาด ขาดเพราะ

อะไร ? ขาดเพราะตนเองไมรจกเกบรกษา มนกตองชำรดทรด

โทรมแลวกขาด ทเปนเชนนกเพราะใจของเรานนไปวนวายอยใน

สญญาอารมณตางๆ ใจของเราไมสงบระงบ จงทำใหขาดปญญา

เมอขาดปญญาแลวกยอมนำมาซงความเสอมตกตำและเศรา

หมอง เหมอนกบตนซง หรอตนเสาทเราปลอยใหมนวางนอนอย

กบพนดน ยอมเกดความเสยหายตางๆ เชน มอดหรอปลวก

อาจจะกดใหผกได หรอมฉะนนกถกคนหรอสตวเหยยบยำไปมา

เพราะเราวางไวตำๆ ถาเราจบมนปกลงในดนใหตงตรงสงขนไป

แลว กจะหมดอนตราย นอกจากความเสยหายเลกๆ นอยๆ ใน

สวนทฝงอยในดนเทานน

ดวงจตของเรานกเชนเดยวกน ถาเราปลอยใหลอยไปไม

จบใหมนตงอยกบท คอ ปลอยใหนอนอยกบสญญาอารมณ

ตลอดเวลาแลว จตนนกยอมจะมแตความเสอม ตกตำและ

เศราหมอง เหตนนพระพทธเจาจงทรงสงสอนใหเราเจรญสมาธ

103



ภาวนา เพอใหจตตงมนอยในอารมณอนเดยว เมอจตเปนสมาธ

แลวกจะหมดความวนวาย เหมอนคนททำงานเสรจเรยบรอย

กายกสบายไดพกผอน ใจคอกปลอดโปรง และเมอใจสบายแลว

กเกดความสงบระงบตงมน เปนจตทกาวขนไปสความดหรอกาว

ขนไปสระดบสง เหมอนกบคนทอยในทสงๆ เชน บนยอดภเขา

เสากระโดงเรอ หรอบนตนไมสงๆ นน เขายอมจะมองเหน

อะไรๆ ตางๆ ไปไดทวทกทศ ทงใกลทงไกล มากกวาคนทอยใน

ทตำๆ เชน ในหบเขา หรอซอกเขา แสงสวางกสองเขาไปไม

ทวถง จะมองเหนแสงพระอาทตยไดกไมกชวโมง จตทมไดอบรม

ใหตงมนอยในความด กยอมจะตองตกตำ ไมสวางไสว ถาเราได

อบรมจตใหสงขนแลว สงทใกล เรากจะตองมองเหน สงทไกล

เรากจะตองเหน และความสวางไสวกจะมแกตวเรา นแหละการ

ทำสมาธ ยอมมอานสงสอยางน เมอเราไดแลเหนอานสงสเชนน

แลวกยอมจะเกดศรทธาความเชอ และเมอเชอแลวกเกดความ

เลอมใส อนจะเปนเครองดงดดและจงใจของเราใหเดนกาวหนา

ตอไป เหมอนกบใบเรอทไมขาด กจะตองนำเรอไปถงจดหมายได

โดยปราศจากอนตราย นอยางหนง



(๖) อกอยางหนง “ปญญา” ทานเปรยบเหมอนกบใบพด

เครองบน ขณะทเรานงสงบจตอยน กเทากบเรากำลงขบเครอง

บนขนสอากาศ ถาคนขบนนไมดคอ เปนคนขงวง ขเกยจ หรอ

ซมเซาหาวนอนเชนนแลว ไปขบเครองบนเขากยอมไมปลอดภย

ถงเครองบนนนจะดวเศษวโสสกเพยงใดกตาม กอาจพาไปตกปา

ตกเหว หรอชนภเขาเขาจนได เพราะคนขบนน ไมมสตอยกบตว

จงทำใหเกดความเสยหายขน เพราะฉะนน ขณะทเรานงสมาธ

อยนกเทากบเรากำลงขบเครองบนอย ถาสตของเราไมด ใจ

วอกแวกมอาการเผลอตวไปแลว เครองบนของเรากอาจไปส

อนตรายได เพราะฉะนนจงตองใหคอยสงเกตกายของเราดวา

เวลานมนเปนทกขเปนโทษทตรงไหนบาง และใจของเรานน

อยกบตวของเราหรอไมอย ถาใจไมอยกบตวกเทากบคนขบ

นนไมอยกบเครอง เมอดวงจตของเราไมอยกบตวเชนน ก

ยอมจะเกดโทษ คอ “นวรณ” เรยกวา เครองกงวลใจ นกเปน

โทษอยางรายแรง ซงเปนสงทำลายความสงบ เพราะฉะนน เวลา

นงสมาธตองคอยอยาใหเผลอตว ตองใหมสตรตวไวเสมอ

อยาใหใจวอกแวกไปอนได แลวเราจงจะไดรบความสบาย

ตอไปเรากจะแลเหนคณประโยชนเกดขนจากความสงบ นเรยกวา

“ปญญา”

105



ปญญานเปรยบเทากบหวใบพดเครองบน เมอเราทำไปๆ

กจะรสกวาเกดคณประโยชนขนอก คอ เราจะบงคบใหเครองบน

ขนสระดบสงเทาใดกได หรอจะใหลงเมอใดกได จะแสดงทา

ผาดโผนพลกแพลงอยางใดกได แลวแตเราจะตองการใหเปนไป

บคคลทม “ปญญา” เกดขนในตนแลว กยอมบงคบจตใจไดเชน

เดยวกน เชน เราอยากคด มนกคด ไมอยากคดกไมคด รจกหก

หามใจตนเองได ถาเราหามตวเองไมไดแลว กยอมหามคนอน

ไมได เพราะฉะนน ถาใครเปนคน “ฉลาด” กเทากบนายชางขบ

เครองบน ทสามารถบงคบเครองจกรเครองยนต ใหอยใน

อำนาจของตนได เหมอนกบการทเรานงสมาธน เรากหกหามจต

ของเราได ตวอยางเชน เรองใดทไมด เรากสงใหเลกคด, หยด,

พก, มนกดบเลย นเรยกวาหามใจตนเองได หรอจะตองการคด

เรากคดได รได เมอรแลวมนกหมดเรองไมคดอก จะใหทำ

อยางไรมนกไดอยางใจทเรานกทกอยาง



พระพทธเจาจงทรงแสดงวา นนแหละ คอ นกปราชญ

บณฑต เพราะทานมปญญาทำอะไรกทำจรงๆ และรจกวา สงใด

มโทษ ไมมโทษ รจกงดเวน รจกหกหามความคดนก ทานจงไม

คอยมความทกข คนโงยอมทำอะไรโลๆ เลๆ เถลไถล ดงขาง

หนา มาขางหลง ดงขางหลง มาขางหนา คดไปแตเรองเหลวๆ

ไหลๆ ไมมสาระแกนสาร วนกหมดไปทงวน คนกหมดไปทงคน

จนนอนหลบกยงคดไปอกได จตใจไมมเวลาไดพกผอนเลย เมอ

จตถกใชงานมากเชนน กยอมเกดการสกหรอ และทรดโทรม จะ

นำไปใชงานอยางอนกไมเกดผลดได ในทสดกกลายเปนความ

ทกข ถาเรามปญญา รเทาทนตอเหตการณทงหลายแลว สงใด

ควรปลอย เรากปลอย สงใดควรหาม เรากหาม สงใดอยาก

คดกคด อยากพดกพด หรอจะนงเฉยๆ กได คนททำงานทง

กลางวนกลางคนไมหลบไมนอน จนไมมเวลาพกผอนรางกาย

เลย คนนนไมชากจะตองตาย

ฉะนน สญญาความคดน จงเปนสงนำมาซงความสนไป

แหงชวต ทำใหดวงจตตองพนาศแหลกเหลวไปหมด เพราะเราใช

ทงนง นอน ยน เดน บางทนงอยคนเดยวกคด นนแหละเราตอง

107



ตาย เพราะจตไมไดพกผอนหลบนอน กำลงกยอมรวงโรยไป

ทกท ในทสดเมอหมดกำลง กตองตายจากความด การทเรามา

ทำสมาธน เปรยบเหมอนกบเราไดรบประทานอาหารอมแลว

กไปอาบนำขดสรางกายใหสะอาดหมดจดแลวกไปนอน เมอเรา

ตนขนมากรสกวาจตใจผองใสเบาสบาย และมกำลงทำการงาน

อะไรๆ ไดทกอยาง

เพราะฉะนน พระพทธเจาทานจงทรงมพระกำลงจตกลา

แขง นกใหเหาะกเหาะได โดยบงคบพระกายใหลอยไปในอากาศ

และทรงประกอบกจการงานไดนานๆ เชน ไมตองเสวยพระ

กระยาหารไดถง ๗ วนเตมๆ โดยไมมอาการออนเพลย ทงน

กเพราะดวงจตของพระองคเขาไปนอนสงบนงอยในปฐมฌาน

บาง ทตยฌานบาง ตตยฌานบาง และจตตถฌานบาง กเกด

กำลงสมาธ เกดกำลงกาย กำลงวาจา กำลงความคด กลาแขง

พระองคกอาศยกำลงกายนนเทยวเสดจจารกไปโปรดประชาชน

ตามบานนอยเมองใหญ ทวทกแหงทกตำบล บางครงกตอง

เสดจไปดวยทางทรกนดาร พระองคกมไดทรงเหนดเหนอยแต

ประการใด ในสวนกำลงวาจา พระองคกทรงตรสเทศนาสงสอน



และแสดงธรรมใหเขาฟงมไดขาด นบตงแตพระองคไดตรสรพระ

อนตตร สมมาสมโพธญาณ จนตราบเทาเวลาทเสดจดบขนธ

ปรนพพานเปนเวลาถง ๔๕ ป สวนกำลงความคดพระองคกทรง

มพระปรชาเฉลยวฉลาด สามารถเทศนาแนะนำสงสอนจนพระ

สาวกของพระองคไดสำเรจบรรลในธรรม เปนพระอรหนต ม

จำนวนนบเปนพนๆ สวนผทมจตใจแขงกระดางมความคดเหน

เปนมจฉาทฏฐกละทงจากลทธศาสนาของตน กลบเขามายอม

เปนสานศษยของพระองค กมเปนจำนวนไมนอย พระองคทรงม

นำพระหฤทยทประกอบไปดวย เมตตา ซอสตยสจรต ไมมโกรธ

เกลยดชง พยาบาท อาฆาตตอผใด ดวงพระหฤทยของพระองค

กยอมบรสทธ ไมมบาดแผลเลย ทงนกโดยอาศย “ธรรม”

ทพระองคไดทรงปฏบตมานนเอง มใชเกดจากสงวเศษวโส

อะไรเลย การปฏบตกอยางเดยวกบทเราไดกระทำกนอยนแหละ

แตวาเราจะตองตงใจทำใหจรงๆ จงจะไดผล การเจรญสมาธน

ถาใครทำจรงกจะตองไดของจรง ถาใครทำไมจรงกจะได

เพยงแค “ตกตา” เทานน นแหละการปฏบตยอมเปนไปดวย

อาการอยางน

109



(๗) การเจรญสมาธ กเพอจะอบรมดวงจตของเราใหตง

อยใน “ความสงบ” คอ ความด หรออกอยางหนงกคอ ใหตงอย

ใน “ธรรม” ฉะนน สงใดทจะเปนศตรหมมารทจะมาคอย

ทำลายคณงามความดของเราใหเสยไปแลว เรากจะตองสลดปด

ทงใหหมด ทำดวงจตของเราใหวางไปจาก นวรณธรรม นอมไป

เพอความสงบระงบ จตนนกจะตงอยกบพระพทธคณ พระธรรม

คณ พระสงฆคณ เหมอนกบนอนแชอยใน พระพทธ พระธรรม

พระสงฆ อนเปนตวบญ ตวกศล บญกศล ถาจะเปรยบกเหมอน

“เกลอ” เกลอนนยอมมคณประโยชนแกโลกมากมายหลายอยาง

และเปนธาตทรกษาคณภาพของตวมนเองใหคงทอยเสมอ แม

จะนำไปกลนกรองอยางใดๆ รสของมนกคงเคมอยตามสภาพ

เดมของมน ไมมอาการเปลยนแปลง ใชไดทงเปนยา ใชไดทงเปน

อาหาร เกลอนจงเปนสงจำเปนสำหรบมนษยดวย ถาขาดธาต

เกลอแลว รางกายอาจไมไดรบความสมบรณเตมท นอกจากท

มนจะรกษาคณภาพของตวมนเองไวไดอยางดแลว ยงสามารถ

รกษาสงอนมใหเสอมเสยไปไดอกดวย เชน ปลาสดนน ถาเรานำ

ไปแชเกลอไว เกลอนนกจะรกษาเนอของปลามใหเนาเสยและ

เกบไวไดหลายๆ วน ถาเรานำปลาทแชเกลอไวนน ไปตากแหง



เสยอกทหนง กยงจะเกบไวไดนานตอไปอกเปนปๆ กได ถงปลา

ทเนาแลวเมอนำไปเคลาเกลอไวกยงกลายเปนอาหารดไปได แต

มนจะตองใสใหถงเกลอมากๆ หนอย เพราะฉะนนเกลอจงมคณ

ประโยชนหลายอยาง ปลาเนากใชได แตถาเปนปลาสดกยงด

จตของคนเรากเชนเดยวกน ถาไดเขาไปถงธรรมแลว กยอมหมด

จากความชว ความเหลวไหล ไมเปนคนบดเนาเสย เพราะไดแช

อยในความดเสมอๆ ถงจะเสยมาอยางไรกอาจดขนได ถาเปน

คนทใฝดอยแลวกยงดมากขนอก เพราะปลาสดยอมมราคาแพง

กวาปลาเนา บญกศลกเปรยบเหมอนกบเกลอ ถาเราแชดองอย

กบบญกศลนนจรงๆ แลว กยอมจะเปนสงทสรางกำลงกายและ

กำลงจตของเราใหเจรญถาวร เปนไปเพอความเจรญในชวตและ

ศาสนา เหมอนกบอาหารทแชถงๆ เกลอแลวอาจเกบไวไดทง

๑๐ ป ถง ๑๐๐ ปกได นแหละอำนาจของบญกศลยอมม

อานสงสอยางยง ดงน

ไดแสดงมาเพอเปนแนวทางใหนอมนำไปปฏบตจตใจ เพอ

อบรมบมนสยใหเกดเปนบญกศลขนในตน ดงพรรณนามา กพอ

สมควรแกเวลาเพยงน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๔ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

แสดงพระธรรมเทศนาตอนบายวนพระ ตอจาก “อารกข

กมมฏฐาน” ทไดแสดงไวในวนกอน

(๑) “อสภญจ” คอ “ความไมสะอาด” ความไมสะอาด

ของคนเรามอย ๒ อยางๆ หนง คอ ความไมสะอาดทเกดขนจาก

บาดแผล พพอง เปอยเนา หรอความชำรดทรดโทรมแหง

รางกาย ซงเปนสงทเกดขนโดยธรรมดา ความไมสะอาดอยางน

พระพทธเจาทรงพระเมตตาและสรรเสรญ ตวอยางเชน “ปตก

ภกษ” ซงเปนผเคยสรางกรรมมาแตชาตปางกอน โดยทเปน

นายพรานนกในครงนน ขนชอวาสตวบก หรอสตวนำกด ถาจบ

มาไดแลวเขาจะตองทรมานเสยกอน แลวจงจะทำใหตาย ถาเปน

สตวบกกหกปกหกขาเสยกอน ถาหกไมทนกขดกนไวเสยบาง

ถอนขนออกบาง ถาตวใดมนดนมากนกกเอาหนามเสยบตาบาง

มดแขงมดขาบาง เขาไดทำปาณาตบาตแลทรมานสตวเชนนมา

เปนเวลานาน วนหนง ขณะทเลกจากการลาสตวแลว เขาเดน

113



ทางจะกลบบาน ไดแลเหนพระภกษองคหนง ซงมาพกเจรญ

สมณธรรมอยในปาใกลทางทจะผานไป เขาจงไดใชเชอกรอย

สตวทจบมาไดนนเปนพวงแขวนตนไมไว แลวกเขาไปทำการ

กราบไหวพระภกษองคนน เพอขอนำกน เมอไดใหนำดมบรโภค

เสรจแลว พระภกษองคนนเหนวานายพรานน พอมนสยทจะแก

ใหบรรเทาจากบาปกรรมไดบาง ทานจงแนะนำสงสอนวา “ด

กอนนายพราน เธอไดกระทำการฆาสตวมานานแลว ผลแหง

กรรมอนนจะทำใหเธอไดรบความทกขลำบาก และเศราหมอง

ตอไปนกควรจะรกษาศลฟงธรรมเสยบาง เพอจะไดบรรเทาหรอ

พนจากทกขโทษเวรกรรมของตวเธอ ใหตงใจปฏญาณตนวา

วนพระ ๑๔ หรอ ๑๕ คำ กลางเดอนสนเดอนครงหนง กบ

วนพระขน ๘ คำ หรอแรม ๘ คำครงหนง รวมเปน ๔ วนดวย

กนน จะสมาทานศล ๕ หรอศล ๘ ซงเปนการงดเวนจากการ

กระทำบาปทงปวง เพอถวายบชาแดสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

ถาไมสามารถจะทำไดเสมอทกวนไป กควรจะรกษาใหไดใน ๔ วนน



นายพรานไดฟงพระภกษนนชแจงแสดงโทษของการทำบาป

และชถงคณของการทำบญโดยชดเจนแลวกเกดศรทธาความเชอ

พยายามละความชวของตน กระทำตามคำแนะนำของทานทก

ประการ ดวยอาศยบารมแหงพระพทธเจา ซงตนไดกระทำ

กรรมดเปนนสยตดอยเพยงนดเดยวนเอง ครนเมอเขาดบจตไป

แลว กไปเกดเปนมนษยในสกลทคคตะทยากจนมนามวา “ปตกะ”

เขาตองมความเปนอยดวยความอตคต ยากลำบากตงแตเกดมา

แตเพราะเหตมอานสงสทไดเคยรกษาศลไวบางนนเอง จงทำให

เขาไมตองไปเกดในอบาย ถาไมมศลเลยกคงจะตกนรกไปแลว น

กดวยบญกศลอนเลกนอยทตนไดกระทำไวในอดตชาต จงปดกน

กนอบายไวได และนำใหเขามาบงเกดเปนมนษยอก เพราะกรรม

ดทเขาไดกระทำไวนน เปนนสยปจจยตดตามมาหลอเลยง จะให

เขาไดพนจากเวรกรรม ดงนน เมอเตบโตขน กมจตสนดานให

เกดการศรทธาเลอมใสในพระพทธเจา เมอไดแลเหนพระองค

และไดฟงธรรมของพระองคแลว กเกดความปตอยางยง จงตาม

ไปขอบวชในพระพทธศาสนาดวย

115



เมอบวชแลวกต งใจปฏบตบำเพญเพยรอยางเครงครด

และไดเขาไปเจรญสมณธรรมอยในปา แตกมอนเปนใหบงเกด

ความทกขเวทนาอยางรายแรงขนในรางกาย จนไมมวนจะไดหลบ

นอน คอ ใหมอาการเจบห เจบตา ยบๆ แยบๆ ตางๆ นานา

เพราะเจากรรมนายเวรตามมาเบยดเบยน กใหมอาการเจบปวด

ไปทวตว มอ เทา แขน ขา กยกไมขน รางกายกเปนแผลเปอยเนา

ตองนอนแชอยบนใบตอง เพราะกรรมทตนไดเคยหกปกหกขา

นกและทรมานสตวนนเอง ในทสด ลกศษยลกหากพากนหนไป

หมด ไมมใครจะซกฟอกผาหมผาสบงจวรใหเลย พระภกษนนก

ตองนอนจมอยกบความสกปรกโสมมเนาเหมนอยองคเดยว

เมอพระพทธเจาไดทรงทราบความเปนไปของ “ปตกภกษ”

ดงนแลว กทรงพระมหากรณา รบเสดจไปยงทซง “ปตกภกษ”

อาพาธอย และไดทรงซกผาซงหอหมพนกายอนเปอนเปรอะ

สกปรกอยนน โดยมไดทรงรงเกยจเลย พระองคทรงมพระเมตตา

กระทำการรกษาพยาบาลแกปตกภกษนน เหมอนลกในไสของ

พระองคเอง และกทรงปรารถนาทจะใหพระเณรทงหลายได

พจารณาเหนความจรงใน “อสภกมมฏฐาน” ดวย จงทรง



กลาววา “ความเปอนเปรอะเหลานเราไมรงเกยจ เพราะ

เปนเหตทเกดขนโดยธรรมดาของรางกาย แตความเปอน

เปรอะสกปรกอนเกดขนเพราะบคคลกระทำชวแลว นนจง

เปนสงทเราตถาคตยอมรงเกยจ” ดงนน อบาสกอบาสกาทง

หลายกควรจะพากนสนใจ เพงภาวนาใน “อสภกมมฏฐาน”

เพอใหเหนความไมสะอาด และสงปฏกลตางๆ ในรางกายของ

ตนเอง อนจะยงความสลดสงเวชเบอหนายใหมขนอยางหนง

อยางท ๒ กเพอใหเหนโทษเหนกรรมของตนตางๆ ทไดกระทำ

มาแลว กจะไดเกดความเกรงกลวในบาปกรรมนนๆ และไมกลา

ทำความชวอกตอไป เหตนนพระพทธเจาจงไดทรงบญญตไววา

“ถาใครตองการจะอาบนำปอนขาวแกเราตถาคตแลว เมอ

เหนภกษองคใดอาพาธอย กจงใหเขาไปปฏบตรกษาพยาบาล

เถด อานสงสนจะมมากยงกวาไดใสบาตรตถาคตเสยอก”

นแสดงใหเหนวาพระพทธเจา มไดทรงรงเกยจในความเปอน

เปรอะโสมมของรางกาย ซงเปนไปโดยธรรมดา ซำยงไดทรงรบ

สงตกเตอนพระภกษสามเณรทงหลาย ใหคอยชวยกนดแลใน

ภกษผอาพาธนนอกดวย เรองปกตภกษผไดเคยเปนนายพราน

กระทำการฆาและทรมานสตวมาแตอดตชาตนน กไดรบผลกรรม

117



ตามสนอง ใหรางกายตองไดรบทกขทรมานตางๆ เพราะเหต

แหงการกระทำชว จงมการวบตไปดวยประการฉะน “อสภ” ท

เปนความไมสะอาดอนเกดขนโดยธรรมชาต หรอธรรมดา เชน

การปฏกลในสวนตางๆ ของรางกายกด หรอความชำรดทรด

โทรม เปอยเนา พพองในรางกายกด เมอบคคลใดไดพจารณา

มองเหนแลว กยอมเกดความเบอหนายสลดสงเวชขนในตน และ

เมอเปนดงน กจะทำใหผน นไกลจากบาปไกลจากความชวได

นพระพทธเจาทรงสรรเสรญวาเปนของดและใหคณประโยชนแก

พทธบรษทดวย นกปราชญกไมตำหนตเตยน นเปนความไม

สะอาดอยางหนง

อกอยางหนง เปนความไมสะอาดทผ ดธรรมชาตคอ

“ความชว” อนนแหละเปนสงทสกปรกโสมมมาก ไมวาจะอยใน

ทใดๆ เมอใครประพฤตชวชาลามก ปราศจากเสยซงศลธรรมแลว

กยอมไดชอวาเปนคนสกปรกอยเสมอ นกปราชญกตำหน คนดก

ยกโทษ เหตนนพระพทธเจาจงทรงสอนใหบคคลทำรางกายให

สะอาด โดยใหยกเวนการกระทำชวทงหลาย “ความชว” ไมใช

ของธรรมดาทเกดขนในตนเอง เพราะเราตองทำ มนจงจะชว



ถาไมทำ มนกไมเกด น จงเปนสงทผดธรรมชาต เมอตวเองไม

ตองการความชวแตยงทำชว กไดชอวาผนนไมซอสตยตอ

ตวเอง ทรยศตอตวเอง และเมอตวของตวยงไมซอตรงตอ

ตวเองแลว ยงไปตโทษคนอนอกอยางนยอมใชไมไดเลย ตา

พรานนกนนถงแมแกจะกอกรรมทำชวมาแลว แตแกกยงลาง

ผลาญความชวของแกใหขาดเปนหวงๆ ได โดยทวนพระครงหนง

แกกงดเวนความชว พยายามสมาทานรกษาศลใหบรสทธ ดงนน

จงไดรอดตวไมตองไปสเมองนรก ไดผอนจากโทษหนกมาเปน

เบา เพราะ “ศล” เปนความด เปนของเบา เปนเครองฉดดง

บคคลใหพนจากหวงของความทกข ถาไมมศลเลย หรอทำความ

ชวหนกกยงปกดงลงไปเลย และกตองไปสความทกข ทงชาตน

และชาตหนา ดงนน เมอบคคลใดประพฤตแตความดๆ กจะแตง

บคคลผนนใหด และไดรบความสข

“อสภ” ทกลาวมาแลวน เปนความชวอนเกดจากความไม

สะอาดในตวบคคล ความไมสะอาดอนน ยอมเกดข นไดโดย

๓ ประการ คอ เกดจากความประพฤตอยางหนง เกดจากการ

บรโภคอยางหนงและเกดจากการคบคนชวอยางหนง

119



อยางท ๑ ทเปนไปในความประพฤตกคอ คนทไมมศล ๕

ชอบฆาสตว ทรมานสตว กดข ขมเหงทรกรรม บางคนกถงกบ

ฆาประหตประหารกน โดยปราศจากความเมตตาปราณ นเรยก

วา “ปาณาตบาต” ขอหนง ขอ ๒. “อทนนาทาน” ลกฉอ

คดโกงปกปดสงของๆ คนอนซงเปนสงอนไมจำเปนแกพทธบรษท

ทเปนนกบญเลย ขอ ๓. “กาเม สมจฉาจาร” ประพฤตผดลวง

ละเมดในสามภรรยาของคนอน ขอ ๔. “มสาวาท” กลาวเทจ

ลอลวง อำพราง ขอ ๕. “สราเมรยะ” ดมนำเมาตางๆอนเปนท

ตงแหงความประมาท เมอความประพฤตเหลานมในบคคลผใด

กไดชอวาความสกปรกโสโครกเกดขนแกบคคลผนน นเปนความ

ประพฤตชวทางกาย เรยกวา “กายกรรม” บางทกชวใน “วจ

กรรม” เชน “มสาวาท” พดคำไมจรง “ปสณาวาท” พดสอเสยด

“ผรสวาท” พดคำหยาบ “สมผปปลาปวาท” พดเพอเจอ

เหลวไหลหาสาระประโยชนมได เหลานเปนความเปอนสกปรกท

นกปราชญทานตเตยน กายกเปอน วาจากเปอน ธรรมของท

เปอนนนมนยอมหนกกวาของทสะอาด สงเกตดเสอผาเกาๆ ท

สกปรกนน เมอจบดจะรสกวาหนกกวาผาดๆ และเมอของนน

มนสกปรกและหนกอยางน กยอมหยบยาก ใชยาก จะใชกไม



อยากใช จะหยบกไมอยากหยบ เพราะรสกขยะแขยงรงเกยจ

ไมอยากใหถกมอเปอนมอเลย คนเรากเชนเดยวกน ถาใคร

ทำความชวมากๆ แลว กายนนกหนกไปไหนไมรอด เชนคนทำชว

คดจะไปวดกใหร สกวา มนหนกแขงหนกขาเสยเหลอเกน ไม

กลาจะไปเพราะอายเขาบาง เพราะกลวคนเขาจะรจะเหนใน

ความชวของตวบาง ใจกหนกกายกหนก ยงทำความชวหนากยง

หนกขนทกท เลยไปไมได นเปนความสกปรกเลอะเทอะในรางกาย

ซงเปนความเสยในสวนความประพฤต

อยางท ๒ เสยในการบรโภค ไดแกอาหารการกนตางๆ

ทบรโภคเขาไปนน ไดมาจากสงทเปนบาปเปนกรรมตางๆ หรอม

ฉะนนบางคนความประพฤตกไมเสย การบรโภคกไมเสย แต

เครองอปโภคใชสอยนนเปนสงทไมด เชน รบซอของโจร หรอได

มาจากการทจรตตางๆ บางคนกไมเปนไปอยางนน การบรโภคก

ด อปโภคกด แตชอบคบคนชวเปนมตรสหาย อยางนพระพทธ

เจากทรงตำหนในสวนรางกาย ถาแกไขรางกายดแตใจสกปรก

คอดวงจตไมมเมตตาพรหมวหาร จตชอบเกลยด โกรธ พยาบาท

หรอ คดนกตรกตรองไปในทางชว ใจนนกยอมประกอบดวย

121



อาสวกเลส คอมนวรณ ๕ อยางเขาครอบงำ เชน “กามฉนทะ”

“พยาปาทะ” “ถนมทธะ” “อทธจจกกกจจะ” และวจกจฉา”

เปนตน ถานวรณทง ๕ ประการนเกดขนในดวงจตของผใดแลว

ดวงจตซงเปนไปนนกเปน “อกศลจต” คดทำความชวตางๆ

ได เหตนน ทานจงสอนใหเจรญภาวนาใหวตกไปในทางบญทาง

กศล เปน “พทธานสสต” คอระลกถงพระคณของพระพทธเจา,

“ธมมานสสต” ระลกถงพระธรรม คำสงสอนของพระองค

และ “สงฆานสสต” ระลกถงความปฏบตด ปฏบตชอบของ

พระสงฆ ๓ อยางนเรยกวาเปนของงายๆ ซงพวกเราทกคนควร

กระทำกนไดโดยไมนาจะลำบากใจเลย

คนทมความประพฤตชว เมอทำชวทางกาย กาย กสกปรก

เมอกลาวชวทางปาก ปาก กสกปรก เมอคดชวทางใจ ใจ ก

สกปรก เหมอนกบแมวทไปคลกเคลากลงเกลอกกบขฝนหรอข

เถามาทวทงตวแลว เขาไปในหองของใคร ใครเขากตองรงเกยจ

เทวบตรเทวดากรงเกยจ เมอแมวเตมไปดวยขฝนหรอขเถาเลอะ

เทอะ สกปรกไปทงตวอยางนน คนจะชอบไดอยางไร กตองขบ

ไลลงไปใตถนเทานน ความชวนเปน “กณหธรรม” คอธรรมดำ



เมอบคคลใดมกณหธรรม กจะตองเดนลงไปสทตำ คอ “กอง

ทกข” อนเปนความมดมดหมดความอสระ หมดความเจรญทก

ประการ สวนบคคลผมความประพฤตดเปน “สกกธรรม” คอ

ธรรมขาว กจะตองมแตความสข ความเจรญงอกงาม ตายไป

กไดไปบงเกดในทสง เชน “สวรรค” และ “พรหมโลก” เปนตน

(๒) “มรณานสสต” คอ ใหมาระลกถงความตาย ซงเปน

ไปตามธรรมชาต คอ เกดมาแลวกตองตายเปนธรรมดา บางคน

กคดไปวา ทำบญกศลมากมายถงเพยงนแลว กยงไมเหนพนตาย

นแหละความจรงของความตายยอมมอยอยางน ถงใครจะทำด

ทำชวอยางไร กตองตายกนหมดทกคน แตความตายนทาน

กลาวไววาอยางหนงเปน “กณหมรณะ” คอ ตายมด ตายดำ

ตายตำ ตายในซอกหวย ซอกเขา ไมไดตายอยางสวาง เปดเผย

ความตายอยางน เรยกวาตายชว กไดแกคนททำชว เมอตายไป

แลวกจะตองไปสอบาย หรอมฉะนนกตองไปตายในคกในตะราง

ในปาดงพงทบเปนตน ตองไดรบความลำบากคบแคนอยในกอง

ทกขทงสน อกอยางหนงเปน “สกกมรณะ” คอ ตายด ตาย

สวาง ตายเปดเผย ถาจะเปรยบแลวเหมอนกบเราหาของสงใด

123



สงหนง เมอเราหาสงใด สงนนกจะตองมาชวยเราเปนธรรมดา

เชนเราตงใจหาเงนทอง เงนทองนนกจะตองมาชวยเรา ถาเราไป

แสวงหาของทชว ของชวนนกจะตองมาชวยเรา เราตองการสง

ใด เรากจะตองไดสงนน เมอเราตองการด เรากจะไดด ถาเรา

ตองการชว เรากกจะไดชว เพราะฉะนน ถาเราอยากตายมด

ตายดำ ตายตำชา กจงสรางกรรมชวเขาใหมากๆ ถาอยากตาย

สวาง ตายเบา กจงสรางบญกศลใหมากๆ เพราะกรรมยอมให

ผลเปนทแนนอนเสมอ

เมอบคคลใดมาระลกถงความตายไดอยางน กควรจะพา

กนรจกเลอกการตาย ใหเปนการตายด คอพยายามอบรมบม

นสย สรางบญสรางกศลไวใหมากๆ เชน มการบำเพญทาน

รกษาศล และเจรญเมตตาภาวนา เปนตน เมอความตายมาถง

เรากจะไดเปนผตายด ตายสวาง รางกายของเราน มนยอมตาย

อยทกวนและเกดอยทกวน ธาตขนธ ลมหายใจมนกตายเกดอย

ทกวน ตายอยางน คอ ในสวนรางกาย สวนจตกตายอยทกเวลา

เชน เวลาทเราเผลอตว มนกไปเกดชว กเทากบเราตาย ถาเราไม

ตองการตาย เรากตงใจหายใจใหด อยาใหเผลอ ลมหายใจเราน



แหละเปนตวชวต ไดแกการตง “อานาปานสต” นกถงคณพระ

รตนตรย เชน “พท” เขา “โธ” ออก หรอคดไปในสงทด

เปนตน ถาเผลอไปเมอใดกเทากบเราตายเมอนน วนหนงๆ นเรา

ตายกนอยางนกครงกหน ? ถาเปนรางกายกหาทฝงไมได การท

ทานใหระลกถง “มรณสสต” กเพราะตองการใหเรามสตตายด

บางคนดแตไปตายชวกม ตวอยางเชน ขณะนงภาวนา “พทโธๆ”

อยอยางนแหละ แตไพลไปนกถงสงทชว กเทากบไปตายชว

นนเอง ความเผลอตวนเทากบสลบไปขณะหนง และถาสลบ

บอยๆ กเกดโทษ ทางแพทยเขาบอกวา เปนการทอนกำลงและ

ความคดใหเสอมไป ในทางธรรมนน ถาเผลอบอยๆกใหโทษ

เหมอนกน เพราะเปนทางใหกอความชวตางๆ ขนได เพราะ

ฉะนนจงระวงอยาใหดวงจตของเราตองเสอม หรอตายไปอยางน

ชวตของเราจะไดกาวไปสความเจรญ

ถาผใดไดพจารณาใน “อสภกมมฏฐาน” และ “มรณานส

สต” ไดดงนอยเสมอแลว ดวงจตของผนนกจะเปนบญเปนกศล

ตงอยใน “สกกธรรม” ผนนกยอมจะไดรบความสะอาดบรสทธ

ทงกายใจ

125



ซงไดแสดงมาพอเปนแนวทาง เพอใหสาธชนไดนอมนำไป

ประพฤตปฏบต กาย วาจา ใจ ของตนๆ ใหตงอยใน ทาน ศล

และภาวนา อนเปนไปโดยถกตองตามพระพทธวจนะ และพากน

ตงอยในความไมประมาท ซงนกปราชญทานสรรเสรญ เมอผใด

ไดกระทำ กาย วาจา ใจ ของตนใหถงพรอมดวยประการดงน

แลว กจะพากนประสบพบเหนแตความดงาม อนเปนความสข

ความเจรญในพระพทธศาสนา ดงไดแสดงมาใน “อารกข

กมมฏฐาน” แตโดยยอกพอสมควรแกเวลาเพยงเทาน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๗ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

ในการนงภาวนาน ถงแมเราจะไมมความรอะไรเลย กใหร

แตเพยงวา ลมเขาเรากร ลมออกเรากร ลมยาวเรากร ลมสนเรา

กร ลมสบายเรากร หรอลมไมสบายเรากร เทานกเปนอนใชได

สวน “สญญา” ในเรองตางๆ ทผานเขามาในใจของเรานน กให

ปดทงเสย ทงดและชว ทงอดต อนาคต ไมใหนำมายงเกยว และ

กไมตองตามไปแกไข เมอสญญาผานเขามา กปลอยใหผานไป

ตามเรองของมน ความรของเรากใหเฉยอยกบปจจบนอยาง

เดยว ขอทวาใจเราไปอยางนนไปอยางน มนกไมใชตวจรง เปน

เพยงแตสญญามนพาไปเทานน สญญานเปรยบเหมอนกบ “เงา”

สวนตวจรงของมนนนกคอ “จต” ตางหาก ถากายของเราเฉย

ไมมอาการเคลอนไหวไปมาแลว เงาของเราจะเคลอนไหวไปได

อยางไร ? เพราะกายของเรามนไหวไมอยนง เงาของเราจงไหว

ไปดวย และเมอเงาเกดขนแลว เราจะไปจบเอาเงามาอยางไร ?

เงานจะจบมนกยาก จะละมนกยาก จะตงใหเทยงกยาก ความร

ทเปนตวปจจบน นนแหละคอ “ตวจรง” สวนความรทเปนไป

ตามสญญานนกคอ “เงา” ความรตวจรงนนยอมเปนตวทอยคงท



ไมมอาการยน เดน ไป มา สวนจตกคอ “ตวร” ซงไมมอาการ

ไปอาการมา ไมมไปขางหนา ไมมมาขางหลง มนกสงบเฉยอย

และเมอตวจตราบเรยบอยในปกต ไมมความคดนกวอกแวกไป

อยางน ตวเรากยอมสบาย คอ จตไมมเงา ถาจตของเราไมเทยง

ไมแนนอน ไหวตวไปมาอย กยอมจะเกดสญญาขน และเมอ

สญญาเกดขน มนกฉายแลบออกมา แลวเรากจะไหลไปตามมน

จะไปเหนยวดงเขามา การทเราไปตามเขามานนแหละ มนเสย

ใชไมได จงใหทำความเขาใจเสยใหมวา “ตวร” นนไมเปนไรดอก

แต “เงา” คอสญญานนแหละสำคญ เราจะมงไปทำให “เงา”

มนดขนกไมได เชน “เงา” มนดำ เราจะเอาสบไปขดฟอกจน

ตายมนกไมหายดำ เพราะเงามนไมมตว

ฉะนน สญญาความคดนกตางๆ เราจะทำใหดเลวยอมไมได

เพราะมนเปนเพยง “หน” หลอกเราเทานน พระพทธเจาจงทรง

แสดงวา ใครไมรจก “ตว” ไมรจก “กาย” ไมรจก “ใจ” ไมรจก

“เงา” ของตวเอง นนคอ “อวชชา” คนทสำคญวาจตเปนตน

ตนเปนจต จตเปนสญญา ปนเปกนไปหมดเชนน เขาเรยกวา

“คนหลง” คอ เหมอนกบคนทหลงปา การหลงปานน ยอมจะ

ตองลำบากทกๆอยาง ทงอนตรายในสตวปา ทงลำบากในเรอง

129



อาหารการกน และการหลบการนอน จะมองไปทางไหนกหา

ทางออกไมพบ แตทเรา “หลงโลก” นกยงจะรายไปกวา

“หลงปา” ตงหลายเทา เพราะจะไมรจกทงกลางวนกลางคน

และไมไดพบกบความสวางไสวเลย เพราะดวงจตมนมดไปดวย

“อวชชา” ฉะนน การทเรามาทำความสงบอยางน กเพอจะให

เรองราวตางๆ ลดนอยลง เมอเรองราวตางๆนอยไปแลว จตกจะ

มความสงบ เมอจตไดรบความสงบกจะคอยๆ สวางขนในตว

เกด “วชชา” เปนความรขน ถาความยงยากมากนก ความรก

จะไมเกดขนได นนเปนความมด

ดวงจตทเจอปนอยในรป ในเสยง ในกลน ในรส ใน

โผฏฐพพะ ในธรรมารมณ นนกเหมอนกบเรอทถกลมพายอนพด

มาจากขางหลง ขางหนา ขางซาย ขางขวาทง ๘ ดาน ๘ ทศ มน

กจะไมทำใหเรอนนตงลำตรงอยได มแตจะทำใหเรอจมลง ไฟท

จะใชสอยกดบหมดดวยอำนาจความแรงของกระแสลมทพดมา

นน สญญานเหมอนกบระลอกคลนทวงไปมาในมหาสมทร ใจ

นนกเปรยบเหมอนกบปลา ทดำผดดำวายอยในนำ ธรรมดา

ของปลายอมเหนนำเปนของสนกเพลดเพลนฉนใด บคคลผ

หนาแนนไปดวยอวชชา กยอมเหนเรองยงๆ เปนของ



เพลดเพลน เปนของสนก เหมอนกบปลาทเหนคลนในนำ

เคมเปนของสนกสนานสำหรบตวมนฉนนน ตราบใดทเรามา

ทำความสงบใหเรองตางๆ บรรเทาเบาบางไปจากใจได กยอม

ทำอารมณของเราใหเปนไปใน “กมมฏฐาน” คอฝงแต “พทธา

นสสต” เปนเบองตนจนถง “สงฆานสสต” เปนปรโยสานไวใน

จตใจ เมอเปนไปดงน กจะถายอารมณทชวใหหมดไปจากใจได

เหมอนกบเราถายของทไมมประโยชนออกจากเรอ และนำของท

มประโยชนเขามาใสแทน ถงเรอนนจะหนกกตาม แตใจของเรากเบา

เพราะเรองของบญกศลเปนของเบา เมอใจของเราเบาอยางน

ภาระทงหลายกนอยลง สญญาตางๆ กไมม นวรณกไมปรากฏ

ดวงจตกจะเขาไปส “กมมฏฐาน” ไดทนท

หรอมฉะนน เรากตองมสตสมปชญญะ คอยสำรวจวาลม

ทหายใจเขาออกน มนเกดผลแกรางกายอยางไร ดวงจตของเรา

ไดรบผลอยางไรบาง ถาลมออนกใหถอนลมเสยใหมอยาให

เผลอตว ปรบปรงลมหายใจจนรสกวากายและจตไดรบความ

สะดวกสบาย (การถอนลม คอ การสรางความรสก) เมอเกด

ความสะดวกสบายอยางน จตกสงบ เมอจตสงบแลว กยอมเกด

ผลไดหลายอยาง ๑. ผลเกดขนในรางกาย ๒. ผลทเกดใน

131



ทางใจ ผลทางกายคอ กายโปรงเบาคลองแคลว ไมอดอด

เดอดรอน นงอยกไมแนน ไมจก ไมเสยด สวนจตกไมมความยง

ยากอะไร โลง โถง วาง เปลา ปราศจากสญญาอารมณภายนอก

ผลอนนแหละรกษาไวใหด รกษาไวใหนาน สวนผลอนๆ กจะเกด

ขนตามมาอก กลาวตามความรกคอ “วชชา” สวนรปไดแก

“อคคหนมต” นเปนผลเกดในสวนรางกาย นมตชนดไหนกตาม

ซงปรากฏเปนรปในใจ ยอมเปนผลซงเกดซอนขนมาอก ถาพน

ของรางกายสบาย พนใจกยอมสบาย และผลกจะเกดขนในทาง

จตใจเรยกวา “วชชา” เปนตนวาเราไมเคยศกษาเลาเรยน

อะไรเลย แตมนผดขนมาได อกอยางหนงเวลาทจตสงบด ถาเรา

ประสงคจะทราบเรองราวอยางใดอยางหนง กขยบจตเพยง

นดเดยว เรากสามารถจะรเรองราวนนๆ ไดทนท เหมอนเขมท

จอลงในแผนจานเสยง พอจอลงไปเสยงกจะปรากฏบอกเรอง

ราวในจานนนๆ ใหรได โดยแจมชด ความรตอนนแหละจะเปน

“วปสสนาญาณ” ถาเปนความรเบองตำเกยวแกสญญาอดต

อนาคต เราสาวไปยาวนกกเปน “โลกยวชชา” คอเลนในสวน

กาย มากไปกทำใหจตตำ เพราะไมแกในทาง “นาม” ตวอยาง

เชน “นมต” เกดขน กไปตดอยในนมต เชน “ปพเพนวาสญาณ”

เหนชาตภพทลวงมาแลวของตวเอง กเกดความดอกดใจวา เรา



ไมเคยรเคยเหน ไมเคยมเคยเปน กมามขนได อยางนกม อนเปน

เหตใหดใจเกนไป หรอเสยใจเกนไปกได

ในระหวางทเรากำลงสาวไปในเรองนมต ทำไมจงเกดดใจ

หรอเสยใจได? นนกเพราะจตเขาไปยดถอในเรองนนๆ เปนจรง

เปนจง คอบางทไปเหนภาพของตวเองในฝายทเจรญ เชนเปน

เจาเปนนาย เปนพระราชามหากษตรย อนอดมไปดวยศฤงคาร

บรวารใหญโต กเปนเหตใหพอใจ ยนด เพลดเพลนไปในอารมณ

นนๆ อยางนกเปน “กามสขลลกานโยค” พลาดไปจาก

มชฌมาปฏปทา กเปนการผด บางทเหนตวเองไปปรากฏในรป

ภพทไมพงปรารถนา เชน เปนหม เปนหมา เปนนก เปนหน

กระจอกงอกงอย กเกดใจเหยวแหงสลดหดห นกเปน “อต

ตกลมถานโยค” พลาดไปจากมรรคอก ไมตรงกบคำสอนของ

พระองค บางคนกสำคญผด พอไดไปพบสงทตวไมเคยไดรได

เหนเขา กนกวาตวเปน “ผวเศษ” เกดความเหลงขนในใจ ม

“อสมมานะ” เกดขน มรรคทถกอนเปน “สมมามรรค” กหาย

ไปโดยไมรสกตว น “วชชาโลกย” ยอมเปนอยางน ถาเราม

หลกวจารณแลว เรากจะเดนไปถกตองตามมรรคโดยไมพลาด

คอความรตางๆ มนจะจรงในฝายดกตาม ในรปนมตทปรากฏด

133



หรอไมดกตาม จรงกตาม ไมจรงกตาม เราไมตองดใจ หรอ

เสยใจ ทำจตใหเปนกลาง มธยสถลงในธรรม เรากจะเกดปญญา

ใหเหนวานมตนนกเปนทกขสจ ความเกดกเปนชาต ทเสอมไปก

เปนชรา ทดบไปกเปนมรณะ

เมอรอยางน เรากจะวางเฉยเปนกลาง จตกจะปลอยนมต

ทงออกจากใจได นมตนนกจะดบ แตไมใชดบสญ นมตนนกม

ความจรงอยอยางนน เหมอนไฟทมอยในโลก แสงไฟแดงกม แต

มอของเราไมจบ ไมเกยว ไมแตะตอง รปทงหลายมนกดบจรงๆ

แตไมสญ ถงเราจะไปอยทไหน มนกมอย แตเราไมยดเทานน มน

จะเกดกเกดไป จะดบกดบไปตามสภาพของมน แต “ตวร” ของ

เรากยนอยอยางธรรมดา น เปนตว “มรรค” เมอมรรคตงขน

อยางน “สมทย” กดบ แตนมตกยงอย คอ “ความรธรรม”

เชน เราอยากรเรองนรกสวรรคเปนอยางไร จะมจรงหรอไมจรง

นมตกจะปรากฏขนมาทนท บางทกรในเรองของคนอน เชนคน

นนเปนอยางนน คนนเปนอยางน แลวตอไปกตายไป เปนอยาง

นนๆ ตลอดจนทเกดทอยเปนอยางไรๆ เมอรอยางนกเพลนไปใน

เรองของเขา เพลนไปในความรของตว บางทกไปเหนหนาศตร ท

มนเคยเบยดเบยนขมเหงเราอยางนนอยางน ซงเปนสงทไมพง



ปรารถนา จตกตกไปใน “อตตกลมถานโยค” ทางทถกเราจะ

ตองไมแสดงความดใจ หรอเสยใจ ทงในสงทพงปรารถนาและไมพง

ปรารถนา ตองคดวาคนเรานนกยอมมดบางเลวบางเปนธรรมดา

เรองของความเกดมนกวนไปเวยนมาอยางน ไมมอะไรแน ไมม

อะไรจรง ดกดไมจรง ชวกชวไมจรง แลวมนกกลบกลอกไปอก

ตวเรากอยางน คนอนกอยางน เมอเหนความจรงเปนดงนแลว

จตกจะเกดความเบอหนาย เพราะเหนชดวาทกสงทกอยาง เกดขน

แลวกแปรไป แปรไปแลวกดบ จตกจะวางเฉยเปนมรรคขน ดวงใจ

กยนตวคงทอยเฉยๆ ไมมอะไรไปเกาะเกยวกงวล จตกจะพนไป

จากรปนมตอนเปนเรองของตวเองและคนอน พนไปจากความร

ไมยดความรในเรองของตน คอ “ปพเพนวาสญาณ” ในเรอง

ของคนอน คอ “จตปปาตญาณ” เมอเราไมเกยวของในเรอง

ของตน อนมความจรง หรอไมจรงกตาม ดหรอไมดกตาม รหรอ

ไมรกตาม จตกจะพนจาก “โลกยะ” กลายเปน “อาสวกขยญาณ”

แตบางคนทไปยดเขากหลงไปเลย สวนผทมวาสนาบารม

แกกลา กจะรจกยบยงความรของตน จตกเขาไปสกระแสธรรม

ขนตำทสด คอ “โสดา” บางคนไปได “วชชา” เกดขนในสวน

นามคอ บางทกม “ญาณ” รขนมาในเรองจตนมตของนามเปน

135



ความรซงผดขนมาจากความสงบ โดยทเรามไดนกคด แตมนก

ผดขนมาได พอเรานกถงอะไร สงนนกผดขนมาไดอยางเรานก

ทนท เหมอนกบเราเปดวทยรบฟงเสยงและเรองราวตางๆ นน

บางทกรอยางโนน บางทกรอยางน บางทกไมร บางทกผดขน

มาเอง เลยเปน “วปสสนปกเลส” ไปกม เพราะฉะนน ถงเรอง

ทเรารจรง กอยาไปยดถอเอา เรองไมจรงเรากไมยดไมถอเอา

ยดในความเหนกมโทษ ยดในความรทไมจรงกมโทษ ยดในความ

รทจรงกมโทษ ความรจรงนะแหละมโทษมาก ตวอยางเชน ตวร

จรงแลว กลาวไปกเปน “อตรมนสสธรรม” รไมจรงกลาวไปก

มโทษ เพราะฉะนน นกปราชญทานจงเหนวา ความรความเหน

กเปนตวทกข ทกขเพราะอะไร ? เพราะมนมโทษ “ร” ตวนเปน

“ทฏฐโอฆะ” ถาเขาไปยดกผด รกตองสกแตวาร เหนกสกแต

วาเหนเทานน ไมตองไปตนเตน ชนชม ยนด หรอโออวดใคร คน

ทเขาไปเรยนสำเรจวชาชนสงสด มาจากเมองนอกนน เมอเขาไป

เทยวตามชนบทตามทองไรทองนา เขากไมเคยเลาใหพวกบาน

นอกฟงถงเรองราวทเขาไดไปรไปเหนมา เขาจะพดคยไปตาม

ภาษาของชาวบานเทานน การทเขาไมเลากเพราะ ๑. คนทจะ

รบวชาจากเขา ไมม ๒. การเลาใหเขาฟงนนไมไดรบ

ประโยชน ใชแตเทานน แมกบคนทสามารถจะรได เขากยง



ไมเลา ในทางธรรมกเหมอนกน ถงรกตองทำเปนไมร ทำ

เหมอนกบคนโงๆ ทไมรอะไร เพราะธรรมดาคนดจรงแลว

เขากตองทำอยางนน คนทรอะไรแลวกไปเทยวพดคยโมโออวด

ใครตอใครเขานน ถาเขาวา “ไมจรง” หรอ “ขปด” กยงรายไป

อก ถงเราจะรกรไป ตองปลอยวางตามสภาพ ความสำคญวา

ตนรกไมม เมอเปนไปอยางน จตนนกจะเปนโลกตตระ พนจาก

ความยด

สงทงหลายในโลกยอมมความจรงในตวของมนเองทกอยาง

ถงจะไมจรง มนกจรง คอ จรงทมนไมจรงนนแหละ ฉะนน เรา

ตองละทงความจรง ทงความไมจรง แตถงกระนนกเปน “ทกขสจ”

เมอเรามความจรง และละความจรงของเราได เรากจะสบาย

ไมยากจน เพราะเรามจรงๆ ไมใชเหลวๆ ไหลๆ เหมอนเรามเงน

ทองมากๆ เรากกองไวในบานของเรา เรากยงมอย ไมยากจน ผท

มความรกเชนเดยวกน ถงเขาจะทงกม ไมทงกม ดงนน จต

ของพระอรยเจาทงหลายจงไมขาดลอย เพราะทานไมไดทงอยาง

ฉบหาย ทานทงอยางคนมงคนม ถงแมทานจะทง แตสมบตของ

ทานกยงกองมากมายอยอยางนน คนททงอยางอนาถา ยากจน ก

คอ ไมรจกวาอะไรเปนของดและของไมด เมอทงของดเสยแลว

137



กตองเกดความฉบหายเทานน เชนอะไรๆ กเหนเปนของไมจรง

ไปทงหมด ขนธ ๕ กไมจรง รปกไมจรง ทกขกไมจรง สมทยก

ไมจรง มรรคกไมจรง นโรธกไมจรง นพพานกไมจรง ไมใชความ

พนจพจารณาไตรตรองอะไรๆ กขเกยจขคราน ไมอยากทำ

ปลอยวางทงหมด ทงอยางนเขาเรยกวาทงอยางอนาถายากจน

เชน อยางนกปราชญสมยใหมนน ตายไปแลวเกดมากยงจนอก

สวนพระพทธเจานนทานทงแตของจรงไมจรงทปรากฏ

ในสวนรปนาม ทานไมใหทงรปทงนาม ทานจงรำรวยไมอดไม

อยาก แลวทานกยงมสมบตแจกจายใหลกหลานของทานอก

เพราะฉะนนลกหลานของทานจงไมยากไมจน ไปถงไหนๆ กม

ขาวเตมบาตรอยเสมอ ไมตองกลวอดกลวอยาก สมบตอยางน

ยอมประเสรฐยงเสยกวาทจะขวอชอฟา หรอเปนพระเจาจกรพรรด

นนกยงสไมได ฉะนน เราทงหลายจงควรดแบบอยางทพระองค

ทรงกระทำ ถาใครเหนวาขนธ ๕ ไมด มแตความไมเทยงเปน

ทกขเปนอนตตา แลวกพากนทงขนธ ๕ เสยหมดดงน เขากจะ

ตองเปนผยากจนอยางแนๆ เหมอนคนโงทรงเกยจบาดแผล

เปอยเนา ทเกดข นในรางกายของตนเอง ไมกลาเอามอไป

แตะตอง เลยทงไวไมรกษา ปลอยใหเนาเหมนอยกบตวอยางนน



แผลมนกไมมโอกาสจะหายได สวนคนฉลาด กจะรจกรกษา

บาดแผลของตน โดยการชำระลาง และหายามาใสแลวกหาผา

มาปกปดพนไว ไมใหเปนทนารงเกยจ ในทสดแผลนนกจะหาย

เปนปกตไดฉนใด คนทรงเกยจในขนธ ๕ ของตวเอง มองเหนแต

สวนทเปนโทษฝายเดยว ไมมองเหนฝายด ทงขนธ ๕ ของตนเสย

ไมทำใหเปนบญเปนกศลขน เชนนกยอมไมเกดประโยชนอนใด

ไดเลย คนมปญญายอมเหนวาขนธ ๕ มทงคณทงโทษ จงควร

บำเพญบญกศล ใหปญญาเกดขนจากรปนาม เมอปญญานเกด

ขนแลว เรากตองรำรวย เปนสข นงกนนอนกนสบาย จะอย

หลายคนกเปนสข อยคนเดยวกเปนสข คนจนนนถงมเพอนก

เปนทกข ไมมกเปนทกข ถาเราม “ความจรง” คอ “ธรรมะ”

เปนทรพยของเราแลว ถงจะมเงนกไมทกข ไมมกไมทกข

เพราะจตของเราเปนโลกตตระแลว สวนขตางๆ เชน “โลภะ”

ความขโลภอยากไดของๆ เขา “โทสะ” ความขโกรธ ขชง

“โมหะ” ความขหลงซงเปนขสนมตางๆ ทเคยเปรอะเปอน

ปกปด “อายตนะ” ของเราไวนกจะหลดออกไป คราวน ตา ห

จมก ปาก คอ ของเรากจะสะอาดและสวางไสวไปหมด

พระพทธเจาจงตรสวา “ธมโม ปทโป” ธรรมเปนแสงสวาง

(คอ ดวง “ปญญา”) จตของเรากจะไกลจากโทษจากทกข

139



ทงปวง ไหลไปสกระแสพระนพพานทกเวลา ตามทไดแสดงมา

แตตนน กเพอจะใหพวกเราไดทราบถงกำเนดของ “ปญญา”

อนเปนบอเกดแหงจดหมายทเราไดมานงสงบจตกนอยน ถาผใด

สนใจและปฏบตตาม กจะมอานสงสเกดขนตามสตกำลงของ

ตนๆ ดงทไดบรรยายมา กพอสมควรแกเวลาเพยงเทาน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๙ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

การทเราเจรญสมาธจนความสงบจบตดอยในหวใจนน

เรยกวา “ธรรมะ” คอ ผลทเกดขนในดวงใจ กลาวในความรสง

เรยกวา “ผลจต” การทเรากระทำอยนเรยกวา “มรรคจต”

อานสงสของความด ทเรานงภาวนานเรยกวา “บญ” บญ นเปน

ของทเกดขนฉาบฉวยเปนคราวๆ แตสวน “ธรรมะ” นนเปนของ

ทสงยงไปกวา “บญ” อก ธรรมะนเมอเกดขนในใจแลวกยอมตด

เนองอยกบจต ฉะนนจตของเราจงเปนธรรมะแนบแนนเขาไปไม

ฉาบฉวย เหมอนกบธรรมะนนไดสงทรงอยภายในใจของเรา

ทานจงกลาววา ดวงจตของผใดตงเทยงแลว ผลยอมแนบ

แนนอยในดวงจตและทรงตวอยเสมอ เหตนนจงเรยกวา

“ธรรมะ” เปนของสงกวาธรรมดา สวน “บญ” นนเปนของ

ฉาบฉวย เพราะคนททำบญนนบางททำๆ แลวกเลกหายไป แลว

กกลบมาทำใหม แลวกหายไปอก บญจงเกดขนบางกาล บาง

สมยเทานน และทกๆ คนยอมทำกนไดทกหมทกเหลา เพราะ

เปนของภาคพน สวนธรรมะนนทำกนไดยาก เพราะทำไดเปน

บางผบางคน ใครไมทำกไมได ถงกระนน กมใชวาจะไดผลทกคน

141



ไป แตถาใครทำไดแลวกไมคอยเสอมไปไหน พระพทธเจาทรง

ตรสวา ธรรมะนเหมอนกบผลไมทเกดจากเกสรซงแกจด สวน

บญนนกเหมอนกบเกสรของดอกไม เปรยบไดเสมอชนนเทานน

ผลไมทงหลายยอมมคณภาพสงกวาเกสรของมน เพราะมนจะ

ตองเกดจากเกสรอกทหนง คอตอนแรกเปนเพยงดอกออน แลว

เมอดอกแกจดจนเกสรรวงแลว มนจงจะเกดเปนผลขนได เหต

นน “บญ” กบ “ธรรมะ” จงมคณภาพตางกน

ขณะทเรานงภาวนาอยน เทากบเรากำลงปลกคณธรรมให

เกดขนในดวงใจ คณธรรมนเปรยบเหมอนดอกไม นวรณตางๆ

เปรยบเหมอนบงหนอนทจะมาทำลายเกสรดอกไมของเรา ให

รวงเสยไป ซงเปนการตดผลทจะไมใหเกดขนดวย เหตนนเราจะ

ตองคอยเกบบงเกบหนอนเหลานทงใหหมด คอ พวก สญญา

อดต อนาคตตางๆ และถาเราปดสญญาเหลานทงเสยไดแลว

ดอกไมของเรากจะพนจากบงหนอน กลบและเกสรกจะสวยสด

งดงามสงกลนหอมไปไกล เวลาทเรานงอยน เราจะรสกวาใจ

ของเรานนเปนสข เบกบาน เยอกเยน ฉะนนทานจงเปรยบวา

เหมอนกบเกสรดอกไม แตเพยงแคเกสรนยงสงกลนไมรหาย

เชน เรามานงภาวนาเพยงวนสองวน ยงไมทนจะเหนอานสงส



อะไร แตพอกลบไปถงบานไปพบเรองยงๆ ทเปนความเดอดรอน

วนวายเขา เรากมาระลกถงความดทเราทำน กจะรสกเบกบาน

ขนทนท และอยากจะทำอก นกเทากบกลนดอกไมนนไดตดไป

ถงบานดวย

เมอเราไมชอบกลนทเสย เรากหนจมกของเรามารบกลน

ทด เพราะมนษยเกดมายอมจะตองพบกบความยงยากดวยกน

ทกคน ทเรามาทำสมาธนกเทากบถายความยงยากออกไป และ

เมอเราไดรบความยงยาก จะไดหวนมาคดถงความด กจะถายเท

ความทกขไปไดเหมอนกน ทนถาเราไดรบความปลอดโปรงโลงใจ

เรากรกษาไวใหด ใหใจของเราหมกดองอยในพทธคณ ธรรมคณ

และสงฆคณ ซงเปนแหลงของความด ถามนพลาดไปจากแหลง

ของความด เรากควรรบสะกดเสย ความชวนนไมตองกลาวให

มาก กลาวแตเสมอวาเครองกงวลทมารบกวนเรานทานเรยกวา

“นวรณ” แตตวจรงไมตองกลาวชอของมนกมอยทกคน บางคน

เขาใจวา ถาใครไมเรยนกไมรจก “นวรณ” แทจรงมนกมอยกบ

ตวเราเสมอ ถงจะเรยนกม ไมเรยนกม นวรณนมนมอำนาจ

อทธพลมาก เพราะเปนเครองกลบเกลอนดวงจตของเราไมให

กาวขนสความดได เสนทางของนวรณทจะไหลมาสเรากคอ

143



สญญาอดตไดแกเรองราวตางๆ ทงดทงชว ทงของเขาของเราซง

เปนอดตทงหมดเสนหนง อกเสนหนงคอสญญาอนาคต นบ

แตเรองทคดไปตงแตวนพรงนจนถงวนตาย ซงเราอาจเดาอาจ

คดไปดวยความผดพลาดทงหมดทง ๒ ทาง นเปนเสนทางทไหล

มาจากนวรณทงสน ฉะนน เรองอดต อนาคต กตองวางไว

กอน ยกจตของเราขนสองคภาวนา คอ นกถงลมหายใจ

ของเราอนเปนสวนปจจบนของรป ปจจบนของนาม ไดแก

“ตวร” เมอเราทำไดเชนน จตของเรากจะเหมอนกบลกโปง

ทลอยอยในอากาศ เพยงตดเชอกเสนเดยวเทานน เรากจะ

หลดได คอเมอตดสญญาขาด จตของเรากจะเขาไปสองค

ภาวนาไดทนท ใจกไมมอาการอดอด มแตความโปรงสบาย ใจ

กสงเหมอนลกโปงทถกตดเชอกออกจากกอนหนทผกไว สงทจะ

ตามขนไปทำลายรบกวนกยาก เพราะธรรมดาขฝนนนกมกจะ

กลบไดแตเพยงแคศรษะคนเทานน ทมนจะปลวขนไปกลบถง

ยอดภเขาหรอยอดไมสงๆ นนยอมไมได ฉะนนเมอจตของเรา

สงแลว นวรณทงหลายกไมสามารถจะกลบจตของเราใหเศรา

หมองได คราวนถาเรามาทำจตใหละเอยดขนไปอก กจะเหมอน

กบกอนเมฆ ซงลอยอยในทองฟา จตเมออบรมใหตงมนอยใน

ปจจบนแลว กจะตองสงและละเอยดอยางน ถาละเอยดถงท



แลวกจะเหมอนกบละอองนำในอากาศ ซงสามารถแทรกซมไป

ไดทวทกอยาง จตนกกละเอยดยงกวาไฟปรมาณในอากาศ

เมอจตของเราเมตตาตวอยางน จตอยในทวางอยางน ตว

เรากยงโปรงและปลอดภย อะไรจะมาทำอนตรายในภาวะของ

เราๆ กร ไดหมด เหมอนกบคนทอยกลางแจงยอมรยอมเหน

เหตการณไดทกทศ อานสงสของจตทอยในทวางนนคอ ความร

สงกมความสวางมาก แสงสวางกมโดยลำดบ กลางวนกจา

กลางคนกสวาง ไมเหมอนกบแสงพระอาทตยทสวางแตกลางวน

ดงน จงเรยกวา “ธมโม ปทโป” ธรรมะเหมอนดวงประทป

เมอจตเกดวชาไดอยางนกเปนโลกตตระ ถาเกดในดวงจตของ

ใคร คนนนกไมมทกข ทานเปรยบความสขอนนเหมอนกบสกเนอ

ทองคำ มนสกกลบกลอก สกไมจรง เพราะผลไมของโลกนน

บางทขางนอกเหลอง แตขางในเปรยว ไมสก บางทขางนอก

เขยว แตขางในสกหวาน บางอยางกสกจนดำ แตขางในยงกนได

ดงน จงเปนความสขทหาความยตธรรมไมไดในโลกโลกย ถาเรา

เผลอไปกเสยเหมอนเกบผลมะมวงหรอขนนสกไว ถาลมกนไปก

เปนหนอนเนาเสยไปเลย สกผลไมจงดแตทเราไมเผลอไมลม

เทานน

145



เมอเปนดงน ความสขในโลกโลกยมนจะวเศษวโสอะไร ?

พระพทธเจาทานจงทรงเปรยบวาเหมอนผลไม สวนทองคำนน

เมอสกมนกสกมาแตไหนแตไรตามธรรมชาต เราจะเอามาทำ

เปนสายสรอย กำไลหรอตางห ทองคำกไมเคยเนา ใสแขงใสขา

ใสห ใสตวของเราเลย นแสดงถงความถาวรของทองคำ นอกจาก

นยงเปนเครองดงดดสงตางๆ ใหเขามาอยกบเราไดอกดวย เชน

ทองคำกอนเทากำมอ แตมนอาจเกบมรดกไดตงรอยแปดพน

ประการ อาจเกบทสวนไรนาและบานชองตกรามเขาไวไดตง

หลายๆ แหง เรองของดวงใจทเปนโลกตตระ กยอมเกบสมบต

ของโลกไดทกๆ ประการ กศลทเกดในดวงจตนน ยอมรวยเสย

ยงกวาสมบตมนษยตงหลายรอยเทา สวรรคสมบตกอยในนน

นพพานสมบตกอยในนน จงเปรยบเหมอนกบทองคำ ซงเปน

เครองถายเทความทกขไดทกๆ มมโลก ธนบตรของเรานนกยง

ใชไดเฉพาะในเมองไทย ออกไปตางประเทศแลวกใชไมได ตอง

นำไปแลกเปลยนเสยกอน โลกตตรธรรมนนยอมใชการไดทก

เวลา ไมวาในปา ในบาน ในเมองทไหนๆ กใชได



ฉะนนคนทมคณธรรมน จงหายจากความจน คนทเขา

ทกขๆ กนนน กเพราะความจน ถาคนเรามบญกศลเกดขนในใจ

แลว กยอมไมทกขไมจน พระพทธเจาจงตรสวาธรรมะน ม

ลกษณะ คมกลา ขาว สะอาด และมรศม เมอใครทำใจใหตง

อยในธรรมแลว ใจนนกจะเปน พทธรตน ธมมรตน และ

สงฆรตน แกว ๓ ประการนยอมมคณภาพพเศษยงกวาแกว

ทงหลาย น อำนาจของธรรมะยอมเปนไปอยางน ฉะนน การ

บำเพญจตใหพนจากนวรณ จงมอานสงสเปนอยางยง ซงทกคน

กควรนอมนำไปปฏบตจตใจของตนๆ เพอจะไดรซาบซงถงคณคา

แหง “บญกศล” และ “ธรรมะ” ดงไดพรรณนามาแลว


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๐ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

(๑) “การภาวนา” นจะตองกำหนดสตใหเปนไปไดพรอม

กนทง ๓ อยาง คอ ขณะทหายใจเขาและหายใจออกตองม

๑. ลม ๒. คำภาวนา ๓. จต ควบกนไปทกๆ ขณะ และม

สมปชญญะกำกบไปดวยเสมอ จงจะเรยกวาตงอยในองคภาวนา

ซงเปนตวบญกศล

(๒) “สต” เปนตว “บญ” คอ ความไมประมาท ความ

ประมาท เปนตว “บาป” คอ เผลอ

(๓) “สมปชญญะ” คอ ตวสำรวจทคอยตรวจผลของการ

กระทำวา สวนใดดสวนใดไมด แลวกแกไข เชน ถาลมหายใจ

ของเรายงไมเปนทสบาย กตองขยบจตเสยใหม คอ เปลยนการ

หายใจ เหมอนกบเราเปลยนทนง ถาเรานงตรงไหนไมสบาย เรา

กตองลกขนไปหาทนงใหม ตรงไหนสบาย เรากรกษาทนงตรงนน

ไวใหนานๆ และไมตองเปลยนอก

149



(๔) สตอยกบลมเรยกวา “อานาปานสต” สตอยกบกาย

เรยกวา “กายคตาสต” ถามสตอยกบกายและจตอยเสมอ ก

เรยกวา “เจรญกมมฏฐาน” อยางทเรานงภาวนากนอยอยางน

กเรยกวา เรานงทำงาน คอ “ทำกมมฏฐาน”

(๕) “สต” เปนตวเหต ถาเราทำงานทางจตมาก ผล

ทางจตกเกดมาก ถาเราทำงานทางกายมาก ผลทางกายก

เกดมาก

(๖) ผลทเกดจากกมมฏฐาน คอ ๑. ทำใหบาปทางใจ

สงบไปหมด ๒. ทำใหธาตสงบไปทกๆ กอง จตของเรากโปรง

วางเหมอนทะเลทไมมคลน คอ ลมกสงบ นำกราบเรยบ อากาศ

กใส เมอเปนเชนนเรากจะมองเหนอะไรๆ ไปไดไกล เปนเหตใหร

เรองราวของรางกาย อยางตำกรเรองปจจบนของกาย คอ ร

เรองของธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม ในสวนทสำคญและ

สวนทไมสำคญ สวนสำคญคอ สวนทอยประจำ สวนทไมสำคญ

คอ สวนทสญจรไปมา ซงเปนตวสอสารใหธาตภายในกบภายนอก

ประสานกน ในสวนธาตลม เรากจะรวา ลมทประจำนนมกกอง

ลมทสญจรนนมกจำพวก ธาตดนทประจำนนอยสวนไหนบาง



ธาตดนทสญจรนนอยสวนไหนบาง ธาตนำกองไหนทขงอยใน

ธาตประจำของมน สวนไหนทรบเขามา ธาตไฟสวนไหนมประจำ

สวนไหนทเขามาเพมเตม อากาศสวนใดประจำ อากาศสวนใด

สญจร ตลอดจนถงวญญาณธาตกเชนเดยวกน เชนตามองไมชด

เพราะจกขวญญาณธาตมนเปนอยางไร มนเปลยนแปลงอยาง

ใดๆ กรไปหมด ตลอดถงโสตวญญาณธาต ฆานะ ชวหา กาย

มโน เรากมสตสมปชญญะกำกบรเสมอ

สตสมปชญญะนเปรยบเหมอนกบกลอง ๒ อน ทสองทาง

ไกล จตเปรยบเหมอนกบเจาของ ถาธาตภายในรางกายของเรา

ไมมความปกต ไมสงบราบคาบแลว ถงกลองนนจะวเศษวโส

เพยงไร เรากมองไมเหน อยางพระพทธเจานน เมอพระองคจะ

สองพระญาณตรวจดสรรพสตวทงหลาย พระองคกทรงใชด

เวลาทเงยบสงด คอตอนยามสามใกลจะสวาง ซงเปนเวลาทพน

โลกกำลงราบคาบ ดวงจตของมนษยทงหลายกำลงสงบนงอย

ดวยอาการหลบ พระพทธเจาจงไดทรงใช “กลองวเศษ” ของ

พระองคสองฉายไปทวโลก แลวกทรงทราบเหตการณได

ตลอดหมด ดวงจตทสงบนนมลกษณะเหมอนทะเลทกำลงสงบ

ลมกเงยบ เรอกนง นำกใส อากาศกโปรง ดวงจตนเมอเราอบรม

151



ไปๆ กจะแกขนทกท จตกจะกลา กายกจะคม สามารถตดอะไรๆ

ใหขาดหมด เหมอนกบมดทเราคอยหมนลบอยเสมอ มนจะหน

จากความคมไปไมได

ดงนนเรากควรจะทำไปๆ ใหเหมอนกบลบมด ถาสวนใด

ยงไมด กแกไขเปลยนแปลงใหมจนกวาผลของความดจะเกดขน

ในกจการ เมอผลเกดขนแลวกจะเปนสมมาสมาธ จตตงอยใน

ปจจบน เปนเอกคคตารมณ “ปญญฤทธ” กจะเกดขนทางจต

“อทธฤทธ” กจะเกดขนทางกาย “อทธฤทธ” นนเชน เวลาท

เราไมสบายตรงไหน เรากนกใหสบายตรงนนได นกสรางธาตนำ

ธาตดน ธาตไฟ ธาตลมใหมนดขนเหมอนกบการตอนตนผลไม

ถากงไหนมนหก กงไหนมนผ เรากตดทงไปและตอนใหม ถาหก

อกกตอนอก ตอนจนกระทงมนดจนได เมอเราดำเนนจตอย

อยางน อทธบาท ๔ กยอมเกดขนพรอมบรบรณ ซงพระพทธเจา

ทรงกลาววา “ใครประกอบดวยอทธบาทแลว ยอมนานตาย”

คอ ๑. “ฉนทะ” ความพอใจในกจทตนกระทำ ๒. “วรยะ”

ความพากเพยรบากบน ไมทอถอย ละทงในงานทตนกระทำ

๓. “จตตะ” ความเอาใจใสจดจออยกบการงานนนอยางเดยว

๔. “วมงสา” ความรอบคอบในจต ความรอบคอบในเหตในผล



ทตนกระทำ ทงหมดนเปนบาททจะกาวขนสมรรค เปนเหตให

เกดอทธฤทธ บญญฤทธ ตลอดถงหมดอาสวกเลสถงนพพาน

กดวยอทธบาทน

ฉะนน ตามทไดกลาวมาแตตน กเพอใหพวกเราทงหลาย

ไดรจกการสรางสตสมปชญญะใหเปน กลองวเศษ สำหรบ

ตนเองไดใชสำรวจสองดเหตการณทงทางโลกและทางธรรม จง

ควรพากนอบรมจตใจใหตงเทยงอยในองคภาวนา เพอบงคบขบ

ตอนจตใหอยกบตว ใครจะจำไดเทาไรหรอทำไดเทาไรกตาม

กควรตงใจทำใหเสมอๆ อยาทอดทง อยาทำๆ หยดๆ เพราะจะ

ทำใหกจการของเราไมบรรลความสำเรจได ถาเราเปนนายงานท

คอยหมนสอดสองดแลรางกายและจตอยเสมอแลว คนงานของ

เราไดแกธาตดน นำ ไฟ ลม กจะไมกลาเถลไถลและโกงงาน

จะตองทำหนาทของตนๆ ใหเปนไปโดยเรยบรอย การงานของ

เรากจะสำเรจไดโดยสมบรณ อกประการหนงถาเราม กลอง

วเศษแลว เรากจะเปนผมสายตาไกลผดจากคนธรรมดาสามญ

อนเปนสงทสามารถจะคมครองตวเราไดรอบตว เรากจะพน

จากภยอนตรายตางๆ และประสบแตความสขความเจรญทก

ประการ

153



(๗) จตทเปนสมาธแลว ถงจะมอารมณใดผานมา ใจกไม

วอกแวกไปตามอารมณนน เหมอนกบคนทกำลงขะมกเขมนตง

อกตงใจทำงานสงใดสงหนงอย ถงจะมใครเดนผานมาเรยกรอง

และซกถาม กไมอยากพดดวยหรอแมแตจะเงยหนาขนด ฉนใด

จตทตดสญญาตางๆ ทงไดหมดนน กยอมจะตองอยในองค

ภาวนาอยางเดยวฉนนน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๑ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

แสดงพระธรรมเทศนาตอนบายวนพระ ในบทพระคาถาวา

“วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท” ตอนตนไมไดฟง คง

ไดใจความเพยงวา

“---- ตวจรงของ “ธรรมะ” นน ความจรงเปนของไม

ยากสำหรบคนทมวชา แตยากสำหรบคนทไมมวชา เรองทวายาก

นนกเพราะเปนสงทฝนใจตนเอง ถาเปนทตามใจตนเองแลวก

เปนของงาย ฉะนนธรรมะทแทจรงจงเปนเรองทฝนใจ เพราะ

ธรรมดาของดกยอมเปนเชนนน เปนธรรมดาของสงทจะเกดคณ

เกดประโยชนแกตวเราแลว สงนนเราจะตองใชความพยายาม

ทำดวยความยากลำบาก แมในทางโลกกเปนไปอยางนเหมอน

กน สงใดทจะใหสารประโยชนแกตนยอมเปนของทแสวงหามาได

โดยยาก

แตสวนทไมเปนสารประโยชนนน ขางๆ บานเรากมเยอะแยะ

ไมตองไปเทยวหาใหยาก สงนกไดแก “อวชชา” คอ ความไมร

155



ทเปนตวจรง แตก “ความไมรตวจรง” นแหละ เปนตนเหตท

ทำใหเกด “วชชา” คอ “ความรตวจรง” ได “ความรตวจรง” น

ยอมมอยทวไป เหมอนกบเมลดฝนทผดขนในอากาศ ใครรจกหา

และนอมเขามาไวในตนได กจะรสกรมเยนเปนสข นเรยกวา

“วชชาจรณสมปนโน” ซงเปนสงทตรงกนขามกบคำวา

“อวชชา” เหตนนจงจะยกธรรมะมาแสดงใหฟงอกสกขอหนง

ในขอทวา “วชชาจรณสมปนโน” ซงแปลความวา “บคคลใด

เปนผแสวงหาธรรมะจรงๆ แลว บคคลนนยอมจะมวชชา

เกดขนในตนเสมอ” ในทนจะไดอธบายถงคำวา “ธรรมะ”

เสยกอน ธรรมะในโลกนยอมมอยดวยกนทกคนทกรปทกนาม

ถาจะแบงออกกเปน ๓ อยาง คอ กสลาธมมา อกสลาธมมา

และอพยากตาธมมา

๑. กสลาธมมา คอ ความดซงมอยโดยธรรมชาต ถง

พระพทธเจาจะมาแสดงหรอไมแสดงกยอมมอย ธรรมะ น คอ

สงทจะอำนวยประโยชนสข ใหแกสตวโลกทงหลายไดตามความ

ปฏบตของตนๆ อยาไปเขาใจวาความดนนเกดจากพระพทธเจา

ทรงบญญต หรอเกดจากพระศาสนา ความดนนมอยในโลกนมา

นานนกหนากอนพทธกาลแลว แตไมมใครรจก เพราะนกปราชญ



กยงไมไดคนพบ ตอมาพระพทธเจาไดทรงเปนผคนหา “ความร”

ขน จงทรงแลเหน “ธรรม” ซงมอยแตดกดำบรรพในโลกธาต

น ธรรมะเชนนไมไดเกดขน เพราะพระองคตรสหรอเกดจาก

พระพทธศาสนา แตเปนสวนกศลธรรมทมอยในโลกโดยธรรมชาต

เอง ถากศลธรรมอยางนไมมประจำอยในโลกแลว มนษยกจะ

ตองตายกนหมดทงโลก ทเราพากนอยเยนเปนสขทกวนน กเพราะ

ไดอาศยธรรมะมาประกอบจตใจขนตามสตกำลงของตน ทจะพง

คนหาได มฉะนนเรากทนตอความรอนทกๆ อยางในโลกไมได

นอยางหนง

๒. อกสลาธมมา คอ ความชวน กเชนเดยวกน ไมไดเกด

ขนเพราะพระพทธเจามากลาว หรอพระพทธเจามาสอน มอยใน

โลกเองโดยธรรมชาต แตคนมไดนกถง มไดสงเกตเหน กเขาใจ

ผดนกวา “บาป” นกเกดจากคำสอนของพระพทธเจา จงไมสนใจ

เพราะคดวา พระพทธเจาเปนคนแตงบาปแตงบญ บญบาปก

เลยปนเปกนอยดงน โดยไมมผรความจรง แตพระพทธเจาทาน

ทรงมพระสตปญญาอยางยง จงไดมาคดเลอกวา สวนไหนเปน

ขาวเปลอก สวนไหนเปนขาวสาร สวนไหนเปนขาวกลอง สวนไหน

เปนแกลบ และสวนไหนเปนรำ พระองคไดทรงจดสรรแยกออก

157



เปนพวกๆ เมอใครชอบอยางไหนกเลอกเอาอยางนน แลวแต

ความพอใจ พระพทธเจาจงตรสวา กรรมเปนของๆ ตน เมอใคร

ทำกรรมดกตองไดด ใครทำชวกตองไดชว ธรรมะทงหลาย คอ

ความดและความชว ซงมอยโดยธรรมชาตน เมอกลาวจรงๆ

แลวกคอ ดวงจตของเราซงมอยในสรระรางกายนเอง ไมใชวา

เราจะตองไปเอามาจากไหน ถาจะถามถงสาเหตแลว พระพทธเจา

กคงทรงบอกได แตมนเปนกำปนตดน ถาจะถามวาดวงจตมา

จากไหน กตองตอบวามาจากตวเรา แลวตวเรามาจากไหน

กตอบวามาจากพอจากแม มนกไดแคนแหละ ถาจะตอบอก

อยางหนงกเปนสงทแลเหนไดยาก ผทมวชชานนแหละจงจะตอบ

ได คอ ถามวาจตเกดจากอะไร กตอบวา จตเกดจากอวชชา

แลวอวชชาเกดจากอะไร อวชชากเกดจากสงขาร แลวสงขาร

เกดจากอะไร สงขารเกดจากอวชชา เหมอนกบปญหาทเขาถาม

กนวา ไกเกดจากอะไร กตอบวาไกเกดจากไข แลวไขเกดจาก

อะไร ไขกเกดจากไก ถาถามกนไปตอบกนมา กตองวนไปเวยน

มาอยอยางน ไมรจบ นแหละ โลกยธรรมมนเปนอยางน

เรองจตใจของคนเราน กลาวโดยยอๆ กมอย ๒ ใจ คอใจ

หนงชอบทำบญ อกใจหนงชอบทำบาป ใจเดยวนแหละ แตมนม



๒ ใจ บางคราวทบญเขามาสงใจ กนกอยากจะทำบญ นเรยกวา

กศลธรรมเขามาสง คราวใดทบาปเขามาสง ใจกนกอยากจะ

ทำบาป นเรยกวาอกศลธรรมเขามาสงดวงจตของเรา จงพะเว

พะวงอยอยางน เหตนนพระพทธเจาจงทรงสอนใหคนมวชชา

จะไดรจกวาอนใดเปนบญกศล อนใดเปนบาปอกศล ถาอวชชา

มนปดใจเราอย เรากจะมองไมเหนอะไรไดถนด เหมอนกบม

หมอกมาบงตาไว ถาความรของเราออกไปหางไกลจากโลกมาก

นก กยงจะมองไมเหนอะไรเลย เหมอนคนทอยบนเครองบนสงๆ

แลวมองลงมายงพนดนขางลาง กยอมจะมองเหนบานเรอนหรอ

วตถอะไรๆ ไมชดเจนเหมอนกบเมอยงอยบนภาคพนดน ยงสง

ขนไปเทาไร กยงเปนหมอกไปหมด มองไมเหนอะไรเลยแมแต

ผคน เหตนนพระพทธเจาจงทรงสอนใหพากนหาวชชาใสตวเอง

ไวใหมากๆ เพอหตาของเราจะไดสวางแจมใส ไมมเมฆหมอกมา

ปดบง วชชาทจะเกดในพระพทธศาสนา มอย ๓ ทาง คอ

๑. “สตมยปญญา” เปนวชชาทจะตองพากนศกษาสดบ

ตรบฟงใหเขาใจวา สงใดเปนบาป ทจะนำคนใหไปสในทางชว

สงใดเปนบญ ทจะนำคนใหไปสในทางด เมอรแลว เรากจะถาม

ตวเองวา เราอยากไปทางทกขไหม ? ถาเราตอบวามนลำบาก

159



เราไมตองการ เราอยากไปทางสข เรากตองตงหนาประกอบ

ความดเขา ความดนนกจะตองนำใหเราไปทางสข เชนบางคนท

เปนบานนอกบานนาแทๆ แตเขามาศกษาอบรมจนมวชาความร

เขากไดเปนใหญเปนโตขน กเหมอนกบพวกเรานแหละ ถาเราพา

กนศกษาอบรมจนเกดวชชาขนแลว กยอมจะตองไดเปนคนด

ดวยกนทกคน นเปนปฐมศกษา ก.กา ก.ไก ทเรยกวา “สตมย

ปญญา”

๒. “จนตามยปญญา” คอ วชชาทเราไดเรยนมาแลวนน

ถาเหนวาอะไรเปนความดแลว เรากพากนทำไปทละอยางๆ จน

ปรากฏเหนผลดขนในตน อยาเพงไปกำหนดเชอแนเอาวาอยาง

นนอยางนแลวจะเปนการด เปนการถกตองไปทกอยาง บางท

สงททำไปนนถกกบธรรมะ แตไมถกกบใจคนกม ฉะนนสงใดท

พระทานพดถกเรากจำไว พดไมถกเรากจำไว แลวกเกบไป

พจารณาไตรตรองในตวเอง ใหเกดวชชาความรขนในตน นนแหละ

จงจะเรยกวาคนฉลาด คอไมใชเชอตามตำรา เชอตามเขาวา

หรอเชอตามครอาจารย กอนจะทำอะไรเราจะตองพจารณา

ทบทวนด จนเหนแนชดเสยกอนแลวจงทำ อยางนจงจะเรยกวา

เชอตามเหตผลทเกดขนในตนเอง นเปนวชชาขนทสองเรยกวา



“จนตามยปญญ” แตยงไมเลศนกเปนแตเพยงถายเท “อวชชา”

ทมอยในตวออกไดบาง ทง ๒ อยางทกลาวมานกยงเปนวชชาขนตำ

๓. วชชาทสงจรงๆ นนเรยกวา “ภาวนามยปญญา”

วชชานยอมเกดขนในดวงจตของบคคลซงไดอบรมแลว ททาน

เรยกวา “วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท” วชชานกคอ

๑. “ปพเพนวาสญาณ” รกำเนดชาตภพของตวเอง ๒. “จตป

ปาตญาณ” รจกจตสนดานของมนษย วาสรางบญสรางกรรม

อะไรๆ มา แลวเมอเขาตายแลวเขาจะไปไหน ๓. “อาสวกขย

ญาณ” เมอใครทำจตเปนสมมาสมาธเกดความสงบขนในจต

จนเกดวปสสนาญาณขนแลว กจะพากนละ “สกกายทฏฐ”

มองเหนวารางกายไมใชของๆ ตน ละวจกจฉา ความลงเลสงสย

ในคณพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ กหมดสนไป ไมสงสย

ในมรรคในผล และเมอผใดตงใจปฏบตธรรมจรงแลว ไมวา

กาลใดเวลาใด มรรคผลนพพานจะตองมไดทกเวลา นเรยกวา

“อกาลโก” ใหผลไมมกาล และเมอใครเจรญ ศล สมาธ

ปญญาใหมขนในตน เปน “โอปนยโก” แลว กจะตองเหนไดวา

พระพทธเจามคณ กำจดภยไดจรง พระธรรมมคณ กำจดภย

161



ไดจรง พระสงฆมคณ กำจดภยไดจรง กจะละ “สลพพต

ปรามาส” พากนตงมนอยในศล ๕ เมอละไดดงน กจะเปน

“อาสวกขยญาณ” เปน “วชชาจรณสมปนโน” ๓ อยางน

เปนวชชาขนแรก ตอไปกจะเกดทพพจกข มตาทพย หทพย

มโนมยทธและอทธวธ มฤทธเกดขนทางใจ

ถงใครจะไปเรยนพระไตรปฎกจบแปดหมนสพน กไมสามารถ

ทจะเกด “ปพเพนวาสญาณ” ได ถาผนนไมทำใหจตสงบ

เพราะวชชานจะเกดไดกตองอาศยจตสงบเปนสมาธ ทจะละวาง

ความชวใหหมดไปได กตองอาศยจตสงบน เมอผใดมวชชาเกด

ขนในตนเองแลว กยอมจะเหนความจรงวาอนใดเปนบญ อนใด

เปนบาป คนทยงไมมวชชาเกดขน ใจตนกยงหลงงมงายอย เชน

ยดถอวารางกายเปนของๆ คนบาง คอ ยดในขนธ ๕ วา รป

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เปนของๆ ตน เปนตน บางคน

กถอเอาความโลภ โกรธ หลง เปนตวเปนตน เชน ในคราวโลภ

กถอเอาโลภมาเปนตวของตว ในคราวโกรธ กถอเอาความโกรธ

มาเปนตวของตว ในคราวหลง กถอเอาหลงมาเปนตวของตว

แตพวกนมนกเกดขนเปนครงเปนคราว บางทในคราวทไมโกรธ



กถอวาความไมโกรธนนแหละเปนตวของตว แลวในคราวทไม

โลภ ไมหลง กถอเอาความไมโลภไมหลงนนแหละมาเปนตวของ

ตวอก กเลยปวนเปยน กนอยอยางน นเปนเพราะอวชชาความ

ไมรจรง ถาใครมวชชาเกดขนแลว ถงจะมความโลภ กไมถอเอา

ความโลภวาเปนตวของตว ความโกรธ ความหลงกเชนเดยวกน

ขอนเราจะตองเรยนรและจบตวจรงของมนใหไดวา กเลส

๓ ตวนมนมาอยางไรไปอยางนน คอเวลาทตวโลภมนมา เราก

นงเฝา นอนเฝาเจาตวโลภอยนนแหละ จนมนตายไปกบตว

คราวนเรากจะไดรวาเวลามนมานน มนมรปรางหนาตาไมด

อยางนนๆ แลวเวลาทหายไปแลว มนดอยางนๆ เรานงดมนอย

นนแหละ จนกระทงมนดบไป แลวเรากจะรสกใจเยนขนมาทนท

ในคราวทตวโกรธมนมา หรอตวหลงมนมา เรากนงเฝาดมนอย

กบโกรธเฝาดมนอยกบหลงอยางนนอก อยาไปไหน แลวเรากจะ

มองเหนอกวาเวลาทตวโกรธมนมา มนไมดอยางนนๆ เวลาท

โกรธหายไปแลว มนดอยางนๆ ในคราวหลงกเปนอยางนนๆ มน

จะหลงไปขางไหน เรากตงใจจองมองมนอยอยางนแหละ เมอ

เรายบยงตงจตของเราไวไดอยางนกเปน “วชชา” ถาเมอโลภมา

163



เรากไปตามโลภ โกรธมาเรากไปตามโกรธ หลงมาเรากไปตาม

หลง อยางนกเปน “อวชชา” เจาตวกเลส ๓ ตวนแหละ ถาเรา

คอยจบจองมนอยเสมอๆ แลวมนกจะตองอบอายเราจนได โลภ

โกรธ หลง มนเกดขนอยางไรเรากร มนตงอยอยางไร เรากมอง

เหน มนดบไปเรากทราบ นแหละเปน “วชชา” ทเกดขนจาก

“อวชชา” เมอเรามาพจารณาอยางน เรากจะไดวชชาท ง

๙ ประการ ถาใครร จกยบย งต งจตของตนอยในกองกเลส

โดยไมตองแสดงอาการกรยาของมน ใหปรากฏออกมาไดแลว

ผ น นกจะเกดวชชาข นในตวของตวเอง น เร ยกวา “วชชา

จรณสมปนโน” ใจของเรากจะสะอาดปราศจากโลภ โกรธ หลง

เปน สคโต โลกวท จะไปกด จะมากด จะอยในโลกกด จะอย

ทไหนกด ความรเชนนแหละเปนของจรง อนเปนวชชาทจะให

ความสำเรจในทางธรรมได

(๑) ลมหายใจทเปนไปโดยธรรมดานนมประโยชนเพยง

กนตาย เทานน ไมไดทำใหบงเกดคณความดอะไรขนมาไดเลย

สวนลมหายใจ ทเราตงใจใหเปนไปตามความรสกของเรานน

ยอมทำใหเกดคณความดไดเปนอเนกประการ



(๒) เวลาเจรญสมาธเราควรต งใจวา “เราจะเปนผ

หายใจเขา ดวยความรสกของเรา เราจะเปนผหายใจออก

ดวยความรสกของเรา เราจะไมปลอยใหมนหายใจเอง โดย

ธรรมชาต

(๓) ลมหายใจทเปนไปโดยธรรมชาตนน เปนลมของกอง

ทกข คอ เมอเวลาทหายใจเขาไปมนไปโดนทกขเขา มนจงกลบ

ออกมา เมอกลบออกมาแลวกมาเจอทกขขางนอกอก มนจง

กลบเขาไปอก การหายใจเองอยางนจงไมเรยกวา “ภาวนา”

คอ การดงความรสกตางๆ ใหเขามารวมอยในดวงจต

แหงเดยว

(๔) เมอดวงจตยงไมสงบ อยาเพงนำไปใชในความเจบปวย

อยางใดๆ เพราะคนปวยกบคนปวย ยอมชวยกนไมได


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๗ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. การทำสมาธ เพอตองการตดสญญาอารมณตางๆ ให

หมดสนไปจากใจ ถาเราตดสญญาออกไปเสยไดมากเทาใด

เรากจะเปนผทเบาสบายมากขนเทานน ภาระตางๆ ความทกข

ตางๆ ทกลมรมจตใจเรานนกนอยไป หมดไป เรากจะหายจาก

ความหนกใจ

๒. ความดไมไดเกดจาก สญญาความคด สญญาอดต

อนาคต เปนเครองทกดขวางและคอยทำลายความดของบคคล

พระพทธเจาตรสวา “อตต นานวาคเมยย นปปฏกงเข

อนาคต ปจจปปนนญจ โย ธมม ตตถ ตตถ วปสสต”

ความไมคดไปในอารมณขางหลงขางหนา มแตปจจบนธรรม

อยางเดยว นนแหละจะเปนเหตใหรเหนความจรงของธรรมได

๓. ขนชอวาความคด ถงจะเปนเรองทเกยวกบธรรม กเปน

ตวสงขาร เพราะยงอยในความปรงแตง สงขารมอย ๓ อยาง

๑. ถาคดไปในเรองทเปนบญกเปน “ปญญาภสงขาร” ๒. ถาคด

167



ไปในเรองทเปนบาปกเปน “อปญญาภสงขาร” ๓. ถาคดไปใน

เรองทไมเปนบญไมเปนบาปกเปน “อเนญชาภสงขาร” หรอ

“อพยากฤต” คอ ธรรมทเปนกลางๆ แตคำวา “อเนญชาภ

สงขาร” มความหมายสงกวา เพราะหมายถงอรปฌาน ๔

“อพยากฤต” นน กเชนคดจะกนขาว ไปอาบนำ ฯลฯ เหลานซง

ไมเกยวกบเปนบญหรอเปนบาปอะไรทงสน สงขารทงหลาย

เหลานยอมเกดจากอวชชาความโงเขลา ถาฉลาดรจรงกไม

ควรจะไปคดนก

๔. สงขารโลก คอ สอแหงความชวเปน “มจฉามรรค”

สงขารธรรม คอ “อรยมรรค” เปนหนทางแหงความด ซงไมม

อะไรประเสรฐยงกวา

๕. การตดสญญา กคอ การดบสงขาร ดบความคด ความ

ปรงแตง การนงสมาธทำใหกายสงบ ใจสงบ พอกายนง ใจกอย

กบความนง พอใจสงบ จตกอยกบความสงบ สมาธเกด จตกจะ

ลอยเดนสงข น สงขารดบแตใจกยงมอย บญกศลกยงมอย

นพพาน กยงไมดบ ไมมอะไรสญหายไปไหน นอกจากอวชชา

อยางเดยว



๖. เมอสงขารดบ อวชชาดบ วชชากจะเกดข นเชน

“ปพเพนวาสญาณ” รเหนกำเนดภพชาต สกลวงศของตวเอง

“จตปปาตญาณ” รถงการเกดการตาย กรรมดกรรมชวของ

บคคลอน สตวอน ทเปนสตวโลกอยรวมกน จตทอบรมสมาธ

แกกลา กมคณภาพเหมอนกบเมลดของผลมะมวงทแกจด ซง

สามารถเกบโคตรแซสกลวงศ และพอแมลกหลานของมนไวได

ท งหมดในตวมนเอง ถาใครนำไปเพาะ มนกจะแตกออกมา

เปน ราก โคน ลำตน กง ใบ ดอก และกเปนผลมะมวงขนมาดง

เกาอก จตทไมไดอบรมใหจด กเหมอนกบเมลดมะมวงออนท

หลนลงมาจากตน ยอมเพาะอกไมขน มแตจะเนาไปกบพนดน

เพราะเมลดนนยงไมแกจดด กยอมไมสามารถเกบโคตรแซสกล

วงศของมนไวได

๗. ผทมวชชารการเกดการตายของตวเองได เชนน กเรยก

วาเปนผไมจน ไมจนอะไร ? ไมจนในความเกด เพราะเขารจก

การเกดของตวเอง อนมมาแลวแตอดตตงหลายชาต หลายภพ

กรสกวามมากเสยจนเบอ จนไมอยากจะเกดอก สวนคนทไมร

เพราะไมมวชชาอะไร กรสกวาตวยงจน เขากอยากจะเกดอก

เขากทำความเกดกนเรอยไป สวนผ ทร แลว มแลว พอแลว

169



เขากจะฉลาด ไมกอภพกอชาตอกตอไป สงวนของดเกบไวในตว

เหมอนการเกบเมลดมะมวงทแกจดน นใสไวในต สำหรบต งด

เลน หรอกะเทาะเปลอกแขงทหมเมลดในของมนออกเสย สงเขา

พพธภณฑ ไมใหใครนำไปเพาะไดดตอไป เมอตองการจะดเมอไร

กนำออกมาดได

๘. การอบรมจตใหสงขนเรยกวาเปน “ยอดของบญ

กศล” ผทไดอบรมจตใจของตนเองใหสงขนจากระดบเดมแลว

กเปรยบเหมอนคนทไดข นมานงอยบนศาลา พนจากพนดน

ขางลาง ยอมจะพนจากแดดจากฝน และอนตรายตางๆ เชน

สนขกไมอาจจะกระโดดขนมาตะกยตะกายหรอกดเราได จะเปรยบ

อกอยางหนงกเหมอนกบยอดภเขาทสงๆ ยอดภเขาสงๆ นน

สงปฏกลโสโครกอนใด กไมสามารถจะตดคางอยได จะเปนฝน

กด นำคางกด หรอหมอกกด เมอตกลงมาถงยอดเขา กจะตอง

ไหลลงสพนดนเบองลาง และลงไปสมหาสมทรหมด ไมเหลอตด

คางอยบนยอดเขาได และอากาศดทพดผานไปมาทง ๔ ทศ กจะ

ทำใหยอดเขานนแหง ปราศจากความชนแฉะสกปรก หรอถาจะ

เปรยบกบยอดไมสงๆ แลวกไมผดอะไรกน ธรรมดายอดไมสงๆ

นน คนหรอสตวกไมสามารถจะไปถายอจจาระ ปสสาวะ หรอ



เอาของโสโครกสาดขนไปบนยอดของมนได และเมอยอดของมน

อยสง ดอกของมนกตองเกดจากยอดทสงและลกของมน กจะ

ตองเกดจากทสงตามกนดวย คนทตามขนไปเดดยอดหรอทำลาย

ดอกผลของมนกไมสามารถจะทำไดงาย เพราะตนมนสงยอมยาก

แกการทจะปนขนไป

ฉนใดกด คนทมใจอมไปดวยบญกศลแลว ถงใครจะมา

สรรเสรญเยนยอหรอดาวากไมอยากไดของใคร เขาวาไมด มนก

ไหลกลบลงไปอยกบคนทวา แตสวนความดจรงๆ ทเปนของเรา

นนมนกคงมอยทตวเรา คนทมใจอมดวยบญกศลนน จงเหมอน

กบคนทมอาหารเตมกระเพาะแลว กยอมจะรสกอม ไมอยาก

กนอะไรอก หมดความหว หมดตณหา ถงใครจะนำอาหารด

วเศษอยางไรมาใหกนอก กไมอยากรบประทาน หรอใคร

จะนำยาเบอยาเมามาให เรากไมกน เราจะไมตองการทง

ความดและความชวจากใคร นอกจากความดทเราสรางสม

ใหเกดมขนจากในตวของเราเอง คนโงคดวาความดความชว

นนเปนสงทเราจะตองไดรบมาจากคนอน มไดเกดจากตวของ

เราเอง กหลบตาหลงควาผดควาถกอยรำไป ความดทมอยในตว

ของตวเองกหารจกไม เหมอนคนทคลำหาตนมะมวงไมพบ กหาร

171



ไมวาตนมะมวงมนมอยในเมลดของมนนนเอง ถาผใดคลำหาพบ

และรจกมน เขากจะนำเมลดมะมวงนนไปเพาะลงดน ไมชามนก

จะเกดเปนราก เปนตน เปนใบ เปนกง เปนกานสาขาใหญโตจน

เกดดอกออกผลทวขนตอๆ ไปอกหลายรอยตน ในไมชากจะตอง

รำรวยเปนเศรษฐได เพราะผลมะมวงนนพอเรมโตขนาดเทาหว

แมมอมนกมราคาเปนเงน เปนทองแลว เขาซอขายกนไดตงแต

ลกยงออน จนมนหาม จนกระทงแกจด สกงอม บางทดบางเนา

บางกยงขายไดอย แตราคามนลดนอยลงไป ไมเหมอนกบผลทดๆ

๙. คนทจตยงไมสงเตมท เมอใครเขาดาวาอะไรกมก

เกบไปคด คนเราโดยมากสำคญวาตนเปนคนฉลาด แตชอบ

กลนกนอารมณทชว อารมณชวเปรยบเหมอนกบเศษอาหาร

ทเขาคายออกแลว ถาเปนคนอดอยากยากจนจรงๆ จำเปน

จะตองขอเขากน กควรกลนกนแตอารมณทด เปรยบเหมอน

อาหารทไมเปนเศษของใคร แตถงกระนนกยงอยในลกษณะท

ยากจน นเปนลกษณะของคนโงไมใชคนฉลาด เพราะความดอย

ทตวเองแทๆ แตไพลไปเกบเอาความชวทคนอนเขามาเชนน

กยอมเปนการผดทาง ทถกนนใครเขาจะวาอะไรกชางเขา ตอง

คดวานนเปนสมบตของเขา ไมใชของเรา สวนความดทเราทำก



ยอมอยทตวเรา ใหคดเหมอนมะมวงทเปนหนอน คนฉลาดเขาก

เลอกกนแตตรงเนอทดๆ สวนทเนาทเสย กปลอยใหบงหนอนมน

กนของมนไป เพราะเปนวสยของมน สวนเรากอยาเขาไปอยใน

จำพวกบงหนอนดวย อยางนเรยกวาผนนเปน “มนสโส” คอม

ใจสงขน เหมอนกบเราอยบนศาลากยอมพนจากสตวเดรจฉาน

เชน แมว สนข ทจะมารบกวน มนจะกระโดดขนมาตะครบเราก

ไมได ถาเราอยบนพนดนเรากจะตองถกแดดบาง ฝนบาง และ

อนตรายตางๆ กมารบกวนได คอยงปนเปอยกบคนพาลบาง

บณฑตบาง ฉนใดกด การประพฤตปฏบตธรรมของนกปราชญ

ทานจงตองรจกเลอกเฟนแตสงทด ทานไมยอมเกบของเสยมา

บรโภค เพราะของเสยนน เมอบรโภคเขาไปแลว กเกดพษเนาบด

ใหโทษแกรางกาย สวนของดเมอบรโภคเขาไปแลวไมมโทษ มแต

จะเกดประโยชนแกรางกายอยางเดยว

๑๐. ความด ความชว ความบรสทธ ยอมเกดจากตวของ

เราเอง พระพทธเจาจงตรสวา “กรรมเปนของๆ ตน” ขอน

ทานตรสไวถกตรงไมมขอเถยงเลย “กรรม” อนน หมายถง

การกระทำดหรอกระทำชว อนเกดขนจาก “เจตนา” เจตนา

หมายถงความคดทเกดจากใจ ใจทคดจงเปนตว “เจตนา”

173



เปนตว “กรรม” ดวย เพราะใจเปนผนกคดสงใหทำ ถาเจตนา

ไปในทางชวทจรต การกระทำนนเปนกรรมชวใหผลเปนทกข

ถาเจตนาไปในทางดทางชอบทางสจรต การกระทำนนๆ กเปน

กรรมด ใหผลเปนสข ดงนนผใดจะสขหรอทกข จะดหรอชว

บรสทธหรอไมบรสทธ กยอมเกดจากการกระทำของตวเอง ไมใช

คนอนมาสรางให เมอรอยางนเสยแลวกหมดยง

๑๑. การนงสมาธภาวนาน กจดเปนกศลอนดสวนหนง ลม

หายใจนนเปนของเรา “พทโธ” เปนสวนพระคณของพระพทธเจา

“โอปนยโก” เมอเรานอมเขาไปในใจ กศลกจะบงเกดขนแก

ดวงจตของเรา ทำใหใจคอสบาย เบกบาน ไมมทกข “พทโธ” น

เหมอนกบพระสงฆทเรานมนตทานเขาไปในบานนน เราตองจด

สถานทและดแลเรองนำเรองอาหารถวายอยางไรบาง จงจะควร

แกการตอนรบ ๑. เราจะตองปดกวาดเชดถบานเรอนใหสะอาด

และจดทนงมเสอสาด อาสนะ พรม หมอน ไวสำหรบทาน

๒. หานำรอนนำเยนทสะอาดไวถวายสำหรบฉน ๓. จดหา

อาหารอนประณตใสภาชนะทสะอาดสำหรบถวายทานบรโภค

เมอทานมาถงบานเรา ทานกจะไดรบความพอใจและตเตยนเรา

ไมได ถาเราทำสงใดไมด ไมเรยบรอย ไมเปนการคารวะตอทาน



ทานกยอมจกตำหนเราได และคงไมอยากมาบานเราอก เชน

เรามนำใสสะอาดอยในตม แตเราไปตกนำขนๆ มาถวายเชนน

ทานกจะตองตเตยนเราไดอยางแนนอน การททานจะอภยให

เราได สงนนตองเปนสงทสดวสยจรงๆ ทานจงจะยกเวนให ถา

เราจดตวของเราจนไมใหตวเราตเตยนตวเองไดแลว นกปราชญก

ยอมตเตยนเราไมได ถาเรายงตเตยนตวเราเองได นกปราชญ

ทานกยอมตเตยนได

ฉะนนการทเรามานงเจรญเมตตาภาวนาน เราจะตองตด

สญญาอารมณตางๆ ภายในจตใจออกเสยกอน เหมอนกบเรา

ลางสงโสโครกภายในบานเรอนของเราออกจนสะอาดหมดจดแลว

เราจงนมนตพระใหทานเขามาในบาน เมอเรากำหนดลมหายใจ

และภาวนา “พทโธๆ” ทานกจะรบนมนต เดนเขามาในบาน

ของเรา ใหศล ใหพรเรา และนำความสรมงคลมาสบานและ

ครอบครวของเรา ถาเรารบรองทานไมด ทานกจะหนหายและ

ไมมาหาเราอก “พระพทธคณ” ทานกจะทำใหเราเบกบาน

“พระธรรมคณ” ทานกจะตามปกปกรกษาเรา มใหตกไปในท

175



ชว “พระสงฆคณ” คอขอปฏบต กจะเกดขนใน กาย วาจา ใจ

ของเรา อนจกนำใหเราไปสความดงามพรอมบรบรณ คนฉลาด

ยอมรจกวา ความดงามอยในดวงจตของเราเอง ฉะนนเราตอง

แตงใจของเราใหสะอาด บรสทธ ใสแจว เพอเปนภาชนะรองรบ

พระพทธคณ พระธรรมคณ และ พระสงฆคณ ทจะเขามา

ประดบดวยแกว ๓ รตนะ อนมคาสงควรแกการเปนสาวก

สาวกาของพระพทธเจา เมอเปนเชนน พระทานกจะตองตามมา

คมครองตวเราเสมอ คลายกบวาเราปลกเสกตวเราเองใหเปน

ของศกดสทธ จะคดปรารถนาอนใดกยอมสำเรจสมหวงไดตาม

ใจนก โดยไมมอปสรรคมาขดขวาง ใจของเรากจะมฤทธอำนาจ

กายของเรากจะเปนกายสทธ แขงแกรง ใครจะทำรายกไมเปน

อนตราย ดอยางพระพทธเจานน ทานกทรงปลกเสกพระองคเอง

ดวยความบรสทธ จนพระสรระรางกายของพระองคนน บางสวน

เผาไฟกยงไมไหม พระทนตของทานกยงอย พระอฏฐสวนตางๆ

กยงม เชน พระรากขวญ คอ ไหปลาราทงสอง พระทาฒธาต

คอ พระเขยวแกวทงส กยงปรากฏเปนพระบรมสารรกธาตอย

จนทกวนน



๑๒. เวลาทเรานงสมาธ จะมสงทปรากฏข นในตวเรา

๒ อยาง แตไมใชเกดโดยธรรมดา เกดขนจากเหตคอ อวชชา

เรยกวา มหาภาโว หรอ มหาชาโต ซงเปนตวโมหะ แตกยง

อยไกล สงทใกลตวยงมอกคอ สงขาร ความคดนกในเรองอดต

อนาคต อนเกดจากอวชชา ดงนนการทำสมาธ กเพอตดโมหะ

ความหลง ใหเราเปนผตนอยดวยความมสตสมปชญญะ เกด

ปญญารอบร สงทยงไมเคยรเรากจะไดร สงทไมเคยเหนเรากจะ

ไดเหน “ความเผลอ” เปนโมหะอยางหนง คอลมตวเผลอไป

แลวกทำใหโงกงวงหลบ อกอยางหนงไมลมไมเผลอ แตมน

ลมเรอง คอลมเรองทกำลงทำ ในตอนแรกเราตงใจวาจะทำ

อยางหนง คอ งานของพระศาสนา แตไพลไปควาเอางานอน

มาทำ เชน คดไปในสญญาอารมณตางๆ ทเปนเรองของโลก

อยางนกใชไมได ไมถกเรอง

๑๓. งานของโลกนน เขาตองใชเวลาทำกนนานๆ บางทตง

แรมเดอนแรมปกยงไมรจกเสรจ แตงานของพระศาสนาน ถา

ตงใจกนจรงๆ จงๆ กไมนานเทาไร บางทชวเวลาพรบตาเดยวก

จะเหนผลสำเรจแลว ไมตองทำกนมาก และเมองานเสรจ

แลว เรากนงนอนสบาย งานพระศาสนานบางททำเพยง ๓ นาท

177



แตผลทไดรบอาจยดยาว ไปถงชาตหนาภพหนา สวนงานของโลก

เมอทำสำเรจ กเปนผลเพยงแคโลกนเทานน หาไดสบตอไปถง

ชาตหนาภพหนาดวยไม ดงนนงานของพระศาสนาจงนบวาม

อานสงสยงกวาผลของงานทางโลกมากมายนก

๑๔. ผซงทำจตใหสงบจนเกด ปต สข เอกคคตารมณแลว

ถาจะเปรยบกเหมอนชาวสวนทปลกตนผลไมไว เมอมองเหนดอก

ของมนเกดขน กยอมจะอนใจบางแลววาถงอยางไรผลของมนก

จะตองตามมาภายหลง ฉนใด ผทปฏบตจตใหสข นสงไดแลว

กยอมอมใจในผลทจะไดรบในวนขางหนา ดงนนตามทกลาวมาน

กเพอตองการจะใหรจกแนวทางแหงความสงบอยางหนง และ

เพอใหรจกอานสงสของการอบรมดวงจตใหเปนบญกศลอยาง

หนง สวนทละเอยดมาก และยดยาวไปถงภพหนาดวย เรยกวา

“นสสยปจจโย” ใครทำไดแมเพยงเวลานดเดยว กสามารถคบ

หนาออกไปไดไกลหลายเทา ความสงบนเปนทางทจะไหลมา

ซงบญกศลและความดทงหลาย เหมอนกบแมเหลกทจะดงดด

ความดทกๆ อยางเขามาไวในตวเรา เหตนนกควรพากนตงอก

ตงใจ นอมนำไปปฏบตอบรมจตใจของตนๆ ใหเกดความสงบขน

เพอจกไดประสบอานสงสตามทไดกลาวมาแลว



๑๕. ลมหายใจ มคณประโยชนอยางไรแกรางกายบางทเรา

ควรจะเรยนร ? ถาเราสนใจในการสงเกตดลมหายใจอยเสมอแลว

เรากจะมความรในเรองของลมนไดโดยละเอยดวา ลมภายในตว

ของเรานมอย ๕ กอง เมอเราหายใจเอาลมภายนอกเขาไปผสม

กนแลว ลมนกจะกระจายออกไปตามสวนตางๆ ของรางกาย

เปน ๙ สวน สวนภายในม ๔ คอ กระเพาะอาหาร ลำไส หวใจ

ปอด สวนภายนอกม ๕ คอ ศรษะ ๑ แขน ๒ ขา ๒ ลมภายนอก

น เปนลมทเขาไปหลอเลยงตอมโลหตและเสนประสาท ทำให

เกดความรสกตางๆ ขนทางอายตนะ และอวยวะทกสวนของ

รางกาย เปนลมทหลอเลยงรางกาย เปนลมทหลอเลยงชวตของ

เรามาตงแตเรมปฏสนธ

ฉะนนลมนจงเรยกวาเปน “กายสงขาร” เพราะเปนผปรง

แตงชวตใหดำรงเปนรปกายอยได โดยอาศยความกระเทอน

แหงลมภายนอกและภายใน ซงกระทบกน ทำใหเกดวญญาณ

ความรสก เชน ทารกทอยในครรภของมารดานนมแตวญญาณ

แตไมรบรอะไร ลมหายใจกมแตอยนงๆ ไมเคลอนไหว ตอออก

มากระทบอากาศภายนอกทำความกระเทอนขนแลว จงเรม

สงงาน เหตนนลมจงเปนสอสำหรบใหธาตอนเชอมตอกน เปน

179



คลนสำหรบใหธาตตางๆ แลนถงกน คอสงธาตไฟไปทตาให

สวางเหนรป สวนธาตลมพดไปทางจมกใหรสกกลน สงไปทาง

ประสาทหใหไดยนเสยง ฯลฯ และสงไปตามประสาทสวนตางๆ

ทวสรระรางกายใหรรบสมผสกบสงภายนอก เหตนลมจงเปน

ธาตสำคญทสดสำหรบชวต เมอเราไดศกษาเรยนรดงนแลว

เรากจะร จกการปรบปรงลมหายใจของเรา ใหเกดประโยชน

แกรางกายไดตามสมควร ดงจะไดกลาวตอไปในเรองของลม

คอ อานาปานสต ซงเราไดกระทำกนอยน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๘ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. การนงกมมฏฐานทถกตวจรงกคอ ใจอยในมรรค

หมายความวา อยในปจจบน ไมสะดดใน “อฏฐารมณ” และ

“อนฏฐารมณ” ตงอยใน “มชฌมาปฏปทา” อยางเดยว

ถาพลาดไปจากน กเรยกวา ไมอยในองค “มรรค” ไมถกตวจรง

ของกมมฏฐาน ถงจะทำไปเทาไรๆ กไมบงเกดผล เหมอนกบการ

ยงนกนน ถาเราไมเลงใหถกจดหมายของมนแลว ถงจะมกระสน

สกรอยลกกยงไมถกตวจรงของนกได แตถาเราเลงใหแมนตรง

จดหมายของมนจรง ๆ แลว เพยงแตกระสนนดเดยวเทานน ก

สามารถทจะใหถกนกตกลงมาไดในทนท ฉนใด การนงสมาธ

หรอนงกมมฏฐานน เมอจตของเราตงมนเทยงตรงอยในมรรค

แลว เรากจะไดพบตวจรงของ “กมมฏฐาน” คอ “ความสงบ”

โดยมตองเสยเวลานานเลย

181



๒. จตทเปนสมาธนน เปรยบเหมอนกบเงนแททมลกษณะ

ออนนมและสขาวบรสทธ เพราะไมมสงใดมาเจอปนเลย เมอเรา

จะตองการนำมาใชทำเปนสงหนงสงใด กดดแปลงใหเปนรปนน

ไดทนท โดยไมตองเสยเวลาหลอมไลขกนใหมอก สวนจตทไม

เปนสมาธนน กเปรยบเหมอน เงนเกหรอเงนปน ยอมมลกษณะ

แขงกระดาง เปราะ หกงายและมสดำ เพราะเงนนนถกเจอดวย

โลหะบาง ทองแดงบาง ตะกวบาง ถาทองทเจอนนมนำหนกมาก

เทาใด สวนเนอแทของเงนกลดคณภาพลงเทานน

จตทบรสทธจงเปรยบเหมอนกบเงนแท สวน “สญญา”

ตางๆ ทเปนเครองทำดวงจตใหเศราหมอง กเปรยบเหมอนกบ

ของปนตางๆ ททำใหเนอเงนเปนสดำแขงกระดางหมดเงางาม

ฉะนนหากเราปลอยใหสญญาทงหลายเขามาปะปนอยในดวงจต

ของเราแลว จตของเรากตองตกอยในลกษณะของเงนเก หรอ

เงนปนนน ความบรสทธขาวสะอาด ซงจะเกดขนภายในดวงจตก

ยอมจะหาไมได เมอเปนดงน ดวงจตนนกปราศจากความสงบ



๓. ถาเราปด “สญญา” อารมณตางๆ ซงเปนของปน

ออกจากจตใจเสยได ดวงจตกจะตงมนเปนสมาธถกตวจรงของ

องค “มรรค” และเมอจตของเราเกดขนเปนมรรคแลว กจะตอง

ระวงรกษาไวใหด เหมอนกบเราสรางถนนไมใหพงทลาย ตอง

คอยหมนสำรวจตรวจตราดอยเสมอวา ถนนของเราตอนใด

ชำรดบาง ถาเหนชำรดตรงไหนกตองรบซอมทนท ถาเราไมรบซอม

ปลอยใหถนนเปนหลมเปนบอลก หรอพงทลายมากไปแลว กจะ

ตองยากแกการซอม จตซงกำลงดำเนนอยในมรรคนน ถา

“นวรณ” เขามาแทรกเมอใด กเทากบถนนของเรานนมนขาด

หรอพงลง ถาเราทงไวนานไมรบซอมเสยโดยเรว ถนนนนกจะ

พงทลายมากออกไปทกทๆ จนในทสดกเลยกลายเปนพนดน

ธรรมดา ขณะทกำลงเจรญ “มรรค” อย ถาเราลมตวขาดสต

ปลอยใหสญญาผานเขามาในดวงจตไดแลว จตของเราซงเปน

มรรคอย กจะตองถกทำลายทนท “กมมฏฐาน” กเสย

“สมาธ” กเสย จตกตกอยในสภาพธรรมดา หาเสนทางทจะ

ดำเนนไปสความดไมได

183



๔. “การลม” ขณะทำ “กมมฏฐาน” มได ๓ ประการคอ

๑. ลมโดยเอาเรองภายนอกเขามาคด นเรยกวาทง “นมต”

ทเกดขน นกทำใหมรรคกลายเปนอน ๒. ลมโดยเอาอารมณ

ภายนอกเขามาคด นเรยกวาทง “กมมฏฐาน” ของตน ๓. ลม

โดยหมดความรสก คอนงโดยปราศจากสต “สมปชญญะ”

นงอย แตกเหมอนนอนหลบ ลกษณะทงหมดเหลานเรยกวา

“มรรคกลาย” เหมอนถนนทกลายเปนหลมเปนบอลก ถาเรา

กนอารมณออกจากใจได กเปน “มรรค” ถาอารมณภายนอก

เขามาถงใจได มรรคนนกตองกลาย และถามรรคกลายกไมม

“วปสสนา” ปญญากไมเกด เหมอนถนนทขาดลก ยานพาหนะ

กแลนไปไมได สมาธดบไปเชนน นแลว กไมสามารถเจรญ

“วปสสนา” ได กคงเหลออยแต “วปสสนาสญญา” “สมาธ

สญญา” นกเอา เดาเอา คดเอา คลำเอา ตามสญญาเกาของตน

คณธรรมเสอมไปแลวไมรตว จะกลบมาทำใหมอกกยาก เปรยบ

เหมอนถนนทขาดลกฉะนน



๕. มสตอยกบกาย เรยกวา “กายคตาสต” สวนทวไป

กไดแกธาตดน นำ ไฟ ลม เอกเทศไดแกลมหายใจ แตทถกเรยกวา

“กายานปสสนาสตปฏฐาน” คอมสตเปนตวเหต มสมปชญญะ

เปนตวผล หรอจะวาลมหายใจเปนเหต ความสบายเปนผลกได

๖. ถาเรามสตสมปชญญะกำกบตวของเราอยตลอดเวลา

แลว รางกายของเรากจะตนอยเสมอ ไมมอาการโงกงวงซมเซา

นวรณทงหลายกไมสามารถเขามาเกาะกนใจได เหมอนบานทม

คนตนอยเสมอทงกลางคนกลางวน ไมหลบไมนอน โจรผรายก

ไมสามารถทจะเขามารบกวนได ลกษณะของใจทหลบ และกาย

ทหลบนน ยอมเปนชองทางแหงมารทงหลาย ทจะเขามาทำลาย

ความดไดทกทาง พวก “ขนธมาร” ตางๆ กจะพากนเขามาส

รางกาย ทำใหรปกวปรต เวทนากวปรต สญญากวปรต สงขาร

กวปรต วญญาณกวปรต พวก “กเลสมาร” ตางๆ กเขามา

แทรกแซงวางยาพษในรางกายของเรา คอพอเราเผลอตวขาด

สต มารกจะเขามาบงคบใจใหหลบ แลวกวางยาเบอหวใจเราอก

185



ยาเบอนคอ นวรณทง ๕ ทเรยกวา “ยาเบอ” นน ก

เพราะมนทำจตของเราใหมนเมา เชน “กามฉนทะ” กทำใหเรา

หลงเพลดเพลนยนดไปในอารมณตางๆ “พยาปาทะ” กทำให

โกรธเคองขนแคนเดอดรอนเปนไฟ ทำใหดวงจตของเราไมเปน

สขได เทากบตกนรกทงเปน “ถนมทธะ” กทำใหทอแท ไมเหน

อำนาจอานสงสของบญกศล แหงทาน ศล ภาวนา ทำใหโงกงวง

ซมเซา หดห “อทธจจกกกจจะ” ทำใหกำเรบ ฟงซาน รำคาญใจ

เมอเปนเชนน “วจกจฉา” ความลงเลสงสยยอมเกดขน กคลำกน

เรอยไป ไมรวาจะเอาอะไรเปนหลกเกณฑ เหลานลวนเปนโทษ

เปนยาเบอยาเมาทงสน

นแหละทานจงเรยกวา “กเลสมาร” กเลสมารน เมอมน

เขามาในตวเราแลว มนยอมมอำนาจอทธพลมาก มนจะดงกาย

ของเราใหออกจากพระพทธศาสนา ดงใจของเราใหออกจาก

พระพทธศาสนา จงเปนเหตใหเกดความเกยจคราน มกงาย

โลเล ทนกเลยมความเปนอยอยางสวะ หรอจอกแหนทไหลไป



ไหลมาตามกระแสนำขนนำลง กสกแตวาเปนอาหารของเตา

(คอ อวชชา) ปลา (คอ บาป) ใจของเราทไมหยงถงในคณธรรม

ของ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ กยอมเปนอยางน เมอเรายง

อยในฝงมาร ถงแมจะอยในขอปฏบตกยงเปนการหลอกลวงอย

ยงหางไกลจาก พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ไมจดวาเปนผท

ใกลชดได การหางน คอ หางในความประพฤต เชน ผททำกาย

ของตนไมตน ทำใจของตนไมตน ยอมไมใชเปนผปฏบตในธรรม

ของพระพทธเจา ผใดทมสตสมปชญญะ เปนผทตนอยเสมอทง

กายใจ คอ ลมตา ใจกตงเทยง หลบตา ใจกตงเทยง จะประกอบ

กจการใดๆ หรอนง นอน ยน เดน อยกตาม เลข ๑ ตองใหกำกบ

ใจของตนเสมอตลอดเวลา ไมใหพลาดไปเปนเลข ๒-๓-๔ ฯลฯ

ไดเลย อยางนจงเรยกวา เปนผตงอยในธรรมของพระพทธเจาอยาง

แทจรง สมดงคำบาลทวา

“สปปพทธ ปพชฌนต สทา โคตมสาวกา

เยส ทวา จ รตโต จ นจจ กายคตา สต”

187



ซงแปลความวา “ผใดมสตพจารณากาย เปนผตนอยใน

ธรรมของพระพทธเจาเสมอเปนนจ ทงกลางวนและกลางคนแลว

ผนนยอมชอวาสาวกและสาวกาของพระพทธเจา โดยแท”

๗. การนงสมาธ หรอนงกมมฏฐานน ถาดวงจตของเรา

ปกดงลงไปถกความจรง จงจะไดผล อยาใหถกแตสมมต คอ

เราตองการเงนแท แตมนมของปลอมมาเจอปน คอ มโลหะ

หรอทองแดงมาเจอตง ๘๐-๙๐ เปอรเซนต ดงน เงนนนกไมใช

เงนแททเราตองการ สมมตนนมอย ๒ อยาง คอ สมมตทถก

ความจรง กบสมมตทไมถกความจรง ตวอยางของสมมตกเชน

การทเรามานงหลบตากนอยน ถาใครเขาถามวามานงทำอะไร

อย ? เรากตอบวามานง “กมมฏฐาน” ทนคำวากมมฏฐานนน

ใจของเรานงหรอไมนง ? ถาใจเรานง นนแหละเปนสมมตทถก

ความจรง คอ นง “กมมฏฐาน” แตถาใจของเราไมนง แลบ

ออกไปใน “สญญาอารมณ” ตางๆ แลว นนกเปนสมมตทไม

ถกความจรง จะเรยกวานง “กมมฏฐาน” ยอมไมได เพราะนน



เปนการนงหลบตาเฉยๆ เทานน การนงเพยงแตหลบตาอยาง

เดยว ไมใชการนง “กมมฏฐาน” ตวจรงของสมมตทเรยก

กนวา “นงกมมฏฐาน” นนคอ การนงดวยใจสงบนง ทำจต

ใหตงมนอยในอารมณอนเดยว ไมไดวอกแวกไปในสญญา

อารมณอน นนแหละจงจะถกกบสมมตทเปนตวจรง ดงนน

การทเราตงใจวาจะมานง “กมมฏฐาน” กนน กควรพยายาม

นงใหถกความจรง หรอตวจรงของสมมต ถาเรานงไมถกตวจรง

ของสมมตแลว กจะเปนการนงหลบตาเปลา ถงจะนงกนไปอกก

สบปกคงหาประโยชนอนใดมได

๘. เมอเรานงกมมฏฐานทถกความจรงของสมมตแลว เรา

กจะไดพบของจรงเปนเครองตอบแทน ผลงานของเรากจะเปน

“สมมาสมาธ” เงนทเราตองการหลอม กจะตองเปนเนอเงน

จรงทบรสทธ ไมตองไปสมไลขใหมนลำบาก เพราะเมอเปนเนอ

เงนแท ๑๐๐ เปอรเซนตแลว ข ตางๆ มนกจะหลดไปเอง

เหมอนดวงจตทบรสทธ นวรณยอมแทรกซมเขามาถงไมได

เปน “สมมากมมนโต” การงานของเราทประกอบขน ไมวา

สงใด กจะขาวสะอาดหมดจด เปน “สมมาวาจา” วาจากขาว

พดกบใครกมคนเชอถอไววางใจ เกดความเจรญทงตวเองและ

189



คนอน การกลาวกเปนของด ไมมโทษ เมอเปนดงน ชวตความ

เปนอยของเรากจะดำเนนไปดวยด เปน “สมมาอาชโว” ผทใจ

ขาดหลกของสมาธยอมเปรยบเหมอนกบเงนปน ถาเงนมนมข

ปนมาก เนอเงนนนกจะมสดำและมกแขง จะตใหเปนรปอะไรก

แตกหมดใชไมได ไมมนมนวล สวนผทมจตตงมนอยในสมาธ

กเปรยบเหมอนเงนแททไมมขปน ยอมมรปรางลกษณะเปนเงางาม

สขาวสะอาด เปนทชอบใจของคนอน บคคลผนนยอมเปนผม

ความสข เพราะมจตใจอมเอบอยในตวเอง แมไปอยกบคนอน

คนอนกอมใจไปดวย ถาเราเปนคนทกข ไปอยกบใครกทำใหคน

นนเปนทกขไปดวย ความทกขนเกดจากขสนมของความไมจรง

ถาเราหาความจรงของขอธรรมะไดแลว กจะเปนมหากศลเทากบ

บญกอนใหญ และเมอเราไดบญกอนใหญโตเชนน เรากยอมกน

ไมหมดตลอดชาต

ความดทฝงอยในจตใจของเรานน เหมอนกบกอนแรทฝง

อยในหน ถาแรนนมสวนมากกวาหน นานๆ เขา กอาจจะทำให

หนนนกลายเปนเพชรไปหมดทงกอนกได แตถาแรมนมเพยง

สวนนอยแลว กยอมทนดนทนหนไมไหว กอาจแปรสภาพสลาย

ไปตามสวนทมากกวา เหมอนบญกศลถามเพยงนดๆ หนอยๆ



ไมมากมายแลว กยอมทนอำนาจของบาปอกศลไมได นานๆ เขา

จตกไหลไปตกฝายอกศลหมด เหมอนคนบางคนมอายต ง

๘๐-๙๐ ปแลว กยงตงตวไมได นนเพราะมสมบตเทาไรกกน

หมดใชหมด ไมมจะเหลอเกบไวเปนทน ทำบญกทำทงๆ แลว

เมอไรจะเลยงตวได เปนดงนกจะตองจนไปตลอดชวต มลกม

หลานกยากจนอก เพราะเกดมาในสกลทยากจน ถาเราม

อรยทรพยรำรวย ลกหลานเกดมากไมยากจน จะอยกไมลำบาก

จะตายกไมกลว ถาเราทำไดบางเกนบาง ไมพอปากพอทอง ไมม

ความดจะเลยงตวกมแตความชวทจะแบงใหเขาไปเรอยๆ อยาง

นกจะตองจดเปนบาปถง ๒ ขน คอ ผลทเราแบงชวใหเขา

อยางหนง และเราเองกชวเพราะผลชวทเราใหเขานนดวย

พทธานสรณ

“อรห สมมาสมพทโธ ภควา”

พระพทธองค ทรงประหาร ซงมารราย

ใหแพพาย พนาศ บำราศหน ดวย

“เมตตา-ภาวนา” “อานาปานวธ”

“อรยมรรค” จกรน คอศาสตรา

“พระวนย” คอหวใจ พรหมจรรย

เปนแกนใน ใหจกรผน พดคมกลา

ตดราคะ โมหะ อวชชา

ซงเปนมาร ขวางหนา “โพธญาณ”

ดวยสจจะ อธษฐาน บารม

ทรงพากเพยร เตมท อยางกลาหาญ

ประกอบดวย พระปญญา ปรชาชาญ

ธ กทรง ชำนะมาร พนโลกย

เสดจส “สนต-วรบท”

อนเปนทาง หมดจด วสทธศร

องค “พระทศ-พลญาณ” จอมมน

จงทรงเปลง พระรศม รอบวรกาย

เปนฉพพรรณ-รงส โอภาส

งามวลาส หกส มณฉาย

เขยว, ขาว, แดง, หงสบาท, เหลองพรรณราย

ประภสสร-เลอม, เปนสาย สลบกน

ยงพภพ ทมดมน อนธกาล

ใหสวาง ชนบาน เปนสขสนต

“พระสมมา สมพทโธ” พระองคนน

ทรงเปนยอด ภควนต ของเรามา

นบแตทรง ดบขนธ ประมาณม

ได สองพน หารอยป นานหนกหนา

เราทงหลาย มไดคลาย ในศรทธา

แมสดสน ศาสนา ของพระองค

พทธ ภควนต อภวาเทม

ธรรมานสรณ

“สวากขาโต ภควตา ธมโม”

พระปรยต ปฏบต ปฏเวธ

คอพระธรรม อนวเศษ กนความหลง

ชแนวทาง ใหเราเดน ดำเนนตรง

พนจาก “สง-สารวฏฏ” เกด, แก, ตาย

ธมม นมสสาม

สงฆานสรณ

“สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ”

พระสงฆ สาวก คอทายาท

เปนหนอนาถ พทธองค พงศเชอสาย

รบพระธรรม สบตอ มาบรรยาย

เราทงหลาย ไดรจก หลกความด

ทานปฏบต ตามพระองค ตรงคำสอน

จนบรรล แนนอน ทกวถ

ได “อรหต” มรรค-ผล พนโลกย

เปน “อรย-เจา” งาม สมนาม เอย

สงฆ นมาม

ขอนอบนอมถวายบชาใน พระพทธรตนะ พระธรรมรตนะ

และพระสงฆรตนะ ดวยเคารพบชาอยางยง

อ. อภวณณา

ในนามแหงคณะอบาสกา

วดอโศการาม

คำนำ

หนงสอเลมน คอ โอวาทของทานอาจารยทแสดงในเวลา

อบรมสมาธ ณ วดอโศการาม เมอพรรษาทแลวมา ไดจำ

ถอยคำของทานมาบนทกไวพอเปนเครองกนความลม และพมพ

ไปแลวเปนหนงสอ “อานาปาน พรรษาท ๔” (ตอนตน) สวนตอน

ปลายทเหลอจากนน ไดรวบรวมมาพมพเปนหนงสอเลมน

อ. อภวณณา

เนกขมมาภรมยสถาน

วดบรมนวาส


โอวาทประจำพรรษาท ๔ ณ วดอโศการาม

อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. ในเวลาทเรานง ใหคอยสงเกตดวา ใจของเราตามไป

พรอมกนกบลมหายใจทเขาออกหรอไม ตองมสตคอยกำกบจต

ใหตามไปพรอมกบคำภาวนา “พทโธ พทโธ” ดวย ตงสตอยา

ใหเผลอ อยาใหลม ปลอยวางภาระทงหลาย และปลดปลอย

สญญาอารมณภายนอกตางๆ ออกใหหมดสน ทำใจใหวางเปลา

อยกบลมหายใจอยางเดยว ไมตองเหลยวดอยางอน นจะเปนไป

โดยถกตองตามแบบของการเจรญสมาธ



๒. จตของเรานทานเปรยบเหมอนกบไฟ รางกายเปรยบ

เหมอนฟน ธรรมดาของไฟกจะตองมเชอ จงจะทำใหเกดความ

รอนขนได ถาเชอมนอย ไฟกไมสจะแรง ถาเชอมมาก ไฟกแรงจด

แตถาแรงเกนไปกใหโทษไหมลกลามบานเรอนหรอวตถสงของท

อยใกลเคยงดวย ซงบางทอาจเปนอนตรายถงแกชวต หรอกอ

ความเสยหายใหแกคนอนอยางใหญโตกได เหตนนจะตองคอย

ระมดระวงดใหพอด อยานำเชอไฟไปใสมากจนเกนควร ไฟนนจง

จะใชเปนประโยชนไดเทาทตองการ ดวงจตของเรากเชนเดยวกน

ถาเราหาเชอไปปอนมากเทาไร ความรอนกแรงมากตามลำดบ

และลกลามไหมตวเราเอง บางทยงอาจไหมตดตอลกลามไปถง

คนอนอกดวย ฉะนนเราจะตองพยายามตดเชอเพลงคอกเลสท

เปนตนเหตของความรอนนออกเสย และใหเหลอแตนอยหรอ

คอยๆ หมดไป เพอดวงจตของเราจะไดเกดความเยนขนและ

หมดอนตราย ตราบใดทจตยงรอนอยกนบวายงไมปลอดภยนก

เมอไปกระทบเชออนใดเขา กอาจกลบตดเปนไฟลกลามขนมาได

อกโดยงาย ถาพยายามดบใหหมดเชอไดจรงๆ กจะเปนของ

วเศษ จตทไมมเชอกเหมอนกบฟนทมนดบ เหลอแตไฟแดงๆ ตด

อยในตวของมนเอง ถาไมสงเชอไปเพมเตม มนกจะคอยๆ มอด

ไปๆ ทละนอย จนในทสดกดบเกลยง จนไมมความรอนเหลออย

199



เลย จตนนกมแตความเยนอยางเดยว ความสงบกจะปรากฏขน

นเปนจดมงหมายของการเจรญสมาธ คอตองการใหจตเกด

ความสงบ

๓. ความสงบเกดจากการสกดกน หรอตดเชอความรอน

ออกจากจต วธทำลายเชอใหบรรเทาความรอนน กไดแกการตด

สญญาอารมณตางๆ ทเกดขนในดวงใจ โดยเฉพาะในเวลาทเรา

กำลงนงอยน กมกจะมสญญาอดตอนาคตเกดขน ซงเปนสงท

จะมาตดทอนและทำลายคณความดของเราอยเสมอ ขนชอวา

สญญาทกอยาง จะดหรอไมดกตาม พระพทธเจาไมเคยตรส

สรรเสรญวาเปนของด “อตต นานวาคเมยย นปปฏกงเข

อนาคต” ฯลฯ สญญาทงหลายจะเปนเรองเกาแกแลวมา หรอ

จะเปนเรองใหมทยงไมมาถงกด เปนเรองโลกกด เปนเรองธรรม

กด ไมใชเปนของดท งส น มแตจะเปนสงทกอทกขโทษใหแก

ตวเรา ทำใหดวงจตเกดความไมสงบ วนวาย ฟงซาน เดอดรอน

หาความเยนใจมได เพราะเรองราวทผานมาแลวกยอมจะลวง

เลยไปแลว จะดหรอชวกแกไขไมไดและเอากลบคนมาอกไมได

เรองขางหนาทเปนอนาคตกยงไมมาถง และไมสามารถรไดวาจะ

เปนไปตามความคดนกของเราไดหรอไม เปนเรองทยงอยไกล



และยงเปนความลงเลสงสยไมแนนอน ฉะนนจงไมเปนสงทจะ

อำนวยประโยชนใหแกการคดนกของเราเลย ถาเราคอยไปนง

เกบสญญาอารมณเหลานนมาคด ความดของเราทเจตนาจะทำ

ในเรองของศาสนานกจะตองเสยไป ไมตรงตอคำสอนของพระองค

เหตนนพระพทธเจาจงทรงสอนใหเราพยายามปลดปลอย

สญญาทง ๒ ประการนออกเสยใหหมด ใหมแตปจจบนธรรม

คอความรทเปนไปเฉพาะหนาอยางเดยว นอกจากนไมใหนำมา

เกยวของดวยเลยเปนอนขาด ถาคดไปกเปนโทษ เพราะเรองราว

ภายนอกทงหลายไมใชเรองของธรรมะ เรองธรรมะจะตองอย

เฉพาะภายในตวของเราแหงเดยว ไมไปอยในทอน

๔. แตธรรมดาคนเราทกคนทเกดมาน กยอมจะตองม

ความนกคดและพจารณาในเรองราวและกจการตางๆ จะหาม

ความคดไมใหมเสยเลยกไมได แตความคดพจารณานจะตองม

ขอบเขตของเรองราว ถาคดยาวมากเกนออกไปจากขอบเขต

กไมใชเรองทควรคด ขอบเขตทจะคดไดนนจะตองเปนเรองสนๆ

อยในวงแคบๆ คอ ไดแกการคดพจารณาในเรองทเปนธรรมสวน

201



เดยว เพราะเรองธรรมเปนเรองทไมมทกขไมมโทษเกดขนแกใคร

สวนเรองของโลกเปนเรองทอยนอกขอบเขตของการคด เพราะ

เปนเรองยดยาว เปนเรองกอชาตกอภพของการเวยนวายตาย

เกด เปนเรองทนำมาแตความทกขทงสน เหตนนจงควรจะตอง

ทำความเขาใจเสยกอนวา อยางไรเปนเรองของโลก อยางไหนเปน

เรองธรรม อยางไหนควรคด อยางไหนไมควรคด เพอจะได

ปฏบตใหเปนไปโดยถกตองตามขอบเขต

๕. สงทเปนโลกกไดกลาวมาแลว คอเรองทอยนอกตวของ

เราซงเปนเรองยดยาว สวนทเปนธรรมกคอเรองสนๆ ทมอย

ภายในตวของเราเอง คอธาตทง ๔ ไดแก ดน นำ ไฟ ลม ซง

ประกอบขนเปนสวนของรางกาย กบธาตร ซงเปนตวจต พดสนๆ

กคอกายกบจต สองอยางนเปนตวธรรม เพราะเกดขนจากธาต

แท หรอพดอกอยางหนงกไดแก “รปกบนาม” คอลมหายใจ

เปนตวรป เพราะเปนผสรางรางกายใหมชวต ธาตอนจะตองอย

ไมได ถาปราศจากลมหายใจ สวนความรกเปนนามคอตวจต

สองอยางนตองอาศยซงกนและกน จงจะตงอยไดและเปนไป

ดวยด ทงเปนตวทจะทำใหเกดบญกศลทงหลายดวย



๖. การทเรามานงภาวนา “พทโธๆ” โดยการกำหนดลม

หายใจเขาออกอยางเดยวน จดวาเปนบอบญถง ๔ บอ เหมอน

กบเรายงนกทเดยว แตไดนกตงหลายตว พระพทธเจาจงตรส

วาการภาวนาเปนมหากศลอนเลศ ทวาเราไดบญถง ๔ บอ นน

คออะไรบาง ?

ประการท ๑ เปน “พทธานสสต” เพราะขณะทเรากำหนด

ลมและบรกรรมวา “พทโธๆ” นน เราไดนอมเอาพระพทธคณ

พระธรรมคณ และพระสงฆคณ เขาไปไวภายในใจของเราดวย

พทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ น เปนสงทมคาสงกวาสงใด

เมอไดนอมเขาไปในตวเราแลวกเกดความปต อมเตม เยนอก

เยนใจ ความเบกบานสวางไสวกมขนในดวงจตของเรา นนบวา

เปนกศลสวนหนงทเราไดรบจากบอบญอนน

ประการท ๒ เปน “อานาปานสต” เพราะลมหายใจทเรา

กำหนดอยน เปนสงททำใหเรามชวต และมสตตนอย ไมลม

ไมเผลอ ไมยนออกไปขางหนา ไมเหลยวมาขางหลง ไมคดไปใน

สญญาอารมณอนนอกจากลมหายใจอยางเดยว มความรอยแต

ในเรองของกองลมทวรางกาย วตก ไดแกการกำหนดลม วจาร

203



ไดแกการขยายลม เมอลมเตมอมและมสตสมปชญญะอย

ตลอดเวลา นวรณทงหลายทเปนขาศกของใจ กไมสามารถ

แทรกซมเขามาทำลายคณความดของเราได จตกจะมความ

สงบนง ไมฟงซาน กระสบกระสาย ไมตกไปอยในบาปอกศลอน

ใดได เปนจตทเทยงตรงไมมอาการวอกแวกและไหลไปไหลมา

มแตความสขอยในลมสวนเดยว นกเปนกศลสวนหนงทเราไดรบ

จากบอบญอนน

ประการท ๓ เปน “กายคตาสต” เปน “กาเย กายา

นปสสนาสตปฏฐาน” ดวย เพราะลมหายใจเปนตวชวต เปนตว

กายใน เรยกวา พจารณากายในกาย (ธาต ๔ เปนตวกายนอก)

คอเมอเราไดกำหนดลมเขาไปในสวนตางๆ ของรางกายทกสวน

แลว เรากจะมความรเทาทนถงสภาพอนแทจรงของรางกาย

อนประกอบดวยธาตดน นำ ไฟ ลม วาเมอเกดความกระเทอน

ระหวางลมภายนอกกบธาตเหลานแลว ไดมอาการและความรสก

เปนอยางไร รางกายเคลอนไหว แปรเปลยน ทรดโทรม และเกด

ดบอยางไร เรากจะวางใจเฉยเปนปกต เพราะรเทาทนในสภาพ

ธรรมดาเหลาน ไมหลงยดถอในรปรางกายวาเปนตวตน เพราะ

แทจรงมนกเปนเพยงธาตแท ๔ อยางทผสมกนขน และเมอ



พจารณาแลวกลวนแตเปนสงปฏกลตลอดทวรางกาย ตงแตผม

ขน เลบ ฟน หนง ฯลฯ ตลอดทงอวยวะภายในทกสวน เหนดงน

แลว กจะเกดความเบอหนายสลดสงเวชขน ทำใหหมดความ

ยนดยนรายในรปรางกาย ใจกเปนปกต นกเปนกศลสวนหนงท

เราไดรบจากบอบญอนน

ประการท ๔ เปน “มรณานสสต” ทำใหเรามองเหน

ความตายไดอยางแทจรง ดวยการกำหนดลมหายใจ เมอกอนน

เรานกวาความตายนนจะตองมอยกบคนไขอยางนน โรคอยางน

แตหาใชความตายอนแทจรงไม แทจรงมนอยทปลายจมกของ

เรานเอง มไดอยไกลไปจากนเลย ถาเลยออกไปจากปลายจมก

แลวกตองตาย ทงนใหเราสงเกตดลมทหายใจเขาออก กจะเหน

ไดวาถาลมนเลยจมกออกไปแลว ไมกลบเขามาอก เราตองตายแน

หรอถาลมเขาไปในจมกแลวไมกลบออกมา กตองตายเหมอนกน

เมอเรามองเหนความตายมอยทกขณะลมหายใจเขาออกเชนน

เรากจะเปนผไมประมาท มสตสมปชญญะอยกบตวเสมอ ไมเปน

ผลมตาย หลงตาย เรากจะตงอยในความดเสมอไป นกเปนกศล

สวนหนงทเราไดรบจากบอบญอนน

205



๗. เมอผ ใดไดต งอยในองคภาวนา กจะตองไดรบผล

๔ ประการน พระพทธเจาจงทรงประกาศวา การภาวนาเปน

มหากศลอนยงใหญ เปนยอดของตวบญ ไมมสงใดประเสรฐกวา

เมอดวงจตของผใด เตมไปดวยมหากศลเชนนแลว ดวงจตผนนก

จะเตมอมบรบรณ หมดความหว ความอยาก ใจคอกสบาย

ใครจะดากไมโกรธ เหมอนคนทกนอมแลวกไมมโมโห จะประกอบ

กจการงานสงใดกเปนผลดสำเรจไดโดยงาย ไมผดพลาด เพราะ

เขาเปนผมใจเยน เปนผมสตรอบคอบในการกระทำทกอยาง

ใจของเขากสงขนกวาระดบของคนธรรมดา เรยกตามศพทวา

“มนสโส” คอ มใจสง คำวา “มนษย” เปนเพยงชอของสตว

ชนดหนงมกายต งตรง และมความร สกดชวไดผดกวาสตว

อยางอน ซงเรยกวา “ตรจฉาน”

คำวา “ตรจฉาน” แปลวา สตวทมกายขวาง หวขวางไป

ทางขางหนา ไมมสตวชนดใดทมหวชตรงขนขางบนเหมอนกบ

คนเลย แมแตลงซงมลกษณะใกลคนทสด หวกยงไมต งตรง

ทเดยว หอยเปนจำพวกสตวทมหวตำทสด แต “มนษย” หรอ

“ตรจฉาน” กด กจดอยในจำพวกสตวทงสน คำวา “สตว” แปลวา



“ผของ” คอผทของอยในความดความชว ซงเปนเรองของโลก

เรองของความทกข ความเสอม ความไมเจรญ ผทปลดปลอย

ความยดถอเสยจากความด ความชวของโลกได ผนนกจะม

ระดบจตสงขน พนจากภาคพนของความเปนสตว คอ “ตรจฉาน

ภาวะ” พระพทธเจาตรสวา คำสอนของพระองคจะเปนประโยชน

ไดกแต “มนษย” เทานน ถายงเปน “สตว” อย พระองคกไม

สามารถทจะทรงโปรดได นจงเปนขอควรสำเหนยกไดอยางหนง

ในขอทเราดกวาดรจฉาน เพราะมโอกาสทจะปฏบตตามคำสอน

ของพระองคได ฉะนนเรากควรจะภมใจและไมยอมใหเสยทท

เกดมาเปน “มนษย” จะตองสรางคณความดใหมขนในจตใจ

ของตนใหยงๆ ขนไป จนไดชอวา “มนสโส” “มนสสเทโว” น

เปนการเดนขนสธรรมโดยถกตอง

๘. จตใจของคนเราทกวนน ยอมเดนไปดวยอาการ

๔ อยาง คอ ๑. บางพวกกเปน “มนสโส” คอ มใจเปนธรรม

เปนมนษยจรงๆ ไมทำความชวความเดอดรอนใหแกใคร ๒. บาง

พวกกเปน “มนสสตรจฉาโน” คอเปนพวกทมใจตำทราม

มความคดเปนสตวดรจฉาน ไมมศลธรรมประจำใจ คดแตการ

ทจรต เบยดเบยนประหตประหารซงกนและกน มกายเปนมนษย

207



แตใจเปนดรจฉาน ๓. บางพวกกเปน “มนสสเปโต” คอคอย

แตอาศยพงบารมขอสวนบญจากคนอน ตองคอยทองแหงอดๆ

อยากๆ มจตใจเหมอนผเปรต ไมสามารถแสวงหาสวนบญจาก

ตวของตวเอง ประเภทท ๔ “มนสสอสรกาโย” คอมนษยทม

ใจดำชวรายตองหลบซอนตวไมใหคนเหน ตองอยในคกในตะราง

หรอในทคมขงทมองไมเหนแสงเดอนแสงตะวน เปนมนษยประเภท

ทเลวทสดใน ๔ ประเภทน

๙. การทเราอบรมดวงจต ใหพนไดจากความเปน “สตว”

มาเปน “มนสโส” ไดนน กยงไมเพยงพอกบการทจะตองทำความ

ดใหยงขนไปอก เหตนนพระพทธเจาจงทรงสอนใหเราขดเกลา

จตใจ ใหสระดบทสงกวาคนธรรมดาสามญ โดยทรงวางหลก

ของการปฏบตไวใหอกเปนชนๆ เมอใครดำเนนตามขอปฏบต

ของพระองคได ผ น นกจะมมรรยาทและจตใจสะอาดงดงาม

เหมอนกบลกกษตรย เพราะพระพทธเจาทานกทรงเปนพระโอรส

ของพระเจาสทโธทนะ และเมอเราไดเปนลกเจาลกนายแลว เรา

กตองแตงตวดวยแกวมคา คอ “พทธรตน ธมมรตน และ

สงฆรตน” แตเพยงเปนลกกษตรยเทานนกยงไมพอแกความดงาม

ทานจงวางหลกปฏบตใหสงขนไปอก เรยกวา “อรยะ” คอเปน



โสดา สกทาคา อนาคา จนถง อรหต เปนทสด นเปนสกล

“อรยวงศ” ซงเปนสกลทสงทสดกวาสกลใดในโลก ดวงจตท

ไหลไปสกระแสของอรยะแลว ยอมไมไหลกลบมาสกระแสตำอก

ตอไป

๑๐. การเดนทางอยางน เขาเรยกวาเดนทางลด เปนการ

เดนทถกตองตามมรรควธ คอเดนสง ไมใชเดนตำ หรอจะเรยกวา

เดนทางเตยนกได เดนทางเตยนกคอทซงไมรกรงรง และไมมสง

กดขวางทจะคอยกดกนการเดนของเราใหไปไมสะดวก และไม

ถงจดทหมายได ตองแวะตองเวยนทำใหการเดนเนนชาไป คนเรา

ทกวนนยงเดนกนไมเปน เพราะเขาเดนกนแบบชาวโลก คอเดน

ถอยหนาถอยหลง เหลยวซายแลขวา มนจงตองชนกนไปชน

กนมา ปะทะกนไมหยดหยอน แลวกลมบางลกบาง บางทไมม

คนชนกเซ ไมมใครเตะกลม บางทขเกยจกหยดพกเสยบาง

บางทพบปะเหนอะไรกลางทางกหยดมองเสยบาง มนกไมถงท

หมายสกท เพราะมไดเดนกนดวยความตงใจจรงๆ จงๆ มนก

เปะๆ ปะๆ ไปไมตรงแนวทาง การเดนอยางนไมถกมรรควธ

เราตองเปลยนการเดนเสยใหมใหถกตองตามแบบของพระพทธเจา

การเดนของพระพทธเจานนเดนอยางไร? การเดนแบบพระพทธเจา

209



นน คอ เดนแบบทหาร ทหารนนเขาไมไดเดนถอยหนาถอยหลง

เปะๆ ปะๆ อยางทพวกเราเดนกนไปเดนกนมาน เขาเดนดวย

อาการต งตวตรง แลวยำเทาแรงๆ ซำๆ กนอยตรงทเดยว

เดนอยางนไมตองมอาการเหนอย เพราะไมตองออกแรงเดนไป

ไกล ถาเราลองยนยำเทาอยตรงทแหงเดยวสก ๓ ชวโมง หญาท

อยภายใตเทาของเรานนจะตองขาดแหลกยบเยนและเรยบราบลง

ไมมเหลอเลย ถงหญาทจะขนมาใหมกไมสามารถทจะผดขนมา

เหนอพนดนตรงนนได

ฉนใดกด งานทเราทำอยน คอการตงสตกำหนดลมหายใจ

ถาเราตงใจทำจรงๆ คอมสตจดจออยกบลมหายใจเขาออกของ

เราอยางเดยว ไมใหขาดสายแลว นวรณตางๆ ทเปนสญญาอดต

อนาคตทงดทงไมด กจะไมสามารถยนหนาเขามาหาเราไดเลย

นวรณซงเปรยบเหมอนกบตนหญาน กจะตองเรยบราบลงไปหมด

บาปอกศลทงหลายกไมมโอกาสทจะเกดขนในดวงจตของเราได

เมอเปนเชนน เรากจะตองไมเดนไปสอบายเลย (“อบาย” คอ

ทซงหาความสขไมได) ดวงจตของเรากจะกาวขนสทสงขนๆ เปน

ลำดบดงกลาวมาแลว นเรยกวาเดนทางเตยน และถกตองตาม

แบบของพระพทธเจา



ฉะนน ในการเจรญอานาปานสตภาวนาน ทานจงวาง

อบายวธไวใหยดเปนหลก สำหรบสะกดกนกนนวรณตางๆ ทจะ

มาทำลายคณความดของเรา โดยการใหกำหนดลมหายใจ และ

ใชสตกำกบไปพรอมกบคำภาวนาวา “พทโธๆ” ตามไปดวย ถา

จะนงภาวนาวา “พทโธๆ” ไปเฉยๆ นนกดดอก แตมนเบาไปจต

มนไมลก ธรรมดาของสงทตน ยอมเปนชองทางใหสงโสโครก

เชน ฝนละอองลงไปตดไดโดยงายและเตมเรว ถาอยลกฝนผงก

จะปลวเขาไปถงไดยาก จตทลกกยอมไมหวนไหวในอารมณได

งายเชนเดยวกน ฉะนนการภาวนา “พทโธ” เฉยๆ จงไมสมนำ

หนกเทาใดนก เหมอนกบเราถอมดฟนขนไปในอากาศ มนกจะ

รสกเฉยๆ เพราะไมมเครองกระทบอะไรเลย มแตความวางเปลา

แตถาเราจบมดนนฟนลงไปกบตอไม หรอวตถสงใดสงหนง เราก

จะรสกวามอนนมนำหนกขนและแขนของเรากจะมกำลงแขงแรง

สามารถตานทานกบขาศกศตรทจะมาทำอนตรายตอเราได

เหตนนทานจงใหกำหนดสตลงในจดใดจดหนง เพอใหจต

มกำลงมนคงแนวแนอยในอารมณอนเดยว ยดทหมายเอาอยางใด

อยางหนงในบทกมมฏฐาน ๔๐ หอง ดวงจตของเรากจะมกำลง

211



กลาแขง สตกแกขน จนเปนสมมาสต สมมาสมาธ พละกำลง

๕ ประการ กจะบงเกดขนแกตวเรา คอ สทธาพล ความเชอ

ของเรากมนคง วรยพล ความเพยรของเรากแกกลา สตพล

สตกมนคง สมาธพล ใจกเหนยวแนน ปญญาพล หตาก

แจมใส มความฉลาดรอบร เมอกำลง ๕ ประการนเกดขนแก

บคคลผใด ผนนกจะมอำนาจสงขน จตกจะลอยเดนเปนอสรภาพ

ไมตกเปนทาสของอารมณใดๆ เปนผตงมนลอยอยในคณความด

ไมตกไปในอบายทชว เหตนจงนำมาบรรยายใหฟง พอเปน

แนวทางใหเกดศรทธาความเชอมน ในการทจะสรางคณความด

ใหมขนในตวของตวเอง ผใดนำไปฝกหดดดตนตามทไดกลาวมา

แลวน กจะเปนบญเปนกศลอนยงทจะนำความสขความเยนใจ

มาใหแกตน จะไมตองประสบกบความทกขเดอดรอนวนวายนานา

ประการ ไดแสดงมากพอเปนเครองเตอนใจแหงพทธบรษท

พอสมควรแกกาลเวลาเพยงเทาน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๓๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. เวลาเรานง ถาเรายงสงเกตลมไมได กใหตงใจวา “เรา

จะหายใจเขา เราจะหายใจออก” (คอเราจะเปนผหายใจ ไมใช

ปลอยใหมนหายใจเองโดยธรรมชาต) ตงสตทำดงนทกครงท

หายใจ แลวเรากจะจบลมได

๒. การกนจตใหรอยในตว ไมใชหมายความวา ใหกน

โดยกกขง ไดแก การสะกดจต สะกดลม กลนลม จนเกดความ

อดอด ขาดความอสระ อยากลนลม หรอสะกดลมไว ตองปลอย

ใหจตอยเฉยๆ ใหมอสระตามสภาพของมน เพยงแตคอยกนจต

ไวใหอยคนละทางกบอารมณเทานน ถาไปสะกดจตสะกดลม

เขาแลว กจะทำใหรางกายอดอด ทำการงานไมสะดวก อาจ

ทำใหปวดเมอยบาง ทำใหขดใหยอกบาง หรอทำใหมนชาเปน

เหนบกได ฉะนนจงตองปลอยใหจตอยโดยธรรมดาของมนเอง

คอยระวงแตไมใหวอกแวกหรอยนออกไปในสญญาอารมณ

ภายนอกอยางเดยวเทานน

213



๓. การกนจตไมใหยนออกไปหาสญญา หรอกนสญญาไม

ใหยนเขามาถงจตน กเหมอนกบเราปดประตหนาตางบานของเรา

ไมใหแมว สนข หรอผรายเขามาในบาน ไดแก การปดทวารทง

๖ เสย คอ ๑. จกขทวาร รปตางๆ ทรบจากทางตา ๒. โสต

ทวาร เสยงทงหลายทไดยนจากทางห ๓. ฆานทวาร กลน

ทงหมดทไดรบจากทางจมก ๔. ชวหาทวาร รสทกชนดทได

รบจากทางล น ๕. มโนทวาร อารมณตางๆ ทไดรบทางใจ

๖. กายทวาร สงสมผสตางๆ ทกระทบทางกาย สญญาทเกด

จากทวารทง ๖ น ทงดและไมด ทงเกาและใหมตองตดทงใหหมด

๔. “สญญา” คอ ทต หรอ สอ แหงความชวราย เพราะ

เปนผนำมาแหงความทกขเดอดรอน ถาเราคบมนไว กเทากบเรา

เปนใจใหผราย มาปลนบานของเราเอง ทรพยสมบตของเรากม

แตจะพนาศหมดไป ไมมอะไรเหลอตดตว

๕. นวรณตางๆ เกดจากสญญาอดตบาง อนาคตบาง ถา

จะเปรยบกจะเหมอนกบตนหญา ตางๆ ทขนอยในนาหรอทดน

ของเรา มแตจะแยงอาหารตนไมอนและทำใหพ นดนรก หา



ประโยชนอนใดมได จะมประโยชนกแตกบสตว เชน วว ควาย

ชาง มา เคยวกนเปนอาหารนน เพราะเปนธรรมชาตของมนจะ

ตองกน ถาใครปลอยใหทดนของตนรกไปดวยหญาแลว พชผลท

เกดจากทดนนนกยอมเจรญงอกงามขนมาไมได ฉนใดกด ถาเรา

ไมมสญญาอารมณออกจากใจแลว เรากจะไมสามารถทำดวงจต

ของเราใหผองใสบรสทธได สญญาเปนอาหารของคนโง ทเหนวา

เปนของเอรดอรอย แตนกปราชญบณฑตทานจะไมยอมบรโภคเลย

๖. นวรณ ๕ ทเปรยบเหมอนกบตนหญานน ยอมม

ลกษณะอาการตางๆ กน กามฉนทะ กไดแกใจทกำหนด ยนด

และเพลดเพลนไปในอารมณ พยาปาทะใจทไมชอบ มโกรธ

เกลยด ชง เปนตน ถนมทธะ ใจทเหงาหงอยงวงซม หดห ไม

เบกบาน อทธจจกกกจจะ ใจทหงดหงด ฟงซาน รำคาญ

วจกจฉา ใจทลงเลสงสยในศลในธรรม ในขอปฏบตของตน

ทงหมดน “อทธจจกกกจจะ” ดเหมอนจะเปนหญาทมพษราย

แรงกวาอยางอนทงหมด เพราะมทงหงดหงดฟงซาน และรำคาญ

ใจ เปนหญาประเภทมหนามและใบของมนกคมดวย ถาใครถก

เขากจะตองมพษแปลบปลาบและแสบรอนไปทงตว ฉะนนจงพา

กนทำลายมนเสย อยาใหมนมขนไดในพนนาของเราเลย

215



๗. “อานาปานสตภาวนา” เปนวธซงดทสด ทพระพทธเจา

ทรงวางไวใหเปนหลกปฏบต สำหรบขบไลและปราบนวรณตางๆ

เหลานใหหมดสนไป คอการภาวนาทใชสตกำหนดอยกบลมหายใจ

วตก ไดแกการกำหนดลม วจาร ไดแกขยายลม วตกวจารเปน

กาเย กายานปสสนาสตปฏฐานดวย คอ พจารณาลมในกองธาต

หรอพจารณากายในกาย วตกเปรยบกบไถ วจารเปรยบกบคราด

ถาเราเพยงใชไถกบคราดบนพนทนาของเราอยเสมอๆ แลว หญา

ทงหลายกจะไมเกดขนได พชพนธทหวานไวกจะบงเกดผลงอก

งามไพบลย พนทนาซงเปรยบเหมอนกบรางกายของเรา คอ ธาต

๔ กสงบ ธาตดนกไมกำเรบ ธาตนำกไมเสย ธาตไฟกไมออน

ธาตลมกไมกลา ทกๆ ธาตตงอยโดยปกต ไมมความยงหยอน ม

ความเสมอภาคกนหมดทกๆ สวน รางกายกจะแขงแรงสมบรณ

ไมมอาการเจบไข อากาศกโลง ใจกโปรง ปราศจากนวรณ

๘. เมอเราปราบพนทของเราเรยบราบแลว ตอไปนพช

มหากศล คอพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ กจะผดขนใน

ดวงจตดวงใจของเรา ยกจตขนสลมหายใจ กจะเกดความปต

ความอมใจ อทธบาท ๔ คอ ฉนทะ ความรกความพอใจชอบใจ

ในขอปฏบตของตน วรยะ ความพากเพยรบากบนไมทอดทงใน



ขอปฏบตของตน จตตะ ความสนใจจดจออยในขอปฏบตของตน

วมงสา ความพจารณาใครครวญในขอปฏบตของตน กยอม

เจรญขนเปนลำดบ อทธบาทนเปรยบเหมอนกบขาตหรอขาโตะ

๔ ขาทยงไวใหวตถนนตงตรง ไมคลอนแคลน เปนอำนาจอนหนง

ทจะพยงตวเราใหแขงแรงและกาวไปสทสงได จะเปรยบอกอยาง

หนงกเหมอนกบเครองยา ๔ สงทประกอบกนขนแลว กจะกลาย

เปนยาอายวฒนะอยางวเศษขนานหนง ซงใครกนแลวไมตาย

มอายยน ถาใครอยากตายกไมตองกน ถาใครไมอยากตายกกน

ใหมากๆ ยงกนไดมาก โรคทเกาะกนใจของเรากจะหายเรว คอ

กเลสมนตาย ฉะนนถาใครรตววาเปนโรคมากกควรกนยาขนาน

นเสย

๙. การตดสญญาตางๆ ไมไดหมายความวา ใหเรา ตด

ความคด เราไมไดตดความคดนกใหหายไป เปนแตนอมความ

นกคดมาใชในทางทเปนประโยชน เชน มาคดนกตรวจตรอง

ในขอกมมฏฐานบทใดบทหนง ถาเราใหจตของเราทำงานอยางน

เรากจะไมมทกขและไมเกดโทษขนแกจตใจและตวเราเอง

217



๑๐. ปกต จตของเรากทำงานอยเสมอ แตงานนนมนไม

เปนเรองเปนราว เปนเรองวนวาย ยงๆ เหลวไหลไมมสาระ

ประโยชน เราจงตองหางานทมสารประโยชนมาใหจตทำ คอหา

เรองทดๆ ไมมโทษ เรองทเราทำนคอ อานาปานสต ไดแกการ

ตงใจกำหนดจตของเราเอง หรอกำหนดลมหายใจของเราเอง

เราจะงดเวนงานอนทงหมด ตงหนาทำงานนอยางเดยว นเปนจด

มงหมายของการทำสมาธ

๑๑. เมอผใดดำเนนตามขอปฏบตคำสอนของพระพทธเจา

ไดพรอมทงกาย วาจา ใจ อยางแทจรงแลว ผนนกจะตองไดรบ

มรดกจากพระองค อนควรแกฐานะความเปนทายาท พระองค

จะตองทรงรบรองวาผ น นเปนลกหญงหรอลกชายทเกดจาก

พระองคโดยแทจรง นบวาผน นเปนญาตของพระศาสนาโดย

ใกลชด สวนผใดซงมไดตงใจปฏบตดวงจตของตนใหเปนไปตาม

แบบอยางของพระองคอยางจรงจง กเปนเพยงญาตหางๆ ลก

หลานหางๆ ซงพระองคมไดทรงไววางพระทยหรอยนดทจะมอบ

ทรพยมรดกให



๑๒. หลงจากพทธกาล พระเจาศรธรรมาโศกราช ผเคย

ไดสรางพระเจดยถง ๘๔,๐๐๐ องค สรางวดถง ๘๔,๐๐๐ วด

และถวายอปฐากบำรงพระภกษสงฆถง ๘๔,๐๐๐ รป ไดเขาไป

ตรสถามพระอรหนตองคหนงวา พระองคไดทรงสรางกศลมากมาย

ถงเพยงนแลว จะนบวาพระองคไดทรงเปนญาตกบพระศาสนา

ไดหรอยง พระอรหนตองคนนกตอบวา บคคลใดไดบวชตวเอง

หรอบวชลกชายลกหญงของตนใหเปนพระในพระพทธศาสนา

แลว กนบวาผนนเปนญาตของพระศาสนาได

๑๓. การบวชเปนพระนนจะตองดำเนนตามขอปฏบต ให

เหมอนอยางทพระพทธเจาไดทรงวางไวจรงๆ จงจะไดชอวาเปน

ลกของพระตถาคต บคคลซงนบวาเปนลกของพระองคจรงๆ

กไดแกบคคล ๔ จำพวก คอ พระโสดา พระสกทาคา พระอนาคา

และพระอรหนต ซงเปนผกระทำดวงจตของตนใหพนแลวจาก

อาสวกเลสไดเปนชนๆ ตามอำนาจแหงกำลงจตของตนๆ บคคล

๔ จำพวกนแหละ เปนญาตทใกลชดของพระศาสนาจรงๆ

เพราะเปนลกของพระพทธเจา ซงคควรทจะไดรบทรพยมรดก

จากพระองคโดยไมตองสงสย การบวชเปนพระอยางน หญง

กเปนพระได ชายกเปนได อบาสกอบาสกากเปนได สามเณร

219



กเปนได พระอยางนเปนพระภายใน สวนพระทบวชโกนผม

นงเหลองอยางน เปนพระภายนอก คอ บวชใหคนเหน

ดวยตา แตถาใครเปนทงพระภายนอกและพระภายในดวย

ทง ๒ อยางกยงด เหตนน เรากควรจะภมใจในวาสนาบารม

ของเรา ทจะบวชเปนญาตของพระศาสนาไดดวยกนทกๆ

คน และถาผใดปฏบตได จนพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ

เกดขนในใจแลว กยอมเปนทายาทผจะตองไดรบมรดกจาก

พระองคอยางแนแท ถาเราเปนคนจนอย กไมตองวตกทกขรอน

วา เราจะไมมทรพยสมบต ถาเราเปนคนรวยอยบางกยงดมาก

ขน จะไดมสมบตแจกลกแจกหลานตอๆ ไปอกดวย


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๓ สงหาคม ๒๔๙๙

๑. เวลานง ใหใชความสงเกตในกองลมเปนจดสำคญ ลมใน

รางกายเรานมอย ๓ กอง คอ ๑. ลมหยาบ ๒. ลมประณต

๓. ลมสขม

ก. ลมหยาบ ไดแก ลมทหายใจเขาไปในรางกาย ลมนก

มอย ๒ ชนด คอ ทเจอปนอยกบอากาศธาตภายนอกทมโทษ

มพษ เมอผานเขาไปถงปอดแลว กลบออกมาไมหมด สวนทเปน

กากกตกคางอยภายในรางกาย และเมอกากนไปคลกเคลากบ

ตอมโลหตในหวใจ กทำใหโลหตเปนพษใหโทษแกรางกาย ทำให

เกดโรคตางๆ ขน แตโรคนไมตองรกษาดวยยา รกษาดวยลมก

หาย นอยางหนง อกอยางหนง สวนทเปนคณ คอทเจอปนอยกบ

อากาศบรสทธ เมอไปคลกเคลากบโลหตในหวใจกทำใหเกดคณ

ประโยชนขนทางรางกาย

ข. ลมประณต มลกษณะออนนม คอลมละเอยด ทกลน

จากลมหายใจ และเขาไปแทรกซมระหวางเสนโลหต กบเสน



ประสาทตางๆ เปนลมทไปหลอเลยง ทำใหเกดความรสกทว

สรระรางกาย

ค. ลมสขม เปนลมทลกเขาไปกวาลมประณต มลกษณะ

เยน โปรง วาง และมสขาว

๒. ลมประณต ทสงไปเลยงรางกายน เปนลมสำคญทเรา

จะใชเปนหลกเพอสงเกตลมทง ๓ กอง เมอลมประณตน กระจาย

ซาบซานไปทวทกสวนของรางกายเตมทแลว กายกจะเกด

ความเบา วาง สงบ แตมสตรตวอย ใจของเรากตงอย กายของ

เรากตงอย เมอเปนเชนนกเรยกวามสตสมปชญญะประจำตวอย

เสมอ ตอไปกจะเกดแสงสวางขนในลม ถงเราจะหลบตาอยก

เหมอนลมตา จะรสกวาลมในรางกายมสขาวนวล เหมอนไส

ตะเกยงเจาพายทถกไฟเขาไปอาบ นทานเรยกวา “ลมสขม”

จตกเกดเปนปสสทธ จตสงบ กายเปนปสสทธ กายสงบ จตน

เรยกวา “สมมาสมาธ” ทเปนไปเพอวปสสนาญาณ วปสสนา

ญาณนสามารถตดสญญาอดต อนาคตไดขาดหมด คอ จตยนด

อยกบลมสขม ลมโปรงวาง ถาจตไมเขาไปถงลมอนน จตกไม

223



ปราศจากนวรณ ไมเกดปญญา และไมมวชชา จตทเกดจาก

ความสงบน มอำนาจขน กจะเกดกำลง เกดแสงขนในตว จตกสวาง

ลมกสวาง เมอลมทกหนวยมกำลงเสมอภาคกนหมด กเกดเปน

ลมสขม สงบ ราบ เรยบ ไมมคลน ไมไหว ไมสะเทอน ลมตอนน

ไมเกยวกบลมหายใจ รางกายกสงบ ไมมทกขเวทนา มลกษณะ

เบา อม เตม เหมอนไสตะเกยงเจาพาย ไมตองใชสบ เสยงกไมม

ลมกไมปรากฏ แตแสงกจาโดยไมตองสบ ใชแตไอนำมนกเกด

ไฟขน รางกายของเรากสงบ ไมมสภาพสงตำ ขนลง เมอลม

เรยบราบเชนน กเกดผลทำใหกายเบา วาง สงบ เรยกวา

“กายปสสทธ” จตกอยกบกายอนสงบ “เปนจตตปสสทธ”

เมอจตเขาไปอยกบความสงบ ความสวางกเกดขน ความสวางน

เกดจากความตงมนของจต เมอความตงมนของจตเกดขน กเปน

วปสสนาญาณ เมอวปสสนาญาณเกดขนกจะมหนทางรไดใน

สวนนามและรป ซงเกดจากลมหายใจ ลมหยาบกร ลมละเอยด

ประณตกร ลมสขมกร คอรจกลกษณะอาการของลมทง ๒ กอง

ในรางกาย เมอเราทำไดถงขนาดนกเรยกวา รลม หรอ รรป

แลวกสงเกตอาการทางจตอก เมอผลเกดขนอยางไร กเรยกวา

รนาม เมอสามารถรไดทง รป และ นาม แลว เรากรวานแหละ



เปน วชชา วชชามหลกรไดอยางนๆ ถาไมทำจตอยางนกรไมได

เมอรไมไดกเปนอวชชา อวชชาคอความมด เชนลมหยาบกมด

ไมร ลมประณตกมดไมร ลมสขมกมดไมร ผลแหงความมดนให

โทษแกกายและใจอยางไรกไมรอก นเรยกวา อวชชา

อวชชานเหมอนกบเราเอานำมนยางมาใสตะเกยงเจาพาย

โทษของนำมนยางจะเปนพษอยางไร โทษของอวชชากเหมอนกน

เชนนน มแตจะกอเหตราย คอความมดใหแกคนอน นอกจากน

แลวยงกอความเสยหายใหแกจตใจของตนเองดวย เพราะธรรมดา

ไฟทถกนำมนยางนน มนกมแตจะเปนควนดำ ถาเราใสมากก

ดำมาก แลวเรากจะถอวาควนดำนนแหละวเศษ แตแทจรงควน

ดำนนแหละคอความไมร คอไมรวาเปนอวชชา จงไปคลกเคลา

กบอวชชา กยงดำมากขนๆ จนกลายเปนเขมาจบหนา เขมานก

คอสงทโสโครกสกปรก อนจะนำโทษใหเกดขน คอขณะทไฟเกด

ควนดำน แสงมนกยอมจะไมด ไฟกไมด ควนกไมด ควนไมดนก

คอลกษณะของอวชชา เพราะตวของมนเองกไมด ความรทเกด

จากตวมนกไมด ผลทเกดจากตวมนกไมด เหลานลวนแตเปนสง

ทกอทกขทงสน นแหละอวชชายอมใหโทษอยางน

225



๓. โทษของอวชชากเหมอนกบไฟฟน ไฟฟนนนมนทำใหรอน

เมอรอนแลวกยงไมพอ แสงกแดงเหมอนกบแสงพระอาทตย ไป

จอเขาไปไหนกเกดไฟไหมขนทนน ไฟกองนถามนไปอยทไหน

นานๆ กจะเกดเปนสดำและเปนเขมาขน เหมอนคนทกอไฟฟน

ยอมจะนำเชอสกปรกตางๆ เขาไปใสตวเอง กายกจะดำ เสอผา

ทใสอยกดำ แตความดำสกปรกน เขาถอวาเปนของของเขา เขา

กไมรงเกยจ เหมอนแผลพพองเนาเปอยทมนเกดขนในตวเขาเอง

ถงจะมกลนเหมนสกปรกอยางไร เขากยอมจบไดไมรงเกยจ แต

ถาไปเหนทตวคนอนแลวกจะขยะแขยง ทนดไมได และไมอยาก

เขาใกลเสยดวยซำ ผทมอวชชาหอหมดวงจตอย เหมอนกบ

คนทมแผลเตมตว กยอมไมรงเกยจตนเอง ไมอาย ไมขายหนา

เหมอนโรงครวทมเขมาตดฝาของมนเอง ถงจะเหนกแคเหน

เทานน ไมมความรสกวา นาเกลยด นาอาย และนารงเกยจ

แตถาเหนทอนแลวกแทบกระโดดหนเลย

๔. อวชชา เปนเครองฆามนษยใหตาย อวชชาเปนขายดก

สตว แตธรรมดาขายนนกดกไดแตสตวทโง ถาตวใดฉลาดกคง

ไมเขามาตดขาย เพราะฉะนนถาใครโง กถกอวชชาดกไปกนหมด

ถาบคคลใดอยในอำนาจของความโงเขลาแลว บคคลนนกจะ



ตองไดรบโทษ คอไมรจกลม ๓ กอง ทเขาไปอยในรางกายของ

ตวเอง ถาใครรกเปนสมมาสต คอรเหตแหงการกระทำ รวบาก

คอผลของการกระทำนน เมอรไดอยางนกเปนผมสต มองราง

ของตวเองไดชดเจน เหมอนไฟทสวางในตวเอง ทำไมจงสวางได

นนกเพราะอำนาจแหงนำมน ลมสขมกเหมอนกน มนเงยบใน

รางกาย เหมอนตะเกยงเจาพายทกำลงสวางจา มนเงยบเหมอน

ไมไดสบลม นเปนกายปสสทธ สวนจตกจะใสขาวโดยรอบตว

ของมน สวนสนวลออกจากไส ทำใหเกดประโยชนแกมนษยและ

สตวทงหลาย เรยกวา “ปภสสรมท จตต” คอจตมรศม เมอ

รกษาจตบรสทธไดเชนน จตกจะเกดกำลง มองเหนสวนละเอยด

ทลกซงเขาไปกวานอก แตกยงรไมไดด จะตองอาศยกำลงจตให

แกกลาขนกวานอก นนคอตววปสสนา เมอวปสสนาเกดขน ก

เหมอนเราเอานำมนไปจอทไสตะเกยง ไฟกจะลกขนทนท แสงก

พรบขนวบเดยว สวางจา สญญาทหมายวารปกดบ สญญาท

หมายวานามกดบ ความสำคญมนหมายในสงตางๆ กดบในชว

เวลาขณะจตเดยว แตรปกมอยโดยธรรมดา นามกมอยโดย

ธรรมดา แคสญญาทเขาไปยดถอมนขาดเหมอนกบสายโทรเลข

เครองสงกม เครองรบกม สายกอย แตมนไมตดตอ เพราะไมม

ไฟเดน ใครจะสงโทรศพทหรอโทรเลขกสงไป แตมนกเงยบ

227



ฉนใด เมอเราตดสญญาเสยแลว ถงใครจะวาอะไรกวาไป

แตใจเรากเงยบ นเปนวปสสนา เปนวชชาทอยเหนออำนาจของ

อวชชา หมดความยด จตกสงขน เปนโลกตตระ พนจากโลกน

คอ อยในโลกทสงกวาโลกธรรมดา สงกวามนษยโลก เทวโลก

และพรหมโลก ไปอยเหนอจากเทวดา พระอนทร พระพรหม

เหตนน พระพทธเจาเมอทรงสำเรจพระอนตตรสมมาสมโพธญาณ

จงเกดแผนดนไหว สนทวพภพจกรวาล จากเบองตำ ถง นรก

อเวจ ขนมาถงโลกมนษย เบองสงกถงพรหมโลก ทำไมแผนดน

จงไหว ? กเพราะดวงจตของพระองคนน มอำนาจเตมทจงแหวก

ตวขนเหมอนพรหมโลก เหตนจงควรสำเหนยกวาลมหยาบทเรา

หายใจอยน เกดทงคณและทงโทษปนกน ลมประณตเปนลมทไป

เลยงเสนโลหตและประสาท ลมสขม ปรบปรงลมทวรางกาย ลม

นจงเกดเปนมหาภตรป เปนใหญขนในตวของมนเอง คอปฐวธาต

ดนกเปนใหญในธาตดน เตโชธาต ไฟกเปนใหญในธาตไฟ อาโปธาต

นำกเปนใหญในธาตนำ เมอความเปนใหญของธาตทง ๔ ตางกม

ความเสมอภาคกนหมดดงน ความวนวายตางๆ ในรางกายก

ไมม จตกเปนใหญ กายกเปนใหญ วางใจได เหมอนกบเดกทเรา

เลยงมาจนโตพอแลว รางกายของมนกมอสระตามสภาพ ใจกม

อสระตามสภาพเปน ปจจตตง เปน สวากขาโต ไดรเหนรบผด



ชอบในตวเอง เปน สนทฏฐโก รแจมแจงไดเอง เปน อกาลโก

จะเปนกาลใดกตาม เมอเราสำเหนยกอยในลมทง ๓ กองนแลว

เรากจะเกดความสบายเมอนน ทางโลกเขากเรยกวาเปนผมอาย

ครบ ๒๐ ป บรบรณแลว บรรลนตภาวะ เปนผรบมรดกของพอ

แมไดโดยถกตองตามกฎหมาย ถากลาวทางวนย กไมจำเปน

ตองอยตดกบครบาอาจารยไดแลว เพราะสามารถปกปกรกษา

คมครองตวเองไดโดยปลอดภย และถาจะกลาวทางธรรม กไม

ตองอาศยแบบแผนตำรา ไมตองเกยวกบครอาจารยได

๕. ตามทกลาวมาน กเพอใหรจกใชความสงเกตในหลก

ของกองลมทง ๓ กอง อนควรศกษาใหเขาใจดวย ถาเราไดใช

ความสงเกตตรวจตรองในลมทง ๓ กอง นอยเสมอๆ แลว เราก

จะไดผลคอความสบายทงทางกายและทางใจ เหมอนกบนายจาง

ทคอยหมนตรวจตราคนงานในโรงงานของตนอยเสมอๆ คนงาน

กไมมโอกาสจะหลบเลยงหนงาน หรอเถลไถลไปทำงานอน กจะ

ตองตงอกตงใจทำงานของตนตามหนาท ในทสด ผลงานของเรา

กจะตองแลวเสรจโดยเรว หรอมความเจรญตอไปโดยลำดบ


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๓ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๙

แสดงพระธรรมเทศนาในธรรมกถา มใจความโดยยอ

ดงน

๑. บาปอกศล ใหผลไดใน ๓ กาลคอ ๑. กอนแตคดจะ

ทำ ๒. กำลงทำอย ๓. ทำไปแลว ตวอยางเชน กอนแตเรมคดจะ

ทำการทจรตอยางใดอยางหนง เปนตนวา เราคดจะไปทำราย

เขาหรอไปทะเลาะกบใครคนหนงในวนพรงน ขณะทคดใจของ

เราจะรสกวามความเดอดรอนขนแคนไปดวยโทสะ เกดความ

ไมสงบ ทรนทรายใจขนมาในทนท และเมอกำลงทำรายหรอ

ทะเลาะววาทกบเขานน กยอมไดรบทกขเวทนา ดวยการทเขา

ทำรายตอบหรอกลาวรายตอบเราบาง เปนเหตใหไดรบความ

แคนเคองและเจบปวดทงทางกายและทางใจ คราวนเมอทำราย

เขาไดแลว กจะตองถกตำรวจจบตวไปโรงศาล และผลทสดตอง

เสยคาปรบไหมเปนเงนเปนทอง หรอมฉะนนกถกลงโทษ คอตด



คกตดตะราง ตองถกจำโซจำตรวน หรอถาเปนโทษรายแรง

เชนไปฆาคนตาย เขากจะตองตดสนนำตวไปประหารชวตดวย

เหมอนกน ถาเขาจบไมได กจะตองหลบหนไปซกซอนไมใหเขา

พบเหน หาความอสระและความสขอนใดไมได ตองเสวยผล คอ

รบทกขรบโทษทงกายใจตลอดเวลา

๒. สวน บญกศล นนกใหผลแกผกระทำใน ๓ กาล เชน

เดยวกน คอ ๑. กอนแตคดจะทำ ๒. เมอกำลงทำอย ๓. เมอทำ

ไปแลว ตวอยางเชน เราคดวาพรงนจะไปทำบญตกบาตรทวด

เรากจะเตรยมจดหาอาหาร ดอกไมธปเทยนทจะไปทำบญทำทาน

จตทกำลงคดอยนน กเกดความปตอมเอบเบกบานใจขนแลว

ตอจากนพอวนรงขน เรากไปถงวด ไดแลเหนพระเจาพระสงฆ

ไดตกบาตรถวายทาน ไดฟงเทศนฟงธรรม จตทกำลงนอมรบ

คณพระพทธ พระธรรมและพระสงฆเขาไปน กเกดความปต

เบกบาน เปนสขอยตลอดเวลา และเมอกลบไปถงบานแลว คดถง

เรองบญกศลทตวไดกระทำขนครงไร ใจกยอมฟ เบกบานอย

ทกขณะ เกดความพออกพอใจ มศรทธาแกกลายงขน ทำให

อยากจะไปวดไปวาในวนตอๆ ไปอก นจงเรยกวา เปนผลทเกด

ขนแกผกระทำทง ๓ กาล

231



๓. ผ ทประกอบดวยกศลกรรมทงกาย วาจา ใจ น น

เปรยบเหมอนกบคนทมรางกายสะอาด ไดชำระลางสงโสโครก

คอเหงอไคลของตนเองอยเสมอ ไมใหเกดความสกปรกขนได

สวนเสอผาเครองนงหม กหมนซกหมนฟอก ไมใหมกลนเหมน

ตวเองกจะเปนผสะอาดหมดจดงดงาม กรยามารยาทกไมเปนท

ขดตาคน วาจากเปนทไพเราะถกใจผฟง จะเดนไปทางไหนกม

คนอยากเหนอยากมอง จะเขาไปนงใกลใครกไมมคนรงเกยจ

อยากคบหาสมาคมดวย สวนคนทประกอบแตความชวทจรตนน

กยอมไดรบผลตรงกนขาม เปรยบเหมอนกบคนทมรางกายสกปรก

เพราะไมไดอาบนำชำระสงโสโครกในรางกายตน สวนเสอผาท

ใสอยกดำมอมขาดปะกะรงตงตง จะเขาไปนงใกลใครเขากไมได

มแตคนรงเกยจ จะเขาใกลไดกแตคนประเภทเดยวกน คอสกปรก

เหมอนกนกบตว คอคนชวคนพาลทจรตหยาบชา สวนคนทด

คอนกปราชญบณฑตนน ทานกจะตองเดนหนไมยอมเขาใกลดวย

ผลสดทายกจะมแตความทกขความไมเจรญ หาความสขมได

นแสดงถงสวนคณและสวนโทษของกศลและอกศล



๔. เมอเปนเชนน เรากควรจะตองงดเวนความชวทเปน

อกศลทงหลายเสย ทำแตบญกศลใหมขนในตนของตน พอรตว

วาสงใดจะเปนบาปกตองหยดยงไมทำ ถาสงใดเปนบญกจงรบ

ทำใหมากขน บญกศลนนเพยงแตนกขนเทานนกจะรสกวาสบาย

ปลอดโปรงใจแลว แมวาเราจะนงอยในบานของเราโดยไมสามารถ

จะไปวดได เรากระลกถงคณพระพทธ พระธรรม พระสงฆขน

ในใจ นอมเขาไปในสวนพระคณนนๆ ใจของเรากจะคลายความ

ทกขได เมอคลายจากความทกขแลว กศลจตกยอมเกดข น

นกอยากจะกราบไหวพระ อยากจะสวดมนตภาวนา พอรงขนก

อยากจะไปวดไปวาอก เมอกาย วาจา ใจ ของเราประกอบดวย

กศลกรรมแลว เรากเหมอนคนสะอาด จะเขาไปประชมในสถาน

ทใด หรอบานใครเรอนใครเขากยนดตอนรบ มความองอาจ

กลาหาญเปนอสระอยเสมอ เพราะรสกวาความชวใดๆ ไมมในตน

กไมจำเปนจะตองสะทกสะทานหวนเกรงในทใดๆ กายกเปนอสระ

ใจกเปนอสระ ถงกายจะทกขไมสบาย กเปนไปโดยธรรมดา

แตใจเรามความยมแยมแจมใสได กศลนยอมชกนำบคคลให

กาวหนาเจรญงอกงามตอไปในอนาคตเสมอ

233



เหตนนจงควรตองสรางความดขนในตน ความดกจะ

สำเรจขนในตวเรา ความดความชวไมใชสำเรจโดยคนอนมาทำให

เรา เชนใครเขาจะดอยางไรเรากไมไปดกบเขาได ใครเขาจะชว

อยางไรเรากไมไปชวกบเขาได เมอเหนเชนนกยอมจะตองเกด

กรรมศรทธา คอเชอในกรรมดกรรมชวของตน (วาตนทำดจะ

ตองไดด ทำชวกจะตองไดรบโทษทกข) วปากศรทธา เชอแนใน

ผลของกรรม และเปนผเชอความสามารถของตนวา เราทำด

หรอชวตองไดรบผลทนท คนปรารถนาความดแตทำชว เรยกวา

คนทจรต ทรยศ ไมซอสตยตอตวเอง กศลอกศลมไดอยทไหน

กศลกอยกบตวเรานแหละ อกศลกอยในตวนแหละ นเรยกวา

กมมสสโกมห เรามกรรมเปนของๆ ตน (กรรมนแหละมนจะ

ดงเราไปในทตางๆ คอดงจากชวไปหาด ดงจากดไปหาชว)

กมมทายาโท เปนมรดกทเราจะตองไดรบเสมอ กมมโยน

กรรมเปนทเกด กมมพนธ กรรมเปนตวพชทแพรพนธและสบเนอง

เราทำกรรมอยางไรพชของกรรมทตนทำมนกจะเกดผลอยางนน

กมมปฏสรโณ กรรมเปนทพงอาศย เปนทหลอเลยงแหงตวเรา

เหมอนกบเงาทตามตว แมเราจะมลมหายใจอย หรอถกตดหวให



ขาดกระเดนไปแลว เงามนกยงมอยกบตวเราเสมอ ฉนใดกด

ถงแมเงานนจะเปนเงาไมด ซงเราจะเกลยดแสนเกลยดเพยงใด

หรอขยะแขยงเพยงใดมนกจะตามเราไปเสมอ ถาเราไมตดตน

เหตของกรรมชว เงานนมนกไมหาย เพราะผลของกรรมนน

เหมอนกบเงาของตวเราเอง เราจะอยในทแจงมนกม เราจะอย

ในทมดมนกม เขาจะเหนกม เขาจะไมเหนกม อยทบานเรากม

อยทอนกม เมอเปนเชนนเรากควรจะตองเลอกคบหาแตมตร

สหายทด อยาไปคบคนชวคนพาล อนจะทำใหเราไดรบทกข

ตองเลอกคบหาแตบคคลทดเปนมตรสหาย เพอเขาจะไดชกนำ

เราไปสความเจรญได

๕. เมอรวมความแลว กจะเหนไดวา กศลและอกศล

ยอมใหผลแกผทำทง ๓ กาลดงน

อกศล คดจะทำกเปนทกข กำลงทำกเปนทกข ทำแลวกเปนทกข

กศล คดจะทำกเปนสข กำลงทำกเปนสข ทำแลวกเปนสข

235



๖. บญกศลนทานเรยกวา อรยทรพย ความหมายอนน

ทานแสดงถง สลมย ทานมย และภาวนามย ทรพย ๓ กอนนม

แกบคคลใดกจะหายจากความจน เพราะทรพยโลกยนน ถงจะม

เทาไรๆ มนกยงจนอย ไมเคยพอสกท และยงไมมกยงจนหนกขน

ไปอก สวนอรยทรพยนน พระพทธเจาตรสวา ใครมมากกไมจน

ใครมนอยกไมจน ขอใหเกดขนในตนเองจรงๆ เถด จะตองมงม

เสมอ ไมตองสงสย ตวอยางเชน เราตงใจจะบรจาควตถใดๆ

กตามในพระพทธศาสนา เมอบรจาคไปแลว มนจะเกดเปน

อรยทรพยขนทนท สวนกายกรรม วจกรรม คอ สลมย เรากได

พากนงดเวนสงทชวใหเปนไปในทางสจรตเสย ดวงจตของเราก

นอมไปในพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ เมอมอาการอยางน

ยอมเรยกวาเรามทรพยอยในตวเอง ไมไดไปฝากใคร คอทานก

อยในตวของเราเอง ศลกอยในกายของเราเอง คออยในอนทรย

ของเราเรยกวา อนทรยสงวร ศลกอยในตาของเรา ศลกอยใน

ปากของเรา ศลกอยในหของเรา ฯลฯ เมอทรพยทงหลายมอยใน

ตวเราเชนน กเหมอนกบเราเกบเงนไวเองไมไดฝากใครไวทไหน

ความยงยากกยอมไมเกดขน ไมตองกลววาเขาจะไมให ไมตอง

กลววาเขาจะโกง ไมตองกลววาคนจะลกขโมย เพราะเงนมนม

อยในพกในหอของเราเชนนแลว เราจะไปกลวอะไร



๗. อรยทรยพชนหนงไดแก “การภาวนา” คอรกษาจต

ไมใหเพนพานไปในเรองราวตางๆ จตกตงอยในพระพทธ พระธรรม

พระสงฆ เหมอนกบแชดองอยในคณของพระพทธ คณของ

พระธรรม และคณของพระสงฆ จตนนกยอมจะตองอมไปดวย

คณความด เหมอนกบบอระเพดทมรสขมขน ๑ กำมอ แตเมอ

เรานำมาแชลงในนำตาลทรายสก ๑ ก.ก. มนกจะตองหวานขน

ไดเปนแน เพราะมนแชอยในนำตาลนานๆ จนนำตาลชมเขาไปใน

ตวแลว รสขมนนกตองหมดไปกลายเปนรสหวานมาแทนท ฉนใด

กด เมอเปรยบกบจตของบคคลแลว ถงแมจะหยาบเลวเพยงไร

กตาม เมอไดแชอยในความดเสมอๆ แลว กยอมจะกลายเปนจต

ทประณตละเอยดขนมาได เชนเดยวกนกบบอระเพดทแชอมฉนนน

๘. เมอเรามอรยทรพย ซงไดสะสมขนจากทานมย และ

สลมยเชนนแลว เราจำเปนจะตองทำถงสำหรบเกบทรพยไวให

ดดวย ทรพยของเราจงจะไมรวไหลสญหายไป ถาเราเยบถงไม

แนนหนา หรอกนถงนนมนขาดหรอทะลไปเสยแลว กยอมไม

สามารถจะเกบทรพยของเราไวได ทรพยนนกจะตองรวไหลไป

หมด เหมอนกบยายแกทนำตะกรากนทะลไปเกบหอยในทะเล

เกบใสไปๆ เทาไรๆ กมมหอยเหลอตดกนตะกราเลยสกตวเดยว

237



เพราะหอยนนมนลอดชองตะกราททะลไปหมด ยายแกนนกจะม

แตตะกราเปลากลบไปบานเทานน

ฉนใดกด บคคลทมไดอบรมดวงจตของตนใหตงมนอยใน

สมาธภาวนา ปลอยใจใหเลอนลอยไปตามสญญาอารมณตางๆ

กเทากบทรพยของบคคลผนนมไดอยในถงทมนคง ถงนนไดแก

ใจของเราทมนขาดทะล คอดวงใจไมสงบระงบ มนวรณเขามา

แทรกซมทำใหฟงซานไปในอารมณตางๆ บางทกคดไปในเรอง

การงานบาง คดไปในเรองคนอนบาง คดไปในเรองของตวเองบาง

นวรณ ๕ คอ กามฉนทะ ความยนดพอใจรกใครในอารมณ

พยาปาทะ ความไมชอบใจ โกรธเกลยด พยาบาท ถนมทธะ

ความงวงเหงาหาวนอน อทธจจกกกจจะ ความหงดหงด ฟงซาน

รำคาญใจ วจกจฉา ความลงเลสงสยในบญบาปดชว เหลานก

จะไหลเขามาหาเรา นวรณ ๕ เปรยบเหมอนกบตวบงหรอหนอน

ทมนคอยกดกนหวใจเรา ดวงใจของเรากจะตองขาดหรอรวไป

อยางน เมอใจของเราไมตงมนในสมาธ กเหมอนกบถงทรพย

ของเราไมมนคง ทรพยนนกจะรวไปบาง ไมพอปากพอทองของตน

เพราะเหตนน พระพทธเจาจงทรงสอนใหเจรญภาวนา ใหพากน

นกถงกายคตาสตตงแตศรษะลงไปสปลายเทา ตงแตปลายเทา



ขนไปถงศรษะ เปรยบเหมอนกบเสนดาย ทจะปองกนกนเสยซง

นวรณธรรม อดตอนาคต เรากไมเกยวของ ดชวเรากไมตองการ

เมอดวงจตของเราบรสทธตงมนอยในความสงบนงแลว เรากจะ

ไดอรยทรพยกอนใหญๆ ถง ๔ ถง คอ ปฐมฌาน ทตยฌาน

ตตยฌาน และจตตถฌาน เกดเปนเอกคคตารมณ เปนถงทรพย

ใหญเกดขน จะอยคนเดยวกอม อยหลายคนกอม นงอยกอม

นอนอยกอม ยนเดนไปไหนๆ กอมไปหมด ความทกขกจะไมเกด

ขนได เพราะความทกขมนเกดจากหวตางหาก ถาอมแลวมนก

หายหว ตอไปนกใหเราคอยสำรวจตรวจทรพยของเราด ใหนก

ลงไปตงแตปฐมฌานตลอดจนถงจตตถฌาน วาทรพยของเรายง

อยบรบรณดหรอไม เมอเราสรางทรพยไวใหดแลว กจะตอง

สรางใจ (คอถง) ไวใหดดวย สรางบานแลว ตวเจาของไมอยบาน

เทยวแสสายออกไปทโนนบางทนบาง ทรพยสมบตมนกไมอยได

เชน ถาเกดไฟไหม กเกบหนไมทน หรอมฉะนนกอาจถกโจร

ผรายมาลกมาปลนเอาไปบาง เหตนนจงควรตองพากนเสยดาย

ทรพย คอ ศลและทานทเราไดบำเพญไวแลว และถาใครทำ

ภาวนาดวยกยงจะไดรบทรพยมากขน ถาใครไมมภาวนา ถงทำ

239



มากกจะไดนอย ถาทำนอยกยงจนเลย เมอถงของเราด ถงทรพย

นอยกยงมประโยชน เพราะยงนำมาใชได แตถงกระนนกยงไม

อมหนำสำราญพอใชสอย ฉะนนจงตองทำใหมพรอมบรบรณทง

๓ ประการ และใหมมากขนๆ เปนลำดบ เราจงจะเปนผถงพรอม

ดวยอรยทรพยไมยากจน ไดแสดงมาในธรรมกถาพอเปนเครอง

ประดบสตปญญาเพยงเทาน


อบรมสมาธตอนบาย ๒๒ กนยายน ๒๔๙๙

๑. การนงสมาธนน เวลาทเราหลบตา ใหหลบแคเปลอก

ตา อยาหลบจรงๆ อยางคนนอนหลบ ตองใหประสาทตา

ทำงานเสมอ มฉะนนกจะทำใหงวง

๒. ใหนกถงกมมฏฐานในตว คอ ลมหายใจเขาออก แลวก

นอมนกถงกมมฏฐานภายนอก คอ “พทโธ” ซงเปนสวนพระคณ

ของพระพทธเจา เขาไปพรอมกบลมหายใจ

๓. เมอกำหนดลมหายใจเขาออกไดสะดวกดแลว กขยาย

ลมไปใหทวรางกาย จนเกดความคลองแคลวเบาสบาย นเรยก

วาเปนสวน “คณสมบต” ของการทำสมาธ การกำหนดจตไม

ใหพลาดไปจากลมหายใจเรยกวา “วตถสมบต” การทำสตให

ตงมนอยกบคำภาวนาโดยไมมการลมหรอเผลอ เปนตว “เจตนา

สมบต” เมอเรากำหนดจตอยในธรรม ๓ ขอนแลว กเรยกวาจต

ตงอยในองคภาวนา หรอ “กมมฏฐาน”



๔. เมอเราตงใจจะทำความดน กมกมสงทไมดเขามา

แทรกแซงในดวงจต คอ พวก “นวรณ” นวรณนเรยกตามชอ

ของมนมอย ๕ อยาง แตในทนจะไมกลาวถงชอของมน จะกลาว

แตเพยงตวจรงของมนเสยกอนวา “นวรณ” คออะไร ๑. นวรณ

คอ สงททำใหดวงจตเศราหมอง ๒. ทำใหจตมดมว ๓. เปนสง

ทปดกนดวงจตไมใหตงอยในองคของภาวนา

๕. “นวรณ” น เกดมาจากสญญาภายนอก และสญญา

ภายนอกนกเกดเพราะสญญาภายในออน สญญาออนคอ ดวงจต

ของเราไมคอยจะตงอยในอารมณ เหมอนกบขนทวางลงในตมนำ

ถาไมมเครองถวงแลว มนกมกจะตองเอยง ไหวตว และกระฉอก

ได การทจตไหวตวนแหละ จงเปนเหตใหนวรณตางๆ พากนเขา

มาแทรกแซง เหตททำใหดวงจตของเราเอยงไปไดน เรากควรจะ

ตองทำความเขาใจใหทราบวา จตของเราทเอยงอยนน เอยงไป

ได ๒ ทางคอ ๑. ทางสญญาอดต คอ เรองราวตางๆ ซงลวงมา

แลวกอนหนา ๒ ชวโมงทผานไปนหรอนบตงแตขณะทเราหายใจ

เขาไปครงแรกจนถงชวโมงตอๆ ไปขางหนา นวรณน มความหมาย

อย ๒ อยางคอ อยางหนงเปนเรองของตวเองบาง เปนเรองของ

คนอนบาง และเปนเรองของโลก ซงดบางชวบางทผานมา

243



อกอยางหนงเปนเรองของธรรมดบางชวบางทผานมา ซงเราได

เกบมาจดจำไว ๒. สญญาอนาคต กเปนเรองอยางเดยวกนคอ

เปนเรองตวเองบาง ของคนอนบาง บางทกไหลไปในทางโลก

บางทกไหลไปในทางธรรม ทงในสวนทดและในสวนทชว

๖. ถาจตของเราไหลไปอยางน เรากจะตองไดรบผล ๒ อยาง

คอ ความสบายใจ และ ความไมสบายใจ คอ อารมณทเปน

“กามสขลลกานโยค” บาง เปน “อตตกลมถานโยค” บาง เหตน

จงตองคอยจบดวงจตใหเขาไปอยในปจจบน เพอมใหนวรณ

เหลานมาแทรกซมได แตถงกระนนจตกยงไมปกต ยงไหวตวบาง

เปนธรรมดา แตความไหวตวอยางนไมจดเปนความผด (คอถา

เรารจกใชมนกไมผด ถาไมรจกใชกผด) เพราะจตทไหวตวนยง

หาทอาศยไมได กลาวตามบาลทานเรยกวา “สมภเวส” เหตนน

ทานจงสอนใหหากมมฏฐานมาเปนทตงของดวงจตเสย เหมอน

กบฉากหรอจอหนงอนเปนเครองปะทะเงาใหแลเหนชด ทงนก

เพอจะกนมใหอารมณภายนอกลวงลำเขามาได คอทานสอนให

ทำภาวนา โดยเอาจตมากำหนดไวทลมหายใจแหงเดยว การท

เรานกถงลมหายใจน ทานเรยกวา “วตก” คอทเราหายใจ

“พท” เขา “โธ” ออก อยอยางนแหละ สวนอาการทไหวๆ น



ไดแก “วจาร” เมอเราจะเอาสวนวจารเขามาแทนกใหปลอย

วตก คอ คำวา “พทโธ” นนเสย แลวกจงสงเกตวา อาการ

หายใจเขาออกนเกดความกระเทอนไปถงไหน เวลาหายใจออก

มาเรารสกสะดวกหรอไมสะดวก เวลาหายใจเขาไปรสกสบาย

หรอไมสบาย ถาไมสะดวกสบายกใหปรบปรงแกไขเสยใหม

เมอเราประคองจตอยเชนนกปลอย “พทโธ” ไปไมตองใช

ลมทหายใจเขาไปกจะกระจายแผซานไปทวตวดวยความม

สตสมปชญญะ เมอเราปลอยวตกบางสวน เชน วางคำภาวนา

“พทโธ” เสย เหลอแตการกำหนดลมหายใจแลว ความตรวจ

ตรองมมากขน ความไหวตวกจะกลายเปนสมาธไป อารมณ

ท งหลายกดบ ความดบนไมใชหมายความวาเราหดบหรอหตง

อาการทดบนคอ เราไมไดยกจตออกไปสอารมณภายนอกทง

อดตอนาคต ตงอยแตในปจจบนสวนเดยว เมอจตของเราเปน

สมาธเชนน “ญาณ” กจะเกดขน ความรสกกจะเกดขน ความร

นไมเกดจากการเลาเรยนหรอเกดจากตำรบตำรา แตเปนความร

ทเกดจากการกระทำ เชนการทำกระเบองนน ในชนแรกๆ เราก

จะรจกแตเพยงวธผสมดนกบทรายสำหรบทำกระเบอง หรอวธ

ทำกระเบองใหเปนแผนๆ อยางธรรมดาเทานน แตเมอทำไปๆ

245



เรากจะมความรมากขนวา ทำอยางไรจงจะสวยงาม ทำอยางไร

จงจะเหนยว ทน และไมเปราะหกงาย แลวตอมาเรากคดทำให

เปนกระเบองส และเปลยนเปนแบบตางๆ โดยการประดษฐให

สวยงามขน ดขนทกทๆ วตถอนนนแหละกลายมาเปนครสอนเรา

อกทหนง จนกลายเปนอาชพของเราได ฉนใด การกำหนดลม

หายใจนกเชนเดยวกน เมอเราคอยหมนสงเกตดการเดนของลม

อยเสมอแลว เรากจะรวาลมหายใจเขามานนเปนอยางไร สบาย

หรอไมสบาย หายใจเขาอยางไรเราจงสบาย หายใจออกอยางไร

เราจงสบาย หายใจอยางไรเราจงอดอด หายใจอยางไรเราจง

เหนอย เพราะลมหายใจของเรานมอยถง ๔ อยาง คอ บางทก

เขายาวออกยาว บางทเขายาวออกสน บางทเขาสนออกยาว

บางทเขาสนออกสน ดงนนจงควรสงเกตดวาลม ๔ ประเภทท

แลนเขาไปในรางกายของเราน ไดทำประโยชนใหแกหวใจและ

ปอดแคไหน และเปนประโยชนแกอวยวะสวนอนอยางไรบาง

เมอเราไดคอยหมนสำรวจและพจารณาอยเชนน กจะเปนสต

สมปชญญะ กำกบอยกบตวเรา สมาธกจะเกดขน ปญญากจะ

เกดขน วชชากจะเกดขนในตว คนทมความรอยางน บางทอาจ

ไมตองหายใจทางจมกกได คอหายใจทางตากได หายใจทางห

กได แตทแรกตองอาศยหายใจทางจมกเสยกอน เพราะลมทเขา



ออกทางจมกนเปนลมหยาบ เราตองอาศยลมหยาบนเปนทสงเกต

จงจะรลมละเอยดได ลมในตวเราทงหมดมอย ๕ อยางดวย

กน พวกท ๑ คอลมทแลนเขาแลนออกอยเสมอ ซงเรยกวา

“อาคนตกะวาโย” พวกท ๒ คอลมทอยประจำในตว แต

ซมซาบแลนไปในตวได พวกท ๓ เปนลมทหมนๆ อยกบท

พวกท ๔ ลมทไหวๆ ตวพดไปมาได และพวกท ๕ ลมทไป

หลอเลยงเสนประสาทและตอมโลหตทวสรระรางกาย

เมอเราร จกประเภทของของลม ร จกใชลม และร จก

ปรบปรงแกไขลมไดทกสวน ใหเปนทสบายแกรางกายแลว เราก

จะเกดความชำนาญ เปนเหตใหมความคลองแคลวขนในตน ม

ผลเกดขน เชน อมเอบซาบซานไปทวตว เหมอนกบนำมนเบนซน

ทแลนซมซาบไปในไสตะเกยงเจาพาย ทำใหไสตะเกยงเกดแสง

สวางขาวนวล “วตก” นจงเปรยบเหมอนกบยกตะแกรงใสแปง

หรอทราย “วจาร” เปรยบเหมอนรอนแปง ในชนแรกเมอเรานำ

ดนหรอทรายใสตะแกรงรอน มนกยงเปนกอนหยาบๆ กอน แต

เมอเราพยายามรอนไปๆ ทำใหบอยๆ เขา ดนหรอทรายทหยาบ

นนกจะคอยๆ ละเอยดเหลอแตกอนเลกลงๆ จนละเอยดขนทกท

การกำหนดลมหายใจนกเชนเดยวกน ในชนแรกทหายใจเขาไปก

247



ยงเปนลมหยาบๆ กอน เมอเราใชวตกวจารมากเขาๆ กจะกลาย

เปนลมละเอยดขนทกท แลวลมละเอยดนกจะซมซาบไปทวทก

ขมขน เปน “โอฬารกรป” ความสบายกจะปรากฏขนตางๆ เชน

เบากาย โปรงโลง ไมเมอย ไมปวด ฯลฯ เสวยแต “ปต” และ

ความสขในธรรม คอ ความสขเยนอยเปนนจ แลวความสขนกจะ

ปรากฏใน “สขมาลรป” เปนสวนๆ เปนจดเลกๆ เหมอนละออง

ปรมาณทมอยในอากาศซงเรามองไมเหนดวยตา ตอนนถงจะ

เปนความสบายกจรงอย แตละอองเลกๆ ซงแทรกซมอยนยง

เปนทกำเนดของสตวได จงนบวา ยงไมพนไปจากทกขทเดยว

นเรยกวาวชชาอยางหนง

ถาใครมวชชานแลวกจะเกด “ปต” ขนในตน คอ มอาการ

ตวเบาคลายสำล ความเบาอนน มอานภาพตางๆ ทานเรยกวา

“หน วา” หนะ คอ รปหยาบกจะหายไป “ปณต วา” กลายเปน

รปละเอยด ประณตสวยงาม รปทสวยงามน ไมใชงามดวยการ

ประดษฐตกแตง ความงามอนนหมายความวา สดใส แชมชน

เยนสบาย อาการเหลานจะแสดงความสงาผาเผยใหปรากฏใน

รางกายของเรา คณงามความดนแหละเกด “โสภณะ” ไดแก

ความบานใจ ความแจมใส ซงมอยเตมสวนในอวยวะ คอ



ธาต ดน นำ ไฟ ลม มความสมบรณเสมอภาคกนหมด รางกาย

นนจงเปนรางกายทสวยงาม แตไมใชงามอยางศลปะ นเปนสวน

“ปณตรป” เมอกายมความเตมสวนสมบรณไดขนาดน ธาตทง ๔

กเปนใหญขนในตวของมน เปน “มหาภตรป” ธาตดนกเปน

ใหญในธาตดน ธาตนำกเปนใหญในธาตนำ ธาตลมกเปนใหญใน

ธาตลม ธาตไฟกเปนใหญในธาตไฟ ธาตทง ๔ ตางกเปนใหญขน

ในตวของมน เปน “โอฬารกรป” อากาศธาตและวญญาณธาต

กเปนผใหญดวย เทากบเปนผใหญดวยกนทกคน และธรรมดา

ผใหญกบผใหญเมออยดวยกน กไมคอยจะทะเลาะววาทกน แต

ถาเปนเดกกบเดกแลวกมกจะทะเลาะกนบอยๆ ฉะนนเมอธาต

ทง ๖ นเปนผใหญดวยกนทงหมดแลว ธาตดนกจะไมทะเลาะกบ

ธาตนำ ธาตนำกจะไมทะเลาะกบธาตลม ธาตลมกจะไมทะเลาะ

กบธาตไฟ ธาตไฟกจะไมทะเลาะกบอากาศธาต อากาศธาตกจะ

ไมทะเบาะกบวญญาณธาต ตางกตองสามคคเปนอนหนงอน

เดยวกน ทเรยกวา “เอกายโน อย มคโค สมมทกขาโต

สตตาน วสทธยา” ธาตทง ๔ กรวมกนเปนใหญขนในกายอน

เดยวกน คอ ๔ ใน ๑ จตของเราซงเขาไปอยใน “เอกายนมรรค”

เชนนกเปนเหตใหรเรองในรางกายไดด จตกจะมความรสกวา

“กายน คอ ลกของเรา” จตนนกเปนเหมอนพอแม เมอพอแม

249



เหนวาลกมความเจรญเตบโตเปนผใหญเชนน กจะตองภมใจเปน

ธรรมดา และเมอเหนวาลกของตนเปนผใหญ เลยงรกษาตนเอง

ไดแลว กเปนเหตใหปลอยวางภาระของลกได เพราะลกเปน

ผใหญแลวเขากเลยงดกนเอง (ตอนนไมตองพดถงนวรณเลย

เพราะจตตอนนเปนสมาธแลว นวรณกยอมไมสามารถแทรกซม

เขามาได)

เมอ “จต” ปลอย “กาย” ไดอยางน จตกจะเปนสข

มความสขเกดขนในจต มความสขเกดในกาย สขอยางนผดกบ

สขทางโลก คอ สขนเปนความเยอกเยนสบายอยางหนง เชน

รางกายสบายไมปวดเมอย ฯลฯ และสกใสเปนรศมอยางหนง

สวนใจกเยนไมมความเดอดรอนกระวนกระวาย สขอยางหนง

คอสกใสทเรยกวา รศม นนเปนสขเยนๆ สขเยนๆ นแหละคอ

“บญ” มลกษณะเหมอนกบไอนำทเกดเปนละอองออกจากความ

เยน แลวกรวมกนเปนกอนเมฆและเมลดฝน หรอเปนกลมเปน

กอนตงตวเปนอสระ ฉะนน ความเยนนแหละจงระเบดขนเปน

ละอองชนดหนง เรยกวา “รศม” คอ ธาตดนกเปนละออง ธาตนำ

กเปนละออง ธาตลมกเปนละออง ธาตไฟกเปนละออง อากาศ

ธาตกเปนละออง วญญาณธาตกเปนละออง นแหละเปนบอเกด



แหง “รศม” ท ง ๖ ทเรยกวา “ฉพพรรณรงส” มแสงเปน

๖ อยาง รางกายกมสวรรณะเปลงปลง ดงสมะปรางสก อำนาจ

ทสกใสนแหละทานเรยกวา “ธมโม ปทโป” ธรรมะยอมมแสง

สวางสกใส

เมอเรามธรรมะสวนนแลว รางกายกปลอดภย ใจกตน

เกดละอองขน คอแสงสวาง เกดแสง เกดอำนาจขนในตวของมนเอง

แสงนเมอแรงขนๆ โดยลำดบกจะกลายเปนตว “วปสสนาญาณ”

เปนเครองใหร “สจจธรรม” ถาญาณนแรงขนๆ กจะกลายเปน

“วชชา” วชชานไมไดไปศกษาจากทไหน แตเกดขนจากการ

ปฏบต เมอใครทำไดอยางน ดวงจตของผนนกจะเปนตว “พทธะ”

“ธรรมะ” “สงฆะ” เขามาอาบในใจ บคคลนนๆ กไดชอวา เปน

ผเขาถง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ โดยแทจรง ใครทำไดแค

น กสามารถตรสรธรรมได ไมตองไปทำอะไรใหมาก เมอผใดม

ความถถวน รอบคอบ มความเพยร มสตปญญาแลว กสามารถ

จะเปดตา เปดหของตนเองใหรเหนอะไรๆ ไดทกอยาง ทงอาจ

ไมตองกลบมาเกด มาทำสมาธอกกได แตถาใครไมถถวน ไม

รอบคอบ ไมสนใจ ไมพากเพยรแลว กตองกลบมาทำกนใหมอก

251



๗. การทำสมาธ กเพอตองการดบนวรณ เมอนวรณดบ

สนท ดวงจตกเขาส “วหารธรรม” เรากจะทำตนใหพนไปจาก

นวรณได ชาตภพของผนน อยางตำกจะตองไดเกดเปนมนษย

และสคตพรหมโลก ไมตองไปเกดในอบาย ๔ เมอจตเขาส

“วหารธรรม” แลวกจะไดยกตนไปสโลกตตระ เขาถงกระแส

ธรรม กลาวคอ “โสดาบน” ถาใครไมเกยจคราน หมนทำ

“กมมฏฐาน” ไมหยดหยอนกพนไปจากโลกยะได ถาจตของเรา

เขาสคณธรรมคอ “โสดา” แลว เรากจะไมตองไปเกดในอบาย

อกตอไป

๘. “พระโสดา” นน ถาจะพดใหเหนงายๆ กคอ บคคลท

มจตอนแนนอน แตความคดชวบางอยาง ยงมอย แตไม

กลากระทำชวใหปรากฏ สวน “ปถชน” นน ความคดชวมแลว

กจะตองกระทำดวยกาย วาจาใหปรากฏขน เชน ฆาสตว ลกทรพย

ฯลฯ เปนตน พระโสดาทานมความชวบางสวนแตไมทำ คลาย

กบคนทมมดอยในมอ ในคราวทมกเลสอยในใจ แตไมฟนหวคน

ปถชนนนมกเลสแลวกหามไมได จะตองทำทกอยางตามทกเลส

ของตวม เชน มความโกรธจดแลวกทนอยไมไดตองแสดงออก



มาจนนาเกลยด กอความเสยหายในศลธรรมโดยชดแจง กเลส

ของพระโสดาทานกมเหมอนกน แตทานสามารถหามได ทำไม

จงเปนเชนนน กเพราะทานมคณธรรมอยางหนง คอ “สต

ธรรม” หรอ “สตวนย” ฝงอยในตว จงทำใหรผดรถก เมอจต

ไหวไปในทางด ทานกร ไหวไปในทางไมด ทานกร การเหน

การไดยน การสดกลน การรรส การสมผสทานกมเหมอนกน

แตทานไมยอมใหลำลกเขาไปในใจ ทานม “ขนตธรรม”

ความอดกลนทจะตานทานตอกเลสนนๆ เหมอนคนทถอขนนำ

วงไป แตกประคองไวไมใหหกได ผทเปนพระโสดานน ถงแมจะ

ขบขจกรยานอย คอยน เดน นง นอน พด คด กน ลมตา หรอ

หลบตาอยกด แตคณธรรมประจำจตของทานไมมอาการตกหลน

เปนธรรมทไมดบ แตมนไหวตว ความไหวๆ นแหละทเปนเหตให

เกด ถาไมไหวจงจะไมเกด แตถงจะเกดทานกไปเกดในภพทด

คอ เปนมนษย หรอเทวดา สวนปถชนคนหนานน เกดกไมเปนทา

เปนทางเลย แลวกวนเวยนอยไมมทสนสดดวย แตพระอรยเจา

นนทานรจกเกด ถงเกดแลวกดบ คอทานเกลยดในอารมณทชว

อารมณทชวทานไหวนอย อารมณทดทานไหวแรง สวนปถชนนน

อารมณชวไหวแรงอารมณดไหวนอย เชน คนทตงใจจะมาวด

ทำความด พอถกเขาทกวามาวดเปนคนคร ลาสมย หรอสนคด

253



หมดหวงอะไรเพยงแคน ใจกไหวเสยจนเกอบไมอยากมาวดแลว

แตในสวนความดนนใครจะบอกอยางไรกไมคอยจะไหว เหตน

เพราะจตตกตำมาก

พระอรยะนน ถงความชวจะมสกกหนๆ กตาม แต

ความดในพระนพพาน เปนเครองดงดดดวงใจของทาน

ทานจงบำเพญอยเรอยไป จนถงทสด เมอถงทสดแลวกตองไมม

การเกด ไมมการแก ไมมการเจบ ไมมการตาย รปกหยด เวทนา

กหยด สญญากหยด สงขารกหยด วญญาณกหยด ในสวนธาต

ทง ๖ กพากนหยดอก คอ ธาตดนกหยด ธาตนำกหยด ธาตลม

กหยด ธาตไฟกหยด อากาศธาตกหยด วญญาณธาตกหยด ทง

ธาตขนธอายตนะพากนหยดหมด สญญาทหมายวาขนธ ๕

กไมม สญญาตวนแหละเปนสอทจะใหขนธ ๕ วงเขามา เมอ

ขนธ ๕ ไมมแลวกไมมตวคนเดน และเมอตางคนตางกหยดเดน

กนหมดแลว กยอมจะไมมการสวนทางกน ไมแทรกแซงกน ไม

เบยดเสยดกน ไมชนกน ไมสนทนากน ดวงใจกจะรกษาตวของ

มนเองตามหนาท ใครเปนใหญในสวนใดกเปนใหญในสวนนน

ใครเปนหนงในสวนใดกเปนหนงในสวนนน ไมกาวกายเขตแดน

ของกนและกน เมอไมมอะไรแทรกแซงกนแลว ความวนวาย



อะไรมนจะเกด เหมอนกบกานไมขดไฟทวางไวในกลองตาม

ลำดบของมนอยางเดยวนน ไฟอะไรจะเกดขน เมอหวของมนไม

ไดไปกระทบกบสงทเปนเชอแลว ไฟกยอมเกดขนไมได แตกไมใช

วาไมมไฟ ไฟกมอยตามธรรมดาของมน แตไมมเชอไปจอแลว

ไฟกไมปรากฏเปนความรอนขนมาได จตทไมรบเชอของกเลสก

เชนเดยวกน นเรยกวา “นพพานธรรม” เปนสงทดทสด

ขอทสดของศาสนธรรมกคอ นพพานธรรม ซงเปนสวน

ทสดของพวกเรา ถาเราไมปฏบตใหกาวหนาไปในไตรสกขา คอ

ศล สมาธ ปญญา แลว เรากจะไมมโอกาสถงทสดได เมอใครมา

รวบรวมขอปฏบตใหสงขนในตน ดวงจตของผนนกจะเกดวชชา

ปญญาความร ซงสามารถจะผลกดนเราใหไปสทสง คอ นพพาน

ธรรม พระอรยะทานเหนวานำฝนกคอไอนำซงถกความรอนดด

ขนไปจากนำเคม แลวกกลายเปนนำฝนตกลงมา เพราะฉะนน

นำฝนกคอนำทะเล นำทะเลกคอนำฝน แตปถชนทไมทราบวานำ

ฝนมาจากไหน กสำคญวานำฝนนมอยบนทองฟา กจะหลงคอย

ดมแตนำฝน ถาไมมฝนตกลงมากตองอดอยาก การทไมรนก

เพราะความโงเขลานนเอง ไมรจกหาสมบตใหมคอ “อรยธรรม”

กจะตองนงคอยเกบกนแตของเกาอยเรอยไป แลวกปวนเปยน

255



วนเวยนอยใน “สงสารวฏ” เชนน ไมรจกหาทางออกไปจากกอง

ทกขได เหมอนมดแดงทไตไปตามขอบกระดง ซงยาวไมถง ๓ วา

กเพราะมนไมรวาความโคงของขอบกระดงนนเปนอยางไร ดงนน

เราจง เกด แก เจบ ตายกนอยอยางนไมรจกสนสด สวนพระอรยะ

ทานมองเหนวา อะไรๆ ในโลก มนกลวนแตเปนของเกาทงสน

ความมงมหรอความจน ดหรอชว สขหรอทกข นนทาหรอ

สรรเสรญ ฯลฯ มนกผลดเปลยนหมนเวยนกนไปมาอยอยางนทง

นน ซงเรยกวา “กเลสวฏฏ” ทำใหคนโงเขลาเขาใจผด อกอยาง

หนง เชน ความหมนเวยนของโลกทเรยกวา “โลกหมน” หรอ

“โลกกลม” เชน วนอาทตย วนจนทร วนองคาร วนพธ

วนพฤหสบด วนศกร วนเสาร แลวกกลบมาหาวนอาทตยของ

เกาตามเดม สวนเดอนนนกเปนเดอนอาย เดอนย เดอนสาม

เดอนส เดอนหา ฯลฯ จนถงเดอน ๑๑ เดอน ๑๒ แลวกกลบมา

เดอนอายอก กลายมาเปนปท ๑ คอ ชวด ฉล ขาล ฯลฯ จนถง

ปกน แลวกกลบมาหา ชวด ซงเปนของเกาตามเดม ทกสง

ทกอยางยอมเปนอยอยางน กลางคนแลวกลบมากลางวนๆ แลว

กกลางคน กลางคนมนกไมแน มดของเรา สวางของคนอน สวาง

ของคนอน มดของเรา มนกเปลยนแปลงกนอยอยางนเรยกวา

“โลกยจกร” เปนเหตใหผศกษาไมถงความจรงเขาใจผด และ



เปนเหตใหเกดทะเลาะกน เมอเหนชดดงน แลว ทานกเกด

“นพพทา” ความเบอหนาย ไมอยากมาเกดในโลกอก เพราะ

โลกนนมตางๆ บางโลกมแตความเยนอยางเดยว บางโลกมแต

ความรอนอยางเดยว ไมมสตวไปบงเกดในทนน บางโลกมแต

แสงพระอาทตย บางโลกมแตแสงพระจนทร บางโลกไมมทง

แสงพระอาทตยและแสงพระจนทร นเรยกวา “โลกวท”

เหตน เมอพวกเราพากนสดบตรบฟงแลวกควรนำไป

พจารณาใครครวญด เมอเหนวาเปนสงทสมควรเชอ กจงนำไป

ปฏบตจตใจของตน เพอจะไดเกดมรรคผลขนในตน จงอยาได

เปนผมความประมาทในการกระทำใดๆ ทงสน ชวตของเราน

เหมอนกบนำคางบนใบหญา ซงพอไดรบแสงอาทตยเขาแลว ใน

มชากจะตองแหงหายไป ไมมอะไรเหลอตดอย ความตายของคน

เรานนมอยทกขณะลมหายใจทเขาออก ถาใครเปนผประมาท

ขาดสตเผลอตวสกนดเดยว กตองตาย ความตายของคนเราเปน

ของงายดาย และมนกคอยทาเราอยทกขณะเวลานาท เชน

บางคนนอนมากไปมนกจะตาย กนมากไปกจะตาย กนนอยไปก

จะตาย หนาวเกนไปกจะตาย รอนเกนไปกจะตาย ดใจเกนไปก

257



จะตาย เสยใจเกนไปกจะตาย เจบกจะตาย ไมเจบกจะตาย

บางทนงอยดๆ กยงตายได จงเหนวาความตายนนมนลอแหลม

อยอยางน เหตนนสวนใดทเปนความดในทางโลกและทางธรรม

แลว จงพากนทำใหมากๆ ดวยความไมประมาทเถด


อบรมสมาธตอนบาย ณ วดอโศการาม

วนท ๒๔ กนยายน พ.ศ. ๒๔๙๙ (โอวาทตอนนไดพมพแจกในงานฌาปนกจศพ

นายบญศร วองวานช เมอวนท ๑๐ พฤศจกายน ๒๔๙๙)

(๑) ในเวลาทนงใหคอยสงเกต ถาใจของเราอยางหนง คำ

ภาวนาอยางหนง ลมหายใจอยางหนง ดงนกใชไมได จะตองให

๓ สงนรวมเปนสามคคกน ซงเรยกวาสามคคธรรม จงจะใชได

สามคคธรรมกคอ ๑. ลมหายใจ ซงเปนตวรป เรยกวา “รปธรรม”

๒. ใจ เปนตวนาม เรยกวา “นามธรรม” ๓. คำภาวนาพทโธ

ซงเปนสวนพระคณของพระพทธเจา เรยกวา “คณธรรม” ตอง

ใหธรรม ๓ ประการนรวมเปนอนหนงอนเดยวกน จงเรยกวา

“สามคคธรรม” เมอธรรม ๓ ประการนสนนบาตกนแลว

การงานตางๆ กยอมเปนผลสำเรจ ถงไมสำเรจกตองเบาไป

เพราะกจการใดๆ กด ยอมสำเรจดวยความตงใจ ถาเราไดตงใจ

ทำจรงๆ แลว ถงงานนนๆ จะสำเรจนอย กยงเปนผลด แตถาทำ

สำเรจมากกยงดขนไปอก



(๒) งานของเรานนกคอ การทำจตใหเกดความสงบ ซง

เรยกกนวา “สมาธภาวนา” หรอทำ “กมมฏฐาน” งานนจะ

สำเรจเปนสงผลดหรอไม กตองอาศยการควบคมคนงานเปนขอ

สำคญ โดยมลมหายใจเปน “แมงาน” ลมหายใจนเปนผหลอ

เลยงชวตรางกายของเรา ถาลมหายใจไมม กเหมอนกบคนไมม

พอมแม เพราะถาขาดลมเสยอยางเดยวเทานน รางกายของเรา

กจะไมมธาตตงอยได ธาตตางๆ ในรางกายของเราน จะตอง

อาศยลมหายใจเปนเครองซกฟอก จงจะเกดความสะอาดและ

บรสทธขนได ซงจะทำใหรางกายของเราเกดความเบาสบายดวย

ถงแมจะมสวนใดชำรดทรดโทรมไปบาง กอาจชวยใหคนดมาได

เหมอนกบผาขรวของเรานน ถงแมจะขาดกะรงกะรง แตถาเรา

หมนซกหมนฟอกอยเสมอใหสงโสโครกหมดไปแลว มนกจะเปน

ของเบาและมองดสะอาด นาจบนาใชโดยไมมความรงเกยจ

ฉนใด รางกายของเรากเชนเดยวกน ถาเราคอยรกษา

ความสะอาด คอกำหนดดลมหายใจ และหมนขยบขยายแกไข

ปรบปรงอยเสมอแลว ลมหายใจของเรากจะคอยๆ สะอาดขนๆ

ใจของเรากจะด ลมของเรากจะด เพราะสงใดกตามเมอเราใช

261



บอยๆ และคอยจดจองอยเสมอแลว กยอมจะมความสะอาดขน

มาในตวของมนเอง งานของเราททำขนในรางกาย กจะตองเปน

ผลด กลาวคอลมทพดลงเบองตำกจะด ลมทพดขนเบองสงกจะด

ลมทพดไปในตว คอตงแตปอด หวใจ กระเพาะอาหาร ตบ ไต

ไส พง ตลอดจนลมทซมซาบไปเลยงอวยวะสวนตางๆ ทวสรระ

รางกายกจะดไมมสงใดขดของ ไมมสงใดเปนโทษ ทงลมภายใน

ภายนอกกแลนถงกนตลอดไปหมด เมอธาตลมดเชนนแลว ธาตไฟ

กยอมดไปดวย เหมอนตะเกยงเจาพายทเราสบลมไดสมำเสมอ

ไฟกจะเกดแสงสวางสวยงาม โดยอาศยลมเปนเครองสงนำมน

อยางหนง อาศยลมพดใหเกดแสงอยางหนง จงทำใหเกดแสง

เปนรศมสวางขาวนวล สวนธาตนำ เปนตนวา ปตต (นำด)

เสมห (นำเศลษม) ปพโพ (นำเหลอง) โลหต (นำเลอด)

เสโท (นำเหงอ) เมโท (นำมนขน) อสส (นำตา) วสา

(นำมนเหลว) เขโฬ (นำลาย) สงฆาณกา (นำมก) ลสกา

(นำไขขอ) มตต (นำมตร) ทกๆ สวนของธาตนำเหลาน กจะ

เปนของสะอาดปราศจากบาปกรรม ธาตนำนเมอผสมกบธาตไฟ

ซงแกจด กจะกลายเปนโลหตดำ แลวกขนแขงกลายเปนกาก

หรอธาตดน เชน กระดกตางๆ แตสวนธาตนำแทๆ นน กเปนนำ



อยตามสภาพเดมของมน ตองเปนธาตนำซงมสวนอนเจอปน

จงกลายเปนธาตดนได สวนธาตนำทผสมกบธาตไฟปานกลาง

กกลายเปนไขมน ไปบำรงสวนตางๆ และถาธาตนำผสมกบธาต

ไฟอยางออน กจะกลายเปนโลหตแดงแลนไปเลยงอวยวะตางๆ

ทวรางกาย

รางกายของเรากจะเกดความเจรญสมบรณ เหมอนกบ

ภเขาทมตนหญาและตนไมปกคลมงอกงามอยทวไป รางกาย

เปรยบเหมอนภเขา ตนไมตางๆ กไดแก ผม, ขน, เลบ, ฟน, หนง

ของเราเปนตน ซงถาแสงอาทตยไมสองถง ฝนไมตกใหชมชน

หรอลมไมพดโบกไปมาไดทวแลว ดนบนภเขานนกจะไมเปนท

สมบรณแกพชพนธทจะเจรญงอกงามอยได ตนไมทงหลายกจะ

ตองเหยวแหงตายไปฉนใด ถารางกายของเราไมสมบรณดวย

ธาต นำ ไฟ ลม แลว รางกายกจะผอมเหยวแหงไมสดชน และ

ทรดโทรมไป เชนเดยวกบสภาพของตนไมบนภเขาฉะนน และ

เมอรางกายไมสมบรณแลว กยอมเปนชองทางทจะใหเกดโรคขน

ได ซงในทสดกตองตาย ถาธาตนำไฟลมของเราบรสทธบรบรณ

ดแลว กเปรยบเหมอนแผนดนทไดนำรดสดชน ไดรบแสงแดด

และอากาศทด ศรษะของเรานนเปรยบเหมอนภเขา เกสา (ผม)

263



ของเราซงเปรยบเหมอนกบตนไมทงอกอยบนภเขา กจะมสดำ

ออนนมเปนเงางาม ถาหากวาตามนไมด เชน จกข อาทตต คอ

ตาของเรามนกรอน โสต อาทตต ห ของเรากรอน ฆาน

อาทตต จมกของเรากรอน ชวหา อาทตตา ลนของเรากรอน

กาโย อาทตโต กายกรอนทกสวน มโน อาทตโต ใจกรอน คอ

ความรอนมนเกดขนทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางกาย

และทางจตของเราดวย ราคคคนา โทสคคนา และ โมหคคนา

ดงนแลวกยอมทำใหโลหตในศรษะของเรานน พลอยเสยไปดวย

ตนไมตางๆ บนภเขา กจะรวงหลนเสยไป ทำใหเกดความเสย

หายขนในทนน

ถาตา ห จมก ปาก ของเรามนเยน ความเยนของธาต

เหลานกจะซมซาบอาบไปในภเขา (ศรษะ) เปนเหตให เกสา

(ผมทงหลาย), โลมา (ขนทงหลาย), นขา (เลบทงหลาย), ทนตา

(ฟนทงหลาย, ตโจ (หนง), ซงหมหออยโดยรอบกายกบรสทธ

มส (เนอ), ทเปนอวยวะทกสวน, นาหาร (เอนทงหลาย), อฏฐ

(กระดกทงหลาย), อฏฐมญช (เยอในกระดก), ตลอดจนอวยวะ

ภายในทกสวน เชน วกก (มาม), หทย (หวใจ), ยกน (ตบ), กโลมก

(พงผด), ปหก (ไต), ปปผาส (ปอด), อนต (ไสใหญ), อนตคณ



(ไสนอย), จนถง อทรย (อาหารใหม), และ กรส (อาหารเกา),

สงทงหลายเหลาน กจะกลายเปนของบรสทธ ปราศจากโทษไป

ทกอยาง เมอธาตภายในรางกายของเราบรสทธไปทกอยาง เชน

นเรยกวา “กายปรสทธ” (กายสะอาดเบา) เหมอนกระสอบ

ปานเกาๆ ทอมสงโสโครกไวจนหนาและหนก เมอเราไดนำมา

ซกฟอกใหสะอาดและใหแหงดวยแดดและลมแลว กระสอบเกา

ผนนนกอาจจะเบาขนกวาเกาตงครงตว สมมตวาเดมมนหนกอย

๑ กโล มนกอาจจะลดลงเสมอครงกโลกได เหตนนนกปฏบตใน

ชาดกสมยพทธกาลนน ทานจงยกมากลาววา บางทานกดำดน

ไปผดไดไกลๆ บางทานกเหาะเหน เดนอากาศได ทงนกคง

เนองจากอำนาจของความบรสทธแหงธาตในรางกาย ซงทานได

บำเพญพยายามซกฟอกดวยคณธรรมนนเอง จงทำใหรางกาย

ของทานมความละเอยดเบา จนกลายเปนผมฤทธอำนาจแรงกลา

สามารถทจะดำลงไปไดในแผนดนหรอเหาะข นไปบนฟากได

เพราะธาตตางๆ เหลาน เมอถกเราซกฟอกบอยๆ แลว กยอม

เกดความบรสทธเบา และเปนไปไดทกอยางตามทเรานกจะให

เปน เมอธาตทกสวนมความเบาแลว ตอไปความหนกเหนอยใน

รางกายกจะหายไป ตวอยางเชนพระพทธเจาของเราทรงประทบ

นงสมาธอยถง ๗ วน ๗ คน กยงไมทรงปวดเมอย เหมอนของท

265



เบานน เราจะถออยสก ๓ ชวโมงกไมรสกเมอย แตถาเปนของ

หนกแลว เพยงถอไวแค ๓ นาทเทานนกคงจะทนไมไหว นเปน

ผลศกดสทธของความเบากาย ใชแตเทานน ความรอนความ

หวโหยกระวนกระวายหรอออนเพลยเหลานไมเกดขน นเรยกวา

“กายปสสทธ” (คอกายสงบ) ถาจะอธบายถงคณประโยชน

หรออานสงสอยางอนๆ อกทจะมากมายนก จงขอกลาวแตเพยง

เทาน

สวนในเรองทเปนโทษนน ถาจะกลาวแลวกเกอบจะไมม

เลย แตถาจะกลาวถงโทษภายนอก ซงเปนสวนทไดรบจากพอ

แมพนองหรอเพอนฝง ขนเอาบาปเขามาพอกใหแกเรานนกมอย

บาง เพราะบคคลนนๆ มความโงเขลา กไมทราบวาสงทตนนำ

มาใหแกเรานน เปนโทษและเปนบาปเปนกรรมแกตว เชน พอแม

ทรกและหวงด กลวลกจะอด กไปลกขโมยฉกชงวงราวทรพย

สมบตของเขา มาซออาหารใหลกกน อยางนเปนตน ทรพย

สมบตนนกเปนโทษ อาหารนนกเจอดวยโทษ เมอลกกนเขาไป

ลกกเปนโทษ และเมออาหารนนไปเลยงรางกาย ธาตทกสวนใน

รางกายกเปนโทษ คอไมบรสทธไปดวย เมอรางกายไมบรสทธ

แลว จตใจกไมบรสทธ สวนทเปนเครองอปโภคใชสอยกม เชน



ของใชตางๆ ทไดมาจากทางทจรตมเสอผาเครองนงหม เปนตน

นจดวาเปนสวนอปโภคบรโภคทเปนบาปเปนกรรม อนเกดจาก

คนอนขนมาพอกใหเรา นอกจากน ตวเองกยงไปแสวงหามาใส

ตวเราเองอก โดยมากกเรองอาหารนแหละเปนตนวาฆาสตวมา

เลยงตว บาปกตกแกตวเราเอง ถาฆาเอามาทำบญกยงมบาปอย

บาง แตกยงเปนบญบางเลกนอย

เพราะฉะนน ถาใครมาทำลมหายใจของตนใหบรสทธขน

แลว กมหวงทจะพนจากบาป และหมดกรรมของตนได เจากรรม

นายเวรนน เวลาทเรายงดๆ อยนเขากยงไมมาทวงหนเราดอก

แตในคราวทเราส นทานนแหละ เขาจะมาทวงหนของเขาละ

ฉะนนถาใครเปนลกหนเขาอยกใหคอยระวงตวเถด ดงมเรองท

เขาเลากนมาวา คนททำบาปเปนอาจณ โดยการทอดแหจบปลา

หรอฆาหมนน เวลาใกลจะตายกมกจะไดรบทกขเวทนา ทำอาการ

กระเสอกกระสนทรนทรายดวยประการตางๆ เชนคนททอดแห

กทำทาฟาดเหวยงแขนขาของตวเอง คลายกบเวลาททอดแห

สวนคนทฆาหม กรองครวญครางเหมอนกบเสยงหมในเวลาท

ถกฆา นกคงเปนลกษณะทเจากรรมนายเวรเขาตามมาทวงหน

267



ของเขา เหมอนกบมนษยเรานแหละ ถาเรายงรำรวยมงมศรสข

เจาหนเขากยงเฉยๆ ไมคอยมาทวงถาม เพราะคดวาอยางไรเสย

เรากคงมให แตถาเราสนทาจนตรอกเมอไรนนแหละ เขาเลน

งานเราละ ธรรมดาการกยมเงนทองเขามาใชนน เราจะตองมผล

ประโยชนใหเขา คอ ดอกเบย ถงแมเราจะยงไมมตนสงคน แตถา

เราใหดอกเขาเสมอ ไมตดคางแลว เจาหนเขากไมวากระไร

ถาเราไมใชทงตนไมสงทงดอกอยางน เขากจะตองไมยอมเรา

เปนแน กตองไปฟองรองกนยงโรงศาล เมอเกดการฟองกนขน

แลวกตองกลายเปนเรองใหญโต ถาไมมเงนใหเขากตองถกปรบ

ไหม ใชโทษอยางอนแทน เปนตนวา ขายทอดตลาด รบทรพย

หรอจำคก เปนตน

(๓) รางกายของเรานกเชนเดยวกน เดมทกเปน ธาต ดน

นำ ไฟ ลม ไมใชของๆ เรา เรยกวา เราขอยมเขามาใชชวคราว

เมอถงเวลาแลวกจะตองสงคนใหแกเขา เอาไวตอไปอกไมได

เหตนนเมอเราขอยมของเขามาใช เรากตองทำผลประโยชนให

แกเขาบาง คอทำบญทำกศลใหเกดขนทางกาย วาจา ใจ แลวก

สงสวนกศลอนนเปนผลประโยชนแบงใหเขาไป ถาเราเกดมาเปน



มนษยแลวไมทำบญกศลอนใดใหเกดขนแกกายใจเลย กเทากบ

เปนหนสนเขาอย ทนเรากไมใชแลวยงโกงเขาอก คอเอาทนเขา

มาใช แลวกยงไมไดใหดอกเบยเขา ภายหลงนนแหละจะลำบาก

เหตนนเมอเรายงคนทนเขาไมได กควรใหดอกเบยเขากอน คอ

เมอเราทำบญกศลอยางใด กแผสวนกศลใหเขาไป นานๆ เขา

เมอเรามทนมากแลว กไมจำเปนทจะเอาทรพยของเขามาไว กควร

คนใหเขาไปทงหมด เปนการสละคน เชน “อนตตา” เหนวา

รางกายนไมใชตวของเรา ไมใชของๆ เรา เรากสงคนเขาไป น

เรยกวา “จาคะ” (คอละสกกายทฏฐ) ผลกำไรสวนน ถาไดมาก

กควรใหเขามาก เมอเราใหสวนผลรายไดของเราแกเขามากมาย

เชนน ใครๆกยอมชอบใจ และเขากจะไมคอยทวงเราหรอเปน

ศตรแกเรา เพราะฉะนน ผปฏบตทงหลายจงไมคอยหวาดหวน

ตอภยอนตรายใดๆ ไมหวาดหวนในการแก ไมหวาดหวนในการ

เจบ และไมหวาดหวนในการตาย เหตนน พระพทธเจาทานเหน

เสอเดนตรงเขามา จงทรงกลาวงเขาไปหามนได แตมนกไมกน

พระองค เพราะพระองคทรงมพระเมตตาแผสวนบญไปใหแกมน

อยางนแลว เสอจะเกลยดพระพทธเจาไดอยางไร

269



ดงนนผทมคณงามความดอยางน จงกลานก เพราะทานม

ความดในตว เปรยบเหมอนคนทเขามาหาเรามอเปลา แตเรา

แบงเงนใหเขากลบไปบานตงครงกระสอบ เชนนเขาจะไมยนด

อยางไร ฉนใด ดวงจตของเราทบรจาคไปแลว กยอมเปนของด

สำหรบเจาหนคอเจากรรมนายเวร คลายกบเราไดใหความชวย

เหลอแกเขาๆ กมความสข และเมอเขาไดรบความสขจากเรา

เปนทพอใจเชนน กทำใหเขารกเรา คดถงเราและทงเราไมได

ตอไปเมอถงเวลาเรามทกขเจบไข หรอจวนจะตาย เขากจะพา

กนมาหาเราเอง ทงผ ทงคน ทงเทวดา กจะมาหอมลอมเรา

ไมใชมาเบยดเบยน แตเขามาเพอคอยชวยพทกษรกษา เพราะ

นกถงบญคณทเราเคยชวยใหเขามความสข

เหตนนพระพทธเจาของเราเมอเสดจดบขนธปรนพพาน

แผนดนและมหาสมทรจงไหวไปหมดทงโลกธาต ทงพวกผปศาจ

เทวดา มนษย และสตวดรจฉานนอยใหญ ตลอดจนสตวเลอย

คลาน เชน นก หน จงจก ตกแก ไสเดอน กงกอ จนถงสตวตว

เลกๆ เชน มดดำ มดแดง เหลานกพากนอศจรรย โดยความ

อาลยในพระองควา “สมณโคดมไดทรงอบตมาในโลกได

๘๐ ป มาวนนพระองคกไดเสดจดบขนธปรนพพานเสยแลว



เราคดถงทานนกหนา” ทงอนทร พรหม เทวดา มนษยและ

สตวดรจฉาน ตางกมความรกใครในพระองคตลอดทวทงพภพ

นกเพราะคณธรรมความดของพระองค ซงปกแผความรมเยน

ออกไปทวโลก เหตนนจงวา “สพพพทธานภาเวน” อานภาพ

แหงพระพทธเจา ยอมกำจดเวรภยไดจรง เมอใครหมนมาระลก

ถงพระคณของพระองค เชน “พทโธๆ” อยเสมอแลว ผนนกจะม

เวรภยไดอยางไร ไปอยกบคนๆ กตองรก อยกบผๆ กไมเกลยด

อยกบเทวดาๆ กชอบ จะอยไหนๆ เขาโปรยขาวตอกดอกไมให

นแหละการภาวนา “พทโธๆ” ยอมมอานสงสดอยางน นกลาว

ถงอำนาจของรางกาย

(๔) อกอยางหนง เมอพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพาน

ครบ ๗ วนแลว เมอเวลาทพวกมลลกษตรยไดเชญพระพทธ

สรระไปถวายพระเพลงนน รสกวาพระเกสา (ผม) ของพระองค

สกเสนหนง หรอพระโลมา (ขน) ของพระองคสกเสนหนงกด

ซงกำลงถกไฟเผาอยนนมไดมรอยไหมเกรยมหรอเศราหมองไป

จากเดมเลย พระนขา (เลบ) ของพระองคกยงขาวสะอาดสดใส

ไมแสดงความเหยวแหงอะไรสกอยางเดยว ตลอดจนพระสรระ

สวนอนๆบางสวน เชน กระดกกกลายเปนแรธาตอนศกดสทธ

271



ซำยงสะอาดบรสทธยงกวาเกาเสยอก และยงสามารถทรงตวมา

ไดถง ๒๔๙๙ ป โดยยงมพระบรมสารรกธาตปรากฏอยจนทก

วนน พระเขยวแกวของพระองคนน ถงกบเทวดาเสดจลงมาเกบ

เอาไปประดษฐานไวในดาวดงสกมองคหนง สวนทเหลอนอกนน

พวกกษตรยในแควนตางๆ กมาขอแบงตวงไปดวยทะนานทองถง

๑๖ ทะนาน นแหละอำนาจของสมาธเปนอยางน พระอฏฐของ

พระองคกเปนของวเศษ แมแตเทวดากไมรงเกยจ มนษยกมแต

จะแยงกน ถาในครงนนไมมคนคอยปกปกรกษาแลว กคงจะแยง

กนถงรบราฆาฟนกนเปนแน เมอคนมากอนไดแบงสวนทดๆ ไป

หมดแลว สวนคนทมาไมทนกโกยเอาขเถา ซงเรยกวาพระองคาร

ธาตไปบชากม

นแหละธรรมดาของมนษยทดแลวกยอมเปนอยางน ไมวา

อะไรๆ ใครๆ กอยากได แลวกนาจะคดวา “คนดๆ อยางนนน

มาจากไหน” ถาจะตอบกตอบวา “กมาจากการปฏบตนเอง”

เพราะทานไดทรงซกฟอกธาตขนธอายตนะของพระองค ใหดขน

ดวย ศล สมาธ ปญญาจนบรสทธแลว ธาตของพระองคจง

กลายเปนธาตศกดสทธ ดวงจตกบรสทธ มคนอยากไดไปกราบ

ไหวบชา สวนคนเราทไมมคณงามความด ไมไดทำบญกศลไว



แจกจายใหใครๆ เลยนน พอตายหมดลมหายใจกอาปากคางแหง

ไมมใครเหลยวแล ทงพากนเกลยดกลว ไมมใครอยากเขาใกล

ดวยซำ ยงเปนคนทมความชวรายมากๆ แลว เขากแทบจะใหเอา

ศพลงจากเรอนไมทนเสยอก คนเราตายแลวกมแตเนาเหมนไมม

ประโยชนอนใด ซำยงนำความทกขเดอดรอนมาใหแกผทอยขาง

หลงอกดวย อยางทเขาพดกนวา “คนตายขายคนเปน” หรอ

“คนตายขายคนอย” เปนตน เพราะเมอตายไปแลว กทำใหพอ

แมญาตพนองลกหลาน ตองพากนวนวายเดอดรอน เสยทรพย

สมบต เสยอกเสยใจ บางรายกยงตองเสยเงนเสยทองใชหนแทน

คนตายกม บางรายกตองวงไปเทยวกหนยมสนเขามาทำศพให

เหลานแหละเปนการ “ขายคนเปน” ทงสน นเปนอำนาจของ

ความไมด ถาจะกลาวถงคณประโยชนแลว ปลาตายตวหนงกยง

ดกวามนษยตายคนหนง เพราะเนอของมนกยงเปนอาหารแก

มนษยได แตมนษยนนตายแลว ซากศพกไมเปนประโยชนแกใคร

เลย นอกจากจะเปนอาหารแรงกาเทานน ซำคนยงเกลยดยง

กลวกนอก คนทไมมคณความด แลวเขากตองรงเกยจกนเชนน

แหละ เพราะเวลาทยงมชวตอยกไมเคยทำคณงามความดชวย

เหลอเกอกลซงกนและกน กยอมไมสนทสนมคนเคยกน ไมเปน

มตรกน ฉนใด ถาเราไมทำความสนทสนมคนเคยกบธาตดน

273



นำ ลม ไฟ เหลานไวแลว เขากจะไมมาเปนมตรกบเราได เพราะ

เราไมเคยชวยเหลออะไรเขา เขากไมมาชวยเรา เมอตวเราเองก

ไมสนทในตวเราเองแลว คนอนเขาจะมาสนทดวย อยางไร แม

แตคนทเคยกนเคยนอนอยดวยกนเสมอๆ เชน คนทเปนพอเปน

แมเปนลกกน เปนสามภรรยากน เปนพนองกน หรอเปนเพอน

ฝงกนกด พอคนหนงตายไปแลว อกคนหนงกจะกลายเปนแขก

ของกนและกนไปหมด เชน พอลกตาย ลกกจะกลายเปนแขก

ของพอแม แมตายกกลายเปนแขกของพอ ผวตายกกลายเปน

แขกของเมย เมยตายกกลายเปนแขกของผว ฯลฯ อยางนเปนตน

เหตนน พระพทธเจาจงตรสวา “ภารา หเวปญจกขนธา

ฯลฯ” ขนธ ๕ นเปนภาระอนหนก มแตจะตองทงขวางจมเลน

จมตม ถาเราไมหมนซกหมนฟอกแลว มนกจะยงหนกตอ ไปอย

กบคนอนๆ กหนก ตวเราเองกแย เพราะสงทงหลายทเราไป

เทยวเกบมาไวในใจนน มนทบถมตวเราเอง เหมอนกบถายภาพ

ไวในกระจกหรอฟลม แตไมเคยนำฟลมนนออกมาลางหรออด

เปนภาพเลย กนกถายไว พดกถายไว ฟงกถายไว ฯลฯ แตกตด

อยในฟลมนนเอง ยงไมเคยเหนวาภาพเหลานนเปนภาพอะไร

ดหรอเลวอยางไร ชดหรอไมชดอยางไร ถาเราตองการจะดภาพ



เหลานแลว เรากจะตองเขาหองมด ปดตา (ไดแกการทำสมาธ)

คอเขาไปอยในปฐมฌาน วตกวจารจนกวาจะเหนภาพของตวเอง

ถาเราไมเขาหองมดเสยตอนนแลว ตอไปพญามจจราช เขากจะ

ตองมาจดการปดหปดตาใหเรา และมดมอมดเทายดตวตรง

ใหเขาหองมดในวนหนง คอตอนทเราใกลจะตายนนแหละ เชน

เราอยากจะลมตากลมไมขน ปากหบแลว เขากไมใหอา คนจะ

หยอดนำหยอดขาวให กหยอดไมลง อยากกนขาว กไมไดกน

อยากกนนำกไมไดกน อยากจะพดกพดไมได หเขากปดเสยไมให

ไดยนไดฟงอะไรชดเจน บคคลผนนกไมสามารถจะมองเหนหนา

พอแม พนองและลกหลานของตน จะสงเสยอะไรกสงไมได กจะ

ตองเขาหองมดกนคราวนแหละ สวนเจากรรมนายเวรทเขาเปน

เจาหนอย เขากจะพากนมาทวงเอาทรพยของเขา ตางกพากน

มารมใหญทงขางหนาและขางหลง

มตวอยางเรองหนงเลาวา มชายคนหนงเปนหนเงนยาย

แกอย แตยงไมเคยใชทนใชดอกใหแกเลย ยายแกนนกตายไป

วญญาณยายแกนนยงเปนหวงในทรพยของแกซงนำไปฝงไว ก

ยงไมไปเกด กลายเปนรกขเทวดาเฝาตนไมอย ตอมาไมนานชาย

คนนนกลมเจบลง พอปวยหนกใกลจะตาย วญญาณของยายแก

275



กตามมาทวงหนของแก โดยบอกกบชายคนนนวา “ในสวน

ทรพยสนหรอวตถใดๆ นน ขาฯ กไมอยากไดอยากเอาดอก

เพราะไมมประโยชนอะไรเสยแลว บดน ขาฯ จะขอแตสวน

บญกศลทเธอทำเทานน ถาไมเชนนนแลว เธอกตองไปกบ

ขาฯ เดยวน” ชายคนนน เวลาดๆ อยกไมเคยทำบญทำกศลอน

ใดไว ตวเองกเลยไมมอะไรจะใหยายแกคนนน และถาไมยอมไป

แกกจะตหวเอา ในทสดกเลยตองจำใจไปกบแก พอสนใจ

วญญาณกไปอยกบยายแกคนนน เวลาทวญญาณยายแกออก

ไปเทยวแสวงหาอาหาร ตวเองกตองไปคอยเฝาอยทโคนตนไม

นนแทน จนกวาวญญาณแกจะกลบมา พอดวนนนมพวกลงพวก

คางฝงหนงมาเทยวหาผลไมกนทตนไมนน เมอกนแลวมนกหอย

โหนโยนตว และวงไปตามกงไมกงโนนบางกงนบาง วญญาณ

ชายคนนนเหนเขากเกดความพอใจ “พวกลงพวกคางเหลาน

มนมอสระดกวาเรา มนจะกระโดดโลดเตนไปไหนมาไหน

กได สวนเราสตองมาคอยนงเฝาทรพยอยกบตนไมนแหง

เดยว ไมมเวลาไปไหนเลย” คดเชนนแลว กเลยออกจากตนไม

หนไปอยกบพวกลงพวกคางเหลานน และในทสดกไปเกดเปน

ลกลง คราวนกเลยยงหนกเขาไปกวาเกาอก หนของยายแกคน

นนกยงไมหมดไปจากตวได



(๕) เหตนแหละถาเราทำความบรสทธในธาต ดน นำ ไฟ

ลม ของเรา ในกายใจของเรา ในรป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ ของเราใหเปนของสะอาดหมดจด แลวสละคนให

เจาของเขาไปเสย คอไมมอปาทานความยดถอวา ธาตดน นำ

ไฟ ลมนเปนของๆ เรา หรอขนธ ๕ เปนตวของเราแลว การสละ

คนไปนกเรยกวา “จาคะ” นบวาเปนบญกศลสวนใหญอนหนง ท

เราจะตอบแทนบญคณในการทเรายมของๆ เขามาใชดวย คอ

ธาตดน, นำ, ไฟ, ลม น เปนของทเราขอยมเขามาใชตงแตเรา

เรมปฏสนธ (เกด) มา ดงนนเมอเราใชของเขาๆ ทำประโยชนมา

นานแลว เรากควรสงคนและแบงผลประโยชนใหเจาของเขาดวย

เพอเปนการชวยเหลอซงกนและกน และเมอเราไดชวยเหลอทำคณ

ความดใหแกเขาเชนนแลว แมในทสดเราจะตาย เขากคงไมลมเรา

เขากคงจะพากนมาชวยเหลอเรา หรอคนตายทไมตองใหการดเชญ

เขากยนดมาชวย ดงนนในคราวเจบปวยกด ในคราวหลงปาหลง

ทางกด หรอในคราววายชนมกด เขากจะตองมาเยยมเยยนเรา

มาชวยเหลอเรา ในคราวทกขกจะไมลำบาก ในคราวยากกจะไม

คบแคนขดสน ในคราวจนกจะมคนชวย ในคราวปวยเวทนากพอ

ทนได ในคราวตายกมสต จะอยกอยด จะไปกไปด นเรยกวา

“สคโต” คนดนนเมอมชวตอยกสบาย เมอตายแลวกไปสสคต

277



เหตนจงเรยกวา “พระธรรมกำจดภยไดจรง” เพราะ

บคคลผมคณธรรมประจำใจแลวยอมไมหวาดหวนในการตาย

และเวรภยกไมม “พระพทธคณกำจดทกขไดจรง” กคอสวน

คณธรรมของพระพทธเจา ซงมอยในจตของเรากเหมอนกน ผท

ตองการจะพนทกขกตองทำดงน ถาทำอยางนกปราชญสมยใหม

พอเรมเรยนกมมฏฐานกถงวปสสนาเลย อะไรๆ กอนตตา รป

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ไมใชของเรา ไมเอาเลย

โยนโครมทงหมด นนแหละจะหวแตก คนฉลาดเขากจะตองเอา

ของเกามาฟอก ใหดใหบรสทธเสยกอน แลวจงสงคนใหเจาของเขา

อยางนเขาจงจะยนดรบ ถาเราฟอกธาตขนธของเราบรสทธแลว

ใจของเรากเบาสบาย เมอใจมนเบาแลว ถงจะหามของหนกมนก

ไมหนกใจ ทหนกกเพราะมนวรณตางๆ มาครอบงำอย นวรณ

เหลาน เปรยบเหมอนกบเลนหรอตมทเขามาฉาบพอกหวใจ คอ

“กามฉนทะ” ความยนดรกใคร หลงใหลเพลดเพลนในรปรส

กลนเสยงสมผสตางๆ กเปนเลนตมฉาบทาชนหนง “พยาปาทะ”

ความพยาบาทปองรายดวยความเจบแคน กเปนเลนตมฉาบทา

เขาไปอกชนหนง “ถนมทธะ” ความงวงเหงา หดหไมเบกบานก

เปนเลนตมฉาบทาเขาไปอกชนหนง “อทธจจกกกจจะ” ความคด

ฟงซานไปในอารมณนน อารมณนในคน ในวตถ ในรถ ในเรอ



ในไร ในนา ในดน ในฟา ในทรพยสมบต ฯลฯ กเปนเลนตมฉาบ

ทาเขาไปอกชนหนง ทน “วจกจฉา” ความลงเลสงสยไมเขาอก

เขาใจในบญ บาป ในด ในชว กเปนเลนฉาบทาเขาไปอกชนหนง

เหตนหวใจมนจงตองหนก อยบานกหนก อยวดกหนก อยคน

เดยวกหนก อยหลายคนกหนก เมอหนกแลวมนกถวง เมอถวง

แลวมนกจม เมอจมแลวกถอนไมขน

เหตนนทานจงสอนใหเราวตกอยในลมหายใจ ใหมสตรอบ

คอบ ทำความบรสทธใหเกดขนในกายและจต เปน “อธจตตะ”

จตมอำนาจเปนใหญ อำนาจของการปฏบตอยางน เรยกวา

“สปฏปนโน” ใจของเรากจะอวนเยนและแขงแรงเกดกำลงคอ

พละ ๕ มยานพาหนะไปไดไกล เหมอนเรามเสบยงหรอขาวหอ

ใหญ เรากจะเดนทางไปไดไกลๆ ถาเรามขาวเพยงหอเลกๆ หอ

เดยวและตงใจจะไปใหถงเชยงใหม กคงไปไดแค “ปากนำโพ”

หรอ “ตะพานหน” เทานนเอง “คณพระสงฆกกำจดโรคในหวใจ

ไดจรง” เมอบคคลใดมคณธรรม ๓ ประการนเกดขนในตนแลว

บคคลนนกจะเปนใหญเปนโต เปนคนกวางขวาง ไมคบแคบ

จะไปทางไหนกมแตคนคอยตอนรบ เสอกผนใหญ ทนอนกผน

ใหญ ขาวกหมอใหญ ไปถงบานไหนกไมมอดมอยาก มแตขาว

279



ปลาอาหารบรบรณเหลอปากเหลอทองจนกนไมไหว จะอยบน

ดนหรอจะปนขนไปบนภเขากได เมอไดรบแตความสะดวกสบาย

ไปทกอยางเชนน คนเรากตองสบาย จะอยไหนกมแตเพอนฝง

แวดลอม ไมวาแตมนษยแมแตผสางเทวดากมาเปนเพอนดวย

ไมมความรงเกยจ

ทบรรยายมาทงหมดน กเพอใหเหนอานสงสในเรองทเรา

ควรจะบำเพญซกฟอกรางกายและจตใหเปนธาตบรสทธ ซกใจ

ใหเปนจตบรสทธโดยหมดจดจากนวรณธรรม อนเปนเหตทจะให

เราไดรบความเบากายเบาใจ เปนบญเปนกศลตามทไดพรรณนามา

แลว เหตนนพวกเรากควรนอมนำไปปฏบตกาย วาจา ใจของ

ตนๆ ด เพอจะไดประสบความสข กาย สขใจ ปราศจาก ทกข

โรค ภย ดวยอำนาจแหง พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ

ตามทกลาวมาแลวนทกประการ เทอญ

พระธรรมเทศนาและโอวาทตอไปน ทานอาจารย ยง

ไมมเวลาไดฟงอานและตรวจแกให จงคงมทผดพลาดและ

ขอความไมสมบรณหลายแหง แตโอกาสมนอยไมสามารถ

ทจะรอรบกวนทานตอไปได จงจำเปนตองขอประทานอภย

ในความผดอนน หากขอความตอนใดคลาดเคลอนผดพลาด

ไปจากอรรถหรอธรรมกด ขอไดโปรดยกใหเปนความผด

ของขาพเจา ผจำคำของทานมาเขยน แตผเดยว

อ.ณ.

๒๗ เม.ย. ๒๕๐๐


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๒ กนยายน ๒๔๙๙

แสดงพระธรรมเทศนาในตอนบายวน ๔ ฯ ๑๐ คำ ในบท

พระคาถาวา “อรห สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน”

มใจความโดยยอวา

๑. ณ บดนจกไดแสดงพระธรรมเทศนาในพทธคณกถา

หรอซงเรยกวา “พทธานสสต” ใหฟงสกเลกนอย พทธคณกถาน

พระองคทรงแสดงถงการบำเพญจตใจทเรยกวา “อนสสต ๑๐”

อนสสต ๑๐ น แตละอยางละอน พระองคทรงแสดงวาลวนเปน

สงททำความสะอาดใหแกจตใจทงสน ความสะอาดอยางหนง

นนหมายถงสะอาดใจ ไมใชสะอาดกาย รางกายคนเราโดยมาก

มกจะรกษาความสะอาดกนแตทางกาย สวนทางใจปลอยให

สกปรกโสมม ไมคอยสนใจทจะรกษา เหตนนพระพทธเจาจง

ทรงสอนใหร จกวธรกษาความสะอาด โดยปลกตวหาทางหน

จากความโสมมอนน เรยกวา “วสทธมรรค” การรกษาความ

สะอาดอยางน จะไดรบผลในตนเองถง ๒ อยาง เหมอนกบคน

เดนทางซงเดนไปบนพนอนปราศจากหนามตออยางหนง และถา

283



จะกลาวอกอยางหนงกคอหนทางนพญามารตามไดยาก ถาใคร

ทำไดอยางน กจะนำความปลอดภยมาใหทกขณะ และเมอเราไป

ถงจดหมายปลายทางแลว กจะตองไดพบ “นรามสสข” หรอ

“ความบรมสข” เปนแนแท

๒. วธทพระองคทรงแสดง และแนะนำแกพวกเราน จดวา

เปนสวนของพระพทธคณ พทธคณกคอธรรมะนนเอง ธรรมะ

คอความด ซงเปนตวธรรมชาต อนฝงอยในตวคนทกคน คำวา

“พทธคณ” นน เมอแยกออกแลว “พทธะ” กหมายถง บคคล

คนหนงซงมนสยฉลาดแหลม รอบคอบ ถถวน และละเอยดลออ

เปนอยางยง เมอไดพบเหนอะไรผานสายตาแลว กเกบไปคด

พจารณาทกอยาง วาเหตใดจงเปนเชนนน เหตใดจงเปนเชนน

การพจารณาเชนนกเพอจะแสวงหา ความจรง และ ความสงบ

เหตน นจงทดลองกระทำไป จนเหนความจรงเกดข นในตน

พระองคทรงเปนบคคลแรกทเรมคนพบความจรงอนนไดเปนปฐม

จนใครๆ ใหฉายานามวา “พระสพพญญ” บาง “พระสมณ

โคดม” บาง และ “พระสมมาสมพทธเจา” บาง จงนบวาเปน

บคคลทมความรเหนพเศษผดจากธรรมดาสามญชน เพราะคน

ธรรมดานนถงแมจะมความรความเหนฉลาดเพยงไร กยงเปน



ความรทอยในขนธรรมดานนเอง ทจะพนไปจากธรรมดายอม

ไมม คอ เหนกนกเพยงวา “คนเราทกคนเกดมาแลวกตองแก

เมอแกแลวกตองมเจบ และเมอเจบแลวกตองตาย” นแหละ

เรยกวาความรทเปนธรรมดา แตพระพทธเจาไมไดเหนแคธรรมดา

เทานน พระองคทรงจจดธรรมดานใหลกลงไปอก จนพบหลก

ของความจรงอนหนง ซงเปนหวใจของพระพทธศาสนาอยทกวนน

เหตนน พระองคจงไดรบฉายาวา “พระสพพญญ” คอ รจรง

๓. มนษยทงหลายนนยอมรกนแคธรรมดา มไดรพเศษยง

ไปกวาธรรมดาของโลก รอยางนกคอรวาคนเราเกดมาแลวก

ตองมแก เจบ ตาย แตความรทพระพทธเจาทรงคนพบนน เปน

สงทไมใชธรรมดาอยางน คอพระองคทรงรวาทกสงทกอยางใน

โลกน ยอมมสงทเปนคกนเสมอ เหตนนจงทรงคดวา เมอคนเรา

มการเกดแลว ความไมเกดกคงม เมอมแกแลว ความไมแกก

คงม เมอมเจบมตายแลว ความไมเจบไมตายกคงม การรอยางน

ตองอาศยเหตเปนกำเนด คอเหตทจะรถงความจรงวา เมอคน

เราตองเกด ตองแก ตองเจบ ตองตายแลว กสงททำให ไมเกด

ไมแก ไมเจบ ไมตาย นนเลาจะทำอยางไร? เมอทรงระลกเชนน

แลว กทรงบำเพญคนหาดวยพระองคเองจนเหนจรง และเมอได

285



พบหลกของความจรงแลว จงทรงเมตตาสตวในโลกตอไป เพราะ

บคคลทงหลายในโลกน ยอมมกรรมเปนแดนเกด มกรรมเปน

ของๆ ตน คอกรรมของเขาททำไวดหรอชวนนเอง เปนผนำให

เขามาเกดในทตางๆ บางคนกเปนคนโง บางคนกเปนคนฉลาด

บางคนกเกดมาจน บางคนกเกดมามงม เปรยบเหมอนกบฝนซง

ลอยอยบนอากาศ บางทกตกลงมาในสถานทด บางทกตกลงมา

ในสถานทชว คนเรากยอมเกดมาในททกขบาง สขบาง ตางๆ กน

แลวแตกรรมของเขานนๆ เหตนพระองคจงทรงสอนใหกระทำ

แตความด เพอกรรมดน น จกไดนำบคคลใหบงเกดในทสข

ปราศจากทกขภย

๔. ความด อนเปนคำสอนทออกจากพระโอษฐของ

พระพทธเจานน เรยกวา “พทธคณ” ถาความดนนเกดขนใน

สวนพวกเราเอง เรยกวา “ธรรมคณ” แตในการปฏบตธรรม

เราตองอาศยธรรมคณเปนภาคพน จงจะดำเนนไปสทางทพน

ทกขได คอเราจะตองปฏบตใหถกหลกของธรรมดาเสยกอน

แลวจงจะเกดความรในสงทผดธรรมดา คอ “พระนพพาน”

ได พระนพพาน คอ ความสงบ ซงจะหาทกขแทรกแซงในใจแม

เทาเมลดทรายกไมม พระนพพานคอ ธรรมอนขาวสะอาด



สวาง และสงบ ทานจงตรสวา “สวากขาโต ภควตา ธมโม”

พระธรรมนกคอ “ไตรสกขา” ซงไดแก ศล สมาธ ปญญา

ตามแบบทวางไว เรยกวา “ปรยตธรรม” นกยงเปนสวน “พทธคณ”

เพราะเปนเพยงการศกษาซงมการสวด ทอง จำ ตามแบบตาม

ตำราเทานน ทานจงสอนใหนอมเขามาปฏบต เพอใหปรากฏผล

ในตนของตน จงจะเปนธรรมคณ คอ เกดประโยชนขนมาในตน

เกดสข ขนมาในตน เกดสมบตขนมาในตนเอง อยางนเรยกวา

“ธรรมคณ” เปนความประพฤตทเนองจากกาย วาจา ของตน

แตนกยงเปนสวนหยาบ ธรรมคณนถาปฏบตทางกาย วาจา ก

จะเกดคณเปนอยางหนง ถาปฏบตทางใจ กจะเกดคณเปนอก

อยางหนง และกมเปน ๓ ชนทกอยาง คอ อยางหยาบ อยาง

กลาง อยางสงหรอประณต เชน ศลขนหยาบกเปน “สลปารม”

ขนกลางกเปน “สลอปปารม” และขนสงหรอละเอยด กเปน

“สลปรมตถปารม”

๕. ศลหยาบ คอเปนศลของนกปราชญบาง คนพาลบาง

ซงบคคลทง ๒ ประเภทน เมอใครมศรทธากสามารถจะทำกนได

ทกหมเหลา สวนศลละเอยดเปนศลของบณฑตอยางเดยว คน

พาลไมสามารถจะทำได ศลหยาบนน แปลวาจะตองเกยวกบ

287



การรกษา การทรกษากเพราะตวเองยงไมดพอจงตองรกษา

เหมอนนกโทษทตองรกษาโทษของตนไว ถาใครไมมโทษแลวกไม

ตองรกษา การทคนตองรกษาศลอยกเพราะยงไมเขาถงคณธรรม

ถาใครเขาถงคณธรรมแลว คณธรรมนนกจะตองตามรกษาบคคล

ผนนเอง โดยไมตองกงวลกบการรกษา รกษาศลกคอรกษาสตว

ไมใชรกษาตว ศลหยาบๆ กเชน ปาณาฯ เราอยาไปฆาเขา

อทนนาฯ เราอยาไปขโมยของเขา ฯลฯ แปลวาเราจะตอง

คอยระวงรกษาชวตใหเขา คอยระวงรกษาทรพยสมบตใหเขา

เชนน กเทากบเราเปนทาสคอยรกษาชวต รกษาทรพยใหเขา

นนเอง ซงไมใชเรองของเราเลย ในคำบาลจงเรยกศลหยาบวา

“หนสล” คอ ศลของคนทาส นเปนลกษณะของ “สลปารม”

คอ ปฏบตทางกาย วาจา กมรสจดๆ ชดๆ ยงไมตดอกตดใจ

๖. ถาจะปฏบตใหเขาไปในธรรมคณสวนลกแลว กตอง

รกษาในทางจตใจ เมอเรารกษาในทางกาย วาจา ซงเปนสวน

หยาบๆ ภายนอกแลว แตดวงจตของเรากยงฆาสตว ดวงจตของ

เรากยงลกทรพย ฯลฯ อยางนกใชไมได คำทวาดวงจตฆาสตว

นน ฆาอยางไร? “สตว” คำนมาจากภาษาบาล แปลวา “ดวงจต

ทของอยในความดความชว” คอยงพอใจทำดทำชวอย ไมมากก



นอย เหตนน ปาณาฯ เรากตองไมอจฉารษยา หรอคดทำลายใน

คณงามความดของเขา ใครจะทำดหรอไมด เรากตองไมเอาใจ

ไปเกยวของดวย อทนนาฯ เรองราวของคนอนจะดหรอชวกตาม

ซงเขาหวงแหนปกปดไมอยากใหใครร เรากไมเกบเอาเรองของ

เขาเหลานมาคดนกหรอบอกเลาใหคนอนฟง กาเมฯ การประพฤต

ผดในกาม กามตวนหมายถง รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

ธรรมารมณ จะเปนรปด รปชว หรอเสยงด เสยงไมด ฯลฯ

อยางไรเรากไมสงใจใหแลนไปในรป เสยง กลน รส ฯลฯ นนๆ

ถาดวงใจของเราแลนไป กเทากบลวงไปในกามารมณทงสน

มสาฯ คอการรกษาสจจ “สจจะ” แปลวาความจรง “อสจจะ”

คอ ความไมจรง หมายความวาใจไมจรง ใจเทจ อยางนเรยกวา

ศลเสย ทเรยกวาความจรงนน คอกายกบใจตองมลกษณะ

อาการตรงกน เชน เรามานงสมาธหรอฟงเทศนอยกด ใจของเรา

กตองใหเปนสมาธ หรออยกบคำทพระเทศน ทำสงใดกตองใหใจ

อยกบสงนนเรองนน เชนกายเดน ใจกตองเดน กายยน ใจก

ตองยน กายนง ใจกตองนง ฯลฯ อยางนจงจะเรยกวา ใจจรง

ไมใชใจเทจ สราเมรยฯ หมายความถงเครองมนเมาทกอยาง

นอกจากสราและเมรยแลว การเมาในความดความงาม เมาในวย

เมาในยศ เมาในลาภ เมาในสข เมาในสรรเสรญเยนยอเหลาน กจด

289



เปนความเมาทงสน ดวงจตของเราจะตองไมหลงใหลตดอยใน

สงเหลาน เมอเราพยายามรกษาไดตามทกลาวมาน ความชว

ภายนอกกตองหมดไป ความดภายในกเกดขน และเรากจะไม

ตองนงหวงกงวลอยกบการรกษาศล ศลนนกจะตองสะทอนมา

ปกปกรกษาตวเราเอง นเปนศลอยางกลาง เรยกวา “สลอปปารม”

๗. ศลละเอยด หมายถงดวงจตซงไดอบรมอยในสมาธ

ตงแตขนปฐมฌานขนไป มการนกถงลมหายใจเขาออก ทเรยก

วา “วตก” กบการขยบขยายปรบปรงลมหายใจ เรยกวา

“วจาร” วตกเปรยบเหมอนกบ “ไถ” วจารเปรยบเหมอนกบ

“คราด” เมอเรามการคราดและไถอยเสมอ พนแผนดนของเรา

กจะตองราบรน นำกจะไหลซบซาบไปทว ไดหลอเลยงพชพนธ

ธญญาหารใหงอกงามบรบรณ บญกศลกจะตองบงเกด ในทาง

กายบาง ในทางจตบาง ความรมเยน เบา สบาย สะดวก วาง ก

จะบงเกดเปนปตขน ใจกอม เตม เปนสข เหมอนมความสข จตก

จะไมกระสบกระสาย มความสงบเปน “สลปรมตถปารม” เมอ

ผใดไดบำเพญในศลทง ๓ ประการน ใหบรสทธบรบรณแลว ผ

นนกยอมจกตองมโอกาสไปถงพระนพพานได โดยไมตองสงสย

ไดแสดงมาในพทธคณกถา กพอสมควรแกเวลาเพยงเทาน


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๔ กนยายน พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. เวลาตงจตใหสงเกตอกอยางหนง คอ ลมหายใจ เพราะ

ลมหายใจน ไปชวยธาตไฟใหทำประโยชนแกรางกาย ถาลมหายใจ

ไมด ธาตไฟกตองไมดไปดวย และรางกายกไมไดรบประโยชน

เหตน นจะตองสงเกตและปรบปรงลมหายใจใหเปนทสะดวก

สบาย (ตอนนทานอธบายถงธาตไฟทไปชวยตอมโลหต ในสวน

ตางๆ ของรางกายทกหมวด) การกำหนดลมหายใจน จะตอง

พยายามตดสญญาอารมณภายนอกออกใหหมด เพราะถาม

นวรณมากแลว กไมสามารถทจะสงเกตความละเอยดของจต

และลมได

๒. ลมทอยภายในรางกายน น แบงออกเปน ๓ สวน

สวนหนงอยในหวใจและปอด อกสวนหนงอยในกระเพาะอาหาร

และลำไส อกอยางหนงอยทกตอมโลหตทวสรระรางกาย ทงหมด

นเปนลมทมลกษณะไหวตวอยเสมอ แตมอกสวนหนงเปนลม

เฉยๆ มลกษณะวางและเบา ลมนกนอยในกระบงลม ระหวาง

หวใจและปอด กบกระเพาะอาหารและลำไส เปนลมทอยนงๆ

291



ไมไหวตวเหมอนกบลมทอยในปอดและหวใจ ซงเปนลมกลน

ลมนมลกษณะเบาเหมอนกอนสำลทกลงไปบนกระดาษ ไมทำ

ความกระทบกระเทอนอนใดใหเกดขนแกสวนอวยวะของรางกาย

เลย สวนลมทมอาการไหวตวนน เมอปะทะกบเสนโลหตกม

ลกษณะรอน อน และบางทกเปนกากออกมาทางจมก ธาตลมน

ถามเปนสวนมาก ธาตไฟกจะมเปนสวนนอยและทำใหโลหตเยน

ถาธาตลมมสวนนอย ธาตไฟกมสวนมาก และทำใหโลหตรอน

สวนเวทนาทเกดขนจากการผสมธาตถกสวนนกคอ ความ

สบายเฉยๆ สบายเยนๆ สบายวางๆ เหมอนกบเรามองขนไปใน

อากาศวาง ไมมอะไรขดตา บางครงกมความรสกวาง สบาย เยน

แตไหวตว นเรยกวา ปต ทางทดทสด ใหเอาจตไปไวกบลมวางๆ

สวนการใชลมใหเปนประโยชน หมายความวา ใหขยายเวทนาอน

ใดอนหนง ซงมนำหนกมากทสด เชน เยนมากหรอวางมาก หรอ

สบายมาก หรอมอาการไหว แตอาการไหวนไมควรใช ใหใชแต

ความวาง ความเยนและความเบา การใช คอ ขยายวงใหกวาง

ใหมนวางไปทกสวนในรางกาย นเรยกวารจกใชเวทนาทมอย

แตการใชเวทนาน ตองมสตสมปชญญะใหสมบรณ มฉะน น

ถาเกดความรสกวางหรอเบาขนแลว เดยวจะเขาใจผดวาไมมตว



จรงๆ อยางนกไมใช ตองอาศยแตความสวางเรากขนในใจ

เรยกวา อาโลกสญญา, อาโลกา, หรอ อสญญา พวกนอยใน

สญญา ๑๐ ทงนน สวนการขยายเวทนานน จะขยายทละอยาง

หรอจะขยายพรอมกนกได แตตองใหไดรบความเสมอภาคกน

ทงหมด และกำหนดกายทงกอนใหเปนอารมณอนเดยว ซงเรยก

วา “เอกายนมรรค” ถาเราทำไดอยางน กเปรยบเหมอนกบผา

ขาวทงผน ทเรากำเขามาไวในกำมอได หรอจะคลออกใหถงวา

กได หรอรางกายของเราซงหนก ๕๐ กโลกรม แตอาจรสก

เหมอนมนำหนกเพยง ๑ กโลกรมเทานน อยางนเรยกวา

“มหาสตปฏฐาน”

๓. เมอสตซมซาบไปทวรางกายดงน ธาตทกสวนกจะม

งานทำทวกนหมด เหมอนคนทชวยกนทำงานอยางใดอยางหนง

ตางคนกตางแบก ตางคนกตางหาม มชางานนนกจะสำเรจเบา

สบาย เหมอนไสตะเกยงเจาพาย ทถกไฟเผาทวทกเสนดาย

ยอมเกดความเบา สวาง และขาวรอบตวของมน ฉนใด ถาเรา

สมจตของเราดวยสตสมปชญญะ ใหเกดความรสกทวตวแลว

จตและกายของเรากจะเบา เหมอนกบไสตะเกยงเจาพาย ฉะนน

เมอเรานกขนดวยอำนาจของสต กจะเกดความสวางรอบคอบ

293



ขนในตวทนท อนความเจรญในรางกายและในทางจตใจ ซง

สามารถทจะนง นอน ยน เดน ไดอยางผดธรรมดา เชน นงหรอ

ยนไดนานๆ โดยไมเมอย เดนไดไกลๆ โดยไมเหนอย กนนอยผด

ธรรมดากไมหว หรออดกนอดนอนไดหลายๆ วน โดยไมเสย

กำลง อยางนเปนตน นเปนผลซงเกดขนทางกาย ซงเราบรหาร

ในสวนสขวทยา

สวนทางดวงจตกไดรบความเจรญ กลาวคอความบรสทธ

สะอาด ปราศจากมลทน เครองปกปด จตกสวางเบา กระจาง

แจง คลองแคลว สวางไสว วองไว และกลาหาญ เปน

“จตตปญญตา” ความเชอคอ สทธาพล กแลนไปเหมอนกบ

รถทแลนไปตามถนนโดยไมหยดยง วรยพล ความเพยรกเรงรด

กาวหนา ไมทอถอย, สตพล สตกแกกลา สามารถทจะกำหนด

รเรองราวตางๆ ทงอดตและอนาคตได เชน บพเพนวาสญาณ

และจตปปาตญาณ เปนตน ญาณนกคอตวสต ถาสตแกกลา

แลว กยอมสามารถทจะรเรองกรรมดกรรมชว และกำเนดชาต

ภพของมนษยในโลกได สมาธพล จตกตงอยในสมาธอยางแนว

แนและมนคง ซงอรยาบถทงหลายไมสามารถทจะไปฆาสมาธ

ของจตได คำทวา “อรยาบถไมสามารถฆาสมาธได” นน



หมายความวา ถงแมเราจะนง จะยน จะเดน จะพด หรอทำ

อะไรๆ อยกตาม เมอจตนกจะทำสมาธเมอใด กเปนสมาธไดเมอ

นน คอพอตองการนกกไดทนท เมอจตมกำลงแหงสมาธมนคง

เชนน กสามารถทจะเจรญวปสสนาไดอยางงายดาย ปญญาพล

ปญญากจะเกดขนเหมอนกบหอกหรอมดทมคมทง ๒ ดาน คอ

ความรทแลนเขาไปกมคม ความรทแลนออกมากมคม

เมอกำลงทง ๕ ประการนเกดขนในดวงจตของบคคลผใด

จตของผนนกจะมความเปนใหญโดยสมบรณ เชน สทธนทรย

วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย และปญญนทรย ตาง

ฝายตางกมความเปนผใหญในตวเอง ธรรมดาของผใหญนนยอม

มนสยไมเกะกะ และจะทำอะไรกสำเรจ สวนเดกนนมกไถล

ถลาก และทำงานอะไรกไมสำเรจ ดงนน เมอผใหญทง ๕ คน

เกดขนพรอมกนเมอใด กสามารถทจะสงงานหรอบรหารกจการ

ใหสำเรจไดทกอยาง จตกจะมอำนาจเปน “มโนมยทธ” สามารถ

ทจะระเบดสงชวรายตางๆ ใหพนาศหมดสนไปจากใจได ทเรยกวา

อนสยกเลส คอทำความพนาศฉบหายใหแกกเลสไดทกอยาง

เหมอนกบระเบดปรมาณ ซงทำความพนาศฉบหายใหแกโลกได

ทกๆ แหง ฉะนนเมอมอำนาจเกดขนทางใจเชนน วปสสนาญาณ

295



กจะเกดขน เหมอนกบหอกทมคมซงใชไดทง ๔ ดาน หรอเหมอน

กบเลอยวงเดอน ซงมกงจกรหมนไปรอบๆ ตวของมน รางกายก

เหมอนกบแทนไมทวางตวเลอย จตกเหมอนกบตวเลอย เมอ

หมนไปทางไหนกยอมตดสงตางๆ ทปอนเขาไปนนไดขาดหมด

นแหละเรยกวาวปสสนาญาณ นกลาวถงอำนาจอานสงสของ

การทเราทำลมละเอยด แลวสามารถขยายลมละเอยดนนใหเกด

เปนคณประโยชนขนไดอยางไรในทางจตและทางกาย เหตนนจง

ควรทเราจะตองนอมนำเขาไปใช เพอใหบงเกดคณประโยชนแก

ตนเองบาง ตามสตกำลงทจะทำได


อบรมสมาธตอนบาย วนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. ในการตงจต ใหสงเกตดงน ๑. ทตงของจต คอลม

หายใจ “พท” ใหอยกบลมหายใจเขา “โธ” ใหอยกบลมหายใจ

ออก ๒. สงเกตจต วาจตนนอยกบลมหรอเปลา ประการท ๑

ถามสญญาตองรบตดทง วางเรองอนทงหมด ประการท ๒ ถา

ลมไมดกใหเปลยนลมหายใจเสยใหม ถาเบาไปกหายใจใหแรงขน

เพราะถาเบานก อาจสงเกตตวจตไมถถวนกได ถาจตไมตงอย

กบลมเปน ๑ แลว กไมเรยกวา “ภาวนา”

๒. ในการนงหลบตาน ควรนกวา ๑. เราจะปฏบตกาย

วาจา ใจ ของเรา เพอถวายบชาพระพทธ พระธรรม และ

พระสงฆ ๒. เพอจะแสวงหาบญ ๓. เพอสรางความบรสทธ

ใหแกดวงจตของเรา ดงนน สงทเราจะตองระวงในขณะทนง

หลบตากคอ ระวงในสงทเปนไปกบดวยนวรณธรรมอยางหนง

และระวงในการงานของเราอยางหนงเมอเรามความระมดระวง

อยเชนนเสมอแลว สตสมปชญญะกยอมจะเกดมขนในตวของ

เราเอง เหตนน ทานจงสอนใหภาวนาวา “พทโธๆ” เปนอารมณ



แตการทเราจะพดวา “พทโธๆ” ไปเฉยๆ นนกดจะเปนการ

สะดวกงายมากเกนไป ไมทำใหบงเกดผลอะไรขนได เหมอนกบ

นอตหรอตะปควง ทเราหมนเขาหมนออกบอยๆ นานเขาเกลยว

ของมนกยอมเกดความสกหรอ ทำใหหลวมและคลายตว หมด

ความสามารถทจะเชอมหรอยดไมไวใหแนนกบตงหรอเสาได

เหตนนทานจงไมใหภาวนา “พทโธ” เฉยๆ ทานสอนให

กำหนดลมหายใจเขาออกตามไปดวยพรอมๆ กนกบภาวนา ทงน

กเพอจะใหมสตสมปชญญะกำกบอยในตวท ง ๓ อยาง คอ

๑. ลมหายใจ ๒. คำภาวนา ๓. ใหจตมการงานไมถลากไถล

และตอไปนเรากจะตองคอยระวงอย ๒ อยาง ตามทไดกลาวมา

แลวคอ ระวงสงทจะเปนไปกบดวยนวรณธรรมอยางหนง

ระวงในการงานของเราอยางหนง เมอเรามความระมดระวง

อยเชนนแลว สตสมปชญญะ กยอมจะเกดมขนอยางบรบรณใน

ตวของเราเอง เรากจะเปนผตน ไมเปนผหลบ ผหลง ผเมา

การเมาอยางนกคอ ฝนไป เคลมไปในอารมณตางๆ ใจทเมานก

เหมอนกบตะปทเปนสนม เมอสนมมนจบหนาหรอกนผแลว กใช

ยดสงใดไมไดเลย จะนำไปใชตอกไมหรอตอกบานกไมไดทงสน

บานกจะตองเปนบานทโอนเอนทรงตวอยไมได เหตนนทานจง

299



สอนใหสลดปดอารมณอนๆ ออกใหหมด อารมณเหลานเปรยบ

เหมอนกบพวกมาร ทมนมาหลอกลอใหเราหลงไปตางๆ เรากจะ

ตองมสตระวงตวไวใหด ไมใหสญญาในดชวทงหลายทลวงมา

แลวผานเขามาในความคดของเราได เราจะไมเหลยวมองดใน

เรองเหลานเลย ถาเราพนจากสญญาอดตได กเปรยบเหมอน

พวกมารซงมนคอยดกตหวเราอยขางหลงนน ทำรายอะไรเรา

ไมได แตมนกจะฉลาด ไมละความพยายาม เมอดกตเราขาง

หลงไมได มนกจะไปคอยดกเราขางหนาอก คราวนมนกจะแตง

หนาแตงตาใหมขนมาหลอกลอเรา (ไดแกสญญาในเรองอนาคต

ตางๆ) ถาเราไมรหนาตาของมน กอาจจะไปคบคาสมาคมกบมน

กนกไป คดไป คบหนาไป บางทกเปนเรองของโลก บางทกเปน

เรองของธรรม บางทกเปนเรองของตวเอง เรากจะขยบตามมน

ไป กเพลนไปๆ ลำหนาออกไปทกทๆ จนเรองปจจบนเผลอตว

เตมท เรากหกคะเมนควำไปเลย

นกเพราะความขาดสตสมปชญญะ เพลนไป ลมไป เหลงไป

กวาจะรตวกหมดหลกเสยแลว ตงตวไมได อยางนเรยกวา เราถก

กลอบายหลอกลวงของพญามารเขาแลว ดงนนทานจงใหเลก

คดทงหมด ไมวาสญญาดชว และอดต อนาคต ตางคนกใหมง



แตเรองของตวเองอยางเดยว เรองคนอนปดทงใหหมด ใหทำตว

เหมอนกบมเราอยคนเดยวในโลก ดงคำบาลซงมใจความวา

“เมอใครทำตวใหเปนผอยคนเดยวไดแลว ผนนยอมสามารถทจะ

เหนธรรมได” จตของผนนยอมสวางไสว เหมอนพระจนทรทพน

จากจนทรปราคา กจะหายจากความมดความเมาไดฉะนน

๓. คนทไมมหลกของใจกเปรยบเหมอนกบ “คนเมา” คน

เมานนมลกษณะเดนไมตรงทาง คอเซไปเซมา ถอยหนาถอยหลง

แลวกจะตองประสบกบความทกขถายเดยว หรอถาจะเปรยบ

อกอยางหนง กเหมอนกบคนทมาชวยกนแบกหรอหาบอารมณ

ไว เมอผใดมหาบอยบนไหลเสมอแลว ผนนจะมความสขได

อยางไร ? อารมณทงหลายเปนของหนก ถาใครรจกและเขาใจ

มนแลวปลดหาบวางเสยได กจะเบาบาเบาไหลเมอนน และ

ดวงใจของเขากจะไดรบความเยนสวาง หายออนเพลยเปลยลา

เมอใครทำไดดงน กจะเหนผลของการปฏบตขนในตวเองวา มนด

อยางนๆ และไมตองไปเชอคนอนเขาบอก การเชอคนอนนนกด

เหมอนกน แตยงไมวเศษ เพราะเงนทเราไปกเขามาทำทนนน

เรากจะตองมสวนแบงใหเขาบาง การทเรายงไมร เองเหนเอง

301



ยงไมเกดความเชอในตวเอง ยงตองเชอฟงตามคนอนเขาบอก

เลานน กเหมอนกบลกเลกเดกแดงทตองอาศยพเลยงแลวจงจะ

แขงแรงได ถาอยางนกจะตองกนนมไปจนแก

ถาเราไมพยายามอบรมดวงจตของเราใหแกกลาแลว ดวง

จตกจะไมเกด สมาธพล กจะตองเปนเดกอยเรอยไป เมอเรา

ปลดปลอยสลดเรองราวตางๆ ใหหมด จนเหลอแตดวงใจของ

เราอยางเดยวแลว แกว ๓ ประการคอ พทธรตน ธมมรตน

และ สงฆรตน กจะมอยในใจของเรา แกววเศษนเหมอนกบ

ของดทมอยในตว เราจะเกบ หรอจะใสไวทไหน กไมตองหอบ

พะรงพะรง จะเหนบไวซอกแขน หรอจะเกบไวในรจมกกได เมอ

เราไดแกววเศษ ๓ กอนนมาอยในตวแลว เรากจะเบาใจ เกด

อรยทรพยขนในตว นกไดแกความเชอ ทเรยกวา โคตมสทธา

คอเชอในพระพทธคณซงเกดขนในใจ แลวเรากปฏบตตามจนได

ผลอยางนนๆ เรากจะเหน “พระ” ในใจของเรา พระในใจนโดย

ธรรมาธษฐานกไดแก “พทธคณ ธรรมคณ และ สงฆคณ” ถา

ไปถอเอาแตปคคลาธษฐานขางนอกแลว กตองตายแน เพราะ

เปนของยากนกทจะไดรบผล “พทธคณ” นกลาวโดยปคคลาธษ



ฐานกหมายถงพระพทธเจา ซงทานกเสดจปรนพพาน (ตาย) ไป

แลว พระธรรมคำสอนกจะถอกนแคอกขระทมอยในคมภรหรอ

สมดหนงสอทเปนเลมๆ พระสงฆกจะถอกนแคพระทโกนผม

นงเหลอง เดนเพนพานอยตามบานตามเมอง ถาใครมาถอแค

วตถหรอบคคลเชนน กจะเหมอนกบถอจอบทหนกๆ อยในมอ

ไมไดรบประโยชนอนใด แตถาใครมาถอในธรรมวา พทธคณ

ธรรมคณ และ สงฆคณนเกดมอยในตวเราเอง เมอตงใจปฏบต

จนเกดผลขนแลว กจะทราบวา ออ ! อยนแคนเอง และเมอม

อยในตวเองอยางน เรากจะตองการอะไรเลา? มนษยสมบต?

สวรรคสมบต? นพพานสมบต? หรอนรกอเวจ? กทำไดทงนน

ไมตองไปเสาะแสวงหาจากทไหน

๔. ทวา พระพทธ พระธรรม และพระสงฆมอยในตวเรา

เองน ความจรงกอยาไปถอแตกควรถอ อยาถอ แต ควรถอ

น หมายความวากระไร? กคอเวลาทเรากนขาวทกๆ วน เราม

สตกำหนดอยในพระพทธคณอยางน กเหมอนกบเราไดใสบาตร

พระพทธเจา ทเราสงสอนตวของตวเองวาอยางนนเปนสวนด

จงทำใหมากๆ อยางนเปนสวนชว อยาทำนะ เรากไดปฏบตใน

พทธคณ ธรรมคณ อยทกขณะ และผลอนนยอมจะปกปกรกษาเรา

303



เหมอนกบเงาทครอบตนของตน ใหรมเยนอยเรอยตลอดเวลา

ทงจะคอยกำจดความชวของเราไมใหกำเรบ และรกษาความด

ของเราใหเจรญดวย เมอใครพากเพยรปฏบตอยเชนน กเรยกวา

“สงฆคณ” ได

๕. “ธรรมาธษฐาน” นน คอทานถอเอาสวน รส ไมใชสวน

รป รสของธรรมะ เปรยบเหมอนกบนำออยทมอยในลำตนของ

มน สวนปคคลาธษฐานหมายถง รป คอ กากออย ถาผใดมวไป

ยดเอาแต ปคคลาธษฐานแลว นำออยกจะไมไดดมสกท บคคล

นนกไมผดอะไรกบมดดำ มดแดงทเกาะกนแตกากออยเทานน

ถาใครไมปฏบตธรรมใหเกดขนในตน ใหรใหเหนขนในตนแลว

กเหมอนกนกากออยทมรสจดชดปราศจากความหวาน และเมอ

กนแตรสทจดชดเชนนแลว กยอมจะทำใหเกดความเบอหนาย

ขเกยจขคราน เพราะมนไมมรสมชาตทจะเอรดอรอยชวนกน แต

ถาผใดตงใจปฏบตธรรมจรง ผนนกเทากบไดดมกนนำออยซงม

รสหวานซาบซงตดใจ ฉนใด ผทปฏบตธรรมจรงแลว รสของ

พทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ กยอมเกดขนในใจ เปนอมฤต

ธรรม และเมอรสของพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ เกดในจต

ของผใดแลว กเปรยบเหมอนตายมากกเทากบตายนอย ดวงใจผ



นนจะตองอยในความสขทกขณะ แมจะอยในปากด อยโคนไมก

ด อยในเรอนรางวางเปลากด หรอจะอยในบานในเมองกด เราก

ตงใจปฏบตเชนนนอยเปนนจ บคคลผนนกยอมสามารถจะสำเรจ

ธรรมอยางสง คอ โลกตตรธรรม

เมอโลกตตรธรรมเกดขน ใจของเรากจะเปน พทธะ

ธมมะ สงฆะ มพระ ๓ องค ผกตดอยในใจของเราเชนน เหมอน

กบเราได มนษยสมบต สวรรคสมบต และ นพพานสมบต

เมอเราอยในกองมหาสมบตอยางน เรากจะเยนสบาย เปน

ความเยนซงผดธรรมดา คอสงใดทจะทำใหเกดความทกขความ

เดอดรอน เรากไมทกขไมเดอดรอน คนทถกรอนแลวตองการ

ความเยน วงไปกลางทงนนไมใชเยนจรง นนเปนเพยงอาศย

ความไหวของกระแสลมทโบกไปมาเทานน ถามนเยนจรงแลวจะ

ตองวงไปทำไม การเดนกลางทงจะตองทนไดทง ๕ อยาง คอ

๑. แดด ๒. รม และหมวกกไมตองม (ขอ ๓-๔-๕ จำไมได) คน

ทวงฝาแดดไป กเพราะไมรจกความรอน ถาเราอยากจะใหรจก

ความรอนจรงๆ แลว เราจะตองนงเฉยๆ อยกลางทง ซงกำลง

แดดจดสก ๕ นาท นนแหละเราจะรวาความรอนจรงๆ นนเปน

อยางไร

305



ฉนใด ความทกขกเชนเดยวกน ถาเราวงไปวงมาไมหยด

อยกบทแลว เรากยงไมเหนตวทกขทแทจรง ตองอาศยความนง

จะทำใหเหนทกขได เหตนน พระพทธเจาจงทรงสอนใหเราทำใจ

สงบ เพอจะไดมองเหนความทกขทมอยในตน เมอเราทำใจให

สงบไดแลว ใจของเรากจะสงขน เหมอนคนทเกดในสกลสง กจะ

ตองมแกว ๗ ประการประดบกาย ซงเปรยบเหมอนกบพระเจา

จกรพรรดทมความเปนใหญสงสดในโลก ทานจงสอนใหเจรญ

เมตตาภาวนา เพอใหดวงจตเกดความสงบระงบ แลวกจะมอง

เหนความดความชวซงเกดขนจากการกระทำของตนเอง ซง

เรยกวา “กมมสสกตาสทธา” เชอในกรรมดกรรมชวของตวเอง

เชอในเหตในผล ซงสงเหลานกลวนแตไมมอะไรแนนอน บางท

ทำเหตมากไดผลนอย บางททำเหตนอยไดผลมากกม บางคน

ทำเหตนอยนดเดยวแตไดผลมากเหลอลน เชน คนทนงสมาธ

มสตทกเวลาทนงอย บางทเพยง ๓ นาท ไดเหนผลมากมาย

ถาเราทำอยางนเพยง ๑ นาทเราอาจหายใจไดตง ๑๐๐ ครง

ซงดกวาคนทนงเหลวๆ ตง ๑๐๐ ครง แตกไมพบกบความสงบ

เลยสกนาทเดยว เปรยบเหมอนกบคนทนงกนขาว ถาเราลมตา

กนจรงๆ อยางมมารยาท ไมใชหลบหหลบตากนอยางคนทดม

สราแลว เรากจะไดรบผลแหงการกนนนอยางสมบรณ



คนทเมาสรานนตาหมกจะลมไมขน กยอมมดมวไมแจมใส

บางทกควาเอากอนอฐกอนดนกนเขาไปในปาก ถากนอยางคน

ปกตธรรมดา คอลมตากนอยางมมารยาทแลว เขากจะตองมอง

เหนวา นนถวยแกง นนถวยกบ นนชามขาว ฯลฯ กจะหยบนน

หยบนไดถกตอง กนอยางนเพยง ๓๐ นาทกจะตองอม นเปน

ลกษณะททำจรง ไมใชหลบหหลบตาทำ ถาไมทำจรงแลว เทาไร

กไมไดผล กนเทาไรกไมร จกอม เหมอนคนทนงสมาธแตใจ

ไมจรง คอ มสตไมอยกบตว เมอภาวนา “พทโธๆ” ใจกพลาดไป

จากคำภาวนาอยางน ถงจะนงนานเทาไร ผลกไมคมกน เพราะ

ความไมจรง ถาทำเหตจรงแลว ผลกจะตองไดจรง เพราะผล

ยอมเกดอยกบการกระทำ บางคนบวช ๑ วน แตผลของการ

ปฏบตดเสยยงกวาคนทบวชตง ๑๐๐ ป กมดงคำบาลทวา

โย จ วสสสต ชเว อปสส อทยพพย

เอกาห ชวต เสยโย ปสสโต อทยพพย

ซงแปลความวา “ผใด เมอไมเหนความเกดขนแลเสอมไป

ถงเปนอยตลอดรอยป ความเปนอยชววนเดยวของผทเหนความ

เกดขนแลเสอมไป ยอมประเสรฐกวา” ถาแปลตามภาษาไทยเรา

307



กวา “คนอายยนสเดกวานซนกไมได” ดงนน ถาใครทำไดนอย

แตพยายามอยเสมอกคงจะมผลดได ยงทำไมหยดหยอน คอ

เพยรเรอยไปกยงดข นไปอก ผ ปฏบตจรงน น มมดพบเพยง

เลมเดยว กอาจสำเรจผลในการงานทใหญโตได ดงนนผทตงใจ

ทำจตใหสงบจรงๆ แลว ยอมไดผลดยงเสยกวาคนทไปนงทอง

มนตสวดเขยนเรยนอานตามแบบตามตำราตงรอยเลมพนเลม

นนเสยอก นเปนเหตผลททำไดจรงๆ ถาเปนสงทเหลอวสยแลว

พระพทธเจากคงไมทรงสอน แตทจะเปนไปไดจรงหรอไมนน ก

แลวแตใครจะเอาถานหรอไมเอาถาน ถาไมเอาถานมนกไมสก

(สข) เทานน

๕. ลมตว เปนบาปอกศล ไมลม เปนตวบญ ลมตวครง

หนงกเทากบผานงของเราขาดไปรหนง ลมอกครงกเทากบขาด

ไปอกรหนง ลมบอยๆ กเทากบขาดมากออกไปทกทๆ จนเปนรท

๒-๓-๔-๕ แลวในทสด กใชนงไมไดเลย

๖. คนทยงตองพงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ อยนน ยง

ไมใชคนทเกงจรง ตองพงตวเอง นนแหละ จงจะเปนคนทเกงได


อบรมสมาธตอนบาย ๒๐ กนยายน พ.ศ. ๒๔๙๙

๑. ในเวลานง มสงทควรจะตองสนใจอย ๒ ประการ คอ

๑. ประคองลมใหอยกบคำภาวนา อยาเอาเรองอนเขามาคด

และอยาสงใจออกไปหาเรองขางนอก ๒. ตงใจฟงคำอธบายใน

เรองของการนง แตในการฟงน บางครงกอาจจะลมลมไปบาง

แตกไมสจะเปนไรนก เพราะเรองราวทฟงอยนนอาจจะมาชวย

กนได เมอหยดจากการฟงแลวกจะเหลอแตภาระสงเดยว ท

เรยกวา “ภาวนากจ” กจ คอการงานทกระทำ ภาวนา คอ

ความดอนหนง ซงจะทำใหเกดมขนในตน “ภาวนากจ” น กมจด

หมายสำคญอย ๒ อยาง คอ ๑. หาทางใหจตสงบ ๒. ใหจต

เกดความสบาย

๒. เมอจตของเราเกดความสงบแลว กยอมไดรบ ความเยน

ความเยนซงเกดจากความสงบน มนเยนซมเขาไปในหวใจ

เหมอนกบนำทใสสะอาดบรสทธ อนทำใหเราพอใจทจะหานำนน

มาดมอก ความเยนอนนเปนความเยนพเศษ เปนความเยนของ

รสธรรมะ ผดจากความเยนของโลก ซงถาผใดไมมจตสงบแลว

309



กยอมไมมโอกาสทจะไดดมรสของธรรมะได เหตนน ผปฏบต

ธรรมยอมไดรบความสขผดธรรมดา เปนความสขทเกดขนจาก

บญกศลทตนไดกระทำ ความสขทเรยกวาบญกศลนเกดจาก

สมาธ คอจตทเปนสมาธนนแหละ เปนจตทมความสขลกซง แต

มนจะลกแคไหนกพดยาก เพราะจะตองทำเองจงจะเหนได รได

เหตนน พระพทธเจาจงตรสวา รสของธรรมะตองรดวยตวเอง

คนทไมไดปฏบตกรคลำๆ ไปอยางนน ยงไมรถงตวจรง ถาไมร

ดวยตวเองแลว ถงจะนำมาเลาสกนฟงกเปนทเขาใจยาก เหตนน

จงควรทำดดวยตนเอง เพอจะไดเหนประจกษขนในตน วาม

ลกษณะอาการเปนอยางไร เมอผใดไดปฏบตอบรมดวงจตของ

ตน จนเกดความสงบระงบตงมนอยในธรรมไดแลว ความอมก

ยอมจะเกดขนจากความสงบ เชน ปต ใจของเรากอม ไมม

อาการหนกเกนตองการ ไมมอาการเบาเกนตองการ ไมมเวทนา

เกนตองการ นเปนลกษณะของปตอยางหนง ปตอกอยางหนง

กคอ ธรรมดาคนเรา ยอมมความบกพรองในบางสงบางอยาง

เชน มความบกพรองอยในตว ในเมอกนขาวนอยไป ดมนำนอย

ไป นอนนอยไป หรอทำงานมากไป กยอมจะเกดความเหนอย

ออนเพลย สงตางๆ เหลานทจะเปนไปได มนกไมเกด ไมมอะไร

เกดขนเลย จะหายไปเองหมด เชน หวกไมหว เหนอยกไมเหนอย



คนสมยพทธกาลนน สามารถนงสมาธทนแดดทนฝนอยไดตง

๗ วน ๗ คน โดยไมมอาการเดอดรอน หรอออนเพลยอยางใด

เลย พระพทธเจาไมเสวยพระกระยาหารตง ๔๙ วน โดยขาว

เมลดเดยวกมไดตกถงพระนาภ แตพระสรระรางกายของพระองค

กมไดวปรต พระฉววรรณะกสดใสงดงามเปลงปลง

มเรองในธรรมบทเลาวา ในสมยพทธกาล มนางคนหนง

ชอสปปวาสาอบาสกา นางนไดไปพบพระภกษรปหนง ทำความ

เพยรในกมมฏฐานอย เกดความเลอมใส จงไปขอเรยนกบทาน

บาง เมอเรยนแลวนางกบำเพญภาวนาไปๆ จนเกดกำลงจตแก

กลา เหนรางกายทกสวนอมไปหมด รสกวาปตนนผดธรรมดา

อยหนอย แตกอศจรรย วนหนงนางไดไปแสวงหาเนอสตว เพอ

จะมาทำอาหารถวายพระภกษองคนน บงเอญวนนนเปนวน

มาฆาโต (หามฆาสตว) จงไมมเนอสตวใหญในทองตลาด ประกอบ

ทงนางเองกไมเกดความพอใจในเนอสตวชนดใด เพราะนางคด

วาเนอสตวทเขานำมาขายทกๆ อยางน ยอมลวนแตมสนดานจต

กำเรบอยใน ราคะ โทสะ โมหะ หาความบรสทธมได และเลอด

เนอของมนกตองเปนของไมบรสทธไปดวย ถาเราจะนำเนอเหลา

นไปปรงเปนอาหารถวายพระแลว เมอทานฉนเขาไป อาจทำให

311



จตใจของเทานพลอยเกดโทษ ไมบรสทธไปดวย นางคดเชนน

แลวกรสกวาไมมเนอของสตวชนดใดทจะคควรกบการทำอาหาร

เทากบเนอของนางเอง ดงนน นางจงไดเชอดเนอทขาออนของ

นางออกไป ประมาณกวางเทาฝามอทำอาหาร ดวยความอมเตม

ทมอยในใจของนางนน กทำใหรอยแผลทถกเชอดออกไป ไมม

เลอดไหลออกมาเลย แลวกไมมอาการเจบดวย นางกนงเฉยเปน

ปกต ไมมกรยาพกลพการปรากฏขนเลย แตกไมไดพดใหใครฟง

ตอมาในวนรงขน นางจงปรงเนอของนางนนดวยเนยและ

นมใหเปนอาหารอนเลศ แลวกนำไปถวายพระภกษองคน น

พระองคน นกฉนดวยความเอรดอรอย จนร สกวาต งแตบวช

มายงไมเคยมรสอาหารชนดใดอรอยเทาน แตกไมทราบวาเนอ

อะไร ตอมาจงทราบวานางสปปวาสาอบาสกา ไดเชอดเนอของ

นางเองไปทำเปนอาหารนน นแสดงใหเหนวา ธรรมดาของท

บรสทธนนยอมมรสด ประการท ๑ ใจของนางกบรสทธ ๒ เมอ

จตใจของนางบรสทธ รสของโลหตในหวใจของนางกดบรสทธไป

ถงอวยวะทกสวนของรางกายดวย เหตนนเนอของนางจงมรส

เอรดอรอยผดธรรมดา เมอพระพทธองคทรงทราบเรองราวดงน

จงเรยกนางสปปวาสาอบาสกามาในทประชมสงฆและรบสงถามวา



นางซงมศรทธาแกกลา มความอมในตน และสามารถใหคนอน

อมดวยนน เดยวนนางยงอมอยหรอเปลา? นางทลตอบวา

กายของนางเวลานกยงอมอย ใจกยงอมอย ไมมอะไรบกพรอง

พระพทธจาจงรบสงถามตอไปอกวา แผลของนางเลาเปนอยางไร?

นางกเปดแผลทตรงขาใหคนทงหลายด กรสกวาไมมแผลอะไร

เกดขนเลย เนอตรงนนกเตมเปนปกต นกเพราะอำนาจความ

เตมใจของนางนนเอง จงทำใหไมมสงใดสญหายบกพรองไปจาก

ตวเลย โดยเหตน พระพทธเจาจงทรงมบญญตหามพระภกษวา

ภกษรปใดถาฉนเนอมนษยแลว กตองปรบโทษเปนอาบต เพราะ

เนอมนษยนนมรสอรอยมาก แตสวนทนางผนไดทำไปแลวนน

ยอมจดวาเปนบญกศลอยางถงขนาด เพราะนางทำไปดวยศรทธา

จรงๆ ซงมอยเตมทในใจของนาง แตตอไปใครจะทำอยางนอกไม

ไดเปนอนขาด นแสดงถงอานสงสในสวนรางกายของบคคลผอม

ในธรรม เมอไมมสงใดบกพรอง เพราะรางกายเตมสวนแลว มน

กไมรสกเจบ การทเจบกเพราะมนบกพรอง สวนอานสงสทางใจ

นนกยงอมอยางบอกไมถกเลย คอมนอมจนไมหว ไมวตกวจาร

ในความทกขของโลก คนทหวนนกเพราะไมไดกนอาหารทด

กนแตยาเบอยาเบา ดวงใจจงเกดความวนวายในสงสารวฏ

สวนบคคลผไดบรโภคอาหารดนน กคอ “บญ” เกดขนในใจ ซง

313



เรยกวา “มโนสญเจตนาหาร” บาง “ผสสาหาร” บาง และ

“วญญาณาหาร” บาง เมออาหาร ๓ อยางนเกดขนแลว

บคคลนนกจะอมไปไดจนตาย การอมอยางนไมใชอมเหมอนกน

ขาว กนขาวนน อมเชา กลางวนกหวแลว อมกลางวน เยนกหว

อก พออมเยน กลางคนกหว แตอมธรรมะนนเพยงเวลานดเดยว

เทาทมาทำอยน เรากจะไมลมเลย ถาเราทำเสมอเรากจะอมอย

เสมอ และเมอเราอมอยเสมอแลว มนจะหวไดอยางไร ? เรอง

อาหารเปนเรองจำกดของรางกาย เมอไมพอแลวมนกหว

เหตนนผทปฏบตจนเกดธรรมะขนในใจ จงมแตความอม

และเมออมแลวมนกพอ ขนกนอกกตายเทานน เชน ตาชชก

เพราะแกไมรจกพอ กกนเขาไปจนทองแตก ดวงจตของเราเมอ

อมบญกศลขนแลวมนกพอ และมนกสงบแลวทน สวนอนๆ

ภายนอกกไมสำคญ ถงจะมกสบายใจ ไมมกสบายใจ ความ

สบายไมไดอยในความมหรอความไมม มนอยดวยความดท

มอยในใจ จงเรยกวา “วหารธรรม” ถาวหารธรรมไมม มนก

วงกนไปวงกนมา ถาใจของเรามธรรมเปนเครองอยแลว ความ

วงกจะนอยไป หรออาจจะไมมเลยกได เหตนนจงมาเหนวา

“ธรรมรส” ทมในใจเรานแหละ เปนสงททำใหบคคลมความอมได



ตวอยางเชน ในสมยกอนซงเรยกกนวา “โบราณ” นน ม

บรษผหนง ความเปนอยไมมงมศรสขอะไร แตตนทำใจของแกให

อมเตมอยเสมอ จนรสกวาไมมอะไรขดของในตวของแกเลย วน

หนงแกมเงนอย ๕ กหาปณะ กหาปณะหนงราว ๔ บาท คดแลว

กเทากบแกมเงนอย ๕ ตำลง แตแกกจะไปซอของในตลาด ซงม

ราคาถง ๑๐ ตำลง ถงเปนคนธรรมดาแลว กตองเรยกวามเงน

ไมพอกบความตองการ แตแกกไมรสกเดอดรอนหรอหนกอก

หนกใจอะไร แกคดอยในใจวา “ถงโลกยทรพยของเราจะขาด

แตอรยทรพยของเรานไมขาด” ดงนนแกจงตกลงซอของนน

อยางเตมใจ โดยทำสญญากบคนขายวา เมอแกกลบไปถงบาน

แลว ภายหลงจะหาเงนมาใชใหจนครบตามจำนวน ครนแลวแก

กลวงลงไปในกระเปาเสอเพอจะหยบเงน ๕ ตำลง ทมอยนน

ออกมา แตกกลบกลายเปน ๑๐ ตำลงไปได อยางนาอศจรรย น

แหละดวยอำนาจอานสงสของความอมความเตมทมอยในใจ

ยอมบนดาลใหเปนไปไดอยางน แลวตอมาแกกไมเคยยากจนเลย

แตกไมไดมงมอะไรขน เปนแตวาถาสงใดทแกนกปรารถนาจะได

แลว กไมมอะไรขดของเลย เรองนจะคดไปกรสกวาไมเหลอวสย

แตกเหลอเชอในสมยน แตกไมนาสงสยวาความมในใจน น

315



สามารถทำใหมภายนอกได เหตน นพระพทธเจาจงตรสวา

คณพระพทธ พระธรรม พระสงฆนนมจรง เมอผใดเชอจรงและ

ปฏบตไดจรงแลว กยอมจะเหนคณจรง แตเราจะทำได กตองไม

แสดงความบกพรองของเราในทางจตใจ

ตวอยางอกเรองหนง กลาวถงความบกพรองของใจคอ ม

ชายคนหนงกไมใชคนยากจน เงนทองกมใชสอย ขาวปลากมกน

อม แตรางกายไมมความเตมสมบรณ ใจกไมสมบรณ เพราะ

ความพอของโลกไมม ถงมเงนอยในตวกบอกวาไมม วนหนงแก

มเงนอย ๑ กหาปณะ คอ ๔ บาท แลวกจะไปซอของสงหนงซง

ราคา ๔ บาท เหมอนกน แตแกบอกกบเขาวาไมมเงน พอบอก

เขาวาไมมแลว ตนเองกลวงลงไปในกระเปาเสอเพอจะหยบเงน

ออกมา แตเงนกกลบสญหายไปหมด ทงนกเพราะความไมม

สตยจรงของตนนนเอง ทำใหทรพยทมอยกพลอยสญไปดวย

เพราะบญกศลไมม แลวยงทำความทจรตอก ใจไมมกศลธรรม

จงทำใหทรพยสมบตตองสญเสยไปดงน นแสดงถงโทษของ

ความทใจจนกายจน



ดงนนอำนาจของใจนจงเปนของศกดสทธนก ถงใครจะไม

เชอแตกเปนสงอำนวยผลจรง อยางทเขาถอกนวา คำสาบานนน

ถาใครทำผดกจะไดรบโทษตามคำทปฏญาณไว กลาวคอพดคำ

ใดไปแลวกจะตองทำใหเปนไปตามทพดนน ผลศกดสทธจงจะม

ขนได เชน สมยพอขนรามคำแหงกม ทเขาเรยกกนวา “ปาก

พระรวง” ถาพดดกดไป ถาพดชวกชวไปเลย เมออำนาจของการ

พดดกมไดดงนแลว อำนาจของการพดไมดมนจะไปไหน? ของม

จรงแตใชไมได มนกสดแทแตเราจะเปนคนทำจรงหรอไมจรง

เชนคนทเขาตงใจทำนาจรงๆ จงๆ นน การทำนากจะตองเปน

อาชพของเขาไปไดจนตลอดชวต การงานสงใดกตาม ถาเราตง

หนาตงตาทำจรงๆ แลว กยอมจะเกดประโยชนไดตลอดชาต ใน

ทางธรรม ถาขาดความจรง กไมสามารถจะทำใหเกดประโยชน

ไดเชนเดยวกน ใครไมทำกายทำใจของตนใหจรงตอธรรมะของ

พระพทธเจาแลว ผลของความไมจรงนนกยอมผลกดนตวของ

เขาใหหางไปจากธรรมทกทๆ ผนนกนบวนแตจะตองหวโหยทกข

ยากดวยประการตางๆ

เหตนน พระพทธเจาจงทรงสอนใหทำสงใดดวยความจรง

เมอผใดมความจรงในตนแลว ถงจะอยในโลกกเปนสข คอรจก

317



วธถายทกขออกจากจตใจได จนรสกวากายของเรากสบายทก

สวน ใจกสบายทกสวน ในทางไสยศาสตรกเปนไปดวยวธอยางน

ความสงบนนอาศยสวนของความพอและความเตมของจตใจ ถา

จตใจของใครมความเตมแลว ถงไฟจะเผากไมตด เพราะไฟขาง

ในมนเตมแลว ไฟขางนอกกไมสามารถซมเขาไปได เมอรางกาย

มนเตมแลว ใจจะมความพรองไดทไหน เหตนนถาเราตองการ

ความเตมความอมในตน กตองพยายามเจรญเมตตาภาวนา

ใหมากๆ แลวปตกจะเกดขนไดอยางน เมอปตเกด เรากไม

ตด เพราะมนเปนสวนโลกย เรากรวามนไมมความแนนอน

อะไร แลวกจะตองเสอมไป หมดไป ใจเรากจะปลอยจากปต

และเมอใจเราปลอยจากปตไดแลว เรากจะเปนสข ความสข

อนน มรสลกซงเขาไปยงกวาปต แตกไมมกรยาอาการ

ปตนนเปรยบเหมอนคนทไดรบความยนดหรอพออกพอใจ

อะไรกแสดงสหนาอาการยม หรอหวเราะราเรงออกมาใหปรากฏ

แตความสขอนนมไดมปฏกรยาเชนนน เปนความสขทเกบซอน

อยภายในใจ เหมอนกบคนทมทรพยสมบตรำรวยมาก แตกไม

แสดงทาทวาตวมทรพยใหเขาจบได ความสขอนนมลกษณะปกปด

ดวงจตใหสงบระงบ ถาไปแสดงทาทเขามนกไมเกดประโยชน



อะไร ความสขอนนยอมสามารถทจะระงบดบสญสงตางๆ ใน

ดวงจตใหเปนความเยนได อนเปนทางทจะใหเกดความสงบดวย

และเมอสงบแลวกจะตองเกดแสงสวางขน เหมอนทะเลทไมม

ระลอก เรากยอมจะมองเหนเรอซงอยไกลๆ ตง ๑๐ ไมลได แม

อะไรจะมาทางทศเหนอทศใต กสามารถมองเหนไดทกทางโดย

ไมตองสองกลองเลย สายตากจะยาวผดธรรมดา นแหละเปน

ความร ธรรม คอ “วปสสนาญาณ” อนเปนเหตใหร เหน

ความจรงของโลกได วาสวนใดเปนบาป สวนใดเปนบญ สวน

ใดด สวนใดชว เมอรเหนไดเชนนแลว เรากจะหลบหลกปลกตว

ออกเสยจากความชว โลกกไมมโอกาสทจะทบถมเราได ดวงใจ

ของเรากจะแคลวคลาดจากภยอนตรายตางๆ ประสบแตความ

รมเยนเปนสข เหตนน จงสามารถยนยนไดวา พระพทธเจามคณ

กำจดภยไดจรง พระธรรมมคณกำจดภยไดจรง และพระสงฆก

มคณกำจดภยไดจรงดงน

319



๓. คนทกลวตายนนกเพราะดวงจตอยในเชอไฟ คอ ราค

คคนา โทสคคนา และ โมหคคนา ถาเราทำจตของเราใหเลย

เชอไฟออกไป คอเชอไฟมนหลดออกไปแลว จะไปกลวตายทำไม

ถาเรายงอยในเชอไฟอยางน ไมตองมระเบดปรมาณมาทงดอก

เพยงคอนตหวทเดยวมนกตาย เพราะหวใจมนฆาตวเราเองอย

เสมอ เมอเราไมฆาตวเราเองแลว คนอนเขาจะมาฆาเราได

อยางไร การทำจตใหมอำนาจนน แคคนโงๆ ของอนเดยขดหลม

ฝงตวเอง ๗ วน ขดขนมากยงไมเปนอะไร ลกขนเดนไดอยาง

สบาย อำนาจของจตนน ปรมาณ ๑๐๐ ลก กไมไดเสยวของ

กำลงจต ถาเราสรางอำนาจกำลงจตของตวเราเองใหแกกลา

แลว กยอมสามารถทจะสงไปชวยคนอนใหคลายทกขได แลวเรา

ไมสรางตวของเราใหดกอน แลวกชวยคนอนไมได เพราะคนบา

กบคนบายอมชวยกนไมได ถาเรากรอนเขากรอนแลวจะชวยกน

ไดอยางไร เราจะตองเยนเสยกอน เขาจงจะหายรอนได


วนท ๒๖ กนยายน พ.ศ. ๒๔๙๙

แสดงพระธรรมเทศนาในตอนบายวนพระ ๔ ฯ ๑๐ คำ ใน

บทพระคาถาวา “สวากขาโต ภควตา ธมโม มใจความโดยยอ

วา ๘

ณ บดนจกไดแสดงธรรมะขอหนง ซงอาจจะเปนประโยชน

แกผใครในสมมาปฏบต เพอใหเปนไปในทางสขและทางด ธรรมะ

ทจะแสดงในวนนมความมงหวงอยวา การฟงธรรมนเปนสงทจะ

ตองปฏบตตามดวย จงจะเกดผล ถาเราไมประพฤตปฏบตตาม

แลว กไมอาจสำเรจผลได เพราะในการสดบธรรมในสมยกอน

กบเดยวน มนมทางแตกตางกนอยบาง คอ ๑. สมยกอนนนเปน

สมยทรงเรองในธรรม กลาวคอรงเรองในวาสนาบารม ๒. มนษย

ในสมยนนมความเขาใจเพยงพอในธรรม ดงนนจงเปนเหตให

แตกตางกบพวกเรามาก ซงถาจะเปรยบเทยบกบคนในสมยนแลว

เปนสงทตรงกนขามเพราะ ๑. พวกเรายงไมบรสทธบรบรณ

ดวยวาสนาบารมกอาจเปนได ๒. ไมเขาใจในธรรมะเพยงพอกได



ถาจะกลาวถงคนในสมยโบราณแลว พระพทธเจากดหรอ

พระสาวกกด เมอพระองคเสดจไปศกษาทไหน กยอมสำเรจได

ทนท เชนไปศกษาในสำนกอทกดาบสและอาฬารดาบส พระองค

กไดสำเรจในฌานทง ๔ ถง ๘ การทศกษาแลวสำเรจน คอ

ศกษาแลวกเกดความสำเรจในจตใจ การสำเรจธรรมของคนใน

สมยพทธกาลนน โดยมากกไมมการศกษาเลาเรยน จากตำรบ

ตำราอะไรเลย อาศยการตงใจจรงแลวกปฏบตกนจรงๆ จงๆ เชน

พระพทธเจาของเรานน แมจะไดทรงศกษาจากสำนกอทกดาบส

และอาฬารดาบส จนจบวชาของอาจารยทงสองแลว ยงไมสำเรจ

แตพระองคกไมทรงละความพยายาม ตงใจปฏบตตอไปอก จนใน

ตอนทายทสด พระองคกทรงคนพบวชชาทเกดขนจากพระองค

จรงๆ จนสามารถบรรลธรรม ไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา

แลวตอมาภายหลงสาวกสาวกา จงไดพากนปฏบตตาม

โดยอาศยการฟงเทศน และเมอมานงฟงธรรมของพระพทธเจา

กฟงดวยความตงอกตงใจจรงๆ และปฏบตตามจรงๆ แลวทานก

สำเรจเปนโสดา สกทาคา อนาคา จนถงอรหต ทงนกนาจะผด

กบการปฏบตธรรมของเรามาก เพราะคนสมยนมการศกษา

ธรรมกน ตงแตขนตำทสด จนถงขนสงทสด คอพระนพพาน

323



ตามททานจดไวเปนพระสตรบาง พระวนยบาง พระปรมตถบาง

ซงรวมแลวกมถงแปดหมนสพนพระธรรมขนธ แตกรสกวา ผลท

จะเกดจากการศกษานนดนอยเตมท ซงถาหากเปนสมยกอนแลว

กคงจะมผสำเรจเปนพระอรหนตกนดนดาษไปหมด แตนทำไมจง

ตางกนถงเพยงน? เหตนนจงจะนำธรรมะขอหนงมาแสดงใหฟง

การทคนในสมยกอนสำเรจธรรมกนไดงายนน กเพราะคน

สมยกอนนน วาระแหงดวงจตของทาน ตางกบดวงจตของพวก

เรา คอทานทไปศกษาและปฏบตธรรมนน เปนคนทเกลยงเกลา

มาตงแตอยในบานในเรอนของตนแลว ถงแมจะเปนคนเลอะอย

บางกตาม แตทานกไมเลอะจนหนาแนน เพราะทานคอยขดลาง

เหมอนกบหางหมทมนรสกวามดนหรอโคลนเลอะอยแลว ตวมน

เองกพยายามเอาหางไปแกวงในนำ เพอใหดนนนหลดไป เหตนน

ดนจงไมพอกมากขนได ถาจะกลาวกคอ สมยททานอยในทของ

ทานนน ทานกเปนผเบอหนายเหนทกขของโลก ทานจงมาดำร

วา “ทำอยางไรหนอ เราจงจะปลดเปลองไปเสยจากกองทกข

เหลานได !” อกอยางหนง ความตงใจของทานเมอมงไปในทาง

ไหนแลว กมกจะแนวแนแนบเนยนไปทางนน เพราะทานตงใจ

ปฏบตธรรมกนจรงๆ จงทำใหทานหลดพนไปจากโลกยได



ถาจะกลาวถงพวกเราแลว เรากนาจะทำอยางนนบางไม

ไดหรอ? คอตงใจปฏบตกนใหจรงๆ จงๆ แลว กคงจะไดเหน

ผลอยางทานบาง เหตนนพระพทธเจาจงทรงตรสวา “อจฉต

ปตถต ตมห ขปปเมว สมชฌต” สงใดททานปรารถนาแลว

ตงใจแลว “สพเพ ปเรนต สงกปปา” สงนนจงเปนผลสำเรจ

อนด กหมายความวา ถาบคคลตงใจอยางไร ปรารถนาอยางไร

แลว กจะมงทำอยางนนใหจรงๆ เถด จะตองไดผลจรงไมตอง

สงสย ททรงแสดงอยางนเรยกวา ไมตองพดถงวาสนาบารมกนเลย

พดถงแคการตงใจจรงๆ อยางเดยวเทานน กเปนผลสำเรจได

พระพทธเจาทรงรบรองวา ธรรมะของพระองคนนเปน อกาลโก

ไมมสมยเวลา ถาใครตองการเมอใด และลงมอทำจรงแลว กจะ

ตองสำเรจไดเมอนน แมพระพทธเจาจะไมมพระองคอยในโลก

แลวกด ถาใครอยากพนทกขแลว กจงปฏบตตามความตงใจเถด

ผนนจะตองพนทกขได

กจการทงหลายจะสำเรจไดกดวย ความตงใจ ๑ ความ

ปรารถนาดจรง ๑ และความประพฤตดตามดวย ๑ ถา ๓

สงนแตกแยกกนแลว การงานกยอมสำเรจไดยาก เหตนนเราจง

ตองปรบปรงตวเราเองอยางหนง และจะตองทำความเขาใจใน

325



ตนเองดวย เพราะคนเรานนมนสยและวาสนาบารมแตกตางกน

คอเรองของคนๆ หนง พระองคกทรงแจกออกเปนสวนๆ ในเรอง

ของธรรมะกลาวถงไตรสกขา กเปนสวนปรยตธรรม ในทางหนง

ทานแสดงดวยพยญชนะ ๒. แสดงดวยปคคลาธษฐาน ๓. แสดง

ดวยธรรมาธษฐาน และ ๔. แสดงดวยอรรถรส ขอธรรมทเรยกวา

“สวากขาโต” นน สวนพยญชนะกไดแกพระสตร พระวนย

พระปรตถ แปดหมนสพนธรรมขนธ ถาจะพดถงประโยชนทเรา

จะไดจรงๆ กไมมอะไรมาก แตในทน จะพดถงเรองอรรถรส

อยางเดยว วาพระธรรมคออะไร ? พระธรรมกคอมรรค ๘

นเอง ถาจะพดใหยาวตงแตสมมาทฏฐ ฯลฯ จนถงสมมาสมาธ

แลวกยาก พดสนๆ กคอ ไตรสกขา แปลโดยความหมายกคอ

ศล สมาธ ปญญา ทง ๓ ขอนเปนสมบตทจะขนมนษยใหออก

จากหวงทกข เปนเครองหว เครองอม เครองฉด ใหคนพนไป

จากสงสารทกข มแตความเยนใจ นกลาวโดยอรรถรส ถาจะ

กลาวโดยปคคลาธษฐาน กคอทานกลาววา สวากขาโต ภควตา

ธมโม พระธรรมเปนของสวาง, สนทฏฐโก ผปฏบตยอมเหนได

เอง, อกาลโก ใหผลยอมไมมกาล ทำจตสนดานของคนเหลาใด

เปนโสดาบาง สกทาคาบาง อนาคาบาง อรหนตบาง



ดงน ฯลฯ เมอผใดปรารถนาธรรมสวนน กควรทำใหเหน

ในตวเองจรงๆ วาเรามความสมบรณในศล ในสมาธ และใน

ปญญา หรอไม ? ถาสวนใดไมสมบรณกควรทำใหเตมขน นเปน

สวนคำสอนทเรยกวาปรยตธรรม สวนตวธรรมะจรงๆ กคอ

ตวเรา พระธรรมทเปนคำสอนกบตวธรรมะจรงๆ นนไมเหมอน

กน เชนตำรายา กคอตวหนงสอทอยในสมดเปนเลมๆ ซงวางอย

บนหวนอนของเรา สวนตนยากอยในปาหรอในนา ปรยตธรรม

จงอยกบคนบาง ตำราบาง คมภรบาง จงเทากบตำรายาหรอ

ตนยา สวนประโยชนนนอยกบคนกน คนโบราณนนพอเขาเจบไข

เขากสงเกตอาการของโรควาเกดจากอะไร พอรสมฏฐานของ

โรคแลว เขากไปหาเครองยามาประกอบ แลวกกนเขาไป พอกน

แลวกหายเลย แตคนสมยนไมไดปฏบตกนเชนนน พอเจบไขกวง

ไปหาหมอ หมอตรวจวาเปนโรคนนโรคนแลวกใหยามากน ถายา

ถกกบโรคกหาย ถาไมถกกบโรคกไมหาย บางคนหายแลวกกลบ

เปนอก เพราะไมตงใจกนยาใหหายขาดจรงๆ กนบางหยดบาง

โรคกกำเรบ คนทจะรกษาตวเองจรงๆ ไมคอยม มกแตอาน

ตำราถอตำรา กางไปกางมาเกลอนกลาดไปหมด ไมไดลงมอไป

เกบตวยามาบดกน บคคลใครรตววาเปนโรค แลวพยายาม

คนหาเหตของโรค แลวตงใจเกบตวยามาบดกนจรงๆ แลว

327



บคคลนนกจะตองหายจากโรค อยางนเทากบไดสำเหนยกใน

ธรรมแลว กนอมนำมาปฏบตดวยตนเอง ฉะนนจงเปนเหตท

ทำใหสำเรจมรรคผลได

สตวทงหลายในโลกน มสวนทเหมอนกนอยอยางหนง คอ

ตองการความสข สำหรบคนนนถาจะถามในสวนความตองการ

วา เราตองการอะไรแลว ทกคนกตองตอบอยางเดยวกนวา

“ความสข” ทงนน ไมวาคนและสตวตลอดจนมดดำมดแดง คน

ทมาวดมาวา มาทำบญทำทานรกษาศลภาวนากนน กเพราะ

ตางคนตางกปรารถนาความสข แตไมคอยจะทำกนจรงๆ พอมา

ทำไดนดๆ หนอยๆ กลบไปบานแลวกหายไป เมอเปนอยางน

ความปรารถนาของเรา จงไมคอยสำเรจ

เหตนนพระพทธเจาจงทรงสอนวา เมอตองการสงใด กให

ทำดวยความตงใจจรงๆ สงนนจงจะเปนผลสำเรจ ความปรารถนา

ของคนนน ๑. ตองการความสข ๒. ออกกำลงกายกำลงทรพย

เพอแสวงหาความสขนนๆ แตบางคนถงกบสละกำลงชวตเกอบ

ตายกยงไมพบ แมพระองคเองกเหมอนกนเมอยงทรงเพศเปน

ฆราวาสอยนน พระองคกไดทรงพยายามคนหาอย วาอะไร



เปนตนเหตแหงความสขอนแทจรง ถาจะคดวาความสขอยทการ

มงมเงนทองหรอ? กมามองเหนวาการแสวงหาทรพยนนกยง

ขดของ ถาเชนนนกหนมาทางวชาเถด แตทางวชากขดของอก

หนมาทางอำนาจ ทางอำนาจกตองเกดรบราฆาฟนกน พระองค

กทรงพจารณาทบทวนไปมาอยอยางนวา ทำอยางไรหนอจงจะ

สำเรจเปนความสขอนแทจรงได จงทรงพจารณาตอไปอกวา

สขนมาจากทกข ทกขนมาจากสขนนเอง โลกนตองมการ

หมนเวยนเปนแน และธรรมดาสงใดทหมนไดสงนนจะตองม

แกนกลาง ไมเชนนนจะหมนไปไดอยางไร และเมอมสงทหมน

ไดแลว สงทไมหมนกจะตองม เมอทรงพจารณาอยางนแลว

จงทรงคนหาตอไปอกจนพบเหตของการหมนและการไมหมน

ซงมอยในโลกน ความหมนซงพระองคทรงคนพบ กคอมนษย

และสตวทงหลายทเกดมาแลวตองแก แกแลวกเจบ เจบแลวกตาย

ตายแลวกกลบมาเกดใหมอก สวนวนเวลากหมนเวยนเปลยนไป

ตามสภาพของมน คอตอนเชาแลวกสาย สายแลวกเทยง เทยง

แลวกบาย บายแลวกเยน เยนแลวมด มดแลวสวาง แลวกเวยน

กลบมาหาเชาอก เดอนกต งตนต งแตเดอนอายไปถงเดอน

สบสอง แลวกหมนกลบมาหาเดอนอาย ปกตงตนแตปชวดไปจน

329



ถงปกนแลว กวกกลบมาขนตนปชวดใหมอก ขนธโลกกลาวคอ

รางกายของเรากหมนไปอยางนแหละ สวนอรยาบถกม ยน เดน

นง นอน ผลดเปลยนไปมาอยดงน

พระองคจงทรงจลงไปในดวงจตอก กพบความไมแนนอน

วา บางทดวงจตนาจะดมนกลบเปนชว บางทนาจะชวมนกลบ

เปนด บางททำดแตถกเขาดาจนเสยหาย บางททำไมดเขากกลบ

มาสรรเสรญเยนยอ ทานจงทรงเหนวามนเปนความหมนเวยน

อยางนแหละ ดงนนถาเราตองการจะใหสงทเราปรารถนาเปน

อยคงทแลว มนจะเปนไปไดอยางไร? เมอเปนอยางนกลำบาก

เปนเหตใหเกดความทกขยาก โลกธาตกหวนไหว รางกายกเกด

ความเจบไข ปนปวน ถาเรายงหมนอยในโลกตราบใด เรากจะ

ตองประสบกบความทกขอยตราบนน ฉะนนเราจะตองหาเครอง

สกดไมใหมนหมนเรวจด เหมอนรถไฟหรอรถยนตกด ทเรานง

โดยสารไปคนหนง กบอกคนหนงซงมลกหรอเพอนคนใดคนหนง

ของเรานงมา ถารถทง ๒ คนนมนวงเรวจดนก ถงแมจะสวนทาง

หางกนเพยงคบเดยว เรากไมสามารถทจะรจกหรอจำหนากน

ไดวา ใครเปนใคร เหตนการหมนเรวนก จงทำใหไมรจกดรจกชว



ถาเรามาปฏบตในไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญาแลว

ความหมนเวยนของเรากจะชาลงไป การหมนของคนเราน ยอม

หมนไปได ๒ ทางคอ ๑. หมนไปทางเบองตำ ๒. หมนไปทาง

เบองสง หมนไปทางเบองตำ กไดแกความชว บาปอกศล ซงเปน

ทางทพระองคทรงตโทษ อกสวนหนงเปนทางใหหมนไปเบองสง

คอความด บญกศล ทางสงน พระองคทรงสรรเสรญ เพราะเปน

ทางทจะนำไปใหสำเรจผล ในความมงมาตรปรารถนาของตนๆ ได

เหตนนถาเราตองการความสขกตองแสวงหาธรรม ทจะทำให

เราเปนสขคอ ศล สมาธ ปญญา หรอทเรยกวาไตรสกขา

ธรรม ๓ ประการนจะกลาวอยางยาวกด หรอจะกลาวสนๆ กด

รวมลงอยในอรยมรรค อนเปนทางทจะไปสพระนพพาน ซงทาน

สอนวา บคคลทปรารถนาจะเดนทางนแลว กควรทำจตของตน

อยาใหตกไปในบาปอกศล คอในกามวตก ๑ พยาบาทวตก ๑

วหงสาวตก ๑ ตองทำดวงจตใหใสสะอาดบรสทธหมดจากกาก

คอความชว ถงจะมบางกใหเหลอแตนอย แตถาไมมเลยกยงด

นนแหละจะเปนสงททำใหเราหยดหมนได

กามวตก กคอ พสดกาม ไดแกรปบาง เสยงบาง กลนบาง

รสบาง ฯลฯ เมอเราผานไปในรปด หรอไมด กอยาไปกงวล เสยง

331



ดหรอชวกอยากงวล ฯลฯ ตองระวงอยาใหใจเกดความยนดหรอ

โทมนสคบแคบ อยางนไดชอวาเราสงวรในศล ตลอดจนกลนรส

สมผส ซงผานเขามาในจต กอยาใหมนเพนพานเขามา เรยกวา

“อนทรยสงวรสล” ถาสงเหลาน เกดเพนพานเขามานดเดยว

ศลของเรากจะเสยทนท กายของเราจะอยในภาวะใดกตาม ตอง

ทำจตของเราไวใหสมำเสมอ มการสงวรตา เมอเหนรปดหรอชว

กไมใหจตกำเรบ สงวรหเมอไดฟงเสยงดหรอไมด กไมใหจต

กำเรบ สงวรจมกในกลน สงวรลนในรส สงวรกายในสมผส

สงวรใจในอารมณ เปนตน คอยระวงใหจตตงอยในกศลธรรม

อยาใหเจอไปในอกศลได ศลอยางตำกคอ รกษากายตงแตมอ

เทาขนมาไมใหเปนโทษ ศลอยางสงกคอรกษาอวยวะ สวนทอย

บนศรษะของเรา เชน ตา ห จมก ปาก เหลาน ไมใชมงแตใน

สกขาบทอยางเดยว มนจะมงมศรสข หรอขดสนจนยากอยางใด

กตาม ในขณะทเรานงสมาธอยน เราจะตองไมเอาธระกบมน

ทงสน เราจะตองมงอยแตในธรรม ทเปนอยในปจจบนอยาง

เดยว คอ ความสงบ ใจของเรากจะไดรบความเยนเปนสข ใจ

ของเรากจะเปนศลขนมาในตว ทเรยกวา “สเลน สคต ยนต”

คำวา “สเลน” กคอ “ศลา” ทแปลวาหนนเอง กลาวคอ “ศล”

เปนเครองหนกหนวง สามารถนำบาปกรรมของมนษยไปถวงลง



ในมหาสมทรไดอยางหนง อกอยางหนง เปนสงทเกบความเยน

ไดด และอกอยางหนง อำนาจของหนนนแขงแกรง เมอสงใดไป

ปะทะ เชนเหลกหมาดหรออะไรกตาม เมอเรานำไปฝนหรอลบ

กบหนแลว กยอมจะเกดความคมกลาขน ซงสามารถตดอะไรๆ

ไดขาดหมด นอกจากนแลวยงมคณภาพเกบไฟทพยไวในตวได

อก นบแตศลนฝงอยในจตสนดานของตนแลว กสามารถทจะดด

เอาโภคทรพยในโลกเขามาไดทกประการ นแหละเปนการเขาถง

มหาสมบตอนยงใหญ ซงเรยกวา “สเลน โภคสมปทา” เมอคน

เรามสมบต คอทองกอนใหญแลว กยอมหายจน และเมอหาย

จนแลวคนจะทกขมาจากไหน? เหตนนถาใครมศลขาดตกบกพรอง

ไมเตมตวแลว กไมสามารถทจะเขาถงมหาสมบตอนนได เขาก

จะตองทกขยาก วงกนไปวงกนมาสบสนอลหมานอยเชนน นก

เพราะวงได อรยทรพยนกเปรยบเหมอนกบทองกอนเทาตม ซง

วเศษยงกวาสมบตโลกทกองตงแตแผนดนถงทองฟาเสยอก กน

ชาตนกยงไมหมด ยงยดยาวตอไปถงชาตหนาอกดวย เปรยบ

เหมอนกบยานพาหนะ ทจะนำเราใหไปถงสคตและโลกสวรรค

ฉะนน

333



“กามวตก” อกอยางหนงกลาวถง “กเลสกาม” คอ

โกรธ โลภ หลง ในเวลาทใจของเราโกรธจด เราจะตองกดคอ

เจาความโกรธนลงไป ใหมนแชลงในพทธคณ ธรรมคณ และ

สงฆคณเสย ไมใหเงยหนาขนมาไดเลย แลวความโกรธจดก

คอยๆ นอยลงไป เหมอนยาพษทแชอยในนำ นานๆ เขามนกจะ

ตองจางหายไปจากโทษเอง เมอใจของเราหายไปจากโทษแลว

กจะกลบมาตงมนอยในธรรม ใจกเปนสมาธ ในคราวทใจของเรา

อยในความโลภกเชนเดยวกน ความโลภอยางหยาบกคออยาก

ไดในเงนทอง เสอผา และวตถสงของตางๆ แลวกแสวงหาสง

นนๆ ไปในทางทผด โลภอยางกลางกคอดวงใจมนแลบออกไป

นอกตว เมอแลบแลวใจกไมเปนสข ถาเราจะสกดตอนไมใหจต

มนแลบออกไป กจงมาพากนเจรญเมตตาภาวนา ใหจตตงมนอย

ในองคสมาธ แลวจตของเราจะไมแลบออกไปอน และถาจตของ

เราไมแลบแลว เรากยอมปลอดภย เหมอนไฟทแลบออกไปไหม

โปะตะเกยงหรอไฟในครวของเราไมแลบออกไปไหมฝาบาน เรา

กไมตองเดอดรอน ถาไฟ ๓ กองมากลมรมดวงจตของเราแลว

มนกจะเผาดวงจตของเราใหไหมเกรยม ถาเรารตววาความรอน

นจะเกดขนในใจของเราแลว เรากตองรบหาความเยนมาดบเสย

คอเอา พทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ มาลอมไวแทนทของ



ไฟ ใจจงจะสงบ อยาใหใจมนแลบไปขางหลง คอสญญาตางๆ ท

เปนเรองอดต อยาใหแลบไปขางหนาคอสญญาตางๆ ทเปนเรอง

อนาคต ใหใจตงอยในปจจบนดงนแลว ไฟกจะไมเผารปธรรม

นามธรรมของเรา ดงนนเราจงตองทำกมมฏฐาน ซงจะทำใหจต

สงบระงบดบจากนวรณธรรม ใจกจะหายแลบไปในโลก บญก

เกด หรอเมอตว “โทสะ” คอความโกรธเกดขน เรากตองขม

ดวงจตไวใหอยในองคภาวนา จนกวาใจของเราจะไดสงบไปใน

สมาธ “พยาปาทะ” ทจะคบหนาออกไปกดบ โมหะ ความหลง

ทไมเขาใจจรง สำคญสงทผดเปนถก สงทถกเปนผด สงทตำ

เปนสง สงทสงเปนตำ สงทชวเปนด สงทดเปนชว เหลาน เรยกวา

“โมหะกเลส” “โมหะ” นตองฆาดวย “ปต” “วตก” ตองฆาดวย

“วจาร” (___) ตองฆาดวย “สข” (___) ตองฆาดวยเอกคคตาคา

ตารมณ ไดแกสมาธ กลาวคอปฐมฌาน เมอดวงใจของเรา

เขาไปสองคสมมาสมาธ จตกวงสงขนไปอก ซงดยงกวาศลตง

หลายเทา

ผใดมศลๆ กปกครองกายบคคลผนน มสมาธๆ กปกครอง

ดวงใจของบคคลผนน มปญญาๆ กจะนอมจตบคคลนนใหเขาส

ความบรสทธ ถงอรยะได บคคลนนกยอมเกดมาไมเสยชาต ไม

335



เสยเวลา เมอตายไปถาเรามอรยทรพย ๓ กอนนเรากหาบไปเถด

เทวดาจะไมไลกลบลงมาเลย เหมอนคนเราไปคาขายตางเมอง

เสยนาน พอเขารวาเรารำรวยกลบมา กจะตองมคนพากนไป

ตอนรบ อยากเปนมตรเปนสหายดวย บคคลนนกจะไดบนเทงใน

โลกนและโลกหนา เมอผใดม “อรยทรพย” แลว กจะตองกลาย

เปน “อรยเจา” ปญญากเกด เปนเหตใหปลอยวางสภาวะของ

โลกทเปนตวสงขาร คอปลอย อนจจ ทกข อนตตา ได ผนนกจะ

ไดไหลเขาไปสกระแสธรรม คอ พระโสดา ฯลฯ กจะเกดความสข

รมเยนเปนนจ ดวงจตกใสสะอาด ปราศจากมลทน บคคลนนก

จะไดสำเรจในสงทตนปรารถนา

เมอใครมาตงใจบำเพญในศาสนธรรมคำสงสอนของพระ

สมมาสมพทธเจา คอ ศล สมาธ ปญญาจรงๆ แลว กไมจำเปน

ทจะตองเกดทนสมยพระพทธเจา แมจะเกดมาทหลงในเมอไมม

พระองคแลว ผนนกยอมมโอกาสทจะสำเรจในธรรมอนสงสดถง

พระนพพานได


อบรมสมาธตอนบายรอบท ๑ ๒๗ กนยายน ๒๔๙๙

๑. เวลาทเรานงภาวนา ใหนกวารางกายของเราน เปรยบ

เหมอนกบบาน การทเราภาวนา “พทโธ” เขาไป มนกเปรยบ

กบวาเรานมนตพระเขาไปในบานของเรา การนมนตพระเขาไป

ในบานนน กใหนกถงมรรยาทของโลกวา เขาจะตองทำอยางไร

กนบาง ๑. เขาจะตองปอาสนะทนงไวสำหรบทาน ๒. หานำดม

หรออาหารทดๆ มาถวาย ๓. ตองสนทนาปราศรยกบทาน

๒. “การปอาสนะ” นน กไดแกการทเรานก “พท” ใหตด

เขาไปกบลม นก “โธ” ใหตดออกมากบลม เมอเราคอยตงสต

กำหนดนกอยเชนน “พทโธ” กจะแนบกบลมหายใจของเราอย

เสมอ ถาการนกของเราพลาดไปจากลมขณะใดแลว กเทากบ

อาสนะของเรานนขาด และการปอาสนะนน เขาจะตองมการปด

กวาดสถานทใหสะอาดเสยกอน กคอในชนแรกใหเราสดลม

หายใจเขาไปใหยาวๆ และแรงๆ ปลอยกลบออกมากเชนเดยวกน

สก ๒-๓ ครง แลวจงคอยๆ ผอนลมใหเบาลงทละนอยๆ จน



พอดทเราจะจำได แตอยาใหเกนพอดไป หรอนอยกวาพอด

ตอจากน เรากกำหนดลมหายใจ พรอมกบคำภาวนาวา “พทโธๆ”

พระทานกจะเดนเขาไปในบานของเรา ใจของเรากจะอยกบพระ

ไมหนหายไปอน ถาใจของเราไปอยกบอารมณภายนอก คอ

สญญา อดต อนาคต อนใดอนหนงแลว กเทากบหนพระออกไป

จากบานของเรา อยางน ยอมเปนการผดมรรยาท ใชไมได

๑. เมอพระทานเขามาในบานของเราเรยบรอยแลว เราก

ตองจดหานำหรออาหารดๆ มาถวาย และสนทนากบทานดวย

เรองทดๆ เรยกวา “ธรรมปฏสนถาร” สวนอาหารทดกไดแก

มโนสญเจตนาหาร ผสสาหาร และวญญาณาหาร นเปน

“อามสปฏสนถาร” อามสปฏสนถารน คอการปรบปรงลม

หายใจใหเปนทสบายของกายและจต เชน สงเกตดวาลมอยาง

ไหนเปนคณแกรางกาย ลมอยางไหนเปนโทษแกรางกาย หายใจ

เขาอยางใดสะดวก หายใจออกอยางใดสะดวก หายใจเขาเรว

ออกเรวสบายไหม? หายใจเขาชาออกชาสบายไหม? เราจะตอง

ทดลองชมดใหด นกเทากบวาเปนอาหารชนดหนง

339



เพราะเหตนการทเรามาตงใจกำหนดอยในลมหายใจ จง

เรยกวา “มโนสญเจตนาหาร” แลวเรากปรบปรงลมหายใจ จน

รสกวาลมนนเรยบรอยสะดวกสบาย เมอสะดวกสบายอยางน

แลวกยอมจะเกดคณธรรมขนในตนอยางน จงจะเรยกวาเรา

ตอนรบทานดวยอาหารการบรโภคทด เมอทานฉนอมแลวทานก

จะตองใหศลใหพรเราใหมความสข ใหหายไปจากความทกข

เชนททานแสดงวา “พระพทธเจากำจดทกขไดจรง” นนกคอ

ความทกขกายของเรากจะหายไป ถงจะมบางกนดหนอย ไมมาก

สวนความทกขใจกจะหายไป ใจของเรากจะเยน เมอใจเยน

เปนสข ใจกสงบเบกบาน สวางไสว ทเรยกวา “พระธรรมกำจด

ภยไดจรง” นนกคอมารตางๆ ซงเปนเครองรบกวนรางกาย เชน

“ขนธมาร” ความเจบปวดเมอย ฯลฯ เหลานกจะหายไป ใจนนก

จะอยโดยปราศจากทกขโทษภยเวร นกเทากบพรของพระททาน

ใหแกเรา



ถาเรานมนตพระเขามาในบาน แตตวเราเองหนออกไปเสย

จากบาน คอใจไปอยกบสญญาภายนอกหรอลมลมเสยบาง เชน

น เรากจะตองเสยมรรยาท และพระกลำบาก เปรยบเหมอนเรา

ไปนมนตทานแลว พระเรากลาขาวกไมไดหง ลมนนเปนเหมอน

อาหาร “พทโธ” กคอ พทธคณ ถาเราลมเสยทง ๒ อยางแลว

กเทากบเราขาดสมบตและเรากจะตองลำบากอย เมอเรารจก

“พระ” อยางนแลว เราจะไปอยไหนๆ เรากนมนตทานไปดวย

เวลาเรามทกขทานกจะตองไปชวยไดจรง แตไมใช “พระ”

อยางน (หมายถงพระทโกนผมนงเหลองหมเหลอง) เปนพระ

ปฏบต คอ พระพทธคณ พระธรรมคณ และ พระสงฆคณ น

เปนอานสงสอยางตำทสดทจะตองไดรบ และทวา “พระสงฆ

กำจดโรคไดจรง” นนกคอ โรคทางใจของเรากจะหายไป คอ

ความทกขตางๆ เชน “โสกะ” ความเศราโศก “ปรเทวะ” ความ

พไรรำพน “ทกขโทมนส” ความเสยใจ นอยใจ “อปายาส”

ความคบแคนใจ ความเคลบเคลมลมหนาลมหลงกหายไป เมอ

พระเขามาในบาน เรากมอาหารดถวายทานอยางเดยว แตเราได

พรถง ๓ อยาง คอ ๑. หายจากทกข ๒. หายจากภย ๓. หาย

จากโรค ถาเราไมตงใจจรงๆ ไมตอนรบทานใหจรงๆ แลว เราก

341



จะไมไดรบพรอยางน นเรยกวาเราตอนรบทานดวย “อามส

ปฏสนถาร”

๔. อกอยางหนง ทเรยกวา “ธรรมปฏสนถาร” นนกคอ

เมอทานฉนอาหารอมแลวเรากสนทนากบทาน ไดแก วตก

วจาร ปต สข เอกคคตารมณ คอเราขยบขยายเชอมลมทง ๖

ประการในตวเราใหแลนถงกนเปนสายเดยวกน เหมอนกบขง

สายโทรเลข ถาสายมนดเรากอาจจะรเรองราวตางๆ ไปถงเมอง

นอก แตถาสายมนขาดแลว ถงอยแคกรงเทพฯ กไมไดยนวาเขา

พดอะไรกน ฉะนนสายดแลวใครจะพดทไหนกไดยนหมด เมอจต

ของเราเดนอยในปฐมฌานอยางน กเหมอนกบพระทานสนทนา

กบเราๆ กสนทนากบทาน เรองทสนทนากเปนเรองธรรมะ เราก

เพลนไปๆ จนเกดความสบาย นานๆ เขากเกดเปนสข จนแมแต

ขาวกไมอยากกน นเรยกวา “ปต” ความอมกาย ใจกไมวนวาย

เปน “สข” คราวนเมอความสขมนเกดจากอะไร เรากสนใจอย

กบสงนนเรอยไป เรยกวา “เอกคคตารมณ” คนนนกจะไดรบแต

ความสข ความเจรญ พระกจะหมนไปเยยมเสมอ แมเราจะไป

อยทไหนกตาม พระทานกตามไปถง ไปอยในปาในเขากด ถาเรา

ทำอยางนแลว พระทานกไปชวยได


อบรมสมาธตอนบายรอบท ๒ ๒๗ กนยายน ๒๔๙๙

๑. การทำสมาธภาวนาน มสงสำคญอย ๓ ขอ คอ นก,

ร, ลม ทง ๓ ขอนตองใหตดแนบกนไปเสมอ ไมใหอยางใดอยาง

หนงพลาดไปจากกน “นก” กคอกำหนดนก “พทโธ” ควบไป

กบลมหายใจ “ร” กคอรลมหายใจเขาออก “นก” กบ “ร” น

ตองใหตดอยกบ “ลม” เสมอ จงจะเรยกวา “ภาวนา”

๒. ลมหายใจเปนสงทสำคญทสดของรางกาย คอ ๑. เปรยบ

เหมอนกบ “แผนดน” ซงเปนทรองรบสงตางๆ ไวทงหมดทวโลก

๒. เปรยบเหมอนกบ “ตง” หรอ “รอด” ซงเปนเครองตานทาน

พนไวใหมนคงถาวร ๓. เปรยบเหมอนกบแผนกระดานหรอแผน

กระดาษ เวลาทเรานก “พท” เขาไปทหนงกเทากบเราเอามอลบ

ไปบนแผนกระดานทหนง และเมอนก “โธ” ออกมากเทากบลบ

ไปอกทหนง ขณะทเราลบไปอกทหนงๆ นน ผงหรอละอองกยอม

จะตดมอไปดวย ฉะนนถาเราลบไปลบมาบอยๆ แลวกระดานแผน

นนกจะตองเปนมน และเมอเปนมนมากๆ แลว กจะตองใสจน

343



เหนเงาหนาของตนเองได นเปนอานสงสของการนก แตถาเรา

ลบผดลบพลาดแลวกอยาวาแตจะเปนกระดานเลย แมจะเปน

กระจกเงา กไมสามารถทจะเหนหนาของตนได

๓. อกอยางหนง ทานเปรยบเหมอน “กระดาษ” เวลาท

เรานก “พท” เขาไปพรอมกบลม กเทากบเราจดดนสอดำลงไป

ในแผนกระดาษ ใหเปนตวหนงสอตวหนง หลายๆ ครงเรากจะ

อานตวหนงสอบนแผนกระดาษนนออกวาเราเขยนอะไรลงไปบาง

แตถาใจของเราไมอยกบลมโดย สมำเสมอแลว กเทากบเราจด

ผดบางถกบาง ตวหนงสอทเราเขยนนนกจะเลอะไมเปนตว ถง

แมกระดาษนนจะแผนใหญโตเทาไรกยอมเลอะไปหมด ไมสามารถ

จะอานออกไดวาเปนตวอะไรๆ หรอขอความอะไร แตถาเรา

ตงใจวาลมหายใจของเรานเหมอนกระดาษ ทนถาเราจะตองการ

วชาอยางใดแลว เรากเขยนลงไปในแผนกระดาษนน แลวเรากจะ

รขนมาไดเอง เชน นก “พท” กเทากบเราจดปากกาลงไปใน

กระดาษ มนกจะเกดวชาความรแกเรา ถงเวลาหยดเขยนแลวก

ยงมผล แตถาเราไมตงใจขดลงไปจรงๆ แลว มนกจะไมเปนตว

หนงสอ เขยนรปคนมนกไมเปนคน เขยนรปสตวมนกไมเปนตวสตว



๔. การวาดเขยนนนชนแรก เรากจะตองอาศยชอลกเสย

กอน เพราะชอลกเปนของหยาบเขยนงายลบงาย เชน การนก

“พทโธ” ทนถาการเรยนแกขนเราจะเอาวชาจากนไดกตองอาศย

ดนสอดำ จงจะเปนเสนชดและตดทน เชน คำวา “พอไปไหน”

นกเปนวชาหนง ถาเราอานแค “พ” หรอ “ป” อยางน กยงไม

เปนวชาทเดยว ดงนนเรากทงชอลกเสย คอ “พทโธ” ไมตองทอง

ใชวจารณวา ขณะทเราหายใจอยน ลมทเขาไปนนดไหม ลม

ทออกมานนดไหม ลมอยางไรสบาย ลมอยางไรไมสบาย เราก

ปรบปรงแกไขใหด ถาอยางใดดแลวกเลอกเอาไวอยางหนง

แลวสงเกตดวาลมอยางนนทำใหรางกายเกดความสบายไหม?

ถาสบาย เรากใชความสบายนนใหคงท และเมอดแลวกจะเกด

ประโยชน เปน “วชชาจรณสมปนโน” พอไดวชชาแลวกจะ

ลบเสนดนสอดำในสมดของตนได เพราะเหนประโยชนจาก

การกระทำแลว เมอกลบไปเรากจะไดวชชาตดตวไปเปนการ

บาน ไปทำเองทบานของเรา ถาอยวดเรากทำไปใหเสมอเปนนจ

ดงนจงเปรยบ ลม เหมอน “กระดาษ” ใจ กคอ “คน” วชา ก

เทากบ “โนต” เพยงเทานกพอเปนบรรทดฐานได แคเราตงใจ

นก, ร, ลม ๓ ตวเทานเรากจะไดวชชาขนในตน อนไมมกำหนด

กฎเกณฑ และไมสามารถทจะพดเลาใหใครฟงไดดวย

345



๕. เมอเรามากำหนดนกอยในลมหายใจดวยความมสต

สมปชญญะ เชนนกจะเปนทง พทธานสสต, ธรรมานสสต,

และ สงฆานสสต นอกจากนยงเปน กายคตาสต, อานาปาน

สต, และมรณานสสต อกดวย ถาเราตงใจปฏบตใหยงขนไปก

จะเปน “สปฏปนโน” เทากบเราไดบวชครงหนง “อชปฏปนโน”

คอการรกษาลมหายใจไวแมครงเดยวขณะจตเดยว กไมใหลมไม

ใหพลาด “ญายปฏปนโน” กระทำใหยงขนไปอก คอใหรจกใช

ประโยชนใหเกดแกรางกายไดคงท และรกษาประโยชนนนไวให

คนอนตอไปดวย ตลอดจน “สามจปฏปนโน” กระทำใหยงขน

ไปกวานอก คอ ขยายลมใหกวางขวางออกไปตงแตลมเบองสง

ลมเบองตำ ตลอดจนธาตตางๆ ทงรางกายจนเกดเปน “มหา

สตปฏฐาน” ขน จตของเรากจะเปรยบเหมอนกบใบพดเครอง

บน ยงหมนเรวเทาไรกยงสงขนๆ มวงจกรออกไปอกตง ๘ อยาง

ดวงจตของเรากจะประกอบไปดวยปญญา รเหนในทกข สมทย

นโรธ มรรค ผลกดนดวงจตของเราใหไปสโลกตตรธรรม เมอ

ใครปฏบตไดอยาง เพยงแคชางกระดกหงแลบลน กจะไดรบ

อานสงสมากมาย เหลอทจะพรรณนา



๖. มผถามวา “ปญญา” เปนสงขารหรอวสงขาร ทาน

ตอบวา ตว “ปญญา” นแหละ เปนตวสงขาร อยาไปคดนก

อะไรทงนน ไมวาจะดวเศษอยางไรกอยาไปคด จะเปนนมต

หรอเรองราวของตนกตาม แลวแตพระธรรมทานจะแตงให

เอง เมอทานเหนวาควรจะเปนไปไดแคไหน ทานกแตงให

เปนไปเชนนน พระธรรมกเปนตว “สงขาร” เมอมคณธรรม

เกดขนเปน “วชชา” แลวนนแหละ จงจะเปน “วสงขาร”

โดยเหตน ทานจงสอนใหเราทำจตใหเปน ๑ ไวเสมอ เพอ

จะไดลบใหเปน ๐ ไดงาย และเมอเปน ๐ ไดแลว กยอมคลาย

ความยดถอในสงทงปวง ดวงจตกจะถงซงความบรสทธคอ

พระนพพาน ดงกลาวแลว”

อ.ณ.

๒๗ เมษายน ๒๕๐๐

บนทกธรรมตามทานได แสดงมา

หวง แพร, เกบ, รกษา เรองไว

ใหสบตอศาสนา สนพทธ-กาลนอ

สมบตอนใดไซร เลศแลวกวาธรรม

คณพระธรรม

นำคน ใหพน จาก ความมด

ทำจต ใหจด จาก บาป หลาย

ชวยคน ใหพน จาก เกด-ตาย

ชบชวต คนราย ใหเปน ด

ทำคนโลภ ใหลด หมด ความอยาก

ทำคนยาก ใหกลาย เปน เศรษฐ

ทำดวงใจ ทไร ความปราน

ใหกลบม เมตตา อารกน

ทำความรอน ใหผอน เปนความเยน

ทำความโศก ใหเปน ความสขสนต

ทำโลก ใหสวาง ทงคนวน

เหมอนแสงจนทร สาดทว ธรณ

คณพระธรรม ลำคา หาใดปาน

ใหความสวาง เบกบาน เปนสข

พระธรรมนน เมอสองพน- หารอยป

กยงม รสเกา เทารสเดม

อ.ณ.

อภวณณาศรม, วดอโศการาม

๑๒ เมษายน ๒๕๐๐

“อโศกา ฯ - นาแมขาว”

อารามน เดมท มชอวา

เขตทงนา “บางแมขาว” ชาวพนท

เจาของสน ชวตไป ไดนานป

ลกหลานม ใจศรทธา คดหาบญ

ถวายท เปนวด กมมฏฐาน

ไดบำเพญ ศล, ทาน การเกอหนน

เพอประโยชน สวนใหญ ไปคำจน

ใหมารดา ไดทน ในสวนน

สองปเศษ ลวงมา นบอาย

กบรรล ผลงาน อยางเตมท

เพญเดอนหก วสาขะ ปณณะม

งานสมโภช ตงพธ มโหฬาร

ครบรอบป ยสบหา ศตวรรษ

ซงไดจด ทำกจ อนไพศาล

เพอฉลอง ศาสนา กงพทธกาล

ใหมนคง ยาวนาน สบตอไป

ทงฆราวาส สมณะ พราหมณ, ช

เหลองกบขาว สลบส แลนวลไสว

เปนเครองหมาย กาย-จต อนอำไพ

ทมอบพระ รตนตรย โดยตรง

ทกคนม ดวงใจ ใสสะอาด

มงทำกจ พทธศาสน ดงประสงค

คอทำจต บรสทธ และมนคง

ใหดำรง ยงไว ในความด

“นาแมขาว” สมฉายา นา “แมขาว”

ทำประวต เรองราว ไดเตมท

อบาสกา ทสมมต เรยก “แมช”

คอ “แมขาว” ผม นามสมญา

ขอวญญาณ “แมขาว” ผเจาของ

จงไดสข สมปอง ดงปรารถนา

ดวยผลแหง ทาน, ศล และภาวนา

ของทกคน ทมา บำเพญบญ

“อโศกาฯ” ไมมโศก หมดโรคใจ

“อโศกาฯ” ไมมใคร ใจของขน

“นาแมขาว” มทงขาว มทงคณ

“นาแมขาว” มแตบญ เตมพนนา

ขออทศสวนอรยทรพยทงหลายแด “แมขาว” ผเปนเจา

ของโลกยทรพยสวนเดมแหงวดอโศการาม ดวยอนโมทนา

มยเปนอยางยง

จาก “แมขาว” ของชาวพทธ

วดอโศการาม สมทรปราการ

๑๓ พ.ค. ๒๕๐๐

Documents

แนวทางปฏิบัติ วิปัสสนา-กัมมัฏฐาน เล่ม ๒