แนวทางปฏิบัติวิปัสสนา-กัมมัฏฐาน เล่มที่ 1

แนวทางปฏบต วปสสนา-กมมฏฐานพระสทธธรรมรงส คมภรเมธาจารย (พระอาจารยล ธมมธโร)

วดอโศการาม อ.เมอง จ.สมทรปราการ

พมพครงท ๑ : ๕,๐๐๐ เลม : กรกฎาคม ๒๕๕๒

ภาพปก - รปเลม : สวด ผองโสภา

จดพมพและเผยแพร : ชมรมกลยาณธรรม

เปนธรรมทานโดย ๑๐๐ ถ.ประโคนชย ต.ปากนำ

อ.เมอง จ.สมทรปราการ ๑๐๒๗๐

โทรศพท ๐๒-๗๐๒-๗๓๕๓, ๐๒-๗๐๒-๙๖๒๔

โทรสาร ๐๒-๗๐๒-๗๓๕๓

หรอ : ๘๙/๖-๗ ซอยศกษาวทยา ถ.สาทรเหนอ สลม บางรก

กรงเทพฯ ๑๐๕๐๐ โทร. ๐-๒๖๓๕-๓๙๙๑-๒

แยกส : แคนนากราฟฟก

โทรศพท ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑

พมพท : บรษท ขมทองอตสาหกรรมและการพมพ จำกด

๕๙/๘๔ หม ๑๙ ถนนบรมราชชนน แขวงศาลาธรรมสพน

เขตทววฒนา กรงเทพมหานคร ๑๐๑๗๐

โทร. ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๑-๓ โทรสาร ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๔

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดอนดบท ๘๕

คำนำ ชมรมกลยาณธรรม มจตศรทธาเผยแพรหลกธรรมคำสอนของ

พระสทธธรรมรงส คมภรเมธาจารย (ทานพอล ธมมธโร) วดอโศการาม

อ.เมอง จ.สมทรปราการ เพอจดพมพเพอเผยแพรเปนธรรมทานแก

สาธชนผ สนใจใครศกษาธรรมอนบรสทธหมดจด ของพอแมครบา

อาจารย ในเลมนไดจดพมพจากตนฉบบเดม เรอง แนวทางปฏบต

วปสสนา-กมมฏฐาน โดยจดพมพเพยงสองสวนในสสวน ตามคำชแจง

ของทานมธรปาณกา เนองจากหนงสอนมความหนามาก เกรงทานผอาน

จะทอใจกอน จงไดจดพมพเฉพาะเรอง ๑.อนสรณทายพรรษา และ

๒.อานาปานสตนสรณตอนตน สวนอก ๒ เรอง ไดแก ๓.พระธรรม

เทศนาบนหอเขยว และ ๔.อานาปานพรรษาท ๔ และ ๕ จะนำมา

จดพมพในโอกาสตอไป

ในการจดพมพครงน เพอใหสาธชนไดมโอกาสศกษาธรรมะ

ของทานพอล และขอนอมถวายบญกศลจากปญญาทานน เปนพทธบชา

และถวายเปนอาจรยบชา แดองคทานพอล ดวยเศยรเกลา เทอญ

คณะผจดพมพ

ชมรมกลยาณธรรม

สารบญ ๑ อนสรณทายพรรษา ............................................. ๑๓

ภาวนาแปลวาอะไร .................................................................. ๒๐

สมาธตองประกอบดวยอทธบาท ๔ .........................................๒๘

ทาน..ศล..ภาวนา ..................................................................... ๕๓

วนสดทายแหงการอบรม ..........................................................๗๓

๒ อานาปานานสรณ ตอนตน ..................................๗๘

ความปลอยวาง ....................................................................... ๘๙

มรรคแก..มรรคออน ............................................................. ๑๒๘

บญม ๒ อยาง .....................................................................๑๓๙

สมบตของมนษย ...................................................................๑๗๒

วปสสนาคออะไร ...................................................................๒๑๔

ลม..สต..จต ..........................................................................๒๔๗

เดนทางสายกลาง ................................................................. ๒๖๗

บทพทธคณ ธรรมคณ สงฆคณ .......................................... ๓๐๘

๓ รายนามผบรจาค ..............................................๓๒๒

แนวทางปฏบต วปสสนา-กมมฏฐาน

เรยบเรยงจาก โอวาท ๔ พรรษา

ของ พระสทธธรรมรงส คมภรเมธาจารย (พระอาจารยล ธมมธโร)

วดอโศการาม สมทรปราการ

คำชแจง หนงสอเลมน คอโอวาทของ พระอาจารยล ธมมธโร รวม

๔ พรรษา ซงไดมผ จำคำของทานมาเรยบเรยงไว เปนหนงสอ

๕ เลม คอ ๑.อนสรณทายพรรษา, ๒.อานาปานานสรณตอนตน,

๓.พระธรรมเทศนาบนหอเขยว, ๔.อานาปานพรรษาท ๔ และ ๕.

สมถภาวนา-อานาปานวธ

ในการรวมหนงสอเลมเลกๆ ๕ เลม ใหเปนเลมเดยวกนน

กเพอประสงคจะรกษาคำสงสอนของทานไวมใหกระจดพลดพราย

อนจะหาอานไดยากในเวลาตอไปขางหนา

มธรปาณกา อภวณณาศรม, วดอโศการาม ๒๐ กนยายน ๒๕๐๐

คำปรารภ “อนสรณทายพรรษา” น เปนคตเตอนใจตาง ๆ ทขาพเจาไดบนทกไวเปน

หวขอยอๆ เพยงบางเรองบางตอนเทาทจะจดจำไดจากโอวาทของทานอาจารย ซงทานไดเมตตากรณาแสดงใหพวกเราทงหลายฟง ขณะทมารบการอบรมวปสสนากมมฏฐาน ณ ศาลาอรพงศ วดบรมนวาสในพรรษาน โอวาทเหลานขาพเจาเพงจะเรมจดบนทกเมอวนท ๖ กนยายน และกตองยตลงเมอวนท ๑๙ กนยายน นเอง เพราะจะตองรวบรวมไปพมพใหทนเวลาออกพรรษาอยางไรกด ถงแมจะเปนระยะเวลาเพยงเลกนอย แตกร สกวา ขอความททานอาจารยไดแสดงแกพวกเรา ทงหลายนนลวนมคตอนนาจบใจมากมายเกนกวาสตปญญาทจะจดจำไวได โอวาท ททานไดแสดงมาแลวน ขาพเจาเชอวาทกๆ ทานผสนใจในการฟงและการปฏบต กคงจะซาบซงกนไดด แตกคงมบางทานทไมอาจจะจำไดทงหมด รวมทงตวขาพเจาดวย และนานๆ ไปกอาจจะลมเสยบาง ฉะนนกนาเสยดายทไมควรจะปลอยใหของดๆ เหลานผานพนหรอกลบคนกลนหายไปสอากาศธาตเสยหมดโดยเปลาประโยชน ดงนนขาพเจาจงไดรวบรวมบนทกไว เทาทจะจำได พอเปนเครองเตอนใจของตนและผทตองการ

ดวยกศลเจตนาอนบรสทธน ขาพเจาขอนอบนอมอทศอานสงสผลถวายแดพระเดชพระคณ สมเดจพระมหาวรวงศ (ตสสเถร) ผ ซ งเปยมดวยมทตาจต ไดอาราธนา พระอาจารยล ธมมธโร มาอบรมพทธบรษททงหลายในการเจรญวปสสนากมมฏฐาน ณ วดบรมนวาส เปนปท ๓ ในพรรษาน เพอประโยชนเกอกลแกผ สนใจในการปฏบตธรรม และเพอความเจรญในพระพทธศาสนาอนเปนสวนสำคญยงนดวย

อภวณณา เนกขมมาภรมยสถาน วดบรมนวาส ๒๐ ก.ย. ๙๘

คำอนโมทนา ในพรรษาน ข าพเจ าได ไปรบการอบรมจากทานอาจารย

ธมมธโร (ล) ทศาลาอรพงศ ไดไมกวน กเกดอปสรรคมาตดรอนให

ปวยเสย จงไมมโอกาสไดไปรบการอบรมอก ตอนทายพรรษานไดม

อภวณณา ไปอบรมมาแลวไดนำมาเลาใหฟงเพยงเลกนอย แตธรรมะ

นนๆ เปนทซาบซงถงใจเทากบไดฟงจากทานอาจารยเอง จงเกด

ศรทธาใหบนทกไวเทาทจะพงกระทำได และไดรบเปนเจาภาพในการ

พมพหนงสอน

ไดขอประทานอนญาตตอทานผแสดง ทานไดอนญาตและ

ตรวจแกเรยบรอยแลว

ขออนโมทนาใหผบนทกโอวาทน จงไดรบผลสำเรจในสมมา

ปฏบตตลอดถงมรรค ผล นพพาน เทอญ.

ทาวสตยานรกษ ๒๐ ก.ย. ๙๘ เนกขมมาภรมยสถาน

คำบชาพระ และ ขอขมาพระรตนตรย

กอนจะเรมนงสมาธ ทานอาจารยไดนำใหพวกเราเหลาพทธ

บรษททงหลาย ถวายประทปธปเทยนดอกไมเครองสกการบชาแด

พระรตนตรย วาดงน

อรห สมมาสมพทโธ ภควา, พทธ ภควนต อภวาเทม (กราบ)

สวากขาโต ภควตา ธมโม, ธมม นมสสาม (กราบ)

สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ, สงฆ นมาม (กราบ)

พทธปชา มหาเตชวนโต ขาพเจาทงหลาย ขอถวายบชา

พระสมมาสมพทธเจาผมเดชเดชานภาพอนยงใหญลวงเสยซงอำนาจ

ของเทวดาและมนษยทงหลาย ขาพเจาขอถวายบชาพระสมมาสมพทธ

เจาพระองคนน เพราะฉะนน การบชาจงเปนเหตนำมาซงเดชานภาพ

อนยงใหญ

ธมมปชา มหปปญโญ ขาพเจาท งหลาย ขอถวายบชา

พระธรรมคำสงสอนของพระสมมาสมพทธเจา อนเปนบอเกดแหงสต

ปญญาของเทวดาและมนษยทงหลาย ขาพเจาขอถวายบชาพระธรรม

เหลานน เพราะฉะนน การบชาจงเปนเหตนำมาซงสตปญญาอนยงใหญ

สงฆปชา มหาโภควโห ขาพเจาท งหลาย ขอถวายบชา

พระสงฆสาวกของพระสมมาสมพทธเจา ผ ปฏบต ชอบแลวดวย

กาย วาจา ใจ และเปนผทรงไวซงโภคทรพยทงหลายมอรยทรพย

เปนตน ขาพเจาขอถวายบชาพระสงฆหมนน เพราะฉะนน การบชาจง

เปนเหตนำมาซงโภคทรพยสมบตอนยงใหญ

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส. (๓หน)

รตนตตเย ปมาเทน ทวารตเยน กต สพพ อปราธ ขมต โน

ภนเตฯ

ปรสทโธ อห ภนเต, ปรสทโธต ม พทโธ ธมโม สงโฆ

ธาเรต (ใหชำระศลของตนใหบรสทธ).

พทธ ธมม สงฆ ชวต ยาว นพพาน สรณ คจฉามฯ

(กราบลง ๓ หน แลวตงใจนงสมาธเจรญภาวนาดวยคำ “พทโธ”

เปนอารมณ)

12 อน ส รณท า ยพรรษา

แนวทางปฏ บ ต ว ป สสนา - ก มม ฏฐาน

อนสรณทายพรรษา ของ

พระอาจารยล ธมมธโร แสดง ณ ศาลาอรพงศ

ตงแตวนท ๖ กนยายน ถงวนท ๑๙ กนยายน ๒๔๙๘

โลก เปรยบเหมอนคกหรอตะราง ผทยงของอยกบความยดถอ

ในวตถและอารมณดชวตางๆ กเปรยบเหมอนบคคลผ ถกเครอง

พนธนาการทเขารดรงตรงไวอยางแนนหนาหนไมรอดฯ

13อน ส รณท า ยพรรษา

พระอาจารย ล ธม มธ โร

โลกธรรม ๘ ลาภ ยศ สรรเสรญ สข ซงเปนฝายด กบ

เสอมลาภ เสอมยศ นนทา ทกข ซงเปนฝายชว ทงหมดนบคคลผใด

ตดอยกเทากบผนนถกเขาจองจำไวดวยเหลกตะปหรอโซตรวนขนาด

๘ หน อยางนนบเปนโทษขนาดหนก ยากทจะหลดพนจากคกหรอ

ตะรางไดพระจะเขาโปรดกเขาไมถง เพราะมนอยไกลลกเขาไปยาก

ลำบาก ตวเองจะออกมากออกมาไมได เพราะมนหนกเคร อง

พนธนาการทเขาจองจำไว บางคนโทษเบาหนอยกถกเขาจำไวดวย

โซตรวนเพยง ๖ หนบาง ๔ หนบางขนาดเบาทสดกเพยง ๒ หน

ไดแกผทยดตดในนามรปวา ธาตดน นำ ลม ไฟ นเปนอตภาพตวตน

ของตนยดกายวาเปนกายของตน ยดจตวาเปนจตของตน อยางน

นบวาเปนโทษทเบาหนอยขนาดภาคทณฑไว พอมโอกาสทจะแกตวให

หลดรอดเปนอสระได

ศล, เปนเครองตดความเวยนวาย สมาธ, ทำใจใหบรสทธ

ต งมน ปญญา, ทำใหหลดพนจากโซตรวนคอความยดถอใน

อปาทานขนธ

ใหพจารณาในความไมเทยงเปนทกขเปนอนตตาไวเสมอ และ

กตองมองในแงทเปนของเทยง เปนสข เปนอตตาไวดวย ตองมองให



เหนทง ๒ ดานอยาไปเพงแตโทษเขาอยางเดยว ตองมองถงประโยชน

ของเขาดวยคอ ฝายเทยง ฝายสข ฝายอตตา แตกเปนสงทไมควร

ยดถอทง ๒ ฝาย มฉะนนกจะเหมอนกบคนทมตาขางเดยว จะโดน

เจาตวเทยง สข และอตตาแอบมาตหวโดยไมรตว

ใหหมนเพงโทษของตนไวเนองๆ และแกไขสงทชวใหกลบเปนด

พระพทธเจาทรงตรสขอนวา สตถา เทวมนสสาน คอทำมนษยให

เปนเทวดา ทำเทวดาใหเปนพรหม ทำพรหมใหเปนอรยะ

ธาตดน นำ ลม ไฟ อากาศ วญญาณ เหลานเราตองหมนทำ

จตใจใหคนเคยกบมนไว จนเปนมตรกบมนไดแลว มนกจะบอกความลบ

แกเราทงหมด และไมจบเราไปจองจำโซตรวนตดคกตดตะราง

คนทตดเสยไดซงอปาทานความยดถอ จะเปรยบเหมอนคนท

ลอยเดนอยกลางอากาศ ปราศจากความยงยากทงปวง มแตความ

เบาสบาย กายกเดน ใจกเดน ทวาเดนเพราะมนลอยข นสท สง

เหมอนลกโปงทเขาตดเชอกขาดลอยแลว ยอมจะขนไปไดสงเตมท

ผดกบลกโปงทเขาผกไวยงไมไดตดเชอกใหขาดออก ถงแมจะลอยก

ลอยอยตำๆ และใกลๆ เทานน



คนทใจไมอยกบตว เทยวแสสายออกไปรบสญญาอารมณ

ภายนอก ทงด ทงชว ทงอดต อนาคต ผนนกจะตองพบกบความ

รอนใจดวยประการตางๆ เปรยบเหมอนผทไมอยในบานในเรอนของตว

วงออกไปเทยวนอกบาน มนกจะตองโดนแดดบาง ฝนบาง ถกรถ

ชนบาง ถกสนขบากดบาง อะไรตางๆ เหลาน ถาหากเราอยแต

ภายในบานของเราแลว แมจะมภยอนตรายบางกไมสมากนก และกจะ

ไมตองประสบกบความรอนใจดวย

ลมหายใจเขาออกเปรยบเหมอนกบไสเทยนหรอไสตะเกยง สตท

เขาไปกำหนดอยเหมอนกบไฟไปจอไสตะเกยงทมนำมน อนเปนเหตนำ

มาซงแสงสวาง ไสเทยนทเขาควนแลวจดไฟข นแมเพยงเลมเดยว

สามารถจะทำลายเผาบานเมองใหพนาศไปไดฉนใด สตอนเดยวนก

สามารถทำลายแผดเผาความชวรายในตวของเรา คอ กเลส อวชชา

ตณหา อปาทาน ใหพนาศหมดสนไปได สต จงเปนตว ตปธรรม

ศล สกขาบท เปรยบเหมอนศรษะ แขน ขา มอ เทา ของเรา

ถาลวงผดในศล หรอสกขาบทขอใดขอหนงกเทากบตดมอ ตดศรษะ

ของตวเราเอง หมายความวาเปนผตดทอนความดของตวเรา



ศล กเกดแตจต สมาธ กเกดแตจต ปญญา กเกดแตจต

บญกเกดแตจต บาปกเกดแตจต จตจงเปนสงสำคญทสด

คนทมสมาธจตแนวแน ไมตองไปหวงกงวลกบขางหนา ขางหลง

ข างบน ขางลาง ถงจะหลบตาลมตากยอมสามารถจะมองเหน

เหตการณตางๆ ไดทะลปรโปรงเหมอนกบคนทกมหนามองดในนำใส

หรอกระจก เงาบานใหญๆ ถงจะมนกกาหรอสตวอะไรบนผานขาม

ศรษะหรอหลงคาบานเราไป เรากสามารถจะแลเหนไดโดยไมตองไป

แหงนหนาขนมองด

ความเพงของจต ทำความไหวสะเทอนใหมขนกบสงทเพงอย

นนไดอยางมหศจรรย อำนาจความเพงของกระแสจตน จงสามารถใช

บงคบเหตการณบางสงบางอยางใหเปนไปตามความประสงค ดงทเขา

เรยกกนวาสะกดจต



ใจทไมมสมาธ เปรยบเหมอนทอนฟนหรอทอนไม ทอนซง

ทเขาวางทงไวบนพนดนซงคนหรอสตวจะเดนเหยยบยำหรอขามไป

ขามมา ถาเราจบเอามนมาต งข นหรอปกลงไปในดน มนกจะเปน

ประโยชนไดอยางด แมจะสงไมมากนกสกศอกสกแขนกยงด ถงจะ

ไมสงไมยาว แตถาเราปกลงใหถๆ มนกจะใชเปนรวบาน กนคนหรอ

สตวทจะเขามาทำความเสยหายภายในบานเราได จตใจคนเรากเชน

เดยวกน ถาเรามหลกของใจ ทำใจใหสงขนแลว กเลสตางๆ กไม

สามารถเลดลอดเขามาทำจตใจของเราใหเศราหมองเปอนเปรอะได

ขณะทเราตงใจปฏบตจตใจใหแนวแน มนมกจะมคลนลมตางๆ

มารบกวน คลนน ได แกอารมณภายนอกม นวรณ ๕ เปนตน

สวนลมทพดมาจากทศทงหลายทง ๔ ทศ ๘ ทศ นน กมลมตะวนตก

ไดแกอตตารมณ ลมตะวนออกไดแกอนาคตารมณเปนตน หรอจะ

เปรยบลมทง ๘ ทศกไดแกโลกธรรม ๘ อนเราจะตองตอตานกบ

คลนลมนอยางแขงแรงทสด เราจงจะผานพนอปสรรคไปได

การทำจตใหแนนเหนยวอยกบสตและลมหายใจเปรยบเหมอนกบ

คนทอผา ถาผาเนอแนนละเอยดจนนำเขาไมได ผานนกจะมราคาสง

ใชกรองแปงกจะไดแปงทละเอยด ถาเราทอผานนใหเนอหางหยาบๆ



ผาน นกไมมราคาอะไร จะใชกรองแปงกไดแปงหยาบๆ ฉนใดกด

ถาเรามาปฏบตจตใจใหละเอยดประณตเทาไร กจะไดรบผลทดคอ

บญกศล ทประณตละเอยดมคาสงขนเพยงนน

พระพทธเจาทรงมพระประสงคโดยพระมหากรณาธคณอยางยง

วาจะชวยร อขนปวงสตวใหพนจากโอฆะ ความเวยนวายตายเกด

อนเปนหวงแหงความทกขน ดวยเหต ๓ ประการ คอ ๑.ใหเราทง

หลายไดบำเพญบญกศลคอคณงามความดทงกายวาจาใจ ๒. ใหถง

พรอมดวยความสงบอนเปนยอดของความสข ทวา นตถ สนตปร สข

เมอไดสบทราบแนชดวา พระพทธเจาทรงมพระประสงคเชนไร

แลว หนาทของเราทจะตองตอบแทนพระมหากรณาธคณอนนกคอ

ต งอกต งใจปฏบตกาย วาจา ใจ ของเราใหถงพรอมซงความ

บรสทธ มทาน ศล ภาวนา เปนตน ถาเราปฏบตไดถกตองตรงกบ

ความประสงคของพระองค พระองคกยอมพอพระทย และตวเองกได

ประโยชน ถาหากเราไมปฏบตใหเปนไปตามพระพทธประสงคแลว

กจะไมเปนทพอพระทยของพระองคเลย และเราเองกนาจะเสยใจ



ปจจย ๔ มจวร บณฑบาต เสนาสนะ คลานเภสช ซง

พระพทธเจาทรงอนญาตใหภกษทงหลายอาศยใชเพอยงชวตใหเปนไป

ในเพศพรหมจรรยนน เราจดหาสงเหลานไปถวายกเรยกวา อามส

บชา แตพระองคมไดทรงยกยองวาเปนการบชาทดเลศยงไปกวา

ปฏบตบชาคอ การกระทำความดใหมขนในจตใจของตนเอง

ปฏบตบชานพระองคมไดทรงมสวนใชสอยหรอบรโภคเพอยงประโยชน

หรอความอมหนำสำราญในสวนพระองคเองเลยแตอยางใดอยางหนง

แมเทาเมลดทราย เปนประโยชนแกตวผทปฏบตเองทงสน แตพระองค

กทรงพอพระทยในสงน

ภาวนา แปลวาอะไร? ภาวนาแปลวา การทำบญกศลใหผด

ขนในดวงจตดวงใจ ผ ใดต งอยในเมตตาภาวนา เจรญสมาธเปน

อารมณอยเสมอแลวกเทากบผนนไดสรางพระไวในจตในใจของตนเอง

ยอมจะมผลดตลอดชาต

นวรณ แปลวา เครองกงวล หรอความเวยนวาย มนทำให

เราวนเวยนเหมอนกบคนทพายเรออยในอางไปไหนไมรอด ผใดปลด

ปลอยเครองกงวลเสยไดผนนจะถงซงความเบาสบาย เหมอนคนนงเรอ

ออกไปกลางทะเลทปราศจากคลนลม เรอนนกจะแลนไปสจดทหมาย



ไดในไมชา ขณะทเรามานงเจรญภาวนา “พทโธๆ,อยนกเทากบวาตว

เรากำลงพายเรอจะไปเฝาพระพทธเจาหรอนำเสดจพระพทธเจาประทบ

ไปในหวเร อ ถาเราวนเวยนอยกบนวรณ ๕ อยในสญญาอดต

อนาคต กเปรยบเหมอนเรอของเราไดถกคลนลมพดใหเอยงไปเอยงมา

ถาคลนลมมนมากเขาๆ เรอกอาจจะถกนำพดจมลง ไมสามารถไปถง

ฝงได ตวเราเองกจะจมนำตายเสยกอนไดไปเฝาพระพทธเจา ฉะนน

เราควรพยายามพายเรอไปใหถงฝง แมจะไมถงพอใหไดแลเหนฝงกยงด

ถาจตของเราเยอกเยนเปนกศล ไมเกาะเกยวกบสญญาอารมณใดๆ

กเปรยบเหมอนเราพายเรอไปในทะเลทไมมเคลอน ลมกสงบพนนำก

เรยบราบ เรอกจะแลนตรงไปไมเอยงซายเอยงขวาจตของเราเทยงเปน

หนง กจะบงเกดผล คอ วตก วจาร ปต สข เอกคคตา เรอกจะ

เขาถงซงฝง คอปฐมฌาน

นวรณ ๕ ม กามฉนทะ พยาปาทะ ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ

วจกจฉา ทง ๕ นเปนตวบรวารของพญามาราธราช มนมาคอยตาม

เรยกรองลอใหเราหลงเพลนไปกบมน เจาตว แก เจบ ตาย นกเปน

ลกหลานของพญามาร มนสงเจา ๓ ตวนเขามาตสนทกบเราไวกอน

จนเราตายใจ หลงเชอวามนเปนมตรเลยเดนตามไปกบมนโดยไมรสกตว



กามฉนทะ ม ๒ อยาง คอ พสดกาม ไดแกรป เสยง กลน

รส สมผส อยางหนงและ กเลสกาม คอ โลภะ โทสะ โมหะ

อยางหนง ตวนวรณณนอกจากนกมอยางละสอง เปนคๆ เหมอนกน

ทง ๕ ตว แตถาจะพดใหหมดทงวงศตระกลของมนแลว กยงมมาก

กวานอกหลายเทา ลวนแตเปนบรวารลกหลานของพญามาราธราช

ทงสน

โลภะ คอลกษณะของจตทแลบหรอยนออกไปรบอารมณทงด

และชว โทสะ ไดแกความหงดหงดฟงซานรำคาญใจ โมหะ ไดแก

ความเผลอ ความลม ความหลง

อเสวนา จ พาลาน จงอยาสองเสพกบคนพาลนวรณ ๕ น

เปรยบเหมอนคนชวหรอคนพาล ถาเราไปคบมนเขามาไวในบานใน

เรอนของเราแลว เรากจะตองไดรบแตความเดอดรอนใจ เพราะถามน

เขามาในบานในเรอนของเราไดแลว มนจะตองแผลงฤทธทำอำนาจ

ใหญ ซงเราจะสมนไมได จงควรระวงอยาใหมนเขามาเสยเลยตอง

ปดประตหนาตางบานของเราไวใหด อยาให ตา ห จมก ลน กาย

ใจ ยนออกไปแสสายรบสญญาอารมณภายนอกได



เราจะไปกบพระพทธเจาหรอจะไปกบพญามาร? คดดใหด ถา

เราจะไปกบพระกตองมสตอยกบลมหายใจเขาออก ดวยคำภาวนาวา

“พทโธๆ” ใหเสมอๆ ตวมารมนจะมาเรยกรองอยางไรกอยาไปกบมน

สมาธ คอ ความมจตตงมน เมอเราคดวาจะทำอะไรกตอง

ทำใหมนจรงลงไปจงจะเกดผล ความจรงนกคอ สจจะ จำแนกออก

เปน ๓ ชน คอ ชนตำเรยกวาสจจปารม ชนกลาง สจจอปปารม

ชนสง สจจปรมตถปารม ตวอยางเชน วนนเราตงใจ เราจะนงสมาธ

ทวดบรมนวาส นเปนสจจปารมอนหนง แลวเรากออกจากบานเดน

ทางมาถงวด นเปนสจจอปปารม เมอมาถงแลวเรากไดมานงเจรญ

สมาธอยอยางนอก นเปนสจจปรมตถปารม

ผใดอบรม ทาน ศล ภาวนา ไดเพยงขนหยาบๆ กจะเปรยบ

เหมอนกบกอนกรวดกอนทรายทเขาใชโรยถนหนทางใหคนเหยยบยำไปมา

ขนกลางดขนหนอยกเพยงกอนหนทเขาใชกอกำแพงตก บาน ขนสงสด

กเปนแรธาตแทคอเพชรพลอย ซงเขาใชประดบของสงอนมคา แตใครจะทำ

บารมหยาบละเอยดหรอมากนอยเพยงไรกตาม กไมสำคญเทาการทำ

จรง คอ สจจะ ถงแมจะเปนกอนดนกอนกรวดหรอกอนหนกอนแรกตาม

แตถาเผาใหมนแกไฟแลวกอาจจะกลายเปนกอนเพชรกอนทองไปได



พระพทธเจาทรงชำนะมารกดวยสจจบารมของพระองค คอ

ความจรง เมอเราตงใจจะทำสงใดสงหนงกด จตของเราจะตองตงมน

ใหจรงลงไปในสงนนไมถอยหลง กอนทพระองคจะสำเรจพระอนตร

สมมาสมโพธญาณนน พระองคไดประทบขดสมาธอยใตตนโพธรมฝง

แมนำเนรญชรา กถกพญามารตามมารบกวนจนพระองคเกอบจะตอง

ทรงพายแพอยแลว ถงกบยกพระหตถออกมาวางทบพระชงฆไว

ทเรยกวาพระสะดงมาร (คอ ปางมารวชย) แตเมอทรงคดไดวาถา

เราจะเขยอนกายจากท เรากจกเปนผแพมาร ถาเราแพมนชาตน

ชาตหนาเรากจะตองแพมนอก ถาเราชนะมนชาตน เรากจะไดชนะมน

ตอไปทรงคดเชนนพระองคกกลบมพระมานะ ทรงกระทำความเพยร

ตอไปอกจนไดบรรลพระสมมาสมโพธญาณ ดงน พระองคจงทรง

ตรสวา สจจะเปนยอดของบารมทงหลาย

คนทใจไมอยกบตว ใจไมนงอยกบท กเหมอนกบคนทยนอยบน

พนสนามหญา ยน ๑๐ แหงกมหญาขนทง ๑๐ แหง เพราะยนตรง

นแลวกยายไปยนตรงนนแลวกเปลยนไปยนตรงโนนอก ยนอยไมเปนท

สกแหงอยางน หญากเกดขนไดทกท ถาเรายนอยทใดทหนงใหจรงลง

ไปเฉพาะแหงเดยวแลว ทตรงน นจะมหญางอกข นมาไดอยางไร?

หญาจะโผลขนมาตรงทๆ ตรงฝาเทาของเราเหยยบทบอยยอมไมไดมน



จะตองคดกลบลงไปในดนหมด ฉนใดกด, ถาจตใจของเราตงตรงเปน

หลกอยกบท มสตอยทลมหายใจเขาออกอยเสมอแลว นวรณและ

กเลสทงหลายกยอมจะเกดขนไมได

ตา, ไปรบรปทไมดเขามาสงใหวญญาณๆ รบรแลวกสงไปยง

หทยวตถ ทำใหโลหตในหวใจเปนพษ ห, ไปรบเสยงทไมดมาสงให

วญญาณ, จมก ลน กาย ใจ กไปรบกลน รส โผฏฐพพ ธรรมารมณ

ไมดมาใหวญญาณๆ รบรแลวกสงไปยงหทยวตถ ทำใหโลหตในหวใจ

เปนพษ โลหตนกแลนไปสธาต ดน นำ ไฟ ลมในรางกาย ทำให

รางกายเกดเปนพษขนอยางน บคคลผน นจะมความสขมาแตไหน?

ใจกเปนพษกายกเปนโทษ หาความสงบเยนมได

ถาเรารกษาจตของเราใหดเสยอยางเดยวเทานนถงตาจะเหนรป

ทด มนกด, เหนรปทไมด มนกด, จมก ลน กาย ใจ กเชนเดยวกน

เมอวญญาณรบรแตสงทดแลวสงไปยงหทยวตถ โลหตในหวใจกไมเสย

ไมเปนพษเมอหวใจสบฉดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายกายนนกจะม

แตความสมบรณ เกดความสงบเยนทงกายใจนแหละทเรยกวาเปน

ตวบญ



จตทแสสายออกไปรบสญญาอารมณภายนอกทางตา ห จมก

ลน กาย ใจ กเทากบคนทคลกเคลากบของโสโครก รางกายเปอน

มอมแมม หรอเปนแผลผพองเปอยเนา มอกเปอน เทากเปอน ตา ห

จมก ปาก ฯลฯ กเปอนไปหมดทงเนอทงตว จะนงนอนยนเดนไปในท

ใดๆ กไมมความสข เขาใกลใครเขากรงเกยจ ไมอยากใหเขาไปใกลเขา

หรอมฉะนนจะเปรยบกเหมอนกบภายในบานเรอนของเรามนรกเปอน

สกปรกทหลบทนอนกเปอน เครองใชไมสอยในครวกเปอน จะไปหยบ

ไปจบอะไรเขามนกเปอนไปทงหมด อยางนเราจะแกไขอยางไร? เราก

จะตอง ขดมน, ตองชำระลาง กาย วาจา ใจ ของเราใหขาว

สะอาดบรสทธ ดวย ทาน ศล ภาวนา เปนตน คนทรางกายเปน

แผลเปอนสกปรกน เขาใกลใครมนกมกจะพาเอาเชอโรคนนไปตดตอ

ถงคนอนดวย เขาใกลลกกตดลก เขาใกลหลานกตดหลาน เขาใกล

เพอนกตดเพอน ฯลฯ เขาใกลใครกตดตอคนนน เหมอนกบเถา

บอระเพดทข นพนกงตนสม ยอมจะพาใหรสขมของมนซมซาบไปส

ตนสม ทำใหสมเสยรสไปดวย



บานเรอนสกปรกกยงไมรายเทากบจตใจทสกปรก เพราะ

บานเรอนนน วนหนงๆ คงไมมคนเขาออกเหยยบยำถงรอยคนพนคน

แตดวงจตทแสสายออกไปรบสญญาอารมณภายนอกน น ชวนาท

เดยวกนอาจจะไปไดตงหลายสบแหง ถาจะเอากะบงตะกรามาตวงใส

แลววนหนงๆ กคงหาทเกบไมพอ

ใจทเราสงออกไปตามสญญาอดตอนาคตนน ไปมนกไปไมจรง

ไปขางหนากไปไมจรง เดยวกกลบมาขางหลงอก ไปขางหลงมนกไป

ไมจรง เด ยวกยอนกลบมาขางหนา อยกบปจจบนกอยไมจรงอก

เดยวอยเดยวไปเดยวมา ใหมนจรงอะไรลงไปสกอยางกยงด

การทำสมาธ ตองประกอบดวย อทธบาท ๔ ดงน

๑. ฉนทะ พอใจรกใครในลมหายใจของเรา ตามดวาเวลาทเรา

หายใจเขา เราหายใจเอาอะไรเขาไปบาง ถาหายใจเขาไปไมออกก

ตองตาย หายใจออกไมกลบเขากตาย, มองดอยอยางน ไมเอาใจไป

ดอยางอน



๒. วรยะ เปนผขยนหมนเพยรในกจการหายใจของเรา ตอง

ทำความตงใจวา เราจะเปนผหายใจเขาเราจะเปนผหายใจออก เราจะ

ใหมนหายใจยาว เราจะใหมนหายใจสน เราจะใหหนก เราจะใหเบา

เราจะใหเยน เราจะใหรอนฯลฯ เราจะตองเปนเจาของลมหายใจ

๓. จตตะ เอาจตเพงจดจออยกบลมหายใจ ดลมภายนอกท

มนเขาไปเชอมตอประสานกบลมภายใน ลมเบ องสง ทามกลาง

เบองตำ ลมในทรวงอกมปอด หวใจ ซโครง กระดกสนหลง ลมใน

ชองทอง มกระเพาะอาหาร ตบไต ไส พง ลมทออกมาตามปลายมอ

ปลายเทาตลอดจนทวทกขมขน

๔. วมงสา ใครครวญ สำรวจ ตรวจดวาลมทเขาไปเลยง

รางกายเรานน เตมหรอพรอง สะดวกหรอไมสะดวก มสวนขดของท

ควรจะปรบปรงแกไขอะไรบางดลกษณะ อาการ ความหวนไหวของลม

ภายนอกทเขาไปกระทบกบลมภายในวามนกระเทอนทวถงกนหรอไม

ลมทเขาไปเลยงธาตดน ธาตนำ ธาตไฟนน มลกษณะเกดขนทรงอย

และเสอมสลายไปอยางไร



ทงหมดน จดเขาใน รปกมมฏฐาน และเปนตวมหาสตปฏฐาน

ดวย จตทประกอบดวยอทธบาท ๔ พรอมบรบรณดว สตสมปชญญะ

กจะเกดความสำเรจรปในทางจตใหผลถงโลกตตระ เปนโสดา สกทาคา

อนาคาและ อรหตต สำเรจทางกายใหผลในการระงบเวทนา

การทำสมาธ ตองต งจตของเราใหเทยง ตรงแนวอยกบลม

หายใจ เหมอนนายพรานทเลงธน จะตองเลงใหแมน จงจะยงไดตรง

ถกจดหมาย

การยกจตออกไปรบสญญาอารมณภายนอก นนมใชเปนวธท

ถกของการทำสมาธ

การทเรารกษาลมหายใจไวดวยความมสตน เหมอนกบเราได

รกษาความเปนอยของเราไวท ง ๓ วย คอเมอเปนเดกกรกษา

ความเจรญของวยเดกไว เมอเตบโตขนกรกษาความเจรญของความ

เปนผใหญไว และเมอแกกรกษาความเจรญของวยชราไวอก ใหเปนผ

ถงพรอมดวยความมสตสมปชญญะบรบรณ ทำอยางนใหตดตอไม

ขาดระยะ ตลอดวนคอทกอรยาบถ



คนเรามแตอยากเกด แตไมมใครอยากตาย พระพทธเจาไมม

อยากเกด และกไมมอยากตาย ถาพระองคทรงเหนวาพระองคอย

มคามประโยชนกควรอย, ถาอยไรคาไมมประโยชนกควรตายเสย

แตคนเรานนมแตอยากเกดทาเดยว เหมอนกบแมคาทนงขายของอยใน

ตลาดขายอย ๓ วนไมไดอะไรเลย กยงจะทนนงขายอยอยางนมนจะ

ไปไดประโยชนอะไร

อตภาพรางกายเปรยบเหมอนกบมา ถาเราขมาตายมนกจะพา

เราไปถงจดหมายทตองการไมได จงควรตองรกษากายเรานไวใหด

ถาจตดกายไมดกใชการไมไดกายดจตไมดกไมไดผลอก ตองใหดพรอม

กนเปนสามคคธาตจตกบกายตองเข ากนได เปน มคคสมงค

ความทะเลาะววาทจงจะไมมขน



สต เปนชวตของใจ ลม เปนชวตของกาย การเจบปวย ไมได

หมายความเพยงทเราเจบ ปวด เมอย มน ถาลมหายใจของเราน

ออนลง สตกจะออนตามดวยนกเทากบเรากำลงเจบปวยอยแลว

ถาเราเผลอทงสตดวยเมอไร กเทากบสลบหรอตายทเดยว คนทสลบ

ไปคร งหนงประสาทกยอมเสยไปคร งหนง สลบหลายคร งกยงเสย

มากเขา ฉะนนเราตองคอยตงสตรกษาลมไวให อยาปลอยใหมนเจบ

ปวยหรอสลบไปบอยๆ พระพทธเจาทรงตรสวาคนไมมสต กคอ

คนทตายแลว

รกายในกาย นเปน กายคตาสต คอรลมในรางกายของเราตง

แตเบองสงจดเบองตำ เบองตำขนไปหาเบองสง กระจายลมใหเตมทว

รางกายเหมอนกบนำทเตมอาง กจะไดรบความเยนตลอดทวรางกาย

ความชำนาญ คอการทำบอยๆ ผมความชำนาญจะทำอะไรได

สำเรจกวาผทไมมความชำนาญเหมอนคนทชำนาญทางในกรงเทพฯ

เขากสามารถจะเดนลดตดทางไปตามถนนสายตางๆ ถงทหมายไดเรว

กวาผทไมรจกทาง ซงเดนอย ๓ เดอน กยงไปไหนไมรอดวนเวยนอย

ทเดมนนเอง



การเชอม ประสานลม ขยายลมไปตามธาตตางๆ ตลอดทง

อวยวะเสนเอนทกสวนในรางกาย กเหมอนกบเราทำการตดถนนสาย

ตางๆ ใหตดตอถงกน ประเทศใดเมองใด ทม ถนนหนทางมาก

กยอมมตกรานบานเรอนแนนหนาขน เพราะมการคมนาคมสะดวก

บานนนเมองนนกยอมจะมความเจรญมากขน ฉนใด, รางกายของเรา

กเชนเดยวกน ถาเรามการปรบปรงแกไขลมในสวนตางๆ ของรางกาย

ใหดอยเสมอแลวกเปรยบเหมอนกบเราตดตอนตนไมสวนทเสยใหกลบ

งอกงามเจรญขนฉนนน

ขณะทเรานงสมาธถาจตของเราไมอยกบตวกเทากบเราเสย

รายไดของเราไป รายไดของเราคออะไร? รายไดของเรานกเปรยบ

ดวยอาหาร อาหารของเราจะตองถกสตวตางๆ มแมวหมาเปนตนมา

แยงไปกน แมวหมานเปรยบดวยอารมณภายนอกตางๆ ไดแกตว

นวรณทง ๕ ทเราเอามนมาเลยงไวในบาน พอเราเผลอมนกจะเขามา

แยงอาหารในชามของเรา อาหารนไดแก บญกศลคณความดทเรา

ควรจะไดรบ



หรออกอยาง จตใจของเราเปรยบเหมอนกระบวย หรอภาชนะ

ทใสขาวในนำ ถามนรวราวไปเสย เรากจะตกขาวตกแกงหรอตกนำมา

กนไมเพยงพอ มนจะตองรวไหลไปหมด ถาเราทำจตของเราใหเทยง

ตรงไมม วอกแวกไปตามสญญาอารมณใดๆ ภาชนะของเรากจะ

สมบรณ กระบวยกไมหก ชอนกไมกด ชามกไมราว เรากจะตกขาว

ตกแกงตกนำมากนไดเตมท

ใจของเรา เปรยบเหมอนชอนหรอทพพ สตเปนดามทถอ ลม

เปนอาหาร เมอชอนมนกด ดามมนกด เรากคอยๆ ประคองจบดาม

ใหมน แลวจบอาหารเขามาสมขทวาร คอปากของเรา ใหตรงพอ

เหมาะพอดเรากจะไดรบผลคอ ความอม เมออาหารด ใจกอม,

เรากยอมจะไมเกดความหวกระหาย ความหวน คออะไร? คอตว

ตณหา

ใจ, เปรยบเหมอนเดก สตเปรยบเหมอนผใหญ ผใหญนนมหนา

ททจะตองดแลควบคมเดกใหด เดกจงจะไดกนอมนอนหลบ แลวกจะ

ไมรองไมออน ตองใหเดกมอาหารดๆ คอ พทธะ ธรรมะ สงฆะ

เปนอารมณมตกตาตวโตๆ ใหเลน ตกตามอย ๔ ตว คอ ธาตดน

กเปนตกตาตวหนง ธาตนำ กเปนตกตาตวหนง ธาตไฟ กเปนตกตา



ตวหนง ธาตลม กเปนตกตาตวหนง เมอเดกมอาหารด มตกตาเลน

เดกกจะไมซนไมวงออกไปเลนนอกบาน การออกไปเลนนอกบานนนม

อนตรายหลายอยางแตถาอยภายในบานของเราแลว ถงจะมอนตราย

เกดขนบางกไมมากนก ใจเรานจะตองใหมนเลนวนเวยนอยกบธาต

ทง ๔ คอ กาย ทกวางศอก ยาววา หนาคบ นแหละจงจะไมเกด

ทกขเกดโทษ เมอเดกเลนเหนอยแลว กจะนอนพกในเปลหรอทนอน

ทพกนคอ จตทเขาไปสงบนงอยในองคฌาน มปฐมฌาน ทตยฌาน

ตตยฌาน จนถงจตตถฌานเปนตน (ฌานคอ ทพกของนกปราชญ

บณฑต) ตอจากนกจะเขาถงความเปนหนงคอ เอกคคตารมณ

ผใดกระทำจตใหสงขนถง โลกตตระมฌาน ๔ เปนตน เรยก

ผน นวาเปนผ ม “อรยทรพย” พระพทธเจาทรงตรสสรรเสรญวา

“เปนผไมจน” เล ยงตวเองได ใครปฏบตไดอยางน พระองคกพอ

พระทย เหมอนพอแมทเหนลกตงเนอตงตวไวมหลกฐานด

ลมภายนอกกบลมภายในนนตางกน ลมภายนอกนนแตงไมได

ตองเปนไปตามธรรมชาต ลมภายในนนแตงไดปรบปรงแกไขไดเพราะ

เปนลมทอาศยวญญาณหรอจะเรยกวา วญญาณอาศยลม กได



รางกายเราน ถาไมมจตเขาไปยดถอแลวมนกเหมอนกบกอน

ถานทดำๆ นแหละ ถาจตเขาไปยดถอมตณหาอปาทานเกดขนแลว

มนกจะกลายเปนถานไฟกอนแดงๆ ฉะนน เมอเราพรากจตออกเสย

จากกาย มแตสตรอยางเดยว กายนกจะตองดบเหมอนกอนถานไฟ

ทดบแลว ฉะนน

มงคลจกรวาฬ คออาณาจกรอนเปนทเกดแหงผซงประกอบ

ดวยคณธรรมอนเลศ คอ พระพทธเจา ผซงไดตรสรพระอนตตร

สมมาสมโพธญาณ

ความด ความชว สข ทกข ไมไดข นอยกบเทวบตรเทวดา

หรอใครทไหน มนข นอยทการกระทำอนเกดจากกรรมดกรรมชว

ของตวเรานเอง

ลมหายใจตวเราน มใชมแตเฉพาะทพงเขาพงออกจากทางจมก

อยางเดยว ลมในรางกายน ระบายออกไดทวทกขมขน เหมอนกบไอนำ

ทระเหยออกจากกอนนำแขงและมลกษณะละเอยดมากกวาลม

ภายนอก เมอมนกระจายออกมากระทบกนเขา จะเกดเปนผลสะทอน



กลบเขาสรางกายอก เรยกวา “ลมอมช” เปนลมทชวยใหจตใจและ

รางกายสงบเยอกเยน ฉะนนเวลาหายใจเขาไป จงควรทำลมใหเตม

กวางภายใน และเวลาหายใจออกกใหมนเตมกวางทวบรเวณตวเอง

อำนาจของสมาธม ผล ๓ อยาง คอ ๑. ทำใหจ ตสงบ

๒. ทำใหเกดความร สกวบๆ วาบๆ หรอซๆ ซาๆ ตามผวกาย

๓. ทำใหเกดอคคหนมตและปฏภาคนมต (คอนมตทเกดจากลม

อานาปาน)

จงทำจตของเราใหเหมอนกบรถไฟ ทมนแลนไปตามราง

ลม เปนตวราง จต เปนรถไฟ สตเปนเหมอนคนขบรถ คนขบจะตอง

เปนคนไมเมาสรา และจะตองตงใจขบใหด ใหรถไฟแลนตรงไปตรงมา

ใหพอดกบรางเมอรถไฟเดนสะดวกทงไปทงมา ไมตดขด ผลทเราจะได

รบกคอคนโดยสารและสนคาซงเปนตวเงน ถาจะเปรยบแลวกคอ

บญกศลนนเอง คนโดยสารไดแกองคฌานทง ๔ ใหความสำเรจ

ประโยชนในทางจต สนคาใหประโยชนในทางกาย คอความสมบรณ

ของธาตทง ๔



บญกศลทเกดจากการภาวนานน ทานเรยกวาหนอโพธสตว

หนอโพธสตวนมรวมอยดวยกน ๓ กษตรยอาการทเรากำลงนงสมาธ

อยนกายของเรากจะเปรยบเหมอนกบกอนเงน นกเปนกษตรยองคหนง

วาจาของเราทมาสวดมนต กลาวถงพทธคณ ธรรมคณ สงฆคณ

นกเปนเหมอนกบกอนทองทอยในปาก นกเปนกษตรยองคหนงและใจ

ของเราทกำหนดแนวอยกบลมหายใจ ไมฟงซานไปอน มแตอารมณ

ของพทธะ ธรรมะ สงฆะ ไหลเขาไปสในดวงจต จตนกเปรยบเหมอน

กบกอนเพชร นกเปนกษตรยอกองคหนง ดงนนทานจงรวมเรยกวา

หนอพระโพธสตว คอ ความดผดขนในจตในใจ นคอ อรยทรพย

ทพระองคทรงตรสวา “ลกเราตถาคต เปนผไมจนสมบต”

ผทไดทำบญกศลไวสมบรณดในชาตน ถาตายไปเกดในโลก

สวรรคเปนเทวบตรเทวดา กจะตองไดเปนหวหนา (เทวดาทพากนมา

เฝาพระพทธเจาเปนหมๆ น นจะตองมหวหนาองคหนงๆ เปนผนำ

หวหนาน เปนผทมฤทธกวาคนอน) ถายงจะตองกลบมาเกดในโลก

มนษยอก กจะตองเปนคนใหญคนโต มยศมทรพย มบรวารมาก

จะไดอยในตระกลกษตรย พราหมณ หรอ พอคาคหบด ไมเปนผ

ตกตำ นเปนอานสงสของผมภาวนาจตอนสำเรจดวยด



บญกศลทเกดขนในจตใจของเราน เหมอนกบหนอเพชรหรอ

หนอทองทผดขนในบานเรอนของเรา ใครจะมาขดมาแยงชงเอาของเรา

ไปไมได กฎหมายกบงคบอะไรเราไมได เพราะมนเกดขนในทสวนทนา

ของเราเองบญชนดนจดวาเปนบญทเลศกวาบญทงหลาย

ทานและศล กเปนบญเหมอนกน แตมผลตางกน ทานกยงจะ

ตองมสวนแบง ศลกตองมสวนแบงจะเปนของเราคนเดยวไมได วตถ

สงของอะไรกตาม ทเราบรจาคเปนทานไปนน เรากถอวาเปนของๆ

เรา สวนผรบ เมอรบไปแลวกถอวาเปนของๆ เขา นกจะตองมสวน

แบงกนอก ศลกเหมอนกน เรายงจะตองไปขอใหพระทานให ถาทาน

ไมใหเรากจะไมไดจากทาน การขอเขานนมนเปนลกษณะของ คนจน

แตกยงดกวาคนทไมขอเสยเลย บางคนตวเองกจนแลวยงอวดด

ไมขออก อยางน กจะตองอดตาย ไมไดสมบตอะไรเลยตลอดชาต

การขอเขานนมนไดไมพออม สมมตวาเรากำลงหวอย เหนแมคาเขา

หาบกลวยไปขาย ถาเราเขาไปขอเขา เขากคงจะใหบาง แตไมมาก

เพราะเขาเกรงจะขาดทนหรอกำไรนอยไป เขาจะใหเราไดอยางมากกไม

เกน ๑ หว หรอ ๔-๕ ลก ถาเราหวจดกคงไมพออม ถามนเปน

ของของเราแลวจะกนเทาไรกได เหมอนผลไมหรอขาวทเราปลกในสวน



ในนาของเรา เมอปลกแลวเรากจะไดรบผลเตมท จะซอจะขายจะให

ใคร ยอมมสทธเตมท หรอจะทงจะขวางเสยกได ฉนใด ความดทเกด

ในใจของเราเอง กฉนนน

พระพทธเจาทรงกำจดทกขไดจรง พระธรรมกำจดภยไดจรง

พระสงฆกำจดโรคไดจรง ๓ รตนะนเมอใครทำใหมขนในดวงจตดวงใจ

กจะไดรบผลคอ ความสขจรง เมอใจของเรามแกว ๓ ประการเกด

ขนแลวเราจะตองไปกลวใคร จะไปไหน บานใคร เรอนใครกมคนเขา

อยากตอนรบ จะไปโลกสวรรค เทวดากยนด ตอนรบ เพราะเราม

ทรพยสมบตมาก เปนคนมงคนม

อาหารม ๒ อยางคอ อาหารคำๆ ทเรากลน กนเขาไปนอยาง

หนง และลมหายใจเขาไปอยางหนงอาหารจตมอย ๓ อยางคอ

ผสสาหาร มโนสญเจตนาหาร และวญญาณหาร

อารมณภายนอกตางๆ ทเราเกบมายดถอไวกเปรยบเหมอนเรา

เอาหาบของหนกๆ มาไวบนบา ถาเราปลดปลอยเสยได กเทากบเรา

วางหาบน นลงบนพ นตวเรากจะเบาสบาย เราจะกระโดดข นหรอ

กระโดดลงกไดเพราะมนไมมของหนกมาถวงตวไว



จตเทยง กเหมอนกบตนไมทขนสงๆ คนกไมสามารถเออมมอ

ขนไปเดดหรอทำลายยอดใหเสยไป และกสามารถทจะตานทานลมได

ทง ๔ ทศ ๘ ทศ (คอชาต ชรา พยาธ มรณะ และโลกธรรม ๘)

โดยไมหกโคนโอนเอยงหรอหวนไหว กงกานกจะแผสาขามดอกผล

งดงาม ไมมคนมารงแก ถาตนไมนนไมเทยงไมตรง โอนเอยงไปทาง

ซายทางขวา (คอกามสขลลกานโยค และอตตกลมถานโยค ไมเปน

มชฌมาปฏปทา) หรอโอนไปขางหนาขางหลง (คอสญญา อดต

อนาคต ไมตงอยในปจจบน) เมอถกพายแรงๆ พดมา ลำตนกจะหก

โคนไดฉนใดกด จตของบคคลทประกอบดวยบญกศลทงหลายถงแมจะ

หนกไปในทางโลกกด ทางธรรมกด แตถาไมตงใหเทยงใหตรงแลว

กไมอาจพนจากอนตราย หรอปลอดภยได (ภยของโลก เชนมหา

สงคราม คอสงครามสวนใหญ ยอมเกดข นจากสงครามสวนยอย

สงครามสวนยอยยอมมอยทกวนทกเวลา เชนผวเมยรบกน พนองรบ

กน ฯลฯ สงเหลานนยอมเปนภยแกความสขของคน) เหมอนตนไม

ถงตนจะยาวหรอใหญเพยงไรกตามแต ถาลำตนไมเทยงไมตรงแลว

เมอถกพายพดแรงกจะตองโคนทงรากทงโคน และเมอตนโคนแลวดอก

ผลกจะเกดมาแตไหน?



จตเทยงยอมจะสงข นเหมอนดอกบวทพนจากนำ เมอไดรบ

แสงสวางของดวงอาทตย มนกจะบานเตมท กลบกขยาย กลนของมน

กกระจายออกไป เกษรของมนกอมอาบไปดวยรสนำหวาน (เปรยบได

กบปต สข เอกคคตา) จตกเหมอนกบตวแมลงผงทบนมาดมรสเกสร

ฉะนน

อำนาจของจตเทยง มลกษณะเหมอนวทยทสามารถรบคลน

จากตางประเทศ ร เหตการณตางๆ ไดท งใกลและไกล ขณะท

พระพทธเจาไดทรงบรรลพระอนตรสมมาสมโพธญาณนน อำนาจ

ความบรสทธแหงกระแสจตอนเทยงของพระองคชวขณะพรบตาเดยว

นน ยงความไหวสะเทอนไปทวตลอดทงพภพจกรวาล ทงพรหมโลก

ยมโลกทเรยกวาแผนดนไหว เทพยดาเบองบนทกหมเหลา กไดพา

กนถอเครองสกการะมาเฝาพระพทธเจา พวกสตวนรกทงหลาย กได

คลายตวจากโทษทกขชวขณะ สตวท งหลายในเมองมนษย กไดรบ

ความรมเยนเปนสขทวกนดวยอำนาจของจตเทยง ธาตสงบอยางเดยว

นแหละ ททำใหพระพทธเจาทรงมเดชเดชานภาพยงกวาเทวดาและ

มนษยทงหลาย



จตเทยงคอจตทสง ผลทไดรบกยอมเปนผลทสงดวย (ยกตวอยาง

พระพทธเจาของเรา เมอเวลาพระองคประสตจากพระครรโภทรนน

สมเดจพระพทธมารดากมไดบรรทมคลอดอยางคนธรรมดาสามญ

ทงหลาย พระนางสรมหามายาไดเสดจประทบยนอยระหวางตนรงค

และทรงคลอดพระกมาร ซงเปน ยอดของมหาบรษ คอ พระสมมา

สมพทธเจาของเราน)

บญ แปลวาอะไร? ปญญ แปลวาความเตมการทพวกเราพา

กนมานงทำความดอยน กเรยกวาเปนบญอนหนง เมอเรากระทำได

สมบรณแลว เรากจะไดรบความสข ความอม และความเตมกลบไป

การนงสมาธ ตองไมจยจตออกไปรบอารมณภายนอก ถาจต

ตกไปทางสญญาอดต อนาคต ไมอยในปจจบน นนมใชสมมาสมาธ

สมมาสมาธตองเปนเอกคคตา (“เอก” แปลวาหนง “คตา” แปลวา

จตทเขาไปตง) ฉะนนพระองคจงทรงตรสวา “ปจจปปนนญจ โย

ธมม ตตถ ตตถ วปสสต” ฯ



นำเปนเครองชำระลางไดแตสงปฏกลภายนอกรางกายเชน

เนอหนง ผม ขน เลบ ฟน ฯลฯเปนตน แตจะใชลางจตใจทสกปรก

โสมม ซงอยภายในรางกายใหสะอาดไมได อนน เราจะตองใชนำ

เรยกวา ทพยโอสถชำระลาง คอพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ

น แหละจงจะทำใหจตของเราใสสะอาดบรสทธหมดจดได ฉะนน

นำทพยโอสถจงเปนยาสำหรบลางใจใหหายจากทกขฯ

การทเรามานงตงสต กำหนดอยกบลมหายใจดวยคำวาภาวนา

วา พท เขา โธ ออก ไมลม ไมเผลออยางนกจดวาเปน พทธคณ

เมอจตของเราไมมสญญาอารมณใดๆ มาเกาะเกยว เกดความ

สวางไสว อมเอบขนในดวงใจ นกจดวาเปน ธรรมคณ การขยบ

ขยายลมหายใจเขาออก ใหมสตสมปชญญะบรบรณทวตว อนนจดวา

เปน สงฆคณ รวมความกคอ เกดความรความสวางเปนตว พทธะ

จตเทยงเปนตว ธรรมะ รกษาความดและเพมความดทมอยแลวใหม

มากขนเปนตว สงฆะฯ



พทธะ ธรรมะ สงฆะ ๓ รตนะน เมอรวมลงในพทโธกเทากบ

เราเอาสบ ๓ กอนมารวมเปนกอนเดยวกนแลวใชสบฟอกผา คอ

ดวงจตของเรา กายของเรา ใหขาวสะอาด ธาตทง ๖ เปรยบเหมอน

กบผา พวกธาตดนมกระดกตางๆ ธาตนำมโลหตและนำด ฯลฯ

ธาตไฟททำความอบอนในกระเพาะอาหารและลำไส อากาศในชองตา

ชองห ชองจมก ฯลฯ วญญาณความรสกลมหายใจเปรยบเหมอนกบ

ชามอางซกผา พทโธ เปนสบ สตเปนมอทไปจบกอนสบ การซกเรา

จะตองวางผาลงใหตรงในชามอาง มอกจบใหถกกอนสบ และถใหถก

ตรงทเปอนทำเชนนจงจะไดผลคอผาของเรากขาวสะอาด ผาทมได

ซกฟอกยอมจะมนำหนกมาก เพราะมนอมอยซงเหงอไคล เมอเรา

ซกฟอกแลว มนจะมนำหนกเบาลงกวาเดมเหมอนจตของบคคลท

ฝกหดขดเกลาแลว ยอมเบาจากความยดถอจตกจะสงขนกวาเกา

จตทไดอบรมอยเสมอ ยอมจะสงขนแกข นทกทๆ เปนลำดบ

เหมอนผลไมทแกจด เมอสกงอมแลวกยอมจะหลนจากขวของมนใน

ทสดจตของบคคลทปฏบตไดสง เมอแกจดกยอมจะหลดจากขวเชน

เดยวกน แตไมใชหลดอยางผลมะมวง หรอผลไมทงหลายทหลนมายง

พนดนมนจะหลดอยางเครองบนทหลดจากพนดนพงตวขนสอากาศ

จตทหลดจากกเลส กยอมจะลอยขนสทสงฉะนน



เมลดในของผลไมตางๆ มคณภาพอยางไร? คณภาพของมนก

คอ สามารถทจะเกบรกษาพชพนธ วงศตระกลของมนไวไดทงหมด

คอเกบไดทกๆ สวน ตงแตรากลำตน รวมทงกง กาน ดอก ใบ และ

ผลของมนเองไวภายในเมลดนนไดอยางพรอมบรบรณ ถาเรานำเมลด

ของมนไปเพาะเมอไร มนกจะแตกงอกออกมาเปนเหมอนกบตนเดม

ของมนน นอ ก จ ตของผ ปฏ บต ซ งเด นเข าถ งบพเพนวาสญาณ

กเปรยบเหมอนกบเมลดพชหรอผลไมเพราะสามารถทจะระลกถง

กำเนดชาตภพเดมของตวเองทงในอดต และอนาคต ไดวาเปนอยางไร

นอกจากนยงสามารถรกวางขวางออกไปถงผอนอกดวย

คนทกำลงจะตายน น ถ าจ ตไปเกาะยดกบสงใดสงหนง

วญญาณทออกจากรางกจะวนเวยนไปเกาะอยกบสงนน เหมอนกบผล

มะมวงหรอผลไมทหอยอยกบกงบนตนของมน ถากงนนมนโอนไปอย

ตรงทๆ ดผลของมนกหลนลงมางอกตรงทๆ ด ถากงมนโอนไปตรงทๆ

ไมดผลทหลนลงมากจะงอกขนตรงทๆ ไมด คนทไมมสมาธ จตใดม

นวรณ หวงลก หวงหลาน หวงคนนนคนน เวลาทตายวญญาณกไป

เกาะอยท ลกหลาน บางคนกลบไปเกดเปนลกของลกตวเองกม

บางคนทพอแมทงมรดกทสวนไรนาไวใหกเปนหวงทรพยสมบตของตน

พอตายไปกไปเกดเปนสตวอยในสวนในนากม บางคนกไปเกดเปนผสาง



นางไมเฝาทงนาปาเขากม พวกนเปนพวกสมภเวส คอวญญาณลอยไป

เทยวหาทเกาะ ถาจตของเราตงอยในบญกศล เรากจะมสคตเปนทไป

ถาจตของเราตงอยในบาปอกศล วญญาณของเรากจะตองไปสทคต

คนทไมไดทำบญกศลไวในชาตน พอตายไปแลวกเหมอนกบออก

จากโลกเกา ไปสโลกใหมอกโลกหนงโลกใหมนคนไมดเขากไมรบไว

เขาจะตองไลสงกลบมาครนเมอกลบมากไมพบลกหลานพอแมญาตพ

นองของตนอกจะเขาไปอาศยใครอยกไมได เพราะเปนคนยากจน

เสอผากขาดกระรงกระรง ไมมใครเขาอยากตอนรบ กตองเวยนวาย

อยในภพไมไดไปเกดในโลกทด โลกทดน น คอโลกทไมมภย (ภย

ตางๆ เชนภยสงคราม ภยนำทวม พายพด อคคภย โจรผ ร าย

ขาวยากหมากแพงและเบยดเบยนฆาฟนกนเหลานเปนตน) เปนโลก

สวรรคทมแตเทวบตร เทวดา นางฟา ไมมความทกขภยใดๆ โลกของ

เทวดานนมแตเกดกบตายไมมแกไมมเจบ โลกมนษยมทงเกด แก เจบ

ตาย โลกนพพานไมมทงเกด ไมมทงตาย



ทาน สละโลภะ, ศล สละโทสะ, ภาวนา สละโมหะ

ทวาพระธรรมกำจดภยไดจรงนน กคอ ใหบคคลรจกฝกหด

อบรมจตใจของตนใหตงมนอยในคณธรรม มทาน ศล ภาวนา เปนตน

ใหเราเอาใจมาจดจออยในธรรมของพระพทธเจา ปฏบตตามคำสอนของ

พระองค กเหมอนกบเรามทหลบหลก มทกำบง รจกการรกษาตวผใด

ทกอสรางสะสมคณธรรมใหเกดขนในดวงจตดวงใจแลวใจของผนนกจะ

พนจากความเดอดรอนดนรนกระสบกระสายแมจะไปอยในสถานทใดก

ยอมปลอดภยทกแหง จะอยบานกสบาย ไมอยบานกสบาย จะอยวดก

สบาย ไมอยวดกสบาย จะมกนกสบาย ไมมกนกสบาย เขาวาดกสบาย

เขาวาไมดกสบาย จะเจบไขกสบาย แมทสดจะตายมนกสบายอก

เหตใดพระพทธเจาจงทรงเบอหนายโลก? กเพราะพระองคทรง

เหนวา คนเราทเกดมาในโลกน มอะไรบางทเปนสงสมใจของเรา?

พอแมหรอ? ญาตพนองหรอ? ขาทาสบรวารหรอ? เพอนฝงมตร

สหายหรอ? เงนทองทรพยสมบตหรอ? สงเหลานไมมอะไรทจะสมใจ

เราสกอยางเดยว เมอเปนอยอยางนแลว เราจะมาทนนงอยนอนอยใน

โลกนทำไม? ทรงคดไดเชนน พระองคจงเสดจออกบรรพชา เพอ

คนหาหนทางทจะไมตองกลบมาเกดอก



จงคดดใหดวา ๑. โลกนไมใชของเรา แลวเราจะมานงเฝาโลก

กนอยอยางนละหรอ? ไมชาเรากจะตองจากมนไปอยางแนๆ ดงนนเรา

จงไมนาหลงตดอะไรอย ๒. จตของเรากไมตางอะไรกบลกฟตบอลท

ถกเขายำยบฑา ประหตประหารใหไดรบความคบแคนใจอยทกขณะ

๓. เราตองการความสขหรอความทกข? ทกคนคงจะตองการแต

ความสข ไมตองการความทกข แตอะไรเลาเปนความสขอนแทจรง

ของตวเรา? เราคดวากนนแหละคงจะเปนความสขแนละ เรากพยายาม

ไปหามาใหมนกนครนกนๆ เขาไปมากกเกดอดอดไมสบายอก คดวา

นอนนแหละตองเปนความสขแนละ เรากนอน-นอนๆ วนยงคำจนหลง

มนแขง กเกดความไมสบายอก คราวนกคดวาเงนทองทรพยสมบตน

แหละ คงเปนความสขแนนอน เรากพยายามไปหาเงนทองมาใหมนใช

จนเตมท แตมนกไมสขอก แลวอะไรเลา ทเปนความสขอนแทจรง?

ความสขทแทจรงน น ยอมเกดจาก บญกศลคอความสงบ

ทเกดขนในจตใจ ใจทพนจากทกขโทษความดนรน ไมมกระสบ

กระสายเดอดรอนกระวนกระวายถาใครมานงหลงโลกตดโลก วามนเปน

ของดวเศษวโสอยนนมใชนสยของบณฑต ผใฝใจในธรรมของพระพทธเจา

เพราะฉะนน เราจงพากนตงอกตงใจประกอบบญกศลเพอจะใหเปน

ทางทพนไปจากโลกน นนแหละจะเปนหนทางทถกตอง



การทเรามานงภาวนากนอยน เปรยบเหมอนกบเรามาขดสขาว

เปลอกในยงของเราใหเปนขาวสาร จตของเราเปรยบดวยเมลดขาว

นวรณทง ๕ เปรยบเหมอนกบเปลอกทหมเมลดขาวอย เราจะตอง

กะเทาะเอาเปลอกนอกนออกจากเมลดขาวเสยกอน แลวขดเอาคราบท

ไมสะอาดออกอกชนหนง ตอจากนเราจะไดขาวสารทขาวบรสทธวธขด

สนนกไดแก วตก วจาร วตก, ไดแกการทเรากำหนดจตใหรอยกบ

ลมหายใจเขาออก ลกษณะอยางนเหมอนกบเรากอบเมลดขาวใสลงใน

ฟนส เรากจะตองคอยดอกวา ฟนสของเรานนดหรอไมด ถารแต

ลมเขา ไมรลมออก เพราะเผลอหรอลมเสย กเทากบฟนสของเรามน

กรอนหรอหกไปตองการแกไขทนท คอเอาสตมาตงอยกบลมหายใจปด

สญญาอารมณตางๆ ทงใหหมด วจาร, ไดแกโยนโสมนการ คอการ

สงเกต ตรวจตราลมทหายใจเขาไปนนวามลกษณะอยางไร สะดวก

หรอไมสะดวก โปรงโลงหรอขดของอยางไรบาง กระจายลมใหทวเพอ

ขบไลลมรายออกจากตว ขจดสวนทเปนโทษออกใหเกลยง เหลอแต

สวนทดไว ธาตตางๆ ทกสวนในรางกายของเรากจะกลายเปนธาต

บรสทธ จตกจะใสใจกจะแจม รางกายกจะเยนสบาย มแตความสข

การหายใจของเราน ตองคอยๆ ประคองลมเหมอนกบเราจบลกไก

เลกๆ ไปใสในเลา ถาเราจบแรงนกมนกจะตาย จบคอยๆ มนกจะหน

ตองคอยๆ ตะลอมใหมนเขามาอยในเลาทงหมดโดยไมเปนอนตราย



นเปรยบเหมอนกบเขาขดสเอาคราบทเมลดขาวนนออกตอจากนเรากจะ

ไดขาวสารทขาวสะอาดบรสทธ (คอ ปต สข เอกคคตา) และนำขาว

นนมาหงตมกนเปนอาหารใหเกดประโยชนแกรางกายได จะสงไปขาย

กไดราคาแพง จะหงกนกอรอย เหตนนเราทกคนจงควรพากนตงอกตง

ใจขดสขาวในยงของตน ใหไดเปนขาวสารชนดทหนง

ลมทเราหายใจเขาไปในรางกายน เราจะตองขยบขยายสงไป

เชอมตอกบธาตตางๆ ทกสวนในรางกายใหทว ธาตลมกใหมนไปเชอม

กบธาตไฟ ธาตไฟเชอมกบธาตนำ ธาตนำเชอมกบธาตดน ธาตดน

เชอมกบธาตอากาศ อากาศเชอมกบวญญาณ ทำธาตทง ๖ ใหเปน

สามคคกลมเกลยวกน รางกายของเรากจะไดรบความสขสมบรณ

เหมอนกบเราบดกรขน (ขนธ) ของเราไมใหแตกราว ขนนนกจะบรรจ

นำไดเตมท งใสและเยนดวยความเตมน ไดแกบญกศล ความใส

เกดจากจตทเทยงไมเอนเอยง ความเยน ไดเพราะขนนำนนตงอยภาย

ใตตนไมทมรมเงา คอพระพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ



โรคหวใจทตวใหญๆ มอย ๓ ตว คอ โลภ โกรธ หลง โรค

น เปรยบเหมอนกบโรคมะเรง มนกนตดตอลกลามถงคนอนดวย

เขาใกลลกกตดลก เขาใกลหลานกตดหลาน เขาใกลเพอนกตดเพอน

เขาใกลใครกตดคนนน ทำอนตรายทงแกตนและแกผอน โรคทเลก

หนอยรองลงมากมอย ๕ ตว กามฉนทะ พยาปาทะ ถนมทธะ

อทธจจกกกจจะ วจกจฉา โรคนเปรยบเหมอนกบโรคขกลาก ใจมน

หยบๆ แยบๆ แลบไปโนนมานอยนงไมได โรคนรกษายาก นายแพทย

กไมสามารถจะเยยวยาไดนอกจากใช พทธโอสถ แตโรคทสำคญทสด

กมอย ๒ ตว เทานน คอ อวชชา กบ ตณหา โรคนเปรยบเหมอน

กบวณโรค เพราะเปนโรคผ ดมองภายนอกไมใครเหน หนาตากด

ผวพรรณเหลอง แตตวเชอโรคมกคอยๆ เกาะกนอยภายในโดยเจาของ

ไมร สกตว โรคนมนกนลกซงมาก กนถงกระดกถงขวปอดขวหวใจ

อวชชามนแทรกในหวใจกไมรสกตว ตณหามนแทรกในหวใจกไมรสก

ตว โรคอยางนคนกลวกนมาก เพราะมนรายกวาโรคอยางอน โรค ๒

ชนดนไมมยาอะไรแกไดนอกจาก พทธโอสถ คอ สมาธ ปญญา

ยาขนานนใชบำบดโรคไดอยางด มากกจะเหลอนอย โรคนอยกจะ

บรรเทา โรคหวใจเปนเขาแลวมนรายมากโรคทเนอทหนงเขากยงรกษา

ดวยยาภายนอกได



การนงสมาธเราจะตองกำหนดลมหายใจเข าออกของเรา

เหมอนกบคนทนงเฝาประตอย เมอมใครผานเขาออกไปมา เราจะตอง

คอยสงเกตดวาคนๆ นนมลกษณะหนาตาและทาทางเปนอยางไร หรอ

จะเปรยบอกอยางกเหมอนกบเจาของววทคอยเฝาดววของตวอยทหนา

ประตคอกจะตองสงเกตใหดวาววทเดนเขาไปนนเปนววแดงหรอววดำวว

ขาวหรอววดาง แลวเมอเดนเขาไปแลวมนไปหยดนอนทตรงไหน

ทาทางนอนของมนเปนอยางไร มนหมอบอยหรอนอนตะแคง มองดอย

จนกวามนจะลกขนจากททนอนและเดนกลบออกไปจากคอก เวลา

กลบเรากตองสงเกตดอกวามนเดนหรอมนวง เดนชาหรอเดนเรว

เมอตวเกาเดนออกไปแลว พอตวใหมเดนเขามาอก เรากตามดมน

อยางนอก แลวเรากจะจำววทเขาไปในคอกของเราไดทกๆ ตว

เวลาหายใจเขา ลมภายในจะตองสะเทอนใหทวถ งกนท ง

๓ สวน ม ปอด หวใจ ตบ กระเพาะอาหาร ลำไส ซโครง กระดก

สนหลง เปนตน ถาไมสะเทอนทวนนไมใชผลของสมาธฯ



การทำสมาธจะบงเกดผลอนสมบรณ กดวยมจตเปนผสง มสต

เปนททำงานและเปนผชวยสนบสนนในการประกอบกจการใหเจรญ

กาวหนา มสมปชญญะ เปนผสำรวจตรวจสอบในงานททำนน ถาพด

ทางกมมฏฐานกคอ สตสมปชญญะ ถาพดทางสมาธกคอ วตก วจาร

นเปนตวใหเกดปญญา ฯ

ปญญา, เกดแตการสงเกตหาเหตหาผลรแตผลไมรเหตกใช

ไมได รแตเหตไมรผลกใชไมได ตองรพรอมทงเหตทงผล รดวยความม

สตสมปชญญะ ทเร ยกวา สตสมปชาโน คอ ความรรอบอน

สมบรณ ปญญาแบงออกเปน ๒ อยาง คอปญญาซงเกดจากความ

เรยนรในเรองของโรคอยางหนง เรยกวา “วชชาปญญา” ปญญา

ชนดนเปนความรทเกดจากการศกษาหรอสดบตรบฟงมาจากคำทคน

อนเขาบอกเลา ปญญาอยางนชวยตวเองใหมความสขไดในโลก (แตยง

ไมพนทกข) อกอยางหนงเปนปญญาซงเกดจากการปฏบตในธรรม

เรยกวา “ปญญาสมาธ” เปนปญญาทเกดจาก การทเราทำใหม

ขนในตวเราเอง ปญญาชนดนแหละเรยกวา “พทโธ” เปนปญญาท

ชวยตวเองใหพนจากทกขได พทธศาสนา หรอพทธศาสนกชน นก

เกดจากความหมายทำนองเดยวกนคอจะตองเปนไปพรอมดวยเหต



และผล สงใดทมไดประกอบไปดวยเหตและผลแลว สงน นกมใช

พทธศาสนา และมใชพทธศาสนกชน ดวย (อยาวาแตพวกโยมทมา

นงอยนเลย แมแตโกนผมนงเหลองอยางนพระองคกยงไมทรงรบรองวา

ใชเพราะอาจจะออกไปเขาศาสนาอนเมอไรกได) ความรอบรอนเกด

จากการททำใหมขนเปนขนในตวเองนน เปนความรทเกดแตเหตและผล

ไมใชความรทไดจากตำหรบตำรา หรอไดยนไดฟงและจดจำมาจากคน

อน หรอคดเอา นกเอา เดาเอา ตวอยางเชนเรามเงน (เหรยญบาท)

อยในกระเปา เรากร ไดเพยงเขาบอกวานนมนเปนเงนหาไดร จกถง

คณภาพของมนไม แตถาเรานำเงนนนไปทดลองถลงไฟด คนควา

หาเหตผลตวจรงของมนวาเกดมาจากอะไร มาแตไหน และใชประกอบ

อะไรไดบาง เชนนเรากจะรไดถงคณภาพตวจรงของมน นเปนความร

อนเกดจากการกระทำขนในตวของเราเอง ความรนยงจำแนกแตก

ออกไปไดอกเปน ๖ สวน เชนเราจะรไดจากตวของเราเองวา เหต

บางอยางเกยวกบธาต บางอยางเกยวกบจตใจ บางอยางเกยวกบจต

แตใหผลทางกาย บางอยางเกยวกบกายแตใหผลทางจต บางอยาง

ตองอาศยเกยวเนองกนทงทางจตและทางกาย ความรอยางนแหละ

เรยกวา “ภควา” เราควรทำ ศล สมาธ ปญญา ใหเกดขนในตว

เราจรงๆ ถาใครไมปฏบตอยางนกเปนอวชชา คอ โมหะ



สต, เปนเครองทำใหเกดแสงสวางขนในจตใจเปรยบเหมอนกบ

เทยน หรอตะเกยงทเราถอเขาไปในหองทมดๆ เมอเราปดประต

หนาตางและอดชองโหวทกๆ ชองหมดแลว ลมภายนอกกจะเลดลอด

เขามาทำอนตรายแกดวงไฟนนไมได แสงสวางกจะแรงขน สามารถ

สองดอะไรๆ ภายในหองไดถนดชดเจน การปดประตหนาตางหรออด

ชองโหว กคอการสำรวมระวง ตา ห จมก ลน กาย ใจ ของเราม

ใหแสสายออกไปรบสญญาอารมณภายนอกตางๆ เรยกวา “สต

สงวร” สตของเรากจะรวมกนเปนกอนเดยว สตเกดกำลง ผลกยอม

จะเกดทนท คอความสบายใจ เมอสตของเราหนาแนนไมยอหยอน

สมาธของเรากแขงขน ใจกเทยง ไฟคอแสงสวางกจะเกดขนไดเปน

๒ ประการ คอ เกดจากตวของเราเองอยางหนงเกดจากแสงสะทอน

ของฝาผนงอยางหนง ฉะน นสตจ งเปนตวเหต เปนตวอปการ

ทอนเคราะหสงเสรมใหสมาธของเราเจรญขน (เจรญ หมายความวา

กาวหนาไมถอยหลง) เราจงไมควรลมนกถงคณขอน เมอเรารวาทำ

อยางนๆ เปนความสข เรากตองรกษาเหตอนนนไวเหมอนคนกนขาว

ในบานคนอน ตองไมลมคณของเขาหรอเหมอนกบพอแมทเลยงดเรา

มาตงแตนอย เมอเราเตบโตขนมความสข เราจะตองไมลมบญคณทาน

ตองอปการะเลยงดทานเสมอไป เพอเปนการตอบแทนพระคณเรยกวา

กตญญกตเวท เราจงจกเปนคนดมความเจรญกาวหนาไมเสอมถอย



เหตนน สตจงเปรยบเหมอนกบพอแมของเรา เราจะตองเลยงดมนไว

เสมอ สตนนทานเรยกวา มาตกากสลา แปลวา “แมของบญ

กศล” หมายความวาเปนผท ไข บญออกมา เราไดรบความสข

สบายกเพราะสตน เหตนน สตจงเปนผสรางดวงจตของเราใหสงบ

การทเรานงทำจตใหสงบเปนของไมยาก การททำใหยากเปน

เพราะเขาใจผด ทเรยกวา โมหะ เหนผดสำคญผดเรยกวาทฏฐมานะ

ศกษาใหเขาใจในเรองนกจะรความจรง เปนตนวา จตเราไปโนนจตเรา

ไปน อนนนไมใชความจรง เปนความสำคญตางหาก ความจรงจตใจ

ยอมอยกบตวเสมอไป การไปน น สกแตวาแสงเปรยบเหมอนกบ

กระบอกไฟฉาย ตวไฟจรงอยในกระบอกหรอหวเทยน สวนแสงของ

มนกพงไป แสงกบไฟเปนคนละอยาง ไฟมลกษณะใหรอนและมแสง

สวนแสงไมมไฟ เพราะไมมลกษณะใหรอน จตใจของเราไดแกตวรยอม

มอยทกขณะลมหายใจ ความรทแลนไปไมใชตวจรงถาเขาใจผดจะไป

กมเอาความร ไปเหนยวเอาแสงเขามายอมไมได เหมอนคนทจบแสง

ไฟ ยอมไมตดมอตนฉนน น ไฟในทน มอย ๒ ประเภท ไฟรอน

ประเภทหนง คอกเลสราคคคนา โทสคคนา โมหคคนา ไฟเยน

ประเภทหนง ไดแก ฌานคค เกดขนจากความสะสมไวซงสมาธจต

ถาเขาใจดในการทำจตกจะพบไฟเยน ไฟเยนเปรยบเหมอนกบถาน



ไฟฉาย ไฟรอนเหมอนกบหวเทยนเมอจตไมอยกบตว ไมไปไหนเชนนน

จะมาทำสมาธทำไมทมาทำสมาธกนนนคอไมตองการใชแสงไฟทรอน

แสงไฟทรอนยอมทำใหเกดโทษในประสาทตา ประสาทห ประสาท

จมก ประสาทลน ประสาทกาย ตา ห จมก ลน กาย นเปรยบ

เหมอนกบหลอดไฟฟา เสนประสาทในทนนๆ กเปรยบเหมอนกบสาย

ลวดทองแดง ใชกระแสไฟผดยอมเกดโทษ ใชกระแสไฟถกแตไมรจก

ดบยอมสกหรอ เชน กรอนหรอขาด ประสาทของคนทงหลายในโลก

ยอมเสยไปเพราะตองการใชแสงมากเกนควร ประสาทตา ประสาทห

ประสาทจมก ประสาทลน ประสาทกาย ยอมเสยไป เปนบอเกดแหง

ความโงและตายเรว ฉะนน กายทำสมาธ คอตองการไฟเยน เหมอน

ถานไฟฉายยอมเปนของเยน ถาคนโงกเหนวาไมมไฟ เชนคนบางคน

เขาใจวา นงหลบตาสงบจต มนจะโงไมมปญญานนเปนความโงของ

คนทวา ถาคนฉลาดเขาเปดไดไฟเยนใช ฉะนนใจสงบนง ยอมเกด

แสงสวางขาว รศมทเรยกวา ปภสสร จตต ไฟเยน ยอมเกดแสงขาว

แสงทขาวนยอมไมใหโทษแกหลอดไฟ เชน ตา ห จมก ลน กาย

สายลวดคอเสนประสาททเรยกวา จกขประสาทเปนตน ไฟกเยน แสง

กเยน ยอมใชไดทงใกลและไกล อานสงสทจะเกดขนกคอ ความฉลาด

ไดแก แสงทเยนฉายออก เชนรอบรในทางตา ดรปอะไรรเรองเรยกวา

ทพพจกข ใชในทางห ฟงอะไรรเรองเขาใจ เรยกวา ทพพโสต จมก



ถกกลนอะไรกรเรอง เขาใจ ลน กาย จต ยอมรรอบคอบสวางไสว

เยอกเยนเปนสข ททานเรยกวา ปญญาปโชโต แสงสวางคอปญญา

เมอใครทำไดเชนน จดเปนวชชาวปสสนา คอแสงสวางเกดขนแลว

จากความสงบ ยอมรไดในจกขประสาท ตากระทบรป ปญญาเกดขน

ในระหวางยอมรไดดวยปญญา หกบเสยงกระทบกน ปญญาเขาแทรก

จมกกบกลน กระทบกน ปญญาเขาแทรก ล นกบรสกระทบกน

ปญญาเขาแทรก กายกบสมผสกระทบกน ปญญาเขาแทรก ใจกบ

อารมณกระทบกน ปญญาเขาแทรก ตาไมตดรปๆ ไมตดตา หไมตด

เสยงๆ ไมตดห จมกไมตดกลนๆ ไมตดจมก ลนไมตดรสๆ ไมตดลน

กายไมตดสมผสๆ ไมตดกาย ใจไมตดอารมณๆ ไมตดใจ แยกออก

เปนสวนๆ เรยกวา ภควา เปนตววปสสนาญาณ เปน ฉฬงคเปกขา

ปลอยไดท งอายตนะภายใน อายตนะภายนอก ใจทแทยอมอยกบ

ความเยนและความสงบสข เปรยบเหมอนไฟเยน ยอมถาวรไมใหโทษ

แกคนทงหลายเชนธาตไฟนมอยในอากาศหรอวตถธาตตางๆ เชนหน

แขง ยงเยน ความเยนนนแหละยอมเกบไฟไดอยางด มแสงอยในตว

โดยไมตองใชเชออยางหยาบๆ กสวางได เชนพรายนำในทะเล กคอ

เชอไฟนนเองแมมนเยน เชนฟอสฟอรส ทเอามาทำไมขดไฟ ดวงใจท

ฝกหดแลว สงบอยในตว ยอมเยน มแสงอนลกมความฉลาดอนแหลม

ผดจากไฟแดงหรอไฟรอนเกดขนจากเครองกระทบและเสยดส เชน



ถานไฟฉายเปนตน ยอมไมมโทษ เพราะฉะนน บคคลทงหลายผไม

ฝกหดจตใจใหสงบ ยอมอยกบไฟรอน อนจะตองทำสวนตางๆ ของจต

ใหเสยไป เชนประสาทตา ประสาทห ประสาทจมก ประสาทลน

ประสาทกาย เปนตน เมอประสาทเหลานเสยไปยอมโง ตากมด เหน

รปไมรความจรง เรยกวา อวชชา หกตง ฟงเสยงอะไรไมรเรองความ

จรง เรยกวา อวชชา ลน ถกรสอะไรไมรเรองไมเขาใจถงความจรง

เรยกวา อวชชา กายถกสมผสกระทบเขาแลวไมเขาใจไมรเรอง เรยกวา

อวชชา ใจนกถงอารมณตางๆ ไมรเรองเขาใจในความจรง เรยกวา

อวชชา ยอมเกดตณหา ยอมเกดกเลส กอทกขใหเกดขนในตว นน

แหละคอความโงเขลา เชน บอดตาใสใบหตง เดนไปไหนกไมสะดวก

ของสงเหนวาของตำ ของตำเหนวาของสงเหมอนคนตาบอดทเดนแผน

ดนราบ งอเขายกเทาสงเพราะกลวสะดด คนไมรถงความจรงฉนใด

ธรรมะทล กเหนวาต นธรรมะทต นเหนวาลก ธรรมะสงเหนวาตำ

ธรรมะตำเหนวาสง นนแหละ คอความเหนผด เมอเหนผด ปฏบตผด

พนผด กเหมอนยกเทาเปลากาวขนบนไดทไมมลก คนอยากเปนคนสง

แตไมมภมมสมาธธรรมในใจ กาวไป นกไป ในธรรมสวนสง ยอมตก

มาทเดม สนดานเดม ของตนนนเองเหมอนคนตาบอดตาใส ขนบนได

ทลกมนหกยอมยำเทาของตนอยในทเดม ฉะนน ตนตำสำคญวาตนสง

นนแหละจะจมอยในพนดน ปนขนไปเทาไหรกยงลกลงเทานน เหมอน



ชางตกหลมดนไปกยงจะลกลงไป ผสำคญตนทไมมสมาธธรรมแลว

เขาใจวาตนฉลาดนน กไปเขาใจวาตนไดถงโลกตระอยางนเปนตน ลก

บนได คอ ศล สมาธ ปญญา เมอใครเดนตามคนบนไดไดแลวยอม

สำเรจจดประสงค เหมอนตาใสขนบนไดทมลกฉะนนคนรมากฉลาด

หลาย เหมอนชางตวใหญแตตามนเลกสตวทโตมนไมกลวมนกลว

มดแดง แมลงหว แมลงวนคนศกษานอยฉลาดนอยปฏบตไดตามรป

บนได เปรยบเหมอนเสอ ตวมนเลกตามนใหญ กลางคนกเหนกลาง

วนกเหน ผปฏบตไดในสมาธธรรม หลบตากร ลมตากเหนยอมมแสง

สวางในตน (โอวาทตอนน ไดเขยนในเวลาททานอาจารยแสดงใหฟง

ในตอนกลางคน ๒๒ ก.ย. ๙๘)

การตายนน นกปราชญบณฑตทานเหนเหมอนกบวาเปนการ

แกผาขรวออกโยนทงไปจากตว เทานนจตกเหมอนกบตวคน กายก

เหมอนกบเสอผา ไมเหนวาเปนการสลกสำคญอะไรเลย แตพวกเราน

สกลวนก พอเหนเสอผาขาดนดขาดหนอย กรบหาอะไร มาปะมาเยบ

ใหมนตดตอกนไปใหม ยงปะยงเยบมนกยง หนา ยง หนา ยงอน

ยงอนกยงตด ยงตดกยงหลง ผลทสดกเลยไปไหนไมรอด นกปราชญ

บณฑตนน ทานเหนวาการอยการตายไมสำคญเทากบการทำประโยชน

ถาการอยของทานมประโยชนแกตวเองและคนอนแลว ถงผามนจะเกา



เส อมนจะขาดจนเปนผาข ร ว ทานกทนใสมนได แตถาเหนวาไมม

ประโยชนอะไรแกใครไดแลว ทานกแกมนโยนทงไปเลย ผดกบคน

ธรรมดาสามญเรา ทไมมใครอยากตายพอพดถงตาย กกลวเสยแลว

ถงรางกายมนจะตายกยงอยากจะใหมนอย บางคนรางกายมนจะอย

กอยากจะใหมนตาย ตายไมทนใจเอามดมาเชอดคอใหมนตายเรวเขา

เอาปนมายงใหมนตายบาง กระโดดใหรถไฟทบตายบางกระโดดลง

แมนำใหมนจมตายบาง ฯลฯ อยางนม นเปนเพราะอะไร? เพราะ

อวชชา ความไมรเทาความเปนจรงในสงขาร หลงผด คดผดทงหมด

อยางนมนกจะตองตายไปตกนรกหมกไหมไมรจกผดจกเกด

ทกคนยอมรกตวของตวเองยงกวาสงใดทงหมดแตการรกตวนนม

๒ สถาน คอ รกอยางลมตวเผลอตวและหลงตว นนอยางหนง

การรกเชนนไมเรยกวาการรกตว เพราะไมกลาจะทำความดใหแกตว

เอง จะทำความดกกลวอยางนนอยางน กลววาตวเองจะไดรบทกข

ยากลำบากตางๆ เชน อยากจะไปวดกกลวไกลกลวลำบากกลวแดด

กลวฝน จะถอศลอดขาวเยน กกลวหวกลวตายจะใหทาน กกลวยาก

กลวจน จะนงภาวนา กกลวปวด กลวเมอย เชนนกเทากบคนนน

ตดมอ ตดเทา ตดปาก ตดจมก ตดห ฯลฯ ของตวเอง ผลดทจะได

อนเกดจากตวกเลยเสยไป นเปนการรกตวในทางทผด การรกอกอยาง



หนงเรยกวา เมตตาตว คอหมนประกอบบญกศลและคณความดใหม

ขนในตน ขณะใดทจะเกดประโยชนจาก ตา ห จมก ปาก มอ เทา

ฯลฯ ของตนเองแลว กไมยอมปลอยโอกาสใหเสยไป มอของเราทจะ

ใหทานกไมถกตด เทาของเราทจะกาวเดนไปวดกไมถกตดหของเราท

จะไดฟงเทศนกไมถกตด ตาทจะไดพบเหนของดๆ กไมถกปดมด เราก

จะไดรบผลรายไดอนดจากตวของเราอยางเตมท อยางน เรยกวา

เมตตาตว เปนการรกทถกทาง ผนนจะมแตความสข คนใดทขาด

เมตตาตวเองกเทากบ ฆาตวเอง เรยกวาเปนคนใจราย เมอฆาตวเอง

ไดกยอมฆาคนอนไดดวย เชนเขาจะไป หามไมใหเขาไป เขาจะด

หามไมใหเขาด เขาจะฟง หามไมใหเขาฟง ฯลฯ ทำใหผลประโยชน

ของคนอนทควรจะไดพลอยเสยไปดวย นแหละเปนการฆาตวเอง

และฆาคนอนใหตายไปจากคณความด

การนงสมาธเปน “ปญญกรยาวตถ” ประการหนง “กรยา”

ไดแกการนงหลบตาขดสมาธ เทาขวาทบเทาซาย มอขวาทบมอซาย

ตงตวตรงไมคดไมงอกรยาอยางนเปนอาการแหง “ความด” แตไมใช

“ตวด” เมอทำตนใหเชนนนแลว ตองประกอบดวยอารมณอนเปนท

ตงแหงจตทเรยกวา “วตถสมบต” และ “เจตนาสมบต” คอตงใจ

นกถงลมหายใจเขาออก ปรบปรงลมหายใจใหสะดวกสบาย ประคอง



ไวดวยดไมใหผดพลาดเมอทำไดดวยดอยางนแลว ยอมเกดประโยชน

ขนทางรางกายและจต เรยกวา “บญ” (ปญญ) หรอ “คณสมบต”

อนเปนสวนผล ไดแกความเยน ความสข ความสะดวก ความสบาย

ความอม ความเตม (คอปต สข เอกคคตา) เมอบคคลใดตงอยใน

อาการเหลาน กชอวาเปนผสมบรณในการนงสมาธ ถาผดพลาด

เปลยนแปลงไปเปนอยางอนเรยกวา “กรยาวบต” บาง “วตถวบต”

บาง “เจตนาวบต” บาง

“เจตนาวบต” ของการทำสมาธนน ไดแก การประคองลม

เขาออกใหตรง แนบแนนอยกบสต เหมอน กบคนทขบรถใหแลนไป

ตามถนนไมวกซายเวยนขวา หรอเหมอนกบคนทขบรถไฟใหแลนตรงไป

ตามราง ถงจะเดนหนาหรอถอยหลงรถกคงแลนอยในรางนนเอง ผล

ทสดกจะตองถงจดหมายคอ สถาน (ไดแก ปต สข เอกคคตา)

ซงเปนทพกรบคนโดยสารและสนคาทจะขนใหม สวนคนโดยสารทตว

หมดกจะตองลงจากรถ (ไดแกพวกนวรณ ๕) สถานคอสถานท

ปลอดภย หมายถงทสงบนงอยในปฐมฌาน



พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจานนหมายถง “สปฏปนโน”

ไดแก พระโสดาบน “อชปฏปนโน” ไดแก พระสกทาคาม “ญาย

ปฏปนโน” ไดแกพระอานาคาม และ “สามจปฏปนโน” ไดแก

พระอรหตต

“ฉพพรรณรงส” คอพระรศม ๖ ส ทเปลงออกจากพระ

วรกายของพระพทธเจาโดยรอบพระองค มใชมแตเฉพาะตรงพระเศยร

อยางในภาพทเขาเขยนไวน น พระรศมน เกดแตอาจกระแสจตอน

บรสทธ รวมพรอมทง พระสรรธาตอนบรสทธแหงพระองคดวย

ถาเราปรารถนา จะไดความสขอนเปนยอดของมหาสมบต

ทงปวง กตองกระทำจตใหตงมนอยในบญกศล คอทาน ศล และ

ภาวนา ใหพรอมบรบรณ เราจะตองเสยสละทกสงทกอยางอนเปน

วตถภายใน และภายนอกทเปนของๆ เรา ออกถวายบชาพระพทธเจา

ใหหมดสนแมแตชวตรางกายของตวเองเราไมเอาอะไรเหลอกบตดไป

เลยแมเทาปลายนวมอ นนแหละเราจะไดรบมหากศลสมตามความ

ปรารถนา พงดตวอยางพระมหาเวสสนดร ในเวสสนดรชาดก ทมวา

พระองคกระทำ มหาบรจาค อนไมเคยมใครจะทำไดอยางพระองค



เลย พระองคทรงใหทานพระกมารพระกมารกบทงมเหส อนเปนคชวต

ของพระองคแกพราหมณเฒาชชกบรษคอม ผจณฑาลนน ยอมจดวา

เปนมหาทานหรอมหากศลอนเลศ ถาจะเปรยบสองกมารนนแลว

“กณหา” กไดแกพวกกเลส คอ โลภะ โทสะ โมหะ เปนตน คอ

“ธรรมฝายดำ” ซงเปนตวบาปอกศล อนกระทำความมดใหเกดขนใน

ดวงใจ (“กณหา” มาจาก “กณห” แปลวา “ดำ”) สวน “ชาล”

นนกไดแกพวกนวรณทง ๕ มสญญา อดต อนาคต ซงเปนเครองดก

เหมอนกบขายทนายพรานเขาขงลอดกสตวไว นวรณนจงเปรยบเหมอน

กบขายทกางกนจตใจของเราไวมใหกาวไปสคณความด (“ชาล” มา

จากคำวา “ชาล” แปลวา “ขาย”) สวน “มทร” นนกไดแกตณหา

(คำวา “มทร” นาจะมาจาก “มทท” มอ “ความเมา”) ซงเปนความ

หลง ความหว ความอยาก ความรก ความชง นนคออธยาศยของ

นางมทร นพระองคกทรงสละได สวนมนษยสมบต มแกวแหวนแสน

สง ชางแกว มาแกว อนเปนพาหนะทจะใหความสขแกพระองคนน

กไดแกขนธ ๕ คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กบ

อายตนะภายนอกภายใน มตา ห จมก ลน กาย ใจ กบรป รส

กลน เสยง โผฏฐพพะ ธรรมารมณ ซงเปนของคกน (กายเปนสมบต

ของใจ ชางแกวคอ อวชชา มาแกวคอ โมหะ) พระองคกทรงสละ

ไดทงหมดโดยมไดเหลยวหลงกลบมาดดวยความอาลยหรอเสยดาย



ใชแตเทานน แมแตชวตของพระองคเองกยอมเสยสละ ชวตความเปน

อยของพระองคจะถกยำยบฑาดวยประการใด อนจะเปนภยเกดขน

เชนถกตำหนตเตยน ถกไลถกขบ แมเสดจไปอยในปาแลว พระองคก

ทรงยอมเสยสละ ชวตความเปนอยทเคยมมา ทนทกขทรมานใน

การอย การกน การหลบการนอน พระองคกยอมเสยสละ

โดยไมตองอาลย ผลทไดกเกดข นในปจจบน คอ “ฝนหาแกว”

(ฝน “โบกขรพรรษ” ทโปรยปรายลงมาในคราวเสดจกลบพระนครอน

นไดแกพระมหาเมตตา มหากรณา พรหมวหารทง ๔ ทำนำพระฤทย

ของพระองคใหเอบอมเยอกเยน จนเปรยบไดเหมอน “ฝนหาแกว”

ฉะนน) ทงหมดนจดวาพระองคทรงบำเพญ มหาทาน อนเลศ ดวย

พระบารมอนนพระองคจงไดทรงรบผลอนเลศ ใหเสดจมาอบตในโลก

ไดเปน พระสมมาสมพทธเจา ของเราน

บคคลผใดหมนเจรญ เมตตาภาวนา อยเปนนจ กจะไดรบผล

คอ ความสข ตามทสวดใน พทธมนต วา สข สปต หลบอยก

เปนสข (หลบตา), สข ปฏพชฌต ตนอยก เปนสข (ล มตา)

นปาปก สปน ปสสต ไมฝนรายทเปนบาปอกศล, มนสสาน ปโย

โหต จะอยกบพวกมนษยกมคนรกใครนบถอ ชวยเหลอสนบสนนใน

กจการงาน, อมนสสาน ปโย โหต จะไปอยกบพวกอมนษยกบ



ปศาจ มนกยำเกรง ไมทำอนตรายหลอกหลอน, เทวตา รกขนต

จะไปอยกบเทวดาๆ กชวยพทกษรกษา เปนหเปนตาชวยค มกน

อนตรายตางๆ ตกนำกไมไหล ตกไฟกไมไหม นาสส อคค วา

ไมฉบหายดวยไฟ, วส วา ไมตายดวยยาพษ สตถ วา กมต

ไมตายดวยศาสตราวธและภยสงคราม, ตวฏ จตต สมาธยต มจต

เปนสมาธไดรวดเรว, มขวณโณ วปปสทต ตา ห จมก ปาก กาย

มรสมพรรณงดงาม, อสมมโฬห กาล กโรต เวลาจะตายมสตไมลม

ไมหลง และตายแลว ยอมระลกชาตได, อตตร อปปฏวชฌนโต

พรหมโลกปโค โหต ถงจะยงไมสำเรจมรรคผลขนสงสด อยางนอยก

จะไดเขาถงพรหมโลก

วนนเปนวนสดทายแหงการอบรม กอยากจะขอเตอนพวกเหลา

พทธบรษททงหลาย ใหนกถงคตอนเปนหลกสำคญประจำใจไวสก

อยางหนง สำหรบทจะนำไปปฏบตใหเปนกจวตรประจำตวในทกๆ

โอกาส ทมลมหายใจอย เพราะการตายของเรานไมมนมตเครองหมาย

อนใดทจะบอกใหรลวงหนาไดวา มนจะมาถงเราในวนใดขณะใดอาจจะ

เปนวนนหรอพรงน กได เพราะฉะนน เราทกคนจงไมควรประมาท

จงรบหาโอกาส กระทำความดไวใหเสมอทกวนทกเวลา ไมวาจะนง

นอนยนเดน กจวตรอนนกไดแก



พทธานสสต ใหระลกถงพระคณของพระพทธเจาททรงมแกเรา

อยางไร มพระปญญาคณ พระบรสทธคณและพระมหากรณาธคณ

เปนตน

เมตตญจ ใหทำกาย วาจา ใจ ของเราใหเปนเมตตากายกรรม

เมตตาวจกรรม และเมตตามโนกรรมทงตอบคคลในโลกทกชนตลอด

จนสตวเดรจฉาน บคคลอยในโลกเบองตำไดแกผทมอายนอยกวาเรา

มวชาความรนอยกวาเรา หรอมทรพยสมบตชาตตระกล ฯลฯ ตำกวา

เราเปนตน บคคลทกลาวนเราจะตองชวยเหลออมชใหเขาดขนสงขน

กวาเดมไมเหยยบยำซำเตมใหเขาตกตำลงไปบคคลในโลกเบ องบน

ไดแก บดามารดา ครอาจารย พระมหากษตรย และผมพระคณ

เปนตน เราจะตองชวยเหลอในกจธระการงานของทานใหเปนผลด

และคำจน สงเสรมใหทานมความสขความเจรญยงๆ ข นไปอก

โดยไมอจฉารษยา บคคลในโลกทามกลาง ไดแกมตรสหายญาตพนอง

ซงมฐานะอยในระดบเดยวกนกบตวเรา เราจะตองกระทำดตอเขาให

เสมอตนเสมอปลายเหมอนกบทเราทำใหกบตวของเราเอง



อสภญจ ใหพจารณากายในความไมสะอาดของตวเรา คอ

การชำระลางกเลสสวนทเปนโทษ เปนบาป อกศล ซงมอยในกาย

วาจา ใจ ของเราใหหมดสนไป ใหเหลอแตสวนทเปนความบรสทธ

มรณญจ ใหระลกถงความตายไวเสมอวา ลมหายใจของเราน

เปนทตงแหงชวต ลมเขาไมออกกตาย ลมออกไมเขากตาย ลมเปนตว

ชวตของรางกาย ความตายของดวงจตไดแกความเกดและความดบ

คอ จตเปลยนอารมณอยเสมอ ชวตความเปนอยของจตไดแกตวสต

สตไมมประจำใจคนนนชอวา “ผตาย” เมอปลอยใหตนเปน “คนตาย”

อยางนยอมทำความดไดยาก เมอรจกวาตนเปน “คนตาย” อยทก

เวลากควรรบสรางคณงามความด จงจะเปนการระลกถงความตาย

โดยถกตอง แลวเรากจะพงตรงไปสความไมตาย

เมอผใดมกจวตร ๔ อยางนตดตวอยเสมอแลว แมจะไปอย

ทไหน สถานทใดกตาม ผนนกจะตองประสบแตความสขความเจรญ

ทกกาลสมย ฉะนน ในโอกาสตอนไปกจงพากนตงใจจดจำและนำไป

ประพฤตปฏบต เพอใหบงเกดผลดอนเปนศรมงคลแกตวเอง ถาวร

สบไปภายหนาถงแมจะมครบาอาจารยอยดวยหรอไมกตาม เรากจะ

ตองพยายามรกษาความดไวใหไดอยางนเสมอ



(การอบรมของทานอาจารยไดสนสดลงเพยงวนท ๒๖ กนยายน

๒๔๙๘ เหนมขอความเปนคตนาจดจำ จงไดเกบมาบนทกเพมเตมลง

ไวดวย)

อภวณณา

ฉายมญญสส กพพนต ตฏฐนต สยมาตเป

ผลานป ปรตถาย รกขา สปปรสา อว

ทำรมเงา ใหเขา อาศยตน

ตวสทน ยนกรำแดด มหวนไหว

สตบรษ จงเปรยบ เหมอนตนไม

เผลดทงผล ใหเขาใช เสพสำราญ

(ขอนอมถวายแดพระอาจารยล ธมมธโร)

78 อานาปานาน ส รณ ตอนต น


อานาปานานสรณ ตอนตน ของ

“พระอาจารยล ธมมธโร”

วดปาคลองกง, จนทบร ๑๕ เม.ย. ๙๖“ความตงใจ” เมอเรามเจตนาตงใจจะทำสงใดสงหนงเราจะ

ตองทำใหเปนไปตามความตงใจนน ใหรกษาเจตนาของตนไวใหมนคง

อยาทำลาย การฟงธรรมนน ถงแมจะไมเขาใจ แตถาตงใจฟง

แลวกยอมเกดประโยชน

79อานาปานาน ส รณ ตอนต น


“ยาพษ” ไมไดเปนโทษอยทยา มนเปนโทษทตวเราเองหรอผท

กนเขาไป เพราะ “ความโง” คออวชชาไมรจกพจารณาวาสงใดด

หรอชว คอผไมรเทาในอารมณ ๕

“อนทรยสงวร” กคอใหระวงในอารมณ ๕ ทผานเขามา ผไม

ระวงรกษาในอารมณ ๕ เรยกวา ศลไมบรสทธนเปนศลของผมจต

ชนสง สวนศล ๕ นน คนพาลหรอบณฑตกทำได

“กลวย” สอรสหวานของมนออกมาทเปลอกนอกถาสเหลอง

นอกถาสเหลองกรวาหวาน ถาสเขยวกแสดงวามนฝาด เหมอนคนทม

จตเลวทราม ชวหรอด กยอมสอออกมาท กายวาจาภายนอก

“อายตนะ” เปรยบดวยเปลอกนอก, “เจตสก” หรอกระแสจต

เปรยบดวยกระพ “ดวงจต” เปรยบดวยแกน ผฉลาด ยอมรจกใช

๓ สงนใหเปนคณประโยชนเมอประสพอารมณดหรอชว กตองรจกใช

ความรพจารณา ชวกคอด ดกคอชวอนเดยวกน รแลวกใหปลอย

ใหวางสละคนใหหมด เปน มหาปรจจาโค ปฏนสสคโค ปลอยไปตาม

สภาพของมน มตต อนาลโย ปดทงไปเลย ขอสำคญอยานำอาหาร

ทเปนพษไปใหดวงจตบรโภค เพราะจะทำใจใหเศราหมองเปนทกข



“สพพาปาปสส อกรณ” อยาใหบาปทงหลายมาแผวพานเลย

“กสลสสปสมปทา” จงทำกศลใหสมบรณ “สจตตปรโยทปนฯ”

จงทำจตใหขาวรอบบรสทธ “เอต” พทธานสาสนฯ” นแหละเปน

คำสอนของพระพทธเจาทงหลาย

“อานสงสของการเจรญเมตตา” ไดเลาเรองนายพรานผถอ

อาวธจะออกไปประหารสตวทมากดตาขายไปพบพระเดนจงกรมอย

จงเขาไปขอนำดม พระองคนนกำลงเจรญเมตตาอย กระแสจตของ

ทานทำใหนายพรานใจออน เลยละความชวยอมถวายอาวธหอกดาบ

บชาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ หมด

อกเรองหนง เลาถงตายาย ๒ คน เปนคนยากจนมาก ผานง

กมแตขาดๆ มผาดอยผนเดยว ตองเปลยนกนหมไปฟงเทศน ตาไป

ตอนหวคำ ยายกไปตอนดก วนหนงขณะทตานงฟงพระพทธเจาทรง

แสดงธรรมอย รสกจบใจกคดถงเมยอยากใหไดมาฟงบางแตกจนใจคด

ไมตกเพราะมผาหมอยผนเดยว ในทสดกพจารณาวา อะไรทำใหเปน

ทกข? อะไรทำใหยากจน? กไดความวา ความจนเกดเพราะความ

ตระหนนเอง คดไดทนใดนนกอยากจะบรจาคอะไรเปนทานขนมาทนท

แตจะมองหาสงอนใดทจะบรจาคกไมมเลย นอกจากผาหมผนเดยวทม



อยกบตวดงนนกเลยตดสนใจสละผาผนนนออกจากตว ยกขนจบบน

ศรษะแลวนำเขาไปถวายพระพทธเจา ขณะทแกคดวาจะสละผานน

แกไดอทานขนดงๆ กลางทประชมฟงธรรมวา “ไชโยๆ เราชนะ

แลวๆ” พระพทธเจาทรงทราบวา แกชนะความตระหนของแกได

กทรงสรรเสรญ สวนคนทงหลายเหนแกเปลอยกายเชนนนกเกดเมตตา

สงสาร เลยพากนใหทานเสอผามากมาย นเปนตวอยางของการ

ทำจรง ยอมใหผลจรง ดงน

วดเขาแกว, จนทบร ๑๓ เม.ย. ๙๖

“สโข ปญญสส อจจโย” “ผสงสมบญยอมนำมาซงความสข”

บญภายนอกเปรยบเหมอนเปลอกผลไม เชน ขนน มะมวง ทเรยน

เปนตน บญภายในเปรยบเหมอนเนอหนง เราจะอาศยบญภายในอยาง

เดยว หรอภายนอกอยางเดยวไมได จะตองอาศยซงกนและกน ผลไม

ถาไมมเปลอกนอก กเปนเนอเปนหนงขนมาไมได หรอมแตเปลอกไมม

เน อใน กกนไมไดฉะนน บญภายนอกตองอาศยบญภายในดวย

เปนการชวยเหลอกน แตคณภาพตางกน บญภายนอกเปนเครองหอ

หมบญภายใน



“บญภายนอก” ไดแกวตถ กายตองอาศยวตถ, อาหารเรยก

วาปจจย ๔ แตจะเปนสขเพราะอาหารอยางเดยวกไมได ถาเรากนแต

อาหารแลวไมนงผาหรอไมมทอยอาศย ตองเปยกนำเปยกฝน ฯลฯ

หรอเจบไขไมมยารกษากเปนทกข ตวเราคอธาต ๔ น จำตองอาศย

วตถภายนอกคอปจจย ๔ ดวย จงจะประกอบบญกศลไดสำเรจเตมท

เหตน น พระพทธเจาจงทรงสอนใหบรจาควตถเหลาน กจะสำเรจ

ประโยชนชาตนและเบองหนา

“บญภายใน” ไดแก การดดตวของเราเองใหเปนบญกศล

ตวเราเปรยบเหมอนตนไมในปา เชน ตนตะโก ถาเรานำมาใสกระถาง

ดดแปลงกงกานใหสวยงามกจะมราคาสงขน คนทไมดดกายวาจาใจ

ของตวเอง กเรยกวาเปนคนทมราคาตำ เราควรดดมอดดแขนใหรจก

ไหวกราบพระ ดดเทาใหรจกเดนไปวด ดดหใหรจกฟงธรรมและคำท

เปนคณเปนประโยชน ดดตา ห จมก ลน กาย ใจ ของเราใหสงท

ไหลเขาไปลวนแตเปนบญเปนกศล จมกกอยาหายใจเปลา ใหหายใจ

เอา “พทโธ” เขาออกเหมอนกบนำทไหลเขาไปในรางกาย ใจของเรา

กจะเยนสบายเปนสข, ปาก กหมนสวดมนตภาวนาอยาดาแชงเสยดส

หรอพดเทจตอใคร กลาวแตสงทเปนธรรมและไมดมเหลาเมายา



ใหเกบบญเอาตามตวของเรามมอเทาแขนขาตาหจมกลนเหลาน

เปนตน สวน “แกนของบญ” นนคอ “ใจ” ตองทำใจของเราให

สงบระงบจาก โลภะ โทสะ โมหะ ทางอายตนะนนเปรยบดวยเปลอก

หรอกระพ กทำประโยชนไดเหมอนกน ถาตวเรารจกสะสมความดก

เปนประโยชนแกตว คนมงมคอคนทบรจาคเสมอ สวนคนจนกคอ

คนทไมบรจาคใหทานอะไร พระพทธเจาจงทรงสรรเสรญคนมงมวา

มดวงใจเปนแกวประดบ คอ รตนะ ๓ ไดแก พทธรตน ธมมรตน

สงฆรต นเปนใจทมศรทธา

“โรคทางกาย” ไมสำคญเทาใด เพราะเมอเราตายแลวถงจะ

รกษาหรอไมรกษามนกหาย สวน “โรคทางใจ” นน เราตายแลว

มนกยงไมหาย ทำใหตองเวยนตายเวยนเกดอกหลายชาตหลายภพ

“รางกาย” เปรยบดวยบาน “ใจ” เปรยบดวยคนทอาศย

ทรพยสมบตเงนทองบานชองไรนาและลกหลานเหลานเราจะตองละทง

ไปท งน น จงควรรบสะสมบญกศลไวและบรจาคสงทเปนทาน

อนเปนสงทเราจะนำไปดวยได นนเสยแตในขณะทเรามชวตอยนเถด



“ความบรจาค” นกเรยกวาเปน “บญ” อนหนง เพราะเมอ

คดข นทไร กทำใหใจเปนสข ชมชนและอมเอบอยเสมอ “บญ”

เปนทรพยทใครจะลกขโมยหรอปลนชงเอาไปไมได ท งเปนของเบา

ไมตองหาทเกบทซอนใหยากลำบาก สวนทรพยสนเงนทองหรอความม

ตางๆ เปนของหนกและมอนตราย ทงทำใจของเราใหเดอดรอนไม

สบายดวย เพราะเมอคดถงบานกหวงบาน คดถงเงนทองกหวงเงน

ทอง คดถงลกหลานกหวงลกหลาน ลวนแตทำใหใจของเราเปนทกขไป

ทงนน วตถภายนอกเหลานมใชเปนสงทเราจะนำตดตวไปดวยได

ถาเราไมทงมนไปมนกทงเราไปวนหนง ฉะนนจงควรรบสะสมแต

“บญภายใน” ไวใหมาก เพราะเราจะไดนำตดตวไปดวย

“บญ” เปรยบเหมอนเปนครอาจารยหรอบดามารดาของเรา

ทานเหลานยอมจะอปการะชวยเราไดในยามคบขนสนทา เชน ถงคราว

ปวยไขหรอใกลจะตาย บดามารดากจะปอนขาว นำ หยกยา ซกผาข

เยยวให หรอใหเราขนขคอแบกใสบาไปกได สวน “บาปอกศล” นน

เปรยบเหมอนศตรหรอคนราย ซงมนคอยแตจะปลนฆาเราทาเดยว

คนททำบญกศลไวนอย พอถงคราวทกขประสพภย บญจงชวยไมได

เพราะเขาไมถง พวกโจรมมากกวาอยขอบใน บญมนอยกชวยไดแต

หางๆ ฉะนนจงใหพวกเราพากนสบสรางบญกศลไวไดมากๆ เปน



ขอบในอยาใหเปนขอบนอก บดามารดาครอาจารยทเคยดวาเฆยนต

นน กเพราะหวงดตอเราภายหนา แตเมอถงคราวเราคบขนสนทาแลว

ทานกจะตองาชวยเราเสมอ

วดปาคลองกง จนทบร ๒๙ ม.ค. ๙๖

“สงขาร” แปลวา “ความปรงแตง” เราจำเปนจะตองเรยนร

ในเรองของสงขารใหรแจงเหนจรงและรเทาทนมนดวย “สงขารโลก”

ไดแกลาภ ยศ สข สรรเสรญ ความปรงแตงอนนเกดแลวยอมเสอม

ไป “สงขารธรรม” ไดแกตวเราเอง คอ ธาต ขนธ อายตนะ เกด

แลวกเสอมไปเชนเดยวกน ฉะนนเมอเรามใหรบใชใหเกดประโยชนเสย

มฉะนนมนจะกลบมาฆาเราเอง “สงขารธรรม” กอาศยความปรงแตง

สงอาหารไปเลยง เชนขาวกบำรงธาตดนพรกบำรงธาตไฟ ขง ขา

กระเท ยม ไพล บำรงธาตลมสงขารน แบงออกเปนสอง ค อ

“รปธรรม” กบ “นามธรรม” ถาเราไมดดแปลงแกไขมนกเปน

“ธรรม” อยเฉยๆ ถาเราตกแตงขดเกลา มนกสงขนดขน เหมอน

กอนดนทเรารจกใช กอาจมาทำเปนหมอหงขาวตมแกงได สงขนกวา

หมอกทำเปนกระเบองสำหรบมงหลงคา ถาเราเคลอบสดวยกยงม

ราคาขนอก ทงนแลวแตใครจะมปญญารจกดดแปลงของนนๆ กจะม

ราคาสงขนกวาเดม



“ตวเรา” เปรยบเหมอนตนไม “ความยดถอ” คอเถาวลย

ถาเรายนดในรป มนกมดตา, ยนดในเสยงมนกมดห, ฯลฯ ยนดใน

ธมมารมณ มนกมดใจ เมอเราถกมนมดทงหมด เรากตองตาย

บางคนตายไมทนใจ ยงตองมดคอตวเองกม

“ผไมมความยดถอ” ยอมจะเขาถง “พทธะ” มอายยนไม

ตาย พระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานมาตงสองพนกวาป คนกยง

“สาธ สาธ” อย พระองคไมตองการในวตถหรออามสใดๆ ตอบแทน

เลย นอกจาก “ปฏบตบชา” เหมอนกบตวอาตมาเอง กไมอยาก

ไดอะไรเปนสวนตวเลย นอกจากจะมงใหคนอนดแทๆ ตองการ

ใหเขาทำจตใจใหเปนสมบตของเขาเอง คนทไมทำหวคนนาไวใหด

นำกจะพดเขานาพงหมดเรยนแลวไมปฏบตไมมเครองมอพอ กเลสมา

ตงเดยวลมพนาศหมด จงใหหมนหดทำไวบอยๆ จะไดเปนนสย ตวก

เบาใจกเบา ใครมาบอกบญกไมหนกอกหนกใจ ไมกลวยากกลวจน

“พรหม ๔ หนา” คอ “เมตตา” ไดแกปฐมฌาน “กรณา”

ไดแกทตยฌาน “มทตา” ไดแกตตยฌาน “อเบกขา” ไดแก

จตตถฌาน แตเหลานกเปนเพยงกะพหรอเปลอก ตองทำใหสดยอดถง

แกนคอ “พระนพพาน” ทกสงทกอยางยอมสำเรจทใจ ไมใช



ปฏบตทภายนอก คอ ตา ห จมก ปาก มอ เทา ศล บรสทธ

กพนทกขกาย สมาธ พนทางวาจาไมตองพดพลาม สงบปากสงบคอ

ปญญา พนทกขใจ

“ความยดถอ” เปนเหตใหเกดทกขโทษภยผไมมปญญายอม

เหนสงขารเปนตวเปนตน และยดถอไวไมปลอยไมวาง (เลาถงเรอง

ทหารญปนซงแตงงานใหมๆ แลวถกเกณฑไปสงคราม วนหนงคดถง

ภรรยามาก ไดแอบตวหลบหนจากกองทพไปหาภรรยาทบาน ภรรยา

เหนสามแอบมาเชนนน แทนทจะเหนใจวารกตว กลบเหนวาสามนน

เปนคนทมใจไมด เหนผ หญงคนเดยวสำคญยงกวาชวตของคนทง

ประเทศ กลงโทษวาเขาเปนคนททรยศตอประเทศชาตของตน ไม

สมควรทจะใหมชวตตอไป เลยควาปนมายงเสยตาย นเปนตวอยาง

ของความรกความยดถอเปนเหตนำมาซงความทกข)

“สต” คอตว “มรรค” จะอย ในอารมณดหรอชวกตาม

ขอใหมสตอยเปนใชได

“จต” ทพนโลก คออยเหนอเหตเหนอผลหมายถงอารมณ ๕

ดวย



“รางกาย” เปนผไมรบทกขรบสขอะไรกบเราดวยเลย ตวจต

ผเดยวเปนผรบ เหมอนคนทเอามดไปฟนเขาตาย เขาจะไมจบมดไป

ลงโทษ แตเขาจะตองจบตวคนทฆาไป

“กายสข” ระงบเวทนา “ใจสข” ระงบนวรณ

วดปาคลองกง จนทบร ๒๑ เม.ย. ๙๖

“ความปลอยวาง” จดสำคญทพระพทธเจาทรงแสดงธรรมก

คอ ทรงสอนใหปลอยใหวาง ไมยดถอ คนรมากกปลอยไดมาก

รนอยกปลอยไดนอย ขนแรกทรงสอนให “บรจาคทาน” เพอเปน

อบายอนหนงทจะใหปลอยใหวางได ตอมาก “จาคะ” คอ “ความสละ”

แตเปนข นทสงกวาใหทาน และยงมคนละเอยดทสงข นไปอกเชน

“การละอปธ” คอ คนจนเหนแลวจงสละ

“ทาน” หมายถง การสละวตถ ถาเราไมสละมนกจะปลอยได

ยาก คอวตถสวนใหญทเราไมไดใหกยงยดสทธอยวาเปนของเรา

ถาสละแลวกหมดสทธ ของสงใดทเรายดอยยอมใหโทษ ประการท

๑ ใหโทษแกตวเราเอง ประการท ๒ ใหโทษแกผทมาลกเอาวตถ



ของเราไป ประการท ๓ เมอลกไปแลว เขากยดสทธวาเปนของ

เขาอก พระพทธเจาทรงเหนโทษดงน จงทรงสอนใหทำทาน สละเสย

ซงวตถสงของ ถาใครเปนผเคยชนอยในการสละ ยอมมอานสงสดงน

๑.เปนผมเพอนฝงมาก ๒.ทานทตนไดบรจาคไปนน ใหผลเปน

๒ ชนด คอ ผลปจจบน และ อนาคต ผนนจะเปนคนทมผเชอถอ

ไววางใจ มความเบาใจไมมหวงกงวลในวตถสงของตางๆ อนตนได

บรจาคไปแลว ผลขางหนากคงไดอยางเดยวกนตวอยางเชนเรามขาวอย

ลงเดยว ถานำไปหวานในนา เราจะไดขาวตง ๑๐ ถง บญกศลทกอสราง

ในชาตนกเชนเดยวกน ยอมไดผลลนตว ผมปญญายอมมองเหนดงน

“จาคะ” เปนบนไดขนท ๒ มความหมาย ๒ ชนดสำหรบ

“ทาน” น น คนบาเขากใหทานได ไมพถพถน สวน “จาคะ”

เปนการใหของบณฑต ยอมขาดไปดวยกนพรอมกบการให โดย

ไมยดสทธเลย เหนวตถเปนของกลาง ไมใชของเราของเขา ถาเหนวา

เปนของเรากเปน “กามสขลลกานโยค” ถาเหนเปนของเขากเปน

“อตตกลมถานโยค” เพราะเราเกดมากไมไดนำอะไรมา ไปกตองไมม

อะไรไป จะมอะไรเปนของเรา? ตองขาดจากใจเสยกอนจงจะเรยก

วา “จาคะ” อยางท ๓ เรยกวา การสละในอกในใจ เราจะใหหรอ

ไมใหกตามเราสละทกวน ของทมอยกสละ ไมมกสละ เหมอนคนกน



อาหารแลวตองลางปากลางมอทกวน จงจะเปนคนสะอาดอยเสมอ

ไมยอมใหสงตางๆ มาเปนขาศกแกตว คอ “มจฉรยะ” ถาเราไม

ทำอยางนเรยกวาเรากนแลวไมลางปากลางมอ เปนผไมสะอาด เปนผ

หลบไมตน แตการสละอยางนทำไดเปนบางครงบางคราว สวนขนสง

เรยกวา “วราคธรรม” เราถกมดถกตถกขนดวยตะป แกยาก ตอง

อาศยปญญาคอวชาชนสง เรยก “ภาวนามยปญญา” จงจะถอน

หรอคายพวกปมเหลานได “จาคะ” อาศยปญญา ซงเกดจากวชาชน

สงคอภาวนาน เปน “วชชาจรณสมปนโน” จงจะเขาส “วราค

ธรรม” เปนธรรมทมรสอรอยถาใครไมเขาถงกเทากบไดกนแตเปลอก

ไมร รส เน อผลไมน นสวนอรอยมนอยล ก “อปธกเลส” ไดแก

อวชชา ตณหา อปาทาน ถาใครมปจจตตง กรบผดชอบในตวเอง

ไดเหมอนลนตภาวะ ถาเราทำจตเขาถงปฐมฌาน กคลายนวรณไป ๕

ตว คนเราทกวนนเหมอนเดกไมรภาษา ใหกนปลากกนทงกาง ใหกน

ไกกกนทงกระดกเพราะไมม “วปสสนาญาณ” ปญญานนกลายงกวา

แสงไฟ แหลมยงกวาหอก เนอกกนได แกลบรำกกนได กนไดทกสง

ทกอยาง บดละเอยดหมด เพราะมปญญา รป เสยง กลน รส

โผฏฐพพะ ธรรมารมณ ดเลวกนไดทงหมดไมเลอก ใชไดทกอยาง

เขาวาดกเปนบญ เขาตกเปนบญ แมทสดจนรางกายจะเจบอยาง

สาหสกสบายใจ เพราะมเครองตน เครองบด เครองนวดพรอม



“ตะป” ไดแกอปาทานขนธทง ๕, “เมฆหมอก” คออวชชา

กคลาย, “เชอก ๓ เปลาะ” คอ รกผว รกลก รกสมบต,

“โซ ๘ เสน” ไดแกโลกธรรม ๘ กจะหลดหมด คนโงเหนการตด

คกตดตะรางเปนความสบายไมอยากออก กทำความทจรตเพมขนอก

คนโงกเหมอนกบนกโทษทไมอยากออกจากคก เพราะเหนวาโลก

เปนสข ผมปญญาทำตวเหมอนนกกระทา ตองตนทจะออกจากโลก

พนจพจารณาหาทางทจะหลดพน โซกจะหลดออกไปทละเปลาะๆ คน

โงเหนโซเปนทองคำประดบตว แทจรงโลกธรรม ๘ นเหมอนโซทเขา

ผกมดไว ลวนเปนเครองผกรดทำจตใจของเราใหเศราหมองทงสน ถา

เปนนกโทษกขนาด ๘ หนทเดยว เมอโซ ๘ เสนน ผกใครเขาแลว

กไปไหนไมรอด เพราะกลวจะเสอมลาภ กลวจะเสอมยศ กลวทกข

กลวนนทา คนตดสขจะมาวดกมาไมได คนกลวนนทากมาวดไมได

พระพทธเจาทรงเหนพวกเราเหมอนกบ “ลงทตดโซ” ถาใครไมเขาถง

“วปสสนาญาณ” กจะตดโซอยไมเข าถง “วราคธรรม” ได

ขนแรกละชวทำดขนสองละชวละดบาง ขนสามละหมดทงชวทงด

เพราะมนเปน “สงขาร” ไมมอะไรแนนอน ทำดแตไมใหตด ตองละ

ดวยความฉลาดไมใชละแบบฉบหาย คอไมทำดเลย แมแตความคด

ความเหนกไมยด จะยดอะไรกบวตถ ทำดกคดวาทำใหสตวโลก

หามาไดกใหลกใหหลานทำใหสมบรณทกสงทกอยางแตไมยด เพราะ



เปนสงขารไมเทยง ใจของเรากจะแจมใสเหมอนรตนะ เสยงตเสยงชม

ใครยดกเทากบคนโง กนลมปากนำลายของเขา ทำถก เขาวาถก

กมผดกม ทำผด เขาวาถกกมผดกมดหรอชวมนกเปน “สงขาร” ทงสน

ความ แก เจบ ตาย เปน “ดอกไมของพญามาร” ทนำมา

บชาพระศาสนา ความสข เปน “ความหลอกลวง”

วดปาคลองกง จนทบร ๒๓ เม.ย. ๙๖

“สโข วเวโก ตฏฐสสฯ” พระพทธเจาทรงตรสวา “ความสข

เกดจากความสงบ” ธรรมะชอบอยกบผสงบ เหมอนปลาชอบอยนำ

นงๆ ผสงบยอมมองเหนธรรมทงชวและด “ความชว” เหมอน

ตะกอน “ความสงบ” เหมอนนำนงอยในขนหรอตม ยอมทำใหมอง

เหนตะกอนทขนอยคอสวนชว สวนใสกคอความด

“มนษย” ยอมปรารถนาความดความสข ถาใครขาดการศกษา

อบรมทางจตใจ ยอมประสพความดความสขไดยาก ความไมสงบ

เกดขนจากความคดความโง คออวชชา ถารจรงแลวกไมตองคด สงใด

ทยงไมเหนไมร ตองด ฟง ใหรดวยตา ห ใจ ดมน ฟงมน นกคด



พจารณาใหมนแจมแจง ถาความคดกำเรบกทำใหมนร แลวมนกจะไมคด

“ความสงบ” ขนหยาบคอ กาย วาจา เราไมทำความชวให

เกดขน เปนการสงดจากบาป “กายวเวก” เปนความสงบดวยศล

และสมถะ คอสงบสงดจาก รป เสยง กลน รส ฯลฯ ในทสงด

“ธดงค” สงดในสถานทเปนขนฝกหดไมใชขนเขาสนาม กอนเขาสนาม

จะตองฝกหดเสยกอนใหชำชองชำนชำนาญแตกไมควรประมาทใน

ขนบธรรมเนยมประเพณ กายสงดกยงไมมประโยชนอะไรแกเรานกตอง

ทำ “จตตวเวก” ใหหางจาก “นวรณธรรม” จงเปนประโยชนแกตว

“จตตวเวก” คอปฐมฌาน (เอกคคตา) จตเทยวอยในขอบเขตบาน

ไมหนจากปจจบนไมเทยวไปในอดตยกจตขนสอารมณ ไดแกลมหายใจ

“วตก” คอสงเกตตวลม “วจาร” คอ รลมเขาออกสนยาวรจก

เขาใจขยบขยาย รลกษณะของลม “ปต” คอความ อมกาย อมใจ

ระงบเวทนาของกายเปน “สข” ปจจบนของรปเปนเอกคคตาคอ

“กายสงขาร” (ลมหายใจ) ปจจบนของนามคอตว “สต” หายใจเขา

เปน “ประการธรรม” หายใจออกเปน “นามสกล” เปน “อปการ

ธรรม” จตเปน “ชอ” สต เปน “นามสกล” ความรความคดเหน

ตางๆ เปน “คนใช” ของเรา อยาไปยดถอมน กายวเวก จตตวเวก

อปธวเวก ไมยดทงเหตทงผล ปลอยไปตามสภาพของความเปนเอง



วดปาคลองกง จนทบร ๑๒ พ.ค. ๙๖

“บคคลผสำรวมระวงดแลว ยอมพนจากบวงของมารไดฯ”

บคคลยอมตองการความดและความบรสทธ ความดและความบรสทธ

นจะมขนไดกดวย “ความสำรวมระวง” คอ ระวงกายระวงจต ถาม

ความสำรวมระวงกเรยกวา “ศล” คอม ความปกต กาย วาจา ใจ

เรยกวา “สตสงวร”

อะไรเปนตวมาร? มารภายในไดแก “กเลส” มารภายนอก

ไดแก ตา ห จมก ลน กาย ธาตดน นำ ลม ไฟ กเปนตวมาร ถา

เราไปยดวามนเปน “เรา” เปน “เขา” รป เสยง กลน รส

โผฏฐพพะ ธรรมารมณ ถาเราไมยดวามน “ด” หรอ “ชว” กเปน

ตวมาร ความดและความชวเปนเครองมอของพญามารทงสน ถาเรา

ไปถอดถอชวเขา มนเปนเลนงานเราแน ใหถอกลางๆ ไว เพราะมน

เปน “สงขารธรรม” ใหระวงกายของเราซงกวางศอก ยาววา หนา

คบนใหด อยาใหมารมาลวงไดมารไมไดอยท คนอน แทจรงกอยใน

ตวเรา นเอง จงระวงตรวจตราตงแตเบองลาง คอ แตเอวลงไปถง

ปลายเทา สวนกลางแตไหลลงไปจดเอว เบองบนแตคอหอยถงปลาย

ผม นแหละเปนการสำรวมระวงทจะใหพนจากบวงของมารได



วดปาคลองกง จนทบร ๑๓ พ.ค. ๙๖

แสดงใน “พทธ ธมม สงฆ สรณ คจฉาม” วา ธเบต จน

ญปน ไทย ญวนเหลาน ศาสนาแพรมาจากประเทศอนเดย พระพทธ

ศาสนาในอนเดยเรมเสอมตงแต ๘๐๐ ป ตอมาจนถง ๑๐๐๐ ป ก

หมดแทบหาพระไมไดบางทเดน ๕ วน แทบจะไมเหนพระสกองค

เดยว

“พระ” นนมหลายอยาง บางองคพดจาเปนปราชญแตการ

ปฏบตเปนพาล บางองคพดไมดแตการปฏบตด บางองคทงพดกดและ

ปฏบตกด

“ปญญกรยาวตถ” คอตองบำเพญทาน ศลภาวนา ใหถง

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ จรงๆ จงจะสมบรณ

๑. วตถ คอ เรองราวหรอสงของ ทมองเหน

๒. กรยา คอ อาการของ กาย วาจา ทแสดง

๓. ปญญ คอ ความอม เยนใจ เบกบานสบาย

“ทานมย” วตถม ๒ ชนด คอ วตถสมบต และ วตถวบต



๑. วตถ ทใหทานเปนของบรสทธ ของด ของเลศ ไดมาโดย

สจรต

๒. กรยา ทใหนอบนอมคารวะ วาจาทกลาวกเคารพ สภาพ

ออนหวาน ไมสำรากขกรรโชก

๓. ปญญ ใจทใหเบกบานไมมเจตนาโลภะ โทสะ โมหะ

ปฏฆะ (พยาบาท) วหงสา (เบยดเบยน) การบำเพญทาน ตองถง

พรอมดวยคณสมบต ๓ ประการนจงจะเรยกวา เขาถงพระพทธ

พระธรรม พระสงฆจรงๆ

(เลาเรองเศรษฐทำมหาบรจาคกบยาจก ๒ คนผวเมยถวาย

ทานตอพระพทธเจา)

“สลมย” “สเลน” แปลวา ด งาม บรสทธ ๑. วตถ ไดแก

สกขา กรรมบถ, ๒. กรยา ไดแกความสงบ สำรวม กาย วาจา,

๓. ปญญ ไดแกใจปกต เยน อม

“ภาวนามย” คอ สมถะ วปสสนา

๑. วตถ ไดแก กมมฏฐาน ลมหายใจ

๒. กรยา ไดแกการนงขดสมาธ เทาขวาทบเทาซาย มอขวา



ทบมอซาย กายตงตรงไมเอนเอยง

๓. ปญญ ไดแกการสงบใจจากนวรณธรรมอกศลวตกพยาบาท

วหงสา มใจหนกแนนมนคง

“ลม” เปนชวตของรางกาย หรออาหารของรางกาย “สต”

เปนชวตของจต หรออาหารของจต ถาขาดสตกลมลม เรยกวา

“คนตาย” จะนงอยกตาย จะนอนกตาย จะยนเดนกตาย คนทไม

ตายยอมมอทธฤทธ สามารถทำอะไรๆ ใหสำเรจได เพราะความดม

อำนาจยงกวาสงใดๆ ทงสน นายพรานมลกศรกำมอเดยวจะตองเลง

ยงใหแมนจงจะไดนก คอตองพจารณาใหแนนอนเสยกอนวาสงใด

เปนบญเปนกศลแลวจงทำ

ระวงอยาใหจตสายไปในสญญาอดตอนาคต กอนทเราจะพง

ใคร เราตองทำความดใหเขาเสยกอนเขาจงจะใหเราพงได คนไมด

อาศยวดๆกไมใหอย จะไปอาศยใครๆ เขากไมรบ คนทจะพงกนไดนน

จะตองทำความดตอกน เหมอนพระ (เครองราง) ถาเราไมปลกเสกให

อาหารทาน (คอสวดมนตภาวนา) ทานกไมมาชวยเราไดฉนใด,

เมอเราจะพงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เรากจะตองทำความ

ดตอทานเสยกอน



“พระพทธศาสนา” เดมเปนของพระพทธเจาแตเมอพระองค

ทานเสดจดบขนธปรนพพานแลวกตองเปนหนาทของเราเหลาพทธ

บรษท ม ภกษ สามเณร อบาสก อบาสกา ซงจะตองเปนผดำรง

รกษาใหพระพทธศาสนาเจรญถาวรสบไป

ศาลาอรพงศ, วดบรมนวาส ๑๐ ส.ค. ๙๖

หนาทของเราในการทำสมาธมอย ๔ อยาง คอ ๑. รลม

เขาออก ๒. รจกปรบปรงลมหายใจ ๓. รจกเลอกวาลมอยางไหน

สบายไมสบาย ๔. ใชลมทสบายสงหารเวทนาทเกดขน

รลมเปน “วตก” รลกษณะของลมเปน “วจาร” ปลอยใหกระจาย

ซาบซานไปทวเปน “ปต” สบายกายสบายจตเปน “สข” จตอยกบลมเปน

อนเดยว ขาดจากนวรณ เปน “เอกคคตา” (เขาในสตสมโพชฌงค)

ลมหนกหายใจแคบกได ถาลมเบาตองหายใจใหกวาง ถาเบา

มากจนละเอยด ไมตองหายใจทางจมกเลยจะรลมเขาออกไดทก

ขมขน ทวสรรพางคกาย

ลม ปราบเวทนา สต ปราบนวรณ



ลม เหมอนสายไฟ สตเหมอนดวงไฟฟา ถาสายไฟด ดวงไฟก

สวางแจม

“การดำเนนทางศาสนา” เทากบเดน ๒ ขา คอ ปรยต

ขาหนง ปฏบต ขาหนง ถาเราเดนแตขาเดยวกตองลมแน ฉะนน

ตองยนใหเตมทคอเดน ๒ ขา จงจะควร

เนกขมมาภรมยสถาน, วดบรมนวาส ๑๐ ส.ค. ๙๖

“ทานเจาคณใหญ” (เจาคณอบาลคณปมาจารย (สรจนโท)

ทานวาจรงของทาน “ถาเราดคนเดยวแลวคนทงโลกดหมด”

“ความสข” เหมอนกบแกงอยในหมอ หรออาหารทอยใน

ภาชนะ “ความสบาย” เหมอนกบไอทระเหยกระจายออกไปใน

อากาศ ไมตดไมของกบอะไรทงหมด

“ขตากอนเทาภเขา ขหกเตมชอง” หเปนหปงกทเขาโกย

เอาแตเศษอาหารและสงของเนาๆ ไปทง ไมไดแคะขตาขห จะไมมอง

เหนและไดยนไดฟงของดอะไร



“พระพทธเจา” เหมอน “พระราชา” พวกเรากเหมอน

“กรรมกร” ททานจางมาทำงาน บางคนกโกงเวลา โกงงาน โกงเงน

ถาพระโกงเวลา โกงความดกเหมอนโกงพระพทธเจา เวลาทจะ

ทำความดบอกวาไมมเวลา ไปนงคยกนเสยตง ๔-๕ ชวโมง ศล

ทพระพทธเจาบอกใหชำระกไมชำระ สมาธ บอกใหทำกไมทำ

ปญญา บอกใหทำใหแจงกไมดำเนนตาม อยางนเราไปสนบสนนก

นรกกนหมด

เวลาอาตมาปวยหนกใกลจะตาย จะไมใหพระหรอเณรเขาใกล

เลยสกคน ใตถนกไมใหใครเขามาอยการทไมใหคนเขาใกลเพราะอะไร?

เพราะเหตวา ขณะทเรากำลงปลอยกระแสธาตออกไป พอมคนเขามา

ใกลลมปะทะเขามาทำลายหมด เหมอนเหลกไฟรอนๆ พอถกนำเยน

เขากจะ “แฉ” ข นมาทนท ฉะนนขณะทเราปลอยกระแสธาตเยน

ออกไป พอปะทะคนรอนเขามา กมลกษณะเชนเดยวกน เวลาใกลจะ

ตายนนเราจะตองระเบดความดในตวออกใหหมด

ถาอยบานสบาย พระพทธเจาจะตองไปบวชทำไม? ยงอยปา

ยงสบายกวาอยวดหลายเทา พระอยปากเทากบโยมอยวด พระอย

วดกเทากบโยมอยบาน นนแหละ



ทำด, ใหเทาอาตมาทำนกพอแลว ไมตองเอามากมายดอก

แตถายงทำไดดกวา กไมอจฉาเลย

“ใจ” ของกบอะไรกไมดทงนน เกดกบไมเกดกดเทากน เจบกบ

ไมเจบกด ตายกบไมตายกดเหมอนกน ราคาเทากนหมด คดอยางน

กจะสบายใจไมมอะไรของ

ถาแพ, กไมเปนอาจารยใคร ถาเราแพกจะยอมเปนลกศษย

คนนนแหละ (พดเฉพาะกบศษยของทาน)

“คนทำผด” นนดกวา “คนไมทำ” ทำผดยงแกใหถกได

แตคนไมทำนสไมร จะไปแกอยางไร เพราะไมร วาตนเปนคนผดหรอ

คนถก การไมทำนนกผดอยในตวแลว

สมบตของผดคอ “อรยสจจ” หรอ “อรยทรพย”



เนกขมมาภรมยสถาน ๑๙ ส.ค. ๙๖

“การทำสมาธ” นนดอย ๒ อยาง ๑. ไดรในสงทไมเคยร

ไดเหนในสงทไมเคยเหน ๒. ดทจตไมหวนไหว มความเปนอสระ

(ไมตกเปนทาสของกเลสและอารมณ) อยางท ๑ คอดในเหตในผล

ดในกจกการทไดทำ ดในเหตทประกอบไปดวยมรรคและกไดรบผล

ในเหตอนนน

“ความทกข” หรอ “พยาธ” ทมาเยอนเรานน ตองจดวา

เปน แขกทมบญคณอยางยง เพราะทำใหเราไมประมาทไดเตรยมตว

ไวตอส และไดรจกตวทกข

สำนก “ประชมนาร” ราชบร, สงหาคม ๙๖

ศตร ๓ พวก น นไดแก โลภ โกรธ หลง พวกหนง,

นวรณ ๕ พวกหนง, และ อวชชา ตณหา อปาทาน อกพวกหนง

ปาก จมก เปนประต, ห ตา เปนหนาตาง, เราตองคอย

ปดเปดใหถกกาลเวลา จงจะไดรบประโยชนและปลอดภย



ลมหายใจเขาเปนความด ลมหายใจออกเปนความชว เราตอง

ถายความดเข าไปลางความชวออกใหหมด จงจะไดรบผล คอ

ความบรสทธ

เนกขมมาภรมยสถาน, วดบรมนวาส ๑๘ ก.ค. ๙๖

อยปาสบายทสด สขทสด อยกรงเทพฯ ทกขทสด ทกขทงกาย

ทกขวาจา ทกขใจ

“จตตสงขาร” เปนตวทกข “สงขาร” เปนสมบตของคนโงฯ

ตองเอาควนออกจงจะเหนไฟ จตกตองเอา “สงขาร” ออกจงจะเหน

“วสงขาร”

สขในวง เหมอนสกขาวสก กนแลวกหมดไปสขอยวด เหมอน

สกผลไม ใชไดทงเปลอกทงเนอ เมลดกยงปลกได

ลกศษยของเราไมใชลกศษยพระอรหนต จะใหดไปเสยหมดได

อยางไร เมอมสวนไดกตองมสวนเสยจะเอาแตไดไปทกอยางยอมไมได



คณพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทเกดขนกบคนอน กบท

เกดขนกบตวเราเองนนไมเหมอนกน ทเกดกบตวเรา “พทธะ” เปนตว

ศล “ธรรมะ” เปนสมาธ และ “สงฆะ” เปนตวปญญา

สอนหนงสอสบายกวาสอนธรรมะ การสอนธรรมะบางสงตอง

พดกลางทประชม บางสงตองพดกบตวเขาโดยเฉพาะ บางคนตองขม

บางคนตองสงเสรมคนเรากมผดมถกปนกน จะกลาวถงคนอนไปไย

แตตวเจาของเองกยงมผดมถก พระอรหนตกยกใหเปน “วบาก”

คนธรรมดาผดมนเปน “กรรม” แตกอนใจอยอยางหนงวา เมอ

เจตนาจะทำดแลวในทสดมนตองด แตไมวายทจะมเลนครอบหว

(ลกเศรษฐผลาญพอของตนไมเปนไร ไมใชคนอนผลาญ)

ความชวมอย ๒ อยาง ชวใหเราตกนรกกบ ชวใหเราเสย

เกยรต คดถงดมนตองดชว ชวมามนกตองปะทะ ไมนานดอกขออย

สก ๕๐ ปกพอ แลวกตองขอตว คดถงพระมหากรณาธคณของ

สมเดจพระจอมเกลาฯ กบสมเดจพระมหาสมณเจาฯ ซงเปนผ

ประทานกำเนดคำสอนแกเรามา เราไมเคยไปกราบฝาพระบาท

ขอความดจากพระองคทาน แตเราจะทำความดนเพอบชาทาน

ทจรงอาตมากอนใจอยกบคณ (คณทาวสตยานรกษ) เทานน ทพอจะ



เปนหลก, ทพงนนมแลว ตองการทพงอาศย เวลานกำลงอยใน

คลนลม มองไปทางไหนกไมมทพง นอกจาเทวบตรเทวดาผหาผเหว

และพระพทธพระธรรมพระสงฆเทานน ทางโลกเขากเหยยบ ทาง

ธรรมเขากยำ (ทานปรารถถงความหวงใยในพระศาสนา)

ความ แก เจบ ตาย เปน “สมบต” ของ ผดเปน “อรยสจจ”

หรอ “อรยทรพย” ถาเปนคนเราจะไปกราบตนมนทกวน ทเราอยใน

ผาเหลองนไดกเพราะเจาตวเจบปวยนแหละ

เวลาอาตมาบวชไมมอะไรบวช สบายทสดมโยมผชายคนเดยว

กระทงดอกไมกเกบดอกเขมแดงๆ ทขางวด (“บรพาฯ” จ.ว.อบลฯ)

นนแหละ พอบวชเสรจวนนนกออกปาวนนน ถอบาตรไปเลย



ศาลาอรพงศ, วดบรมนวาส ๒๐ ส.ค. ๙๖

เราไมเกบบญเขามาบญจะชวยไดอยางไร? เหมอนเราเอา

มา วว ควายมาเลยงไว แลวไมทำคอกใหมนอย เมอววควายหาย

ไปจะไปโทษววโทษควายอยางไรใครไมปฏบตศล สมาธ ปญญา

กถก “พระหลอกๆ” กนแหลกหมด “พระพทธรป””กเปนนมตของ

พระพทธเจา “พระธรรม” กเปนนมตเครองหมายของพระศาสนา

“พระสงฆ” กเปนนมตของผปฏบตดปฏบตชอบ (อรยสงฆ) สวน

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ จรงๆ นนกจะไมมโอกาสไดเขาถง

จต เปนตวรถ ลมเปนราง สต เปนคนขบ ตองใหดพรอมทง

๓ อยาง รถจงจะเดนไปถงจดหมายได

ถาลมด จตบรสทธ เลอดในรางกายกบรสทธ

ตงใจฟงเขาใจในขอธรรมะ, และปฏบตตามดวย, นเปน

ความดอยางท ๑ ไมเขาใจแตตงใจฟงเปนความดอยางท ๒ ไมเขาใจ

และไมตงใจฟงดวย นใชไมไดเลย (เลาถงเรองคางคาวทฟงพระสวด

มนตอยในถำมความเพลดเพลนในเสยงทไพเราะของมนตนนๆ จนจต



เปนสมาธเลยปลอยมอเทาจากทเกาะพลดตกลงมาตายเกลอนกลาด

ในถำ ดวยอานสงสแหงจตทเปนสมาธ ฟงพระสวดมนตน ทำให

คางคาวเหลานน ไดไปเกดเปนเทพยดาในสวรรค)

ฉนทะ พอใจกำหนดอยในลมหายใจ, วรยะพยายามแตงลม

หายใจใหเปนทสบาย, จตตะ เอาใจจดจออยในการเดนของลม,

วมงสา รจกใชลมนนใหเปนประโยชนแกรางกายทกสวน ดำเนนตาม

อทธบาท ๔ นเปนกาวทจะเขาสวปสสนาญาณ

เนกขมมฯ วดบรมนวาส ๒๓ ก.ค. ๙๖

โยมผหญงตาย เมออาตมาอายได ๑๑ ป เมออาย ๑๕ ป

มคตของตวเองอยวา ๑. ในจำนวนคน ๘๐ หลงคาเรอนใน

หมบานเดยวกนน เราจะไมยอมใหใครมาเหยยบหวแมตนไดเปน

อนขาด ๒.ในบรรดาคนทเกดปเดยวกน เราจะไมยอมแพใครใน

เชงหาสตางค ๓. ถาอายไมถง ๓๐ ป เราจะไมมเมย เราจะตอง

มเงนอยในกระเปาของตวเองใหพอเสยกอน และผทจะเปนเมยจะตองม

พรอมทง รปสมบต คณสมบต และสกลสมบต ทง ๓ ประการ

คนอนหาใหกไมเอาจะตองหาเองเพราะมนหาไมไดถกใจจงตองเปน



อยางน (ทานเลาใหลกศษยฟงถงอดมคตของทานเมอยง เปนเดกกบ

ตอนทคดถงชวตของการมครอบครว ซงเปนความคดฝนอนยดยาวและ

มคตนาฟงมาก)

อยบานกหาเพอนถกใจไมได มาอยวดกหาไมไดอก เมอกอน

ทจะจากบานมาบวช โยมไดเปนหวงเปนใยมาก เลยบอกกบโยมวา

“เมอฉนจากไปแลวสมบตครงสตางคแดงไมตองหวงฉน ฉนไม

ตองการ” คดถงสตวเดรจฉาน วามนเกดมาไมมใครใหสมบตอะไรมน

เลย มนยงอยไดไมอดตาย

โยมนาสาวไดยนอาตมาพดอยางนน แกกเลยประมาทหนาวา

“โอคนวเศษ” เราตอบวา “ถาฉนทำไมไดอยางวาละกอยามาเรยก

ฉนวา “คน” เลยเรยกฉนวา “ไอสขา” เถด

โยมผ ชายเสยเมอแรม ๔ คำ เดอน ๑๐ กลางพรรษา

เมอทานยงไมตาย อาตมากลบไปบานเมอพรรษา ๒ โยมผชายพอ

เหนเขากดใจมาก ไปฆาไกมาทำอาหาร ๒ ตวเลย แตเราเสยใจเหลอ

เก นทไมได ก นใหทานสกคำเพราะกำลงเครงในวนย ถ อวาเปน



“อททสสมงสะ” โยมกเลยตองไปนงกนคนเดยว (ทานแสดงถงความ

รกของบดามารดาในตอนททานจากไปบวช)

“สญญา” ของพระ เปนสญญาอนจจา มนไมเทยงจะเอา

คำมนสญญาอะไรกบพระ

“อนตตา” ยมเขามาไมใชตวของเรา ดงนนจงตองถนอมเขา

ใครจะมารงแกขมเหงไมได ใหตอบเขาอยางนสฯ (สอนใหคนทถกเขา

“ลองด” เรองอนตตาไมใชตวตน)

ลมหยาบ เปน “ยาถาย” ลมละเอยด เปน “ยารกษา”

ลมกลางๆ เปน “ยาบำรง”

“มนสสาน” หมายถงคนจรงๆ คอคนทเปนคน (มมนษยธรรม)

“คนเตม” จะตองมครบ ๔ สลง คอทกข สมทย นโรธ

มรรค ไมเชนนนกไมเตมบาท

“เขา” กคอ “เขลา” มนโง มนจงตองเขาววเขาควาย



ดใจทเราไดมาทำความด เสยใจสำหรบคนทไมไดทำ

“บญ” มอยเสมอ แตไมหาใหตว เหมอนนามแลวไมทำ

ขาวมแลวไมกน

การทำลายนนตองรจกการสรางเสยกอนถาสรางไมได อยา

ไปทำลายเขาจะฉบหาย เหมอนกบบานเราตองร จกสรางเสยกอน

แลวจงคอยทำลาย

คนทฆาความดของตวเอง กยอมฆาคนอนได

“ภต” แปลวา “ทตง” “ภตรป” กหมายถง ดน นำ ไฟ ลม

“รปฌาน ๔” เปนงานของคนขยน “อรปฌาน๔” เปนงาน

ของคนขเกยจ (สขเวทนา)

“สมาธ” ตองทำใหพรอมทง ๔ อรยาบถ คอ กายนง-ใจนง,

กายเดน-ใจเดน, กายนอน-ใจนอน, กายยน-ใจยน, ถากายนง-ใจ

ยน, กายเดน-ใจนอน,-ใจนง ฯลฯ อยางนใชไมได



หายใจมสต กเปรยบเหมอนเราไดสรางพระพทธรปไวในตว

ถาขาดสต พระพทธรปกละลายฉบหายหมด รางกายของเราเปรยบ

เหมอนเบา สตเหมอนเครองหลอม ถาเผลอสตกเทากบเททองไหล

ออกจากเบาหมด

ทำลมใหมนหนก แนน เหนยว เหมอนยางรถยนตทเสนมน

แบบบางนดเดยว แตสามารถบรรทกคนไดตง ๔๐-๕๐ คน นนกเพราะ

อำนาจของลม ฉะนนลมแนนจงมอำนาจทจะบงคบอะไรๆ ไดทกอยาง

นำ หมายถง กศล เมตตา, และความบรสทธ ซงเปน

เครองลาง เวรกรรม

“ความด” สามารถชนะ (ความชว) ไดอยางงดงาม และยง

ผลสำเรจได ทงๆทไมตองปรารถนาดวย (ทานไดชนะคนทคดรายตอ

ทานมาแลว)

ใหมความสขกาย สขใจ หายโรคภยไขเจบใหอยกบภาวนาทก

ลมหายใจ (นเปนพระของทานอาจารย ซงประทานแกสานศษย

ในวนททานจะออกเดนทางไปจงหวดอบลราชธาน ๒๖ ต.ค.๙๖)



อ. “อำนาจเจรญ” อบลราชธาน ๓ พ.ย. ๙๖

จตใจเปนสวนทสำคญทสด เพราะทกสงทกอยางสำเรจได

ดวยใจ ศาสนาเปนเรองของจตใจถาใจสงศาสนากสง ถาใจตำ

ศาสนากตำ “ฤทธ” ในทนไมไดหมายความวา เหาะเหนเดนอากาศ

ได “ฤทธ แปลวา “สงทสำเรจไดดวยความเจตนา” “อทธฤทธ”

เปนเรองของ รางกาย คอสงทเหนไดดวยตา “ปญญฤทธ” เปนเรอง

ของ จตใจ สำเรจไดดวยความเปนเอง “บนดาล” คนททำอะไรไม

สำเรจ คดอะไรไมสำเรจ กเพราะไมมฤทธ ไมมอำนาจ ฉะนนเรา

จงตองฝกฝนจตใหดใหมอำนาจ ถาไมฝกฝนมนกไมดขน เหมอนพน

แผนดนไมมคนดดแปลง มนกเปนทสำหรบคนเหยยบยำ เปนปา

เปนพง เปนทอาศยของสตว ถาใจของเราม “มนษยธรรม” มนก

เจรญ ม “เทวธรรม” มนกเจรญ เราไมอยากคดอะไรเลย คดแลว

มนเหนอย (ปรารภองคของทานเอง) จตใจของเรา ถาใชมนมากมนก

สกหรอ เหมอนเครองจกรใชมนมากมนยอมสกหรอ อยปาสบายทสด

กรงเทพฯ ถาเราไมนกถง “ความด” แลว จางใหอยวนละหมนกไม

เอาแตนศาสนาเปนของๆ โลกเราจงตองชวย



วดสปฏนาราม, อบลฯ ๕ พ.ย. ๙๖

ลม เหมอนกระดาษ รางกาย เหมอนกบวาว รงบวบหรอสมโอ

สมทแกจดเนอมนเนาใชไมได แตเมลดของมนสบเชอสายไดทกเมลด

ถาจตใจเรามสมาธแกกลากสบสายของศาสนาไดอยางเมลดสมโอ

เพราะจตทมสมาธแกกลา ยอมจะสามารถดดความดใหเขามาใน

รางกายไดทกอยาง

เรากลว “แก” จงบวชไมสก บวชจนมนไมรจก “แก” (เจบ

ตาย) หมายความวาทำความเพยรไปจนใหมนเหนรางกายนไมเปน

ของสำคญอะไรเลย มนจะแกกแกไปไมทกขรอน ถาเราไมมสมบต

อะไรเลย ไปนกอยากกนเปดกนไก มนกจะตองกนไดแตเกลอเทานน

จะเอาสมบตอะไรไปซอ ถาเรามสมบต ถงบานมนจะพงกไมตองกลว

บานพงกปลกตกอยใหม เดกเลกๆ แดงๆ พอออกจากแมเขาเอาไปทง

ไวมนตองตายอยางแนนอน แตถาโตแลวเราปลอยมนไป ขบไลมนไป

อยางไรๆ มนกไมตาย เพราะมนมความร รจกรกษาตวได บางทมน

อาจไมกลบมาหาเราเสยอก การทเราทำสมาธกเหมอนเราสะสมเมลด

พนธผกไวใหมนจด พอถกนำเขามนกจะแตกกงกานสาขาเปนตนเปน

ดอกเปนใบเลย เหมอนเรามสมาธแลวเกดปญญา รอบรทกสง



ทกอยางทงดานโลกดานธรรมรวาอะไรเปนธาต ขนธ อายตนะ

ฯลฯ ทกๆ สวนของรางกาย จนเราไมตองกลวแก กลวเจบ

กลวตาย เหมอนเราโตขนความเปนเดกมนกหายไป ดงนน เราจะไม

เหนวารางกายนเปนของสำคญอะไรเลย พระพทธประสงคกมงให

ปฏบตทางจตใจเปนขอใหญ ใครไมปฏบตตาม เรยกวาไมรกไม

เคารพในพอของเราเลยพระพทธเจาน นทรงมพระคณยงกวาพอแม

ถาเราไมทำตามคำสอนของพระองคกเทากบเราหลอกทาน

อาตมาเคยกนใบไมบนยอดเขาตางขาว เพราะเคองตวเจาของเองวาไม

ดพอ ใหมนเปนบงเปนหนอนไปเสยเถด อยาสมควรกนขาวของชาว

บานเขาเลย มาบวชอยปาแลวกยงคดถงคนนน รกคนน เกลยดคน

โนนอย บอกกบตวเองวา “มงมนเลวอยางน มงอยากนขาวของ

เขาหนา ถามงไมดเปนผเปนคนแลว กอยากลบไปใหเขาเหนหนา

อกเลย”

เมออาย ๑๕ ป เคยคดไปหมดในทางโลก คดหมดทกๆ อยาง

คดกอนทจะทำ คดๆ ไปแลวกตน, จนคนดถก, มเพอนฝงเขากมาร

บกวน อยาเอามนเลย ตดสนใจไปบวช วนออกจากบานบอกกบโยม

วา “อยามาหวงฉน, อยาคดวาฉนเปนลกเลย, ฉนพนจากอำนาจของ

โลกแลว ถาไมด ฉนกจะไมกลบมาใหเหนหนาอก”ฯ



เราตองสรางอำนาจใหมในตว เหมอนสะสมดนระเบดไว

กระสนปนถาไมมดนระเบดมนกใชทำลายอะไรไมได คนทเปนบาวเขา

กเพราะตวไมมอำนาจทจะเปนนายคนอน จงตองรบใชเขาไป

สวนคนทเขามอำนาจเขากสามารถชนวใหคนอนทำอะไรๆ ได ถาเรา

ไมสรางอำนาจใหมในตวแลว เรากจะตองเปนบาวเขาตลอดไป

(เปนทาสกเลสตณหา) เราสะสมความดในตวเพอใหได “ธาต

กายสทธ” คอ “มโนมยทธ” ถาเราเปนนายมอำนาจใชเขาได เราก

จะได นงนอนสบายปลอดภย คณความดเก ดขนไดทางจตใจ

ถาใจไมด ความดทางกายมนกไมด, ความดทางวาจามนกไมด

ความดเหนไดงายทสด แตมนเกดไดยาก พระพทธประสงคกคอ

“สพพปาปสส อกรณ ฯลฯ เอต พทธานสาสน”ฯ

การภาวนา “พทโธฯ” เปนคำนาม ความรสกตามคำภาวนา

เปน “พทธะ” สต คอเชอก จตเหมอนลกโค ลมเปนหลก ตองเอา

สตผกจตไวกบลม จตจงจะไมหนไปได สบลมหายใจใหเหมอนกบ

ชกวาว ถาลมออนตองดงเชอกใหสน ลมแรงตองผอนใหยาว หายใจ

ใหเหมอนกบรนนำออกจากถวยแกว ถาเราไมรนมนกไมออก หรออก

อยางหนง กเหมอนกบรดนำตนไม หรอรดนำถนน



จต เปรยบเหมอนคน รางกาย เหมอนกบบาน ถาจตไปอยใน

ทอน กเทากบเราไมไดอยในบานของเรา การไปอยในบานเขายอม

ไมสขสบายเหมอนกบเราอยในบานของเราเอง

อาตมาไมเคยนกดใจหรอเสยใจ ในการทจะไมมใคร (ลกศษย)

ทำไดหรอไมได เพราะทำไดเขากดทตวเขาไมใชมาดทเรา เราถอแต

วาการงานของเราททำอยน (คอการอบรมสงสอน) เปนความดก

พอแลว คนทมงมมากหรอมเกยรตสงมากเขากไมมาถงเรา เพราะตด

ลาภ ยศ สข สรรเสรญเสย สวนคนทจนมากเขากมาถงเราไมไดอก

เพราะขดของในประการตางๆ คนททกขหรอจวนจะตายนนแหละ

มกจะมาถงเรา

ตองหยด “หา” เสยกอน (คอนง-สงบ-สมาธ) แลวจงจะเกด

ปญญา “หา” คอ “ความไมร” ไดแก อวชชาฯ

ลง ทานเปรยบเหมอนกบ “บณฑต” คอมลกษณะไมประมาท

นกขมน คอ ผตดอยในความสขของโลก



ศล เราตองรกษาใหเทากบหวของเรา ศลขาดกตองเทากบ

คอขาด หวมสวนสำคญทสด คอ รจมก ศลกคอ พระวนย

ทานคอ พระสตร ภาวนา คอ พระปรมตถ

ศลขาด ดกวา ไมมศล เลย เพราะคนนงผาขาดยอมดกวา

คนเปลอยกาย

“ความด” เปนของ “ผทำ” ไมใชของคนโง คนฉลาดหรอ

คนจน คนม

เรอ ถาเราปลอยใหเพรยงกนมากๆ เขา วนหนงกตองจม

ฉนใด ถาเราปลอยกเลสใหเกาะกนจตใจของเรามากๆ เขาเราก

ตองพนาศ ฉนนน

พระพทธรปธรรมดาราคานอย “พระแกวมรกต” มคาสงกวา

รตนะทงหลาย ของดแตมนำหนกไมเทากน เหมอนกบ เงนทอง และ

เพชร ซงมนำหนก ๔ บาท เทาๆ กน แตราคาไมเหมอนกน

ทำทาน ๑๐๐ ครง ไมเทากบรกษาศล ๑ วน รกษาศล ๑๐๐ ครง

กไมเทากบเจรญภาวนา ๑ วน



สมบต ขาวของของคนไมดน น ไมมใครปรารถนาอยากได

แตถาเปนของคนดแลว แมแตอะไรๆ กมคนอยากไดถงแยงกน

(เลาเรองเศรษฐทำมหาทาน ๕ วน กบสองตายายผยากจนนำของมา

ใสบาตรพระพทธเจาๆ ไมฉนของใคร จะคอยอาหารทพยของเทวบตร

เทวดา สมมตตายายเปนเทวดาโดยคณธรรม พระองคถอเอาความ

บรสทธของผให ไมใชวตถขาวของ)

เรามศลถง ๒๒๗ แลวจะใหฆราวาสมเพยงศล ๕ มาบงคบ

นมนเจบใจมาก จะมาใหเขาออกกฎหมายบงคบพระมนจะมทไหน

เราไมเอา ไมอย ออกปาเลย

เรองทจะตอบแทนคณพอแม อาตมาไมมอะไรทจะทำไมได

เคยพดกบโยมผ หญงวา “ฉนจนใจทสด กแตเลอดในอกทดม

เขาไปเทานน ทหามาตอบแทนไมได”ฯ

“ทรพย” นน อาตมากอยากไดเหมอนกนแตตองเอาอยางนนะ

“ชนวมอพบใหภเขาลกนเปนทองมาทนท” นนแหละจงจะเอา



ถาเชอพระพทธเจาแลว ไมตองไปซอลอตเตอร ถาเชอความ

ดแลวไมตองกลวจน เชออาจารยแลวตองทำตามอาจารยส (พดกบ

คนทมาขอใหทานบอกเลขลอตเตอรให)

ขนชอวา “อามส” แลว อาตมาระวงทสด ทจะไมใหมา

แตะตองจตใจไดเปนอนขาดฯ (พดถงสงทจะมาลอใจใหทานหลง)

อาหารของพระกมมฏฐาน ตองเปนพวกผกกบปลา ถาเปน

หม, เปนเปด, เปนไก แลวเปนไมไดเรอง การกนอาหารมากเกนไปก

ใหโทษ ไฟธาตในตวเราเหมอนกบโรงส ถาเราเอาฟนใสเขาไปมาก

ความรอนมนกมดกรจดขน ควนกมากขน รางกายกเชนเดยวกน

“คาถากนยง” นน จะบอกให (ลกศษยนงสมาธกลวยงกด

ขอคาถาจากทานอาจารย) กนอาหารใหมนนอยๆ เลอดมนจะไดนอย

หนงมนจะไดเหยว ยงมนกดดเลอดไมได กระเพาะอาหารเรานดเดยว

แตใจของเรามนใหญมาก นนเพราะ “ตณหา” เราจะไมยอมใหตณหา

มนขคอไดเปนอนขาด อาตมารบกบเรองนมาไมนอยเหมอนกน คน

กนมากกฝนมาก ฝนจนจำไมไดเราพยายามเอาชนะเรองกนนได เอาจน

มนไมฝน คนกนหลายนอนหลายนนลำบาก เอาไปไหนดวยไมได



บางทใจสบายแตกายไมสบาย บางทกายสบายแตใจไมสบาย

บางทสบายทงกายและใจ และบางทกไมสบายทงกายและใจ อาการ

เหลานจะตองดใหรเหตวามนเกดจากอะไร ถาจบเหตไดแลว กจะ

ไมเมอย ไมปวด และไมงวง ไมมนอะไรเลย

เมอตอนสงคราม ผาแพง อาตมาไปอยทเชยงใหม มตายาย

สองคนมาใสบาตรทกวน แกคงจะยากจนจรงๆ เหนมแตผาเกาๆ

ขาดๆ นงอยผนเดยวไมเคยเปลยนสกทกเลยใหทานผาอาบไป ๒ ผน

บอกวาใหไปทำเปนผานง ตายายนนไมกลาเอาไปนงเพราะกลวจะบาป

กเลยบอกกบแกวา ไมตองกลวบาปดอก ฉนสละออกจากตวแลว

มนไมใชของๆ ฉนแลว เอาไปใชนงเถด ขาวสกของโยมทมาใส

บาตรฉนกอนดยวนน มนมคากวาผานมากนก”



วดสปฏนาราม, อบลฯ พ.ย. ๙๖

“การบญกศล” เปนสมบตของนกปราชญของคนด ไมใชของ

คนโง คนเลว สมบต ถารกษาไมดมนกเสอม แตไมใชเสอมทตว

สมบต มนเสอมทตวคนสมมตวาทองหนก ๔ บาท ถงแมจะตกไป

อยท คนชวมนกมนำหนก ๔ บาทเทาเดม แตคนชวน นไมไดรบ

ประโยชนจากทองกอนไดสมกบคณคา หรอตกไปอยในมอของคน

วกลจรต คนโงบา มนกไมรจกทำใหทองนนมคาโดยสมบรณ (คนโง

คอ คนทไมรจกวาอะไรเปนบญเปนกศลเปนความทกขความยาก)

“ธรรมะ” ไมใชของมเจาของ เปนของสาธารณะเหมอนพน

แผนดน ถาเราไมทำใหมสทธมนกเปนพนดนทวางเปลารกราง ไมมพช

มผลอะไร ถาเราเพยงไปจบจองไวเฉยๆ ความดนนเราตองมหลก

เกณฑจงจะมความเหนยวแนน เมอความอตคดขาดแคลนความทกข

ความยาก ความเจบ ความตายผานเขามาเราจะไดมสงตอตานได

ถาเราไมมหลกเกณฑ เมอสงเหลานผานเขามา เรากจะไปลงโทษ

บญกศล โทษความด โทษพระศาสนา โทษพระพทธ พระธรรม

พระสงฆ วาไมชวยเรา เมอเปนเชนน กเกดความทอใจทจะบำเพญ

คณงามความด ดวงจตดวงใจเปนหลกสำคญทสดของชวต เปนหลก



สำคญทสดในโลก เพราะเปน “หลกบญ” อยางสำคญ ถาดวงจต

ของเราเศราหมองไมแจมใสบรสทธ ถงจะบำเพญทาน ศล

ภาวนา กไมไดผล พระพทธเจาทรงทราบวา เราทกคนจะตองเดน

ทางไปตางประเทศ (โลกใหม) เพราะฉะนน จงทรงสอนใหบำเพญ

ความด คอหาทนทรพยไวสำหรบเรยนร วาการไปตางประเทศนน

จะตองเตรยมตวอยางไรบาง เราตองรจกสถานท รจกการไปการ

มา รจกพดภาษาตางประเทศได และมเงนฝากในธนาคารเพอไป

ใชแลกเปลยน การฝากธนาคาร คอการบรจาคทานวตถสงของตางๆ

การพดภาษาตางประเทศ คอ ร จก พทธ ธมม สงฆ สรณ

คจฉาม รจกหาทรพยคอ บำเพญทาน ศล ภาวนา ถาเราม

๓ อยางนบรบรณกเปรยบเหมอนเราไดแตงเครองแบบอยางทนสมย

คอมศล ๕ ร จกพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ถาเรามทรพย,

แตงตวด, พดภาษาตางประเทศได แตเปนคนวกลจรตมนกใชไมได

หมายความวา จตของเรายงซอกแซกไมมหลกเกณฑ (คอสมาธ)

พระพทธเจาอยากใหเราเปนคนสมบรณ จงทรงสอนใหบำเพญกศล

ทางจตใหมาก คอ กสลสสปสมปทาฯ จตใจกผองใส เรากจะ

สมบรณดวยทรพย มความสข ความดกซมซาบไปถงลกถงหลาน

และคนใกลเคยงดวย ความดมอยในตวของคนทกคน แตคนใด

ไมรจกทำใหมสทธขน คนนนกไมไดรบผลของความดนน



วดสปฏนารม, อบลฯ ๑๔ พ.ย. ๙๖

มรรคแก ตดไดอยางสง มรรคออน กตดไดอยางตำ กาย

หายใจของเรา ถาลมดสตกมาก ถาลมไมดสตกนอย เหมอนสาย

ไฟฟาทถลอก แสงยอมไมจา ประโยชนของการทำลม กเพอ

ทำการตดตอใหธาตทง ๔ สามคคเปนมตรสหายกน คอการขยาย

ลมทวตว ถาลมสงบดกเปน “กายวเวก” นไดผลในสวนรางกาย ผล

ทางจต กคอไดสตเปนใหญ เปน “มหาสตปฏฐาน” เมอสตของเรา

ใหญ จตของเรากใหญ เปนผใหญไมซอกแซก เหมอนจตธรรมดา

จะใหคดมนกคดจะใหไปมนกไป เมอจตของเราถกอบรมดแลว กจะ

ความรด เหมอนผใหญ พดกนเขาใจรเรองด จตของผทไมไดอบรมนน

เปรยบเหมอนกบเดก คอกมลกษณะไมรภาษา มปกตชอบหนเทยว

ไปกไมลา มากไมบอกและเอาอะไรไปบาง เอาอะไรมาบางกไมใหร

ถาจตของเราแจมใสสะอาด กควรแกแกว ๓ ประการ คอ

พทธรตน ธมมรตน สงฆรตน เปนยอดแหงความสข เพราะได

ทรพยอนประเสรฐกจะถายตวเราใหพนจากความยากจนทกขลำบาก

ทรพยกอนน ยอมประกนชวตของเราไมใหตกไปในอบายและจะ

นำเราไปเกดในโลกทสมบรณ เมอเราไดแกว ๓ ประการแลว



มนษยสมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบต กจะตกอยในมอเรา

เมอเราไดอรยทรพยแลว เราจะอยากไดอะไรอก? ถาใครบำเพญ

อยางน กเรยกวาละ “ความอยาก” ได ความอยากมนเกดจาก

ความหว ความหวเกดจาก “ความจน” ความจนเกดจากความไมม

เมอมนมเสยแลวกไมจน เมอไมจนมนกไมหว เมอไมหวมนกไมอยาก

เมอไมอยากมนกอม ความดยอมนำใหคนไปเกดในโลกทไมจน ไมทกข

ไมอยาก พอถงพระนพพานกหมดจนหมดม หมดอยาก แกวสารพตร

นก ๓ ประการน สำเรจจากการทเราอบรมดวงจต การอบรมจตน

อยาถอวาเปนการเลกนอย ใหถอวาเปนการสำคญ ทงรกษาตวเราอง

และเปนเครองหมายของพระศาสนาดวย สำหรบตวเองกเปนบญกศล

สวนตว คอสขกายสขใจทเปนเครองหมายของพระศาสนา กคออยาง

หนงตงอยดวยกรยา สวนใจนนจะจรงหรอไมจรงกชาง อยางท ๒ ตง

อยดวยความจรง สวนกรยาอาการอาจจะไมตรงกนกได อยางท ๓

ต งอยท งดวงจตกจรง และกรยากจรง คอกายของเรากสงบนง

จตของเรากสงบนง อยางนเปนดทสด อยางท ๒ กดเหมอนกน

ถงจะทำไดไมไดกตาม แตเราแนะนำคนอนใหทำได อกอยางหนง

ก ร ยาไมปรากฏ แตจ ตเหนยวแนน ท วาเปนเคร องหมายของ

พระศาสนานน คอสามารถดงดดจตใจคนอน ใหมศรทธาเลอมใสใน



ศาสนาไดตวอยางเชน พระพทธเจาทรงพาพระภกษสงฆ ๕๐๐ องค

เสดจจารกไปในปา ขณะททรงพกอย ภกษทงหลายตางกนงพกบาง

นอนพกบาง เดนจงกรมบาง ตางองคมอรยาบถอยดวยสมาธ ไมม

เสยงพดจาปราศรยกนเลย ขณะนนมลกศษยของปรพาชกกบบรวาร

ซงไมเชอในความปลอดภยของพวกตว ไดออกเดนทางจะไปเฝา

พระพทธเจา เมอผานไปเหนพระองค ประทบอยในทามกลางหม

พระภกษ ๕๐๐ องคดวยความสงบเงยบเชนนน กยงความเลอมใสปต

เปนอยางยง ลกศษยและบรวารของปรพาชก มความเลอมใสใน

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ โดยอาการของกรยา เลยเขาไป

กราบทลขอบรรพชาในสำนกของพระศาสดา นยกใหเหนวา เพยงแต

กรยามารยาททสงบระงบเทาน น กยงทำใหดงดดจตใจคนอนใหม

ศรทธาได นเรยกวาเปนประโยชนแกผอน แตบางอยางพระองคกตอง

ทรงสอนท งกร ยาและวาจาและบางอยางกใชแตจตใจ ทเร ยกวา

“อธษฐานบารม” อยางนไมตองใชคำพดเลย ใชวธบำเพญอยางเตมท

แลวสงกระแสจตไปกเปนผลสำเรจ เราพากนมาทำสมาธอยางนกดแลว

เพราะเปนการสงบกายสงบวาจา เรยกวา เปน “บญญกรยาวตถ”

ประการหนง (เรองราวตางๆ ทจะนำเราไปสความสงบ เปน “วตถ”)



ลกษณะจตของเดก ซงชอบเทยวซอกแซกนนเปน “มจฉา

มรรค” คอ เจอดวย “สมทย” เจอดวยสญญาอดต อนาคต

นวรณมชอ ๕ กามฉนทะ ฯลฯ วจกจฉา มอาการ ๒ คออดตกบ

อนาคต จตทถกใชมากคอคดไปในสญญา กยอมสกหรอ มกำลงนอย

การทำสมาธ เรยกวาเรา “พกจตใหเกดกำลง” ถามนอม มน

ไมหวแลว มนกจะไมด นไปหาสญญา ใหมนกนอาหารถก มนก

สบายไมเกดโทษ ถาจตของเราไดแตอาหารดมาบรโภค เรากจะม

ความสขกายสขจตอาหารของกายมกวฬงการาหาร อาหารของจตม

มโนสญเจตนาหาร ผสสาหาร และวญญาณาหาร เรานงสมาธเปน

มโนสญเจตนาหาร คอตงใจไวในสวนทด ประคองจตกบสตไวใหตรง

แนวแน ไมใหมอาการพลาด เรยกวา “เอกคคตารมณ”

“กบลพสด” มาจากคำ “กปล” เปนชอฤาษตนหนงซงมา

นงเจรญเมตตาอยในปา ดวยผลแหงการบำเพญตบะ หรอดวยอำนาจ

แหงฌาน ๔ ของฤาษนนไดแทรกแซงไปในดนฟาอากาศ ทำใหสถาน

ทนนเปนทศกดสทธไปตลอดทงแมนำ, ภเขา, เถาวลย, ตนไมตางๆ ก

สดชนมดอกผลตลอดฤดกาล อานภาพของแมนำนนกทำใหคนตอคน

หรอสตวตอสตว ทเปนศตรกน ถาไดมาอาบมากนแลวกจะกลายเปน



มตรสหายกนไปได และสถานทนเอง กเปนทบงเกดขนแหงสกลของ

พระสมมาสมพทธเจาเปนทต งแหงโคตมศากยวงศ เหตนจงใหนาม

สถานทนนวา “กรงกบลพสด”

วดสปฏนาราม, อบลฯ ๑๕ พ.ย. ๙๖

กนขาวมาก ฟนมนสด แสงไมเกด, กนขาวนอย ฟนมนแหง

แสงมนเกด

“แสงสวาง” เปนเครองมอของหมอ, “ลม” เปนยารกษาโรค

ลมหายใจของคน เปนลมทมวญญาณลมภายนอก ไมม

วญญาณ พดออกไปแลวกกลบเขามาเฉยๆ

“ลมนสสย” คอลมทกำหนดไดอยเสมอเปนลมทตดตอเชอมกน

เปนลมทมเชอสาย

เรองราวทผานมา ปดท งใหหมด ไมใหเกบมาเปนนวรณ

เพยงแตใหรบรไว ไมตองเอามนมายงเกยว



เพชรพลอยทมคานนเปนของอยลก เราตองขดใหลกจงจะได

ของมคา ถาเราขดตนๆ มนกจะไดแตดนกบทรายบงกละ ๕ สตางค

เทานน

วดสปฏนาราม, อบลฯ ๑๗ พ.ย. ๙๖

ความทกขความยากเราไมกลว กลวแตสงผดกฎหมาย และ

ผดพระวนย กลวแตไมไดทำความด เทานน (ปรารภองคเอง)

การทจะอยอยางแนใจลงไปทนนทน ไมเคยมในใจแมแตนดเดยว

เหตน แหละเราจงตองมสภาพสญจรไปอยอยางน จดประสงคกคอ

๑. เพอทำลายความโลภของตวเอง ๒. เพอชวยแนะนำสงสอน

คนอนทเขามความโงเขลาตำตอยยงไปกวาเรา ใหเขามสตปญญา

ไดรเหนในธรรม

การปฏบตของพวกญาตโยม เปนยอดอาหารทอรอยยง

สำหรบอาตมา “พอ” น นกนอาหารเพยงวนละม อเดยวกอยได

ขอแตไดเหน “ลก” ปฏบตดเปนทพอใจกแลวกน



“วญญาณาหาร” คอความรสกทเปนสขในใจ “ผสสาหาร”

คอ ความปฏบตในสวนทไดรเหนเปนทพอตาพอใจ (พดถงในสวนด)

การอานรวธปรงเครองแกง เปรยบเหมอนกบ “ปรยต”

ลงมอแกงเปน “ปฏบต” ไดรรสแกงเปน “ปฏเวธ” จะมวแตอาน

ตำราอยไมไดปฏบตกเหมอนร แตวามพรก หอม กระเทยม ขา

ตะไคร ฯลฯ แตมนไมเปนแกงขนมาได

“การไวทกข” ให “พอ” ของเรา (คอพระพทธเจา) ไมใช

การแตงดำหรอตดแขนทกขตองไวทกขดวยการเสยสละความสข

ของเราจรงๆ เชนรกษาศล ๕ ศล ๘ และสมาทานธดงคเปนตน

(พดถงการปฏบตในวนวสาขบชา และวนถวายพระเพลงพระพทธสรระ)

การทเราพากนมาปฏบตจตใจน จะมผลคอ ๑. สำเรจ

ประโยชนในชาตน ๒. สำเรจประโยชนในชาตหนา บคคลในโลกนยอม

มงอยอยางหนงเปนจดหมายจดทตองการคอ “ความสข” หลก

ธรรมดาของโลกมอย ๒ อยาง คอ “เหต” กบ “ผล” แมแตตนไม

ภเขา ฯลฯ สงมวญญาณครองหรอไมมกตาม ทงหมดในโลกนแมแต



สงทเปนธรรมชาต ยอมตองเกดเพราะเหตอยางหนงเปนเครอง

สนบสนน มนจงจะเกดดอกออกผล แมฝนในอากาศ มนจะหลนลงมา

เองยอมไมได (ตองมสงทเปนเหตดดไอนำขนไป) มนษยในโลกจะเปนผ

มความสำเรจหรอไมสำเรจดวยเหตหรอดวยผลหรอไมกตามกยอมตก

อยในความยงยากทงสน เหตนน พระพทธเจาจงทรงหาหนทางหลก

ออกจากความยงยากน น ในสวนเหตพระองคกทรงแสดงไวเปน

๒ อยาง คอ เหตทางโลก เหตทางธรรม ผลกทรงแสดงไว

๒ อยาง คอ ผลทางโลก ผลทางธรรม ถาเราปรารถนาเงน เราก

ตองมปญญาคอตองออกกำลง ๓ อยาง คอ กำลงกาย กำลงวาจา

กำลงความคด มฉะน นเงนมนจะบนมาหาเราไมได ดงน นเมอเรา

ตองการความสข เรากมตองการเสยสละ การทเรามาบำเพญจตใจ

อยน เราตองเสยสละถง ๕ อยาง นบ เปน “มหาปรจาค” ทเดยว

คอ ๑. เสยสละเวลา เวลาของเราซงอาจเปนเงนเปนทอง เปนวชา

ความร เปนเวลานอนพก ๒. สละความสข เราอยบานของเราๆ ม

ความสข ถาหาเรามาอยในสงคมอยางนเราหมดอสระเราไมไดนงนอน

อยางสบายใจ ๓. สละภายใน เชนมาสมาทานศล ๕ ศล ๘ คอ

สละอกศลธรรมทเกดจากทางกาย ๔. สละคำพด ทเปนโทษ คอ

วาจาทจรต ๕. สละความกงวล คอบำเพญจตใจใหสงบนงจาก



“นวรณธรรม” การสละของพระพทธเจาไมเหมอนกบของเรา เพราะ

พระองคเปนจอมศาสดา สวนเราเปนเพยง “สาวกพทธะ” (เลาถง

เรองมหาบรจาคของพระเวสสนดร) ผลของการเสยสละของเรานน

กจะไดซงอามสสข และอาจถงนรามสสขดวย ผ ทตองการจะละ

ขนธหา ตองเสยสละ ๕ อยางน และจะตองทำใหเปน “บญญ

กรยาวตถ” ดวย (วตถม ๒ อยาง คอ ๑. เราตองสรางสต

๒. ตองสรางลมหายใจ “วตถ” คอสงทเปนวธอนจะนำมาซงความสงบ)

อยกรงเทพฯ พอใครมาถงกฏ กตองมานงสงบหลบตาหมด

นนไมใชเพราะเราสอนเขา เราทำตวของเราเองนแหละ แลวมนก

สอนคนอนดวย คอเรานงหลบเสย เมอใครๆ เขามาเหนเรานง

หลบตาอยเขากหลบตามบาง และไมกลาพดอะไร ถาเราไปยงกบ

เขาๆ กตองมายงกบเรา

อาตมาไปอยปา เคยทดลองกนใบไมอย ๓ วน โดยไมคดจะ

ขอพงความชวยเหลอของคนอน เลนเอาเกอบตาย เรามนโง ไอ

ความสนใจทคดวาจะชวยคนอนไมมเลย คดแตจะเอาตวรอดคน

เดยวเทานน นมนผด



อ.มวงสามสบ, อบลฯ ๘ พ.ย. ๙๖

จะพดถง การรบศล และ รกษาศล ใหฟงสกเลกนอย คนเรา

นนมท งบญมทงบาป ขณะทรบศลเขายงไมไดทำบาป เขากไดบญ

ถาเขาไปทำบาปเขาเขากมโทษ แตกดกวาคนทไมรบศลและรกษาศล

เสยเลยเพราะคนชนดนนเขาเรยกวา คนมด คอเหมอนกบคนตาบอด

๒ ขาง คนทบอดขางเดยวกยอมดกวา หรอคนทมเงนอย ๑ บาท

ถาใชแตครงเดยว กยงมอย ๒ สลง ดกวาคนทใชเสยจนไมมอะไร

เหลอเลย

อ.มวงสามสบ, อบลฯ ๒๑ พ.ย. ๙๖

“บญฤทธ” หมายถงความบรสทธ “อทธฤทธ” หมายถง

อำนาจ, ความแปรของรป

การตงใจฟงเทศน มอานสงสเปน “บอบญ” อนหนงใจของ

เราเปน “นำ” รางกายของเรานเหมอนกบ “บอทราย” เพราะมน

ฟงไปทกวนๆ ตองทำตวของเราใหเปน “บอดนเหนยว” บอม

๓ ชนดๆ ท ๑. เปนบอตนๆ มนำขงเลกนอย พอฝนตกลงมาดน



ทลาย นำกไหลไปหมด ชนดท ๒ เปนบอลกหนอยมนำขงตาม

ธรรมดา ชนดท ๓ เปนบอลกมาก มนำในดนซมอยเสมอไมขาดแหง

เชนบอนำบาดาล “บอบญ” กมลกษณะเปน ๓ ประเภทน “ทาน”

เปรยบดวยบอบญชนดแรก “ศล” เปรยบดวยบอบญชนดท ๒

“ภาวนา” เปนบอบญชนดท ๓ เปนบญทยงกวาบญอน บญชาตนไม

ถาวร เพราะสขเพยงชาตเดยว ตองทำใหเปนชาตหนาดวย

จงจะถาวร

ความสขในโลก เพยงลมหายใจเขาออกเทานน “ความสขใน

ธรรม” เปนเครองลางสงโสโครกคอ “บาป”

บญม ๒ อยางคอ “บญภายนอก” กบ “บญภายใน”

“บญภายนอก” ไดแกการสรางวตถสงของตางๆ ไวในพระศาสนา

อกอยางหนงไดแกการบรจาควตถไทยทานท งปวง เชน ทำบญ

ตกบาตร ถวายของพระภกษ สามเณรฯลฯ เหลานเปนตน ถาใคร

เหนวาเปนสงถาวรกทำบอยๆ คนทไมเหนวาถาวรกไมคอยทำ ทวา

“ถาวร” น นคดดใหด พระสงฆ หรอครบาอาจารย ททานรบ

“ทาน” ของเราไปแลวทานกถาวรไมตาย เพราะไดบรโภคใชสอยในสง

เหลานน ถาเรามตาลกเราจะเหนวา สงตางๆ ทเราบรจาคไปนนยอม



ถาวรทงสน ใครทำมากกไดมากลกนานตาย เชน สรางโบสถวหาร

ฯลฯ มนนานโคนเพราะเสาลก ความดของเรากแนนหนกเขาไปทกท

อกอยางหนงสมบตในโลกเปนสมบตอยชวลมหายใจ อกอยางหนง

สมบตในโลกเปนสมบตอยชวลมหายใจ พอตายแลวกเปนของคนอน

พญามจจราชน นเขามาแตงตวใหเรา ตางๆ เชนเปลยนตาใหบาง

เปลยนผม เปลยนฟน เปลยนหนง ฯลฯ เปนตน เขาบอกใหเรา

เตรยมตว วาเราจะตองถกยายไปเมองอนนะ ถาเขาสงอพยพ

เมอไรเราจะลำบาก ถาไมเตรยมหาเสบยงไวเหตนนเราตองหา

ขาวของถวายพระเจาพระสงฆไวเพอเปนการสะสมเสบยง ดงน

พระพทธเจาจงทรงสอนใหเราทำบญทำทานใหมากๆ

“บญภายใน” คอเกดจากตวของเราไมใชขาวของทองเงน กได

แกการทพวกเราพากนมารบศล ๕ ศล ๘ กาย วาจา เราไมทำชว

เรากไดบญจากกายวาจา อกสวนหนงเกดจากการจต “บญภายนอก”

เกดจากมอ เทา แขน ขา ตา ห ฯลฯ ตา-เรากหลบเสยจากสงคม

ใหมๆ ทไมด ไมนาด เราอยาไปด สงคมทดจงคอยด ขา-มนจะกาว

ไปทางไมด ต องดงไว อยาให มนไป, ห-ฟงแตคำทด เชน ฟง

พระเทศน ฟงพอแม ครบาอาจารยสงสอน เขาดาวานนทากน

เราอยาไปฟง มนจะเปนหหมอไมใชหคนอยาไปเอาใจใสกบคำไมดตางๆ



จมก-เราหายใจเขาออกกภาวนา “พทโธๆ” ไว ใหไหลเขาไปกบลม

หายใจ จงทำตวเราใหเหมอนมะมวงสก สวนภายนอกของมนกม

สเหลองงาม สวนภายในคอเนอของมนกมรสหวานกนไดสวนลกเขาไป

อกคอเมลด (เปรยบกบดวงจตของเรา) เมอนำไปเพาะปลกกจะเปนตน

ไดกนผลยดเยอยาวนานตอไปถงลกหลานอก ดวงจตของเรา ถาด

ความดกแผซานไปทวรางกาย แลวกซมซาบไปถงลกถงหลานดวย

บานไรสสข, อบลฯ ๒๒ พ.ย. ๙๖

พระพทธเจาทรงหามไมใหฆากนซงสตว ๒ ชนด คอสตว

ใหญทมคณอยางหนง ไดแกช าง มา วว ควาย เปนตน เรา

เบยดเบยนแรงเขากนแลวยงไมพอ ยงจะกนเลอดเนอของเขาอกไม

บงควร อกอยางหนง สตวทแปลกประหลาด เชนชางเผอก โคเผอก

กาเผอกฯลฯ เปนตน เพราะสตวเหลานอาจเปนพระหรอผมบญ

(แตยงมบาปกรรมอย) มาเกดกได พรงนใหพวกเราพากนมาทำบญ

ตกบาตรพระ แตจะตองเตอนหมเจาอยางหนงวา ไมใหใครฆาเปดฆา

ไกมาทำบญเปนอนขาด ใครมผกหญาปลาเคมอะไรกใหทำมาตามทม

ถาใครไมเชอไปฆาเปดฆาไกมาใครเหนกใหมาบอกกบเราดวย (แสดงธรรม

เมอวนขนไปเยยมบานเดมและทำบญทบานพชายและพสาวของทาน)



บานพกปลดจงหวดนครพนม ๖ ธ.ค. ๙๖

การปกครอง ตองอาศยธรรมะเปนหลกกจการงานจงเจรญไป

ดวยด ทงในสวนบคคลทวไป และสวนตวเอง ธรรมะ ๓ ประการท

เปนหลกควรยดคอ พทธานสสต, เมตตา และขนต

๑. พทธานสสต กคอ “พทธคณ” สวนบคคลหมายถง

“พระพทธเจา” สวนการกระทำหมายถง “อรหนต” ความสจรต,

ดงาม, บรสทธ ซงเปนพระจรยาวตรของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

ซงควรนอมเขามาประพฤตปฏบตเปนแบบอยาง

๒. เมตตา เราตองเจรญเมตตา ตลอดบคคลและสตวทงใน

เบองบน เบองตำและทามกลาง โลกเบองตำ ไดแกคนทมความเปน

อยหรอวทยฐานะตำตอยกวาเรา หรอมสตปญญานอยกวา และความ

ประพฤตตำกวากด เราตองเมตตาดงเขาขนมาใหเสมอกบเรา โลก

เบองสง ไดแกครบาอาจารย เจานาย เราตองสงเสรมกจธระของ

ทานใหสงขนเจรญขน ถงทานจะมทรพยมวชาดกวาเรา เรากตอง

นกถงคณความดของทานเหลาน สงเสรมเพมพนบญกศลของทาน

เปนหเปนตาใหทาน อยางนเรยกวา มนษยม ๒ ตา โลกทามกลาง

ไดแกเพอนมตรสหาย เราตองมสามคคธรรมรกใคร เอ อเฟ อกน



และกน “เมตตา” เปนหลกสำคญทสดในโลก เมตตากายกรรม

เมตตาวจกรรม และเมตตามโนกรรม อยาใหมนมเกลยด โกรธ

พยาบาท (เลาถงฤาษ ซงสญจรไปในปา ณ เมองกบลพสด แก

เจรญเมตตาสมบตทปาแหงหนง วนหนงกหนหนาไปทางตะวนออก

เจรญ “เมตตา” อกวนหนงกหนไปทางตะวนตกเจรญ “กรณา”

วนหนงหนไปทางทศใตเจรญ “มทตา” และอกวนหนงกหนไปทาง

ทศเหนอเจรญ “อเบกขา” ทำอยเชนน จนอำนาจแหงความเมตตา

ของแกคลายคลแผรศมไปในอากาศ ดน นำ ภเขา เถาวลย ทำให

สถานทน นอดมสมบรณดวยพชพนธธญญาหาร ตนไมกมผลตลอด

ฤดกาล มใบออนแตกเขยวชอมอยเสมอ และเปนสถานทอบตบงเกด

ขนแหงวงศศากยะ ผมบญวาสนา มพระสมมาสมพทธเจาของเรา

เปนตน และคนดทงหลายกไดพากนมาเกด มาตงเปนกลมเปนกอน

เปนปกแผนอยในเมองน)

๓. ขนต “ความอดทน” คอ กำลงกายมเทาไรเราตองทำไป

ใหเตมท กำลงวาจามเทาไรกลาวไปใหเตมทอยาหวนไหวในคำตชมของ

คนทงหลาย เราทำดเขาวาดกม เราทำชวเขาวาดกม เราทำดเขาวาชว

กม ท ง ๓ อยางน ลวนเปนเครองหวนไหวทงส น ฉะน น ใหยด

เอาการกระทำด กระทำถก ของตนเองเปนสำคญ ใครจะตชม



อยางไรไมตองยนดยนราย ธรรมดาลมมนจะตองพด เปรยบเหมอน

ผลไมทพอเรมเกดออกมา มนกจะตองมดวงแมลงคอยกดกนทำ

อนตราย คนเราทต งใจจะทำความด กมกมศตรคอยปองรายเชน

เดยวกน ใหเราทกคนทำตวเปนประโยชนเหมอนตนไม ยด

“พทธานสสต” เปนราก “เมตตา” เปนลำตน และ “ขนต” เปน

ยอด “พทธคณ” ใหฝงไวในจตใจ “เมตตา” ฝงไวในกายวาจา

“ขนต” เปนแมเหลกอยางแขงแกรง

ตอไปนจะใหของขวญเครองระลก แกทานทงหลาย (ขาราชการ

ทมาประชมฟงโอวาท) คอพระพทธรปทำดวยดน ดน ทเขาเอามาปน

เปนพระพทธรปหรอตกตานนเปนดนอยางเดยวกน แตความศกดสทธ

ตางกนกดวย ความเพงเลงคดถงของผนบถอ ถาผนบถอมจตใจสง

ความดงดดของจตใจกทำใหวตถนนๆ มคณคาสงตามไปดวย คน

ทไมนบถอมของดอยกบตวกชวยอะไรไมได เพราะกระแสธาตแหง

ความดงดดของจตใจไมม ตนลำโพงทเขาปลกไวรมบอ คนไปตกนำ

ในบอนนมากนยงทำใหเปนบาได นกเพราะอะไร? เพราะความดงดด

แหงธาตน นเองฯ ยอมเปนไปได พระพทธรปทแจกไปนยอมใหผล

ศกดสทธแกผทเคารพนบถอได เพราะวาอาศยความเพงเลง, นกคด

ของผทำขนนนอยางหนง และอาศยผทนำไป ทำใจจดจอเพงเลงนกคด



ขนในตนนนอยางหนง อำนาจ ๒ ประการน พระพทธรปจงแปลก

กวาตกตาเพราะฉะนน ขออำนาจอนศกดสทธจงไดมแกทานทงหลาย

ผนำไปสกการบชานน เทอญ.

วดศรเทพฯ นครพนม ๑๑ ธ.ค. ๙๖

“บญกศล” ไมใชของสำหรบทจะไปขอเอาหรอกอบโกยเอา แต

เปนของทจะตองสบสรางใหมขนในตวของเราเอง ไมใชของทจะไป

ดงไปเหนยวเอาตามถนนหนทาง การไปขอเขานนเขากใหเหมอนกน

แตเขาตองเหลอกนเหลอใชเสยกอนเขาจงจะให ถาเขามนอย หรอ

พอกนพอใชเขากไมใหเรา หรอจะใหกยาก เพราะฉะนนเราทงหลาย

ตองควรทจะพากนบำเพญบญกศลใหมขนในตวของเราเอง บอบญนม

อย ๓ บอ บอหนงอยนอกบานของเรา อก ๒ บออยภายในบานของ

เราเอง บอทอยนอกบานนน (หมายถงวดวาอาราม) มนไกลตองเดน

ไปยาก ตองมยวดยานพาหนะ และตองมจอบหรอเสยมไปขดดวย คอ

หมายถงตองมศรทธา และมทรพย เราจงจะไปทำบญทำทานได ถาม

เครองมอแตไมมกำลงแรง เรากขดไมได มกำลงแรงแตไมมเครองมอ

เรากขดไมไดอกเพราะฉะน น จงวาเปนของยากและอยไกลตวเรา

สวนบอบญภายในอก ๒ บอ ไดแก “สลมย” คอศล ๕ ศล ๘



ศล ๑๐ ศล ๒๒๗ และ “ภาวนามย” คอภาวนา บอศลนเราไม

ตองเดนไปไหน เพยงยางเทาอยในบานกถงแลว “ศล” คอการรกษา

กายวาจา “ภาวนา” คอ การรกษาจต รกษากายของเรา กคอ

รกษา มอ เทา แขน ตา ห จมก ปาก ใหเปนไปดวยบญดวยกศล

คอ ความด อยาใหมนเปนบาปเปนโทษ สถานทใดทเปนโทษเราไมไป

ของสงใดทเปนโทษเราไมแตะตอง คำใดทไมจรงเราไมพด ตองเวน

จากวาจาทเปนโทษทง ๔ อยาง (อธบายถง “ปสณาวาจา” คอ

การสอเสยดยยงใหเขาโกรธเกลยดกนนน ถงเขาไมโกรธกนเพยงชงกน

กเปนโทษ ยงเขาโกรธกนดวย ยงมโทษมากขนอก บาปมากกวาพด

ปด) ใจของเรากใหตงอยในความไม โลภ โกรธ หลง ถาเรารกษา

กายของเราใหพนจากโทษ วาจาของเรากใหพนจากโทษ ใจของเราก

ใหพนจากโทษ เชนนแลว เรากจะเปนผบรสทธบรบรณพรอมดวย

กายวาจาใจ กายของเรากเปนกอนบญหมดทงกอน จะอยบานเรา

กมศล อยวดเรากมศล สำหรบการภาวนานน เปนกจซงจะทำได

ทกคนทกเพศทกวย คนเจบกทำได คนมกทำได คนจนกทำได

คนโงกทำได ไมเลอกกาล เวลา สถานท และบคคล จะนง นอน

ยน เดน ทำไดทงหมด



“สต” เปนองคภาวนา “จต” เปนตวภาวนา “ลม” เปน

จดหมาย

คนนงผาขาดดกวาคนทเปลอยกาย (ไมมศล) คนเปลอยกาย

จะเขาทไหนกเขาไมได เพราะเขารงเกยจ ไมมใครอยากสมาคมดวย

“ทาน” นน คนยากจนทำไมได แตคนโงบานกทำได “ศล”

คนไมมปญญาทำไมได แตคนจนทำได “ภาวนา” ทำไดทกคน

ทกชน ทกเพศ ทกวย ไมตองลงทนอะไรเลย เอา “วรยะ” ลงทน

อยางเดยวเทานน อยาเอา “ขเกยจ” ไปลงทนกแลวกน



วดปากคลองค ลพบร ๒๕ ส.ค. ๙๖

สพพทาน ธมมทาน ชนาต แปลวา “การใหธรรมเปนทาน

ยอมชำนะเสยซงทานทงปวง” ตอไปนจะพากนตงใจฟงคณานสงส

ในการฟงเทศน เรองราวซงจะยกมาแสดงในกณฑน คอ รวมยอดใจ

ความในเวสสนดรชาดก ทแสดงมาแลวแตตนจนจบนน เรองของ

พระบรมโพธสตวซงพวกเราไดฟงกนมาแลวน บางคนกอาจจะไมเขาใจ

ในจดประสงคของพระองค เพราะยดยาวมาก แตนกปราชญผ ม

ปญญาคงเขาใจความ คอ ๑. พระองคทรงแสดงอานสงสของการ

บำเพญทาน ๒. บำเพญศลพรต ๓. บำเพญภาวนา นอกนนก

แสดงโดยอาการตางๆ อยางท ๑ มหาบรจาค มงเปนพระสมมาสม

พทธเจา ไมใชทานธรรมดาอยางพวกเรา และศลของพระองคกไม

เหมอนพวกเรา เปน มหาศล ภาวนาของพระองคกเปนอยางเดด

เดยวความสำเรจของพระองคอาศยกศล ๓ ประการน

จดประสงคของพระองค กคอ ๑. มงชวยสตวโลก ๒. มง

ชวยพระประยรญาตทงหลายใหทำความด ๓. ใหเปนพระ

อรหนตขณาสพ



การบำเพญทานอยางเลศ ๕ อยางเปนของททำไดยาก

๑. “ธนบรจาค” พระองคบำเพญทานพรอมบรบรณทงแกวแหวน

แสนสง ซงเปนมหาจรยา ๒. “ปตตบรจาค” คอ กณหาชาล

ซงเปนบคคลทรกทสดในชวตเพอตดตณหาราคะ ๓. “ภรยาบรจาค”

คอ มทร เพอฆากเลส ๔. “องคบรจาค” สละสวนตางๆ ของ

รางกายอยางท ๕. “ชวตบรจาค” นน พระองคใหทาน ชวตของ

พระองคเอง นเปนการแสดงทานขนธทงสน บำเพญทานการกศลให

ผลแกผรบ จะไดปราบเสยซงความทกขเวทนาของเขา พระองคเองก

เสดจไปอยในปา การประทบอยในปาเปนสถานทสงบสงดจงได

พระนามวา “เวสสนดร” การทำตนใหบรสทธในเพศสมณะเรยกวา

“บำเพญศล” แมพระองคกจะตองสละทงชวตเปนทสด เพอไมให

ยดมนถอมนในโลก

ทกลาวมาทงหมดน เพอเตอนใจพวกเราใหบำเพญ ทาน ศล

ภาวนา ทำใจใหสะอาดบรสทธเหมอนเมดนำฝนทตกลงมา ใครจะดา

วาหรอทำรายกไมโกรธทงส น เรยกวา เจรญภาวนาใหใจบรสทธ

สมบรณ บำเพญทาน เปรยบเหมอน กนขาว บำเพญศล เหมอนกบ

กนของหวาน บำเพญภาวนา เหมอนกบ กนนำ อาหารของเราจง

จะซมซาบรางกายทกสวน สมาทาน ศล ๕ ศล ๘ บาง ฟงธรรม



บาง เราทำนาทำสวนนนตางกนกบกนขาว การเจรญภาวนาเรยกวา

“เกบบญมากน” ถาเราไมเกบมนกจะเนาเสยหมด กนทนกสำเรจ

ประโยชนแกรางกาย กนไมทนกตองเสยไป ถาไมกลนเขาในหวอก

หวใจมนกไมอม ตาไดเหนครอาจารย พระเจาพระสงฆ, หไดฟงเทศน

ฟงธรรมจมกไดกลนธปเทยนดอกไม, ปากไดสวดมนต, ใจไดเจรญ

เมตตาภาวนา ทำอยางนบญกจะไหลเขาถงดวงจตดวงใจ, ตอไปน

ใหนงกลนบญเขาไปในหวใจอยางเดยวไมตองทำอะไร เพอดำเนน

ตามพระเวสสนดร (แสดงสรปความของเทศนมหาชาต เปนกณฑ

สดทาย)

วดเสนหา, นครปฐม ๒๑ ต.ค. ๙๖

วนนจะพดถง “อานสงสของการนงสมาธ” โดยยอ อานสงส

ของการนงสมาธ ทำใหได “อทธฤทธ” และ “บญญฤทธ”

“อทธฤทธ” คอ ฤทธทางกาย (สมถะ) “บญญฤทธ” คอ

ฤทธทางใจ (วปสสนา) “อทธฤทธ” มาจาก “อทธบาท” แปลวา

“ความกาวถง” ฤทธทางกาย คอ หายปวดเมอย ฯลฯ จะทำอะไรก

สำเรจหมด มวาจาสทธ หทพย ตาทพย ฯลฯ เหลาน เปนตน

ฤทธทางใจ คอ ใจ เปนสขปราศจากนวรณ มอำนาจคดนกอะไร



สำเรจหมด เมอจตมอำนาจ กายกมอำนาจดวย เปนผไมจนเพราะ

ไดกายเปนทรพย ตากเปนทรพย หกเปนทรพย ฯลฯ กายเปนทรพย

หมดทงกอน เทากบกอนทองกอนใหญ เมอเรามทองกอนใหญแลว

กสามารถจะดดดงเอาสงทมคาทงหลายใหเขามาอยในตวได

เปนตนวา ดงเอาทดนเขามาตง ๑๐๐ ไร ดงววควายเรอกสวนไรนา

และสรรพสงทงหลายอนๆ ไดอกตามประสงค ผทถอธรรมทง ๔ คอ

ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา นแลว ยอมเปนผมทรพยกอนใหญ จะ

ไดมนษยสมบต, สวรรคสมบต, และนพพานสมบต, ใหใชความ

พยายามไปเถดอยาทอถอย เมอไมไดวนนกคงวนหนา ไมไดเดอนน

กคงเดอนหนาไมไดปนกคงปหนา ไมไดชาตนกคงไดชาตหนา

เพราะคนผมงหนาเขาไปหาเหมองแรอยางจรงจง (มอทธบาท) แลว

จะตองได “กอนทอง” อนมคาเปนแน

ลมลม กเทากบกายตาย, ขาดสต กจ ตตายลมลม ม

๒ อยาง คอ ลมอยาง “เผลอ” กบลมอยาง “หลบ” ลมอยาง

หลบนนใชไมไดเลย

รางกาย เปรยบเหมอนพนแผนดน กเลสความชวเหมอนปา

หญา เรามสทธทจะหากำไรจากตา ห จมก ปากฯลฯ ถาตวของเรา



เตมไปดวยปาหญา กไมมสทธทจะไดกำไรและผลประโยชนจาก

รางกายนได ความสขหรอความสำเรจไมใชอยท “เงน” เงนไมไดไป

ซอหาอะไรๆ ใหเราได “คน” เปนผทำความสำเรจ แตถา “จต”

ไมมอำนาจกใช “คน” (คอรางกายกอนน) ใหทำอะไรๆ ไมได ฉะนน

จงตองฝกจตใหมอำนาจเหนอรางกาย ถาเราทำดเรากจะไปเกดทด

เปนเจาฟาเจาแผนดน เปนเศรษฐคฤหบด ฯลฯ จะนงนอนยนเดนก

สบายไมตองเหนอยยากลำบาก กอนกายนกจะอมทรพยไวทงกอน

ธาตท ง ๔ สามคคกเปรยบเหมอนลกหลานภายในบาน มความ

สามคคปรองดองกน พอแมกสบายอกสบายใจ (คอรางกายเปนสข)

วดศรเทพ นครพนม ๑๓ ธ.ค. ๙๖

การแสวงหาความด ตองอาศยการศกษาเปนหลก มฉะนนจะ

ไมรวา สงใดควรเอาไวสงใดควรทงบางคนไปเหนสงทควรทงวาควรเอา

ไว เหนสงทควรเอาไววาควรทง เชนนกเปนการเขาใจผดมาก เหตนน

นกปราชญทานจงแนะนำไวเพอใหเรารใหเราเขาใจ เรยกวา “การ

ศกษา” การศกษามเปน ๒ อยางๆ หนงเรยนตามแบบตามตำรา

เรยนไปตามกฎตามเกณฑ นเปนการศกษาอยางเดกๆ นกเรยนตาม

โรงเรยน อกอยางหนงเปนการศกษาจากพระตามหลกเกณฑของ



พระพทธเจา เชน การไปวดฟงเทศน อยางนเปนการศกษาของผใหญ

ทานยอมจะชแนวทางใหรวาสงใดดสงใดชว สงไหนเปนบญ สงไหน

เปนบาป

ในเรอง ทาน ศล เรากพอจะรเขาใจและพากนทำมามากแลว

ในทนจะไดพดถง การภาวนา ซงเปนยอดของการบญ ทานเปรยบ

การทำทานวา เทากบเรามเงนอย ๔ บาท คอ ไดถวายปจจย ๔

แดพระสงฆ ผ ใดมศล ๕ กเทากบมเงนอย ๕ บาท ผใดเจรญ

ภาวนา เทากบมเงนถง ๔๐ บาท (คอกมมฏฐาน ๔๐ หอง) คณคา

ยอมตางกนอยางน ถาจะเปรยบใหเหนกเทากบเรามเงน ๔ บาท เรา

จะซอไกไดตวหนง และม ๕ บาท กซอไกไดตวหนงเหมอนกน แตได

ตวใหญกวานดหนง ถาเรามเงน ๔๐ บาท เราจะซอหมไดถงครงตว

หรอมฉะนน กเปรยบวา ทาน เทากบเรามเงนหนก ๔ บาท ศล

เทากบมทองหนก ๔ บาท และภาวนา เทากบมเพชรหนก ๔ บาท

เงนหนก ๔ บาท นไมสามารถจะเลยงชวตของเราไดเพยงพอทอง

หนก ๔ บาท อาจจะพออยบาง แตเพชรหนก ๔ บาทเปนราคา

หลายหมน อาจเลยงชวตเราไปไดจนตายทเดยวนแหละ “ภาวนา”

จงเรยกวา เปนยอดของบญ



คนทไมมภาวนา เปรยบเหมอนคนทมหลกของใจ คอ ใจไมม

สมาธ ความต งมน ใจ ของเราเปรยบเหมอนตะกรา บญกศล

กเปรยบเหมอนเงนทอง ขาวเปลอก ขาวสาร ถาตะกราของเรามรรว

แลว เง นทองมนกไหลไปหมด ขาวเปลอกขาวสารมนกตกเร ย

เราทำบญกศลเทาไรๆ มนกไมอยกบตวเรา เวลาใกลจะตายหรอถง

คราวดบขนธ จะไปเรยกใหบญกศลชวย มนจะไดอะไรมาชวย อยางน

จะไปโทษบญกศลวาไมชวยอยางไรได มนตองโทษตวของเราเอง

ถาเรามเงนอยบาทหนงเกบใสไวในกระเปา แตกระเปานนมนขาดมนรว

เวลาหวขนมาจะเอามาซอกาแฟดมสกแกวกซอไมได อยางนเราจะโทษ

เงนหรอโทษกระเปา? ถาเราทำทเกบของเราดแลวมเงน ๑ บาท

ใสไว มนกอย ๑ บาท ใสไว ๒ มนกม ๒ ใสไว ๓ มนกม ๓

ฯลฯ จนเปนกอนเปนกลมใหญโต ฉนใด, บญกศล ถาเราหมน

สะสมไวในจตใจทเหนยวแนน มนคง มนกจะมอยในตวเราเสมอ

คนเราอยากใหสตางคมนไหลเขามาหาเราทกวนๆ แตบญทานไมอยาก

จะทำเลย หรอมฉะนนกนานๆ จะทำสกท เราไมยอมลงทนแลวจะได

กำไรจากไหน? เอาหลกไปปกไวหางตง ๓-๔ วา จะกนควายไมให

เขามากนขาวในนาของเราไดอยางไร? หรอแหทตาหางตง ๓-๔ นว

ปลามนจะเขามาคางอยอยางไร? กมแตหลกแตเสา ไดแตเสาแตแหมา

กนเทานน กระบงตะกราหรอแหอวนนนถงมนจะขาดบางรวบางกใหตา



มนถไว กยงพอจะมปลามขาวตดคางอยบาง หมายความวา ศลทาน

นน เราจะทำไมไดเสมอไปเปนนจ แตใหทำไวบอยๆ กยงด บญกศล

จะไดชวยไดบาง ถาเราทำหางนกกจะชวยอะไรเราไมได เขาวาบญ

ทานนนทำไปทำมา คนทำบญกตองตาย ไมทำกตาย ตายดวยกนจรง

อยดอก แตวาตายผดกน คนทำบาปนนตายไปกบผกบเปรต ตายตาม

ปาตามดงตามถนนหนทาง แตคนทำบญนนตายไปในกองบญกองกศล

ตายสบายแลวไปเกดกสบายอก ไมตองไปเกดในททกขทยากเหมอนคน

ทำบาป

พดถงการ “ภาวนา” ซงเราจะพากนทำตอไปน กเปนบญ

อยางยอด เราไมตองลงทนอะไรมากดวย เพยงแตนงใหสบาย จะขด

สมาธหรอพบเพยบกไดแลวแตจะเหมาะแกสถานทและสงคม มอขวา

วางทบมอซายแลวกตงใจหายใจเขาออก ดวยการระลกถ พระพทธเจา

พระธรรม พระสงฆ “ภาวนา” ไมใชเปนเรองของพระธดงคหรอ

เปนของพระของเณร เปนคนโงคนฉลาดหรอคนมคนจน แตเปนของ

ซงทกคน ทกเพศ ทกชน ทกวยจะทำได คนเจบคนไขนงนอนอยกบ

บานกทำได และทำไดไมเลอกกาลเลอกเวลา เราเสยสละเพยงเลก

นอยเพอแลกกบความดอนนคอ เสยสละเวลา สละการนอน สละ

ความเจบปวดเมอย ตองใชความอดทนพยายาม สละกายบชา



พระพทธ สละวาจาบชาพระธรรม สละใจบชาพระสงฆ เรยกวา

“ปฏบตบชา” ตงใจอทศตวของเราใหเปนกฏ แลวกนมนตพระพทธเจา

เสดจเดนจงกรมเขาไปในชองจมกดวยลมหายใจเขา “พท” ออก “โธ”

ทำดงน พระพทธเจากตองมาอยกบตวเรา ชวยคมครองรกษาเรา เรา

กจะมแตความสขรมเยน และเบกบานแจมใส เหมอนฟางขาวถงมนจะ

ผอย (เปอย) ถาเราฟนใหหลายๆ เสน มนกจะเหนยวขนและใชมด

อะไรได ใจทมสมาธมนไมเหนยวไมแนน จะเอาไปใชมดอะไรมนกไมอย

แมแตไกสกตวเดยวกมดไมได อยาไปถอวากายนเปนของเรา ตองยอม

สละความปวดความเมอย บชาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

เสยบาง ถาเราไมยอมสละเรยกวา “คนขตระหน” เหมอนเรามขาวสก

อยในจาน เราถอไวไมยอมถวายพระๆ ทานจะมาฉนไดอยางไร

ใหบางไมใหบางไมเตมอกเตมใจ พระทไหนทานจะมากนมาฉนไดลงคอ

เงนทองนนมนไมวงมาหาเราดอก มแตเราจะตองวงตามไปหามนทกวน

ยงวงมนกยงหน จนในทสดกตายเปลา ไมไดอะไรไปสกอยาง มเงน

หมนจะเหลอตดตวสกสองรอยกท งยาก มทดนมนกหมดไปทกท

มเสอผามนกขาดปดหลดไปๆ จนทสดเหลอแตตว กเอาอะไรไปไมได

สกอยาง คำพดคำสอนใครจะไปจดจำไดทกตวทกคำแมแตพระผเทศน

กจำไมได เหมอนกบรอยเกวยนซงจะตองบดทบรอยโคอยเรอยไป



บญ คอ แกวสารพดนก ความทกข บางอยางถาไมมบญ

แลวชวยไมไดจรงๆ สวนความทกขธรรมดา ทกขหนาว ทกขรอน

อยางนคนจนๆ เขากชวยตวเองได

บญ ไมใชของซอหรอขอ การขอเขานนเขากใหบางดอก

แตไมมาก เชน มะพราวเขามอย ๑๐ผล เราขอเขาๆ จะใหอยางมาก

กสกผลเดยว บญทพระทานใหเรากเหมอนกน เชน อจฉต ปตถต

ตมห ขปปเมวสมชฌต ฯลฯ แคนเทานน แตถาเราจะขอทานบอยๆ

กดเหมอนกน เราทำทานหรอรกษาศล กเทากบเราไปขอบญกบพระ

แตพวกเรากมกขเกยจขอกนเสยดวย การขอนน ถาขอใหจรงๆ จงๆ

แลวกมผลดเหมอนกน อยางกรงเทพฯ มผขอทานกนทงผว ทงเมย

ทงลก ขอกนจนเกบเงนไดเกอบเปนเศรษฐ ถาขอใหไดอยางเรากอาจ

จะรำรวยบญไดเหมอนกน



วดศรเทพ นครพนม ๑๔ ธ.ค. ๙๖

การบำเพญทาน เทากบเราหาทรพยไวใหตวของเรา การบำเพญ

ศล เทากบเราสรางรางกายของเราใหเปนคนสมบรณ ไมพการงอยเปลย

บอดใบ การบำเพญภาวนา เทากบสรางจตใจของเราใหเปนคนสมบรณ

“ทาน” ไมสามารถจะคม “ศล” ได แตศลคมทานได สวน

“ภาวนา” คมไดตลอดทงทานและศลสามารถทำใหทานบรสทธ และ

ศลของเรากบรสทธ เขาถงสคตสวรรคโลกตตระ และนพพานเปนทสด

สมมตคนคนหนงเกดมาในตระกลสง มทรพยสมบตมาก และรางกาย

กงดงามบรสทธทกสวน แตจตใจไมปรกต วกลวการเปน “ผบา”

อยางนจะมประโยชนอยางไร เหตนนพระพทธเจา จงทรงสงสอนให

อมรบจตใหเปนกศลพระองคทรงสอนใหมนษยเปนเทวดา เทวดาเปน

พรหมพรหมเปนอรยะ จนถงอรหนตขณาสพ เปนทสด

ศล ๕ สรางรางกายเราอยางไร? ๒ ขอ เปนขาซายขาขวา

อก ๒ ขอ เปนแขนซายแขนขวา อกขอหนงสรางหวของเรา ถาศล ๕

ของเราไมบรสทธ เราเกดมากตองไดอตภาพทไมบรสทธบรบรณเชน

เดยวกน



โลกตตระ คอ โสดา สกทาคา อนาคาและอรหตตเหลาน

เปนชอของ จต ไมใชเปนเรองของบคคล

คนทจตใจยงไมสงบ เปรยบเสมอนคนทถอคบไฟวงไป ไฟยอม

ลวกลนเผาตวของตวเอง ถาหยดวงเสยเมอใด กไดรบความเยน

เมอนน

“ภาวนา” ไมเกยวกบ กาย เลย เปนเรองของจตโดยเฉพาะ

“นพพาน” คอสถานทซ งเปนกลางๆ เยนเก นไปกไมม

รอนเกนไปกไมม แก เจบ ตาย กไมม จนกไมม รวยกไมม ทกขก

ไมม สขกไมม



วดปาสทธาวาส สกลนคร ๑๖ ธ.ค. ๙๖

คำวา “ธรรมะ” นม ๒ อยาง มธรรมทเปนคำพด คำสอนน

เรยกวา “ปรยตธรรม” จต เปน “ปธานธรรม” การบำเพญจตเปน

“ปฏบตธรรม”

“ธรรม” มอยในตวคนทกคน ภายนอกอยท “กาย” ภายใน

อยท “จต”

บานทไมมคน มนเยนเยอก เหมอนบานทมคนตาย มองเขาไป

มนรสกเยนๆ ถามคนอยมนกอบอนคนทขาดจากสตเหมอน “บานคน

ตาย” มนไมอบอน

สต หนกแนนกเหมอนเชอกเสนใหญ ไมขาดงาย

“การฟงธรรม” เทากบ ทายา หรอ พอกยา ไมซมซาบ

เหมอน กน แตถาทาบอยๆ มนกอาจจะใหผลดบางเหมอนกน



โลก หมายถง “มนษยโลก” โลกเบองตำหมายถงคนทม

ความรตำ ความเปนอยตำ มความดนอยหรอมกจะเทยวเปน ศตร

ของคน

เมตตา แปลวา “ความเยน” เราอยาเกลยดอยาโกรธเขา

กเรยกวาทำจตของเราใหเยน แลวแผความเยนใหแกเขา

พจารณา อสภ คอ ทำความบรสทธใหแกรางกายและดวงจต

อยาประกอบความชวทสกปรกโสมม

คนทเรยนรแตปรยตไมไดปฏบต เปรยบเหมอนมอวยวะไม

ครบ ถาปฏบตดวยกเหมอนมตา ๒ ตา มมอ ๒ มอ มขา ๒ ขา

ยอมไปไหนและทำอะไรๆ ได สะดวกดกวาคนตาเดยว มอเดยว

ตนเดยว



วดปาสทธาวาส สกลนคร ๑๗ ธ.ค. ๙๖

เราทกคนปรารถนา “บญ” แตบญนเราจะไปหาจากทไหน?

บญภายนอกหาจาก รางกาย ของเราบญภายในหาจาก ดวงจต บญ

ยอมนำมาซงความสขท งในโลกน และโลกหนา “ความสข” ม

๒ อยาง คอ สขในโลก กบ สขในธรรม สขในโลกเปนทเจอทกข

เปนสขเฉพาะชวลมหายใจ ไมถาวรเหมอนสขทางธรรมสขในโลกนนก

เชนในการกนอม นอนหลบ สขในการมทรพยสนเงนทอง ลาภ ยศ

สรรเสรญ แตสงเหลานยงสขเทาไรกทกขมากเทานน สขในการกน

พอตายแลวเรากจะไมไดกนอก นอนเรากจะไมไดนอน จะมงมเทาไรก

ตองหมดไปทกองไฟ จะเปนชนเอก ชนโท ชนตร ฯลฯ กตองไป

หมดลงทกองไฟทงสน คนเราเกดมาน ยอมถก “เสอ” คอยกดกน

อยทกวน แตเราไมรสกเพราะเราเกดมาในดงเสออยแลว กไมคอย

กลว คำ “เสอ” นคอ “เสย” นแหละ เสยอะไร? คอเสยทรพย

เสยรางกายเสยทกสงทกอยางทมอยในรางกายของเรา เงนมอยมนก

คอยแตจะบนหนจากเรา พอเจบไข ลงเชนปวดทอง ม เง นอย

๑๐ บาท กตองเอาไปซอยากฤษณากลนมากน กนหาย เรากดใจไป

พกหนง ถาไมหายกเปนทกขไปอกเสยคายาคาหมออก โรคมนกไมใช

หายไปไหน มนนอนนงอยในตวเรานแหละ เหมอนเดกทหวขาวหวนม



พอเราปอนขาวปอนนำอม มนกสงบไปหายรองไหหายกวนเราแตแลว

พอเดกหวใหมกจะกำเรบขนมาอก นกเปรยบเหมอน “เสอ” ทมนจอง

คอยกนเราอย กนทรพยของเรากนรางกายเนอหนงของเรา แตกอน

เรามเนอหนงตงเตงแขงแรง มนกกนไปๆ จนเราเหลอแตหนงแตบแฟบ

มนกนตากนหของเรา กนจนในทสดเรารอง “โอยๆ” แลวมนกคาบ

เราไปหมดทงตว นเปนความสขทไมปลอดภยความสขทางธรรมเปน

ความสขทปลอดภย คอความสขทางจต ถงมนจะม จะจน จะแก

จะเจบ จะตาย เรากไมตองทกขรอนอะไรทงนน เหตนนพระพทธเจา

จงทรงสอนใหทำความดทปลอดภย คอบำเพญบญกศล มทาน ศล

ภาวนา เปนตน ทำรางกายของเราใหเปนกอนบญอยาใหเปนกอนบาป

เมอบญไหลเขาไปทางตา ห จมก ปาก ฯลฯ ของเรา กเขาไปทำธาต

ดน นำ ไฟ ลม ของเราบรสทธเปนบญไปหมดทงกอน เหมอนเราม

บอนำอย ถาเราเอาสงทเปนพษเปนโทษเขาไปใสบอนำนนกจะใชกนใช

อาบไมได ถาเราเอาของดไปใส บอนำน นกเปนบอนำทบรสทธใส

สะอาดด เราอยามวไปหลงวา รางกายเรานเปนของเรา และมนจะ

ทกขจะสขดวยกบเราแทจรงมนจะไมไปกบเราไดดอก กายนเปรยบ

เหมอนมดจตของเราเปรยบเหมอนคน ถาเราร จกใช มดกจะเปน

ประโยชน ถาเราไมรจกใช มนกใหโทษ เชนเอามดไปฆาฟนเขา เขาก

ไมไดจบเอามดไปใสคกใสตะราง เขาจะตองจบเอาคนทฆาไป รางกาย



นจะไมทกขดวย แตสวนทจะรบทกขคอตวจตของเรา เมอเราตายกจะ

ตองไปสทคต

ศล คอการระวงรกษากาย “ภาวนา” คอ การระวงรกษาจต

ภาวนา เปรยบเหมอนหลงคาบานยอมครอบคลมทรพยสงของทกๆ

อยางในบาน ใหพนจากแดดฝนและอนตรายอนๆ กาย เปรยบเหมอน

แผนดน จต เปรยบเหมอนตะกรา กระเปา กระสอบ หรอยงฉาง

ถาเราปลกขาวในนาสก ๑๐ ไร แตไมไดทำยงฉางใหดสำหรบเกบ

จะมขาวมากนไดอยางไร? นก กา วว ควาย กจะเขามากนหมด

ฝนตกกรวงหลดงอกไป จะไดกเพยงสวนนอยเตมทไมพอกน แลวเรา

จะไปโทษใคร, นเรยกวาเรา “ทำบญ” แตไมได เกบบญ เหมอน

ขาวของของเรา ถาเราวางทงไวตามบนไดบานหรอนอกบานมนกจะ

ตองหายไปหมด เพราะใครมาเหนเขากอาจลกขโมยไปหรอกดทางกด

เทาเขาๆ กจะเตะทงไปหมด เราตองเกบเขามาไวบานจงจะปลอดภ

ลวงศลขอ ๑ เทากบเราถกตดขาไปขางหนง ขอ ๒ ตดขาอก

ขางหนง ขอ ๓ ตดแขนขางหนง ขอ๔ ตดแขนอกขางหนง ขอ ๕

ตดคอตดหวเราออกเลย ถาใครไมมศล ๕ เกดมากจะตองไดรางกาย

ทไมบรสทธสมบรณ เราอยากไดบญ เราตองเสยสละ เชนเราอยาก



ใหทานเรากตองสละทรพยหาสงของไปถวายพระ พระทานกใหพรเรา

เราอยากไดศล เรากตองมความอดทน ถาเรายงหวงตวเราอย เราก

ไมไดบญ “ภาวนา” กตองเสยสละความปวดเมอยหลบนอน เปน

จาโคปฏนสสคโค

“พทโธ” เปน คำภาวนา การมสตรลมหายใจเขาออกเปน

องคภาวนา เปนตว “พทธะ” เมอจตอยแลวท งคำภาวนาได

คำภาวนา เหมอนเหยอหรอเครองลอ เชนเราอยากใหไกเขามาหาเราๆ

กหวานเมลดขาวลงไป เมอไกวงเขามาหาแลว เรากไมตองหวานอก

ฉนใดกฉนนน

สตฟอกจต จตฟอกลม ลมฟอกกาย ถาเรามสต รปกไมตาย

นามกไมตาย

คนไมมสต เทากบเรอนทไมมคน “คนหนผเขา” “ผราย”

เขาเรยกวา “ยกษ” “คนราย” เขาเรยกวา “โจร” หรอ “พาล”

จตสงบ เปน “สมาธ” เอาสมาธขยายลมออกไปทวกาย เปน

“ปญญา”



ถาเรารจกเจรญภาวนาออกไป กไดเกดแมแผลกเปนอธศล

อธจต ฯลฯ เหมอนเรามเงนอยกอนหนง หนก ๔ บาท ไมรจกใช

ปญญาทำใหมนมคายงขนไป มนกคงมคา ๔ บาทเทาเดม ถาเราเอา

มาตเปนแหวน เปนสายสรอย ชบทองขน ราคามนกสงขนกวาเดม

ถาเรามมะพราวอยผลหนง เราตอยออกกนเสย มนกหมดเพยงแคอม

เดยว ถาเราเสยสละเอามนฝงดนลงไปเกดเปนตน มลกออกมาอก

เพาะลกตอไปอก ในทสดกรำรวยเปนเศรษฐสวนมะพราว เงนทองถา

เราไดมาเกบไวเฉยๆ หรอเอามานอนกอดอย มนกจะไมไดประโยชน

อะไร และคงจะตองไมปลอดภยสกวนหนง ฉะนน ตองหาทเกบใหด

คอตองสละฝงไวในพระพทธศาสนา มนจงจะเกดผลยงขนตอออกไป

จตทเปนแคสมาธ กไดรบเพยงความสบายเทานน แตไมไดบรมสข

ถาเจรญปญญาออกไปจงจะเรยกวาไดรบ “ความบรมสข” ดวย

การเจรญภาวนา จนเกดปญญา กเปนวชชาจรณสมปนโน

ไดรบความสขกายสขจต เปนสคโต รแจงในสวนตางๆ ของรางกาย

เปน “โลกวท” หมดความกงวลหวงใยในสงขาร เปน “อนตตโร”

เปนผบรสทธบรบรณ เปน “ปรสทมมสารถ สตถา” เปนผขบรถคอ

พาตวเราเดนตรงทางไปถงทจดหมาย คอ “พระนพพาน”



“ลม” สรางรางกาย จงเรยกวา “กาย-สงขาร”

เราบอกบญ ใหเขามาวด นงภาวนา ถาเขาศรทธาเพยงยกมอ

ข น “สาธ” เขากไดบญเพยงกอบเดยวถาเขามาวดเขาจะไดถง

๓ กอบ

“โมหะ” คอความทจ ตเผลอ “โลภะ” ค อ จ ตทแลบ

“โทสะ” คอจตทไมชอบ การทำสมาธจะไดถง ๓ กอบ อยาเหน

วามประโยชนเพยงเลกนอย

“พระอรหนต” ยงไมพนจากการตายโหงเพราะการตายเกยว

ดวย กรรมเกา เปนเรองของ “รางกาย” พระอรหนตเปนท “จต”

“สมมาอาชวะ” ถาอาชพนนเปนของถก แตทำใหมนผดมนก

เปนโทษ เชนทำนาลำทดนเขาเขาไปอยางนมนกอาจเปนอาชพผดไปได

ขาวทนำไปหงกเปนโทษดวย



วดปาสทธาวาส สกลนคร, ๑๘ ธ.ค. ๙๖

“สเลน สคต ยนต สเลน โภคสมปทา สเลน นพพต

ยนตตฯ” วนนจะพดในสลกถา ศลเปนสงสำคญทสด คนทำทานสก

แสนคร ง ถาไมมศลแลวกชวยไมใหตกนรกไมได คนมศลแตไมม

ภาวนา กไปนพพานไมได พระโมคคลลานะเคยทลถามพระพทธเจาวา

มเปรตตนหนงอยในวมานจกเปรต เขามสมบตมากแตทำไมรางกายจง

วปรตดงน พระพทธเจาทรงตอบวาเพราะเขาทำทานไวมาก แตไมม

ศล นแหละคนมทรพยมากแตกนอะไรไมได มนจะมประโยชนอะไร?

ขาวของตมแกงมเยอะแยะ แตปากเทารเขม จะกนเขาไปทางไหน?

เหตนน จงเรยกวา ศลเปนสวนสำคญ ถาศลไมมจะไปสรางความด

ทกอยาง พระองคกไมทรงสรรเสรญ นเปนปฐมเทศนของพระพทธเจา

เปนคำสอนจำกด เปนตวกฎหมาย ทเดยว อยางอนไมมโทษทาง

อาญา คนทไมมศลไดรบโทษ ๒ ประการๆ หนงตวของเขาเอง

เปนคนไมบรสทธบรบรณ ประการสองเขาปฏญาณวาจะถอศล

ของพระพทธเจา กประพฤตไมจรง มโทษทางอาญาดวย

“ศล” นจะมเทาไรกตาม รวมลงในขอใหญกม ๒ อยาง คอ

“กาลศล” อยางหนง “นจจศล” อยางหนง คนทรกษาไดบางกาล



เวลาไมเสมอไป กเหมอนมดบาง แจงบาง จะเปนศล ๕ ศล ๘ ศล

๑๐ หรอศล ๒๒๗ กตาม เมอรกษาไวไมไดตลอดชวตแลวกเปน

“กาลศล” ทงสน พระบวชมาตง ๑๐ ปแลวสกไปกเปน “กาลศล”

แต “กาล” นนจะสนหรอยาว กทำไดตามความสามารถของตนทจะ

ทำได เชนพระบวช ๓ วน ๗ วน กม ตลอดพรรษานม “นจจศล”

คอสามารถปฏบตไปจนตาย โดยไมลมความตงใจเลย จะเปนศลอะไร

กตามกตงใจปฏบตไปจนตาย จนเผาไฟเลย ไมเลก ไมรอ ไมถอน

นเปนลกษณะของ “นจจศล”อยางนดมาก ถาจะกลาวโดยสกขาบท

โดยพยญชนะกตาม บญญตลงในศล ๕, ๘, ๑๐, ๒๒๗, ตางๆกน

ถากลาวโดยความมงหมายกเหมอนกน คอรวมทรกษา “กายวาจา”

ถาจะเพมใหเปน “ศลธรรม” ข นกตองรกษา “จต” ดวยศล

๕,๘,๑๐,๒๒๗ กด ถารกษากนเพยงกายวาจากไมใช “ศลธรรม”

เปน “พาหรศล” (ศลภายนอก) คอกนมนษยไมใหเปนสตว หรอ

ลอกคราบสตวใหมาเปนคนเทานน ถาเรารกษาจตดวย กเทากบไดทำ

คนใหเปนเทวดา คอพทธศาสนาของเราตองม พระพทธ พระธรรม

พระสงฆ จงจะเปน “รตนครย ซงเกยวถงศลธรรมดวยศล ๒

ประการน มเวลาทำไดทกคน แตอาจทำไดบางขณะ ถงจะทำไดแค

ชางกะดกห งแลบลนกยงด ไมมการลวงในกรรมบถ ๑๐ ถาใครมก

เปรยบเหมอนไดลอกคราบจากคนมาเปนเทพยดา ถาเรารกษาใหยง



กวาน คอพรอมท งกายกรรม วจกรรม มโนกรรมดวย กยงด

แตมโนกรรม ๓ น เราเอามโนกรรม ๑ เทานน คอ ไมใหตกไปใน

กามวตก พยาบาทวตก วหงสาวตก ทง ๓ นใหเปนตวมโนกรรม ๑

เปนลกษณะมโนกรรม คอ จตเปนสมาธไดอารมณเปนหนง

(เอกคคตารมณ)

“กศล” เปนธาตของแขง ดวงจตของเรากด กศลของเรากด

เมอเขาไปแทรกดวยกน อารมณของเรากเปน “สมาธ” เมออารมณ

กบจตกระทบกนเขากเกดแสงเปน “วปสสนาญาณ” (คอหนกบเหลกต

กนขนกเกดเปนไฟ) เมอเกดวปสสนาญาณแลวความหวกระหายมนก

ดบเพราะมนมอาหารทพยกนแลว ทำไมมนจงหว? เพราะมนขเกยจนง

สมาธ ตณหามนกดงใหวงไป ดวงจตของเรากเชนเดยวกน โลภกโลภ

ไมร จกพอ โกรธกโกรธ หลงกหลง เมอตณหาดบ เก ดความ

ปราโมทยมนกอมดวงจตกเปน “ธรรมสปปายะ” ปรปณณ ปรสทธ

ดวงจตของผนน กเบกบานเปน “พทโธ” เกดเปน “อรยะ” ขน ตง

ชอวา “อรยชน” เปนยอดเปนสงเลศของมนษยไมวาศลอะไร

ตางกนโดยชอและอานสงสเทานน “สปปายะ” แกเขากเกดปญญา

ปญญาแกกเหนความจรงเหนความจรงแลวกดบตณหา ตณหากเปน

“นโรธะ”



“ศลธรรม” มลกษณะเปน ๓ อยาง “สเลน สคต ยนต”

ศลเปนเหตใหเกดในสคต นเปนศลของ “เทวดา” “สเลน โภคสมปทา”

ศลเปนเหตใหไดมาซงโภคทรพย นเปนศลของ “มนษย” “สเลน

นพพต ยนต” ศ ลเปนเหตให ถ งพระนพพาน น เปนศ ลของ

“อรยชน”

ปาณาฯ คอไมฆาสตวนอยใหญ ทงเหนดวยตาไมเหนดวยตา

(เชนพวกไขทมเชอโรค) ลกษณะทงหมดนเรยกวา “ปาณาตบาต”

ไมฆา ไมใชเขา ไมทำอาการกรยา วาจา บอก กายตองวรต วจวรต

ดวยตองระวงใหมาก คนไมมศล ๕ เรยกวา “มนสสตรจฉาโน”

ตวเปนคน ใจไมเปนคน สเลน สคตฯ เรากจะมความสขกาย สข

จต เพราะเรามศล ไมลวงศลแตกไดแคเปนมนษย สเลน โภค

สมปทาฯ ถาเรารกษากาย วาจา ห ตา จมก ปาก ฯลฯ ไมใหเปน

บาปดวย นกจะเปน “โภคะ” ของใชของสอยของเรา (เขาทำบาป

เราไปดเขา เรากบาปดวย เชนดเขาเลนการพนน เรากจะพลอยถกจบ

ไปดวย)

“สมบตของมนษย” นน ไมสำคญ คนโง คนขโมย คนมจฉา

ทฏฐ เขากหาได แต “มนษยสมบต” นนคนไมมศลหาไมได เหมอน



คนแขนขาดไถนามนกไมได ขาวกน ตน มอ ขา แขน เปนโภคะทเรา

จะตองใชสอยไดทกวน ตา ห จมก ปาก ฯลฯ เปนสมบตของเราทง

นน จมกเปนของกนตาย ไมมอยางอนเราไมตาย ถาไมมจมกขาดลม

เราตองตาย “สเลน นพพตฯ” ตองรกษาหลายอยาง กาย วาจา

ของเรากดแลวไมตองรกษาตา ห จมก ปาก ของเรากดแลว รกษา

แตดวงจตถาใครรกษาไดเชนน กมหวงไดสำเรจมรรคผล

“ปาณา” ฯ สตวผของอยในความด ความสข มนจงหากน

ดวงจตของเรายงของอยในบญกศล มนทำยงไมอมไมเตมใจ พอนกถง

จะไปทำบญ กเทากบ “กศลจต” เกดขนตวหนง มนเกดของในจต

ของเรา ถ าเราเก ดกลบใจไมทำ กเปนการฆาตวเอง เร ยกวา

“ศลธรรม” ขาด ฆาตวเองได ทำไมจะฆาคนอนไมได ดวงใจฆาศล

เชนกลบใจไมฟงเทศน บญทควรจะไดกตายจากจตทดของเรา นง

สมาธกไมนงละมนเมอย นเปนการฆาความดของตวเอง ศลอยางน

ไมสามารถถง นพพต ยนต ไดในทสด

“อทนนาฯ” เรองตางๆ ของเขา แอบไปขโมยมาคดมานก

กเทากบเปนตวโจร เปนขโมย ใจไมบรสทธ ขโมยของดเขากคอยยง

ชว ของไมมความจรงไปเทยวขโมยมามนยงหนก คนบากตองไปขโมย



ของเลว คนดกขโมยของด เมอใจมนเปนขโมยได ปากมอ กยอมเปน

ได และเมอศลตวนขาด มนกลวงกามได

“กาเมฯ” ลวงในกามวตถ สงชวไหลเขามาสดวงจต กเลสกาม

เกด ราคะ โทสะ โมหะ เกด มนกตองเปนบาเทานน

“มสาฯ” การพดปด อยบานกมสา อยวดกมสา ผทไมมความ

สตยจรงนนแหละเปนมสา นงฟงเทศนใจมนแลนไปบาน หรอนงสมาธ

แตใจไปอน นแหละเปนการปดหลอกตวเองอยางน ศลของเรากไม

บรสทธ และคำพดโปรยประโยชน วาจา จต กเปนมสาวาท ถาใคร

ไมรกษาศลน จตจะถงโลกตตระไมไดเปนอนขาด

“สราฯ” ดวงจตไมไดกนเหลา แตมนเมา เมาในชวต เมาใน

วย เมาในความไมมโรค เมาในความจน เมาจนจะไปวดกไมได กลว

เสยนนเสยน บางคนกเมาในความม เหมอนกนกญชาอย เราเพลนอย

ในสงขารเมาในสรระรางกาย เดกกเมาในเรองเดก หนมสาวกเมาใน

เรองหนมสาว แกกเมาในแก งกๆ งนๆ ตาห มดมว ถาเราไมเมาใน

สงเหลาน ดวงจตของเรากเปน “อธจตเต จ อาโยโคฯ” ทำดวงจต

ของเราใหพนจากอารมณทชวเรากถง “สจตตปรโยทปนฯ” ถาใคร



หวงดตอตวเองตอพระพทธศาสนา ตองตงใจปฏบตดงน ตองพากน

ชำระความชว จตของเราจงจะถงมรรคผลนพพาน จงจะเปนไป

ตามโอวาทคำสอนของนกปราชญบณฑต ฉะนนจงพากนอยาประมาท

ถงจะจำไดหรอไมไดกด กอาจจะบรรลความสขใจ มนษย สวรรค

และนพพานได

ฆาสตวธรรมดา ๑๐๐ ตว ไมเทาฆาโพธสตว ๑ ตว วว

ควายมคณคายงกวาพอแม เพราะมนทำนาลากขาวสขาวมาใหเรากน

พอแมกไถนาลากขาวไมไดโพธสตวนนใจทวมโลก ใจกวางใหญ เพราะ

ปรารถนาทำความดอยางยงยวด



วดสมพลวน ต.บานหวทง อ.สวางแดนดน สกลนคร ๒๑ ธ.ค. ๙๖

เมองไพศาล เกดทพภกขภย พระอานนทไปกราบทลพระพทธ

เจาๆ ทรงเลงพระญาณรเหต จงสงใหพระอานนทและสงฆทงหลายไป

สวดพระปรตต และใหพระอานนทพรมนำมนตให นเปนปฐมเหตเดมท

ทมการสวดพระปรตต สำหรบสวสดมงคล และขบไลเสนยดจญไร

ตางๆ (แสดงธรรมในวนทชาวบานเขานมนตทานอาจารยไปทำพธขบไล

“ผปอบ” ทหมบานนน)

พ.ศ. ๒๔๙๑ สงครามกยงมอย นกอยากออกไปเมองนอก

ดทประสตตรสรและปรนพพานของพระพทธเจา พ.ศ. ๒๔๙๒ พมา

อนเดย กยงมการรบกนอย พ.ศ. ๒๔๙๓ คอยสงบ จงเดนทางออก

จากประเทศไทยไปพมา อนเดย ไป “พทธคยา” ไดไปนมการพระ

ธาตเดอน ๑๒ แรม ๑ คำ ทอดกฐน ไดพระธาตรวม ๑๘ องค

ปกลายน (พ.ศ. ๒๔๙๕) คดแลวไมไดนอนรวม ๓๙ วน



ทานเจาคณศาสนดลก วดสปฏนาราม เทศนเมอวนทำบญ

กองขาวทวดปาสทธาวาสวา เมลดขาวทมเปลอก ยอมนำไปเพาะงอก

แตถาเอาเปลอกออกแลวจะเพาะไมขน ฉนใด คนเราซงลอกเปลอก

คอกเลส ออกหมดแลว กยอมไมมการเกดฉนนน

“สมบรณ” หมายความวา “มพรอม” “บรบรณ” แปลวา

สำเรจ “สมบรณ” กเชนอยางเรามขาวสาร มหมอ มนำ มไฟ

ถาเราหงขาวใหสกเมอใด กเรยกวา “บรบรณ” เมอน น ความ

สมบรณนนจะตองมสวนพอดกนดวย จงจะเกดเปนผลบรบรณ

เชนการหงขาว ถานำมากไฟนอย ขาวกไมสกหรอแฉะไป ถานำนอย

ไฟมาก ขาวกไหม การทำจตใจใหเปนบญกศลกตองทำใหเสมอ

ภาคกน อยาใหเอนเอยงมากๆ นอยๆ รางกายจตใจจงจะไดรบ

ความสขสมบรณบรบรณ



วดปาโนนนเวศน อดรธาน ๒๒ ธ.ค. ๙๖

ตอไปนใหพากนตงอกตงใจ จะพดธรรมะยอๆ ใหฟงสกเลก

นอย จะพดถงวชา “เจาะ” วชานเปนของยาก ไมเหมอนวชาขดและ

ไถ คนเราอยากไดความสขกนทกคน แตไมคอยจะรวาสงใดเปนความ

สข ความสขนกคอตวบญกศลนเอง แตบญน เราจะหาไดจาก

ทไหน? บญนเปรยบเหมอนบอนำ และบอบญหรอบอนำนกมเปน

๓ บอ บอชนดท ๑ ลกษณะตนเปนแองพอนำขงได อยางบงหรอ

หนองเปนตน บอชนดนอาศยประโยชนไมไดเทาใดนก เพราะบางครง

ววควายหรอสตวตางๆ กพากนมาอาบมากนทำใหนำนนไมบรสทธ ถา

จะใชกตองกรองเสยตงหลายๆ หนจงจะใชได “บอนเปรยบกบการ

บำเพญทาน” ซงมอานสงสเพยงตนๆ เหมอนกบนำทขงอยใน

แอง, บอท ๒ มลกษณะลกกวาบอชนดแรก เปนสระ (หรอสรางนำ)

ววควายลงไปอาบไปกนไมได จะลงไดกแตสตวบางชนดเชนกบหรอ

เขยด แตถาเราจะนำมาใชกตองกรองเสยกอนเหมอนกน ทานเปรยบ

กบ “การรกษาศล” ซงมอานสงสดกวาทาน บอท ๓ มลกษณะลก

เปนบอบาดาล มตานำไหลซมอยเสมอ จะใชกนใชอาบสกเทาไรกไม

หมดไมสนบอนลกมากจนแมแตยง (คอกเลส) กลงไปไมได การขดบอ

ชนดนตองใชเหลกทแขงแรงมนคง และทอกตองใชทอเหลกเจาะลงไป



จงจะถงนำบาดาลน ทานเปรยบบอนเทากบ “การภาวนา” คอ

ตองใชสตปญญา และความวรยะขนตอยางมาก จงจะขดนำบอน

สำเรจ “สต” กคอความแนนความเหนยว “วรยะ” กคอเหลกแขง

เมอใช “ขนต” เจาะลงไปถงพ นบาดาลแลว ผลทได รบกค อ

“บญกศล” ซ งจะไหลซมซาบอาบมาไมขาดสาย เหมอนนำ

“อมฤต” ทยงความชมชนใหเกดแกจตใจอยเสมอทกกาลเวลา

“ลม” คอ “สนามบน” หรอ “สนามบญ” เปนจดหมายท

สำคญของนกบน ถาเราไมมสนามเราจะหาทลงไมได สตเปนคนขบ

จตเปนเครองบน การภาวนาจะตองมลมเปนหลกสำคญ



วดปาโนนนเวศน, อดรธาน ๒๒ ธ.ค. ๙๖

อาตมาไมไดคด วาจะตงตวเปนคนบานนนเมองน วดนนวดน

หรอเมองนนเมองน ดงนนจงเทยวสญจรไปทกแหง ไมไดเปนคนของ

บานใดเมองใดทงนนและกตงใจจะศกษาหาความรจากคนทงโงและ

ฉลาด และจะสงสอนคนทกจำพวกตลอดจนคนมจฉาทฏฐ เหมอนกบ

นำฝนซงตกลงมาใหเปนประโยชน ตลอดทงคน สตว ตนไม ดน

หญา คนใดทเขาโงกวาเราๆ กเปนครเขา ถาเขาฉลาดกวาเราๆ กยอม

เปนศษยเขา เรากไมไดคดวาเราจะโงไปทกๆ อยางและฉลาดไปทกๆ

อยาง บอนทเราโงกม บอนทเราฉลาดกม ฝรงเขาศกษาวชาจากพช

จากสตว เขากยงสามารถนำความรมาใชเปนประโยชนไดเปนอนมาก

พระพทธเจาเอง บางอยางพระองคกยงทรงศกษาแมจากสตวซงพดไม

ได (เลาเรองคนตกนำตาลรอนๆ ไปดม แลวสาดลงไปในเลน กลาย

เปนกอนนำตาล กเลยไดวชาทำนำตาลกอนจากความรอนน)

จตตองเปลยนท เหมอนกบเราเปลยนอรยาบถ จงจะอยได

ตองยายไปไวกบโนนบางนบางตงจตเหมอนกนแตไมเหมอนกน

(คอวางจตอยางเดยวกนแตความรสกไมเหมอนกน) เหมอนกบเวลาเรา

เหนแมว เรากรสกอยางหนง เวลาเราเหนเสอ เรากรสกไปอกอยาง



หนง ลมดเมอมมาก ลมศตรทเปนขาศกกยอมหนไป เหมอนกบ

ตำรวจเขาบาน ผรายกหนไปหมด เมอเราขยายลมใหกวาง ลมราย

มนกหนออกไปในอากาศหมด ลมนไดแกลมทเปนพวกเชอโรค มนกจะ

กระจายไปทวๆ ถาใครรกษาตวไมดกอาจตดตอได

อำนาจจต กบกระแสจตตอกนได มนแรงทะลโลกเลย ยงกวา

ฝรงทำวทยดวยกระแสเสยงคลนนนเสยอก อำนาจจตกบจตปะทะกน

เกดแสง ธาตกบธาตปะทะกนเกดแสง เปนแสงกศล อกศล และ

กามาวจรกศล “นกวทยาศาสตร” ทำธาตดนใหเปนนำ ทำธาตนำให

เปนลม ฯลฯ และอะไรๆ อยางน ได แตพระพทธเจาเกงกวานก

วทยาศาสตร เพราะทำคนโงใหเปนคนฉลาดได

(ทานพระอาจารยพกทอดร ๑ คน รงข นไดเดนทางเขา

กรงเทพฯ แลวยอนกลบไปยงจงหวดอบลราชธานอก เพอประกอบ

งานพธฉลองพระบรมธาตในวนขนปใหมของจงหวดนนๆ โดยบญชา

ของเจาพระคณสมเดจพระมหาวรวงศและเมอเสรจพธนนแลวใหเดน

ทางไปอบรมทางจงหวดอนมศรสะเกษ สร นทร, นครราชสมา,

สระบร และลพบร โดยลำดบ แลวจงกลบเขากรงเทพฯ)



วดสปฏนามราม, อบลฯ ๒๙ ธ.ค. ๙๖

บงหรอหนอง นนเปนสวนกวาง (เปรยบกบทาน) สตวพาหนะ

ววควายและเปดไก ฯลฯ กลงไปกนไปอาบ ทำความโสโครกสกปรก

ได เพราะฉะนนจะตองใชความพนจพจารณามาก จงจะไดรบสวนแหง

ความดความบรสทธ สวนบอหรอสราง (เปรยบดวยศล) ยงดกวาบง

หรอหนอง แตกยงสบอนำบาดาล (คอภาวนา) ไมไดเพราะความดจะ

ไหลเขาไปในตวของเราอยเสมอไมขาดสายเราจะใชกนใชอาบไดทกเวลา

ทงกลางวนและกลางคน

วดสปฏนาราม, อบล ฯ ๓๐ ธ.ค. ๙๖

ลม กทำงาน จต กทำงาน คอใหรอยในกองลมทกสวนของ

รางกาย

จตทอบรมดแลว ยอมเปนเหตนำมาซงโภคทรพย นำมาซง

กำลงกาย และนำมาซงกำลงใจ เหมอนกบคนทรางกายสบาย กยอม

ทำการงานหาทรพยไดมาก สวนคนทม จ ตใจไมผองใส ไมม สข

กเปรยบเหมอน “คนเจบไข” ยอมนำมาแตเหตแหงความเสยทรพย



กาย เปน “โลก” ใจ เปน “ธรรม” เมอใจชวยใหโลก

ภายในคอตวเราน เปน “มนษยโลก” ทดแลว มนจะแผความดน

ออกไปถงโลกภายนอกซงเปนสวนใหญไพศาลดวย

ลม เปนพชายใหญ เพราะลมชวยไฟ ไฟชวยนำ นำชวยดน

มนสงเคราะหกนเปนสามคคธาตดงน

“วตก” กอยในกองลม “วจาร” กอยในกองลม, “ปต สข”

กอยในกองลมทงสน จงรวมลงเปน “เอกคคตา” คออารมณเดยว

“วตก” เทากบเรา จบจองทด น “วจาร” เทากบเรา

หวานพช เมอเกดดอกผลกเปน “ปตสข”

“มโนสญเจตนาหาร” คอกำหนดจตไวในทชอบ “ผสสาหาร”

นน คอเราจะนงนอนยนเดน ไดยนไดเหน ดมกลน รรส เจบปวย

รอน หนาว มนกดไปหมดสบายไปหมด

จตทำงานมาก กไดผลมาก ทำงานนอยกไดผลนอย ทานจง

คดวา สมาธมหปผโล โหต มหานสโสฯ



“อาตมากไมชอบ “ดหนา” คนเสยดวยชอบดแต “ใจ” คน”

(ตอบกบสภาพสตรผหนง ทเขาตอวาทานอาจารย ในการทไมใครจะม

เวลาไดพบหนากบทานเลย บนกฎสมเดจฯ ทวดสปฏน) .

วดสปฏนาราม, อบลฯ ๑ ม.ค. ๙๗

วนนจะพดถงเรอง “การสวดมนต” คำวา “สวด” นมาจาก

“สต” แปลวา “ฟง” คำวา “มนต” นแปลวา “บน” หรอ “นก”

การสวดมนตนถาเราสวดเองมงฟงเสยงตวเองดวย จงจะไดประโยชน

เมอเวลาสวดเราตองฟงเสยงของเราและตงใจสวด ถาเราสวดไดแตฟง

ไมเปน คนอนเขาฟงเปน เรากขาดทน การสวดนนเราจะไดอานสงส

แรงขนอกในเมอเราตงใจฟง อยางนเรยกวาเปน “พหสต” คนทนง

สวดมนตจนไดเปนมหาเศรษฐกม มคนๆหนงเชอถออาจารยมาก

กตงใจสวดมนตเปนนจเรอยไปจนคนวนหนงมพวกโจรจะขนปลนบาน

โจรนนไดยนแตเสยงเจาของบานสวดมนตอยเรอย จนตวเองไมไดหลบ

นอน เลยเขาไปปลนไมได ในทสดพระราชาไดแตงตงใหชายคนนนได

เปนเศรษฐ นเรองหนง อกเรองหนง นาย,พราน พระพทธเจาทาน

เมตตา ทานจะเอาหมามาใหเรา” นายพรานไดยนวา “หมา” กดใจ

มาก บอกภรรยาวา “เออ, เอาเขามาเถอะ” พระพทธเจาจงตรสบอก



กบนายพรานวา “หมาของเรานมนมชอตางกน ตองจำชอมนใหไดเสย

กอน จงจะเรยกมนไวได” แลวกบอกใหทองชอของหมาวา ตวทหนง

มนชอ “พทโธ” ตวท ๒ ชอ “ธมโม” ตวท ๓ ชอ “สงโฆ”

นายพรานดใจมากนกวา หมาของพระพทธเจานตองเปนหมาวเศษดนก

กพยายามทองชอหมา ๓ ตวนเรอยไป โรคกกำเรบขนๆ ตวกนกแต

ช อหมาเรอยไปจนใจขาด ในทสดกตาย ดวยอานสงสททองชอ

“พทโธ ธมโม สงโฆ” น ทำใหนายพรานพนจากอบายไปเกดในท

สคตไดชวคราว นเร องมนตเปนอยางน บนไปๆ โดยไมร กยงด

บนดวยปากดวยใจแปลไปอยางนนๆ กยอมไดประโยชน

“สวดมนต” ตางกบ “ภาวนา” ภาวนานนลกเขาไปอก สวด

มนตนนยากและยาว สวนภาวนานนหดเขา คอเรองมากๆ เรามารวม

ใหสนเขา เชนเรามากำหนดในพทธคณทงหมด ธรรมคณทงหมด และ

สงฆคณทงหมดวา “พทโธ ธมโม สงโฆ จาต เอกภตมปนตถโต”

เปนตน “พทธคณ” นคอความดอนหนง ซงเกดจากความคนควา

ของนกปราชญ

ขอ ๑ เกดจากพระพทธเจา หมายถงคณความด ไมใชรป

กาย เปนเรองจตใจของพระองค ความดชนดหนงซงเกดในรางกาย



ของพระองค คอ “พทธคณ” โดยอรรถกถาม ๓ คอ พระปญญา

คณ พระวสทธคณและพระกรณาธคณ “วสทธคณ” คอ ความ

สจรต “กายสจรต” กายของเราจะไมแตะตองกบความชวทจรต นงด

นอนด เดนด อยาใหอกศลเกดขนแมแตเทาเมลดงาวจของเรากสจรต

เราจะพดเรองโลกกด ใหมนตกอยในลกษณะสจรต พดเรองธรรมกด

ให ตกอยในลกษณะสจร ต เชนน วาจาของเรากจะกลายเปน

“วจสจรต” เปนความด “มโนสจรต” ดวงจตของเรากเชนเดยวกน

อยาใหตกไปในโทษ กลาวงายๆ กคอความเกลยด ความโกรธ ความ

พยาบาท เรามารกษาศลอยน กอยาใหดวงจตมนเกดความโกรธ

เกลยด เขาจะวาด กสบาย วาไมด กสบาย ให ใจมนเบ กบาน

เมอความด ๓ ประการนเขามาสนนบาตในรางกายของเรา กเรยกวา

เราม “พทธคณ” ประจำตว

ขอ ๒ พระมหากรณาธคณ กลาวแตต นคอ เมตตา,

ในขณะทพวกเรามานงกนอยน กรณา มทตา อเบกขา เรยกวา

“มหากรณา” กลาวยอๆ ก คอ ใหพวกเราพากนเจรญเมตตา

หมายความวา เปนผปรารถนาความสข ไมกลาวลกษณะ ถากลาวก

คอรสชาตทมในตวคอความเยนใจ “เมตตา” เปรยบเหมอนฝนตกลง

มา มนกเยน ถาเอาไปสมมนกรอน ถาเราสมดวยกเลส ใจของเราก



เปนไฟ ถากลาวถงคณสมบต ๔ อยาง “เมตตญจ สพพโลกสมฯ”

ในทนควรแผในมนษยเสยกอน โลกเบองตำ กคอเขาตำอายกวาเรา

เขาเรยกเราวา พ ปา นา อา ลง ฯลฯ ลกษณะเชนน เขาเรยกวา

ตำดวยอาย ตำดวยทรพยคอเขาจนกวา ตำดวยวชาคอเขาโงกวาและ

คนทเปนศตรของเรา เราตองแผเมตตาแนะนำใหเขาทำความด เพอ

ฉดมนษยพวกนใหขนมาเทากบเรา โลกเบองสง ไดแก พ ปา นา

อา เจานาย คร อาจารย เปนตน เราอยาคดรษยา ตองมมทตา

ยนดดวยในความสขและผลในกจการของทาน เบ องตำเราดงข น

เบองบนเราสงเสรม ทามกลางเราไมเบยดเบยน เอาเปรยบมธยสถ

เปนกลาง ตำเรากไมยำย บนเรากไมเหนยวรงแลวถายเทไปถงสตว

ดรจฉาน ถงเทวดาในโลกสวรรคดวยนแหละเปน “เมตตามหานยม”

ถาเราสญจรไปในบานนอยเมองใหญ เขากจะรบรองเออเฟอ ไมมใคร

เกลยด

ขอ ๓ พระปญญาคณ (สตมยปญญา) ใหหมนฟงเทศน,

ฟงพระ, และครบาอาจารยสงสอน สมควรแกการศกษา ฟงแลวอยา

พากนทง พจารณาใครครวญดวาถกหรอผด ดหรอชว แลวตองนำไป

ตรอง คดพจารณาด บางคนทานพดด แตตวฟงผด เหนผด เขาใจ



ผดมนกไมด พดถกเขาใจถกนนแหละด พดถกฟงผด พดผดฟงถกก

ไมด (เลาเรองเศรษฐคนหนงมทรพยอย ๒ กอน ทองแทงนนตงใจจะ

ใหกบลกคนโต ไดเอาหอผาขรวขาดๆ วางไวทางขวา สวนทองหบจะ

ใหแกลกคนเลก ไดวางไวทางซาย พอถงคราวปวยหนก ลกชายคนโต

ซงมความโลภหวงจะไดทรพยสมบตของบดา ไดทราบขาวกรบมาและ

ถามถงสมบตทตวควรจะได บดากสงทองแทงซงหอผาขรวไวทางขวา

สงให เมอบตรชายคนโตเหนเปนหอผาขรว ไมทนไดพจารณาดกโกรธ

บดามาก จงจบหอผาขรวนนโยนทงลงไปทพนดนขางลาง แลวตวเองก

ออกจากบานไป สวนบตรคนเลกพอไดยนขาวบดาเจบหนกกรบมา

เพราะความเปนหวงและกตญญทจะมาชวยพยาบาลบดาเมอมาถงก

ทำการปฏบตดแลเปนอยางด วนหนงจะหาผาข ร วมาเชดอจจาระ

ปสสาวะใหบดา เผอญมองไปเหนผาข ร วทพชายโยนทงไวขางลาง

จงหยบเอาขนมากพบทองแทงทหออยภายในนน ผลทสดบดากเลยยก

ทรพยสมบตใหบตรชายคนเลกท ง ๒ กอน นเปนผลของกตญญ

กตเวทกบความไมมจตโลภ และมความพนจพจารณาดวย สวนพชาย

ซงขาดกตญญกตเวทตอบดาและมนสยอนตรงกนขามกบนองชายนน

กเลยไมไดรบทรพยสมบตอนใดเลย ซำยงตองซดเซพลดพรากจาก

บานไปดวย)



(๓๑ ธ.ค. ๙๙) ทานอาจารยไดกลาวสงสอนโดยเฉพาะวา

ไมเทยวเกบอารมณไมดมาคดนก เขาใหกเอาไมใหกเอา มนเปน

ลกษณะของ “คนขโมย” กนของเดนเขา ขโมยของดกยงไมสเปนไร

นไปขโมยเอาของไมดมา ลกษณะอยางนใชไมได ไมใชบณฑตเปน

ลกษณะของการไมทำจรง เมอใจมนจะแลบกแลบเสยใหจรง ไมแลบก

อยาแลบ “อเสวนา จ พาลาน” ไมควรใหจตไปสองเสพกบ

อารมณชว (เลาเรองสามเณรไปคบกบคนพาล) คดถงเวลาทจะได

ทำความดนนไมพอกบความชว เปรยบแลว ๑ วนกบ ๑ ชวโมง

(ค อทำความชว ๑ วน ทำความด ๑ ชวโมง) ควรคดให ด

นาเสยดาย



วดหลวงสมงคลาราม, ศรสะเกษ ๕ ม.ค. ๙๗

จดประสงค ทพระพทธเจาทรงสงสอนธรรมะของพระองค

กเพอใหเราปฏบตตวเอง คำวา “ธรรมๆ” นเปนชอของหวใจมนษย

ชอของสตว อยาเขาใจอนนอกจากตวของเรา ลกษณะใดเปนคณเราก

ยงไมเขาใจแจมแจงลกษณะใดทเปนโทษเรากยงไมแจมแจง เราศกษา

ธรรมะแตไมไดนำธรรมะเขาตวกไมไดรบผลเตมสวน ในตวของเรามา

นงทนมตวธรรมะอยถง ๓ ตว ตวท ๑ ดวงจตของเรา ตวท ๒

ตรองธรรมะ (คดทจะพดแตไมไดพด) ตวท ๓ แตงคำพดใหเกด

เสยงออกมาไดยนกน สงเหลาน แหละเรยกวา “ปธานธรรม”

ถากลาวตามบญญตกม ๓ คอ ๑. ธาต ๒. ขนธ ๓. อายตนะ

เราจะปฏบตดหรอชวกตามธรรมะ ๓ อยางนยอมตดตวเราอยทกคน

รางกายของเรากเชนเดยวกน ถาเราปลอยไวตามธรรมชาตของมน

มนกใหคณคาแกเราตามธรรมดา ตามธาต ตามขนธ ตามอายตนะ

ถาเราร แยกธาตวาสวนใดเปน เลอด เน อ ฯลฯ เรากจะไดคณ

ประโยชนมากขนไปอก เหมอนสมโอถาเราคดเลอกวาอยางไหนควรทำ

พนธ กดดแปลงใสปยเขา มนกจะงามขน ใบงาม ตนสวย ผลใหญ

รสด ฉนใด มนษยมธาต ขนธ อายตนะ กตาม ถาเราไมดดแปลง



มนกสขทกขตามธรรมดา คณภาพของเราทจะสงมอย แตขาดความร

ทจะดดแปลง พระองคจงทรงแนะนำสงสอน เมอมหาชนสนใจนำไป

ปฏบต กจะไดมหาผลกลาวแคกายแคใจ กายของเรากเปนตว

“ธรรม” ตวหนง ใจ กเปนตว “ธรรม” ตวหนง เรามาศกษาวา

ธรรมะ ๒ ตวนแหละ มาคดเลอกเรยกกายวา “รปธาต” เรยกใจวา

“มโนธาต” (สงขตธาต) ธาตเศราหมองขนมวอยางหนง ธาตบรสทธ

อยางหนง ในกายกมอย ๒ อยาง ใจกม ๒ อยาง คอม กศลธาต

อกศลธาต บางคราวใจของเราสบายกเปนกศลธรรมไมสบายกเปน

อกศลธรรม ธาตดของรางกาย ๑ ธาตชว ๑ ธาตดของใจ ๑

ธาตชว ๑ รวมม ๔ อยางดวยกน ฉะนนเราจงมทง ๒ อยางเพราะ

ธาตของเราม ๒ อยางในรปธาตกด เมอชวกเปนเปรต อสรกาย

ถาดกเปนเทพยดามาสงเรา แตเราไมรวาตวเราม “ผ” สงอย เหตน

เราตองเลอกธาตใดทจะเกดคณงามความด เราตองสรางสมใหมาก

สวนใจ ความทกขอนใดทเปนไปดวยความเศราหมอง เรากตอง

เอาออก ถาธาตดมาเกดในกายเราในจตเรา กเทากบเทพยดามาสง

ถาธาตชวมาเกดกเทากบเปรตสง ถาเราอยกบเทวดาเรากสบาย

ถาเราอยกบเปรตเรากทกข ธาตดทเกดทางกาย คอการกระทำของ

เราทงหมด กนดธาตของเรากด พดดธาตของเรากด คดดธาตของเรา

กด ฯลฯ ธาตเหมอนพนดน ความดเหมอนพชพนธ ถาเราหอปกปด



ไวไมเปดรบ ความดกจะไมเขามาเหมอนปดปากตม (คอรางกายของ

เรา) เรากจะแหงแลง, นำฝน เปรยบเหมอนความด รางกายเปรยบ

เหมอนตมทานใหเปดรบ คอขาของเรา ๒ ขา ๒ แขน ปาก ๑

ห ๒ ตา ๒ เหลานไมใหปดปากตมไว คนเรานนโดยมากถาจะไป

หาความด กดขาแขงมนออนเพลยเหมอนจะลมจะโคน ถาพอจะไป

ทำความชว กดมนชางคลองแคลวแขงแรงเหลอเกน นมนเปนการมด

ขาตวเอง ขากเปลาจากความด มอกเปลาจากความด เรากปลอยให

ตมของเราแตกเสยเปลา เราจะปดมดอยอยางนนหรอ? ความดสวนใด

ทจะไหลเขามาในทางตา ห จมก ปาก ฯลฯ ของเราเราตองสอดสาย

สนใจดแล ถาเราไมเปดตมไว เรากจะไมมนำใช อยากกนกไมไดกน

อยากอาบกไมไดอาบ อดอยากตลอดป เหตนตองพนจพจารณา สวน

ใดควรปดสวนใดควรเปด ถาธาตของเราไมบรสทธ จตของเรากเศรา

หมอง จตของเรากเปรยบเหมอนพนแผนดน ถาคนไมมปญญาก

เหยยบยำไป ถามปญญากทำสวนบาง ทำนาบาง ฝรงเขาเอาไปบด

ทำกระเบองบาง ทำซเมนตบางขายไดราคาแพงถงละหลายสบบาท

“สตมยปญญา” กเปนวชา ๑ “จนตามยปญญา” กเปน

วชา ๑ บางทพดผดความจรงแตถกใจเรา เหตนนจงตองไตรตรองให

รอบคอบ อยาไปมองตามเขาวา หซายฟงทถก อกหหนงตรองทผด

เรากจะเกดปญญา



“ภาวนามยปญญา” ไมตองฟงตองคด อาศยความสงบระงบ

ของจตอยางเดยวกจะเกดปญญา อาสวกขยญาณ จตปปาตญาณ

ฯลฯ เปนตน

รางกาย ของเรา เหมอนกบมด ถาเรามมดแลวไมลบ มนก

เกดสนมจบเปรอะไป เหมอนเรามธาต ขนธ อายตนะ แลวไมฝกฝน

ขดเกลา กเลสมนจบเขรอะขระถาเปนปน ยงแมลงวนกไมตาย

ม “ทาน, ศล” เทากบได อาบนำ คนทอาบนำยอมดกวาคน

ทไมอาบ เพราะตวของคนทไมอาบนำยอมสกปรก เขาใกลใครเขากไม

ได “ภาวนา” เทากบเราได กนนำ มนชนใจ แจมใจ เบกบาน

ลกษณะ ของ “คนทำงาน” ไดแกคนเชน มหาตมคานธ

มเวลานอนนอยทสด ทำงานดวยสมาธและปญญา “งานทำคน” คอ

นอนแลวกยงคดเรองงานขาดสมาธ ปญญา “งานทำงาน” กคอวน

ไปหมด ไมไดเรองไดราว



“ทาน” เปรยบเหมอนปลกตนไมแลวใสปย “ศล” เทากบเกบ

บงเกบหนอนทมากดกนตนไม “ภาวนา” หรอ “ฟงเทศน” เทากบ

ตกนำมารดตนไม

พระ ทานเปน “ผแนะนำวธรกษาและเกบศล” ไมใชทาน

เปน “ผให” เพราะศลมอยในตวเราแลว คอ ทานสอนวธปฏบตให

เพอแกว ๓ ดวงใสขน “ศล” คอเครองหอแกวใหสะอาดบรสทธ

“ภาวนา” คอ ตว “พทธะ” อยลกมาก ศลเปนเปลอกท ๒ ทาน

เปนเปลอกท ๓ ใครไมมจอบเสยมทคมกลา กไมสามารถเจาะขดลง

ไปถงได เราตองขดชนท ๑ ไดแก “ทาน” คอพนดนขดลงไปถงได

เราตองขดชนท ๑ ไดแก “ทาน” คอ พนดนสวนหนาซงมตนหญา

และใบไมปดอยเสยกอน ชนท ๒ ไดแก “ศล” คอดนแขง แดง ดำ

ชนท ๓ อาจพบหนหรอรากไม นคอการขด “รตนะ” คอ “แกว

สารพดนก”

“ทาน” การกศล เปนสงทอยรอบๆ นอกตวของเรา (เปรยบ

เหมอนเปลอกนอกหรอพนหญา) “ศล” อยในกาย (คอดนแขง)

“ภาวนา” อยในใจ (คอเพชรหรอหน) หญาหรอตนไม ทมดอกผล

กด ยอมมทงคณและโทษ วตถกมดบางเลวบาง เชนเงนปลอมกมทอง



ปลอมกม จรงกม ไมจรงกม คนกเหมอนกน ของทมอยบนพนหนา

ของดนมนกมอยอยางน ของกนเรากตองเลอก คนกตองเลอกเชน

เดยวกน ถาเรารบเอาคนชวไวใกลตวเรา กเทากบกอไฟใกลบานเรา

ถาเราใหอาหารคนชวๆ กเขามา ถาเราใหกบคนดๆ กเขามา ฉะนน

พระพทธเจาจงทรงสอนใหทำความด “ทาน” ตองเลอกบคคลทควรให

และทำสงทควรทำ (เชนพระอยากฉนนมหรอโอวลตนในเวลาวกาลเชน

น เราถวายไปกยอมเกดโทษทงตวเราและผรบดวย)

“คลน” เทากบตว “บานเมอง” เหมอนกบ “เรอ” ถาเรา

(ราษฎร) ทำไมด เรอกตองลม “คนนงเรอ” คอตวเราเอง (ทาน

อาจารยไปแสดงธรรมอบรมขาราชการ ทหอประชมจงหวดศรสะเกษ

๖ พ.ค. ๙๗)

การกำหนดรลม ดวยอำนาจของสต เรยกวา “การภาวนา”

โบราณทานวา “คนมกงายจะ คนมกลำบากจะไดด

“ความสงบ” เปรยบเหมอน “งาน” เทากบคนถางทาง

(ถาเราไมทำงานดวยลมจตของเรากจะไมถงความสงบ)



วดหลวงสมงคลาราม ศรสะเกษ ๖ ม.ค. ๙๗

ตอไปนเปนโอกาสทจะตองพากนตงอกตงใจฟงธรรมะ ธรรมะท

จะกลาวแสดงในวนน กคอจะพดถงเรอง “จต” “จต” เปนสวน

สำคญของรางกายและสำคญของโลกดวย คนสำคญมกจะเปนคน

ทมใจใหญ ตาใหญ หใหญ ฯลฯ และมความร รอบ (เชนนายก

รฐมนตรทานจะตองมหกวาง ตากวาง และใจกวาง) ถาดวงจตของ

เราคบแคบ ใจดำมด ไมมวชาความร กตองตกไปในทางทชว ถาใจ

ของใครชว มด ดำ ทานกเอาไปเกบไวในทมด ไมใหอยในทแจง เชน

เบยดเบยนกน ลกขโมยกน ฆาฟนกน ฯลฯ ลกษณะคนทจะไป

ทำความชวนนยอมไมกลาออกไปกลางแจง ไมกลาเดนใหคนเหน เวลา

ไปกตองไปเวลามด คลานไปบาง หมอบไปบาง เหมอนสตวเวลาจะไป

เอาของเขากตองไปในเวลามด จะเอามากนมาเกบกลำบาก เพราะ

กลวเขาจบ เมอเขาจบได เขากจะตองจงไปในเขตทมด อยากเหนลก

เหนหลานเหนบานชองของตวกไมไดเหน ตองไปอยในทคมขงคอคก

หรอตะราง ถาใจเสยอยางเดยว รางกายกตองไปอยในทมด ถาเรา

กำจดความมดในดวงจตออกเสย เรากจะไดไปอยในทสวางแลวเราก

ปลอดภย เชนเรานงในทสวาง โจรกไมกลามาทำราย ไมกลามาลก

ขโมย เมอเรามแสงสวาง ใจของเรากสวาง ตากสวาง ใจกใหญ



เราจะอยบานหรอจะอยวดกเบกบานจต วาจา ถาเราพดดวยใจเจตนา

บรสทธกยอมจะตดใจคน มคนเชอถอ ปากของเรากจะยาวไปจาก

ศรษะเกษถงกรงเทพฯ ฉะนน จงวาดวงจตเปนสงสำคญมาก ถาใจเสย

กเทากบพอแมถกจบไป ลกกเทากบตกนรกทงเปน ถาใจกบกาย

แตกแยกกนไป เรากจะลำลาก และไมชวแตตวเราเองมนแผไปถงลก

หลานดวยเราจะตองแบงบาน แบงเมอง แบงทรพยสมบตใหเขาดวย

เกดความไมสงบทวกนไปหมด ถาใจของเราดแลว พดอะไรมนกดไป

ทงนน ถาใจของเราไมด ถงเขาพดดมนกไมดไปได



วดประชานมตร, ศรสะเกษ ๗ ม.ค. ๙๗

แสดงใน “บญญกรยาวตถ” วา การทจะไดบญนนเราตอง

ลงทนเสยกอน เชนชาวนามขาวเปลอกอย ๑๐ ถง ถากนเสยหมดก

จะไดกนเพยง ๑๐ ถง แตถายอมสละสก ๓ ถงนำไปปลก เขากอาจ

จะไดขาวอกตง ๓๐ ถง พวกเรากเหมอนกน ถาเราไมยอมสละตว

โอกาสทจะไดกำไรจากตวของเรากหายาก ถาเราถวายกายวาจาใจแด

พระพทธเจา เรากจะไดกำไรทนท กายของเราเปรยบเหมอนมด

เจาของรกษากไมคอยจะเปน เกบกไมคอยจะเปนทรพยกไมมปญญา

รกษา จงควรถวายบชาพระพทธเจาเสย “กอนกาย” ของเราเปรยบ

เหมอนเมลดขาว “วด” เปรยบเหมอนนา “การฟงเทศน” เปนฝน

เมลดใหญ ถวายกายคออะไร? คอรปรางกายของเรานแหละ นบแต

เบองตำขนมา อยาไปคดวามนเปนของเรา นเปนการถวาย “รป”

ถวาย “เวทนา” นนกคอความสขความทกขนแหละดมากเชนเราเคย

ไดรบความสขในการด การฟง การกน การนอน การยน การเดน

เรากสละเสย ถวายบชาพระพทธเจา, “สญญา” กเหมอนกน



สญญาตางๆ ทงหมด ดไมดเราปลดเปลองไมนกถง “สงขาร” คอ

“จตตสงขาร” เราจะไมนกไมคดอะไรทงหมด, ถวาย “วญญาณ”

กคอ เราจะทำเฉพาะความรสกในทๆ เราอย ถาเราถวายทนาแดพระ

เรากตองทำนาใหทาน เพราะพระทานทำนาไมเปน ฉะนน เมอเรา

ถวายตวเปนทของวดแลว สวนการปฏบตกเปนหนาทของเราจะ

ตองทำ ความดทจะเกดแกพวกเรานม ๒อยาง คอทางกายและทาง

จต ความด ๒ อยางนเรยกวา “บญ” ๑. บญทไมเปนหลกฐาน

มนคงเหนยวแนน คอ “กามาวจรกศล” ๒. บญเกดแตใจเรยกวา

“กศลจต” เปนบญทมหลกฐานมนคงเหนยวแนน ถาเราไปแสวงบญ

จากทางวดวา จากพระเจาพระสงฆ ถงจะไดกไมมากเหมอนกบทเรา

ทำใหมในขนตวเราเอง เมอเราสรางบญใหมอยในตวเราแลว กจะตอง

มเตมอกเตมใจเตมตว มแจกลกแจกหลานแจกพอแจกแม ป ยา ตา

ยาย ของเราดวย บญทเกดจากมอ เทา ตา ห จมก ปาก ฯลฯ ก

ยอมจะเขาไปถงดวงจต ดวงจตของเรากจะมความสขสบายขนอกวาระ

หนง นเขาเรยกวา “กนบญ” เมอเราไหลไปทางโลกบาง ทางธรรม

บาง เรากจะกาวหนาไป (โลกเทากบขาซาย ธรรมเทากบขาขวา) ถา

ไมทำใหพรอมกนกจะมแตขาเดยวเดนไปไมรอด รฐบาลตงธนาคารเพอ

ประสงคใหเปนทเกบทรพย ของคนโงบาง ฉลาดบางบคคลผบำเพญ

ทานการกศลไวในพระศาสนา กเทากบฝากทรพยของตนไวในธนาคาร



ยอมเปนสถานทปลอดภยความดคอบญนน ตองทำใหมนลกๆ ถงใจ

เหมอนกบบอเราตองหมนขดจงจะไดนำ ใครขครานกไมไดกน แหวกๆ

เอา มนกจะมแตจอกแหน เปดไกขใส ถาเราหมดสทธในตว (คอตาย)

เรากจะไมไดอะไรไป ศล ๕ เปนอาภรณเครองแตงตว ถาเราไมมศล

๕ กไปสวรรคไมได เทวดาจะตองไลกลบลงมาอก (ตอจากนไปโอวาท

ของทานเจาคณพระศาสนดลกฯ วดสปฏนารามแสดงในสถานทเดยวกน

เหนเปนคตทควรคดและจดจำไวบาง จงไดเกบมาบนทกไวดวย)

การทำสมาธ คอ การสรางดวยกำลงจากธาตทง ๔ ให

รวมกนดวยอำนาจของจต

“ดรจฉาน” แปลวาสตวทมกายขวาง สตวทกชนดตลอดทงบก

และนำ ยอมมสวนหวและกนตรงกนขามในทางขวางท งส น สวน

“คน” เปนสตวชนดเดยวเทานนทมหวอยเบองบน กนอยเบองลาง

(คอมสวนกายขนไปทางสง) จงเรยกวา “มนษย” แปลวา สตวทม

ใจสง (วนรงขนทานเจาคณพระศาสนดลกกบทานอาจารยไดออกจาก

วดประชานมตรไปเยยมวดๆ หนง ทตำบลบานพะยง อำเภอ อทมพร

และไดประทานโอวาทแกพระภกษสามเณร กำนน คร ผใหญบาน ณ

ทตำบลนนดวย ๗ ม.ค. ๙๖)



ตอจากนเปนโอวาทของทานเจาคณพระศาสนดลกฯ

“ไมพะยง” เปนไมทมคายงกวาไมทงหลายคอมเปลอกนอย

แกนหลาย และเนอละเอยด ใหพวกเราทำตวใหม “แกน” (ความด)

เชนกบ “ไมพะยง” บาง

พระพทธเจา ทรงฝงความชวทงหมดของพระองคไวภายใตตน

โพธเมอ ๒ พนปกวามาแลว เราทงหลาย กควรจะฝงความชวของ

ตวเราเชนพระองคบาง

“วด” เปนเครองวดคณธรรมของเราวามมากนอยเพยงไร ใน

วดกด ในบานเรอนกด ควรปรบปรงจดระเบยบใหงดงาม คอ

ปรบปรงระเบยบในตวเราใหสะอาดกาย วาจา และใจ (เลาเรอง

คนทสกปรกใชครกตำสมมะละกอแลวไมลาง ถงเวลาจะตำใหมกหยบ

มาใชอก กบเรองคนขเกยจไมกวาดบานถเรอน ถงเวลาจะนงจะนอนก

ใชปากเปาๆ เอาทเขาเรยกกนวาบานเรอนเปนไข)



เดกๆ มนดากนนน มนไดอยางจากพอจากแม ไมใชมาจาก

โรงเรยน เพราะครไมเคยสอนใหเดกดาอยางนนๆ เลย ฉะนน พอแม

อยากหดคำกลาวไมดอยาเอนผหา ผห ผปอบ และคำหยาบตางๆ

ถาอดใจไมไดจรงๆ กควรกระซบพดกนคอยๆ อยาใหเดกนอยมน

ไดยน มนจะจำไปตดใจ และจำแมนจำลกเสยดวยจงพยายามทำสงท

ดๆ ไว เพราะของดกยอมตอคนดของชวกตอคนชว เชนคกตะราง

มนยอมตอแตคนชวเทานน ของไมดนนใหเอาใสบาตรทานอาจารย (ล)

ไปทงแมนำมลเสยใหหมด

“ชนทอนหนาปลาทอนใหญ” เขาวาคนเฒาพอไดยนเสยง

กลองลเกโขนหนง กเอน (รองเรยก) เดกนอยใหมาเฝาเรอน บอกวา

กจะไปเอง ครนไดยนเสยงระฆงหรอกลองวด กบอกวากจะเฝาเรอน

เอง ใหเดกนอยไปวด เวลาจะอาราธนาศล บอกวากจำไมใครไดแก

แลว หลงๆ ลมๆ เจาเปนคนหนมเลอนออกไปขางหนาๆ เถด แลว

คนเฒากขยบเลอนถอยออกไปปลายสาด (เสอ) ครนถงเวลาเขายก

สำรบกบขาวมาตงคนเฒากรบขยบเขามากอน และกนหวพงหวมนเสย

หมดเชนนใชไมได



“นำ” มสงทปดไวคอดน ถาเราขดลงไปจะลกหรอตนเพยงไร

กตาม จะตองพบนำเสมอ “คณธรรม” ทมอยในตวเรากเชนเดยวกน

เราตองใช ทาน ศล ภาวนา ขดลงไปจงจะพบซง “คณธรรม” นน

ขอใหเราทำตวใหเปนผม “ธาตแท” ของความเปน “พทธศาสนกชน”

อยาใหม เปลอกหลายกวาแกน

(เมอทานเจาคณพระศาสนดลกฯ กลาวโอวาทจบแลวทาน

อาจารยจงไดแสดงโอวาทตอภายหลงอก)

“จอบ” ๔ เลม คอ ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา สำหรบ

ใชขดบอบญ “สวาน” คอ สต ใชเจาะลงไป รางกายคอ “กอนหน

ใหญ” ไดแกความเจบ ปวด เมอย ฯลฯ

“ศล” นนเปรยบเหมอนดน ถงจะมรสเคมเปรยวบาง กยงด

กวา “ทาน” คอตนไม (เพราะไมมพษ) ถาเรามศลทานกนบวาเรา

เขาไปใกลนำ (คอความเยน) มากแลว แตยงไมถง “แกว”

เราปรารถนาของดของแท เงนปลอมทองปลอมเราไมชอบ

ธนบตรขาดครงเรายงไมอยากได คนไมดเรากไมอยากไดเหมอนกน



“พทธคณ” “ธมมคณ” และ “สงฆคณ” นนตายไมเปน แต

“พระพทธ พระธรรม พระสงฆ” ตองตายทงนน

เราถวายอาหารพระ เทากบเงน ๑ บาท ถวายผาผอน

เทากบเงนอก ๑ บาท ถวายทอยอาศยยานพาหนะเทากบเงนอก

๑ บาทและถวายยารกษาโรคกเทากบเงนอก ๑ บาท นจงเรยกวา

“ปจจย ๔”

(เมอกลบจากวดบานพะยงถงวดหลวงสมงคลารามฯแลว

ทานอาจารยไดมคำสงในตอนกลางคนวนนน ใหขาพเจากลบ

อบลฯ แลวเลยไปกรงเทพฯ โดยเรว มใหตามไปจงหวดสรนทร

โครราชและลพบรอก ดงนน การบนทกในตอนน กจำตองสนสดลง

เพยงจงหวดศรสะเกษน)



เนกขมมาภรยมสถาน, วดบรมนวาส ๑๕ ก.ค.๙๗

พระพทธเจาตรสวา ร แล วกยงม อย ละแลวกยงม อย

(หมายถงธรรมและกเลส)

เวลาโกรธ จตมนเสย ธาตมนกเสย เวลาหายโกรธแลว ธาต

มนกยงเสยอย เหมอนตอไมทไฟไหม เมอไฟดบแลว ตอกยงเปนสดำ

อย (นเปนวบาก)

“ทกข” ม ๔ อยาง คอ ทกขสจจ ทกขสมทย ทกขนโรธ

ทกขมรรค “ทกขนโรธ” ไมตองทำงาน “ทกขมรรค” ตองทำงาน

สขกม ๔ อยางโดยทำนองเดยวกน



ศาลาอรพงศ, วดบรมนวาส ๑๗ ก.ค. ๙๗

สงทเปน “กามฉนทะ” คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

ธรรมารมณ เหลาน ถาดกเปน “กามฉนทะ” ไมดไมชอบกเปน

“พยาปาทะ” ใหรทงนอกใน, รปดกร เสยงดกร กลนดกร ฯลฯ

แตใจไมตองเขาไปจอ.

ขณะทเรากำลงนงอยน กมทง ศล สมาธ ปญญา จตสวน

หยาบกเปน ศล กลางกเปน สมาธ ละเอยดกเปน ปญญา.

ใหรจกทำ “เหตด” และใช “เหตด” รกษา “เหตด” เราจะ

เปนลกพระพทธเจา หรอจะเปนลกพญามาร? สญญาใดททำใหเราม

จตสบายเบกบาน ใหคดถงอนนนไว อนใดทำใหเศราหมองจงปด

ทงใหหมด



ศาลาอรพงศ, ๑๙ ก.ค. ๙๗

“รางกาย” เหมอน อสรพษ, อสรกาย, หรอทารก ทไมม

กฎหมาย เชนบอกใหนอนกไมนอน บอกใหเชอกไมเชอ ฯลฯ มแต

ทกขโทษและนำความเดอดรอนมาให

พระพทธเจาตรสวา “พระนพพาน” อยทเปลอกตาบาง,

ปลายจมกบาง, เลบมอเลบเทาบาง, ขน-หนงบาง และทรากอสภะ

บาง

“สจตตปรโยทปน เอต พทธานสาสนฯ” นคอ “แกนพระ

ศาสนา” หวใจพระพทธเจา กคอ หวใจพระศาสนา

“ความชว” ใหเกบไวจนตาย “ความด” ใหนำออกใชจนตาย

ทกวนน “ด” กบ “ชว” ยงปนกนอย ตองสรางความดใหมากจน

กำจดชวออกใหหมดจงจะหายหวง



ศาลาอรพงศ ๒๑ ก.ค. ๙๗

ธรรมะ บางอยางพระองคทรงแสดง เหตปจจย ผล “ปจจย”

คอสงทอบรม ทนถนอม บำรง “เหต” คอยางในพช หรอเมลดขาว

ซงทำใหเกด ราก ลำตน “บำรง””คอ นำ ลม ปย เปนปจจยใหยาง

ในพชแตกออกเปนลำตน เม อเหตค อ ก เลส อว ชชา ตณหา

อปาทาน มาสมปยตกบจตกบธาตร ของเรา กเกดเปน “กรรม,

วบาก” คอ “ผล”

“ขนธ” กบ “อายตนะ” เปนอนเด ยวกน เม อพดถง

“ขนธ” กไมตองพด “อายตนะ”

ศาลาอรพงศ ๒๒ ก.ค. ๙๗

“ลม” เปนตนไม “สต” เปนนำฝน “จต” เปนดอกไมเบก

บาน หรอลมเปน แมนำ หรอ คลอง จตเปน เรอ สตเปน คนนง

เรอ

“ทาน” เปรยบเหมอนทำนาขาวเปลอกใหควายกน “ศล”

ทำนาขาวสารใหคนกน “ภาวนา” ทำนาขาวสก เรากนเองสบาย



ปวดเมอย กใหทน เอาชนะมนใหได คอยแตจะไปเอาใจพญา

มาร สวนครบาอาจารยนนไมเอาใจ

“การอาน” คอ “วจาร” (ไมใชอานหนงสอ)

“จาคะ” คอ การสละกเลส ไมคำนงถงวตถใดๆ ปดใหหมด

จากใจ “ปฏนสสคโค” คอ การสละคนสงคนใหเจาของเดม ไมรบ

เอามา “มตต ” เอาออกไปใหพ น “อนาลโย” ปลอยท งเลย

ชางหวมน

“สตปฏฐาน ๔” คอ ลมหายใจ เปน กาย สบาย ไมสบาย

เปน เวทนา ความบรสทธผองใสเปน จต ความตงเทยงของจต

เปน ธรรม



เนกขมมฯ ๒๓ ก.ค. ๙๗

“วปสสนา” คออะไร? คอ ความเขาไปรสภาวธรรม แต

ความเปนไปตางๆ น น มนเนองจากสมมตบญญตทคนเขาไปจบ

ถาสงเหลานดบไป มนกมแตสภาวะ เชน แกวนำตงอยเฉยๆ มนก

ไมแตก ตองมคนไปหยบจบ มนจงจะแตก

ทกสงทกอยาง ยอมม “เหตผล” ทงนนนงอยนงๆ มนกม

เหตผล ใบไมรวง มนกมเหตผล คนไมรนนกเพราะไมมปญญา

ความรจงไมเขาไปถงเหตผล คอรผวเผน (พดกบบคคลผหนงทเขา

จะแสดงตนใหใครๆ เหนวา เขานแหละเปน “นกเหตผล” ทสมบรณท

เดยว)



เนกขมมฯ ๒๔ ก.ค. ๙๗

เมอพนจากความคดเรองอยางน นแลว เด ยวน มนมาคดถง

“โทษ” ของการเปน “ฆราวาส” กบ “คณ” ของ “การบวช”

วา การเปนฆราวาสนนถงแมเราจะมคณความดสกเพยงไร กไม

สามารถถายทอดใหผอนได แมแตกบคนทอยใกลชดกบเรา เชน

บตร ภรรยา แตถาเปน “พระ” แลว เราสามารถถายทอดคณ

ความดของเราใหคนอนไดมาก

“การสก” หรอ “การบวช” มนไมไดอยทความสวยไมสวย

ของคน มนอยท “กเลส” ของคนบางคนหนาดำเหมอนกบกนหมอ

กยงสกได (ไมใชเพราะรปสวยจงอยไมได อยางทมตวอยางมาแลว)

เดยวนมามองพจารณาเหนวา อาหารทอยในชามขาวของเรา

น มนกดขณะเวลาทอยในปากเทานน ประเดยวอกไมชามนก

กำลงจะกลายเปนของเสยของบดเนาอยแลว ดงนนจะมอะไรทนา

จะไปยงไปยนดกบมนนกหนา



อยายนดในการอย อยาเสยใจในการตาย ไมเจบกด เจบก

ด เพราะทำใหเรารจกทกข

อาตมาไมรสกอะไรเลย เพราะแนใจอยเสมอวา เขาจะทำด

หรอไมทำดกบอาตมากตาม ทกๆ ชนมนจะตองยอนกลบไปทตว

เจาของเองทงหมด สงทเขาคดจะฆาเรานนแหละ แตมนกลบไปฆา

ตวของเขาเอง

ศาลาอรพงศ ๑๘ ก.ค. ๙๗

“สต” เปน พทธคณ “ลม” เปนฐานของจต

ลมภายนอกด ลมภายในด จตด ตองใหพรอมทง ๓ อยาง

จตด กายไมด กจดวาด เปน “กศล” จตดกายดดวยกดยง

เปน “มหากศล” กายดจตไมดกยงดบาง คอดกรยา จตไมดกายก

ไมด ไมสงบ ฟงซาน กระสบกระสาย จดเปน “บาปอกศล” ใชไม

ไดเลย



ใจดกายไมด ปวดเมอย ชางมน ขางนอกไมดกใหขางในมนดไว

มะพราวนนเปลอกนอกมนกนไมได แตเนอใน มนด และนำ มนกด

ธาตดน บรสทธ, ธาตนำ บรสทธ, ธาตไฟ บรสทธ, ธาต

ลม บรสทธ, อากาศบรสทธ, ใจกบรสทธ เมอธาตเหลานสามคคกน

เขา “ความบรสทธ” คอ “ความด” กจะแทรกซมเขาไปทวรางกาย

ทำใหเกดเปนบญเปนกศลทงกอนกาย เมอบคคลผใดสรางสมความ

บรสทธอนนไว บคคลผนนกจะเตมไปดวยความสขทงกายใจ

ขณะทเรานง (สมาธ) อยน ใหทำความรสกเหมอนกบเรากำลง

นงอยบนกอนเมฆ หรอศาลากลางนำหรอกลางทงนา ปลอยลมออก

ไปใหเยนโลง ใจไมเกาะเกยวกบสญญาอดต, อนาคต ทงดไมด

ทำใจใหเงยบเฉย

ปลอยลมไปใหแรงทวตว เหมอนกบเราพงนำออกไปดบไฟ

ลมกวาง สตใหญ จตใหญ กายกสงบ รางกายเรานเหมอน

ลก เมอเราเลยงเขาจนโตเปนผใหญแลว พอแมกสบายอกสบายใจ

ไมตองเปนหวงกงวลเพราะไวใจไดในการรบผดชอบของตวเอง เหมอน



ผใหญกบผใหญอยดวยกน มนไมคอยมเรอง ถาเดกกบเดกอยดวยกน

มนยง ผใหญอยกบเดกกไมคอยจะดอก มนมกไมใครสงบ

เอาวนหลงมาไวขางหนา-ไมเอา เชนนงวนกอนดกวาวนน-ใช

ไมได ตองใหวนนดกวาวนกอนเสมอไป จงจะใชได

ศาลาอรพงศ ๑๘ ก.ค.๙๗

“การปฏบตธรรม” ใหประโยชน ๓ ประการ ๑. เปนการ

ชวยตวเองใหพนจากทกข ๒. ชวยผอนดวย ๓. ชวยพระศาสนา

เพราะศาสนาจะดำรงอยไดกเพราะบรษท ๔ ม ภกษ สามเณร

อบาสก อบาสกา

คนทรจก “ความด” แตไมทำ “ความด” กม คนทรจกดแลว

ทำดกม ฉะนน คนทรจกดจงอาจทำชวกได ถาไมรจกหลกของ

ธรรมะ คอ “การปฏบตจตใจ”

คนทม “การศกษา” แตไมม “การปฏบต” เปรยบเหมอน

คนทมขาขางเดยว หรอมมอขางเดยว มตาขางเดยว ยอมจะไม



สามารถประกอบกจการสงใดใหสำเรจลลวงไปไดโดยเรยบรอยบรบรณ

เพราะ “การศกษา” กบ “การปฏบต”ยอมตองอาศยซงกนและ

กน เมอคนเรามพรอมทง ๒ อยาง กเปรยบเหมอนคนทมแขนขาและ

มตาครบบรบรณทง ๒ ขาง จะเดนหนา ถอยหลง หรอไปขางซาย

ขางขวา กไปไดสะดวกไมตดขด

“โลก” เขาเอาสขทางกายเปนใหญ จตใจจะทกขอยางไรกชาง

มน แต “ธรรม” เอาสขทางใจเปนใหญ เพราะถอวาใจเปนสวน

สำคญยง รางกายภายนอกถอวาเปนสวนตำ มแตคอยนำความ

ทกข เดอดรอน และความเสอมความเลวมาให

“รางกาย” เปนเหมอน งเหา หรออสรพษ ทนำแตความเจบ

ปวดเมอยเหนบมาให หรอ มฉะนนกคลายกบ “เดก” เดยวกออน

เดยวกด กวนอยางนนอยางน ไมหยดหยอน บางคราวกด บางคราวกราย

คนททำแต “บญ” แตไมไดทำ “หลกของใจ” ไว กเปรยบ

เหมอนกบคนทม “ทดน” แตไมม “โฉนด” จะซอขายเปนเงนเปน

ทองกไดดอก แตมนอาจจะถกเขาฉอโกงได เพราะไมมเสาหลก

ปกเขตไว



คนทม “ศล” ม “ทาน” แตไมม “ภาวนา” (คอหลก

ของใจ) กเทากบถอศาสนาเพยงครงเดยว เหมอนคนทอาบนำแคบน

เอง ไมไดรดลงมาแตศรษะ กยอมจะไมไดรบความเยนทวตว เพราะ

ไมเยนถงจตถงใจ

“คนทใจบญ” คอ ใจเบกบาน “คนใจบาป” คอใจเปนทกข

เดอดรอน

คนเราอยากได “ความสข” แตไมรจกทำ “ความด” ถาเรา

จะตงใจจรงๆ เพอทำความดแลว ไมตองเอามากมายอะไรดอก เพยง

วนหนงใหทำความดสก ๑ ชวโมง เปนความชว ๑๑ ชวโมงกยงด

เดอนหนง ๓๐ วน ทำดสก ๓ วนกพอ หรอเกดมา ๕๐ ป ได

ทำความดสก ๕ ปกยงด “ความด” นนถามนดจรงๆ แลวเพยง

๕ นาทเทานน กสามารถทำใหเยนใจไปไดตลอดชวต

เจบตรงไหน ใหเพงลมใหเลยไปจากทนนจงจะไดผล เหมอน

เราเจบตรงหวเขา ตองเพงใหเลยไปถงปลายเทา เจบทไหลตองเพงให

เลยลงไปถงแขน



ลมรอน สรางโลหตดำ ลมอน สรางโลหตแดง ลมเยน

สรางโลหตขาว

ลมรอน เปนลมสงหาร ทำเวทนาใหเกดกอคาวมทรดโทรมของ

รางกาย, ลมเยน เปนลมสราง, ลมอน เปนลมรกษา

ลมหยาบ มลกษณะยาวและชา ลมละเอยดมลกษณะสนและ

เบา สามารถแทรกซมเขาไปในตวไดทกตอมโลหต เปนลมทมคณภาพ

ดยง

การมอง ๒ ตา ยอมเหนจดหมายไมถนด ตองมองตาเดยว

จงจะเหนไดแจม เชนเขาเลงปนหรอยงธนน น เขาจะเลงดวยตา

ขางเดยว จงจะยงไดแมน ถกจดทหมาย ถาเราทำจตของเราใหเปน

“เอกคคตา” คอมอารมณเปนหนง เรากจะสามารถมองเหนอะไรๆ

(ในตวของเรา) ไดถนดชดเจนเชนเดยวกน



ศาลาอรพงศ ๑ ส.ค. ๙๗

“สตมยปญญา” เปรยบเหมอนคนทตนจากหลบแลว แตยงไม

ไดลมตา ยงมองไมเหนแสงสวาง ยงคลำผดคลำถก ควาผดควาถก

ผดบางถกบาง ไมแนไมนอน “จนตามยปญญา” เปรยบเหมอนคนท

ตนนอนแลว แตยงไมออกจากมง ขหขตากยงตดอย มองอะไรกมดๆ

มวๆ ไมชดเจน สวน “ภาวนามยปญญา” นน เปรยบดวยคนทตน

ออกจากม ง ลางหนาลางตาสวางแจมใสแลว สามารถมองเหน

อะไรๆ ไดถนดชดเจน นจดเปนปญญาอนเยยม ควรบำเพญ

“ใจ” ยงมาก กสกปรกมาก เหมอนกบคนทอยกบทเฉยๆ

ยอมจะไมคอยเปอนเปรอะอะไร ถาเดนไปโนนไปนมากๆ กตองเหยยบ

นนบางนบาง หยบโนนหยบน มอกเปอน เทากเปอน ตวกเหนอย

เปยกเป อนเหงอไคล ทำใหสกปรกเลอะเทอะ สงปฏกลเหลานก

เปรยบดวย “นวรณ” ททำใหจตใจเศราหมองไมสะอาดนนเอง

ลมใหญ (กวาง) กเปน “มหาภตรป” สตใหญ กเปน “มหา

สตปฏฐาน” คอฐานใหญมสตรทวตว จตใหญ กเปน “มหคคต

จตต” คอจตกวางขวางรรอบ เมอลมใหญ สตใหญ จตใหญ เปน



ผใหญดวยกนทงหมด กยอมไมมการทะเลาะววาทกน กายกบจตไม

ทะเลาะกน สตกบจตกไมทะเลาะกน ผนนกจะมความสข

“ขนธ ๕” จดเปนตวมาร “รป” กเปนมาร “เวทนา” กเปน

มาร “สญญา” กเปนมาร “สงขาร” กเปนมาร “วญญาณ”

กเปนมาร มารพวกนคอยมาเสยมสอนเราอยเสมอ มนจะอวดดกวา

พระพทธเจารำไป แลวเรากมกจะคอยเชอมนดวย มารพวกนเรา

ตองหาอาวธสำคญประหารมน อาวธของเรากมแตสนมเขรอะขระ

มดกสนม จอบกสนม เสยมกสนม ใชไมไดสกอยาง สนมเหลานคอ

อะไร? คอความขเกยจ ขคราน ขปวด ขเมอย ขงวง ขหว ฯลฯ

แลวจะไปปราบอะไรมนได ตองใชอาวธของพระพทธเจา คอ ขนต

ปรม ตโป ตตกขาฯ ใชขนตความอดทนกระหนำมนลงไป ไล “ข”

ตางๆ ออกไปใหหมด ตองใช ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา เปน

กำลงตอสกบมน เราจงชนะมนได



เนกขมมฯ ๒ ส.ค. ๙๗

“ลม” เปน “กายสงขาร” คอเปนผสรางกาย

“วจสงขาร” คอ ความคดทจะตองพด แตยงไมไดพดออกมา

เปนแตเพยงคดไววาจะพด

“จตตสงขาร” คอ เรองทคดนกขน แตไมจำเปนจะตอง

พด เพยงแตคดอยางเดยวกรเรอง

“จตตสงขาร” กบ “วจสงขาร” นมลกษณะใกลเคยงกนมาก

ทสด การปฏบตจตใจน สงสำคญกคอใหพยายามระงบ “วจสงขาร”

มใหบงเกดม จะเนองดวยสญญาอดต อนาคตกตาม ตองปดทง

ใหหมด

กายดบ ไมใชหมายความวา ไมมกาย ม, แตไมคดปรง เพยง

แตรสกวากายเทานน



“กายสงขาร” คอตว ปจจบนของ “รป” ไดแกลมหายใจ

“จตตสงขาร” คอ ความรเปนทตงของความคด เปนปจจบน

ของ “นาม”

“ลม” เปรยบเหมอนคลน “สต” เปรยบเหมอนเรอ “จต”

กคอคนทนงอยในเรอ ถาคลนลมไมสงบ เรอกเอยงหรอลม คนในเรอ

กตองตาย หรอไดรบความลำบาก ใหทำจตของเราใหนงเหมอนกบ

เรอททอดสมออยกลางทะเล คลนกไมม ลมกไมพด เรอกไมเอยง

คนในเรอ คอใจของเรากสงบนงเปนสข “จต” อนนแหละเปน “อรย

มรรค” เปนจตทมอสระ มอำนาจเตมท พนจากอำนาจของนวรณ

เปน “จตตวมต”

การพด การทำ การคด เปนเรองเลนๆ เปนเรองของโลก

เปนเรองของเดก ถาใจเรายงเปนเดกอย กยอมจะไมไดสมบตของ

พระอรยเจา

กายสงบ กไดวชาจากกาย จตสงบ กไดวชาจากจต ลมสงบ

กไดวชาจากลม



เมอ “จต” ของเราไมเกาะเกยวกบสญญาอารมณใดๆ เพง

เฉพาะอยแตลมเขาลมออกอยางเดยว “จต” นน กยอมจะเกดแสง

สวางขน คอ “วชา” เหมอนลกปนทแลนไปในอากาศ ยอมจะ

เกดเปนไฟ คอ “แสงสวาง” ขนเชนเดยวกน

“เมตตา” เราทำใหกาย “กรณา” เราทำใหกบวาจา

“มทตา” ทำใหแกจต “อเบกขา” ทำใหแกอายตนะ คอวางเฉยเปน

สมาธฯ เรยกวา “ฉฬงคเปกขา”

สญญา อดต อนาคต เปน “โลภ” ปจจบน เปน “ธรรม”

สญญาอะไรนดเดยวกไมเอา ไมใหเกยว, เกยวนดเดยวกเปนภพ

แลวกตอง เกด แก เจบ ตาย อก

ทำอะไรตองทำใหจรง จงจะไดพบของจรงการทำจรงนนนด

เดยวกพอ เงนแทลานเดยวยอมดกวาเงนเก ๑๐ ลาน พดอะไรกอย

กบพด ทำอะไรกทำอยกบทำ กนกอยกบกน ยนกอยกบยน เดนกอย

กบเดน นงกอยกบนง นอนกอยกบนอน อยาใหใจมนคบหนาไปยง

กวาความจรง



“สญญา” ในดนดหนงกไมม, ในชวนดหนงกไมม, ทำจตให

เปน “ฉฬงคเปกขา” พระพทธเจาตรสวา “น จ กญจ โลเก

อปาทยตฯ” “บคคลทำไมยดถอสงใดๆ ในโลก เปนผมความสข”

เนกขมมฯ ๓ ส.ค. ๙๗

“ความคด” ดบ แต “ความร” ไมดบอยางนเปน “นโรธ

สมาบต” อกอยางหนง “นโรธนพพาน” นน กำลงพดอยกเปน

“นพพาน” กำลงทำอยกเปน “นโรธ” เดนอยก “นโรธ” นงอยก

“นโรธ” คอทำแต ความยดถอในการทำไมม พด แตความยดถอ

ในการพดไมม ฯลฯ อยางนเปน “นโรธนพพาน”

การกนอาหารนอย ไดประโยชนในการทำลมดมาก เวลาท

ตองการจะสำรวมลม อาตมาฉนอาหารใหนอยทสด พอรางกายหวลม

มนเสยดแทงหรอกำเรบขนลงตรงไหนๆ เรารไดหมด ถารางกายม

อาหารอมเสยแลว เราไมใครจะสงเกตรได เพราะรางกายปกตมนก

ไมมเหตการณอะไรเกดข น เพราะฉะนน สำหรบอาตมาแลว

มนจะหวกด จะเจบกด ยงเจบหนกยงดทสด ปดประตไมตอง

พบปะกบใครเลย



เมอ “เวทนา” เกดขน แลวเอาความรไปจบอยทคนอนหรอ

ส งอ นเส ย เพ อให ล มเวทนาน น กใช ได เหมอนกน แตมนเปน

“สต” ไมใช “สมปชญญะ” ตองรอยทตวเราเอง จงจะเปน

“สตสมปชญญะ”

อาหาร ทเปนชนหยาบๆ เชน เปด ไก หม เนอ เหลาน เมอ

กอนนอาตมาไมยอมฉนเลย เสยดายกำลงไฟธาต เพราะอาหารหยาบ

เหลาน ตองใชกำลงมากในการยอย พอกนเขาไปรสกวารางกายมน

อดอดขนมาทนท และรางกายกออนเพลย เหมอนเวลาทเขาสบไฟตม

นำ พอสบไฟแรง นำกเดอดพลานฉนใด, รางกายเราเมอไฟธาต

ทำงานหนก ความรอน ความไมสงบในตวเรากตองมมากขน



เนกขมมฯ ส.ค. ๙๗

“โลก” เหมอนกบมดแดง ทไตมาตามเถาวลย ถาเราตด

เถาวลยทพนตนไมทงเสยหมด แลวมดแดงมนกไมสามารถจะไต

มาถงตวเราได

“จต” ทหลดพนจากกระแสของโลก เหมอนเมลดมะขามทหลด

จากเนอจากฝกของมน ยอมกลงอยตามลำพง ไมมอะไรหอหม

“กเลส” นนถาเราพยายามจะปดทงจรงๆ แลว มนกจะหลด

ไดงาย คอตองปดใหถกท ถาปดไมถกทมนกหลดยาก เหมอนเงนหรอ

วตถสงของนน ถาเราจะทง มนกทำไดงาย แตการทจะหามานน

ทำไดยาก

“คนทไมเอา” (ไมตองการอะไร) นนแหละเขากลบจะได สวน

“คนทจะเอา” นนแหละกลบจะไมได เปรยบเหมอนของทเขาทำมา

ถวายพระ ถาพระทานรบไวแลว ทานสงใหแกคนอนตอไป เมอคนเขา

เหนวาทานไมมของสงนน เขากจะไปหามาถวายทานใหม ถาเขาเหนวา

มเสยแลว เขากไมหามาใหอกฉนใด, การสละละทงซง “ความชว”



ทงหลายนนแหละ จะเปนการไดซง “ความด” มาเปนเครอง

ตอบแทน

ตอง “ม” เสยกอน แลวเราจงจะ “ให” เขาได คนทไมมเงน

แลวไปยมเงนของคนอนมาเลนหวยหรอการพนน พอหวยผดกฉบหาย

เลย จะเอาอะไรไปใชเขาบญกศลนน เราตองทำใหมขนในตวเอง

เสยกอน แลวจงจะแจกเขาได

“ความยดถอ” เปรยบเหมอนสะพาน ถาสะพานไมมแลวใคร

เลาจะเปนคนเดน? มนกจะมแตฟากขางโนน กบฟากขางน ตากมอย

มนกมองเหนกนอยอยางน “จต” ทไมตดกบอารมณกเหมอนใบบวท

อยในนำ แตนำ มนกกล งไปกลงมา ไมตดซมซาบเขาไปในใบบว

ความรนมอย แตไมยด พดกรวาพดอย แตไมเขาไปยด ทำกรวาทำ

อย แตไมเขาไปยด ใหทำไปแตกรยาเทานน จตวางเฉยเปนปกต ไม

ตองปรง ระงบกายสงขาร วจสงขาร จตตสงขาร เปน “กาย

วเวก” “จตตวเวก” สงบสดอารมณภายนอกทงอดต อนาคต ดไมด

“จต” ทพนจากการปรงแตง กพนจาก เกด แก เจบ ตาย

“วมตตธรรม” “ธรรมะ” ไมมขางหนาขางหลง ปจจบน



“ความร” ม เปน ๒ อยาง อยางหนงต องคด, น ก,

ตรกตรอง (วจาร) จงจะร นเปน “มรรค” อกอยางหนง นกกร

ไมนกกร, ไมมคด นเปน “นโรธ” (ม “วตก” ”เหมอนกนแตใจไม

ตองยน”

“ร” ทไมมยด เหมอนไฟฟาทไมมสาย มแตแสงสวาง แตไม

ตองมสายไฟ คนกไมเขาไปตดเปนอนตราย หรออกอยางหนง เหมอน

ไฟทไมตองมตะเกยงไสกไมตองเสย นำมนกไมเปลอง แตแสงสวาง

มอย



เนกขมม ๗ ส.ค. ๙๗

ตอไปนขอใหพากนตงอกตงใจฟง “ธรรมะ” ทจะยกมาพดกน

สกเลกนอย ธรรมะทจะพดในวนน เก ยวกบความเหนและความ

เข าใจ อนเปนสวนสำคญอยางหนง ซงจะศกษาเรยนร สำหรบ

“ผปฏบตธรรม” เรองของ “ธรรมะ” นน ขอท ๑ คอเรยนรใน

สวนอนทวไป ขอท ๒ ทำความเขาใจในตวของเราเอง ทเรยกวา

“สมมาทฏฐ” คอ “ความเหนชอบ” นนหมายความวา เหนด

เหนถกตอง เชนเหนวา ทำอยางน น เปนความด ทำอยางน น

เปนความไมด, ทำอยางนนผด ทำอยางนนถก ฯลฯ ร วาสงใดด

สงใดชว, รวาศลด สมาธด ปญญาด แตไมรวาความดนนๆ ใหผล

เปนอยางไร อยางนเรยกวา มความเหนชอบเหนถกตอง แตไมม

“ความเขาใจ” ความเขาใจน หมายถง “สมมาสงกปโป” คอ

“ความดำรชอบ” เมอคนใดขาดความเขาใจอนเปนสวนสำคญเสย

แลว กเปนการยากแกการทจะปฏบต เลยเกดเปนความยอทอไมม

กำลงใจทจะปฏบตความดนนๆ ถามความเหนชอบและมความเขาใจ

ดวย กเปนการงายในการทจะปฏบตความดใหกบตน เพราะเหตนน

บคคลจงควรตองศกษาในเรองธรรมะใหรแจงชดและทำความ

เขาใจดวยใหมพรอมทง ๒ อยาง เรยกวา “สกขาคารวตา”



การศกษานมเปน ๒ ประเภท ประเภทท ๑ ศกษาอยางนกเรยน

คอ ตองอาศยทองจำแบบตำรา และฟงคำสงสอนจากปากครบา

อาจารยหรอพระเจา พระสงฆ แลวกจดจำมาประพฤตปฏบตตาม

อกประเภทหนง ศกษาแบบผใหญ คออาศยฟงแลวกทำความเขาใจ

นำมาคดพจารณาไตรตรองดวยตนเอง แลวทดลองทำดจนเหนผล

การปฏบตจตใจทจะใหสำเรจมรรคผลนน บางพวกกทำงายบรรลผล

เรว บางพวกกทำยากบรรลผลชา เพราะบคคลเหลานมหลายประเภท

ดงนน พระพทธเจาจงทรงเทศนาเปน ๓ อยาง อยางท ๑ เรยกวา

“ปฐมเทศนา” คอเพยงแตอธบายใหผฟงเหนดเหนชอบเทานน เขาก

สามารถเขาใจไดเอง อยางท ๒ “ทตยเทศนา” ตองชแจงใหเขาเหน

ชอบและแนะนำใหเขาเขาใจดวย อยางท ๓ “ตตยเทศนา” ตอง

ชแจงใหเขาเหนชอบ แลวยงตองสอบถามความเขาใจทบทวนอกหลาย

ครง จงจะเขาใจด สวนบคคลอกประเภทหนง ทงมองไมเหนและ

ไมเขาใจ แมจะอธบายอยางไรกไมบงเกดผล บคคลชนดนพระองคก

ทรงทอดทงเสยเลยเพราะเปน “ปทปรมะ” ยอมเสยเวลาแกการสอน

เรองทเราจะตองศกษาน กคอ อะไรเปน “โลก” ? อะไร

เปน “ธรรม” ? ตวของเรานนบแตขวหวใจออกไปจนถงกระดก เนอ

หนง ผม ขน ฯลฯ ลวนแตเปนตว “โลก” ทงนน มแตความแตกดบ



ไมจรง เสอมสลาย เราตองเรยนใหรตลอดในตวของเรานเสยกอนวา

อะไรมนเปนมาอยางไร ไปอยางไร “โลก” นนบางสวนเปนของด

แตไมจรง บางสวนเปนของจรง แตไมด, การพด การทำ การคด

ฯลฯ เหลานมนเปนเรองของความไมจรง เปนเรองของโลก สวน

“ธรรม” นนเปนเรองของจรง ของด ทำจรง ดจรง ไดจรง เปน

เรองของจตของใจ ซงเปนสวนลกซงมาก ทวา “โลก” เปนของ

“ดแตไมจรง” นน กเปรยบเชน “ธนบตร” เปนสงทมราคานำมาซอ

ขายไดจรง แตกเปนกระดาษ ไมใช “เงน” อกอยางหนง “จรงแต

ไมด” กเชนอยางเงนเหรยญบาท เมอกอนนเรานำไปซอของไดราคา

ตง ๑๐๐ สตางค แตเดยวนจะนำไปซออะไรเขาสกแดงเดยวกไมได

นเรองของโลกมนเปรยบไดดงน จงแสดงใหเหนวา เรองของวตถ

ภายนอก เรองของโลกมนเปนของไมจรง, ดไมจรง, จรงไมด,

ถาใครไปยดถอเปนจรงเปนจงกบเรองของโลกแลว ผนนกจะไมมวนได

พบของจรง ของด ของแท จะตองพบแตของไมด ของไมจรงอยเรอย

ไป จะไมมทางประสบกบความสขอนแทจรงไดเลย และผนนกจะตอง

พบแตความหมนเวยนอยตลอดชาตตลอดภพ ความหมนเวยนอนนเปน

ความหมนแบบ “กงหน” คอ หมนจๆ อยกบทไมไปไหน ตรงขาม

กบในดาน “ธรรมะ” เมอผ ใดไดปฏบตธรรมแลว แมจะมการ

หมนเวยนเปลยนแปร กเปนการหมนอยางแบบ “ใบพดเครองบน”



คอ หมนไปสทสงทาเดยว เหมอนอยางใบพดทพาตวเครองบนใหขน

ไปสบนอากาศไดฉะนน หรอมฉะนนกเปนการหมนอยางลอรถ ซงจะ

พารถหรอผโดยสารใหไปสสถานหรอทมงหมายไดในทสด “ใบพด”

หรอ “ลอรถไฟ” น เปรยบเหมอน “ธรรมจกร” ซงหมนไปดวย

ศล สมาธ ปญญา ศ ล-เม อหมนไปเพอความบรสทธ กตด

“กามตณหา” ใหหมดไป เปน “เนกขมมสงกปโป” สมาธ-เมอหมน

ไปเพอความบรสทธ กตด “ภวตณหา” ใหสนไป เปน “อพยาปาท

สงกปโป” ปญญา- เมอหมนไปเพอความบรสทธ “ตณหา” กหมด

ไป เปน “อวหงสาสงกปโป” ศล สมาธ ปญญา มสวนเกยวเนองกน

เปนอญญมญญปจจโย อนนตรปจจโย สหชาตปจจโย และ

นสสยปจจโย เราจะตองเอาชวตของเราฝงแนนลงไปใน “ธรรม”

อยางเตมทจนถงแกนจงจะไดผล ไมเวยนกลบมาเกดอก

อะไรเปนเหตแหงความเวยนเกด? ความยดถอ เปนเราเปน

เขาเปนตวเปนตน ยดในดไมด อดต อนาคต ปจจบน นเปนเหตให

เราตองเวยนวายตายเกดอยในวฏฏสงสาร เมอเรารวาเรองของโลก

เปนของไมดจรง, จรงไมด ดงน เรากตองไมไปยดถอมน ตองปดทง

ใหหมด เขาจะวาเราดหรอไม มนกไมใชของจรง เพราะ “ด” มนก

จรงอยทปากคนเลา “ไมด” กจรงอยทปากเขาพด ฉะนน เราจงไม



ถอเอาทงหมดทคนเขาวา ใหถอเอา “ด” หรอ “ไมด” ทตวเรา

เอง การทำดไมดนน ใครกไมรดไปกวาตวของเราเอง แมแตเทวดาก

ไมรดไปกวาเราไดเพราะมนเปนการรเฉพาะตว ถาเรายงจะมวเอาด

ไมดภายนอกจากคนอนอยแลว กจะตองประสบกบความทกข

เดอดรอนอยรำไป เพราะเปนเรองของโลกเปนเรองของความมเขาม

เรา มตวมตน “เขา” นน มนเปนเขาของสตวปาของววของควาย

ฯลฯ “เรา” มนกเปนงาของสตว งานนถงจะเปนของสงอยบนหวของ

ชาง แตมนกตองตำลงดน ถาเราเอา “เขา” หรอ “งา” มาสวมใส

หวของเราไว เรากจะกลายเปนสตวปาเชนเดยวกน และถาเราเปนวว

หรอควาย เรากจะไมพนถกเขาจบไปฆาหรอถกควายมนขวด ถาเรา

เอา “งา” มาใส กเปรยบเหมอนเราขนไปนงบนคอชาง อาจจะถกชาง

มนแทงเขาสกวนหนง ชางคอตว “อวชชา” ถามชางมนกจะตองม

สตวอนดวย ถาเราม “ชาง” เรากยงเปนผมด มองไมเหนของจรง

ไมเหนแสงสวาง “ความจรง” อนนบางทตวเราเองเปนผปดบงตว

เราเอง คอ รป เสยง กลน รส สมผส หรอ เวทนา สญญา

สงขาร วญญาณเหลาน ลวนเปน “สงขาร” ปรงแตง ไมใชของจรง

ของแท มแตความแปรปรวนไมแนนอน ถาเราเขาไปตดไปยดวาเปน

จรงจงแลว กยอมเปนเหตนำความทกขเดอดรอนมาใหแกตวเรา

เอง ความด ความชว กเชนเดยวกน เขาจะวาเราดไมดกอยาไปยนด



ยนราย ใหถอเอาความจรงทตวของเราทำเอง ผทไดปฏบตดปฏบต

ชอบ มจตใจสง เจรญขนสธรรมเตมท ความดของเขากยอมขยายตว

ออกเอง เหมอนกบดอกบวทบานเตมทอยในสระ ดอกกใหญ กลบก

ขยายบาน สงกลนหอม คอ “ความเยน” กระจายไปทว ความเยนน

กคอ “ความสข” ตา-เราจะเหนรปทดกเปนสข รปไมดกเปนสข, ห,

จะไดยนเสยงดกเปนสข เสยงไมดกเปนสข ลนจะรบรสดกอรอย รส

ไมดกกลนอรอยฯลฯ อารมณตางๆ ทผานมากระทบทงดทงชวตอง

ทำใจใหเปนกลางวางเฉยเปน ฉฬงคเปกขา จดเขาอยใน “มรรค”

เปนองคโพชฌงค พระพทธเจาทานไมตดดตดชว ไมของอยใน

อารมณ อดตอนาคตและปจจบนทานจงไดพระนามวา “โลกวท”

เปนผรแจงโลก จตนไมตดของอยในอารมณภายนอกทงด ชว อดต

อนาคต ปจจบน กจะเปนจตทหลดพนจากอาสวะ เปนจตทตกอยใน

กระแสของธรรม มความสขเยนเปน “วหารธรรม” เปน “วชา

วมต” ผใดปฏบตไดขณะใด กยอมไดรบผลเยนในขณะนนไมจำกด

กาลเวลา เปน “อกาลโก” เพราะฉะนน ขอใหพวกเราพากนศกษา

ใหรแจงชดในเรองของ “โลก” และของ “ธรรม” ใหเขาใจสวน

ใดเปน “โลก” กปดทงเสย สวนใดเปน “ธรรม” กนอมนำเขา

มาประพฤตปฏบต, ผนนกจกไดรบผลคอ “ความสงบ” เปน



ความสขเยน จะอยทใดกเปนสข จะไปไหนกเปนสข ปราศจาก

ความเดอดรอนทงปวง ไดแสดงมาโดยยอพอเปนเครองประดบสต

ปญญาความร กพอสมควรแกกาลเวลา ยตลงเพยงเทาน

(เทศนากณฑน ทานอาจารยไดแสดงโปรดสานศษย ๒๔ คน

ทมาจากจนทบร มเนอความและโวหารแจมแจงนาฟงมาก แตผบนทก

ไมมสตปญญาพอทจะจดจำไวไดทงหมด จงเขยนมาเพยงยอๆ พอเปน

เคาตามสำนวนของทาน-อ.)

ศาลาอรพงศ ๘ ส.ค.๙๗

“ความมสต” รลมหายใจเขาออกนอยางหนงกบ “สมปชญญะ”

ความสำรวจรในกองลมทเดนขยบขยายไปทวรางกาย รวากวางหรอ

แคบ ลกหรอต น หนกหรอเบา เรวหรอชา ฯลฯ น อยางหนง

๒ อยางนเปน “องคภาวนา” ไมใชการบรกรรม “พทโธ พทโธ”

ขณะทเรานงสมาธอยนกใหนกวา เรากำลงนงเฝาพระพทธเจา

อย แตไมใชเฝาโดย “รป” เฝาโดย “พระคณ”



“ความด ความชว” เปนเรองของ โลก “ความด” เปรยบ

เหมอนฝนหรอกอนเมฆ ซงลอยอยบนอากาศ เหนอยอดเขาหรอยอด

ไม “ความชว” เปรยบเหมอนปาหรอทลม ซงมแตตนไมใบหญาและ

นำทขงอยชนแฉะและสกปรก คนชวจงเปรยบเหมอนกบปาหรอทลม

สวนคนดนน คดกคดแตสงทด ทำกทำแตสงทด ทเปนฝายสงของสง

ดงนจงเปรยบ “คนด” เหมอนภเขาหรอตนไมสง ซงยอมจะตอง

ไดรบแตละอองฝนชนเยนและปกคลมไปดวยกอนเมฆ พนจาก

ความทกขเดอดรอน มแตความเยนกายเยนใจอยเปนนจ

คนเรายงไมประสบทกขเตมท กยงไมเบอหนาย ผใดเหนทกข

แลวทำจตใหหลดเสยไดจากเครองเศราหมอง กจะเปนจตบรสทธเปน

วราคธรรมเหมอนคนทกนอมแลวจงตาย



เนกขมม คำ ๙ ส.ค. ๙๗

ทานอาจารยแสดงโอวาทโปรดสานศษย ๒๔ คน ทมาจาก

จนทบรในตอนกลางคนวนทจะกลบวา “การทเราพากนเสยคารถคารา

เดนทางมาครงน อยาไดคดวาเปนความเหนดเหนอย ใหคดวาเปนการ

บญการกศลอยางหนง “โลกยทรพย” นนเปนเพยงเครอง ถายทอง

“อรยทรพย” นนเปนเครอง ถายเวรถายกรรม เราแสวงหาอรย

ทรพยไว กเพอจะไดเปนเครองสำหรบถายทกขถายโทษของตวเราเอง

ถาเราไมมอะไรชำระลางมลทนโทษเหลาน เรากจะตองไดแตความทกข

ทบทวมากขน เชนเดยวกบคนทกนๆเขาไปทาเดยวแลวไมไดถายออก

มา มนจะเปนความทกขเพยงไร มลทนโทษของเรากเชนเดยวกน เหต

ฉะนน เราทงหลายจงพากนสรรสรางบญกศลไว เพอเปนอรยทรพย

สำหรบถายโทษของเราใหหมดสนไป “อรยทรพย” เหลานคออะไร?

พดโดยสวนรวมแลวกคอ กาย วาจา ใจ ของเรานแหละ ทำใหมน

เปนบญเปนกศลขน กายของเรากตองหลอหลอมใหเปนเงางาม ขดถ

ดวยศลใหสะอาดสดใส วาจาของเรากทำใหเปนวาจาทด สงใดทควร

พดกพด สงใดทไมควรพดกอยาพด เรองราวบางอยางเปนเรองท

ผฟงชอบ แตเปนเรองไมควรพดเราอยาพด เรองบางอยางผฟง

ไมชอบ แตควรพดเรากตองพด



คนเรามทงสวนดและสวนชว คนทมชวกมดอยบาง มไดชวไป

เสยทงหมด ตองมองดเขาในแงดบางเหมอนลกไมบนตนยอมมผลไม

เสมอกน คนกไมเสมอกนแตตองทำใจของเราใหเสมอไว ใจเราบาง

ครงกดบางครงกไมด ฉะนน จงทำใจของเราอยาใหมโกรธ โลภ หลง

ใครทำไดกจะบรรลผลตามสมควรแกการปฏบต ตองขดใจของเราให

แจมใส อยาใหมราคะ โทสะ โมหะ อยาโกรธเกลยด พยาบาทปอง

รายเขา ปรารถนาดใหแกเขาบาง แผเมตตาอารใหเขาบาง เมอ กาย

วาจา ใจ ของเราเปนไปเพอความบรสทธหมดจดแลว นกจะเกดเปน

“อรยทรพย” ขนในตวของเรา บญทงหลายกจะไหลมา ทำความเยน

กายเยนใจใหแกตวเรา เปนการถายโทษทกขออกไปจากตวได

“อรยทรพย” น กคอทเรยกวา “มนษยสมบต” คนทไมมอรยทรพย

กเรยกวา “มนษยวบต” คอมนษยทไมเตมบาท ไมเตม ๔ สลง

การสละทรพยน แบงออกเปน ๒ กอน คอวตถภายนอกกอนหนง

วตถภายในกอนหนง การสละวตถภายนอกทมอย เทากบผน นได

ทรพยสลงหนง การสละวตถภายในทเราควรไดควรถง นนจดเปน

ทรพยอกสลงหนง รวมเปน ๒ สลง และผลทไดรบอนเกดจากการ

สละวตถทง ๒ กอนนอก ๒ อยาง กเทากบไดทรพยอก ๒ สลง

รวมทงหมดเปน ๔ สลง อยางนเรยกวาเปน “คนเตมบาท”



สวนคนนอกจากทกลาวน มกจะเกนบาทบาง ไมถงบาทบาง

ท “เกนบาท” นนกคอพวกทสละมากเกนไป เชนคนทสรยสรายไมร

จกมธยสถจบจาย บางสงทควรจะเกบรกษาไวไดถง ๓ วน กใชเสย

หมดภายใน ๓ ชวโมง ในดานจตใจกเปนผเสยสละมากเกนไปอก

“คนไมเตมบาท” กคอคนทกนแลวนอน ทานวตถสงของอะไรกไม

อยากบรจาค เวลาทควรจะทำความดกไมทำปลอยใหลวงไปเปลาเชนน

เปนบคคลไมเตม ๔ สลง เพราะบญกศลทควรจะไดเตมทกไดไมเตม

บคคล ๒ จำพวกนไมจดเปนบคคลทสมบรณ รวมความแลว “อรย

ทรพย” กคอ “การเสยสละ” ทรพยทเรายงไมไดเสยสละนนนบวา

ไมใชทรพยของเรา เพราะเงนทมอยกบตวนน บางทคนรายอาจมา

ปลนมาฆาแยงชงเอาไปกม อยในมอตวเองยงตกหายไปจากมอกม

หรออยในกระเปาเสอกางเกงแตเสอมนขาดกระเปามนรว กตกหายไป

เสยกม นจงเรยกวา มนยงไมใชเปนทรพยของเราแทจรง เพราะเปน

ทรพยทไมแนนอน เปนทรพยทวบตได

“ศาสนา” เปนของๆ โลก ไมใชของโดยเฉพาะสำหรบ

ประเทศใด เมองใด หรอบคคลใด พระพทธเจาทรงบญญตศาสนาไว

ครอบโลกทวถงกนหมด ฉะนน เราอยานกประมาทวา ตวของเราคน

เดยวนจะชวยพระศาสนาไดอยางไร ตองเขาใจวาตวเราคนเดยวน



แหละ เมอทำความดแลว ยอมเปนการชวยคนไดทงหม ฉะนน

ใหพากนตงหนาทำความดไวใหมากๆ เพอจะไดเปนการชวย

ตนเองและพระศาสนา ทกคนจงพากนเปนผเสยสละ เราสละเวลา

มาอยวด ๓ เดอนน เราอาจจะหาเงนไดหลายรอย เรากยอมสละเสย

ไมเอา ตงหนามาเกบบญกศลทางจตใจ อยางนเรากจะเปนผมอรย

ทรพยแลว อนง การอยรวมกนตองมการใหอภยกน ทกคนมทงดทง

ชว ถาเรามองไปพบความชวของเขา กจงพลกตากลบไปมองทาง

ดของเขาเสยบาง ผลไมทงตนยงมสวนดไมเทากน กาย วาจา ใจ

ของคนเรากมสวนดชวไมเสมอกน แตเราอยาไปยดถอเสยงภายนอก

ใครจะวาดหรอไมด หรอเขาจะดาใหกไมรบเอา สงคนใหเขาไป

“หมาทเหากลางทาง” เตะมนทงเลย

ความเจบไขนนเปนของด เปนเครองคำจนพระศาสนา ถาคน

เราไมเจบไมปวย กคงไมมใครนกถงพระพทธเจา ไมนกถงวดถงวากน

ปจจบน ของรป คอ “ลม” ปจจบนของนาม คอ “สต”



ศาลาอรพงศ ๑๐ ส.ค.๙๗

“ลม” เปนนำ, “สต” เปนสบ “จต” เปนผา, ถาเราไม

หมนซกฟอก มนกสกปรก ผากไมขาว, สวมใสกไมสบาย

เนกขมมฯ ๑๑ ส.ค. ๙๗

เราชอบ กนคนเดยว, นอนคนเดยว อยคนเดยว, มนไมตอง

ยงกบใคร (ปรารภองคของทานเอง)

“พระ” ม ๓ ชนด พระด พระดยง พระดเลศ “ดเลศ”

กคอ “พระอรยะ” แตกมใครเหนบางละ? ทานเปน “อนตตา”

การทจะบวชใหม (ของพระ) นน มเหต ๒ ประการ ประการท

๑ สงสยในอกขรวบต, สมาวบต หรออายวบต ประการท ๒ เพราะ

เลอมใสในอปชฌายองคนๆ อยากจะใหทานเปนผประสาธน “นสย” ให



“พระไมด กยงดกวา “ฆราวาส” เพราะยงมสวนดมากกวา

สวนเสย ฆราวาสนนถามอมกมอมไปตลอดทงวน เมอกอนนอาตมา

เกลยดทสด พระไมดนงใกลกไมอยากใหนง พดดวยกไมอยากพด แต

เดยวนชอบทสด และสงสารเขามาก สงสารในความโงของเขา อยาก

เขาใกลเพอฉดใหเขามาเปนคนด

เนกขมม ๑๐ ส.ค. ๙๗

ทางโลกเขานยมกนทคำพด แตเราไมเอาเลย ชอบเอาความ

จรงทมอยกบใจ เพราะถอวาคำพดนนเปนของทเราบวนทงๆ ไมใช

ของเกบของจรง ของจรงนนมนอยทใจ จะพดดหรอไมดกตาม

เพราะหรอไมเพราะกตาม แตให “ใจ” มนดอยกแลวกน

อาตมาคดของตวเองวา ถาเราอยบานใคร เมอลงเรอนไป

แลว จะตองใหเขากวกมออยางนๆ เราจะไมทำสงใดใหเขา

เกลยดเลย เมอเราพนไปแลว “นนทา” คำเดยวไมตองใหเขาม

ตามหลงเรา (ทานเลาถงเรองความคดฝนทจะออกไปเปนฆราวาส

เมอตอนบวชในพรรษาแรกๆ)



ศาลาอรพงศ ๑๑ ส.ค. ๙๗

“ความอสระ” คอความเปนใหญ รปใหญ สตใหญ จตใหญ

ลมเสมอหรอไมเสมอกตาม แตตองทำสตใหเสมอไว

ทำความคดใหนอยลง ทำสตใหมากขน

“ความคด” (ปรงแตง) เกดจาก อวชชา เมอดบความคด

อวชชากดบ มแตวชา คอ “ร”

ทเขาวา “ฌานตาบอด” นน กยงด เพราะดกวาไมมฌาน

เลย และทเขาวาเปน “ลกไกในไข” นนมนกดอก เพราะ “ลกไก

ในไข” นน “อเหยยวมนโฉบไปกนไมได” ออกจากไขนนแหละ

จะตองเปน “เหยอ” เขา

ลม เปนผสรางธาตไฟ, ไฟ สรางธาตนำ นำ สรางธาต ดน



วดปาคลองกง จนทบร สงหาคม ๙๗

“ผปฏบตธรรม” ตองรจกใชธรรมใหถกตอง ถาใชไมถกก

กลายเปนโทษ (ชกตวอยางใหฟงหลายเรอง แตมไดนำมาบนทก)

ตดสญญา อดต อนาคต ทงหลายแลว เรองนวรณไมตอง

พดถง

คดด ปรารถนาดทจต แตทำดเพยงแคกายวาจา, เทาน

ไมถงดวงจต กใชไมได เหมอนคนไมมศล ๕ แตไปใหศล ๕ คนอน

อยางน กยอมไมมอำนาจ, ไมศกดสทธ แนะนำใหคนอนทำดแตตว

เองไมทำด อยางนคนถกสอนกออนใจ หมดกำลง เราตองบำเพญ

จตใจของเราใหสงบระงบตามสวนของขอปฏบต ในศล สมาธ

ปญญา นายทหารสอนลกนองแตตวเองไมทำตาม เรยกวาไมใช

“นกรบ”

ถาเราทำ “บญ” แค กาย วาจา วตถ แตไมทำถงจตใจ

กยอมจะเกดทอถอยศรทธา, เหนอยใจเพราะไมเหนผลของบญททำไป



เมอใครแสวงหาบอเกดของ “อวชชา” เทากบผนนออกจาก

ทมดทปดบง ยอมเหนเงาของตนเองสนหรอยาวไดถนด ตลอดจน

พระอาทตย (ตะวน) ตกดน คนฉลาดจะเหนเงาของตวเองตลอด

เวลา ๒๔ ชวโมง จนแสงไฟขนกยงเหน

“คนฉลาด” คอผทมจตประกอบดวยศล สมาธ ปญญา และ

จะตองอาศยเหตเหลาน ๑. อาศยอยในทแจง ๒.อาศยตนไมทม

รมเงา ๓. ตองไปอยในสถานทมไฟ แมเปนกลางคนกสามารถ

มองเหนเงาของตนได

ขอ ๑. อาศยอยในทแจง นน ไดแก “วด” อนเปนสถานท

อบรมเราใหเหนความดชว อนเปนบอเกดแหงความดสวนหนง ขอ ๒.

ตนไมทไมมรมเงา นน ไดแกตนไมกลางทงทมแตแกน เปลอกกหลด

กงกานกหกหมดนเปรยบกบพระภกษผททานตดความกงวลตางๆ ทาง

ฆราวาส ความรกรงรงตางๆ กไมม มแต ธรรม เปนแกนสาร ถา

เราอยใกลคนทหนาแนนไปดวยกเลสตณหา (คอตนไมทมกงกานรม

เงา) กจะทำใหเราโงไปทกเวลา โงเพราะมลกใหเรากน มดอก มยอด

ใหเรากน มรมเงาใหเราอาศยสบาย รมเงานทำใหเราโง เพราะตายใจ

วาด (เหมอนอยใกลครบาอาจารยทำใหเราประมาทตายใจวาเปนทพง



คมภยไดแลว) เราตองอยใตตนไมแกน ตากแดด ตากลม ไมมทกำบง

จะไดเหนทกขเหนโทษไดถนด ทานจะชใหเราเหนอนตรายของความ

ทกขตางๆ เรากจะไมประมาท สรางความดใหตวเอง ใหรบาปบญ

คณโทษ อนเปนบอเกดแหง “อวชชา” ลกษณะของบคคลนนมหลาย

อยางบางคนเหมอนหญาเหมอนหนาม บางคนกมแกน คนทงหลายท

เราจะคบคาสมาคมกเชนเดยวกน พระนนเปรยบเหมอนตนไมแกน

ทานจะแนะนำเราใหตดอยางนนอยางน ความรกรงรงของเรากจะหมดไป

ลกษณะคนทจมดวยลาภยศสขสรรเสรญนน ถาสงเหลานวบต

ไปเมอใด เขากจะพนาศไปเมอนน “คนเขาถำ” คอไมรจกตวเอง ไมร

จกบาป ไมรจกบญ คนเขาถำตองบำเพญสมาธ (เหมอนเขาถำมไฟก

อาจมองเหนเงาตวเองได) พระพทธเจาจงทรงสอนใหรจกสถานทและ

บคคลทจะแนะนำเราใหรจกดชว ขอ ๓. ตองอยในสถานทมไฟ คอ

เราตองสงบจต จงจะไดรบแสงสวาง ถาจตของเราทองเทยวไปใน

สญญาอารมณ กจะเกดความเหนอยใจ ถาสงบเมอใด ใจของเรากอม

ถาเราตองการใหภพชาตของเราสน เรากทำกจของเราใหสน

ถาอยากใหยาวกทำใหยาว เวลาเจรญสมาธ คอตดสญญา เลก

ทงหมด มรรคทเจอดวยสมทยกดบ (ตดกเลสตณหาไมได ตองอรย



มรรคจงจะตดได) สญญาอารมณใดทจตของเราคบคลานไปถงได นน

เปนชองทางของสมทย ธรรม ๕ ประการ สนนบาตขนเมอใด กถง

ไตรสกขาเมอนน ศล ตดกามตณหา สมาธ ตดภวตณหา ปญญา

ตดวภวตณหา เมอศล สมาธ, ปญญา, เกดข นในดวงจตเมอใด

สญญา อดต อนาคต ปจจบนกดบ ทำใหถง วมต ปลอยวางความ

ยดถอในตวตนเราเขาทงหมด ความมดทเราอยในถำในเงากแตกหมด

ดนกแตก นำกแตก ไฟกแตก ลมกแตก เรากจะเหนแกวคอ แสง

สวาง

เราตองสรางความดในตวของเรา อาศยกระแสของคนอนดวย

เหมอนไฟฟา เราไดกระแสทมนแลนไมใชตวจรงในหมอไฟทปน

หรอแบตเตอร อาตมาเองกเหมอนกน นกเอาใจชวยเขา แตเขาจะ

รบหรอไมนนเปนเรองของเขา

ตดในสลพพต เปนวฏฏคามนกศล แตดกวาในนรก ธรรมด

ธรรมชว ไมตองการ ตองการเฉยๆ เปนอพยากฤตกรรม

รกายลมจต มนกผด, รจตลมกาย มนกผด ลมทงจตทงกาย

ยงตายเลย กายกใหร จตกใหร จงจะเปนสตสมปชญญะ



คนทมทงตากายและตาใจ เรยกวาม ๒ ตา “ตากาย” ไดแก

“สต” ฟงใหด “จนตา” ตรองใหด “ตาใจ” ไดแก “ญาณ” หรอ

“ธรรมจกข” ทจะใหเกดขนไดนน กตองทำจตใหสงบรตามลม ปด

นวรณปดสญญา การทเรามานงนกไดทำทงคนถธระและวปสสนาธระ

การฟง, การศกษา, คดตาม นเปน คนถธระ ร, สงบ, เกด

ปญญา เปน วปสสนาธระ

จงพากนทำความดอยาถอยหลง “ถอยหลง” คอกลบไปบาน

ทงหมด “เดนหนา””ถอหมนเพยรทำความด มาวดเสมอๆ

“สจจปารม” คอ กายจรง “สจจอปปารม” คอ วาจาจรง

ดวย “สจจปรมตถปารม” คอ จรงพรอมทงกาย วาจา จต

เผลอกาย เสยศล เผลอจต เสยธรรม, ศลเสยไมใชไปฆาเขา

ตาย เสยทมวหมอง มมลทน ไมบรสทธ

“คนหลงทาง” ดกวา “คนนอนหลบ” รตวอย ถงมกเลสก

ยงดกวาคนเผลอ รวามยงดบได คนเผลอ นนตายเลย เนกขมมฯ

วดบรมนวาส, สงหาคม ๙๘



ไมรจกทกข สมทย นโรธ มรรค เปน “อวชชา” ตองรทง

๔ ดานจงจะเปน “วชชา”

จตทเจอดวยสมทย เปน “รป” จตทตดสมทยออก เปน

“นามธรรม” เปนจตทเบา ความสงบอยในรปเปน “สมถะ” รเรอง

ของรปและของนามเปน “วปสสนา” รสญญา อดต อนาคต เปน

“ญาณ” ความรในตอนน ยอมไมตดในสญญาอารมณใดๆ ทงหมด

ทเรยกวา “วชชาวมต” ยอมไมตดอยในนามรปทงหมดทเรยกวา

“วชชาวมต” ยอมไมตดอยในรปทงหมดเหมอนการเขยนหนงสอใน

อากาศ ยอมไมเปลองอากาศไมเปลองมอ ไมเมอย อานกไมออก เขยนวา

ดวาชวกอานไมออก อากาศมอย แตสงตางๆ ทเปนกอนอยในอากาศไมม

ความจรงรปมนละเราไปทกวน กเลสมากร ไปกร อาสวะ,

อนสย, เปนนามธรรม เราอยากหมด ทำมนกหมด เราอยากหมดแต

ไมทำ มนกม

“ราคธรรม” เหมอนกบกนแลวกลน “วราคธรรม” เหมอน

กนแลวคาย แลวไมกนอก ตวเองคายกไมกน คนอนคายกไมกน

มนสบายอยางน



“มรรค” ม ๒ อยาง คอ “อรยมรรค” กบ “สมทยมรรค”

ทกข สมทย นโรธ นน มนมอยในโลกทกคนทกเวลา (คอ ธมมฐตภต)

เพราะไมไดประกอบขนดวยองคอรยมรรค มนมมาตงแตกอนพทธกาล

อวชชายงมอยตราบใด ถงพระพทธเจาจะตรสบอกกไมร ไมบอกกไมร

ถาอวชชาไมมเมอใด ถงพระพทธเจาจะไมตรสกร กเลสนนเหมอนข

ไคล ถกออก ไมถกออก ละกดบ ไมละกดบ เวนไวแตเราจะถหรอไม

ถเทาน น และถาถไมถกทมนกไมออกอก ทำทใดกตองไดทน น

“มรรค” เกดเมอใด “ผล” กเกดเมอนน มะมวงนนชอมนกมกง ลก

มนกมกง “ทกข” มนกจรง “สมทย” มนกจรง จรง, แตมนไมจรง

“มรรค””นนแหละจรง ไมแปรเปนสมทย เปน สปญญา เหนตาม

ความจรงเปน “วมต” เวทนานนเกดจากกายหรอจต? เหนของไม

เทยงวาเปนของเทยงนะมนผด เกดความอยาก มนละเราๆ ไมละ มน

เลอะ เราละมนๆ เลก ธรรมะไมใชของยาก แตความจรงมนยาก

เหมอนธนบตรปลอม พมพกยาก ใชกยาก ถาจรงแลวพมพวนละ

๓ ลานกได

“พระอรยะ” ตองยนดในการบรจาค “นสสยปรจาค” คอ

สละจตสละกายทเปนโทษ



“บารม” เหมอนกบปยทชวยตนไมใหงอกงามแตถาใครคอยเฝา

บารมอยตองตายเปลา “บารม” นนมอยทมวธการ แขน ๒ ขา

๒ ปาก มอ ตา นแหละ เปนตวบารมทงนน ทำลงไปส

ศล สมาธ ปญญา ทำเมอใดกเมอนน นงอยนกมได ปากพด

เกดเสยง-เปนศล, หฟง-สมาธเกด,ร-เปนปญญา

“สงวร” คอความสำรวมระวง เหมอนถวยแกวอยในมอ กตอง

ระวงมอไวใหด ถาปลอยมอ ถวยกตกแตก จตทเขาไปสงบอยใน

อารมณตองระวงไมใหเกดโทษ ตากเหนรป แตอยาไปสำคญวาดชว

หกไดยนเสยง แตอยาไปสำคญวาดหรอชว ฯลฯ

เปรยบเทยบ ทกข สมทย นโรธ มรรค ใหเหนงายๆ เชน

เจบทขา เปน “ทกข” ไมร จกหายามาใสใหถกตองกบโรคเปน

“สมทย” เขาใจ รจกรกษาอาการเจบอนนนไดโดยถกตอง เรยกวา

“มรรค” ความทกขหายไปเรยกวา “นโรธ”

ขนธ ๕ เปนกเลสหรอไมเปนนนมนอยทคนบางอยางเรารวามน

ผด แตพดใหถก มนกถก



ศล สมาธ ปญญา ตองอาศยอารมณ

“บญ” อยทจต กรยาจะมหรอไมกตาม จตกบรสทธ

ศาลาอรพงศ, สงหาคม ๙๗

“อทธฤทธ” ตองเกยวแกการสะสมอำนาจจตใจ, คดนก

“ปญญฤทธ” มเองดวยอำนาจบญทเขานอมจตเคารพเชอถอ อำนาจ

บญนนแหละมาชวยเขาไมใชพระพทธเจามาชวย

ยนดในรป รส กลน เสยง เปน “กามตณหา” จตทสายหา

เทยวเลอกอารมณ แตยงไมเจอะในอารมณทชอบ เปนแตสายหาอย

นนเปน “ภวตณหา” จตทหวนไหวหรอเอยงอยในอารมณปจจบนเปน

“วภวตณหา” ไมรลกษณะของจตเหลาน เรยกวา “อวชชา”

ใครจะทำหรอไมทำ (สมาธ) สำหรบอาตมาเฉยๆ รสกวา

เขาไมสนใจ มนกด เราไมตองมหวงกงวล ถาเขาสนใจเสยอก เรายง

จะตองหนกใจ ตองมหวงกงวลกบเขา



เนกขมมฯ สงหาคม ๙๗

“ธรรมะ” คออะไร? ธรรมะคอ จตใจ ธรรมะทเกยวดวยโลก

เปน “ธรรมะภายนอก” ธรรมะทเกยวดวยใจ เปน “ธรรมะภายใน”

การศกษาธรรมะนน พระเจาแผนดนกตองทรงศกษา แตไมใช

แบบเดกนกเรยน ผใหญศกษาดวยการสดบฟง แลวนำมาประพฤตปฏบต

ถาทำความเบา ผลกไดเบา ถาทำความหนก ผลกไดหนก

“วบาก” นนเกดแตเหต “เหต” ตองทำ, “วบาก” ไมตองทำ

อาตมาไมคำนงทงหมดวามนจะละหรอไมละรหรอไมร กเลส

หรอไมกเลส นพพานหรอไมนพพาน คดแตวาอะไรมนเปนความด

แลวเปนกระหนำเลย

ทาน ศล ภาวนา ไมเลอกบคคล, สถานทขนบธรรมเนยม,

หรอกาลเวลา ใครทำยอมไดรบผลเสมอ “ภาวนา” ยอมละไดซง

อปาทาน เปนเครองทำลายอปาทานได



ตนมะมวงหรออะไรกตาม เม อเถาวลยพน, มดแดง

(คอกเลส) มนกไตเขามาหา (ตว)

“กเลส” ถาเราขดถก เอามอลบไปทเดยวมนกออกหมด

ถาขดไมถก ๑๐ ป มนกไมหมด เพราะขดไมถกทมนจงไมออก

ถาขดถกทำไมมนจะไมหมด

“นกบญ” คอ “ผแสวงหา” “บญ” เนองดวยโลก ตองไปขอ

จากคนอน “บญ” เนองดวยธรรมไมตองไปขอจากใคร มอยในตว

เราเอง

“ลน” คอ “การขดเกลา” ศล, สมาธ, เหมอนเหลก เขาจะ

ตดกตองลนไฟใหรอนแดงจนออนเสยกอน แลวจงใช “ปญญา” ตด

เขาวา “สมาธหวตอ” นน กชางเขาเถด เพราะตอบางอยาง

มนกด ตดแลวยงแตกยอดขนมาใหจ มนำพรกกนได แตตอทถก

ไฟไหมนนส เปนไมดแน เนกขมมฯ สงหาคม ๙๗



“ฝน” กคอ “คด” คดกคอฝนนนแหละมนดกวาคนไมฝน

คนละเมอเอะๆ อะๆ ยงทำใหขโมยตกใจวงหนไปได อาตมาเองเคยฝน

เมออยวดสระปทมฝนเรองอยากจะสก กเลยปลอยใหมน “ฝน” เสย

๒ วน เอาเสยหายเลย ใหมนฝนเสยกอนแหละดกวาปลอยใหมน

ทำไปโดยไมฝน

“ความด” ทบคคลทำไปแลวนน ยอมลอยตวอยในโลก สวน

กรยาททำนนเปนของบคคล เมอบคคลนน ถงความคบแคน หรอ

ประสบทกขภย อนตรายเขาเมอใด ความดททำไวนนแหละจะวง

เขามาสเขาทนท “ความด” เปนของๆ โลก อยางพระพทธเจา

หรอพระอรหนตทงหลายททานนพพานและดบสญไปแลว ยอมไมมตว

ตนอยในโลก แต “ความด” ของทานนนกยงคงมอยในโลกจนทก

วนน “ความด” สวนนแหละเรยกวา “คณ”



เนกขมมฯ ก.ย. ๙๗

“กายกมม” วจกมม มโนกมม’ ณ บดน จะไดแสดงในธรรมะ

ซงเปนเรองสนบสนนบญกศลทงหลาย อนเปรยบเหมอนเราปลกตนไม

ถาไมรกษา กไมเจรญ ๑. ลำตนเอน เฉา ๒. ออกผลไมสมบรณ

ฉนใด พทธบรษทซงตางพากนสรางกศลทกอยางถาไมหมนดแลใน

กจการของตน กศลกจะไมเจรญงอกงาม ฉะนน ใหเราปรารถนาบญ

อนบรสทธ “บญ” เปนของบรสทธ แตผทำบญอาจบรสทธกม

ไมบรสทธกม เรองมากเปนเหตใหบญของเราไมคอยบรสทธเหมอน

ตนไมมากนกกยอมดไมทวถง บางตนกเจรญด บางตนกตาย ความด

ของพทธบรษทกเชนเดยวกน เราจะตองมเครองสนบสนนใหสมบรณ

บางคนเกดมามทรพยบรสทธสะอาด บางคนกไมสะอาด เหตนน เรา

จะทำบญกศลกตองใหเปนไปดวยความบรสทธ ถาเรายงเวยนวายตาย

เกดอยในโลก เรากจะไดอฏฐารมณเปนกศลอนหนง บางคนไดสงไม

เปนทพอใจไมสมปรารถนา เมอเปนเชนนจะลงโทษใครเลา? ตอง

ลงโทษวา “กรรมเกา” ใหผลเรองตางๆ กสงบ “ผลกรรม” เปน

ของๆ ตวเราเปนผทำขน จงทำใหเราเกดมาในโลก เมอเราตองการ

ความบรสทธ เราตองทำความบรสทธใหพรอมในกาย วาจา ใจ

ทาน ศล ภาวนากทำใหบรสทธ เมตตากายกรรม ชวยเหลอบญกศล



ใหเปนของสะอาด เราจะบรจาคของเปนทาน กตองแผเมตตาจตเสย

กอน ทำวตถตางๆ ใหเปนวตถสมบตเสยกอน ดวยเมตตาจตอน

รอบคอบ ๑. “วตถ” ตางๆ เปรยบเหมอนผก ๒. “เจตนาสมบต”

ถาขาดความตงใจกเรยกวามนหงกงอไมงาม ความไมงามยอมไมเปนท

ปรารถนาของนกปราชญบณฑต ดวงใจของเราจงรกษาไว อยาใหลม

ละลายหายสญ ๓. “คณสมบต” เทากบเราสรางความดใหเกดในตว

ของเรา คอรกษาศล ๕, ๘, ๑๐ และ ๒๒๗ เหลานเปนตน ให

เปนปหานกจภาวนากจ ทงกรยา วาจา ใจ ตนไมนนตองหมนตดยอด

จงจะงาม เชน ผกบง เราหมนเดดมนกแตกใหมอก การตดยอด

ไดแกการตดสญญาอารมณ อดต, อนาคต ออกจากใจ

“การทำจรง” คอทำโดยไมหยด ไมหยอน ไมเลก ไมถอน

ถงผลจะแตกชา แตกมาก เพราะมนแบงสวนกยอมแลเหนชา เหมอน

ตนประดทแตกยอดออกมาคลมตนของมนเอง เราไปอาศยกไดรบ

ความรมเยนปกคลมถงลกหลานๆ กเยน ลกหลานกจะกลายเปนคนม

นสยอยางพอแม ตนกลวยนนกด แตมยอดเดยวแตไปดตอนผล อยาง

นกเหมอนคนทมสขเรว มเรวดเรว แตอนตรายมาก อยางชานนด

ประโยชนสขม ๒ ประการนบางคนกปฏบตไดผลชา แตคนชากอยาไป

แขงคนเรว คนเรวกอยาไปแขงคนชา อยาไปเหนยวเขาความดททำอย



นใหผล ๒ อยาง ความชว ถามมากนกมนกคอยๆ หมดไปทละนด

ละหนอย เหมอนเราขดกระจกกระดาน ตองนานหนอย ขดกระดาน

จนเปนเงามองเหนหนาได นนแหละจะเกงมาก ขดกระจกเปนเงาไดนน

ไมคอยเกงเพราะธรรมชาตมนกเปนเงาอยแลว เราคนเดยวนบางทนง

พกเดยวกสบาย บางทนงอยต งนานกไมสบาย เหตนนตองบากบน

พยายาม ตองสรางความจรง มงจดไหน ตองทำจดนนใหเรอยไป

เหมอนรถไฟทวงไปตามรางฉะนน ทาน ศล ภาวนา เปรยบดวยคน

แตงตวดวยเครอง เงน ทอง และเพชร บางคนกแตงแตวนพระ พอ

วนธรรมดาลอนจอนไมมอะไรเหลอเลย จะแตงอะไรกควรใหแตงไดสก

อยาง จะเปนเงนหรอทองหรอเพชรกได ยงสามารถแตงไดทกอยาง

ยงด เราเปนลกพระพทธเจาจะมาแตงเครองทองเหลอง นาขายหนา

เราเปนลกคนมสกลตองแตงตวใหเหมาะสม จงจะเปนการควร

ถาคนทวนพระกไมเอา วนธรรมดากไมเอา กเหมอนเอา “โซ”

มาแตงตวเปน “นกโทษ” นนเอง



เนกขมม ๑๕ ก.ย. ๙๗

อาตมานจะวาดกด จะวาไมดกไมด เวลามนไปเหนคนตายหรอ

คนทกำลงจะตายกด ใจมนไมมความร สกอะไรเลย เพราะคดวา

นนมนเปนเรองของเขา ไมใชเรองของเรา ความรสกขณะทแลเหน

คนจะตาย กเหมอนกบแลเหน ไฟทมนกำลงไหมทอนไม

คนทมใครไดแลเหนใจเวลาจะตายนะ มนด (อยางทานพระคร

ปลดสมบรณ) แตอาตมานนตรงกนขามคดวาถาเวลาจะตายจรงๆ

แลว จะหนไปอยคนเดยวไมใหใครแลเหนเลย พดถงมารยาท ถาเปน

ไปตามทคดนกนจรงๆ แลว ทานพระคร ฯ กดกวาอาตมาแตถาพด

กนทางธรรมแลว เราดกวาทานพระครฯ และดทสดของเราดวย

ครงหนง เมออาตมาไปเยยมโยมทบานตอนจะกลบ โยมกเปน

หวงอยางนนอยางน อาตมาเลยบอกวา ถาโยมเปนหวงฉนอยางน

ฉนไปแลวจะไมกลบมาใหเหนหนาอกเลย ถาหายเปนหวงเมอไร

นนแหละฉนจงจะกลบมาใหเหนหนาอก เรารสกวา ถาเราทำให

ใครเขาตองมความทกขเพราะตวเราแลว เรากจะไมทำใหเขาเปนทกข

เพราะตวเราเปนอนขาด



ศาลาอรพงศ, ๑๖ ก.ย. ๙๗

การทำสมาธภาวนาน กคอ พระพทธเจาทรงสอนใหเราเดน

ทางสายเดยว (เอกายนมรรค) ปกตนน พวกเราพากนเดนทางทง

๖ สาย คอ ทาง ตา ห จมก ลน กาย ใจ ของเราน เมอไปรบ

อารมณภายนอกเขามา ใจกไปตดกบรปบาง ไปตดกบเสยงบาง

ไปตดกบกลนบาง ไปตดกบรสบาง ไปตดกบสมผสบาง เมอจตของ

เราไมตงอยในอารมณอนเดยว ความสงบทเกดจากดวงจตของ

เรากไมม เพราะธรรมดาทางทมมากหลายๆ สายนน เราจะเดน

พรอมๆ กนทเดยวทกๆ ทางยอมไมได เราจะตองเดนสายนนบาง

สายนบาง ผลดเปลยนกนอยเรอยๆ ดงนนหนทางเหลานกยอมจะราบ

เรยบไปไมได เพราะทางสายหนงๆ เราไมไดเดนอยเสมอเปนนจ ทาง

สายนนกยอมจะตองรก และเตมไปดวยอนตรายตางๆ เชน ๑. เรา

อาจจะตองเหยยบเอาหนาม หรออฐหนทขรขระกได ๒. อาจจะถกกง

ไมขางทางเกยว ห ตา ขา แขนเอาบางกได ๓. ธรรมดาทรกกมกจะ

มมดงาม ง ตะขาบ แมลงปอง ฯลฯ ซกซอนอย เมอเรามองไมเหน

ไปเหยยบเขา มนกอาจจะขบกดหรอตอยเอาใหเปนพษ หรอถงตายได

๔. ถาเรามกจธระจะเดนตรงหรอรบลดตดทางไป กยอมลำบากไปไม

สะดวก เพราะตดโนนบางนบาง ทเปนสงกดขวางทางเดน ทำใหเรา



ตองไปถงเนนชา หรอมฉะนน กไมทนการ ถาเปนกลางวน เรากพอ

จะแลเหนทาง ถาเปนกลางคนมดๆ กยงลำบากมากพระพทธเจาทรง

เหนวา การเดนทางหลายสายน ยอมเปนภยอนตรายแกบคคล

พระองคจงทรงวางหลกแนะนำใหเราเดนทางแตสายเดยว ซงเปน

หนทางทบรสทธบรบรณ และปลอดภยอนตรายทกสงทกประการ คอ

ใหเราทำจตใหอยนงในอารมณอนเดยว เรยกวา “สมาธภาวนา”

ทางสายเดยวนแหละเปนทางทเราจะเดนไปถงกอนทรพย ๔ กอน คอ

ทกข สมทย นโรธ มรรค ซงเปนสมบตอนประเสรฐเปนของจรงท

ไมเปลยนแปลงเลย เรยกวา “อรยสจจ” คอ “อรยทรพย”

เนกขมมฯ ๑๗ ก.ย. ๙๗

อาตมาเองตงแตเกดมา ไมเคยมพระแขวนคอสกองคเดว

“พทโธ ธมโม สงโฆ” นน เปนเพยงวตถหรอเครองหมาย

ของพระ ไมใชองคพระจรงๆ สวนองคพระจรงๆ นนคอ “สต”

ถาเรามสตอยเสมอกเทากบเราไดสราง “พระ” ไวในตวของเรา พระ

ทานกจะชวยใหเรามความสขกายสขใจตลอดเวลา



“ธรรมฐต” คอ สงทตงอยโดยสภาพของธรรมดา มอาการ

คงทไมเปลยนแปลงข นลง หรอหวนไหว ไปตามอารมณทเขามา

กระทบ เปนจตทพนจากทกข จากโทษ นเรยกวา “ธรรมฐต” หรอ

จะเรยกวา “สภาพธรรม” กได คอจตทตงอยตามสภาพของมนแทๆ

ถงจะคดจะนกจะพดจะทำอะไรๆ กเปนเพยงรบร อยางเดยว ไมม

อาการแปรเปลยนไปจากสภาพเดมของมน ตวอยางเชน เราวางถวย

แกวไวกบทเฉยๆ โดยไมมใครไปแตะตองเคลอนไหว มนกคงตงอยในท

เดมของมนไดตง ๑๐ ป ๑๐๐ ป โดยไมแตก นฉนใด จตทเปน

“ธรรมฐต” กเชนเดยวกน เหมอนเราเขยนเลข ๑ ไว จะอยางไรๆ

กตามเราอยาใหมนเปลยนไปเปนเลขอน ตองใหมนคงทเปนเลข ๑ อย

อยางเดม นเรยกวา “ธรรมฐต”

เรองธรรมะ อาตมาไมใครอยากพด ทไมอยากพดเพราะอะไร?

เพราะคนทฟงเขายงปฏบตจตใจไมถงพดกนไปกไมไดประโยชนอะไร

เหมอนกบเราพดคนเดยวมนเมอย แตถาคนฟงปฏบตจตใจถงขนทพด

แลว จะพดเทาไรๆ กพดได ไมเหนดเหนอย ธรรมะนนพดงายไมยาก

และกไมใชจะไมชอบพด



“จต” น จะวาตายกตาย จะวาไมตายกไมตาย จตทตายกคอ

จตทมอาการแปรเปลยนไปดวยบาปอกศล ถาจตคงทอยในสภาพ

เดม หรอเปนจตทเจอดวยบญกศล กเปนจตทไมตาย

รางกายของเราน เรยกเปน ๔ อยาง อยางท ๑ กเรยกวา

“รป” ๒. เรยกวา “กาย” ๓. เรยกวา “สรระ” หรอ ๔. เรยกวา

“ธาต”

กายนกไมไดตายไปไหน เปนแตมนแปรเปลยนไปเขาสภาพ

เดมของมน ธาตดน กไปอยกบธาตดน ธาตนำกไปอยกบธาตนำ

ธาตไฟกไปอยกบธาตไฟ ธาตลมกไปอยกบธาตลม ฯลฯ

ใหเราคดดใหด กอนทเราจะเกดมาจรงๆ นน กคอธาตทง ๕

ไปประชมสามคคกนข น และถาเจาตวจตวญญาณซงลอยอยน น

เขาไปแทรกผสมเขาเมอใดกจะเกดสงทมชวตขน แลวกคอยๆ ขยายตว

เตบโตอออกไปทกทๆ เปนเลวบาง ประณตบาง เปนคนบางเปนสตว

เดรจฉานบาง แลวแตกรรมของจตทเปน “บญ” หรอ “บาป”

(จตทลอยวนเวยนอยยงไมมทเกาะ เรยกวา “สมภเวส”)



“จต” เปนผรบผดชอบในบญและบาปทงหลายคอกรรมดและ

กรรมชว “รางกาย” นน ไมใชเปนผรบผดชอบ

“ปรสทมม” คอจตของบคคลท เตมทอ มไปดวยบญกศล

“สารถ” คอตวสตทควบคมจตใหอยนงสงบวางเฉยๆ “สตถา” คอ

จตทถกตอนเขาสกระแสของความด, ไมมนวรณใดๆ ไมหวนไหวไป

ตามสญญาอารมณตางๆ “เทวมนสสาน” คอจตของบคคลนนกเลอน

ขนสทสง คอความเปนเทพยดาและมนษย “พทโธ” บคคลนน กยอม

รสงตางๆ ในโลกไดทงหมด

สมบต ทเปนของกาย เรยกวา “โลกยทรพย” สมบตทเปน

ของใจ เรยกวา “อรยทรพย” สมบตของกายอาศยใชไดเฉพาะ

แตในโลกน แตสมบตของใจใชไดสำหรบในโลกหนา

“ศล” เทากบเราแตงตวถกวฒนธรรม “ทาน” เทากบเราฝาก

เงนไวในธนาคาร “ภาวนา” เทากบเราพดภาษาตางประเทศได

(คอวชชา ๓)



“วตถสมบต” ถาเราไมแปรเปลยนใหเปนของคนอนเสยกอน

มนกไมเกดประโยชนสำหรบเรา เชน วตถตางๆ ถาเราไมสละใหเปน

ทาน มนกยงไมเปนประโยชนแกเรา “ทาน” ทเราไดบำเพญแลวนน

แหละยอมเปนทรพยของเรา เหมอนขาวสาร ถาอยในหมอเฉยๆ

เราไมนำไปหงตมใหเปนขาวสก เรากกนไมไดขาวสารน นกคงเปน

ขาวสารอยตามเดม

“โลกยทรพย” เปนของทเราจะนำตดตวไปโลกหนาไมได จง

ตองแปรโลกยทรพยใหเปน “อรยทรพย” เสยกอน แลวเราจงจะนำ

ตดตวไปไดในโลกหนาเหมอนกบเราแปรเงนหรอธนบตรของเรา ใหเปน

ของตางประเทศ แลวเราจงจะใชไดเมอไปตางประเทศ

คนทกคนไมมใครชอบตาย หรออยากตาย และกพยายามหา

วธทจะหลกเลยงหนความตายดวยประการตางๆ แตกไมมใครอดพน

จากความตายไปไดสกคน เหตนน พระพทธเจาจงทรงหาวทจะชวยให

คนพนจากความตายและไมต องตาย โดยการทำจตใหบรสทธ

เรองตายหรอไมตายอยาไปยงกบมนไมตองไปคด ทำแตจตให

บรสทธอยางเดยวเทานน



“ธรรมะ” คอเรองของจตใจ การพดกเปน “ธรรม” เจตนาท

พดกเปน “ธรรม” คนทจะฟงกตองตงใจใหเปนธรรมะดวย จงจะเปน

“ธรรม” เมอองคทงสามนไดสนนบาตกนขน กยอมเกดประโยชน

แกการฟงธรรม เปนอเนกประการ

ศาลาอรพงศฯ ๑๘ ก.ย. ๙๗

“วตก” เทากบปลกตนไม (ปลกความด) คอ กำหนดอยกบ

ลมหายใจเขาออก ไมใหเผลอ จดเปนมหากศลอนหนง “วจาร”

เทากบพรวนดนใสปยรดนำตงแตยอดลงมาถงโคนถงราก รางกายของ

เราทเปรยบเหมอนดนกจะโปรงฟขน ทำใหปยและนำแทรกซมลงไปถง

รากตนไม นกเปนมหากศลอนหนง “ปต” เปรยบเหมอนตนไมท

สดชน แตกดอกออกอผลงดงาม (ปต ม ๕ อยาง คอ ๑. ตวเบา

บางหนกบาง ๒. กายลอย ๓. เยนบางรอนบาง ๔. ซๆ ซาๆ ตาม

ผวกาย ๕. กระเทอนไหวบาง) “สข” คอกายสงบใจสงบหมดนวรณ

อดต, อนาคต “เอกคคตา” จตกวางเฉยอยนงเปนอารมณเดยว เปน

มหากศล หรอ มหาวบาก ซงพระพทธเจาทรงตรสวา “สลปรภาว

โต สมาธมหปผโล โหต มหานสโส”



วตก วจาร เหมอนกบเรากนขาว, ปต เหมอนกบเราดมนำ

ความสบายกายสบายจต คอความหมดหนเวรหนกรรม

นวรณ ๕ เกดจาก สญญา อดต, อนาคต นเปรยบเหมอน

กบสายโทรเลข ๕ สาย ถาเราตดเสยไมรบสกสายเดยว นวรณ

ตางๆ กไมมหนทางเดนเขามาถงจตเราได

ศาลาอรพงศฯ ๒๑ ก.ย. ๙๗

ลกษณะของ “ตณหาราคะ” เทากบกน, กลน หรอเกบเอา

เขามา “วราคะ” เทากบคายทงหรอโยนออกไป สงทหลดไปแลวเรา

เหนยวเอาเขามาอกหรอสงทยงไมมกเหนยวเอาเขามา อยางนเปน

“ราคะ ตณหา” “วราคะ” เหมอนอาหาร พอตกถงลน เรารสกตว

คายทงทนท ไมทนใหกลนลงไป

“อดต” กเปนกรยา “อนาคต” กเปนกรยา “ปจจบน”

กเปนกรยา แตไมมกรรมเปนวชชาวมต วชชาจรณสมปนโน อดตก

คดนก แตไมเสวยผลของการคดนก อนาคตกคดนก แตไมเสวยผล



จากการคดนก จตทจะเปน “วราคะ” ได ตองอาศยวชชากำหนดร

ปจจบนวา สงนนเปนโทษ สงนเปนโทษ จงจะคาย “ราคะ””ออกได

ทนท “อดต” มนกไมจรง “อนาคต” กไมจรง ถาจรงมนกตองอยคง

ท คนฉลาดคนดเขายอมไมเกบสงทคายออกแลวกนเขาไปใหม

“ราคะ” กบ “ปฏฆะ” นยอมตดคกนไปเสมอ (พอรบเขามา

แลวกมชอบไมชอบ) นเปนตว “ปฏสนธ” พระอรหนตทานกพดได

ทำได แตทานไมไดพดอยางเรา ทานรจกแบง เหมอนกบคนทเขาพด

วทยถงจะมอะไรมากระทบกไมถกตว นเรยก “ภควา” สวนพวกเรา

พดกนนน, พอเขาตอยฉาดกถงปากทนท

“ร” เปนตว “วชชา” คดนกเปน “อวชชา” คดไมดกเกด

จากอวชชา คดดกเกดจากอวชชาเชนตรองถกเปนผด, ผดเปนถก,

ถกเปนถก

ลกษณะของ “ตทงควมตต” เหมอนกบพอเราหายใจออก

ชวคราว



ศาลาอรพงศฯ ๒๓ ก.ย. ๙๗

วธของจตใจนน มนไมมเรองอะไรหรอกแตมนชอบออกไปหาเรอง

กายกำเรบ คอปวดเมอย ใจกำเรบ คอฟงซาน

“อวชชาวสมโลภะ” คอใจทแสสายออกไปหาอารมณ อดต,

อนาคต ยกจตออกไปไวในอารมณอน “พยาปาทะ” ใจกไมชอบ,

หงดหงด, ฟงซาน “มจฉาทฏฐ” ไปกไมรมากไมร, มาวาไป, ไปวา

มา, ลมออกวาเขา, ลมเขาวาออก, จตเผลอเปนคนไมรเรองรราว

๓ อยางนเปน “มโนทจรต” ทงสน

“จต” ของเราเหมอนอาหารทอยในชาม “สต” เหมอนฝาชาม

ถาเราขาดสตกเทากบเปดฝาชามไว แมลงวน (กเลส) ยอมจะบนมา

เกาะ เมอเกาะแลวมนกกนอาหาร แลวกขใสบาง นำเชอโรคมาใสให

บางทำใหอาหารนนเปนโทษเปนพษ เมอเราบรโภคอาหารทเปนพษ

เรากยอมไดรบทกขประสพอนตราย ฉะนนเราจะตองคอยระวงปดฝา

ชามไวเสมอ อยาใหแมลงวนมาเกาะได จตของเรากจะบรสทธสะอาด

เกดปญญาเปนวชชา ความร



จตใจของเรา เหมอนขนหรอตมนำ ขนนน ถาปากมนหนาขาง

บางขาง กยอมตงตรงไมได นำกจะตองหก หรอตมมนเอยง มนแตก

ราว นำกขงอยไมไดเชนเดยวกน ฉนใดกด บญกศลทจะไหลมาขง

อยในจตใจของเราไดเตมเปยม กดวยการทำจตใหเทยง ไมตกไป

ในสญญา อดต, อนาคตทงดและชว บญกศลซงเปรยบเหมอนนำ

บาดาล หรอนำตก กจะไหลซมซาบมาหลอเลยงกายใจของเราอย

เสมอไมขาดสาย ไมมเวลาหยด เปน “อกาลโก” ใหผลไมมกาล

การปรบปรงจตใจนน เราตองคอยตรวจตราดวาสวนใดควร

แกไข สวนใดควรเพมเตม สวนใดควรปลอยวาง จะแกไปอยางเดยวก

ไมได จะปลอยไปอยางเดยวกไมได ตองดวาสงใดควรแกขอปฏบตของ

เราๆ กทำ



ศาลาอรพงศฯ ๑๙ ก.ย. ๙๗

“ธรรมะ” เมอเกดขนแลวไมตาย ตายแลวไมเกด “ตายไม

เกด” หมายถงกเลส อวชชา ตณหา อปาทานดบ “เกดไมตาย”

หมายถง พทโธ ธมโม สงโฆ ซงอยในโลกไมมวนสญไปไหน

สญญาของเราม ๖ สาย พระพทธเจาใหตดออกใหเหลอ

สายเดยว เรยกวา “เอกายนมรรค”

ต.บางบว อ.บางเขน ๒๐ ก.ย. ๙๗

ลมพดปา มนตดตนไม ไมโปรงโลงเหมอนลมพดทง ฉะนนจง

ทำใจใหวางเหมอนทงนา

คดภายนอก ตองเลอกคด คดดจงคดหามคดเปนโทษ อยา

คดถงมน ภายในคดไดทกอยางดชวเกาใหมกใชไดท งน น (คอม

สตสมปชญญะ) เหมอนกบแกงทอยในหมอมฝาปด ไมมแมลงวน

มาตอม จดเคมกนไดทงนน



เราจะมองเหนอะไรๆ ไดตองอาศยลกตาและเปลอกตา ถามแต

เปลอกไมมลกตา เรากมองไมเหนมแตลกตาไมมเปลอก กมองไมเหน

ตาคนเรากม ๒ ตา คอ “ตาเนอ” กบ “ตาใจ”

คนเรากมอย ๒ อยาง คอ “เกด” กบ “ตาย” “เกด”

เปนของโลกน “ตาย” เปนของโลกหนา โลกนเราไมตองเรยนอะไร

มากกมองเหน แตโลกหนาเราตองมวชาพเศษ ทพระพทธเจาทรงสอน

เราจงจะคนพบวา มนตงอยไดโดยอาการอยางไรและอยทไหน

“ความคด” เหมอนกบมด ถารจกใชกใหคณ ถาไมรจกใชกให

โทษ บางทมนกฆาตวเราเอง

“การฟงเทศน” เหมอนกบพระทานใหมดแกเรา แลวแตใคร

จะเอาไปหรอไมเอาไป เมอเรากลบไปบาน ไดประสบเหนวตถเรอง

ราว, ลกหลานและบคคลตางๆ หรอมเหตขดของเกดขน กจะไดใชมด

นนคอยตดรอน ถาเราทงไวตรงทๆ เรานงหรอสงคนใหพระทานไปเสย

เรากไมมอาวธอะไรจะนำไปใชเมอไปประสบกบเหตการณตางๆ ทางบาน



“ทาน” เปรยบเหมอนเราไปขอบวช “ศล” เทากบเขาจง

เขาไปในโบสถ “ภาวนา” เทากบสงฆสวดญตตใหเราไดบวชเปน

พระแลว

“สต” เทากบปฐมศกษา, “จนตา” ทตยศกษา, “ภาวนา”

ตตยศกษา เปนปญญาขนสงสดเหลานเปน “มหากศล” กศลใหญ

อาตมาจำไดวา เวลานงสมาธนดเหมอนไมเคยเผลอตวเลย

เวลาไมนง, ลมตาอย บางทยงมเผลอบาง เมอเราไมพดคยหวเราะกบ

ใครๆ เขา ยงนงหลบตายงไมเผลอเลย

ทางโลก เขาวา “เงน” คอ “พระ” (พระเจา) ทางธรรม

นน “พระ” คอ “บญ”

ขณะทนงเจรญสมาธภาวนาอยน เทากบเราไดกำลงสราง

พระ “พทธะ” อย ถาเผลอสตไปกเทากบพระของเราแขนขาดบาง

คอขาดบาง ไมสมบรณเรานงอยนกมกายสงบอยางพระ วาจาเราก



สงบ นเปนลกษณะ “พระภายนอก” “ธรรมะ” กไดแกเราทำใจ

สงบขาดจากนวรณ อดต, อนาคต “สงฆะ” กคอเราทำความเพยร

บากบนใหดยงๆ ขนไปไมทอถอย “พระพทธรป” เปนพทธนมต

ภายนอกสำหรบเปนทกราบไหวสกการะ “ธรรมะภายนอก” สำหรบ

ใหคนไดสดบฟงศกษาเลาเรยน “สงฆะภายนอก” สำหรบเปนพเลยง

คอยตกเตอนวากลาวสงสอน สวน “รตนะภายใน” นนคอ กระทำ

พทธะ ธรรมะ สงฆะ ใหมขนในจตใจ

“สมาธ” เหมอน “กระจกเงา” หรอ “แวน” ทสำหรบสองด

ตวของเราใหชดเจน เปน “เอกภตมปนตถโต” คอใหแลเหนสวนความ

ด, ความงาม, ความสข, ความทกข, ทเกดขนในตวเองของเราเอง

สวน “ปญญา” เหมอน “กลองขยาย” ทสองดของเลกใหเปนของ

โต,สงทอยไกลใหเหนใกล (อยางกลองทเขาสองดดาว) หมายถงบญ

กศลทเราทำเลกๆ นอย นน เมอเกดปญญาขนเราจะรสกวาบญกศล

เลกๆ นอยๆ นน มคณคามากมายใหญโตเหลอเกน (เปนมหากศล

หรอมหาวบาก) สามารถลบลางความชวไดในขณะจตอนเดยว

เหมอนผมปญญาฉลาดในทางโลกซงไดแรปรมาณอยในกำมอ

ของตน



ศาลาอรพงศ, ๒๕ ก.ย. ๙๗

“ยตธรรม” คอ “ความสงบ” เหมอนกบเรอทไมเอนเอยงไป

ทางซายทางขวา มหวทายตงตรง ไมมรรว นำเขาดวย เอยงซายขวา

หมายถง “กามสขลลกานโยค” และ “อตตากลมถานโยค” รรว

ไดแกใจทถกคลมดวยนวรณ ๕ เพราะความลมหลงขาดสต

“ความลม” ม ๒ อยาง ๑. ลมเผลอตวหลบไป ๒. ไมหลบ

แตลมตวคดไปเรองอน (คำวา “รอยกบร” นนตวอยางเชน เราจบ

กระโถนอยกตองคดรแตในเรองของกระโถน ถาจบกระโถน แต

ใจไปคดถงสงอน อยางนใชไมได)

คำวา “ธรรม” มทงดทงชว คำวา “บญ” นนดกวาหนอย

เพราะมแตสวนดสวนสง ใจทมนวรณ เปรยบเหมอนลกโปงทเขาผกไว

กบเสาหรอตอไม เมอเราสลดอารมณภายนอกออกเสยหมดกเทากบ

เราตดเชอกทผกลกโปงออก ใจของเรากจะลอยขนสเบองสง มความ

เยนอกเยนใจ เมอจตใจสบายธาตทง ๔ ในรางกายของเรากดไปดวย

รางกายกไมเจบปวดเมอยมน มความสมบรณ เหมอนกบลกของเรา



สบายดทกคน “จต” คอ พอแมกสบายไปดวย เมอคนในบานของ

เราสบายดกนทกคน เราจะคดอานประกอบกจการงานอะไรๆ ก

สำเรจสมประสงคไดทกสงทกอยาง ไมตองวตกกงวล ฉะนน เราจง

ควรพากนสบสรางบญกศล ใหเปนธรรมเกดขนในจตใจของเรา เราก

จะถงซงความสข

ศาลาอรพงศ, ๓๐ ก.ย. ๙๗

การขยายลมเปนประโยชนทง ๒ ทาง คอเปนทงประโยชนตน

และประโยชนผอน ประโยชนผอน คอชวยรางกายใหสบาย ประโยชน

ตนคอชวยจตใหไดรบความกวางขวาง

การทำลมยาวเกนไปกไมด มกมนวรณ สนมากเกนไปกไมด

ควรทำใหพอเหมาะพอดกบตว เปนมชฌมาปฏปทาจงจะด

การขยายลมกวาง เปรยบเหมอนสายไฟเสนโต ไฟกมแสงสวาง

มาก ถาลมแคบกเหมอนสายไฟเสนเลก ไฟกหรมแสงนอย



เนกขมมฯ ๓๐ ก.ย. ๙๗

โรคของอาตมา นน มเกณฑทจะรกษาเองอยไดกำหนดเพยง

๓ วน ๕ วน ๗ วนถง ๙ วน ถาพนจากนแลวไมคอยทเลา กแปล

วา หมดกำลงความสามารถทจะรกษาดวยตวเจาของเอง นนแหละจง

จะหาหมอได ความเจบปวย คนอนจะมารดกวาอาตมาอยางไร

สงเกตวาเปนอยางนตงแตเดกมาแลว

ลกศษยทกคน เรารกสงสารเขาเหมอนกบลกกบเตาของเราเอง

เราจะอาศยอยในโลกนกนไมนานเทาไรแลวกจะตองจากกนไป

ใหรบๆ ทำความดกนไวเสยอยาเอาแตกนแตนอน

คนทบวชแลวไมเคยออกปาเลย กเทากบไดรจกแตรสขาวสก

อยางเดยว ไมมกบ คนทบวชแลวเดนธดงคแสวงหาทวเวก ยอมไดรบ

รสของธรรม เปรยบเหมอนบคคลทกนขาวสกมกบ ยอมไดรบรสตาง

กนมากตวอยางงายๆ นกถงหลกธรรมชาต เชน “ไกปา” มลกษณะ

ตางกนกบ “ไกบาน” คอ ตาไว หางกระดก ขนสน ปกแขง ลกษณะ

การเหลาน เกดข นจากความระวงจงเปนเชนน น สวน “ไกบาน”



ม หางตก ตาตก ปกออน ขนยาว ลกษณะเหลาน ยอมเปนเหยอ

ของเสอดาว ฉะนน รสของการอยปาและอยบานยอมตางกน

บางคราวในเรองเหลาน ไดเคยผานความตำหนโทษกมแตนกขยมอยใน

ใจ เขาวา “พระตาขาว, ขขลาด, ขกลว, ไมใชนกรบ, หลบ

หลกปลกตว, เกงไมจรง” กนกนงหวเราะยงไมตอบ ในทสดกตอง

ตอบใหเขารความจรงวา “การอยบานเมองดจรงแตไมเกง เพราะ

เหตใด? เพราะในปานนผมไมเคยเหนคนบานเขาไปอยได สวนใน

บานในเมอง อยาวาแตนกบวชของเราเลย ผมเหนวาคนบานกม

แยะ จนแมไก, สนข ฯลฯ มนกอยกนเตมดนดาษ จะวาอะไรแต

พวกเราซงเปนนกบวช สวนปานน ลองใหทานไปอยในปาชาผดบคน

เดยวสกคนหนงจะไดไหม?” กไดรบตอบวา “ไมไหว” พรอมทงสาธ

การ เหตนนการณเหลาน จะใหมรสลกซงในใจ ตองทดลองใหร

ความจรงกจะทราบในตน ไมควรถอตามคำของคนและความคด

ของตนอยางเดยว ควรถอการกระทำเปนหลกเกณฑ จงจะถก

หลกของ “พระพทธศาสนา” ทเรยกวา “กรรมเปนของๆ ตน”



เนกขมมฯ ๑ ต.ค. ๙๗

ตอไปนจะแสดงถงเรอง “ธรรมะ” กอนทจะฟง “ธรรมะ” ตอง

ทำความเหนใหถกตองเสยกอนวาธรรมะคออะไร? “ธรรมะ” เปนชอ

ของจตใจ เรยกวา “ธรรม” อยาไปถอวาคำพดเปนตว “ธรรม”

หรอ อกขระตางๆ เปนตว “ธรรม” ถาเราไมไดพดอยางนนๆ

ไมเปน “ธรรม” อยางน เปนการเขาใจผด ดงนน ถาเราจะฟง

“ธรรม” ตองทำใจของเราใหเปน “ธรรม” ดวย สมมตวาคนท

ไมรจกหนงสอจะมาเขยนกไมได เพราะไมร การแสดงธรรมเทากบ

อานหนงสอใหฟง การฟงธรรมกจะไหลเขาหซายขวา คนทไมรจกฟงก

ม บางคนฟงกนไปตามเรองโดยไมสนใจอะไรเลย พระแสดงอะไรกไมร

แตกยงดกวาคนทไมฟง ขอสำคญเราจะเขาใจหรอไมกตาม จตใจ

ของเราตองสงบตงมน จตใจของเราจงจะเปนธรรม การฟงธรรม

ม ๓ ชน ชนตำไมรเรองวาทานแสดงอะไร อาศยความตงอกตงใจ

จรงๆ กไดความดนชนหนง ความตงใจเปนตว “ธรรม” บางคน

ต งใจฟงกำหนดคำพด และนำไปประพฤตปฏบตดวย กไดรบผล

๒ สวน คอ ตงใจแลวกไดวชาความรไปประดบ บางคนไดผล ๓ ชน

คอ ๑. ไดจากความตงใจ ๒. เขาใจในขอธรรมะ ๓. ดำเนนตาม

ธรรมจนบรรลในจตใจเหมอนอยางในสมยพทธกาลนน คนทฟงธรรม



จนไดสำเรจมรรคผลกม ฉะนน, ขอใหพวกเราตงใจฟง อยาใหใจ

เอยงไปทางอน ไมใหไหลวอกแวกไปในสญญาอารมณตางๆ ทง

อดต, อนาคต ธระโลกกตาม ธระธรรมกตาม ไมเกยวของในขณะน

แปลวาเราตดหมด เรองของตวเองหรอครอบครวกด โลกกตาม

ธรรมกตาม เราไมเอาใจไปจดจอทงหมด น, จตของเรากจะตงอยใน

ยตธรรม จงตงใจนงสรางความอสระในตวใหมขน ลกษณะในฝายชว

ทงหมดเราเลก นเรยกวาเตรยมตวตงตวใหเปน “ธรรม” ธรรมะทง

หลายไมสำคญในการแสดง สำคญอยทจตใจของเราตางหาก

ผฟงเปนผสำคญมาก ผเทศกกสำคญแตไมมาก จะไปจบเอาคำพด

ของผเทศกเปนดหรอชวไมไดถาจตเราด, พดด กเปนด ถาจตเราไมด,

เขาพดดกเปนไมด ขณะทใจดนนใครเขาดาใหกไมโกรธ

“ความสามคค” เปนเหตใหสำเรจในธรรม ณ บดนจกได

แสดงในธรรมกถา ซงสมเดจพระสมมาสมพทธเจาไดยกมาแสดงแก

พทธบรษท ธรรมะขอนสำเรจประโยชนทงในทางโลกและทางธรรม

เพราะมนษยในโลกเปนผใครในสขดวยกนทกคน และไมวาแตมนษย

เทาน นแมแตสตวด รจฉานกยอมตองการความสข ความสำเรจ

ประโยชนน บางคนกสำเรจด บางคนกไมสำเรจด เพราะเขาเหลานน

ไมเหนประโยชนของธรรมะ ธรรมะเหมอนกบดน ความสำเรจอยท



คนทำ ถาเราไมบำเพญสขทสำเรจจากดนกไมเกดขน เพราะเรา

ไมประกอบกจตางๆ ในแผนดนนน ถาเราปรารถนาสงใดกปลกสง

ตางๆ นนลง ทนนกยอมสำเรจผลแกผตองการความสขในทางธรรม

บางคนแสวงหาสข แตไมสำเรจ นไมใชเรองของคำสอน เปนเรองของ

ผทำ ถาคนไมทำ จะดไปไดอยางไร? ดชวสำเรจทตวบคคลตางหาก

ถาเราตองการสขเรากตองตงอยในธรรม ความสขทควรจะไดรบม

๒ อยางคอ ๑. โลกยสข ๒. สขเก ดจากธรรม ในบญกศล

๒ ประการน เราตองประกอบเหตขนตามสวน เหตทจะสมบรณคอ

“สามคคธรรม” ความพรอมเพรยงทงปวงมเดชอำนาจสามารถปราบ

ปรามเหตทเปนศตรแกหมคณะได เราเกดมา ม บดา มารดา ป ยา

ตา ทวด เราจะไปอวดดวาเรามคนเดยวไมได จำเปนตองอาศยซงกน

และกน จงจำเปนตองนกถงคณธรรมขอน สามคคในระหวางหม

บคคลอยางหนง สามคคในระหวางหมคณะอยางหนงสามคคใน

ธรรมอยางหนง ทสำคญกคอ กายสามคค วาจาสามคค และใจ

สามคค ถงแมวาใจจะไมสามคคกควรรกษากายและวาจาใหเปน

สามคคไว (ตอนนยงมคำอธบายตออกมาก แตจำไมได)



ศาลาอรพงศ, ๑๐ ต.ค. ๙๗

“ความชว” ตงใจจะ “ละ” ไปจนตาย “ความด” ตงใจจะ

“ทำ” ไปจนตาย เรา-ตองตงใจอยางนจงจะใชได

“ความคด” นนยาว “ความนก” นนสนตองรวมลงเปนอน

เดยวกนขณะทำความสงบ นก, กคอมงไปในอารมณอนใดอนหนง

คด, คอตรองวาถาทำเหตอยางนนๆ แลวจะไดผลอยางไร? ดหรอไมด

เมอม “อรยทรพย” แลวกเปน “อรยชน” ใจของเรากจก

ไดหลอเลยงดวยอรยทรพย และกายของเรากจกไดความสข

สมบรณ

ลมทวตวเปน “มหาภตรป” สตทวตวเปน “มหาสตปฏฐาน”

จตใหญเปน “มหคคต จตต” “มหากสล กมม” ถากายของเราก

เปนใหญ ใจของเรากเปนใหญเรยกวา “อธปตปจจโย” เรากจะม

“อรยทรพย” เตมท (จตทเปน “อธปต” เปรยบเหมอนกบแทงหน

ใหญทตงอยบนยอดเขาสง ถงลมจะพดมาทางทศใดกไมหวนไหว)



การทำความสงบมประโยชน ๒ อยาง คอ ๑. ขม ๒. ตด

ถาเราตดไมไดเพยงขมไวกยงด “ขม” แปลวามอย แตไมใหมนกำเรบ

พยายามกดไว “ตด” หมายความวาไมใหมนเกดเลย

วดปาคลองกง, จนทบร, ๒๖ ต.ค. ๙๗

ภยทเกดจากความด ถาเราไมดกไมมใครเพงเลง ขอสำคญ

ตองรจกใชความดใหเปนประโยชนแกตนเอง ถามความดแลวไมร

จกใช คอใชไมถกกาละเทศะ ไมถกกบบคคลและอธยาศยของเขา

กไมไดรบผลกลบกลายเปนภย ความดกกลายเปนเลวเปนชว ตอง

รจกสงวรในการใชความด ถาเปนพระกตองระวงในการใชความด

กบญาตโยมใหมาก ความดและความชวมในตวบคคลทกคน แต

ตางกนทวาสนาบารม เหมอนคนทอานหนงสอไดเขยนได แตไมดไป

ทงหมด บางคนอานเรวและถก, บาคนอานชาถก, บางคนเขยนตว

สวย, ตวกลม, ตวเอน, บางคนเขยนชาสวย บางคนเขยนเรวสวย,

ฯลฯ ถาคนใดรจกใชความดใหถกกาลเทศะ กเปนการอำนวยผล

ดใหแกตน ถาไมรจกใชกใหโทษ (ชกตวอยางใหฟงหลายเรอง

แตไมไดนำมาบนทก)



วดปาคลองกง, จนทบร ๒๘ ต.ค. ๙๗

“ธรรมะ” ทแทจรงอยทไหน คำพด, หนงสอ, หรอคมภร

เหลานเปนเพยง “เงา” ของธรรมะสวนตวจรงของธรรมะนนอยท

จตใจ

ใจทเปนธรรมะ คอ ใจทเปนปกต, เยอกเยน, ใจสบาย สวน

ใจทไมเปนธรรมะ กคอใจทหงดหงด, ฟงซาน, ใจไมสบาย ถาใจ

สบาย รศมของความสบายกจะเปลงออกมาทกายเปนกายสบาย

จะอยทไหนกสบายจะกน, นอน, เดน, นงกสบาย เงนจะมใชกสบาย

จะไมมใชกสบาย จะใชหมดกสบาย ใครจะวาดกสบายวาไมดกสบาย

ฯลฯ สวนใจทไมมธรรมะนน รศมของความไมสบายกจะเปลงออกมาท

กาย เปนกายทไมสบาย ใจกผสง กายกผสง สวนใจทสบายนนก

คอใจทเทวดาสง

“ทาน” ทพรอมดวยองค ๔ คอ ๑. “วตถสมบต” ไดมา

ดวยความสจรต ๒. “เจตนาสมบต” ประกอบดวยใจทไมโลภ โกรธ

หลง ๓. “คณสมบต” ผใหตองมกายสจรต ๓ วจสจรต ๔ และ

มโนสจรต ๓ และผ รบกตองมคณธรรม คอ ศล ๕, ศล ๘,



ศล ๑๐, และ ศล ๒๒๗ เปนตน ตวผใหมองค ๓ กเหมอนกบ

กอนเสา ๓ กอน ผรบมอกองคหนง กเปนภาชนะทวางบนกอนเสา

เมอทานน นประกอบดวยองค ๔ ดงน เมอใด พระพทธเจาทรง

สรรเสรญวาเปนทานอนเลศ ของดนนทำนดเดยวกเปนมาก ของไม

ดทำมากกเปนนอย ของดดวย ทำมากดวยยงดเลศ

วดมณชลขนธ, ลพบร, ๑๒ พ.ย. ๙๗

การกำหนดร ลม เปน “วตถสมบต” ตดอยกบลมตามเขา

ออก ไมเผลอ เปน “เจตนาสมบต” ความไมสะกดลม, กลนลมไว,

ปลอยไปตามสบายใหใจเปนอสระ, หายใจโปรงโลง เบกบาน เปน

“คณสมบต” กรยาทนงขดสมาธเทาขวาทบเทาซาย มอขวาทบ

ม อซ ายต งตวตรง ตาหลบเปน “กร ยา” ท งหมดน เร ยกวา

“ปญญกรยาวตถ”

“การนงสมาธ” เปนประโยชน ๓ ประการ คอ ๑. เปนการ

เผยแผพระศาสนาในตว เพอเปนการแสดงมารยาทชวยเหลอให

บคคลผอนทมาเหน ไดเกดความเชอหรอความเลอมใสขนโดยไมตอง

เจตนา (เลาตวอยางถงพระพทธเจาพาพระสาวกไปเจรญสมาธในปา



ปรพาชกมาเหนมารยาทกรยาทสมาธอยดวยความสงบ กไดเกดความ

เลอมใสขนโดยไมตองพดธรรมะใดๆ ทงหมดกบอกเรองหนง ลกศษย

ขเมาคนหนงทปกษใต เวลาเขามาในวดแลวชอบทำเสยงเอะอะ เมอมา

เหนพระภกษสามเณรกำลงนงสมาธกนอย กมความเกรงไมกลาพด

เอะอะตอไป เกดศรทธาความเชอความเลอมใสขนโดยกรยามารยาท

นนๆ จงเปนเหตใหบรรเทาความฟงซานของบคคลผดมสราไดอยาง

หนง) ๒. เปนการสรางสมบญกศลทเปนแกนสารใหเกดมในตน

๓. เพอเกดแสงสวางเปน “วปสสนาญาณ” อนอาจถงมรรคผล

นพพานได

“ดนอก” เปรยบเหมอนกบ “เงนนอกถง” “ดใน” เหมอน

กบ “เงนในถง” ยอมสะดวกในการทจะหยบฉวยตดตวไปไดทกเวลา



วดพระศรมหาธาต, บางเขน ๒๔ พ.ย. ๙๗

“ธรรมะ” ม ทกคนจะรหรอไมรกม จะเรยนหรอไมเรยนกม

นอกจากเราจะเรยนภาษาของธรรมะหรอไมเทานน เมอเราเรยนร

สมมต บญญตของธรรมะกเทากบเราอานออก เหมอนอานหนงสอ

เดกทารกไมรเดยงสาเลย พอเกดออกมารอง “แว” นนกเปน

“เวทนา” แลว กนอะไรไมอรอยจบโยนทงเปลยนอนใหม นนกเปน

“สงขาร” พอโตหนอยจำอะไรๆ ได นนกเปน “สญญา” “ธรรมะ”

ยอมมอยอยางนทกรปทกนาม

เรยนรอะไร? เรยนรสมมตบญญตแลวขวางทงสญญาเกาใหม,

อดต, อนาคต นนแหละจงจะถงนพพาน ตำรวจทไมถอดเครอง

แบบเสยกอนยอมสบความลบของโจรไดยาก เหตนนจงควรบำเพญ

ศล, สมาธ, ปญญา ใหสนทสนมกบขนธ ๕ ของตนเสยกอน จงจะร

ความลบของมน นนแหละ เปนตว “วปสสนา”

“ว ปสสนา” เปนตว “ละ” “สมาธ” เปนตว “ทำ”

“วปสสนา” เราจะไปทำขนไมได เพราะฉะนนจงเปนตวผล “ศล”



เปนเหต “สมาธ” เปนผล “สมาธ” เปนเหต “ปญญา” เปนผล

“ปญญา” เปนเหต “วมต” เปนผล

เมอทำเหตแก ผลกยอมแกตาม เหมอนผลไมเมอสกแกมนก

หลนเอง ไมตองเอาไมไปสอย คนแกมากๆ เขากตายเอง จะไปหาม

ไมใหตายกหามไมไดจะบอกใหอยกอยไมได

“ศล” บรสทธ กเปรยบเหมอนกบผาขาวธรรมดาราคาเมตร

ละ ๑๐ บาท ถาเราทำสมาธดวย กเหมอนเราเขยนลวดลายลงในผา

ขาว มนจะมราคาสงขนถงเมตรละ ๔๐ บาท จตเรากเชนเดยวกน

จตทเปนสมาธปญญากเกด กยอมเปนผลราคาสง

ตอง “ทำ” แลวจงจะ “ร” รแลวมนจงจะละ ตองทำ “เหต”

เสยกอนแลว “ผล” ก ยอมเกดเอง



วดสรจนทรนมต (เขาพระงาม) ลพบร, ๒๓ พ.ย. ๙๗

อาตมาตงใจวา “ถาเราอยใกลครอาจารยแลว ทำดอยาง

ครบาอาจารยไมได เราจะไมอย” (เลาถงตอนททานอยปฏบตทาน

อาจารยมน แลวไดคอยสงเกตและจดจำในจรยาวตรอนละเอยด

ประณตสขมของทานไวเปนแบบอยาง)

เรองงานของผหญงแลว อาตมาจะตองทำใหไดทกอยาง ตง

แตทอผา ปนฝาย หงขาว ตมแกงฯลฯ แตจะดหรอไมดไมรนะ ถาเรา

ทำไมได เราจะไปสอนคนอน บงคบคนอนไมได อำนาจทงหมดมน

อยทความรของเรา, ความจรงของเรา

วดปาคลองกง, จนทบร (มาฆบชา-กณฑเชา) ๗ ก.พ. ๙๘

แสดงธรรมในบทพระคาถา “สเลน สคต ยนต สเลน

โภคสมปทา สเลน นพพต ยนตฯ” มใจความโดยยอวา ทำ

“ทาน” เทากบม “เงน” หนก ๔ บาท ม “ศล” เทากบม

“ทอง” หนก ๕ บาท ๘ บาท, ๑๐ บาท, และ ๒๒๗ บาท ทำ



“ภาวนา” เทากบม “เพชร” หนก ๔๐ บาท เพราะเปนผตงอยใน

องคของสมถกรรมฐาน ๔๐ หอง รวมความแลว ทาน, ศล,

ภาวนา กเปนความดเหมอนกน แตคณภาพตางกน

“คนทไมม ทาน ศล ภาวนา พระพทธเจาตรสวา เปน

“คนยากจน” และถาทานทรงเหนวา “ลก” ของทานเปนคนยากจน

ทานกจะทรงละอายมาก ถาลกของทาน เปนคนมงมศรสข กจะ

ทำใหพอแมมหนามตา มชอเสยงไปดวย

“อามสบชา” มนำหนกเพยง ๕ กโลกรม แต “ปฏบตบชา”

มนำหนกถง ๑๐๐ กโลกรม เหตนน, พระพทธเจาจงทรงยกยองวา

“ปฏบตบชา” เปนบชาอนเลศ

“อามสบชา” นนเราจะทำซำๆ ซากๆ ไมได ถาทำแลวอาจ

จะกลายเปนโทษหรอเปนบาปไปดวยตวอยางเชนดอกไมทเราจดใสพาน

หรอแจกนสวยๆ งามๆ นน เราจะนงเปลยน ๓ ชวโมงทำใหมๆ

อยางนกยอมทำไปไมได หรอถาเหนพระเดนมา เรานกวาทานคงหว

กนำเงนไปใสในบาตรหรอในยามใหทานไปซอขาวซอแกงซอของกนใน

เวลาวกาล อยางน กยอมเปนโทษแกทาน และเปนบาปแกเราดวย



“อามสบชา” จงเปนสงททำไดเฉพาะกาลเวลาเทานน ไมใชทำได

เสมอไป สวน “ปฏบตบชา” นน ทำไดไมจำกด กาลเวลา,

สถานท, หรอบคคล

คนท “ทำทาน” มาก กจะใหผลใหเขาเปนคนมทรพยสนอดม

สมบรณ คนม “ศล” จะทำใหไดอตภาพทด มรปรางผวพรรณดงาม

ไมเปนใบ บอดหนวก หรอหนาตาวปรตนาชง ถาม “ภาวนา”

ดวยกจะทำใหผนนเปนคนมสตปญญาเฉลยวฉลาด ไมเปนบาวกลจรต

เหตนน, พระพทธเจาจงทรงสอนใหเราทำทงทานศลภาวนาใหครบ

บรบรณทง ๓ ประการ ใหลองคดดเถด สมมตวามคนๆ หนงเปน

เศรษฐ มเงนทองมากมาย เพราะเขาไดทำทานไวในชาตกอนมาก

แตไมเคยไดรกษาศลหาเลย เขาจงเกดมามรางกายนาเกลยดนาชงมาก

คอมองอย, ตนหงก, ตากลวงโบ, จมกโหว, ปากแหวง ดงน, มใคร

บางทจะพากนนยมคบหากบเศรษฐคนนน? นแหละ, ถงเขาจะมทรพย

สนเงนทองมากมายเทาใด กไมอาจชวยตวเขาใหมความสขได หรออก

อยางหนง สมมตวา มคนๆ หนงเปนลกเศรษฐและตวเองกเปนคน

สวยงามมาก แตเปนคนวกลจรต คดดสวาพอแมเขาจะยอมยก

ทรพยมรดกใหลกคนนปกครองหรอไม? เหตนน, “ภาวนาจงเปนสง

สำคญมาก”



“การภาวนา” นนถงแมจะไมทำใหเราสำเรจมรรคผลไดในชาต

น กยอมเปนปจจยใหเราเปนผมสตปญญาเฉลยวฉลาดในชาตหนา

“ศล” กเปนเครองขดเกลาหลอหลอมใหเราเปนคนสวยคนงาม

เราตองขดกายวาจาใจของเราใหบรสทธสะอาด ใหเหมอนกบดอกไม

หอมทจะถวายบชาพระพทธเจาในวนน ตาของเรากขดใหมนด รปใด

ไมดทผานไป เราเหนแลวกอยาไปเกลยด, รงเกยจ ไมชอบ ถาเราร

วาไมดอยาไปด ห, กขดใหเปนหด เสยงอะไรไมดมากระทบกอยาไป

เกบเอามาโกรธ, เกลยดเสยอกเสยใจ จมก, ไดกลนไมดมากระทบก

อยาไปรงเกยจ รำคาญทำใจเฉยใหเปนปกต ไมรบรอะไรเขามาให

จตใจของเราเศราหมอง ตองใหเปนจตทบรสทธ บญกศลภายนอกคอ

ความดทเกดแตกายวาจาของเราน กจะกลายเปนเหมอนกลบดอกบวท

หมหอเกษรคอดวงใจของเราไวใหบรสทธ มกลนหอม คอ “มรรค

จต” เมอ “มรรคจต” เกดขนเมอใด “ผลจต” กยอมตามมา

บคคลผนนกจะถงซงความสขสมบรณดวยโภคทรพยและอรยทรพย,

เปนคนไมยากไมจน, มสตปญญาเฉลยวฉลาด, รปรางกงดงาม, จะ

ไปไหนกมคนยนดตอนรบ, รกใคร, นยมนบถอสมกบเปนลกของ

พระพทธเจา จะมความสขทงโลกนและโลกหนา



วดปาคลองกง (มาฆบชา-กณฑบาย) ๗ ก.พ. ๙๘

แสดงใน “อนปวาโท อนปฆาโต ปาฏโมกเข จ สวโร

มตตญญตา จ ภตตสมม ปนตญจ สยนาสนนตฯ มความโดยยอ

วา “อนปวาโทฯ” ใหรกษาวาจาของเราไวใหด อยาไปพดใสรายคน

อนใหเขาไดรบความเจบใจ อยาไปกลาวคำใดทไมจรง เชนเขาไมม

ความชวราย แตเราไปใสโทษใหเขา นเรยกวาเบยดเบยนเขาดวยวาจา

ในเรองทไมเปนจรง

“อนปฆาโตฯ” ไมเบยดเบยนเขาดวยกายคอไมฆาสตวตดชวต

เขาไมวาสตวใดๆ ไมทรมานใหเขาไดรบความทกขลำบาก

“ปาฏโมกเข จ สวโรฯ” ใหมความสำรวมในศลพระปาฏโมกข

ไมลวงละเมดสกขาบทวนยอยางหนง กบใหสำรวมในอนทรย คอ

ตา ห จมก ลน กาย ใจ เรยกวา “อนทรยสงวร” คอไมใหความ

ชวเกดข นทางอายตนะ ๖ ซงเปนบอเกดแหงกองกเลสอยางหนง

ถาพระเณรองคใดประพฤตไมถกตองตามศลพระปาฏโมกขหรอสกขา

บทวนยของตน กจดวาผนนไมใช “ผบวช” เปนคนนงผาเหลองเปลา



จตใจของตนกไมมความสข อยางนเรยกวาเปนผทำลายความดของตว

เองและผทฆาตวเองไดนน กทำไมเลาจะฆาผอนไมได

“มตตญญตา จ ภตตสมฯ” ใหเปนผรจกประมาณในอาหาร

การบรโภค ทงอาหารกายและอาหารใจ อาหารกายไดแกอาหารคำๆ

ทบรโภคเขาไปเปนเลอดเนอ คอใหรจกกนอาหารทเปนประโยชนแก

รางกาย ไมเปนพษเปนโทษและไมมากเกนประมาณ อาหารจตก

ตองหาอาหารทดมาบำรง อาหารทเปนพษของดวงจต คอ ความโลภ

ความโกรธ ความหลง อยาใหมนมขนในจตในใจ พอรวามนจะเกดขน

กใหรบดบเสย ใหเกบไวในตว อยาใหมนออกมาเกะกะลกลามไปถงคน

อน และความชวความไมดของคนอน เรากไมเกบเขามาไวในตวของ

เรากเลสขางในเรากอยาใหไหลออก ขางนอกกกนอยาใหมนเขา ขอน

ทานสอนใหมความสนโดษมกนอยนนเอง คอใหรจกหากนโดยสมมา

สจรตภายในขอบเขตของตน เชนพระเณรกใหบรโภคปจจย ๔ เทาท

ตนจะพงมพงได เชนเขาให ๑ กอยาใหไปเรยกเอา ๒ เขาให

๒ อยาไปเรยกเอา ๓ ตองเขาให ๒ เราเอาเพยง ๑ หรอเขาให

เทาไรยนดเทานนอยางนจงจะด ถาเปนฆราวาสกใหเลยงชวตในทาง

ชอบธรรม เชนเรามนาอย ๕ ไร เรากอยาไปโกงเอาของคนอนเขามา

ทำเขาอกเปน ๖ ไร อยางนกตองไดรบความเดอดรอน เพราะเขาจะ



ตองฟองรองเอาตวไปเขาคกเขาตะรางแนนอน เงนทองนนถงจะไดมา

สกเทาภเขาสระบาปกตาม ถาทจรตแลวไมเอามนเลย ความโลภ,

โกรธ, หลง ทจะไหลเขามาเกาะกนจตใจของเราแลว ตองเขยมนออก

ไปใหไกลทเดยว อยาใหมนเขาใกลไดเลยเปนอนขาด

“ปนตญจ สยนาสน” ใหรจกพอใจในความสงดวเวกในทนอนท

อาศย คอ ใหหลบหลกปลกตนออกจากหมทระคนดวยความวนวาย

เดอดรอน ไปอยตามปา, ตามเขา, ตามโคนไม, ปาชา, หรอเรอน

รางวางเปลาสญญาคารทไกลสงบสงดจากอารมณภายนอก อนจะมา

ทำลายความดของเรา ใหตดหวงกงวลทจะมาพนพวกบตวเราออกเสย

ทใดเขามความเดอดรอนวนวายกน เราอยาเขาไปรวมหมดวยรวม

ความวาเราจะตองตดทกๆ อยางใหนอยลง มนยาวอยกตองตดใหสน

เขา ถาสนอยกตองทำใหมนกลมเขาไป ถากลมอยแลวกทำใหมน

เกลยงถาเกลยงอยแลวกทำใหมนใสขนอกมนจะไดกลงไปมาไดไมตดไม

ขด เพอความหลดพนจากกองทกขทงหลาย



วดปาคลองกง (มาฆบชา-กณฑคำ) ๗ ก.พ. ๙๘

แสดงพระธรรมเทศนาใน พระโอวาทปาฏโมกขคาถา มใจความ

โดยยอวา วน ๑๕ คำ กลางเดอน ๓ เปนวนพระ ทพระสงฆซง

เปนเอหภกข ๑,๒๕๐ องค มาประชมพรอมกนโดยมไดนดหมาย

ทพระปาวาลเจดย พระพทธเจาทรงแสดงพระโอวาทปาฏโมกขแกภกษ

๑,๒๕๐ องค และเปนวนทพระองคทรงกำหนดวนปลงอายสงขารของ

พระองคดวย นบแตวนนไปจนถงวน ๑๕ คำ กลางเดอน ๖ เปนวน

ทพระองคจะตองทรงทอดท งอตภาพรางกายไปสความไมกลบมา

เกดอก จงไดประทานโอวาทคำสอนจนหมดจนสนแกภกษทงหลาย

ผซงจะตองเปนพเลยงปกปกรกษาพระธรรมคำสงสอนไว เพอดำรงอย

จนกวาจะสนอายแหงพระพทธศาสนา ทงนกดวยพระเมตตาบารมของ

พระองคทยงทรงปรารถนาดตอสตวโลกผยงโงเขลา และจกตองเวยน

วายตายเกดน น เมอพระองคทรงลวงลบไปแลว ผ ทจะดำรงพระ

ศาสนาไวกคอพทธบรษท ๔ ดงนนจงทรงแสดงพระโอวาทเปนคาถาม

ใจความดงน



“ขนต” นกคอ พระองคไดประทาน “นอต” ใหพวกเราไวตว

หนง สำหรบขนตรงไมใหตดกบเสา เพอไมใหเรอนของเราโยกคลอน

(หมายถงจตใจของเรา) ขนตอนนเปนเหลกกลาทไมมสนม เปนตปะ

ความเพยรทเผากเลสใหแหงไปไดดยงกวาสงอน พวกเรานนมแตตะป

ขสนม เชน ขเกยจ ขคราน ขโลภ ขโกรธ ขหลง ขปวด ขเมอย

อะไรตางๆ เหลาน ซงพอจะทำความดใหตวเองกทำไมได เพราะขาด

ขนต

“สพพปาปสส อกรณ” ขนชอวาบาปทงหลายจงอยาไดทำเปน

อนขาด “กสลสสปสมปทา” ใหทำกศล (ความด) ใหมากทสดทจะ

ทำได และใหยงๆ ข นไป คอใหถงพรอมดวยทาน ศล ทางกาย

วาจา “สจตตปรโยทปน” ใหทำจตใหขาวรอบบรสทธหมายถงใหม

สมาธภาวนา เปนอารมณอยเสมอ (บนทกไวเพยงน ตอจากนจำไม

ได-อ.)



วดปาคลองกง (มาฆบชา-กณฑคำ) ๗ ก.พ. ๙๗

แสดงในบทพระพทธคณ, พระธรรมคณ, และพระสงฆคณ

โดยยอวาดงน

๑. อตป โส ภควา พระองคมความดเทาใด ไมเคยหวงไว

ทรงแจกทรงชแจงแนะนำใหคนอนรตามปฏบตตามดวย

๒. อรห พระองคเปนผไกลจากกเลส ทางกาย ของพระองค

กบรสทธ เพราะธาต ขนธ อายตนะ ของพระองคทไดทรงเพงเลงมา

แลวอยางยง กไดสะอาดบรสทธหมดสน คอเมอพระองคไดทรงเพง

กายคตาสต ม ผม ขน เลบ ฟน หนง ฯลฯ อาการ ๓๒ เหลาน

อนใด เมอนนสงน น กเปนสงบรสทธหมดจด และพระหฤทยของ

พระองคกไมใหมโลภ โกรธ หลง ไมมความเศราหมอง

๓. สมมาสมพทโธ พระองคตรสรเองโดยไมมใครมาสอนใหทำ

หรอบงคบใหทำ ๔. วชชา พระองคทรงประปรขาฉลาดยงกวาใครๆ

คอมวชชา ๓ วชชา ๘ ไดแก ๑. “ปพเพนวาสนานสสตญาณ”



ระลกชาตอดตได ๒. “จตปปาตญาณ” รความตายของมนษยและ

สตวทงหลาย ททำกรรมอนใดไวจงมาเกดเปนอยางนนอยางน และ

ตายแลวจะไปไหนอก ๓. “อาสวกขยญาณ” พระองคทรงรจกวธ

กำจดกเลสใหส นไปจากพระสนดานของพระองค ๔. “ทพพจกข”

ไมวาใกลหรอไกล แมเปลอกตาหนาตง ๘ ฟต พระองคกทรงสามารถ

มองเหนอะไรๆ ได ในเมอพระองคตองการจะเหน ๕. “ทพพโสต”

ใครจะพดกนท ไหนวาอะไรพระองคกสามารถจะได ย นท งหมด

ถาพระองคทรงตองการจะฟงเมอใดกไดฟง ถาไมตองการฟงกไมฟง

เหม อนว ทยท เราอยากจะฟงเม อใดก เป ดเคร องรบได เม อน น

๖. “อทธวธ” พระองคทรงสามารถแสดงฤทธดำดน เหาะเหนเดน

อากาศได บกปากไมถกหนาม บกนำกไมเปยกกาย ๗. “เจโตปรย

ญาณ” กำหนดร วาระนำจตของบคคลผอนได ๘. “มโนมยทธ”

พระองคทรงใชอำนาจจต บงคบคนใหเปนไปไดตามความประสงค

เชนพระองคนกถงใครกทรงอธษฐานจตใหคนนน แลเหนพระรปกาย

ของพระองคไปปรากฏอยเฉพาะหนา ทำใหคนๆ นนเหนอำนาจของ

พระองคจนเกรงกลว หรอทำใหเขาเชอมนในพระองคจนคลายจากการ

กระทำชวกได เหลานเรยกวา “วปสสนาญาณ”



๕. จรณสมปนโน พระองคทรงดำเนนอยดวยการประพฤต

ปฏบต ในศล สมาธ ปญญา มไดทรงละแมจะสำเรจเปนพระสมมา

สมพทธเจาแลว พระองคกยงทรงดำเนนดวยกาย วาจา ใจ ดอย,

ศลกยงทรงทำ สมาธกยงทรงเจรญ ปญญากยงทรงใชพจารณาใน

กองสงขารอยเสมอ

๖. สคโต พระองคเสดจไปไหนกมคนรก ถวายความตอนรบ

เปนอนด จะมากด อยกด ไมมคนเกลยดชงพระองค

๗. โลกวท พระองคทรงรแจงตลอดทงโลก มนษย เทวดา

และพรอม

๘. อนตตโร ปรสทมมสารถ พระองคทรงเปนบรษผฝกหด

ทรมานบคคลเลศยงไมมผใดส คอทรงเปนนายสารถทขบคนใหเดนตรง

ทางไมคดเคยว ใหเขาสในศล สมาธ ปญญา

๙. สตถา เทวมนสสาน พระองคทรงเปนครสงสอนเทวดา

และมนษยทงหลาย คอ สอนมนษยใหเปน “เทวดา” สอนเทวดาให

เปน “พรหม” สอนพรหมใหเปน “อรยะ” สอนอรยะใหเปน “อรหนต”



๑๐. พทโธ ภควาต นแหละพระองคจงทรงเปนผตน ผเบก

บาน ดงน รวมความแลวกม พระปญญาคณ พระบรสทธคณ

และพระมหากรณาธคณ ถาเรานอมความดของพระองคเหลาน

เขามาใหตวเราเมอใด เรากจะถงพระพทธคณ เมอนน

พระธรรมโดยยอกม พระปรยต, พระปฏบต และพระ

ปฏเวธ:-

๑. สวากขาโต ภควตา ธมโม พระธรรมทพระพทธเจาทรง

ตรสไวหรอไมตรสกด มท งกศลและอกศลมท งดท งชว ดกเปน

“สกกธรรม” คอธรรมขาว ชวกเปน “กณหธรรม” คอธรรมดำ

อยางททานวา กสลา ธมมา อกสลา ธมมา และ อพยากตา ธมมา

คอ ธรรมเฉยๆ ทไมไดปรงแตงใหเปนบาปเปนบญ ไดแก ธาต ๔

ขนธ ๕ ซงปกตมนกมอยตงอยของมนเฉยๆ ตอเมอเราไปทำกรรมด

หรอชว จงจะเปนกสลา ธมมา, อกสลา ธมมา

๒. สนทฏฐโก เปนสงทใหเราเหนไดวา อยางนนทำดไดด

อยางนทำชวไดชว เปนสงทพสจนไดจรงมเหตมผล ใครทำชวแลวตอง

ไดรบทกขจรงอยางนนๆ ใครทำดแลวกไดรบผลดจรงอยางนนๆ



๓. อกาลโก ใหผลไมเลอกกาลเวลาใด ทำเมอใด กไดเมอนน

๔. เอหปสสโก ควรทจะเรยกใหมาดได

๕. โอปนยโก ถาเหนใครเขาทำด กใหนอมเขามาทำบาง

ถาเหนไมดกอยาทำ

๖. ปจจตต เปนสงทเราจะรเอง เหนเอง เฉพาะตว ไมใชคน

อนจะรดวย เชน ศล สมาธ ปญญา ถาทำด กรวาดอยางไร เวลา

ทำชวเรากรเองในผลทไดรบ

๗. เวทตพโพ วญญหต วญญชนพงรไดดงน เราจะตอง

ศกษา สดบตรบฟงคอ “ปรยต” เมอรแลวปฏบตตามดวยเปน

“ปฏบต” และเมอปฏบตแลวกจะใหผลแหงความรแจง แทง

ตลอดแกเราเปน “ปฏเวธ”



พระสงฆคณโดยยอมดงน

๑. สปฏปนโน คอไดแกผ ประพฤตดตามโอวาทของสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจา พระภกษสามเณรกอยในศลพระปาฏโมกข

ไมลวงสกขาบทวนย

๒. อชปฏปนโน คอตงอยในศล สมาธ ปญญา ไมโอน

เอยง ใครจะฉดไปทางไหนกไมไปใหผดทาง

๓. ญายปฏปนโน ทำใหรแจงตามความจรงดวยตนเอง ไมใช

เชอตามเขาบอก เชนเขาวาเราเปนหมาเราตองดตวเราวามหางหรอ

เปลา ถาไมมเรากไมใช

๔. สามจปฏปนโน ปฏบตใหดยงๆ ขนไปเสมอ ไมใหถอยตำ

ลงมา เชนมศล ๕ แลว กทำใหมศล ๘ ศล ๑๐ หรอศล ๒๒๗,

สมาธเคยทำวนละ ๑ ชวโมง เราเพมทำใหเปนวนละ ๒ ชวโมง,

ปญญากเหมอนกน ตองหมนกำหนดพจารณาในตวของเราอยเสมอ

จนถงทสดจะทำความหลดพนจากกเลสได



๕. ยทท จตตาร ปรสยคาน บคคล ๔ คไดแกโสดาปตต

มรรค-โสดาปตตผล, สกทาคามมรรค-สกทาคามผล อนาคาม

มรรค-อนาคามผล, และอรหตตมรรคอรหตตผล

๖. อฏฐ ปรสปคคลา บคคล ๘ คนแหละเปน “ลกแกว”

ของพระพทธเจา

๗. เอส ภควโต สาวกสงโฆ อาหเนยโย ปาหเนยโย

ทกขเณยโย อญชลกรณโย บคคล ๔ ค เหลานเมอไปไหนกเปน

คควรแกการตอนรบ, ควรแกการทำความเคารพ, ควรแกทกษณา

ทาน, และเปนผควรทเราจะกราบไหว

๘. อนตตร ปญญกเขตต โลกสสาต นเปนนาบญ ๔ ไร

ทเราควรหวานขาวลงไว (ตงแต “สปฏปนโน” ถง “สามจปฏปนโน”)

เพอประโยชนสขแหงตวเรา และเมอเรามขาวแลวกตองเตรยมทำยงไว

เกบดวย มฉะนนขาวกจะตกหลนเกลอนกลาด ไมไดกนถงลกถงหลาน

ลกหลานกไมรจกวาขาวเปลอกนนเปนอยางไร เราตองฝดตองสใหเปน

ขาวสารแลวนำมาหงตมกน จงจะเปนประโยชนแกรางกาย อยาเกบไวใน

ยงเฉยๆ มนจะถกหนกนหรอรวไหลไปหมด ตองทำยงใหด คอ “ภาวนา”



วดปาคลองกง, จนทบร ๘ ก.พ. ๙๘

มดสบดน นนมนไมทำใหลกเปนไฟดอกตองสบกบหน มนจง

จะลกเปนไฟได

ความเพยร คอ “สมาธ” น อาตมาทำเสยจนรสกวากระดก

ในรางกายน มนแขงเปนเหลกไปหมดทงกอน เสอสางอะไรมนจะกลา

ดเขามา ไมกลวมนทงนนจะสมนทกอยางไมวาผหาผโหงอะไรทงหมด

(เลาถงตอนททานไปธดงคอยในปา)

ครงหนงมคนเขาบอกวา “ทานอยาไปทางนนนะ จะตองหลง

ทาง” อาตมาบอกวา “หลงทางนะฉนไมกลวดอก ฉนกลวแตหลงโลก

เทานน”

“ขกเลส” นน คอ กดไว, ถงมนจะ โลภ กอยาใหมนออกมา

ขางนอกใหเขาเหน คนข ขอน นไปข นบานใครๆ เขากเกลยดหนา

เพราะเขากลวจะไปขอเขาถามนจะ โกรธ กอยาใหมนออกมาขางนอก

รบเกบอาวธปนมดไมเสย (คอ ปาก มอ เทา ของเรา) มแตมอนะ

มนไมเทาไรดอก โกรธแตเราอยาพด ถาเราไมพดเขากไมเกลยดเรา



ถงทาทางกรยา จะทำโกรธ แตอยาใหใจมนโกรธ ถาเราพดขนเขาก

เกลยดเรา หลง มนจะหลงกรบมสตไว อยาใหมนเหลง นแหละเรยก

วา “ขกเลส” คอไมใหกเลสมนมอำนาจยงกวาเรา

ไปอยไหนกตองขยายกลนหอมใหเขา อยาไปขยายกลนเหมนไว

ไปไหนกตองใหเขารก อยไหนกตองใหเขาชอบ

“คนโง” นนตอใหนงเฝาหลมทองอย กไมมปญญาทำใหเปน

อะไรได “คนฉลาด” อยกบดนกบหญา เขากทำใหเปนเงนเปนทองได

เราตองพยายามใหม เครองประดบทองฝงเพชร จงจะวเศษ

คอ ศล สมาธ และ ปญญา

อยาเหนแกกน อยาเหนแกนอน กลางคนสวางดวยพระจนทร

กลางวนสวางดวยพระอาทตยนนเปนเรองของโลก แตเรานนลมตาก

ตองใหมนเหนหลบตากตองใหมนรทงกลางวนและกลางคน



เนกขมม, วดบรมนวาส ๒๕ ธ.ค. ๙๘

อาตมาร ตวเจาของเองวา ท งเน อท งตวไมมอะไรดสกอยาง

รปรางหนาตากไมสวยไมงาม วาจาทพดกบเขามนกไมเพราะ ไมนาฟง

แตมนม “ด” อยขางใน “นด” เดยวเทานน คอ เมตตาสงสาร

เขานแหละ

อาตมาตงใจไววา จะใหเลอดทกๆ หยดในรางกายตงแต

ศรษะจดปลายเทา เปนไปเพอกจพระศาสนาไมวาจะเปนบนฟา

หรอใตดนกจะตองขอเอาจนสดชวต

ผปฏบตธรรม จะตองมการเสยสละไมเหนแกตว บคคลใดม

ธรรมอนพอจะชวยใหเปนประโยชนแกผอนได แตไมชวย พระพทธเจา

ยอมไมทรงสรรเสรญบคคลชนดนน และตวเราเองกตเตยน ถาหาก

เราจะทำอยางนนบาง เรากสบายไปนานแลว ไมตองมาลำบากอยางน

ทกสงทกอยางททำไปนกเพราะเหนแกศาสนาเปนสวนใหญ



อนทรวเชยร ฉนท ๑๑

ขาฯ ขอประณมอญ ชลกรศโรราบ

นอบนอมมโนกราบ พระสคตมนศร

อกธรรมพระองคตรส สจรสวเศษม-

ของจรงประเสรฐส ประลแจงประจกษใจ

อกสงฆพระสาวก ปฏบตเจรญไตร-

สกขาวนยให บรบรณและงดงาม

ไกลโทสกเลสราย บมตองมตดตาม

หลกองคประสงคขาม ภพหวงพญามาร

ขมจตขจดตด ทรวฏฏสงสาร

พนทาสปวงมาร ชนะดวยวสทธธรรม

ขอเดชพระไตรรตน กลฉตรตระการกำ-

บงกนภยนคำ ดนใหสฤษดผล

เทดถอยถวายองค วรวงศฯ ธราชน

สมเดจฯ ธ เปยมลน คณธรรมสถานใด

องคทานสเมตตา กรณามเลอกใคร

ถงหากจะจากไป กมลมมเลอนคณ

พรำสอนและวอนสง จตหวงเพราะการญ

ใหศษยสำนกบญ มละบาปบำเพญเพยร



แมวาชะราราง บมหางมพาเหยร

องคทานสเพงเพยร ธรกจพนจตรอง

เรงรบเจรญธรรม สจรตบเศราหมอง

ทกกาลมขาดครอง- สตแนนเสมอมา

อตสาหพยงราง ขณะขน ณ ศาลา

เทศนโปรดเพราะศรทธา จะสนองนกลชน

ใหเขาประกอบกรรม ตะปะธรรมทวผล

สมรรคนพพานพน สขเลศนรนดร

ดวยเหต ธ หวงด มทตาประชากร

ผลจงสะทอนยอน วนสสนองตรง

ยามไขกำเรบกลา เพราะพยาธเบยนองค

สงขารจะแหลกลง กมไดจะหวงใย

ถงคราวจะมวยมรณ ชวทอนละโลกไป

วางจตมอาลย สรรางกปลอยตาม

ยอมตายกะความด คตชว ธ กลวขาม

สมชาตบรษงาม พรหมจรรยพบลพล

สมเกยรตสาวก พระสคตสมบรณ

“อสาน” มเสยสญ ปตพงศกภมใจ



แดนดาว “อบลฯ” เดน สรชาตเชอไข

ชเชด “อบลฯ” ไกล ดจกลนอบลบาน

ชเกยรตพระพทธศา สนเทดทวนาน

เพราะธรรมแกนสาร ผลแพรผลตหลาย

ขาฯ ขออทศสวน กสลาวจกาย

อกพรอมมโนหมาย กตเวทตาคณ

แดองคสมเดจฯ วรวงศฯ อเนกบญ

จงไดประสบสน ทรทพยนพพาน เทอญฯ

อ.อภวณณา

นอมถวายบชานามแหงคณะอบาสกา

“เนกขมมาภรมยสถาน” วดบรมนวาส

รายนามผรวมศรทธาพมพหนงสอแนวทางปฏบต (ทานพอล)ลำดบ ชอ-สกล จำนวนเงน

1 คณสมพงษ เปาจน 10,0002 คณปญจะ จมลมเลศ 10,0003 คณเกรยงไกร โสมนล 8,1504 คณนกล-คณนำทพย ควงษ 6,0005 พ.ญ.นฤน เดยววฒนววฒน 5,0006 คณอรณ ชมเกษยน 5,0007 คณฉวพรรณ-คณชนเธยร-คณนฐพงษ-คณอารสา ภทอง 4,0008 คณวไล ทนกรศรสภาพ 3,0009 คณครวญศร ประยงค 3,00010 รานนนจามนมารท 2,800

11คณธารทพย ดานวฒนชย,คณวรโชต-คณชากญ-คณดรณ สรชยงกร

2,000

12 คณทองหยด รวมทรพย 2,00013 คณจราภรณ สธาสทธและครอบครว 2,00014 คณเอมอร วฒโนดม 2,00015 รหสสมาชก 5114850 2,00016 คณครรชต โคตรชย 1,75017 คณภรภทร สจราธรณ 1,60018 คณศรนนท เผอกโสภา 1,50019 คณเชษฐ ตรรกวาณช 1,50020 รานวาจาวกตอเรย 1,50021 คณณฐสน เฉลมมขนนท 1,20022 คณฟน เหมทานนท 1,13023 คณวภานนท เตยวประดษฐ 1,00024 คณชลเสก เกดอนนตและคณวรรณฤด ศรคปต 1,00025 คณวรณภสร วงศวรวชร 1,00026 นพ.วทย สมบตวรพฒน 1,00027 คณวรภทร ไมตรวงษ 1,00028 คณศภธรช ใจนนด 1,00029 คณอณณญาดา พมทอง 1,000

30 คณประกอบ สารชาต 1,00031 คณพมลศลป ทพนนตกล 1,00032 คณโชคพพฒ เสงพานช 1,00033 คณรนดา ดาเดนและครอบครว 1,00034 คณโชคชย-คณวลาวลย องคชยกลรชต 1,00035 คณลกศกา เลศเดชะ 1,00036 คณเสนห ชอบสอาด 80037 คณสชาวด นนโท 80038 คณศวไล ลาภบรรจบ 80039 คณอนนทตา สวะรา 64040 คณชนสข สพฒโสภณ 60041 คณมณพรรณ อมพะเศวต 50042 คณอไรพร ประชาบตร 50043 คณปภสสร สกลพงศ 50044 คณเกศแกว ศรพนธ 50045 อ.มนตร-อ.พรรณการ จตรภทร 50046 คณชยยทธ บญปนยศ 50047 คณพฒนณฐ สขเสงยม 50048 คณกตตพงษ ปนคง 50049 คณญาณภค อาวรณ 50050 คณวนดา สวรรณชาต 50051 คณชยภทร-คณธนท วรงคพรกล 50052 คณองฮน แซจง 50053 คณอรวรรณ บราบพพาจารย 50054 คณนนทกร-คณวาสน สกกะพลางกร 48055 คณดอกรก วยะบญ 44056 คณสพรต เลศฤทธพนธ 41057 คณสารศา ประสงคด 40058 คณสมศกด ชนวงศ 40059 คณยพน เทยนอดม 36060 คณเกษร ภนำใส 35061 คณอาภรณ ยอดธรรม 34062 คณอาภรณ อนรกษธนากร 340

63 คณพนดา วงศสง 33064 นต.ทศพล ฉายานนท 32065 คณณชมน ขนชนะ 30066 คณผกามาศ ตนประเสรฐ 30067 กญจนณฏฐ เทอญชชพ 30068 คณพชย-คณมาล-คณพสทธ-คณฐานตา จนทรวฒรงกล 30069 คณพชรา องอรวจตร 30070 คณนงลกษณ โตบนลอภพ 30071 คณวไลวรรณ จตรภทรพงศและครอบครว 30072 คณอำนาจ เนยมแกว 28073 คณสมชาย วราศ 22074 คณพนดา แสงปญญาและคณะ 21075 คณภมพนธ โชคอดมทรพย 20076 คณสปนนา วรงคพรกล,คณแมเสยม แซเตยว 20077 คณวลยพร จนทรสงวน 20078 คณณฐชานนท อชรากรววฒน 20079 คณพชย แสงแลบ 20080 คณแพรว โรงเรยนทอรก 20081 คณสทธนชา วงศวลาศ 20082 คณภมพนธ โชคอดมทรพย 20083 คณวศาร ศรทรง 20084 คณศรรตน สรระเทวน,คณระเบยบ มนกระจาง 20085 คณณฐยา โกสหเดช 20086 คณจฑามาศ สนำเงน 20087 คณอารสา ภทอง 17088 คณอรณ จเลต 16089 คณคมสนต ตนวงษ 15090 คณนงนารถ มวงนอยเจรญ 15091 คณวรศรา บวบานตร 14092 คณดษฎ วงษศร 13093 คณศรประภา วราวทย 12094 คณพจน ไตรโสภณสรกล 12095 คณณชาดา กลธนากตมา 100

96 คณทอ แหลมไพศาล 10097 คณสนนทา แหลมไพศาล 10098 คณคงวทย ภทรโชคชวย 10099 คณลลล ภทรโชคชวย 100100 คณกลธดา ภทรโชคชวย 100101 พ.ต.อ.บญเสรม ศรชมภ 100102 คณเชาวรน ภทรโชคชวย 100103 คณเชาวรน ภทรโชคชวย 100104 นต.ชชชย-คณรญชดา ทองชน 100105 คณเบญจมาศ ปญตะยง 100106 นต.ทศพล ฉายานนท 100107 คณอรา พทยานนทกจ 100108 คณเจนดา วชรากร,คณลำพาย ตลบเงน 100109 คณธดารตน ชงชะนา 100110 คณศรรตน ดำรงพงษ 100111 คณทอ แหลมไพศาล 100112 คณสมถวล จนทรโถ 100113 คณพรทพย ชยณรงค 100114 คณศรวรรณ สขแสนไกรศร 100115 คณจว รพ.สมทรปราการ 100116 คณหอมทรพย วงษา 90117 คณศรนนท ผองโสภา 90118 คณประมวล สมณะ 90119 คณเพชร ดฐสถาพระเจรญ 80120 คณศรนทพย ประเสรฐเลศ 70121 คณรศมจนทร พฒใต 70122 คณศรสมวงศ ธรรมศร 60123 คณศรนนท เผอกโสภา 50124 คณประภาพรรณ อนเรอน 40125 คณสชาพฒน ธนคมชย 20126 คณเยาวลกษณ พลรส 20

รวม 108,270

Documents

แนวทางปฏิบัติวิปัสสนา-กัมมัฏฐาน เล่มที่ 1