แนวทางปฏิบัติ วิปัสสนา – กัมมัฏฐาน 2

12 อน ส รณท า ยพรรษา

แนวทางปฏ บ ต ว ป สสนา - ก มม ฏฐาน

อนสรณทายพรรษา ของ

พระอาจารยล ธมมธโร แสดง ณ ศาลาอรพงศ

ตงแตวนท ๖ กนยายน ถงวนท ๑๙ กนยายน ๒๔๙๘

โลก เปรยบเหมอนคกหรอตะราง ผทยงของอยกบความยดถอ

ในวตถและอารมณดชวตางๆ กเปรยบเหมอนบคคลผ ถกเครอง

พนธนาการทเขารดรงตรงไวอยางแนนหนาหนไมรอดฯ

13อน ส รณท า ยพรรษา

พระอาจารย ล ธม มธ โร

โลกธรรม ๘ ลาภ ยศ สรรเสรญ สข ซงเปนฝายด กบ

เสอมลาภ เสอมยศ นนทา ทกข ซงเปนฝายชว ทงหมดนบคคลผใด

ตดอยกเทากบผนนถกเขาจองจำไวดวยเหลกตะปหรอโซตรวนขนาด

๘ หน อยางนนบเปนโทษขนาดหนก ยากทจะหลดพนจากคกหรอ

ตะรางไดพระจะเขาโปรดกเขาไมถง เพราะมนอยไกลลกเขาไปยาก

ลำบาก ตวเองจะออกมากออกมาไมได เพราะมนหนกเคร อง

พนธนาการทเขาจองจำไว บางคนโทษเบาหนอยกถกเขาจำไวดวย

โซตรวนเพยง ๖ หนบาง ๔ หนบางขนาดเบาทสดกเพยง ๒ หน

ไดแกผทยดตดในนามรปวา ธาตดน นำ ลม ไฟ นเปนอตภาพตวตน

ของตนยดกายวาเปนกายของตน ยดจตวาเปนจตของตน อยางน

นบวาเปนโทษทเบาหนอยขนาดภาคทณฑไว พอมโอกาสทจะแกตวให

หลดรอดเปนอสระได

ศล, เปนเครองตดความเวยนวาย สมาธ, ทำใจใหบรสทธ

ต งมน ปญญา, ทำใหหลดพนจากโซตรวนคอความยดถอใน

อปาทานขนธ

ใหพจารณาในความไมเทยงเปนทกขเปนอนตตาไวเสมอ และ

กตองมองในแงทเปนของเทยง เปนสข เปนอตตาไวดวย ตองมองให



เหนทง ๒ ดานอยาไปเพงแตโทษเขาอยางเดยว ตองมองถงประโยชน

ของเขาดวยคอ ฝายเทยง ฝายสข ฝายอตตา แตกเปนสงทไมควร

ยดถอทง ๒ ฝาย มฉะนนกจะเหมอนกบคนทมตาขางเดยว จะโดน

เจาตวเทยง สข และอตตาแอบมาตหวโดยไมรตว

ใหหมนเพงโทษของตนไวเนองๆ และแกไขสงทชวใหกลบเปนด

พระพทธเจาทรงตรสขอนวา สตถา เทวมนสสาน คอทำมนษยให

เปนเทวดา ทำเทวดาใหเปนพรหม ทำพรหมใหเปนอรยะ

ธาตดน นำ ลม ไฟ อากาศ วญญาณ เหลานเราตองหมนทำ

จตใจใหคนเคยกบมนไว จนเปนมตรกบมนไดแลว มนกจะบอกความลบ

แกเราทงหมด และไมจบเราไปจองจำโซตรวนตดคกตดตะราง

คนทตดเสยไดซงอปาทานความยดถอ จะเปรยบเหมอนคนท

ลอยเดนอยกลางอากาศ ปราศจากความยงยากทงปวง มแตความ

เบาสบาย กายกเดน ใจกเดน ทวาเดนเพราะมนลอยข นสท สง

เหมอนลกโปงทเขาตดเชอกขาดลอยแลว ยอมจะขนไปไดสงเตมท

ผดกบลกโปงทเขาผกไวยงไมไดตดเชอกใหขาดออก ถงแมจะลอยก

ลอยอยตำๆ และใกลๆ เทานน



คนทใจไมอยกบตว เทยวแสสายออกไปรบสญญาอารมณ

ภายนอก ทงด ทงชว ทงอดต อนาคต ผนนกจะตองพบกบความ

รอนใจดวยประการตางๆ เปรยบเหมอนผทไมอยในบานในเรอนของตว

วงออกไปเทยวนอกบาน มนกจะตองโดนแดดบาง ฝนบาง ถกรถ

ชนบาง ถกสนขบากดบาง อะไรตางๆ เหลาน ถาหากเราอยแต

ภายในบานของเราแลว แมจะมภยอนตรายบางกไมสมากนก และกจะ

ไมตองประสบกบความรอนใจดวย

ลมหายใจเขาออกเปรยบเหมอนกบไสเทยนหรอไสตะเกยง สตท

เขาไปกำหนดอยเหมอนกบไฟไปจอไสตะเกยงทมนำมน อนเปนเหตนำ

มาซงแสงสวาง ไสเทยนทเขาควนแลวจดไฟข นแมเพยงเลมเดยว

สามารถจะทำลายเผาบานเมองใหพนาศไปไดฉนใด สตอนเดยวนก

สามารถทำลายแผดเผาความชวรายในตวของเรา คอ กเลส อวชชา

ตณหา อปาทาน ใหพนาศหมดสนไปได สต จงเปนตว ตปธรรม

ศล สกขาบท เปรยบเหมอนศรษะ แขน ขา มอ เทา ของเรา

ถาลวงผดในศล หรอสกขาบทขอใดขอหนงกเทากบตดมอ ตดศรษะ

ของตวเราเอง หมายความวาเปนผตดทอนความดของตวเรา



ศล กเกดแตจต สมาธ กเกดแตจต ปญญา กเกดแตจต

บญกเกดแตจต บาปกเกดแตจต จตจงเปนสงสำคญทสด

คนทมสมาธจตแนวแน ไมตองไปหวงกงวลกบขางหนา ขางหลง

ข างบน ขางลาง ถงจะหลบตาลมตากยอมสามารถจะมองเหน

เหตการณตางๆ ไดทะลปรโปรงเหมอนกบคนทกมหนามองดในนำใส

หรอกระจก เงาบานใหญๆ ถงจะมนกกาหรอสตวอะไรบนผานขาม

ศรษะหรอหลงคาบานเราไป เรากสามารถจะแลเหนไดโดยไมตองไป

แหงนหนาขนมองด

ความเพงของจต ทำความไหวสะเทอนใหมขนกบสงทเพงอย

นนไดอยางมหศจรรย อำนาจความเพงของกระแสจตน จงสามารถใช

บงคบเหตการณบางสงบางอยางใหเปนไปตามความประสงค ดงทเขา

เรยกกนวาสะกดจต



ใจทไมมสมาธ เปรยบเหมอนทอนฟนหรอทอนไม ทอนซง

ทเขาวางทงไวบนพนดนซงคนหรอสตวจะเดนเหยยบยำหรอขามไป

ขามมา ถาเราจบเอามนมาต งข นหรอปกลงไปในดน มนกจะเปน

ประโยชนไดอยางด แมจะสงไมมากนกสกศอกสกแขนกยงด ถงจะ

ไมสงไมยาว แตถาเราปกลงใหถๆ มนกจะใชเปนรวบาน กนคนหรอ

สตวทจะเขามาทำความเสยหายภายในบานเราได จตใจคนเรากเชน

เดยวกน ถาเรามหลกของใจ ทำใจใหสงขนแลว กเลสตางๆ กไม

สามารถเลดลอดเขามาทำจตใจของเราใหเศราหมองเปอนเปรอะได

ขณะทเราตงใจปฏบตจตใจใหแนวแน มนมกจะมคลนลมตางๆ

มารบกวน คลนน ได แกอารมณภายนอกม นวรณ ๕ เปนตน

สวนลมทพดมาจากทศทงหลายทง ๔ ทศ ๘ ทศ นน กมลมตะวนตก

ไดแกอตตารมณ ลมตะวนออกไดแกอนาคตารมณเปนตน หรอจะ

เปรยบลมทง ๘ ทศกไดแกโลกธรรม ๘ อนเราจะตองตอตานกบ

คลนลมนอยางแขงแรงทสด เราจงจะผานพนอปสรรคไปได

การทำจตใหแนนเหนยวอยกบสตและลมหายใจเปรยบเหมอนกบ

คนทอผา ถาผาเนอแนนละเอยดจนนำเขาไมได ผานนกจะมราคาสง

ใชกรองแปงกจะไดแปงทละเอยด ถาเราทอผานนใหเนอหางหยาบๆ



ผาน นกไมมราคาอะไร จะใชกรองแปงกไดแปงหยาบๆ ฉนใดกด

ถาเรามาปฏบตจตใจใหละเอยดประณตเทาไร กจะไดรบผลทดคอ

บญกศล ทประณตละเอยดมคาสงขนเพยงนน

พระพทธเจาทรงมพระประสงคโดยพระมหากรณาธคณอยางยง

วาจะชวยร อขนปวงสตวใหพนจากโอฆะ ความเวยนวายตายเกด

อนเปนหวงแหงความทกขน ดวยเหต ๓ ประการ คอ ๑.ใหเราทง

หลายไดบำเพญบญกศลคอคณงามความดทงกายวาจาใจ ๒. ใหถง

พรอมดวยความสงบอนเปนยอดของความสข ทวา นตถ สนตปร สข

เมอไดสบทราบแนชดวา พระพทธเจาทรงมพระประสงคเชนไร

แลว หนาทของเราทจะตองตอบแทนพระมหากรณาธคณอนนกคอ

ต งอกต งใจปฏบตกาย วาจา ใจ ของเราใหถงพรอมซงความ

บรสทธ มทาน ศล ภาวนา เปนตน ถาเราปฏบตไดถกตองตรงกบ

ความประสงคของพระองค พระองคกยอมพอพระทย และตวเองกได

ประโยชน ถาหากเราไมปฏบตใหเปนไปตามพระพทธประสงคแลว

กจะไมเปนทพอพระทยของพระองคเลย และเราเองกนาจะเสยใจ



ปจจย ๔ มจวร บณฑบาต เสนาสนะ คลานเภสช ซง

พระพทธเจาทรงอนญาตใหภกษทงหลายอาศยใชเพอยงชวตใหเปนไป

ในเพศพรหมจรรยนน เราจดหาสงเหลานไปถวายกเรยกวา อามส

บชา แตพระองคมไดทรงยกยองวาเปนการบชาทดเลศยงไปกวา

ปฏบตบชาคอ การกระทำความดใหมขนในจตใจของตนเอง

ปฏบตบชานพระองคมไดทรงมสวนใชสอยหรอบรโภคเพอยงประโยชน

หรอความอมหนำสำราญในสวนพระองคเองเลยแตอยางใดอยางหนง

แมเทาเมลดทราย เปนประโยชนแกตวผทปฏบตเองทงสน แตพระองค

กทรงพอพระทยในสงน

ภาวนา แปลวาอะไร? ภาวนาแปลวา การทำบญกศลใหผด

ขนในดวงจตดวงใจ ผ ใดต งอยในเมตตาภาวนา เจรญสมาธเปน

อารมณอยเสมอแลวกเทากบผนนไดสรางพระไวในจตในใจของตนเอง

ยอมจะมผลดตลอดชาต

นวรณ แปลวา เครองกงวล หรอความเวยนวาย มนทำให

เราวนเวยนเหมอนกบคนทพายเรออยในอางไปไหนไมรอด ผใดปลด

ปลอยเครองกงวลเสยไดผนนจะถงซงความเบาสบาย เหมอนคนนงเรอ

ออกไปกลางทะเลทปราศจากคลนลม เรอนนกจะแลนไปสจดทหมาย



ไดในไมชา ขณะทเรามานงเจรญภาวนา “พทโธๆ,อยนกเทากบวาตว

เรากำลงพายเรอจะไปเฝาพระพทธเจาหรอนำเสดจพระพทธเจาประทบ

ไปในหวเร อ ถาเราวนเวยนอยกบนวรณ ๕ อยในสญญาอดต

อนาคต กเปรยบเหมอนเรอของเราไดถกคลนลมพดใหเอยงไปเอยงมา

ถาคลนลมมนมากเขาๆ เรอกอาจจะถกนำพดจมลง ไมสามารถไปถง

ฝงได ตวเราเองกจะจมนำตายเสยกอนไดไปเฝาพระพทธเจา ฉะนน

เราควรพยายามพายเรอไปใหถงฝง แมจะไมถงพอใหไดแลเหนฝงกยงด

ถาจตของเราเยอกเยนเปนกศล ไมเกาะเกยวกบสญญาอารมณใดๆ

กเปรยบเหมอนเราพายเรอไปในทะเลทไมมเคลอน ลมกสงบพนนำก

เรยบราบ เรอกจะแลนตรงไปไมเอยงซายเอยงขวาจตของเราเทยงเปน

หนง กจะบงเกดผล คอ วตก วจาร ปต สข เอกคคตา เรอกจะ

เขาถงซงฝง คอปฐมฌาน

นวรณ ๕ ม กามฉนทะ พยาปาทะ ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ

วจกจฉา ทง ๕ นเปนตวบรวารของพญามาราธราช มนมาคอยตาม

เรยกรองลอใหเราหลงเพลนไปกบมน เจาตว แก เจบ ตาย นกเปน

ลกหลานของพญามาร มนสงเจา ๓ ตวนเขามาตสนทกบเราไวกอน

จนเราตายใจ หลงเชอวามนเปนมตรเลยเดนตามไปกบมนโดยไมรสกตว



กามฉนทะ ม ๒ อยาง คอ พสดกาม ไดแกรป เสยง กลน

รส สมผส อยางหนงและ กเลสกาม คอ โลภะ โทสะ โมหะ

อยางหนง ตวนวรณณนอกจากนกมอยางละสอง เปนคๆ เหมอนกน

ทง ๕ ตว แตถาจะพดใหหมดทงวงศตระกลของมนแลว กยงมมาก

กวานอกหลายเทา ลวนแตเปนบรวารลกหลานของพญามาราธราช

ทงสน

โลภะ คอลกษณะของจตทแลบหรอยนออกไปรบอารมณทงด

และชว โทสะ ไดแกความหงดหงดฟงซานรำคาญใจ โมหะ ไดแก

ความเผลอ ความลม ความหลง

อเสวนา จ พาลาน จงอยาสองเสพกบคนพาลนวรณ ๕ น

เปรยบเหมอนคนชวหรอคนพาล ถาเราไปคบมนเขามาไวในบานใน

เรอนของเราแลว เรากจะตองไดรบแตความเดอดรอนใจ เพราะถามน

เขามาในบานในเรอนของเราไดแลว มนจะตองแผลงฤทธทำอำนาจ

ใหญ ซงเราจะสมนไมได จงควรระวงอยาใหมนเขามาเสยเลยตอง

ปดประตหนาตางบานของเราไวใหด อยาให ตา ห จมก ลน กาย

ใจ ยนออกไปแสสายรบสญญาอารมณภายนอกได



เราจะไปกบพระพทธเจาหรอจะไปกบพญามาร? คดดใหด ถา

เราจะไปกบพระกตองมสตอยกบลมหายใจเขาออก ดวยคำภาวนาวา

“พทโธๆ” ใหเสมอๆ ตวมารมนจะมาเรยกรองอยางไรกอยาไปกบมน

สมาธ คอ ความมจตตงมน เมอเราคดวาจะทำอะไรกตอง

ทำใหมนจรงลงไปจงจะเกดผล ความจรงนกคอ สจจะ จำแนกออก

เปน ๓ ชน คอ ชนตำเรยกวาสจจปารม ชนกลาง สจจอปปารม

ชนสง สจจปรมตถปารม ตวอยางเชน วนนเราตงใจ เราจะนงสมาธ

ทวดบรมนวาส นเปนสจจปารมอนหนง แลวเรากออกจากบานเดน

ทางมาถงวด นเปนสจจอปปารม เมอมาถงแลวเรากไดมานงเจรญ

สมาธอยอยางนอก นเปนสจจปรมตถปารม

ผใดอบรม ทาน ศล ภาวนา ไดเพยงขนหยาบๆ กจะเปรยบ

เหมอนกบกอนกรวดกอนทรายทเขาใชโรยถนหนทางใหคนเหยยบยำไปมา

ขนกลางดขนหนอยกเพยงกอนหนทเขาใชกอกำแพงตก บาน ขนสงสด

กเปนแรธาตแทคอเพชรพลอย ซงเขาใชประดบของสงอนมคา แตใครจะทำ

บารมหยาบละเอยดหรอมากนอยเพยงไรกตาม กไมสำคญเทาการทำ

จรง คอ สจจะ ถงแมจะเปนกอนดนกอนกรวดหรอกอนหนกอนแรกตาม

แตถาเผาใหมนแกไฟแลวกอาจจะกลายเปนกอนเพชรกอนทองไปได



พระพทธเจาทรงชำนะมารกดวยสจจบารมของพระองค คอ

ความจรง เมอเราตงใจจะทำสงใดสงหนงกด จตของเราจะตองตงมน

ใหจรงลงไปในสงนนไมถอยหลง กอนทพระองคจะสำเรจพระอนตร

สมมาสมโพธญาณนน พระองคไดประทบขดสมาธอยใตตนโพธรมฝง

แมนำเนรญชรา กถกพญามารตามมารบกวนจนพระองคเกอบจะตอง

ทรงพายแพอยแลว ถงกบยกพระหตถออกมาวางทบพระชงฆไว

ทเรยกวาพระสะดงมาร (คอ ปางมารวชย) แตเมอทรงคดไดวาถา

เราจะเขยอนกายจากท เรากจกเปนผแพมาร ถาเราแพมนชาตน

ชาตหนาเรากจะตองแพมนอก ถาเราชนะมนชาตน เรากจะไดชนะมน

ตอไปทรงคดเชนนพระองคกกลบมพระมานะ ทรงกระทำความเพยร

ตอไปอกจนไดบรรลพระสมมาสมโพธญาณ ดงน พระองคจงทรง

ตรสวา สจจะเปนยอดของบารมทงหลาย

คนทใจไมอยกบตว ใจไมนงอยกบท กเหมอนกบคนทยนอยบน

พนสนามหญา ยน ๑๐ แหงกมหญาขนทง ๑๐ แหง เพราะยนตรง

นแลวกยายไปยนตรงนนแลวกเปลยนไปยนตรงโนนอก ยนอยไมเปนท

สกแหงอยางน หญากเกดขนไดทกท ถาเรายนอยทใดทหนงใหจรงลง

ไปเฉพาะแหงเดยวแลว ทตรงน นจะมหญางอกข นมาไดอยางไร?

หญาจะโผลขนมาตรงทๆ ตรงฝาเทาของเราเหยยบทบอยยอมไมไดมน



จะตองคดกลบลงไปในดนหมด ฉนใดกด, ถาจตใจของเราตงตรงเปน

หลกอยกบท มสตอยทลมหายใจเขาออกอยเสมอแลว นวรณและ

กเลสทงหลายกยอมจะเกดขนไมได

ตา, ไปรบรปทไมดเขามาสงใหวญญาณๆ รบรแลวกสงไปยง

หทยวตถ ทำใหโลหตในหวใจเปนพษ ห, ไปรบเสยงทไมดมาสงให

วญญาณ, จมก ลน กาย ใจ กไปรบกลน รส โผฏฐพพ ธรรมารมณ

ไมดมาใหวญญาณๆ รบรแลวกสงไปยงหทยวตถ ทำใหโลหตในหวใจ

เปนพษ โลหตนกแลนไปสธาต ดน นำ ไฟ ลมในรางกาย ทำให

รางกายเกดเปนพษขนอยางน บคคลผน นจะมความสขมาแตไหน?

ใจกเปนพษกายกเปนโทษ หาความสงบเยนมได

ถาเรารกษาจตของเราใหดเสยอยางเดยวเทานนถงตาจะเหนรป

ทด มนกด, เหนรปทไมด มนกด, จมก ลน กาย ใจ กเชนเดยวกน

เมอวญญาณรบรแตสงทดแลวสงไปยงหทยวตถ โลหตในหวใจกไมเสย

ไมเปนพษเมอหวใจสบฉดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายกายนนกจะม

แตความสมบรณ เกดความสงบเยนทงกายใจนแหละทเรยกวาเปน

ตวบญ



จตทแสสายออกไปรบสญญาอารมณภายนอกทางตา ห จมก

ลน กาย ใจ กเทากบคนทคลกเคลากบของโสโครก รางกายเปอน

มอมแมม หรอเปนแผลผพองเปอยเนา มอกเปอน เทากเปอน ตา ห

จมก ปาก ฯลฯ กเปอนไปหมดทงเนอทงตว จะนงนอนยนเดนไปในท

ใดๆ กไมมความสข เขาใกลใครเขากรงเกยจ ไมอยากใหเขาไปใกลเขา

หรอมฉะนนจะเปรยบกเหมอนกบภายในบานเรอนของเรามนรกเปอน

สกปรกทหลบทนอนกเปอน เครองใชไมสอยในครวกเปอน จะไปหยบ

ไปจบอะไรเขามนกเปอนไปทงหมด อยางนเราจะแกไขอยางไร? เราก

จะตอง ขดมน, ตองชำระลาง กาย วาจา ใจ ของเราใหขาว

สะอาดบรสทธ ดวย ทาน ศล ภาวนา เปนตน คนทรางกายเปน

แผลเปอนสกปรกน เขาใกลใครมนกมกจะพาเอาเชอโรคนนไปตดตอ

ถงคนอนดวย เขาใกลลกกตดลก เขาใกลหลานกตดหลาน เขาใกล

เพอนกตดเพอน ฯลฯ เขาใกลใครกตดตอคนนน เหมอนกบเถา

บอระเพดทข นพนกงตนสม ยอมจะพาใหรสขมของมนซมซาบไปส

ตนสม ทำใหสมเสยรสไปดวย



บานเรอนสกปรกกยงไมรายเทากบจตใจทสกปรก เพราะ

บานเรอนนน วนหนงๆ คงไมมคนเขาออกเหยยบยำถงรอยคนพนคน

แตดวงจตทแสสายออกไปรบสญญาอารมณภายนอกน น ชวนาท

เดยวกนอาจจะไปไดตงหลายสบแหง ถาจะเอากะบงตะกรามาตวงใส

แลววนหนงๆ กคงหาทเกบไมพอ

ใจทเราสงออกไปตามสญญาอดตอนาคตนน ไปมนกไปไมจรง

ไปขางหนากไปไมจรง เดยวกกลบมาขางหลงอก ไปขางหลงมนกไป

ไมจรง เด ยวกยอนกลบมาขางหนา อยกบปจจบนกอยไมจรงอก

เดยวอยเดยวไปเดยวมา ใหมนจรงอะไรลงไปสกอยางกยงด

การทำสมาธ ตองประกอบดวย อทธบาท ๔ ดงน

๑. ฉนทะ พอใจรกใครในลมหายใจของเรา ตามดวาเวลาทเรา

หายใจเขา เราหายใจเอาอะไรเขาไปบาง ถาหายใจเขาไปไมออกก

ตองตาย หายใจออกไมกลบเขากตาย, มองดอยอยางน ไมเอาใจไป

ดอยางอน



๒. วรยะ เปนผขยนหมนเพยรในกจการหายใจของเรา ตอง

ทำความตงใจวา เราจะเปนผหายใจเขาเราจะเปนผหายใจออก เราจะ

ใหมนหายใจยาว เราจะใหมนหายใจสน เราจะใหหนก เราจะใหเบา

เราจะใหเยน เราจะใหรอนฯลฯ เราจะตองเปนเจาของลมหายใจ

๓. จตตะ เอาจตเพงจดจออยกบลมหายใจ ดลมภายนอกท

มนเขาไปเชอมตอประสานกบลมภายใน ลมเบ องสง ทามกลาง

เบองตำ ลมในทรวงอกมปอด หวใจ ซโครง กระดกสนหลง ลมใน

ชองทอง มกระเพาะอาหาร ตบไต ไส พง ลมทออกมาตามปลายมอ

ปลายเทาตลอดจนทวทกขมขน

๔. วมงสา ใครครวญ สำรวจ ตรวจดวาลมทเขาไปเลยง

รางกายเรานน เตมหรอพรอง สะดวกหรอไมสะดวก มสวนขดของท

ควรจะปรบปรงแกไขอะไรบางดลกษณะ อาการ ความหวนไหวของลม

ภายนอกทเขาไปกระทบกบลมภายในวามนกระเทอนทวถงกนหรอไม

ลมทเขาไปเลยงธาตดน ธาตนำ ธาตไฟนน มลกษณะเกดขนทรงอย

และเสอมสลายไปอยางไร



ทงหมดน จดเขาใน รปกมมฏฐาน และเปนตวมหาสตปฏฐาน

ดวย จตทประกอบดวยอทธบาท ๔ พรอมบรบรณดว สตสมปชญญะ

กจะเกดความสำเรจรปในทางจตใหผลถงโลกตตระ เปนโสดา สกทาคา

อนาคาและ อรหตต สำเรจทางกายใหผลในการระงบเวทนา

การทำสมาธ ตองต งจตของเราใหเทยง ตรงแนวอยกบลม

หายใจ เหมอนนายพรานทเลงธน จะตองเลงใหแมน จงจะยงไดตรง

ถกจดหมาย

การยกจตออกไปรบสญญาอารมณภายนอก นนมใชเปนวธท

ถกของการทำสมาธ

การทเรารกษาลมหายใจไวดวยความมสตน เหมอนกบเราได

รกษาความเปนอยของเราไวท ง ๓ วย คอเมอเปนเดกกรกษา

ความเจรญของวยเดกไว เมอเตบโตขนกรกษาความเจรญของความ

เปนผใหญไว และเมอแกกรกษาความเจรญของวยชราไวอก ใหเปนผ

ถงพรอมดวยความมสตสมปชญญะบรบรณ ทำอยางนใหตดตอไม

ขาดระยะ ตลอดวนคอทกอรยาบถ



คนเรามแตอยากเกด แตไมมใครอยากตาย พระพทธเจาไมม

อยากเกด และกไมมอยากตาย ถาพระองคทรงเหนวาพระองคอย

มคามประโยชนกควรอย, ถาอยไรคาไมมประโยชนกควรตายเสย

แตคนเรานนมแตอยากเกดทาเดยว เหมอนกบแมคาทนงขายของอยใน

ตลาดขายอย ๓ วนไมไดอะไรเลย กยงจะทนนงขายอยอยางนมนจะ

ไปไดประโยชนอะไร

อตภาพรางกายเปรยบเหมอนกบมา ถาเราขมาตายมนกจะพา

เราไปถงจดหมายทตองการไมได จงควรตองรกษากายเรานไวใหด

ถาจตดกายไมดกใชการไมไดกายดจตไมดกไมไดผลอก ตองใหดพรอม

กนเปนสามคคธาตจตกบกายตองเข ากนได เปน มคคสมงค

ความทะเลาะววาทจงจะไมมขน



สต เปนชวตของใจ ลม เปนชวตของกาย การเจบปวย ไมได

หมายความเพยงทเราเจบ ปวด เมอย มน ถาลมหายใจของเราน

ออนลง สตกจะออนตามดวยนกเทากบเรากำลงเจบปวยอยแลว

ถาเราเผลอทงสตดวยเมอไร กเทากบสลบหรอตายทเดยว คนทสลบ

ไปคร งหนงประสาทกยอมเสยไปคร งหนง สลบหลายคร งกยงเสย

มากเขา ฉะนนเราตองคอยตงสตรกษาลมไวให อยาปลอยใหมนเจบ

ปวยหรอสลบไปบอยๆ พระพทธเจาทรงตรสวาคนไมมสต กคอ

คนทตายแลว

รกายในกาย นเปน กายคตาสต คอรลมในรางกายของเราตง

แตเบองสงจดเบองตำ เบองตำขนไปหาเบองสง กระจายลมใหเตมทว

รางกายเหมอนกบนำทเตมอาง กจะไดรบความเยนตลอดทวรางกาย

ความชำนาญ คอการทำบอยๆ ผมความชำนาญจะทำอะไรได

สำเรจกวาผทไมมความชำนาญเหมอนคนทชำนาญทางในกรงเทพฯ

เขากสามารถจะเดนลดตดทางไปตามถนนสายตางๆ ถงทหมายไดเรว

กวาผทไมรจกทาง ซงเดนอย ๓ เดอน กยงไปไหนไมรอดวนเวยนอย

ทเดมนนเอง



การเชอม ประสานลม ขยายลมไปตามธาตตางๆ ตลอดทง

อวยวะเสนเอนทกสวนในรางกาย กเหมอนกบเราทำการตดถนนสาย

ตางๆ ใหตดตอถงกน ประเทศใดเมองใด ทม ถนนหนทางมาก

กยอมมตกรานบานเรอนแนนหนาขน เพราะมการคมนาคมสะดวก

บานนนเมองนนกยอมจะมความเจรญมากขน ฉนใด, รางกายของเรา

กเชนเดยวกน ถาเรามการปรบปรงแกไขลมในสวนตางๆ ของรางกาย

ใหดอยเสมอแลวกเปรยบเหมอนกบเราตดตอนตนไมสวนทเสยใหกลบ

งอกงามเจรญขนฉนนน

ขณะทเรานงสมาธถาจตของเราไมอยกบตวกเทากบเราเสย

รายไดของเราไป รายไดของเราคออะไร? รายไดของเรานกเปรยบ

ดวยอาหาร อาหารของเราจะตองถกสตวตางๆ มแมวหมาเปนตนมา

แยงไปกน แมวหมานเปรยบดวยอารมณภายนอกตางๆ ไดแกตว

นวรณทง ๕ ทเราเอามนมาเลยงไวในบาน พอเราเผลอมนกจะเขามา

แยงอาหารในชามของเรา อาหารนไดแก บญกศลคณความดทเรา

ควรจะไดรบ



หรออกอยาง จตใจของเราเปรยบเหมอนกระบวย หรอภาชนะ

ทใสขาวในนำ ถามนรวราวไปเสย เรากจะตกขาวตกแกงหรอตกนำมา

กนไมเพยงพอ มนจะตองรวไหลไปหมด ถาเราทำจตของเราใหเทยง

ตรงไมม วอกแวกไปตามสญญาอารมณใดๆ ภาชนะของเรากจะ

สมบรณ กระบวยกไมหก ชอนกไมกด ชามกไมราว เรากจะตกขาว

ตกแกงตกนำมากนไดเตมท

ใจของเรา เปรยบเหมอนชอนหรอทพพ สตเปนดามทถอ ลม

เปนอาหาร เมอชอนมนกด ดามมนกด เรากคอยๆ ประคองจบดาม

ใหมน แลวจบอาหารเขามาสมขทวาร คอปากของเรา ใหตรงพอ

เหมาะพอดเรากจะไดรบผลคอ ความอม เมออาหารด ใจกอม,

เรากยอมจะไมเกดความหวกระหาย ความหวน คออะไร? คอตว

ตณหา

ใจ, เปรยบเหมอนเดก สตเปรยบเหมอนผใหญ ผใหญนนมหนา

ททจะตองดแลควบคมเดกใหด เดกจงจะไดกนอมนอนหลบ แลวกจะ

ไมรองไมออน ตองใหเดกมอาหารดๆ คอ พทธะ ธรรมะ สงฆะ

เปนอารมณมตกตาตวโตๆ ใหเลน ตกตามอย ๔ ตว คอ ธาตดน

กเปนตกตาตวหนง ธาตนำ กเปนตกตาตวหนง ธาตไฟ กเปนตกตา



ตวหนง ธาตลม กเปนตกตาตวหนง เมอเดกมอาหารด มตกตาเลน

เดกกจะไมซนไมวงออกไปเลนนอกบาน การออกไปเลนนอกบานนนม

อนตรายหลายอยางแตถาอยภายในบานของเราแลว ถงจะมอนตราย

เกดขนบางกไมมากนก ใจเรานจะตองใหมนเลนวนเวยนอยกบธาต

ทง ๔ คอ กาย ทกวางศอก ยาววา หนาคบ นแหละจงจะไมเกด

ทกขเกดโทษ เมอเดกเลนเหนอยแลว กจะนอนพกในเปลหรอทนอน

ทพกนคอ จตทเขาไปสงบนงอยในองคฌาน มปฐมฌาน ทตยฌาน

ตตยฌาน จนถงจตตถฌานเปนตน (ฌานคอ ทพกของนกปราชญ

บณฑต) ตอจากนกจะเขาถงความเปนหนงคอ เอกคคตารมณ

ผใดกระทำจตใหสงขนถง โลกตตระมฌาน ๔ เปนตน เรยก

ผน นวาเปนผ ม “อรยทรพย” พระพทธเจาทรงตรสสรรเสรญวา

“เปนผไมจน” เล ยงตวเองได ใครปฏบตไดอยางน พระองคกพอ

พระทย เหมอนพอแมทเหนลกตงเนอตงตวไวมหลกฐานด

ลมภายนอกกบลมภายในนนตางกน ลมภายนอกนนแตงไมได

ตองเปนไปตามธรรมชาต ลมภายในนนแตงไดปรบปรงแกไขไดเพราะ

เปนลมทอาศยวญญาณหรอจะเรยกวา วญญาณอาศยลม กได



รางกายเราน ถาไมมจตเขาไปยดถอแลวมนกเหมอนกบกอน

ถานทดำๆ นแหละ ถาจตเขาไปยดถอมตณหาอปาทานเกดขนแลว

มนกจะกลายเปนถานไฟกอนแดงๆ ฉะนน เมอเราพรากจตออกเสย

จากกาย มแตสตรอยางเดยว กายนกจะตองดบเหมอนกอนถานไฟ

ทดบแลว ฉะนน

มงคลจกรวาฬ คออาณาจกรอนเปนทเกดแหงผซงประกอบ

ดวยคณธรรมอนเลศ คอ พระพทธเจา ผซงไดตรสรพระอนตตร

สมมาสมโพธญาณ

ความด ความชว สข ทกข ไมไดข นอยกบเทวบตรเทวดา

หรอใครทไหน มนข นอยทการกระทำอนเกดจากกรรมดกรรมชว

ของตวเรานเอง

ลมหายใจตวเราน มใชมแตเฉพาะทพงเขาพงออกจากทางจมก

อยางเดยว ลมในรางกายน ระบายออกไดทวทกขมขน เหมอนกบไอนำ

ทระเหยออกจากกอนนำแขงและมลกษณะละเอยดมากกวาลม

ภายนอก เมอมนกระจายออกมากระทบกนเขา จะเกดเปนผลสะทอน



กลบเขาสรางกายอก เรยกวา “ลมอมช” เปนลมทชวยใหจตใจและ

รางกายสงบเยอกเยน ฉะนนเวลาหายใจเขาไป จงควรทำลมใหเตม

กวางภายใน และเวลาหายใจออกกใหมนเตมกวางทวบรเวณตวเอง

อำนาจของสมาธม ผล ๓ อยาง คอ ๑. ทำใหจ ตสงบ

๒. ทำใหเกดความร สกวบๆ วาบๆ หรอซๆ ซาๆ ตามผวกาย

๓. ทำใหเกดอคคหนมตและปฏภาคนมต (คอนมตทเกดจากลม

อานาปาน)

จงทำจตของเราใหเหมอนกบรถไฟ ทมนแลนไปตามราง

ลม เปนตวราง จต เปนรถไฟ สตเปนเหมอนคนขบรถ คนขบจะตอง

เปนคนไมเมาสรา และจะตองตงใจขบใหด ใหรถไฟแลนตรงไปตรงมา

ใหพอดกบรางเมอรถไฟเดนสะดวกทงไปทงมา ไมตดขด ผลทเราจะได

รบกคอคนโดยสารและสนคาซงเปนตวเงน ถาจะเปรยบแลวกคอ

บญกศลนนเอง คนโดยสารไดแกองคฌานทง ๔ ใหความสำเรจ

ประโยชนในทางจต สนคาใหประโยชนในทางกาย คอความสมบรณ

ของธาตทง ๔



บญกศลทเกดจากการภาวนานน ทานเรยกวาหนอโพธสตว

หนอโพธสตวนมรวมอยดวยกน ๓ กษตรยอาการทเรากำลงนงสมาธ

อยนกายของเรากจะเปรยบเหมอนกบกอนเงน นกเปนกษตรยองคหนง

วาจาของเราทมาสวดมนต กลาวถงพทธคณ ธรรมคณ สงฆคณ

นกเปนเหมอนกบกอนทองทอยในปาก นกเปนกษตรยองคหนงและใจ

ของเราทกำหนดแนวอยกบลมหายใจ ไมฟงซานไปอน มแตอารมณ

ของพทธะ ธรรมะ สงฆะ ไหลเขาไปสในดวงจต จตนกเปรยบเหมอน

กบกอนเพชร นกเปนกษตรยอกองคหนง ดงนนทานจงรวมเรยกวา

หนอพระโพธสตว คอ ความดผดขนในจตในใจ นคอ อรยทรพย

ทพระองคทรงตรสวา “ลกเราตถาคต เปนผไมจนสมบต”

ผทไดทำบญกศลไวสมบรณดในชาตน ถาตายไปเกดในโลก

สวรรคเปนเทวบตรเทวดา กจะตองไดเปนหวหนา (เทวดาทพากนมา

เฝาพระพทธเจาเปนหมๆ น นจะตองมหวหนาองคหนงๆ เปนผนำ

หวหนาน เปนผทมฤทธกวาคนอน) ถายงจะตองกลบมาเกดในโลก

มนษยอก กจะตองเปนคนใหญคนโต มยศมทรพย มบรวารมาก

จะไดอยในตระกลกษตรย พราหมณ หรอ พอคาคหบด ไมเปนผ

ตกตำ นเปนอานสงสของผมภาวนาจตอนสำเรจดวยด



บญกศลทเกดขนในจตใจของเราน เหมอนกบหนอเพชรหรอ

หนอทองทผดขนในบานเรอนของเรา ใครจะมาขดมาแยงชงเอาของเรา

ไปไมได กฎหมายกบงคบอะไรเราไมได เพราะมนเกดขนในทสวนทนา

ของเราเองบญชนดนจดวาเปนบญทเลศกวาบญทงหลาย

ทานและศล กเปนบญเหมอนกน แตมผลตางกน ทานกยงจะ

ตองมสวนแบง ศลกตองมสวนแบงจะเปนของเราคนเดยวไมได วตถ

สงของอะไรกตาม ทเราบรจาคเปนทานไปนน เรากถอวาเปนของๆ

เรา สวนผรบ เมอรบไปแลวกถอวาเปนของๆ เขา นกจะตองมสวน

แบงกนอก ศลกเหมอนกน เรายงจะตองไปขอใหพระทานให ถาทาน

ไมใหเรากจะไมไดจากทาน การขอเขานนมนเปนลกษณะของ คนจน

แตกยงดกวาคนทไมขอเสยเลย บางคนตวเองกจนแลวยงอวดด

ไมขออก อยางน กจะตองอดตาย ไมไดสมบตอะไรเลยตลอดชาต

การขอเขานนมนไดไมพออม สมมตวาเรากำลงหวอย เหนแมคาเขา

หาบกลวยไปขาย ถาเราเขาไปขอเขา เขากคงจะใหบาง แตไมมาก

เพราะเขาเกรงจะขาดทนหรอกำไรนอยไป เขาจะใหเราไดอยางมากกไม

เกน ๑ หว หรอ ๔-๕ ลก ถาเราหวจดกคงไมพออม ถามนเปน

ของของเราแลวจะกนเทาไรกได เหมอนผลไมหรอขาวทเราปลกในสวน



ในนาของเรา เมอปลกแลวเรากจะไดรบผลเตมท จะซอจะขายจะให

ใคร ยอมมสทธเตมท หรอจะทงจะขวางเสยกได ฉนใด ความดทเกด

ในใจของเราเอง กฉนนน

พระพทธเจาทรงกำจดทกขไดจรง พระธรรมกำจดภยไดจรง

พระสงฆกำจดโรคไดจรง ๓ รตนะนเมอใครทำใหมขนในดวงจตดวงใจ

กจะไดรบผลคอ ความสขจรง เมอใจของเรามแกว ๓ ประการเกด

ขนแลวเราจะตองไปกลวใคร จะไปไหน บานใคร เรอนใครกมคนเขา

อยากตอนรบ จะไปโลกสวรรค เทวดากยนด ตอนรบ เพราะเราม

ทรพยสมบตมาก เปนคนมงคนม

อาหารม ๒ อยางคอ อาหารคำๆ ทเรากลน กนเขาไปนอยาง

หนง และลมหายใจเขาไปอยางหนงอาหารจตมอย ๓ อยางคอ

ผสสาหาร มโนสญเจตนาหาร และวญญาณหาร

อารมณภายนอกตางๆ ทเราเกบมายดถอไวกเปรยบเหมอนเรา

เอาหาบของหนกๆ มาไวบนบา ถาเราปลดปลอยเสยได กเทากบเรา

วางหาบน นลงบนพ นตวเรากจะเบาสบาย เราจะกระโดดข นหรอ

กระโดดลงกไดเพราะมนไมมของหนกมาถวงตวไว



จตเทยง กเหมอนกบตนไมทขนสงๆ คนกไมสามารถเออมมอ

ขนไปเดดหรอทำลายยอดใหเสยไป และกสามารถทจะตานทานลมได

ทง ๔ ทศ ๘ ทศ (คอชาต ชรา พยาธ มรณะ และโลกธรรม ๘)

โดยไมหกโคนโอนเอยงหรอหวนไหว กงกานกจะแผสาขามดอกผล

งดงาม ไมมคนมารงแก ถาตนไมนนไมเทยงไมตรง โอนเอยงไปทาง

ซายทางขวา (คอกามสขลลกานโยค และอตตกลมถานโยค ไมเปน

มชฌมาปฏปทา) หรอโอนไปขางหนาขางหลง (คอสญญา อดต

อนาคต ไมตงอยในปจจบน) เมอถกพายแรงๆ พดมา ลำตนกจะหก

โคนไดฉนใดกด จตของบคคลทประกอบดวยบญกศลทงหลายถงแมจะ

หนกไปในทางโลกกด ทางธรรมกด แตถาไมตงใหเทยงใหตรงแลว

กไมอาจพนจากอนตราย หรอปลอดภยได (ภยของโลก เชนมหา

สงคราม คอสงครามสวนใหญ ยอมเกดข นจากสงครามสวนยอย

สงครามสวนยอยยอมมอยทกวนทกเวลา เชนผวเมยรบกน พนองรบ

กน ฯลฯ สงเหลานนยอมเปนภยแกความสขของคน) เหมอนตนไม

ถงตนจะยาวหรอใหญเพยงไรกตามแต ถาลำตนไมเทยงไมตรงแลว

เมอถกพายพดแรงกจะตองโคนทงรากทงโคน และเมอตนโคนแลวดอก

ผลกจะเกดมาแตไหน?



จตเทยงยอมจะสงข นเหมอนดอกบวทพนจากนำ เมอไดรบ

แสงสวางของดวงอาทตย มนกจะบานเตมท กลบกขยาย กลนของมน

กกระจายออกไป เกษรของมนกอมอาบไปดวยรสนำหวาน (เปรยบได

กบปต สข เอกคคตา) จตกเหมอนกบตวแมลงผงทบนมาดมรสเกสร

ฉะนน

อำนาจของจตเทยง มลกษณะเหมอนวทยทสามารถรบคลน

จากตางประเทศ ร เหตการณตางๆ ไดท งใกลและไกล ขณะท

พระพทธเจาไดทรงบรรลพระอนตรสมมาสมโพธญาณนน อำนาจ

ความบรสทธแหงกระแสจตอนเทยงของพระองคชวขณะพรบตาเดยว

นน ยงความไหวสะเทอนไปทวตลอดทงพภพจกรวาล ทงพรหมโลก

ยมโลกทเรยกวาแผนดนไหว เทพยดาเบองบนทกหมเหลา กไดพา

กนถอเครองสกการะมาเฝาพระพทธเจา พวกสตวนรกทงหลาย กได

คลายตวจากโทษทกขชวขณะ สตวท งหลายในเมองมนษย กไดรบ

ความรมเยนเปนสขทวกนดวยอำนาจของจตเทยง ธาตสงบอยางเดยว

นแหละ ททำใหพระพทธเจาทรงมเดชเดชานภาพยงกวาเทวดาและ

มนษยทงหลาย



จตเทยงคอจตทสง ผลทไดรบกยอมเปนผลทสงดวย (ยกตวอยาง

พระพทธเจาของเรา เมอเวลาพระองคประสตจากพระครรโภทรนน

สมเดจพระพทธมารดากมไดบรรทมคลอดอยางคนธรรมดาสามญ

ทงหลาย พระนางสรมหามายาไดเสดจประทบยนอยระหวางตนรงค

และทรงคลอดพระกมาร ซงเปน ยอดของมหาบรษ คอ พระสมมา

สมพทธเจาของเราน)

บญ แปลวาอะไร? ปญญ แปลวาความเตมการทพวกเราพา

กนมานงทำความดอยน กเรยกวาเปนบญอนหนง เมอเรากระทำได

สมบรณแลว เรากจะไดรบความสข ความอม และความเตมกลบไป

การนงสมาธ ตองไมจยจตออกไปรบอารมณภายนอก ถาจต

ตกไปทางสญญาอดต อนาคต ไมอยในปจจบน นนมใชสมมาสมาธ

สมมาสมาธตองเปนเอกคคตา (“เอก” แปลวาหนง “คตา” แปลวา

จตทเขาไปตง) ฉะนนพระองคจงทรงตรสวา “ปจจปปนนญจ โย

ธมม ตตถ ตตถ วปสสต” ฯ



นำเปนเครองชำระลางไดแตสงปฏกลภายนอกรางกายเชน

เนอหนง ผม ขน เลบ ฟน ฯลฯเปนตน แตจะใชลางจตใจทสกปรก

โสมม ซงอยภายในรางกายใหสะอาดไมได อนน เราจะตองใชนำ

เรยกวา ทพยโอสถชำระลาง คอพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ

น แหละจงจะทำใหจตของเราใสสะอาดบรสทธหมดจดได ฉะนน

นำทพยโอสถจงเปนยาสำหรบลางใจใหหายจากทกขฯ

การทเรามานงตงสต กำหนดอยกบลมหายใจดวยคำวาภาวนา

วา พท เขา โธ ออก ไมลม ไมเผลออยางนกจดวาเปน พทธคณ

เมอจตของเราไมมสญญาอารมณใดๆ มาเกาะเกยว เกดความ

สวางไสว อมเอบขนในดวงใจ นกจดวาเปน ธรรมคณ การขยบ

ขยายลมหายใจเขาออก ใหมสตสมปชญญะบรบรณทวตว อนนจดวา

เปน สงฆคณ รวมความกคอ เกดความรความสวางเปนตว พทธะ

จตเทยงเปนตว ธรรมะ รกษาความดและเพมความดทมอยแลวใหม

มากขนเปนตว สงฆะฯ



พทธะ ธรรมะ สงฆะ ๓ รตนะน เมอรวมลงในพทโธกเทากบ

เราเอาสบ ๓ กอนมารวมเปนกอนเดยวกนแลวใชสบฟอกผา คอ

ดวงจตของเรา กายของเรา ใหขาวสะอาด ธาตทง ๖ เปรยบเหมอน

กบผา พวกธาตดนมกระดกตางๆ ธาตนำมโลหตและนำด ฯลฯ

ธาตไฟททำความอบอนในกระเพาะอาหารและลำไส อากาศในชองตา

ชองห ชองจมก ฯลฯ วญญาณความรสกลมหายใจเปรยบเหมอนกบ

ชามอางซกผา พทโธ เปนสบ สตเปนมอทไปจบกอนสบ การซกเรา

จะตองวางผาลงใหตรงในชามอาง มอกจบใหถกกอนสบ และถใหถก

ตรงทเปอนทำเชนนจงจะไดผลคอผาของเรากขาวสะอาด ผาทมได

ซกฟอกยอมจะมนำหนกมาก เพราะมนอมอยซงเหงอไคล เมอเรา

ซกฟอกแลว มนจะมนำหนกเบาลงกวาเดมเหมอนจตของบคคลท

ฝกหดขดเกลาแลว ยอมเบาจากความยดถอจตกจะสงขนกวาเกา

จตทไดอบรมอยเสมอ ยอมจะสงขนแกข นทกทๆ เปนลำดบ

เหมอนผลไมทแกจด เมอสกงอมแลวกยอมจะหลนจากขวของมนใน

ทสดจตของบคคลทปฏบตไดสง เมอแกจดกยอมจะหลดจากขวเชน

เดยวกน แตไมใชหลดอยางผลมะมวง หรอผลไมทงหลายทหลนมายง

พนดนมนจะหลดอยางเครองบนทหลดจากพนดนพงตวขนสอากาศ

จตทหลดจากกเลส กยอมจะลอยขนสทสงฉะนน



เมลดในของผลไมตางๆ มคณภาพอยางไร? คณภาพของมนก

คอ สามารถทจะเกบรกษาพชพนธ วงศตระกลของมนไวไดทงหมด

คอเกบไดทกๆ สวน ตงแตรากลำตน รวมทงกง กาน ดอก ใบ และ

ผลของมนเองไวภายในเมลดนนไดอยางพรอมบรบรณ ถาเรานำเมลด

ของมนไปเพาะเมอไร มนกจะแตกงอกออกมาเปนเหมอนกบตนเดม

ของมนน นอ ก จ ตของผ ปฏ บต ซ งเด นเข าถ งบพเพนวาสญาณ

กเปรยบเหมอนกบเมลดพชหรอผลไมเพราะสามารถทจะระลกถง

กำเนดชาตภพเดมของตวเองทงในอดต และอนาคต ไดวาเปนอยางไร

นอกจากนยงสามารถรกวางขวางออกไปถงผอนอกดวย

คนทกำลงจะตายน น ถ าจ ตไปเกาะยดกบสงใดสงหนง

วญญาณทออกจากรางกจะวนเวยนไปเกาะอยกบสงนน เหมอนกบผล

มะมวงหรอผลไมทหอยอยกบกงบนตนของมน ถากงนนมนโอนไปอย

ตรงทๆ ดผลของมนกหลนลงมางอกตรงทๆ ด ถากงมนโอนไปตรงทๆ

ไมดผลทหลนลงมากจะงอกขนตรงทๆ ไมด คนทไมมสมาธ จตใดม

นวรณ หวงลก หวงหลาน หวงคนนนคนน เวลาทตายวญญาณกไป

เกาะอยท ลกหลาน บางคนกลบไปเกดเปนลกของลกตวเองกม

บางคนทพอแมทงมรดกทสวนไรนาไวใหกเปนหวงทรพยสมบตของตน

พอตายไปกไปเกดเปนสตวอยในสวนในนากม บางคนกไปเกดเปนผสาง



นางไมเฝาทงนาปาเขากม พวกนเปนพวกสมภเวส คอวญญาณลอยไป

เทยวหาทเกาะ ถาจตของเราตงอยในบญกศล เรากจะมสคตเปนทไป

ถาจตของเราตงอยในบาปอกศล วญญาณของเรากจะตองไปสทคต

คนทไมไดทำบญกศลไวในชาตน พอตายไปแลวกเหมอนกบออก

จากโลกเกา ไปสโลกใหมอกโลกหนงโลกใหมนคนไมดเขากไมรบไว

เขาจะตองไลสงกลบมาครนเมอกลบมากไมพบลกหลานพอแมญาตพ

นองของตนอกจะเขาไปอาศยใครอยกไมได เพราะเปนคนยากจน

เสอผากขาดกระรงกระรง ไมมใครเขาอยากตอนรบ กตองเวยนวาย

อยในภพไมไดไปเกดในโลกทด โลกทดน น คอโลกทไมมภย (ภย

ตางๆ เชนภยสงคราม ภยนำทวม พายพด อคคภย โจรผ ร าย

ขาวยากหมากแพงและเบยดเบยนฆาฟนกนเหลานเปนตน) เปนโลก

สวรรคทมแตเทวบตร เทวดา นางฟา ไมมความทกขภยใดๆ โลกของ

เทวดานนมแตเกดกบตายไมมแกไมมเจบ โลกมนษยมทงเกด แก เจบ

ตาย โลกนพพานไมมทงเกด ไมมทงตาย



ทาน สละโลภะ, ศล สละโทสะ, ภาวนา สละโมหะ

ทวาพระธรรมกำจดภยไดจรงนน กคอ ใหบคคลรจกฝกหด

อบรมจตใจของตนใหตงมนอยในคณธรรม มทาน ศล ภาวนา เปนตน

ใหเราเอาใจมาจดจออยในธรรมของพระพทธเจา ปฏบตตามคำสอนของ

พระองค กเหมอนกบเรามทหลบหลก มทกำบง รจกการรกษาตวผใด

ทกอสรางสะสมคณธรรมใหเกดขนในดวงจตดวงใจแลวใจของผนนกจะ

พนจากความเดอดรอนดนรนกระสบกระสายแมจะไปอยในสถานทใดก

ยอมปลอดภยทกแหง จะอยบานกสบาย ไมอยบานกสบาย จะอยวดก

สบาย ไมอยวดกสบาย จะมกนกสบาย ไมมกนกสบาย เขาวาดกสบาย

เขาวาไมดกสบาย จะเจบไขกสบาย แมทสดจะตายมนกสบายอก

เหตใดพระพทธเจาจงทรงเบอหนายโลก? กเพราะพระองคทรง

เหนวา คนเราทเกดมาในโลกน มอะไรบางทเปนสงสมใจของเรา?

พอแมหรอ? ญาตพนองหรอ? ขาทาสบรวารหรอ? เพอนฝงมตร

สหายหรอ? เงนทองทรพยสมบตหรอ? สงเหลานไมมอะไรทจะสมใจ

เราสกอยางเดยว เมอเปนอยอยางนแลว เราจะมาทนนงอยนอนอยใน

โลกนทำไม? ทรงคดไดเชนน พระองคจงเสดจออกบรรพชา เพอ

คนหาหนทางทจะไมตองกลบมาเกดอก



จงคดดใหดวา ๑. โลกนไมใชของเรา แลวเราจะมานงเฝาโลก

กนอยอยางนละหรอ? ไมชาเรากจะตองจากมนไปอยางแนๆ ดงนนเรา

จงไมนาหลงตดอะไรอย ๒. จตของเรากไมตางอะไรกบลกฟตบอลท

ถกเขายำยบฑา ประหตประหารใหไดรบความคบแคนใจอยทกขณะ

๓. เราตองการความสขหรอความทกข? ทกคนคงจะตองการแต

ความสข ไมตองการความทกข แตอะไรเลาเปนความสขอนแทจรง

ของตวเรา? เราคดวากนนแหละคงจะเปนความสขแนละ เรากพยายาม

ไปหามาใหมนกนครนกนๆ เขาไปมากกเกดอดอดไมสบายอก คดวา

นอนนแหละตองเปนความสขแนละ เรากนอน-นอนๆ วนยงคำจนหลง

มนแขง กเกดความไมสบายอก คราวนกคดวาเงนทองทรพยสมบตน

แหละ คงเปนความสขแนนอน เรากพยายามไปหาเงนทองมาใหมนใช

จนเตมท แตมนกไมสขอก แลวอะไรเลา ทเปนความสขอนแทจรง?

ความสขทแทจรงน น ยอมเกดจาก บญกศลคอความสงบ

ทเกดขนในจตใจ ใจทพนจากทกขโทษความดนรน ไมมกระสบ

กระสายเดอดรอนกระวนกระวายถาใครมานงหลงโลกตดโลก วามนเปน

ของดวเศษวโสอยนนมใชนสยของบณฑต ผใฝใจในธรรมของพระพทธเจา

เพราะฉะนน เราจงพากนตงอกตงใจประกอบบญกศลเพอจะใหเปน

ทางทพนไปจากโลกน นนแหละจะเปนหนทางทถกตอง



การทเรามานงภาวนากนอยน เปรยบเหมอนกบเรามาขดสขาว

เปลอกในยงของเราใหเปนขาวสาร จตของเราเปรยบดวยเมลดขาว

นวรณทง ๕ เปรยบเหมอนกบเปลอกทหมเมลดขาวอย เราจะตอง

กะเทาะเอาเปลอกนอกนออกจากเมลดขาวเสยกอน แลวขดเอาคราบท

ไมสะอาดออกอกชนหนง ตอจากนเราจะไดขาวสารทขาวบรสทธวธขด

สนนกไดแก วตก วจาร วตก, ไดแกการทเรากำหนดจตใหรอยกบ

ลมหายใจเขาออก ลกษณะอยางนเหมอนกบเรากอบเมลดขาวใสลงใน

ฟนส เรากจะตองคอยดอกวา ฟนสของเรานนดหรอไมด ถารแต

ลมเขา ไมรลมออก เพราะเผลอหรอลมเสย กเทากบฟนสของเรามน

กรอนหรอหกไปตองการแกไขทนท คอเอาสตมาตงอยกบลมหายใจปด

สญญาอารมณตางๆ ทงใหหมด วจาร, ไดแกโยนโสมนการ คอการ

สงเกต ตรวจตราลมทหายใจเขาไปนนวามลกษณะอยางไร สะดวก

หรอไมสะดวก โปรงโลงหรอขดของอยางไรบาง กระจายลมใหทวเพอ

ขบไลลมรายออกจากตว ขจดสวนทเปนโทษออกใหเกลยง เหลอแต

สวนทดไว ธาตตางๆ ทกสวนในรางกายของเรากจะกลายเปนธาต

บรสทธ จตกจะใสใจกจะแจม รางกายกจะเยนสบาย มแตความสข

การหายใจของเราน ตองคอยๆ ประคองลมเหมอนกบเราจบลกไก

เลกๆ ไปใสในเลา ถาเราจบแรงนกมนกจะตาย จบคอยๆ มนกจะหน

ตองคอยๆ ตะลอมใหมนเขามาอยในเลาทงหมดโดยไมเปนอนตราย



นเปรยบเหมอนกบเขาขดสเอาคราบทเมลดขาวนนออกตอจากนเรากจะ

ไดขาวสารทขาวสะอาดบรสทธ (คอ ปต สข เอกคคตา) และนำขาว

นนมาหงตมกนเปนอาหารใหเกดประโยชนแกรางกายได จะสงไปขาย

กไดราคาแพง จะหงกนกอรอย เหตนนเราทกคนจงควรพากนตงอกตง

ใจขดสขาวในยงของตน ใหไดเปนขาวสารชนดทหนง

ลมทเราหายใจเขาไปในรางกายน เราจะตองขยบขยายสงไป

เชอมตอกบธาตตางๆ ทกสวนในรางกายใหทว ธาตลมกใหมนไปเชอม

กบธาตไฟ ธาตไฟเชอมกบธาตนำ ธาตนำเชอมกบธาตดน ธาตดน

เชอมกบธาตอากาศ อากาศเชอมกบวญญาณ ทำธาตทง ๖ ใหเปน

สามคคกลมเกลยวกน รางกายของเรากจะไดรบความสขสมบรณ

เหมอนกบเราบดกรขน (ขนธ) ของเราไมใหแตกราว ขนนนกจะบรรจ

นำไดเตมท งใสและเยนดวยความเตมน ไดแกบญกศล ความใส

เกดจากจตทเทยงไมเอนเอยง ความเยน ไดเพราะขนนำนนตงอยภาย

ใตตนไมทมรมเงา คอพระพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ



โรคหวใจทตวใหญๆ มอย ๓ ตว คอ โลภ โกรธ หลง โรค

น เปรยบเหมอนกบโรคมะเรง มนกนตดตอลกลามถงคนอนดวย

เขาใกลลกกตดลก เขาใกลหลานกตดหลาน เขาใกลเพอนกตดเพอน

เขาใกลใครกตดคนนน ทำอนตรายทงแกตนและแกผอน โรคทเลก

หนอยรองลงมากมอย ๕ ตว กามฉนทะ พยาปาทะ ถนมทธะ

อทธจจกกกจจะ วจกจฉา โรคนเปรยบเหมอนกบโรคขกลาก ใจมน

หยบๆ แยบๆ แลบไปโนนมานอยนงไมได โรคนรกษายาก นายแพทย

กไมสามารถจะเยยวยาไดนอกจากใช พทธโอสถ แตโรคทสำคญทสด

กมอย ๒ ตว เทานน คอ อวชชา กบ ตณหา โรคนเปรยบเหมอน

กบวณโรค เพราะเปนโรคผ ดมองภายนอกไมใครเหน หนาตากด

ผวพรรณเหลอง แตตวเชอโรคมกคอยๆ เกาะกนอยภายในโดยเจาของ

ไมร สกตว โรคนมนกนลกซงมาก กนถงกระดกถงขวปอดขวหวใจ

อวชชามนแทรกในหวใจกไมรสกตว ตณหามนแทรกในหวใจกไมรสก

ตว โรคอยางนคนกลวกนมาก เพราะมนรายกวาโรคอยางอน โรค ๒

ชนดนไมมยาอะไรแกไดนอกจาก พทธโอสถ คอ สมาธ ปญญา

ยาขนานนใชบำบดโรคไดอยางด มากกจะเหลอนอย โรคนอยกจะ

บรรเทา โรคหวใจเปนเขาแลวมนรายมากโรคทเนอทหนงเขากยงรกษา

ดวยยาภายนอกได



การนงสมาธเราจะตองกำหนดลมหายใจเข าออกของเรา

เหมอนกบคนทนงเฝาประตอย เมอมใครผานเขาออกไปมา เราจะตอง

คอยสงเกตดวาคนๆ นนมลกษณะหนาตาและทาทางเปนอยางไร หรอ

จะเปรยบอกอยางกเหมอนกบเจาของววทคอยเฝาดววของตวอยทหนา

ประตคอกจะตองสงเกตใหดวาววทเดนเขาไปนนเปนววแดงหรอววดำวว

ขาวหรอววดาง แลวเมอเดนเขาไปแลวมนไปหยดนอนทตรงไหน

ทาทางนอนของมนเปนอยางไร มนหมอบอยหรอนอนตะแคง มองดอย

จนกวามนจะลกขนจากททนอนและเดนกลบออกไปจากคอก เวลา

กลบเรากตองสงเกตดอกวามนเดนหรอมนวง เดนชาหรอเดนเรว

เมอตวเกาเดนออกไปแลว พอตวใหมเดนเขามาอก เรากตามดมน

อยางนอก แลวเรากจะจำววทเขาไปในคอกของเราไดทกๆ ตว

เวลาหายใจเขา ลมภายในจะตองสะเทอนใหทวถ งกนท ง

๓ สวน ม ปอด หวใจ ตบ กระเพาะอาหาร ลำไส ซโครง กระดก

สนหลง เปนตน ถาไมสะเทอนทวนนไมใชผลของสมาธฯ



การทำสมาธจะบงเกดผลอนสมบรณ กดวยมจตเปนผสง มสต

เปนททำงานและเปนผชวยสนบสนนในการประกอบกจการใหเจรญ

กาวหนา มสมปชญญะ เปนผสำรวจตรวจสอบในงานททำนน ถาพด

ทางกมมฏฐานกคอ สตสมปชญญะ ถาพดทางสมาธกคอ วตก วจาร

นเปนตวใหเกดปญญา ฯ

ปญญา, เกดแตการสงเกตหาเหตหาผลรแตผลไมรเหตกใช

ไมได รแตเหตไมรผลกใชไมได ตองรพรอมทงเหตทงผล รดวยความม

สตสมปชญญะ ทเร ยกวา สตสมปชาโน คอ ความรรอบอน

สมบรณ ปญญาแบงออกเปน ๒ อยาง คอปญญาซงเกดจากความ

เรยนรในเรองของโรคอยางหนง เรยกวา “วชชาปญญา” ปญญา

ชนดนเปนความรทเกดจากการศกษาหรอสดบตรบฟงมาจากคำทคน

อนเขาบอกเลา ปญญาอยางนชวยตวเองใหมความสขไดในโลก (แตยง

ไมพนทกข) อกอยางหนงเปนปญญาซงเกดจากการปฏบตในธรรม

เรยกวา “ปญญาสมาธ” เปนปญญาทเกดจาก การทเราทำใหม

ขนในตวเราเอง ปญญาชนดนแหละเรยกวา “พทโธ” เปนปญญาท

ชวยตวเองใหพนจากทกขได พทธศาสนา หรอพทธศาสนกชน นก

เกดจากความหมายทำนองเดยวกนคอจะตองเปนไปพรอมดวยเหต



และผล สงใดทมไดประกอบไปดวยเหตและผลแลว สงน นกมใช

พทธศาสนา และมใชพทธศาสนกชน ดวย (อยาวาแตพวกโยมทมา

นงอยนเลย แมแตโกนผมนงเหลองอยางนพระองคกยงไมทรงรบรองวา

ใชเพราะอาจจะออกไปเขาศาสนาอนเมอไรกได) ความรอบรอนเกด

จากการททำใหมขนเปนขนในตวเองนน เปนความรทเกดแตเหตและผล

ไมใชความรทไดจากตำหรบตำรา หรอไดยนไดฟงและจดจำมาจากคน

อน หรอคดเอา นกเอา เดาเอา ตวอยางเชนเรามเงน (เหรยญบาท)

อยในกระเปา เรากร ไดเพยงเขาบอกวานนมนเปนเงนหาไดร จกถง

คณภาพของมนไม แตถาเรานำเงนนนไปทดลองถลงไฟด คนควา

หาเหตผลตวจรงของมนวาเกดมาจากอะไร มาแตไหน และใชประกอบ

อะไรไดบาง เชนนเรากจะรไดถงคณภาพตวจรงของมน นเปนความร

อนเกดจากการกระทำขนในตวของเราเอง ความรนยงจำแนกแตก

ออกไปไดอกเปน ๖ สวน เชนเราจะรไดจากตวของเราเองวา เหต

บางอยางเกยวกบธาต บางอยางเกยวกบจตใจ บางอยางเกยวกบจต

แตใหผลทางกาย บางอยางเกยวกบกายแตใหผลทางจต บางอยาง

ตองอาศยเกยวเนองกนทงทางจตและทางกาย ความรอยางนแหละ

เรยกวา “ภควา” เราควรทำ ศล สมาธ ปญญา ใหเกดขนในตว

เราจรงๆ ถาใครไมปฏบตอยางนกเปนอวชชา คอ โมหะ



สต, เปนเครองทำใหเกดแสงสวางขนในจตใจเปรยบเหมอนกบ

เทยน หรอตะเกยงทเราถอเขาไปในหองทมดๆ เมอเราปดประต

หนาตางและอดชองโหวทกๆ ชองหมดแลว ลมภายนอกกจะเลดลอด

เขามาทำอนตรายแกดวงไฟนนไมได แสงสวางกจะแรงขน สามารถ

สองดอะไรๆ ภายในหองไดถนดชดเจน การปดประตหนาตางหรออด

ชองโหว กคอการสำรวมระวง ตา ห จมก ลน กาย ใจ ของเราม

ใหแสสายออกไปรบสญญาอารมณภายนอกตางๆ เรยกวา “สต

สงวร” สตของเรากจะรวมกนเปนกอนเดยว สตเกดกำลง ผลกยอม

จะเกดทนท คอความสบายใจ เมอสตของเราหนาแนนไมยอหยอน

สมาธของเรากแขงขน ใจกเทยง ไฟคอแสงสวางกจะเกดขนไดเปน

๒ ประการ คอ เกดจากตวของเราเองอยางหนงเกดจากแสงสะทอน

ของฝาผนงอยางหนง ฉะน นสตจ งเปนตวเหต เปนตวอปการ

ทอนเคราะหสงเสรมใหสมาธของเราเจรญขน (เจรญ หมายความวา

กาวหนาไมถอยหลง) เราจงไมควรลมนกถงคณขอน เมอเรารวาทำ

อยางนๆ เปนความสข เรากตองรกษาเหตอนนนไวเหมอนคนกนขาว

ในบานคนอน ตองไมลมคณของเขาหรอเหมอนกบพอแมทเลยงดเรา

มาตงแตนอย เมอเราเตบโตขนมความสข เราจะตองไมลมบญคณทาน

ตองอปการะเลยงดทานเสมอไป เพอเปนการตอบแทนพระคณเรยกวา

กตญญกตเวท เราจงจกเปนคนดมความเจรญกาวหนาไมเสอมถอย



เหตนน สตจงเปรยบเหมอนกบพอแมของเรา เราจะตองเลยงดมนไว

เสมอ สตนนทานเรยกวา มาตกากสลา แปลวา “แมของบญ

กศล” หมายความวาเปนผท ไข บญออกมา เราไดรบความสข

สบายกเพราะสตน เหตนน สตจงเปนผสรางดวงจตของเราใหสงบ

การทเรานงทำจตใหสงบเปนของไมยาก การททำใหยากเปน

เพราะเขาใจผด ทเรยกวา โมหะ เหนผดสำคญผดเรยกวาทฏฐมานะ

ศกษาใหเขาใจในเรองนกจะรความจรง เปนตนวา จตเราไปโนนจตเรา

ไปน อนนนไมใชความจรง เปนความสำคญตางหาก ความจรงจตใจ

ยอมอยกบตวเสมอไป การไปน น สกแตวาแสงเปรยบเหมอนกบ

กระบอกไฟฉาย ตวไฟจรงอยในกระบอกหรอหวเทยน สวนแสงของ

มนกพงไป แสงกบไฟเปนคนละอยาง ไฟมลกษณะใหรอนและมแสง

สวนแสงไมมไฟ เพราะไมมลกษณะใหรอน จตใจของเราไดแกตวรยอม

มอยทกขณะลมหายใจ ความรทแลนไปไมใชตวจรงถาเขาใจผดจะไป

กมเอาความร ไปเหนยวเอาแสงเขามายอมไมได เหมอนคนทจบแสง

ไฟ ยอมไมตดมอตนฉนน น ไฟในทน มอย ๒ ประเภท ไฟรอน

ประเภทหนง คอกเลสราคคคนา โทสคคนา โมหคคนา ไฟเยน

ประเภทหนง ไดแก ฌานคค เกดขนจากความสะสมไวซงสมาธจต

ถาเขาใจดในการทำจตกจะพบไฟเยน ไฟเยนเปรยบเหมอนกบถาน



ไฟฉาย ไฟรอนเหมอนกบหวเทยนเมอจตไมอยกบตว ไมไปไหนเชนนน

จะมาทำสมาธทำไมทมาทำสมาธกนนนคอไมตองการใชแสงไฟทรอน

แสงไฟทรอนยอมทำใหเกดโทษในประสาทตา ประสาทห ประสาท

จมก ประสาทลน ประสาทกาย ตา ห จมก ลน กาย นเปรยบ

เหมอนกบหลอดไฟฟา เสนประสาทในทนนๆ กเปรยบเหมอนกบสาย

ลวดทองแดง ใชกระแสไฟผดยอมเกดโทษ ใชกระแสไฟถกแตไมรจก

ดบยอมสกหรอ เชน กรอนหรอขาด ประสาทของคนทงหลายในโลก

ยอมเสยไปเพราะตองการใชแสงมากเกนควร ประสาทตา ประสาทห

ประสาทจมก ประสาทลน ประสาทกาย ยอมเสยไป เปนบอเกดแหง

ความโงและตายเรว ฉะนน กายทำสมาธ คอตองการไฟเยน เหมอน

ถานไฟฉายยอมเปนของเยน ถาคนโงกเหนวาไมมไฟ เชนคนบางคน

เขาใจวา นงหลบตาสงบจต มนจะโงไมมปญญานนเปนความโงของ

คนทวา ถาคนฉลาดเขาเปดไดไฟเยนใช ฉะนนใจสงบนง ยอมเกด

แสงสวางขาว รศมทเรยกวา ปภสสร จตต ไฟเยน ยอมเกดแสงขาว

แสงทขาวนยอมไมใหโทษแกหลอดไฟ เชน ตา ห จมก ลน กาย

สายลวดคอเสนประสาททเรยกวา จกขประสาทเปนตน ไฟกเยน แสง

กเยน ยอมใชไดทงใกลและไกล อานสงสทจะเกดขนกคอ ความฉลาด

ไดแก แสงทเยนฉายออก เชนรอบรในทางตา ดรปอะไรรเรองเรยกวา

ทพพจกข ใชในทางห ฟงอะไรรเรองเขาใจ เรยกวา ทพพโสต จมก



ถกกลนอะไรกรเรอง เขาใจ ลน กาย จต ยอมรรอบคอบสวางไสว

เยอกเยนเปนสข ททานเรยกวา ปญญาปโชโต แสงสวางคอปญญา

เมอใครทำไดเชนน จดเปนวชชาวปสสนา คอแสงสวางเกดขนแลว

จากความสงบ ยอมรไดในจกขประสาท ตากระทบรป ปญญาเกดขน

ในระหวางยอมรไดดวยปญญา หกบเสยงกระทบกน ปญญาเขาแทรก

จมกกบกลน กระทบกน ปญญาเขาแทรก ล นกบรสกระทบกน

ปญญาเขาแทรก กายกบสมผสกระทบกน ปญญาเขาแทรก ใจกบ

อารมณกระทบกน ปญญาเขาแทรก ตาไมตดรปๆ ไมตดตา หไมตด

เสยงๆ ไมตดห จมกไมตดกลนๆ ไมตดจมก ลนไมตดรสๆ ไมตดลน

กายไมตดสมผสๆ ไมตดกาย ใจไมตดอารมณๆ ไมตดใจ แยกออก

เปนสวนๆ เรยกวา ภควา เปนตววปสสนาญาณ เปน ฉฬงคเปกขา

ปลอยไดท งอายตนะภายใน อายตนะภายนอก ใจทแทยอมอยกบ

ความเยนและความสงบสข เปรยบเหมอนไฟเยน ยอมถาวรไมใหโทษ

แกคนทงหลายเชนธาตไฟนมอยในอากาศหรอวตถธาตตางๆ เชนหน

แขง ยงเยน ความเยนนนแหละยอมเกบไฟไดอยางด มแสงอยในตว

โดยไมตองใชเชออยางหยาบๆ กสวางได เชนพรายนำในทะเล กคอ

เชอไฟนนเองแมมนเยน เชนฟอสฟอรส ทเอามาทำไมขดไฟ ดวงใจท

ฝกหดแลว สงบอยในตว ยอมเยน มแสงอนลกมความฉลาดอนแหลม

ผดจากไฟแดงหรอไฟรอนเกดขนจากเครองกระทบและเสยดส เชน



ถานไฟฉายเปนตน ยอมไมมโทษ เพราะฉะนน บคคลทงหลายผไม

ฝกหดจตใจใหสงบ ยอมอยกบไฟรอน อนจะตองทำสวนตางๆ ของจต

ใหเสยไป เชนประสาทตา ประสาทห ประสาทจมก ประสาทลน

ประสาทกาย เปนตน เมอประสาทเหลานเสยไปยอมโง ตากมด เหน

รปไมรความจรง เรยกวา อวชชา หกตง ฟงเสยงอะไรไมรเรองความ

จรง เรยกวา อวชชา ลน ถกรสอะไรไมรเรองไมเขาใจถงความจรง

เรยกวา อวชชา กายถกสมผสกระทบเขาแลวไมเขาใจไมรเรอง เรยกวา

อวชชา ใจนกถงอารมณตางๆ ไมรเรองเขาใจในความจรง เรยกวา

อวชชา ยอมเกดตณหา ยอมเกดกเลส กอทกขใหเกดขนในตว นน

แหละคอความโงเขลา เชน บอดตาใสใบหตง เดนไปไหนกไมสะดวก

ของสงเหนวาของตำ ของตำเหนวาของสงเหมอนคนตาบอดทเดนแผน

ดนราบ งอเขายกเทาสงเพราะกลวสะดด คนไมรถงความจรงฉนใด

ธรรมะทล กเหนวาต นธรรมะทต นเหนวาลก ธรรมะสงเหนวาตำ

ธรรมะตำเหนวาสง นนแหละ คอความเหนผด เมอเหนผด ปฏบตผด

พนผด กเหมอนยกเทาเปลากาวขนบนไดทไมมลก คนอยากเปนคนสง

แตไมมภมมสมาธธรรมในใจ กาวไป นกไป ในธรรมสวนสง ยอมตก

มาทเดม สนดานเดม ของตนนนเองเหมอนคนตาบอดตาใส ขนบนได

ทลกมนหกยอมยำเทาของตนอยในทเดม ฉะนน ตนตำสำคญวาตนสง

นนแหละจะจมอยในพนดน ปนขนไปเทาไหรกยงลกลงเทานน เหมอน



ชางตกหลมดนไปกยงจะลกลงไป ผสำคญตนทไมมสมาธธรรมแลว

เขาใจวาตนฉลาดนน กไปเขาใจวาตนไดถงโลกตระอยางนเปนตน ลก

บนได คอ ศล สมาธ ปญญา เมอใครเดนตามคนบนไดไดแลวยอม

สำเรจจดประสงค เหมอนตาใสขนบนไดทมลกฉะนนคนรมากฉลาด

หลาย เหมอนชางตวใหญแตตามนเลกสตวทโตมนไมกลวมนกลว

มดแดง แมลงหว แมลงวนคนศกษานอยฉลาดนอยปฏบตไดตามรป

บนได เปรยบเหมอนเสอ ตวมนเลกตามนใหญ กลางคนกเหนกลาง

วนกเหน ผปฏบตไดในสมาธธรรม หลบตากร ลมตากเหนยอมมแสง

สวางในตน (โอวาทตอนน ไดเขยนในเวลาททานอาจารยแสดงใหฟง

ในตอนกลางคน ๒๒ ก.ย. ๙๘)

การตายนน นกปราชญบณฑตทานเหนเหมอนกบวาเปนการ

แกผาขรวออกโยนทงไปจากตว เทานนจตกเหมอนกบตวคน กายก

เหมอนกบเสอผา ไมเหนวาเปนการสลกสำคญอะไรเลย แตพวกเราน

สกลวนก พอเหนเสอผาขาดนดขาดหนอย กรบหาอะไร มาปะมาเยบ

ใหมนตดตอกนไปใหม ยงปะยงเยบมนกยง หนา ยง หนา ยงอน

ยงอนกยงตด ยงตดกยงหลง ผลทสดกเลยไปไหนไมรอด นกปราชญ

บณฑตนน ทานเหนวาการอยการตายไมสำคญเทากบการทำประโยชน

ถาการอยของทานมประโยชนแกตวเองและคนอนแลว ถงผามนจะเกา



เส อมนจะขาดจนเปนผาข ร ว ทานกทนใสมนได แตถาเหนวาไมม

ประโยชนอะไรแกใครไดแลว ทานกแกมนโยนทงไปเลย ผดกบคน

ธรรมดาสามญเรา ทไมมใครอยากตายพอพดถงตาย กกลวเสยแลว

ถงรางกายมนจะตายกยงอยากจะใหมนอย บางคนรางกายมนจะอย

กอยากจะใหมนตาย ตายไมทนใจเอามดมาเชอดคอใหมนตายเรวเขา

เอาปนมายงใหมนตายบาง กระโดดใหรถไฟทบตายบางกระโดดลง

แมนำใหมนจมตายบาง ฯลฯ อยางนม นเปนเพราะอะไร? เพราะ

อวชชา ความไมรเทาความเปนจรงในสงขาร หลงผด คดผดทงหมด

อยางนมนกจะตองตายไปตกนรกหมกไหมไมรจกผดจกเกด

ทกคนยอมรกตวของตวเองยงกวาสงใดทงหมดแตการรกตวนนม

๒ สถาน คอ รกอยางลมตวเผลอตวและหลงตว นนอยางหนง

การรกเชนนไมเรยกวาการรกตว เพราะไมกลาจะทำความดใหแกตว

เอง จะทำความดกกลวอยางนนอยางน กลววาตวเองจะไดรบทกข

ยากลำบากตางๆ เชน อยากจะไปวดกกลวไกลกลวลำบากกลวแดด

กลวฝน จะถอศลอดขาวเยน กกลวหวกลวตายจะใหทาน กกลวยาก

กลวจน จะนงภาวนา กกลวปวด กลวเมอย เชนนกเทากบคนนน

ตดมอ ตดเทา ตดปาก ตดจมก ตดห ฯลฯ ของตวเอง ผลดทจะได

อนเกดจากตวกเลยเสยไป นเปนการรกตวในทางทผด การรกอกอยาง



หนงเรยกวา เมตตาตว คอหมนประกอบบญกศลและคณความดใหม

ขนในตน ขณะใดทจะเกดประโยชนจาก ตา ห จมก ปาก มอ เทา

ฯลฯ ของตนเองแลว กไมยอมปลอยโอกาสใหเสยไป มอของเราทจะ

ใหทานกไมถกตด เทาของเราทจะกาวเดนไปวดกไมถกตดหของเราท

จะไดฟงเทศนกไมถกตด ตาทจะไดพบเหนของดๆ กไมถกปดมด เราก

จะไดรบผลรายไดอนดจากตวของเราอยางเตมท อยางน เรยกวา

เมตตาตว เปนการรกทถกทาง ผนนจะมแตความสข คนใดทขาด

เมตตาตวเองกเทากบ ฆาตวเอง เรยกวาเปนคนใจราย เมอฆาตวเอง

ไดกยอมฆาคนอนไดดวย เชนเขาจะไป หามไมใหเขาไป เขาจะด

หามไมใหเขาด เขาจะฟง หามไมใหเขาฟง ฯลฯ ทำใหผลประโยชน

ของคนอนทควรจะไดพลอยเสยไปดวย นแหละเปนการฆาตวเอง

และฆาคนอนใหตายไปจากคณความด

การนงสมาธเปน “ปญญกรยาวตถ” ประการหนง “กรยา”

ไดแกการนงหลบตาขดสมาธ เทาขวาทบเทาซาย มอขวาทบมอซาย

ตงตวตรงไมคดไมงอกรยาอยางนเปนอาการแหง “ความด” แตไมใช

“ตวด” เมอทำตนใหเชนนนแลว ตองประกอบดวยอารมณอนเปนท

ตงแหงจตทเรยกวา “วตถสมบต” และ “เจตนาสมบต” คอตงใจ

นกถงลมหายใจเขาออก ปรบปรงลมหายใจใหสะดวกสบาย ประคอง



ไวดวยดไมใหผดพลาดเมอทำไดดวยดอยางนแลว ยอมเกดประโยชน

ขนทางรางกายและจต เรยกวา “บญ” (ปญญ) หรอ “คณสมบต”

อนเปนสวนผล ไดแกความเยน ความสข ความสะดวก ความสบาย

ความอม ความเตม (คอปต สข เอกคคตา) เมอบคคลใดตงอยใน

อาการเหลาน กชอวาเปนผสมบรณในการนงสมาธ ถาผดพลาด

เปลยนแปลงไปเปนอยางอนเรยกวา “กรยาวบต” บาง “วตถวบต”

บาง “เจตนาวบต” บาง

“เจตนาวบต” ของการทำสมาธนน ไดแก การประคองลม

เขาออกใหตรง แนบแนนอยกบสต เหมอน กบคนทขบรถใหแลนไป

ตามถนนไมวกซายเวยนขวา หรอเหมอนกบคนทขบรถไฟใหแลนตรงไป

ตามราง ถงจะเดนหนาหรอถอยหลงรถกคงแลนอยในรางนนเอง ผล

ทสดกจะตองถงจดหมายคอ สถาน (ไดแก ปต สข เอกคคตา)

ซงเปนทพกรบคนโดยสารและสนคาทจะขนใหม สวนคนโดยสารทตว

หมดกจะตองลงจากรถ (ไดแกพวกนวรณ ๕) สถานคอสถานท

ปลอดภย หมายถงทสงบนงอยในปฐมฌาน



พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจานนหมายถง “สปฏปนโน”

ไดแก พระโสดาบน “อชปฏปนโน” ไดแก พระสกทาคาม “ญาย

ปฏปนโน” ไดแกพระอานาคาม และ “สามจปฏปนโน” ไดแก

พระอรหตต

“ฉพพรรณรงส” คอพระรศม ๖ ส ทเปลงออกจากพระ

วรกายของพระพทธเจาโดยรอบพระองค มใชมแตเฉพาะตรงพระเศยร

อยางในภาพทเขาเขยนไวน น พระรศมน เกดแตอาจกระแสจตอน

บรสทธ รวมพรอมทง พระสรรธาตอนบรสทธแหงพระองคดวย

ถาเราปรารถนา จะไดความสขอนเปนยอดของมหาสมบต

ทงปวง กตองกระทำจตใหตงมนอยในบญกศล คอทาน ศล และ

ภาวนา ใหพรอมบรบรณ เราจะตองเสยสละทกสงทกอยางอนเปน

วตถภายใน และภายนอกทเปนของๆ เรา ออกถวายบชาพระพทธเจา

ใหหมดสนแมแตชวตรางกายของตวเองเราไมเอาอะไรเหลอกบตดไป

เลยแมเทาปลายนวมอ นนแหละเราจะไดรบมหากศลสมตามความ

ปรารถนา พงดตวอยางพระมหาเวสสนดร ในเวสสนดรชาดก ทมวา

พระองคกระทำ มหาบรจาค อนไมเคยมใครจะทำไดอยางพระองค



เลย พระองคทรงใหทานพระกมารพระกมารกบทงมเหส อนเปนคชวต

ของพระองคแกพราหมณเฒาชชกบรษคอม ผจณฑาลนน ยอมจดวา

เปนมหาทานหรอมหากศลอนเลศ ถาจะเปรยบสองกมารนนแลว

“กณหา” กไดแกพวกกเลส คอ โลภะ โทสะ โมหะ เปนตน คอ

“ธรรมฝายดำ” ซงเปนตวบาปอกศล อนกระทำความมดใหเกดขนใน

ดวงใจ (“กณหา” มาจาก “กณห” แปลวา “ดำ”) สวน “ชาล”

นนกไดแกพวกนวรณทง ๕ มสญญา อดต อนาคต ซงเปนเครองดก

เหมอนกบขายทนายพรานเขาขงลอดกสตวไว นวรณนจงเปรยบเหมอน

กบขายทกางกนจตใจของเราไวมใหกาวไปสคณความด (“ชาล” มา

จากคำวา “ชาล” แปลวา “ขาย”) สวน “มทร” นนกไดแกตณหา

(คำวา “มทร” นาจะมาจาก “มทท” มอ “ความเมา”) ซงเปนความ

หลง ความหว ความอยาก ความรก ความชง นนคออธยาศยของ

นางมทร นพระองคกทรงสละได สวนมนษยสมบต มแกวแหวนแสน

สง ชางแกว มาแกว อนเปนพาหนะทจะใหความสขแกพระองคนน

กไดแกขนธ ๕ คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กบ

อายตนะภายนอกภายใน มตา ห จมก ลน กาย ใจ กบรป รส

กลน เสยง โผฏฐพพะ ธรรมารมณ ซงเปนของคกน (กายเปนสมบต

ของใจ ชางแกวคอ อวชชา มาแกวคอ โมหะ) พระองคกทรงสละ

ไดทงหมดโดยมไดเหลยวหลงกลบมาดดวยความอาลยหรอเสยดาย



ใชแตเทานน แมแตชวตของพระองคเองกยอมเสยสละ ชวตความเปน

อยของพระองคจะถกยำยบฑาดวยประการใด อนจะเปนภยเกดขน

เชนถกตำหนตเตยน ถกไลถกขบ แมเสดจไปอยในปาแลว พระองคก

ทรงยอมเสยสละ ชวตความเปนอยทเคยมมา ทนทกขทรมานใน

การอย การกน การหลบการนอน พระองคกยอมเสยสละ

โดยไมตองอาลย ผลทไดกเกดข นในปจจบน คอ “ฝนหาแกว”

(ฝน “โบกขรพรรษ” ทโปรยปรายลงมาในคราวเสดจกลบพระนครอน

นไดแกพระมหาเมตตา มหากรณา พรหมวหารทง ๔ ทำนำพระฤทย

ของพระองคใหเอบอมเยอกเยน จนเปรยบไดเหมอน “ฝนหาแกว”

ฉะนน) ทงหมดนจดวาพระองคทรงบำเพญ มหาทาน อนเลศ ดวย

พระบารมอนนพระองคจงไดทรงรบผลอนเลศ ใหเสดจมาอบตในโลก

ไดเปน พระสมมาสมพทธเจา ของเราน

บคคลผใดหมนเจรญ เมตตาภาวนา อยเปนนจ กจะไดรบผล

คอ ความสข ตามทสวดใน พทธมนต วา สข สปต หลบอยก

เปนสข (หลบตา), สข ปฏพชฌต ตนอยก เปนสข (ล มตา)

นปาปก สปน ปสสต ไมฝนรายทเปนบาปอกศล, มนสสาน ปโย

โหต จะอยกบพวกมนษยกมคนรกใครนบถอ ชวยเหลอสนบสนนใน

กจการงาน, อมนสสาน ปโย โหต จะไปอยกบพวกอมนษยกบ



ปศาจ มนกยำเกรง ไมทำอนตรายหลอกหลอน, เทวตา รกขนต

จะไปอยกบเทวดาๆ กชวยพทกษรกษา เปนหเปนตาชวยค มกน

อนตรายตางๆ ตกนำกไมไหล ตกไฟกไมไหม นาสส อคค วา

ไมฉบหายดวยไฟ, วส วา ไมตายดวยยาพษ สตถ วา กมต

ไมตายดวยศาสตราวธและภยสงคราม, ตวฏ จตต สมาธยต มจต

เปนสมาธไดรวดเรว, มขวณโณ วปปสทต ตา ห จมก ปาก กาย

มรสมพรรณงดงาม, อสมมโฬห กาล กโรต เวลาจะตายมสตไมลม

ไมหลง และตายแลว ยอมระลกชาตได, อตตร อปปฏวชฌนโต

พรหมโลกปโค โหต ถงจะยงไมสำเรจมรรคผลขนสงสด อยางนอยก

จะไดเขาถงพรหมโลก

วนนเปนวนสดทายแหงการอบรม กอยากจะขอเตอนพวกเหลา

พทธบรษททงหลาย ใหนกถงคตอนเปนหลกสำคญประจำใจไวสก

อยางหนง สำหรบทจะนำไปปฏบตใหเปนกจวตรประจำตวในทกๆ

โอกาส ทมลมหายใจอย เพราะการตายของเรานไมมนมตเครองหมาย

อนใดทจะบอกใหรลวงหนาไดวา มนจะมาถงเราในวนใดขณะใดอาจจะ

เปนวนนหรอพรงน กได เพราะฉะนน เราทกคนจงไมควรประมาท

จงรบหาโอกาส กระทำความดไวใหเสมอทกวนทกเวลา ไมวาจะนง

นอนยนเดน กจวตรอนนกไดแก



พทธานสสต ใหระลกถงพระคณของพระพทธเจาททรงมแกเรา

อยางไร มพระปญญาคณ พระบรสทธคณและพระมหากรณาธคณ

เปนตน

เมตตญจ ใหทำกาย วาจา ใจ ของเราใหเปนเมตตากายกรรม

เมตตาวจกรรม และเมตตามโนกรรมทงตอบคคลในโลกทกชนตลอด

จนสตวเดรจฉาน บคคลอยในโลกเบองตำไดแกผทมอายนอยกวาเรา

มวชาความรนอยกวาเรา หรอมทรพยสมบตชาตตระกล ฯลฯ ตำกวา

เราเปนตน บคคลทกลาวนเราจะตองชวยเหลออมชใหเขาดขนสงขน

กวาเดมไมเหยยบยำซำเตมใหเขาตกตำลงไปบคคลในโลกเบ องบน

ไดแก บดามารดา ครอาจารย พระมหากษตรย และผมพระคณ

เปนตน เราจะตองชวยเหลอในกจธระการงานของทานใหเปนผลด

และคำจน สงเสรมใหทานมความสขความเจรญยงๆ ข นไปอก

โดยไมอจฉารษยา บคคลในโลกทามกลาง ไดแกมตรสหายญาตพนอง

ซงมฐานะอยในระดบเดยวกนกบตวเรา เราจะตองกระทำดตอเขาให

เสมอตนเสมอปลายเหมอนกบทเราทำใหกบตวของเราเอง



อสภญจ ใหพจารณากายในความไมสะอาดของตวเรา คอ

การชำระลางกเลสสวนทเปนโทษ เปนบาป อกศล ซงมอยในกาย

วาจา ใจ ของเราใหหมดสนไป ใหเหลอแตสวนทเปนความบรสทธ

มรณญจ ใหระลกถงความตายไวเสมอวา ลมหายใจของเราน

เปนทตงแหงชวต ลมเขาไมออกกตาย ลมออกไมเขากตาย ลมเปนตว

ชวตของรางกาย ความตายของดวงจตไดแกความเกดและความดบ

คอ จตเปลยนอารมณอยเสมอ ชวตความเปนอยของจตไดแกตวสต

สตไมมประจำใจคนนนชอวา “ผตาย” เมอปลอยใหตนเปน “คนตาย”

อยางนยอมทำความดไดยาก เมอรจกวาตนเปน “คนตาย” อยทก

เวลากควรรบสรางคณงามความด จงจะเปนการระลกถงความตาย

โดยถกตอง แลวเรากจะพงตรงไปสความไมตาย

เมอผใดมกจวตร ๔ อยางนตดตวอยเสมอแลว แมจะไปอย

ทไหน สถานทใดกตาม ผนนกจะตองประสบแตความสขความเจรญ

ทกกาลสมย ฉะนน ในโอกาสตอนไปกจงพากนตงใจจดจำและนำไป

ประพฤตปฏบต เพอใหบงเกดผลดอนเปนศรมงคลแกตวเอง ถาวร

สบไปภายหนาถงแมจะมครบาอาจารยอยดวยหรอไมกตาม เรากจะ

ตองพยายามรกษาความดไวใหไดอยางนเสมอ



(การอบรมของทานอาจารยไดสนสดลงเพยงวนท ๒๖ กนยายน

๒๔๙๘ เหนมขอความเปนคตนาจดจำ จงไดเกบมาบนทกเพมเตมลง

ไวดวย)

อภวณณา

ฉายมญญสส กพพนต ตฏฐนต สยมาตเป

ผลานป ปรตถาย รกขา สปปรสา อว

ทำรมเงา ใหเขา อาศยตน

ตวสทน ยนกรำแดด มหวนไหว

สตบรษ จงเปรยบ เหมอนตนไม

เผลดทงผล ใหเขาใช เสพสำราญ

(ขอนอมถวายแดพระอาจารยล ธมมธโร)

Documents

แนวทางปฏิบัติ วิปัสสนา – กัมมัฏฐาน 2