ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

1

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

េវយយករណ ៍ែខមរសេងខប ែផនកទ�១

អំព�អកសរ ឬអកខរៈ

អកសរអកសរអកសរអកសរ តមពកយសរំសកឹត មនន័យថ ទនភ់លន ់ អចបតែ់បនបន អចយកេទៃចនបន តមករផសជំមួយរសៈ តមកររបកបជមួយនឹងពយញជនៈមួយេទៀត ឬតមករផសជំមួយេជងអកសរណមួយ ។ អកសរ ឬអកខរៈ អចេហបនមយង៉េទៀតថ “វណណៈ” មនែចកជបរីកុមគ ឺ៖ ១១១១-ពយញជនៈ មន ៣៣ តួ ។ ២២២២-រសៈេពញតួ ១២ តួ ។ ៣៣៣៣-រសៈនិសសយ័ពីមុនមន ២១ ែតរតូវបែនថម ៧ េទៀតបនេទជ ២៨ តួ េបគតិទងំសេំឡង ។ ែតេបគតិែតរូបមន ២៧ តួ េរពះរសៈ ((((អអអអ) ) ) ) មនេនរគប់ពយញជនៈទងំេឃសៈទងំអេឃសៈ ។

១. ពយញជ នៈ ពយញជនៈទងំ ៣៣ តួ រតូវរបត់មលដំបពី់េដមដល់ចប់៖

កកកកខខខខគគគគឃឃឃឃងងងង ចចចចឆឆឆឆជជជជឈឈឈឈញញញញ ដដដដឋឋឋឋឌឌឌឌឍឍឍឍណណណណ តតតតថថថថទទទទធធធធនននន បបបបផផផផពពពពភភភភមមមម យយយយររររលលលលវវវវ សសសសហហហហឡឡឡឡអអអអ

២. េជីងពយញជ នៈ

ពយញជនៈេរបៀបបននឹងមនុសសែដរ គមឺនសក ់ ((((◌៊◌◌៊៊◌៊)))) មនតួខលួន ((((កកកក)))) មនេជង ((((◌ក◌ក◌ក◌ក)))) ។ រូបៃនេជងពយញជនៈមនរទងរ់ទយដូចគន នឹងតួអងគពយញជនៈែដរ ប៉ុែនតរគនែ់តតូចជងតួ និងពុមំន"សក"់េទ ។ ខងេរកមេនះ គឺេជងពយញជនៈ (Consonnes souscrites) ។ ◌ក◌ក◌ក◌ក ◌ខ◌ខ◌ខ◌ខ ◌គ◌គ◌គ◌គ ◌ឃ◌ឃ◌ឃ◌ឃ ◌ង◌ង◌ង◌ង , , , , ◌ច◌ច◌ច◌ច ◌ឆ◌ឆ◌ឆ◌ឆ ◌ជ◌ជ◌ជ◌ជ ◌ឈ◌ឈ◌ឈ◌ឈ ◌ញ◌ញ◌ញ◌ញ , , , , ◌ដ◌ដ◌ដ◌ដ ◌ឋ◌ឋ◌ឋ◌ឋ ◌ឌ◌ឌ◌ឌ◌ឌ ◌ឍ◌ឍ◌ឍ◌ឍ ◌ណ◌ណ◌ណ◌ណ , , , , ◌ត◌ត◌ត◌ត ◌ថ◌ថ◌ថ◌ថ ◌ទ◌ទ◌ទ◌ទ ◌ធ◌ធ◌ធ◌ធ ◌ន◌ន◌ន◌ន , , , , ◌ប◌ប◌ប◌ប ◌ផ◌ផ◌ផ◌ផ ◌ព◌ព◌ព◌ព ◌ភ◌ភ◌ភ◌ភ ◌ម◌ម◌ម◌ម , , , , ◌យ◌យ◌យ◌យ រ◌រ◌រ◌រ◌ ◌ល◌ល◌ល◌ល ◌វ◌វ◌វ◌វ ◌ស◌ស◌ស◌ស ◌ហ◌ហ◌ហ◌ហ ◌ឡ◌ឡ◌ឡ◌ឡ ◌អ◌អ◌អ◌អ រេបៀបសរេសរ េជងពយញជនៈ ភជ បជ់មួយតួពយញជនៈ ដូចខងេរកម ៖ កខកខកខកខខខខខខខខខគគគគគគគគឃឃឃឃឃឃឃឃងងងងងងងង ចចចចចចចចឆឆឆឆឆឆឆឆជជជជជជជជឈឈឈឈឈឈឈឈញញញញញញញញ ដតដតដតដតឋឋឋឋឋឋឋឋឌឌឌឌឌឌឌឌឍឍឍឍឍឍឍឍណណណណណណណណ តតតតតតតតថថថថថថថថទទទទទទទទធធធធធធធធនននននននន បបបបបបបបផផផផផផផផពពពពពពពពភភភភភភភភមមមមមមមម យយយយយយយយររររររររលលលលលលលលវ វវ វវ វវ វ សសសសសសសសហហហហហហហហឡឡឡឡឡឡឡឡអអអអអអអអ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

2

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

៣. រសៈេពញត ួ អនករបជញជនំនមុ់នែចងថ រសៈេពញតួមន ១៥ តួ េដយរប់យក អអអអ អអអអ មកបញចូ លផង ។ ប៉ុែនតអនករបជញបចចុបបននេលកដកយក “អ” និង “អ” េនះេចញពីរបព័នធរសៈេពញតួ េរពះេលកយល់ថ “អ” គជឺពយញជនៈ ែដលរតបូរបប់ញចូ លេទកនុងរកុមពយញជនៈ ទងំ៣៣ តួេនះវញិ ។ ឯ “អ” គតួឺពយញជនៈបែំបក យកតួ “ អ” មកផសជំមួយរសៈ “ ◌ា ” ដូេចនះរសៈេពញតួបចចុបបននេនះ មនែត ១៣តួេទ គ ឺឥឥឥឥ ឦឦឦឦ ឧឧឧឧ ឩឩឩឩ ឪឪឪឪ ឫឫឫឫ ឬឬឬឬ ឭឭឭឭ ឮឮឮឮ ឯឯឯឯ ឰឰឰឰ ឱឱឱឱ ឳឳឳឳ ។ ចេំពះអស់េលកអនករបជញខលះេទៀតយល់ថ កនុងចេំណមរសៈេពញតួទងំ១៣េនះ រសៈ ឩឩឩឩ េគមនិសូវេរបេទ ដូេចនះ គួររប់យករតមឹែត ១២ តួវញិ េរពះសពវៃថងេគេរបរសៈេពញតួ ឩឩឩឩ េនះែតពកយ “រពះឩរូ” មួយម៉ត់គត ់ែដលមនេនកនុងពកយ “ រជស័ពទ ” មនន័យថ “ េភល េសដច ” ។

៤. រសៈន*សស័យ គតួឺអកសរ ែដលជទីពឹងពក់អរស័យៃនពយញជនៈ ។ េបសរេសរែតរូបវដចែ់តឯងេនះ នឹងពុមំនន័យរបកដរបជថយ៉ងណៗេនះេឡយ ។ ដូចជរសៈ ◌ា◌ា◌ា◌ា រសៈ េ◌េ◌េ◌េ◌ មនែតរូប និងសេំឡងផស ំ ែតពុមំនសរៈអវីេទ ។ រសៈនិសសយ័មន ២១ តួ តមករកណំតរ់បស់កបួនពីមុនេនះគ ឺ◌្◌◌្្◌្ ◌ា◌ា◌ា◌ា ◌ិ◌◌ិិ◌ិ ◌ី◌◌ីី◌ ី ◌ឹ◌◌ឹឹ◌ឹ ◌ឺ◌◌ឺឺ◌ឺ ◌ុ◌◌ុុ◌ុ ◌ូ◌◌ូូ◌ូ ◌ួ◌◌ួួ◌ួ េ◌េ◌េ◌េ◌ េ◌ឿេ◌ឿេ◌ឿេ◌ឿ េ◌ៀេ◌ៀេ◌ៀេ◌ៀ េ◌េ◌េ◌េ◌ ែ◌ែ◌ែ◌ែ◌ ៃ◌ៃ◌ៃ◌ៃ◌ េ◌េ◌េ◌េ◌ េ◌េ◌េ◌េ◌ ◌◌ុំ◌◌ុំ◌◌ុំ◌◌ុំ ◌ំ◌◌ំំ◌ំ ◌ា◌ំ◌ា◌ំ◌ា◌ំ◌ា◌ំ ◌ះ◌ះ◌ះ◌ះ ។ ប៉ុែនតអស់េលកអនកអកសរសរសតេរកយមកសនមតថ មនែត២០តួវញិ េរពះថ រសៈ(អ) មនែតសេំឡងែតគម នរូប មនិគួរនឹងរបប់ញចូ លេទ ។ រសៈ(អ) េនះមនបងកបេ់នរគបព់យញជនៈទងំអស់ េទះជេឃសៈកត ី អេឃសៈកត ី ប៉ុែនតរបសិនេបេគយកេទផសជំមួយនឹងពយញជនៈសេំឡងេឃសៈ េគអនតមសេំឡងពយញជនៈ េឃសៈ គសឺេំឡង(អ៊) ឧទហរណ៍ ង ង ិ ង ី េញ េញ ទុ ំ ទ ំ ទះ.... ។ េបផសជំមួយនឹងពយញជនៈអេឃសៈ វមនសេំឡង (អ) ដូចជ ក ក ីេក ចូ េច េច ែច ៃច េច... ។ ចេំពះរសៈ ◌ួ◌◌ួួ◌ួ េ◌ឿេ◌ឿេ◌ឿេ◌ឿ និង េ◌ៀេ◌ៀេ◌ៀេ◌ៀ េទះេគយកេទផសនឹំងពយញជនៈ េឃសៈកត ីអេឃសៈកត ីវេនែតមនសូរសេំឡង “អួអួអួអួ”””” ((((េអឿេអឿេអឿេអឿ----េអៀេអៀេអៀេអៀ)))) ដូចគន េនះវជករណីេលកែលងសរមប់រសៈនិសសយ័របស់ែខមរេយង ។ រឯីរសៈ៤េទៀតដូចជ រសៈរសៈរសៈរសៈ ◌◌ុះ◌◌ុះ◌◌ុះ◌◌ុះ ◌◌ិះ◌◌ិះ◌◌ិះ◌◌ិះ េ◌◌ះេ◌◌ះេ◌◌ះេ◌◌ះ វញិេនះ កលពីមុនេលកមនិយកមករបប់ញចូ លកនុងរសៈនិសសយ័េទ ។ បុ៉ែនតេនេពលេរកយមក េដយបនពិនិតយេឃញថ មនពកយជេរចន ែដលរតូវករេរបរសៈទងំេនះ េនកនុងពកយែខមរជចបំចេ់នះ េទបេលកអនករបជញជនេ់រកយ ក៏បនសេរមចបញចូ លបែនថមរសៈទងំ៤េនះ េហយរសៈនិសសយ័ក៏បនេកនដល់ ((((២១២១២១២១----១១១១)+)+)+)+៤៤៤៤ = = = = ២៤២៤២៤២៤ េហយេបបែនថមរសៈ ◌◌ឹះ◌◌ឹះ◌◌ឹះ◌◌ឹះ ,,,,រសៈរសៈរសៈរសៈ េ◌◌ះេ◌◌ះេ◌◌ះេ◌◌ះ, , , , រសៈែ◌◌ះរសៈែ◌◌ះរសៈែ◌◌ះរសៈែ◌◌ះ ពីេលរសៈនិសសយ័ែដលធល បេ់ឃញមនេនកនុង

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

3

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

វចននុរកមសេមដច ជួនជួនជួនជួន ណតណតណតណត កដ ី កនុងអតថបទននកដេីទៀតេនះ រសៈនិសសយ័អចេកនេឡងដល់ ២៦ ឬ ២៧ [1] ។ ៥. ករេរ.�រ/សេ់ជីងអកសរ េដយេហតុថ មនករណីេដយែឡកខលះ ែដលពកព់័នធេទនឹងេជងអកសរពយញជនៈែខមរេយងេនះ ខញុ ំសូមអនុញញ តជរមបថ ៖ កកកក//// េជង “តត” និងេជង “ដដ” មនរូបរងដូចគន អចរចឡ ំេរពះករេរបរបស់កនលងមក ហកដូ់ចជរចបូករចបល់បនតិច ដូចជពកយ សដូកសដឹង, ផតលិ(ទឹក), ផដ ចផ់តលិ ។ ប៉ុែនតអនករបជញបនកណំតេ់របេជង(តត) េនេផញពីេរកមអកសរ (ន) វមនសេំឡងជេជង(តត)ទងំអស់ដូចជ ប៉ុែនត, កែនតែរ,៉ កនត ងំ, អនតរយ, បនតិចបនតួច ។ល។ េលកែលងែតពកយ ៤ ម៉ត់េចញ ែដលេជង (◌ត) យកេទេផញនឹង (ន) េទជមនសេំឡង“ដ”េនះគ ឺ សេនត សសេនត សសេនត សសេនត ស, , , , សនត នសនត នសនត នសនត ន, , , , ចនិតចនិតចនិតចនិត , , , , អនតរធនអនតរធនអនតរធនអនតរធន ។ ប៉ុែនតេបេជង (◌ត) េនេផញេនពីេរកមតួពយញជនៈ (ណ) វញិេនះ វមនសេំឡងជ “ដ” វញិ ដូចជ សែណត កសែណត កសែណត កសែណត ក, , , , សណដ ន់សណដ ន់សណដ ន់សណដ ន,់ , , , កេណដ ៀវកេណដ ៀវកេណដ ៀវកេណដ ៀវ, , , , កណដុ រកណដុ រកណដុ រកណដុ រ, , , , កណដ លកណដ លកណដ លកណដ ល, , , , អណតូ ងអណតូ ងអណតូ ងអណតូ ង, , , , អេណត កអេណត កអេណត កអេណត ក[2] ។ល។ ខខខខ/ / / / ចេំពះេជង “ញ” េបកលណរតូវយកេជង ((((ញញញញ)))) េទេផញនឹងពយញជនៈ (ញ) េនះ អកសរ(ញ)ខងេលរតូវកបុំតេជង ((((ែខនងែខនងែខនងែខនង ◌ញ◌ញ◌ញ◌ញ)))) ។ រឯីេជង(ញ)ែដលយកេទេផញនឹងតួ ((((ញញញញ) ) ) ) េនះ មនសិទធិអចរកសេជង ( ( ( ( ែខនងែខនងែខនងែខនង ញញញញញញញញ)))) េនះបន ។ ឧទហរណ៍ បេញញ ែកអក, បញញតត,ិ អនុញញ ត, កញញ , សញញ ។ គគគគ//// េជង ឡ មនិែដលេរបេទ ឃឃឃឃ/ / / / េជង (◌ព) និងេជង (◌វ) អចេរបចូលគន បន េដយយកេជង ((((◌វ◌វ◌វ◌វ)))) េទេផញពីេរកមពយញជនៈ ((((ពពពព)))) ដូចជ និញវន ។ សូមគូសបញជ កថ់ បុពវបុរសេយងផល ស់បតូ រ ((((ពៈពៈពៈពៈ)))) ជ ((((វៈវៈវៈវៈ)))) គេឺរបជមួយគន ជនួំសគន បន ប៉ុែនតេគមនិអចយកេជង ((((ពពពព)))) េទេផញនឹងតួ ((((វវវវ)))) េឡយ ។

៦. អំព�វគគ ១១១១----វគគវគគវគគវគគ ((((កកកក) ) ) ) កកកកខខខខគគគគឃឃឃឃងងងង ២២២២----វគគវគគវគគវគគ ((((ចចចច) ) ) ) ចចចចឆឆឆឆជជជជឈឈឈឈញញញញ ៣៣៣៣----វគគវគគវគគវគគ ((((ដដដដ) ) ) ) ដដដដឋឋឋឋឌឌឌឌឍឍឍឍណណណណ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

4

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

៤៤៤៤----វគគវគគវគគវគគ ((((តតតត) ) ) ) តតតតថថថថទទទទធធធធនននន ៥៥៥៥----វគគវគគវគគវគគ ((((បបបប) ) ) ) បបបបផផផផពពពពភភភភមមមម ឯតួអកសរទងំ៨តួែដលសល់ពីវគគទងំ៥ខងេដមេនះ េលកេហថ េសសវគគេសសវគគេសសវគគេសសវគគ បនដល់ ៖ យយយយ ររររ លលលល វវវវ សសសស ហហហហ ឡឡឡឡ អអអអ ។

៧. សំេឡងពយញជ នៈ ពយញជនៈ ៣៣ តួេនះ ែចកេចញសេំឡងជពីររបេភទគ ឺអេឃសៈអេឃសៈអេឃសៈអេឃសៈ បនដល់ពយញជនៈែដលមនសេំឡងតូចរសួយ មនិលនឮ់គកឹកង មនដូចជ កខកខកខកខ ចឆចឆចឆចឆ ដឋណដឋណដឋណដឋណ តថតថតថតថ បផបផបផបផ សហឡអសហឡអសហឡអសហឡអ (១៥ តួ ) ។ េឃសៈេឃសៈេឃសៈេឃសៈ ៖ ពួកពយញជនៈែដលមនសេំឡងធរំគលរ គកឹកង ដូចជ គឃគឃគឃគឃងងងង ជឈញជឈញជឈញជឈញ ឌឍឌឍឌឍឌឍ ទធនទធនទធនទធន ពពពពភមភមភមភម យរលវយរលវយរលវយរលវ (១៨ តួ)។ ពយញជនៈសេំឡងេឃសៈ របទញរសៈនិសសយ័ ឲយឮសូររគលរគកឹកងដូចវែដរ ។។។។

៨. ពយញជ នៈ.តូរសំេឡង េដមបមីនពកយេរបរបស់រគបរ់គន ់េទតមពកយទងំប៉ុនម នកនុងភសែខមរេយង បុពវបុរសេយងបនែកៃចន បែំបលងសេំឡងពយញជនៈខលះៗពីេឃសៈេទជសេំឡងអេឃសៈ េដយយកសញញ មូសិកទនត “ ◌៉◌◌៉៉◌៉ ”””” មកដក់សមល បពី់េល ,ឧ. ង៉ងង៉៉ង៉, , , , ញ៉ញ៉ញ៉ញ៉, , , , ប៉បប៉៉ប៉, , , , ម៉មម៉៉ម៉, , , , យ៉យ៉យ៉យ៉, , , , រ ៉រ ៉រ ៉រ,៉ , , , វ ៉វ ៉វ ៉វ ៉ (៧ តួ) ។ រឯីសញញ រតសីពទ ((((◌៊◌◌៊៊◌៊)))) េនះ េលកយកេទដក់ពីេលពយញជនៈអេឃសៈមួយចនួំនបែំបលងសេំឡង ឲយេទជេឃសៈវញិ ដូចជ ៖ ប៊បប៊៊ប៊, , , , ស៊ស៊ស៊ស៊, , , , ហ៊ហ៊ហ៊ហ៊, , , , អ៊អ៊អ៊អ៊,,,, ( ៤ តួ ) ។ កណំត់កណំត់កណំត់កណំត់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់ អកសរែដលដកស់ញញ រតសីពទ ((((◌៊◌◌៊៊◌៊)))) េហយេបកលណមកជួបរបទះនឹងរសៈ ◌ិ◌◌ិិ◌ិ ◌ី◌◌ីី◌ី ◌ឹ◌◌ឹឹ◌ឹ ◌ឺ◌◌ឺឺ◌ឺ េ◌េ◌េ◌េ◌េនះេគផល ស់រតស័ីពទេចញេហយដក ់ ((((◌ុ◌◌ុុ◌ុ)))) ជនួំសវញិេចៀសវងករេទសែទងដូចជពកយ សីុ ហឺុហ ។ ឯពកយសមល ប់េដយេធមញកណដុ រ កយ៏ក((((◌ុ◌◌ុុ◌ុ)))) មកជនួំសមូសិកទនតែដរ ដូចពកយ បុនិ បុចិ[3] ។ ករណីពិេសស កនុងករសរេសរពកយ “ ប៊ចិប៊ចិប៊ចិប៊ចិ ”””” េឈម ះ “ ប៊មិ ” េគមនិអចអនុវតតកបួនខងេដមេនះបនេឡយ េរពះេបយករសៈ “ ◌ុ◌◌ុុ◌ុ ”””” មកេរបតមកបួនខងេល វអចរចឡនឹំងពកយ “ បុចិ ” (បុចិពនលក) ឬទឹក “ បុមិ ” េហៀបនិងហូរចូលទូក ។

៩. ពយញជ នៈេផញ;េជីង

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

5

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

េផញេជង គជឺវធិយីកេជងពយញជនៈមួយ េទផសជំមួយនឹងពយញជនៈមួយេទៀត េដមបបីេងកតបនជសេំឡងផសពីំរបញចូ លគន ឲយលន់ឮកនុងពយងគែតមួយ ។ េនកនុងភសែខមរេយង សមបូរពកយែដលផសសំេំឡងពីររួមបញចូ លមកែតមួយពយងគ សរមប់អននិយយេចញមកភជ បគ់ន ដូចជសេំឡងេភល ះ ។ ឧទហរណ៍ ក+◌ប = កប មនកនុងពកយ “ កបលកបលកបលកបល ”””” ខ+◌ស = ខស មនកនុងពកយ “ ខសត់ខសត់ខសត់ខសត់ ”””” ● រេបៀបយកេជងេទេផញ ((((ផស ំផស ំផស ំផស)ំ ) ) ) ជមួយពយញជនៈ “េគល” គពឺយញជនៈមនឋនៈជមច ស់មនរេបៀបែបលកគន ៖ ក-យកេជងផសដំកពី់េរកមតួពយញជនៈេគល ៖ ខលី, ឆម ។ ខ-យកេជងផសដំក់ពីេឆវងតួពយញជនៈ ៖ ែរស ។ គ-យកេជងផសដំកពី់េរកមនិងខងសត ំ៖ សងឃ, អភវិឌឍ, សបបយ, រកស ។ ១០. ពយញជ នៈបែនថម េដមបអីចសរមបតរមូវជមួយសណូំរមយង៉តមែបបសូរេសៀងជភសបរេទស ែដលេយងែតងែតខចីយកមកេរបខលះៗ មនភសបរងំ អងេ់គលស.... េគយកតួពយញជនៈមកផសជំមួយេជងពយញជនៈ ដូចជពកយ guitare= ហគីតរ, frein រហវ ងំ, café =កេហវ, George Cœdès= ហសក៊ េសែដស[4] ។ល។ ១១. ស*ថ@លន*ងធន*ត កកកក/ / / / សិថលិ គពឺយញជនៈែដលមនសេំឡងរសលរបមូលផតុ េំចញសេំឡងដច់ែតមួយ ពុមំនខយល់ផសពីំពយញជនៈណេផសង ៖ កកកក គគគគ ចចចច ជជជជ ដដដដ ឌឌឌឌ តតតត ទទទទ បបបប ពពពព ។ ខខខខ/ / / / ធនិត រល់ពយញជនៈែដលមនគួបផសេំដយសេំឡង “ ហ ” មនដូចជ ខខខខ< < < < កកកក++++ហហហហ; ; ; ; ឆឆឆឆ< < < < ចចចច++++ហហហហ; ; ; ; ឋឋឋឋ< < < < ដដដដ++++ហហហហ; ; ; ; ថថថថ< < < < តតតត++++ហហហហ; ; ; ; ផផផផ< < < < បបបប++++ហហហហ; ; ; ; ឃឃឃឃ < < < < គគគគ++++ហហហហ; ; ; ; ឈឈឈឈ < < < < ជជជជ++++ហ៊ហ៊ហ៊ហ៊ ; ; ; ; ឍឍឍឍ < < < < ឌឌឌឌ++++ហ៊ហ៊ហ៊ហ៊; ; ; ; ធធធធ < < < < ទទទទ++++ហ៊ហ៊ហ៊ហ៊; ; ; ; ភភភភ < < < < ពពពព++++ហ៊ហ៊ហ៊ហ៊ ។

១២. ពយញជ នៈគ ូ េនកនុងតួពយញជនៈទងំ ៣៣ តួ កនុងវគគនីមួយៗ ែតងែតមនពយញជនៈជគូនឹងគន ែដលមួយមនសេំឡង អេឃសៈ េហយមួយេទៀតមនសេំឡងេឃសៈ គ ឺ៖ កកកក/ / / / ែផនកអេឃសៈ ៖ កកកក គូនឹង ខខខខ; ចចចច គូនឹង ឆឆឆឆ; ដដដដ គូនឹង ឋឋឋឋ; តតតត គូនឹង ថថថថ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

6

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

ខខខខ/ / / / ែផនកេឃសៈ ៖ គគគគ គូនឹង ឃឃឃឃ; ជជជជ គូនឹង ឈឈឈឈ; ទទទទ គូនឹង ធធធធ; ពពពព គូនិង ភភភភ ។ ចេំពះពយញជនៈេសសគូ េនចុងវគគទងំ ៥ មន ងងងង, , , , ញញញញ, , , , ណណណណ, , , , នននន, , , , មមមម និងពយញជនៈេសសវគគទងំ៨តួ មន ៖ យយយយ ររររ លលលល វវវវ សសសស ហហហហ ឡឡឡឡ អអអអ េនះពុមំនគូេទ ។

ែផនកទ�២ វណណ យEុត(Signe Diacritique)

វណណយុតត ិគជឺសញញ ទងំឡយែដលបេងកតេឡង េដមបែីកែរប ផតួលសេំឡងពយញជនៈ ឬពកយេពចនខ៍លះ ឲយសមរសបេទតមតរមូវករេរបរបស់ កនុងភសរបស់េយង ។ មនិែតប៉ុេណណ ះ សញញ ទងំេនះ កអ៏ចជួយបែំបលងសេំឡងៃនពកយខលះ ែដលមនរបភពមកពីភសបលី ឬសរំសកឹតផងែដរ ។ វណណយុតតទិងំឡយែចកេចញជពីរពួកគ ឺ៖ កកកក//// វណណយុតតែិដលបែនថមេលពយញជនៈ េដមបលីេមអៀងស័ពទឲយខលីឲយមនសូរេផសង ឲយែបលកពីសេំឡងេដម (Signes diacritiques) ។ ខខខខ//// វណណយុតត ិ ែដលេរបជមួយនឹងពកយ កនុងឃល របកប េដមបកីតឃ់ល ជរបេយគជសងក ត ់ េដមប ីសមគ ល់ន័យេសចកតេីផសងៗ ។ វណណយុតតពួិកេនះេហថ “ ខណឌ សញញ ”( Signe de ponctuation ) ។

១. មសូ*កទនត ឬេធមញកណតុ រ (◌៉) ជសញញ េរបសរមប់សមល ប់, បែំបរសេំឡងពយញជនៈ ៧ តួ ែដលមនសេំឡងេឃសៈ ឲយេទជអេឃសៈ គ ឺងងងង, , , , ញញញញ, , , , បបបប, , , , មមមម, , , , យយយយ,,,, ររររ, , , , វវវវ,,,, ឲយេទជសេំឡងអេឃសៈវញិ ង៉ងង៉៉ង៉, , , , ញ៉ញ៉ញ៉ញ៉, , , , ប៉បប៉៉ប៉, , , , ម៉មម៉៉ម៉, , , , យ៉យ៉យ៉យ៉, , , , រ ៉រ ៉រ ៉រ,៉ , , , វ ៉វ ៉វ ៉វ,៉,,, ។ ែបលកែតតួ “ ប ” មួយ ែដលមនសេំឡងអេឃសៈរសប់ ប៉ុែនតរគនែ់តលេមអៀងសូរពី បបបប េទ ប៉បប៉៉ប ៉ប៉ុេណណ ះ ។ អកសរបតូ រសេំឡងទងំេនះ រតូវបនេរបកនុងពកយ ងក៉ង់ងក៉ង់ងក៉ង់ងក៉ង់, , , , ែញ៉ងែញ៉ងែញ៉ងែញ៉ងញ៉ងញ៉ងញ៉ងញ៉ង, , , , បប៉៉ច់បប៉៉ច់បប៉៉ច់បប៉៉ច់បេ៉ប៉ចបេ៉ប៉ចបេ៉ប៉ចបេ៉ប៉ច, , , , ែមឪ៉ែមឪ៉ែមឪ៉ែមឪ៉, , , , យ៉ប់យ៉ប់យ៉ប់យ៉បយុ់នឺយុនឺយុនឺយុនឺ, , , , េរឿងេរឿងេរឿងេរឿងរ៉វរ៉វរ៉វរ៉វ, , , , វ ៉ូងវ ៉ូងវ ៉ូងវ ៉ូងវ៉ងវ៉ងវ៉ងវ៉ង ។ ● ចណំ ំចណំ ំចណំ ំចណំ ំ ៖៖៖៖ កលណពកយទងំេនះេទរបទះនឹងរសៈ ◌ិ◌◌ិិ◌ិ ◌ី◌◌ីី◌ី ◌ឹ◌◌ឹឹ◌ឹ ◌ឺ◌◌ឺឺ◌ឺ េ◌េ◌េ◌េ◌ ឧទហរណ៍ ៖ ផទះបុតិ យបយុ់នឺ, ែលបងចបុកឹ... ។ េគរតូវយកសញញ ((((◌ុ◌◌ុុ◌ុ)))) មកជនួំសេធមញកណតុ រ ែដលដកពី់េល េដមបកុីឲំយវណណយុតតេិនះ េទសែទងគនជមួយរសៈខងេល ។ ឧទហរណ៍ សីុ េបុង រងឹបុងឹ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

7

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

២-រWសព័ទ ( ◌៊)[5] ជសញញ សរមប់ដកេ់លពយញជនៈ ៤ តួ ជអេឃសៈ បបបប,,,, សសសស, , , , ហហហហ, , , , អអអអ,,,, ឲយេទជេឃសៈវញិ ៖ ប៊បប៊៊ប៊, , , , ស៊ស៊ស៊ស៊, , , , ហ៊ហ៊ហ៊ហ៊, , , , អ៊អ៊អ៊អ៊,,,, ។ ពយញជនៈបតូ រសេំឡងទងំេនះ រតូវបនយកេទេរបកនុងពកយ សប៊ូ, សមលសុ៊ប, ហ៊ន, រទអូ៊... ។ កលណសញញ រតស័ីពទេនះជួបរបទះនឹងរសៈ ◌ិ◌◌ិិ◌ិ ◌ី◌◌ីី◌ី ◌ឹ◌◌ឹឹ◌ឹ ◌ឺ◌◌ឺឺ◌ ឺ េ◌េ◌េ◌េ◌ ក៏រតូវែរបរបលួរូបមកជ ((((◌ុ◌◌ុុ◌ុ)))) ដូចករណីខងេលែដរ ឧទហរណ៍ សីុបយ, េលងហីុ... េលកែលងែតពកយ ប៊ចិប៊ចិប៊ចិប៊ចិ, អុចុីះអុចុីះអុចុីះអុចុីះអុចីងឹអុចីងឹអុចីងឹអុចីងឹ... ។

៣ រសសសញញ ឬបនតក ់(◌់) សរមប់េរបដកែ់ថមេលតួរបកបៃនពកយ ែដលេកតេឡងពីរសៈ “ អអអអ ”””” និងរសៈ “ អអអអ ”””” េហយកតស័់ពទែវងឲយេទជខលី ែដលរតូវអនេលឿនរហ័ស។ ឧទហរណ៍ ៖ កតកតកតកត = = = = ស័ពទស័ពទស័ពទស័ពទែវងែវងែវងែវង, , , , កត់កត់កត់កត់ = = = = ស័ពទស័ពទស័ពទស័ពទខលីខលខី លីខ លី, , , , ចបចបចបចប = = = = ស័ពទែវងស័ពទែវងស័ពទែវងស័ពទែវង, , , , ចប់ចប់ចប់ចប់ = = = = ស័ពទខលីស័ពទខលីស័ពទខលីស័ពទខលី ។។។។ ● កណំតស់មគ ល់ កកកក/ / / / ចេំពះតួពយញជនៈរបកបនឹងអកសរ “ ម ” រតងស់េំឡងរបកបលដំប់ទី២េនះ មនិបចេ់របសញញ “រសសៈ” ឬបនតក់េទ ឧទហរណ៍ ៖ ចម ់។ កនុងករណីេនះ េគេរបនិគគហិត( ( ( ( ៓៓ ៓៓) ) ) ) ឬរសៈ “ ◌ា◌ំ◌ា◌ំ◌ា◌ំ◌ា◌”ំ ” ” ” “ ច ំ” ជនួំសវញិ ។ ខខខខ//// រឯីតួពយញជនៈរបកបនឹងអកសរ “ យ ” រតងស់េំឡងរបកបលដំប់ទី២េនះ ក៏មនិបចេ់រប “ រសសសញញរសសសញញរសសសញញរសសសញញ ”””” ឬបនតក់ែដរ, ដូចជពកយ “ ចយ់ ” កនុងករណីេនះេគយករសៈ “ ៃ◌ៃ◌ៃ◌ៃ◌ ”””” មកជនួំសវញិ េរពះមនសេំឡងដូចគន ។ គគគគ//// ចេំពះពកយទងំឡយណ ែដលកល យមកពីភសបលីឬសរំសកឹត មនិរតូវេរបសញញ ((((◌់◌◌់់◌់)))) េនះេឡយ ដូចជពកយ បទបទបទបទ, , , , សពសពសពសព, , , , ភពភពភពភព, , , , កុសលកុសលកុសលកុសល, , , , ផលផលផលផល កចិចកលកចិចកលកចិចកលកចិចកល ធនធនធនធនធនធនធនធន រសជតិរសជតិរសជតិរសជត ិ លមកលមកលមកលមក ......... ពកយទងំេនះមនសេំឡងខលីេរសចេហយ តមទមល បអ់នែបបបលីនិងសរំសកឹត ។ ៤-សំេយគសញញ (◌័) កកកក//// េគេរបវណណយុតតេិនះសរមប់លេមអៀងស័ពទរបស់ពកយកល យមកពីភសបលី ឬសរំសកឹត ដូចជ ៖ ភយភយភយភយ > > > > ភយ័ភយ័ភយ័ភយ័, , , , ជយជយជយជយ > > > > ជយ័ជយ័ជយ័ជយ័, , , , នយនយនយនយ > > > > នយ័នយ័នយ័នយ័, , , , អរសយអរសយអរសយអរសយ > > > > អរស័យអរស័យអរស័យអរស័យ[6], , , , អលយអលយអលយអលយ > > > > អល័យអល័យអល័យអល័យ ។ ខខខខ//// សញញ េនះកេ៏របេលពកយែខមរខលះ ែដលមនសេំឡងេសទររសៈ “ អអអអ ”””” និង រសៈ “ អអអអ ”””” េដមបឲីយមនសូរសេំឡងមួយរតូវចនឹំងសេំឡងពិតៃនពកយេនះ គ ឺញ័រ, ជ័រ, ទពំ័រ... ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

8

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

គគគគ//// សរមបេ់របសរមួលសេំឡងកល យពីពកយបរេទសខលះៗ ដូចជ ដុកដុកដុកដុកទរ័ទរ័ទរ័ទរ័, , , , ប៉សទ័រប៉សទ័រប៉សទ័រប៉សទ័រ, , , , អងំអងំអងំអងំេហសនីញ័រេហសនីញ័រេហសនីញ័រេហសនីញ័រ, , , , កុពំយូទរ័កុពំយូទរ័កុពំយូទរ័កុពំយូទរ័, , , , រតកទ់រ័រតកទ់រ័រតកទ់រ័រតកទ់រ័ [7]។

៥-របទ (◌៌) វណណយុតតេិនះ ជតណំងអកសរ “ ររររ ”””” ែដលេគកតយ់កកបលខងេលរបស់វ មករកសទុកេធវជសញញរបទ ((((◌៌◌◌៌៌◌៌)))) ។ េគេរបវណណយុតតេិនះ សរមប់ដកេ់លពកយែដលកល យមកពីភសសរំសកឹត េដមបសីរមលួសេំឡងអនតមែបបសេំឡងែខមរ ។ េគកតស់មគ ល់ថ ពកយបលីណ ែដលសរេសរតរមួតេនះ កលណេយងសរេសរជពកយសរំសកឹតកល យែខមរ េគរតូវដក់ ((((◌៌◌◌៌៌◌៌)))) របទេនះជនួំសវញិ ។

៦-អសត (◌៏) វណណយុតតេិនះ គមឺនរទងទ់យជេលខ ៨៨៨៨ ប៉ុែនតបរងញួឲយតូច េដមបងីយយកមកដកេ់លពយញជនៈ “ កកកក ”””” និង “ ដដដដ ”””” ែដលជនិបតស័ពទ ។ ឧទហរណ៍ ៖ ខញុកំ៏េទ, អនកក៏េទ, េទះបយ៉ីងណក៏េដយ ...។ េរកពីេនះេគេរបេលខអសត សរមប់ដក់េលពកយឧទនស័ពទខលះ ជពកយភញ ក ់េសងច រេំភប... ឱហន៏ នុ៎ះហន៏ ។ ៧-ទណឌ ឃត ឬបដ@េសធ (◌៍)

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

9

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

វណណយុតតេិនះ មនរូបសណឋ នដូចសកេ់លខ “ ៩៩៩៩ ”””” ។ េគេរបទណឌ ឃត េដមបដីកេ់លអកសរពយញជនៈណ ែដលេគមនិអន ប៉ុែនតេគរតូវែតរកសទុកពយញជនៈេនះជចបំច ់កនុងន័យរកសអកខរវរុិទធរបស់ពកយ និងជេរគឿងសមគ ល់ជតស័ិពទរបស់ពកយ ។ ឧទហរណ៍ ៖ ទូរទសសន៍ទូរទសសន៍ទូរទសសន៍ទូរទសសន៍, , , , របេយជន៍របេយជន៍របេយជន៍របេយជន៍, , , , គមនគមន៍គមនគមន៍គមនគមន៍គមនគមន៍, , , , រពឹតតកិរណ៍រពឹតតកិរណ៍រពឹតតកិរណ៍រពឹតតកិរណ៍, , , , ពកយពកយពកយពកយេពចន៍េពចន៍េពចន៍េពចន៍, , , , េវយយករណ៍េវយយករណ៍េវយយករណ៍េវយយករណ៍, , , , រតយ័រតន៍រតយ័រតន៍រតយ័រតន៍រតយ័រតន៍ ។។។។ េគេរចនេរបទណឌ ឃតេលពកយកល យពីបលីនិងសរំសកឹត ។ សញញ េនះ ក៏យកមកេរបចេំពះពកយខចីពីបរេទសខលះ សរមប់រកសលនំអំកខរវរុិទធេដមរបស់ពកយទងំេនះ ដូចជ សីុមង៉ត៍សីុមង៉ត៍សីុមង៉ត៍សីុមង៉ត,៍ , , , េអដស៍េអដស៍េអដស៍េអដស៍, , , , អល់អល់អល់អល់ែបរ៊ត៍ែបរ៊ត៍ែបរ៊ត៍ែបរ៊ត៍............។។។។ ៨-gសជន៌� (◌ះ) ឬរះមខុ េគេរបសញញ េនះ សរមប់របកបជនួំសខយល់ “ ហហហហ ”””” ជពកយកតក់បុំតខលី េហយអនេដយេបកចហំមត់ដូចជ តះិ, រះិ, ចុះ, ចេងកះ (ចងកះឹ) េឈម ះ, ទះ, េដះដូរ, េលតេផល ះ ។ល។ វមនសូរសេំឡងរសេដៀងនឹងពកយែដលរបកបនឹងពយញជនៈ “ ស ” ែដរ ។ ៩-យគុលព*នទ(ុ◌ៈ) ឬេហថ “ ចចុព�រ ” កប៏ន [8] េគេគេគេគេរបេរបេរបេរបវណណយុតតិវណណយុតតិវណណយុតតិវណណយុតតេិនះេនះេនះេនះសរមប់សរមប់សរមប់សរមប់ ៖៖៖៖ ដកេ់នចុងពកយមនកេំណ តពីបលី ឬសរំសកឹត ែដលមនសូរ “ អក់អក់អក់អក ់ ”””” ឬ “ អ៊ក ់” ដូចជ េលភៈេលភៈេលភៈេលភៈ, , , , េមហៈេមហៈេមហៈេមហៈ, , , , េទសៈេទសៈេទសៈេទសៈ............ ● ចណំ ំចណំ ំចណំ ំចណំ ំ ៖៖៖៖ េបពកយទងំេនះេនខងេដមេគ ដូចជ ពលកមមពលកមមពលកមមពលកមម, , , , វណណកមមវណណកមមវណណកមមវណណកមម សចចភពសចចភពសចចភពសចចភព, , , , េខមរភសេខមរភសេខមរភសេខមរភស េនះេគមនិចបំចដ់កយុ់គលពិនទុ េទ េរពះពកយទងំេនះជសមសនម ។ ● េលកេលកេលកេលកែលងែលងែលងែលងែតែតែតែតពកយពកយពកយពកយ ៖៖៖៖ គណៈគណៈគណៈគណៈ ែដលេទះបវីេនេដមេគ ឬកណត លេគកត ី ក៏រតូវែតេរបយុគលពិនទុជដរប ឧទហរណ៍ គណៈរបតភូិ, គណៈកមមករ, គណៈសងឃ, គណៈរដឋមរនតី, គណៈរបធនរដឋ... េរពះថកនុងពកយទងំេនះ “គណៈ” មនិចូលកនុងសមសនមតមកបួនខន តេវយយករណ៍បលី ។ ● េលកេលកេលកេលកែលងែលងែលងែលងែតែតែតែតពកយពកយពកយពកយ ៖៖៖៖ គណបកស, គណន, គណេនយយ... ែដលេគមនិរតូវេរបយុគលពិនទុេទ ។ ● រឯីពកយរឯីពកយរឯីពកយរឯីពកយ ៖៖៖៖ កលៈេទសៈ េគរតូវេរបយុគលពិនទុកទងំពីរម៉តែ់តមតង ។ ក៏ប៉ុែនត េបេគសរេសរពកយេនះ “ បរញច ស ” មកវញិ “ េទសកល ” េនះ េគមនិរតូវេរបយុគលពិនទុេឡយ ។ ● កនុងសមយ័េនះ េគយកយុគលពិនទុមក េរបកល យកនុងឃល របេយគខលះែដរ សរមប់របរ់យេឈម ះអវីៗ ដូចពកយថ ទងជ់តបិរងំមន ៣ ពណ៌គ ឺ៖ សសសស, , , , េខៀវេខៀវេខៀវេខៀវ, , , , រកហមរកហមរកហមរកហម ។ ប៉ុែនតជទូេទ អនកនិពនធទងំឡយែតងែតេរប

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

10

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

“ទវិពិនទុ េលខ” កនុងករណីេរៀបរប់, ឧេទទស បងហ ញ... េរពះករេរបសញញ ខណឌ ែបបេនះរតមឹរតូវ និងសមេហតុសមផលជង ។ េយងនឹងបនេឃញរពមទងំអធបិបយពនយល់ អពីំខណឌ សញញ េនះេនទពំ័រខងមុខ ។ ១០-រជជុសញញ ឬសហសញញ (-) “Trait d’union” ជសញញ បនទ តេ់ផដកខលីសរមប់េរបរបស់បនេរចនយ៉ងេនកនុងករសរេសរអតថបទ ឬែតងនិពនធជេដម ។ កកកក////សរមបប់ែំបកពយងគៃនពកយមួយ កុឲំយអនរចឡជំរបកប នឲំយខុសពកយដូចជ ទូកទូកទូកទូក----ងងងង, , , , កុកកុកកុកកុក----សសសស,,,, សមបុរសមបុរសមបុរសមបុរ----សសសស,,,,ែខសែខសែខសែខស----កកកក............។ ខខខខ////សរមប់តភជ បព់កយមួយ ែដលសរេសរមនិទន់ចបេ់នចុងទពំ័រ េហយរតូវរតឡប់មកសរេសរេនេដមបនទ តវ់ញិ ។ គគគគ/ / / / សរមប់ភជ បព់កយមួយែដលដចគ់ន េដមបតីរមូវចបចុ់ងចួនកនុងកណំពយ ។ ឃឃឃឃ//// សរមប់បញជ កអ់ពីំករផល ស់បតូ រឃល សនទនៃនតួពីរ ឬេរចននក ់។ ងងងង//// សរមប់សមគ ល់នូវករេរៀបរប់ ជលដំបល់េំដយ អពីំគនិំត ឬចណុំចែបលកៗ ។ ១១-កកបទ ឬេជីងែកអក (+) គជឺបនទ តខ់លីពីរ មួយេផតកមួយេទៀតបញឈរ គូសកតែ់ខវងគន ចពំកក់ណត ល ។ េគេរបវណណយុតតេិនះ សរមប់ដកេ់លពកយឧទនស័ពទខលីៗមួយចនួំន ែដលមនសូរេសៀងបងអូស ឬតអូញថងូរ ដូចជពកយ ច៎ះច៎ះច៎ះច៎ះ ! ! ! ! ប៎ទប៎ទប៎ទប៎ទ ! ! ! ! ណ៎ណ៎ណ៎ណ៎ ! ! ! ! ហនហ៎នហ៎នហ៎ន៎ , , , , នុះ៎នុះ៎នុះ៎នុះ៎, , , , ណ៎ះណ៎ះណ៎ះណ៎ះ, , , , អ៎ូអ៎ូអ៎ូអ៎ូ, , , , អហអ៎ហអ៎ហអ៎ហ៎ ... ។ ខងែផនកនពវនត េគេរបសញញ េជងែកអកជសញញ បូក, ឧទហរណ៍ ៖ ១៥+៣៨ ។ ១២-េលខេទ (ៗ) សញញ េនះេគេរបសរមប់ កកកក////---- ផទួនពកយែដលតរមូវឲយថ ឬអនពីរដង, ខខខខ////---- សរមប់បញជ កអ់ពីំចនួំនេរចន ឬ ពហុវចនៈ ។ ● ចណំ ំចណំ ំចណំ ំចណំ ំ ៖៖៖៖ មនិែមនកណំតថ់ រគបែ់តពកយែដលរតូវថឬអនពីរដងេនះ រតូវែតដកេ់លខេទទងំអស់េនះ េទ ។ ពកយបលីខលះែដលយកមកេរបកនុងភសែខមរ ដូចជ នន ធមមសេងវគ េគរតូវសរេសរពកយ “នន” េនះរតួតគន ពីរដង េដយេគរពេទតមវធិនបលី ។ ដូចជពកយថ ឯហិមម...? ។ េបេរបជមួយ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

11

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

គុណនម និយយអពីំពណ៌េនះ ពកយសទួនេដយេរបេលខេទ ចងប់ញជ កអ់ពីំរបេភទពណ៌ េដយែឡកៗរបស់វតថុ ។ ចេំពះពកយែខមរខលះ ែដលមនសេំឡងដែដលៗពីរដងដូចជបបរបបរបបរបបរ កករកករកករកករ រតូវែតសរេសរពីរដងជន់គនដូេចនះជដរប ។ ហមដច់ខត មនិឲយសរេសរ បរៗបរៗបរៗបរៗ, , , , ករៗករៗករៗករៗ, ែបបេនះេឡយ ។ ● េលខេទេរបកនុងករណីបញជ ក ់និងេរបៀបេធៀប ។ ● េលខេទេរបជមួយពកយមួយពយងគ ។ ● េលខេទេរបជមួយពកយពីរម៉ត ់។ ● េលខេទេរបជនួំសពកយបម៉ីតឬ់េរចនពយងគ ។ ● ចណំ ំចណំ ំចណំ ំចណំ ំ៖៖៖៖ េលខេទមនិអចេរបផទួនបនេនខងចុងពកយពិពណ៌ន អពីំរូបរងមនុសឬសតវ ដូចជ កូនកូនកូនកូនេគេគេគេគេនះេនះេនះេនះធត់ធត់ធត់ធត់រទលុករទលុករទលុករទលុកលុកលុកលុកលុក មុខមុខមុខមុខេឡងេឡងេឡងេឡងកបំលង់កបំលង់កបំលង់កបំលង់បលង់បលង់បលង់បលង់ដូចដូចដូចដូចវង់វង់វង់វង់ចរនទចរនទចរនទចរនទ ។ សគមសគមសគមសគមករំពឹងករំពឹងករំពឹងករំពឹងរពឹងរពឹងរពឹងរពឹង ។ ● មនិរតូវេរបេលខេទេនះកនុងករណីេរបពកយដែដលេរចនដង

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

12

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

ែផនកទ�ែផនកទ�ែផនកទ�ែផនកទ�៣៣៣៣ ខណឌខណឌខណឌខណឌ សញញសញញសញញសញញ (Signes de ponctuation)

ខណឌ សញញ គជឺសញញ មនរូបភពែបលកៗ សរមប់េរបកនុងករសរេសរអតថបទេផសងៗ េដមបសីមគ ល់លកខណៈ ទរមងែ់បបបទ ែដលជលនំឲំយងយយល់ ឲយអនបនរតមឹរតូវ ។ ១-េកបៀស ( , ) ឬកណដ កសញញ (La virgule)[9] សញញ េនះ េរបសរមបែ់ញកពកយកនុងរបេយគឲយដចពី់គន េទះពកយេរៀបរប់េនះ ជនមកត ី ជគុណនមកត ី ជករិយិស័ពទកត ី ។ គួរកតស់មគ ល់ថ ករេរបេកបៀសកនុងករសរេសររបស់ែខមរេយង ក៏របហក់របែហលនឹងករេរបេកបៀសរបស់េលកខងលិចែដរ ។ ក/ ករេរបេកបៀសកនុងករពិពណ៌ន េរៀបរប់ជពូំកនម ខ/ ករពិពណ៌នេរៀបរប់អសធរណនម គ/ ករពិពណ៌នេរៀបរប់គុណនម ឃ/ ករពិពណ៌នេរៀបរប់ករិយិស័ពទ ● កណំត់កណំត់កណំត់កណំត់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់ េនកនុងឃល របេយគបរេទសដូចជ ភសបរងំ អងេ់គលស េអសបញុ៉៉លជេដមេនះ របេយគលបះណែដលែខមរេយងរតូវេរបដកឃល េគេរបេកបៀសទងំអស់ ។ េនះអចជទមល បភ់សេគ ឬក៏េធវេទតមករតរមូវចបំច ់ ៃនកបួនេវយយករណ៍ របស់េគ ។ អតថបទែខមរេយងពីបុរណ ែដលចរេនេលរកងំកដ ីសរសត សលឹករតឹកដ ី េនកនុងឃល របេយគទងំអស់េនះ ពុែំដលមនេរបេកបៀសទល់ែតេសះ ។ េយងកត់សមគ ល់េឃញថ ចបត់ងំពីរបេទសេយង ឋតិេរកមរបបអណនិគមបរងំមក របែហលេដយសរបនទទួល

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

13

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

ឥទធិពល ពីរេបៀបរបបសរេសរែបបបរងំ េយងក៏ចបេ់ផដមេរបេកបៀសជេរៀងរហូតមក ។ ប៉ុែនតេទះជយ៉ងេនះកដ ីេយងសេងកតេឃញមនទេំនរពីរគ ឺ៖ កកកក////----របេភទជនែដលបនេរៀនសូរតេចះដងឹេរជរជះភសបរងំ េរចនសរេសរេរបេកបៀស ។ ខខខខ////----របេភទជនែដលេចះែតភសែខមរ កទ៏ទួលយកទមល បម់ត៌កពីបុពវបុរសជន់េដម េហយសរេសរឥតេរបេកបៀសេទ ។ និយយរួមមក ករេរបដកឃល ជនួំសេកបៀស ឬេរបដកឃល ផង និងេរបេកបៀសផង គមឺនិមនអវែីបលកគន ខល ងំេពកេនះេទ ។ បុ៉ែនតករេរបេកបៀស វមនចរតិចបស់លស់របកដរបជជង[10] ។ ២-ទវ*ពនទុេលខ ឬ ចំណុចព�រគសូ (៖) សញញ ែដលមនគនូំសេផតកេនខណឌ ចេនល ះសូនយពីរ េលមួយេរកមមួយេនះ េគេរបសរមប់ ៖ កកកក//// ដកេ់នចុងបញចបៃ់នរបេយគ កនុងន័យកត់រតសមតរីបស់បុគគលណមួយ ែដលេគរសងយ់កមកដក់កនុងសញញ អញញរបកស(“ ”)(“ ”)(“ ”)(“ ”) េគកតស់មគ ល់េឃញថ សញញ ែបបេនះ េរចនែតេរបកនុងទរមងរ់ចនបថរបេយគពណ៌នកនុងេរឿងេរពង, េរឿងនិទន, ករនិយយរបប់គន ពីេហតុករណ៍អតតីកល ។ល។ ខខខខ⁄ សរមបដ់កេ់នចុងរបេយគណ ែដលរតូវបនតេទដល់ករេរៀបរប់ េដយចតជ់ពួក, ជែផនក ។ សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់ ៖៖៖៖ មនិរតូវរចឡយុំគលពិនទុ ((((◌ៈ◌ៈ◌ៈ◌ៈ)))) ជមួយនិងទវិពិនទុេលខ ((((៖៖៖៖)))) េទ ។ យុគលពិនទុ រគនែ់តចុចចណុំចពីរេលេរកមប៉ុេណណ ះ, រឯីទវិពិនទុ េលខ គមឺនសូនយេល ( ° )( ° )( ° )( ° ) សូនេរកម (°)(°)(°)(°) េហយមនរជជុសញញ ខណឌ ចកំណត ល គឺយ៉ងេនះ ((((៖៖៖៖)))) ។ សពវៃថងេនះ េយងេឃញេគេរបយុគលពិនទុតមែបបអឺរ ៉ុប ជនួំសទវិពិនទុេលខ េដយមកពីទរមង់ពុមពអកសរលីម៉ុន (font Limon) ពុមំនសញញ ទវិពិនទុេលខ ក៏តងំែតយកយុគលពិនទុមកេរបជនួំសឲយែតបនៗ សិន រង់ចអំនកបេចចកេទសរកេឃញសញញ ទវិពិនទុេលខ េនះនឹងយកមកេរបឲយបនរតមឹរតូវតមវធិនេវយយករណ៍។ ប៉ុែនតេគអចេរបយុគលពិនទុបន េនកនុងទរមងលិ់ខិតខលះៗដូចជ កមមវតថុកមមវតថុកមមវតថុកមមវតថុ [11] ៖៖៖៖ េសនេសនេសនេសនសុំសុំសុំសុអំហរូបករណ៍អហរូបករណ៍អហរូបករណ៍អហរូបករណ៍េទេទេទេទសិកសសិកសសិកសសិកសេនេនេនេនរបេទសរបេទសរបេទសរបេទសជប៉ុនជប៉ុនជប៉ុនជប៉ុនេយងៈេយងៈេយងៈេយងៈ លិខិតលិខិតលិខិតលិខិតេលខេលខេលខេលខ... ... ... ... ចុះចុះចុះចុះៃថងៃថងៃថងៃថងទីទីទីទី.... .... .... ....

កណំត់សមគ ល់អពីំករេរប ឬមនិេរបយុគលពិនទុេនពីមុខពកយ “ថថថថ”””” ៖ កកកក/ / / / មនិមនិមនិមនិេរបេរបេរបេរបយុគលយុគលយុគលយុគលពិនទុពិនទុពិនទុពិនទុ ចេំពះែតពកយ “ថថថថ[12]”””” ណែដលជនិបតស័ពទ ែដលអចេរបៀបនឹងភសបរងំថ “Que”Que”Que”Que” បនដល់ពកយែដលរតូវកត់រតសមតមីនិផទ ល់របស់តួអងគ មននិយយកនុង“ Style indirect ”Style indirect ”Style indirect ”Style indirect ” របស់ភសបរងំ ដូចជពកយ ៖ េពលថ, និយយថ, ទនំយទយថ, តះិេដៀលថ, េជរថ, របបថ់... ពកយទងំេនះ េគមនិរតូវេរបដកយុ់គលពិនទុ ((((◌ៈ◌ៈ◌ៈ◌ៈ)))) ពីមុខេទ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

14

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

ខខខខ/ / / / រតវូរតវូរតវូរតវូេរបេរបេរបេរបយុគលពិនទុយុគលពិនទុយុគលពិនទុយុគលពិនទុ េគេរបសញញ យុគលពិនទុ ((((◌ៈ◌ៈ◌ៈ◌ៈ[13])))) កនុងករណីកតរ់តពកយសមតផីទ ល់របស់អនកនិពនធ រតូវគន នឹងទរមងរ់បស់ភសបរងំថ (Style direct) ។ ៣-បចុឆនសញញ (?) (Point d'interrogation) ជសញញ េរបសរមប់ដកពី់ខងេរកយពកយ, ឃល , លបះ េចទសួរជនិចច ។ េនកនុងពកយ, លបះ, ឃល , របេយគែដលេចទសួរ េគែតងេរបជចបំចនូ់វពកយ ឬរូបមនតេផសងមនជអទä៖ េត, េរពះអវ,ី េហតុអវ,ី ដូចេមតច, (ក,៏ ឬ, បនជ...) យ៉ងេម៉ចក.៏.., អវេីទ, សអីេគ, អងក ល់, កលណ, ... ។ល។ ពកយសរមប់សួរអចេនេដមឃល ឬ េនចុងឃល កប៏ន ។ ជួនកលេគមនិចបំច ់េរបពកយសួរ េគរគន់ែតដកបុ់ចឆនសញញ េទក៏បនែដរ ។ -លបះ, ឃល , ពកយសណួំរខលីៗ ៖ ឃល នអវ?ី េម៉ចក៏យ?ំ េទសល? េដរ? ជះិកង ់? ----គបប ីគបប ីគបប ីគបបកីត់កត់កត់កត់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់សមគ ល់ថថថថ សណួំរដែដលរគនែ់តផល ស់បតូរដកព់កយណមុន ពកយណេរកយ កឲ៏យន័យ ឬ រេំលចន័យខុសគន ែដរ ។ េរកពីេនះ រល់សណួំរែដលសុទធែតមនបុចឆនសញញ េនចុងលបះដូចគន េនះ អចមនន័យខុសែបលកគន េទតមសេំឡងេលកដកថ់ន កថ់នម គហំកកែំហង អងវរករលន់តួ ។ មនបុចឆនសញញមួយែបបេទៀត ែដលេរចនេឃញេរបេនកនុងរូបគនូំរកែំបលង (Caricature) ។ ៤-ឧទនសញញ (!) (Point d'exclamation) សញញ បេងគ លបញឈរែដលមនចណុំច (!)(!)(!)(!) មួយេនពីេរកមេនះ េគេរបសរមប់ដកេ់នពីេរកយ ពកយពកយពកយពកយ ឃលឃលឃលឃល លបះលបះលបះលបះ ភញ ក់ភញ ក់ភញ ក់ភញ ក់េផអលេផអលេផអលេផអលតក់តក់តក់តក់សលុតសលុតសលុតសលុត េសងចេសងចេសងចេសងច ភយ័ភយ័ភយ័ភយ័ អសននអសននអសននអសនន ខល ចខល ចខល ចខល ច បញជ ដច់បញជ ដច់បញជ ដច់បញជ ដច់ខតខតខតខត ែបែបែបែបបន់បន់បន់បន់ អធដិឋ នអធដិឋ នអធដិឋ នអធដិឋ ន សែរមកសែរមកសែរមកសែរមកជយេឃសជយេឃសជយេឃសជយេឃស គរំមគរំមគរំមគរំមកែំហងកែំហងកែំហងកែំហង ។ ជួនកលេគក៏េរបឧទនសញញ ជមួយនឹងឃល កហឹំងកហឹំងកហឹំងកហឹំង បេនទ សបេនទ សបេនទ សបេនទ ស ឬ េជរផងែដរេជរផងែដរេជរផងែដរេជរផងែដរ ។ ៥-អញញ រ.កស[14] ( “...” )

គជឺសញញ ឃន បមយង៉ ែដលេនខងេដមមនរងេកងខវឹកកួចពីរេឡងេទេល ឯខងចុងជសញញ ខវឹកពីររងេកង កួចទមល កចុ់ះេរកម ។ េគេរបសញញ េនះសរមប់៖

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

15

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

កកកក//// គប ឬកត់រតដករសង់េសចកតសីខំន់របស់ជនណមន ក ់ ទុកជេសចកតពិីេសសេដយែឡក ជកររេំលច ឬបញជ កឲ់យែបលកពីន័យរបស់បរបិទ ។ ខខខខ//// ដករសងគ់និំត, សមតរីបស់តួអងគណមួយកនុងេរឿង ។ គគគគ//// ដករសងតួ់អងគណមួយ ែដលមនកតិតស័ិពទលបលីបញ ឃឃឃឃ//// ដករសងេ់សចកតឬីអតថន័យមនលកខណៈេលចេធល ។ ៦-អពភនតរសញញ [15] (‘...’) សញញ េនះ ខុសែបលកពីអញញរបកស េដយេរបែតខវឹកសញញ មួយេនខងេដម និងេកបៀសសញញ មួយេនខងចុង ។ រេបៀបេរបនសអពភនតរសញញ ខុសគន បនតិច ពីសញញ អញញរបកស េដយេរបអពភនតរសញញ ជឃន បពកយឋតិេនកនុងរងវងែ់ផនពកយ ែដលដកឃ់ន បេដយសញញ អញញរបកស ។ សូមអនុញញ តជរមបថ៖ េនកនុងេសៀវេភឯកសរជទូេទ េគករមេឃញអនកនិពនធេរបសញញ េនះណស់ ។ ជួនកលេគេរបអពភនតរសញញ ឬអញញរបកស កនុងេគលេដែតមួយដូចគន ។ េនកនុងេសៀវេភេវយយករណ៍របស់េលក ពូវ អុ៊ម េលកចតទុ់កអពភនតរសញញ ថ ជសញញ អញញរបកស ( េសៀវេភេវយយករណ៍ ពូវ អុ៊ម ទពំ័រ ៨ ) ចែំណកេនកនុងវចននុរកមសេមតចជួនណត ទពំ័រ ១៦៥៦-៥៧ វញិ កប៏ងហ ញអពភនតរសញញ “ ....”....”....”....” មនរូបសណឋ នយ៉ងេនះែដរ ។ េលកបនពនយល់ពកយអពភនតរសញញ យ៉ងេនះថ ៖ ពកយសនមតេហវណណយុតត ិ ែដលពួកេវយយករណ៍បណឌិ តកនុងរបេទសអឺរ ៉ុប បេងកតេឡងសរមប់េរបរងំពកយ ឬេសចកតមីនរូបសណឋ នពីរែបបគ ឺ(“...”)(“...”)(“...”)(“...”) ឬ («...»)(«...»)(«...»)(«...»)[16] ។ ដូេចនះ េដយយល់េឃញថ កចិចករសរេសរែតងនិពនធនេពលបចចុបបននេនះ មនសភពលអិតលអនសីុ់ជេរម និងហមតច់ត់ េយងគួរែតបញចូ លអពភនតរសញញ ែដលមនរូបសណឋ នែបបេនះ ( ‘... ’ )( ‘... ’ )( ‘... ’ )( ‘... ’ ) មកេរបបែនថមេទៀត េដយបែំបកេចញពីអញញរបកស ( “...” )( “...” )( “...” )( “...” ) ។

៧-មចឆណឌ សញញ ឬ ពងរW (...) (point de Suspension)

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

16

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

ជួនកលេគេហថ ((((ចំចំចំចណុំចណុចណុចណុចរយរយរយរយ) ) ) ) ផងក៏មន ។ សញញ ែដលមនចណុំចបបីនតបនទ បជ់បគ់ន េនះ សរមប់សមគ ល់របេយគណមួយ ែដលេនមនេសចកតបីនតេទៀត ប៉ុែនតអនកសរេសរបនផអ កបញឈបែ់លងពណ៌ន េដយដកស់ញញ ពងរតេីនះ របបជ់ដណឹំង ។ រេបៀបេរបពងរតមីនែបបែផនែបលកៗដូចតេទ ៖ កកកក//// ជសញញ កតព់កយសមតគូីសនទនមន ក ់ែដលកពុំងនិយយឲយដចក់ណត លឃល ។ ខខខខ/ / / / ជសញញ សរមប់ផអ កពកយសមត ី មនិចងនិ់យយបនតេដយទុកឲយគូសនទនយល់ ឬ ក៏បងកបទុ់កនូវពកយគរំមកែំហង ពកយបណត ស... ។ គគគគ//// ផអ កេសចកតរីតមឹប៉ុណណឹ ងសិន ឬេសលះទុក េដយមនិចងឲ់យេសចកតមីនន័យដូចគន េនះ ែវងអនល យេពក ។ ឃឃឃឃ//// សរមប់របបអ់ពីំពកយឃល ែដលបតរ់លុបមនេសចកតមីនិចបស់ ដកយកេចញពីសិលចរកឹជេដម ។ ៨-វងរ់កចក ឬនខសញញ ( ) បនជេគឲយេឈម ះដូេចនះ េរពះវមនសណឋ នរងេកងដូចវង់រកចកេយងពិតៗ ។ េគេរបសញញ វង់រកចកសរមប់ ៖ កកកក//// គបពកយ ឬេសចកដ ីែដលេគចង់ពនយល់ន័យ ។ ខខខខ/ / / / គបពកយែដលសរេសរជអកសរកត់ ។ ៩-វងត់េងកៀប [.....] េនកនុងភសែខមរេគមនិរសូវេរបសញញ វង់តេងកៀបេនះេទេរពះេយងមនវណណយុតត ិ និងខណឌ សញញ យ៉ងេរចន សមរសបនឹងេរបកនុងអតថបទជភសែខមររគបរ់គនអ់ស់េហយ ។ ប៉ុែនតេនកនុងករគណនេលខែផនកពីជគណិត(Algèbre) េយងយកមកេរបតមពួកអឺរ ៉ុប ។ ១០-រ៉ត ់ឬឃន ប ( } ឬ { ....} ) (Accolade) សញញ េនះ ែខមរខលះេហថ ពុកមតេ់មអេំប ។ កកកក//// េនកនុងមុខវជិជ ពីជគណិត រេបៀបេរបឃន ប ឬរ៉តម់នន័យដូចគន នឹងករេរបតេងកៀប ឬវង់រកចកែដរ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

17

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

។ េគែតងែតេរបរ៉តមួ់យសរមប់េបក ( { )( { )( { )( { ) និងរ៉តមួ់យេទៀតសរមប់បទិ ( } )( } )( } )( } ) គែឺបបេនះ {.....}{.....}{.....}{.....} ។ ខខខខ//// រ៉តេ់បក និងរ៉តប់ទិេនះ េរបសរមប់គបពកយពីរ ឬេរចនជករសមគ ល់ថ ពកយទងំេនះមនមុខងររួមដូចគន មនិបចស់រេសរដែដលេរចនដងនខំតេពល ។ ១១-េបយយលៈ ឬ លៈ (។ល។) េគមនិសូវអនថ េបយយលៈេទ េរពះែវងេពក េគអនកត់យកែតខងចុងរតងសូ់រថ ឡក់ឡក់ឡក់ឡក់, , , , ឡៈឡៈឡៈឡៈ សរេសរថ ៖ ((((។ល។។ល។។ល។។ល។)))) រតូវនឹងពកយបរងំថ (et cetera)(et cetera)(et cetera)(et cetera) សរេសរអកសរកត់ថ (etc.)(etc.)(etc.)(etc.) ។ េគេរបសរមប់បរំពួញេសចកតឯីណនីមួយ ឬករេរៀបរប់ែដលែវងឲយេនខលី េដយគតិថ អនកអនក៏ដងឹថ េនមនពកយ និងេសចកតអីវខី លះេទៀត ។ ១២- ខណឌ ឬ ខណឌ សញញ (។) េគេរបសញញ ខណឌ េនះ សរមប់រងំខងំរបេយគ ឬសងក តៃ់នេសចកតនីីមួយៗ ឲយដចរ់សឡះពីគន ។ កលណរបេយគមួយចបេ់សចកតេីហយ េគរតូវដកស់ញញ ((((។។។។)))) េនះ មុននឹងបនតេទរបេយគមួយេទៀត ។ ខណឌ សញញ េធវឲយេគងយយល់ អចែញកេសចកតពីីរបេយគមួយេទរបេយគមួយ មនិឲយរចឡនំ័យ នរំចបូករបបល់ ។ េហយេនចេនល ះ ខណឌ សញញ ករដកឃល ក៏ជួយសរមលួឲយអនកអនងយយល់ ងយចប់េសចកតីបន ។ មនែតករបុនិរបសបរ់បស់អនកសរេសរែតងនិពនធេទ ែដលអចយល់ដងឹដល់ករចបំចៃ់នករដកឃល ករដកខ់ណឌ សញញ ឲយបនរតមឹរតូវេទ េទបេធវឲយអតថបទមនតៃមល មនន័យគួរជទីចបអ់រមមណ៍ ។ ប៉ុែនតកលណេគរតូវបតូ រគនិំតចូលេទវគគ ឬកថខណឌ ថមេីនះ េគរតូវដកស់ញញ ខណឌ េទចុងបញចបរ់បេយគ រួចេហយរតូវចបស់រេសរេដយចុះេទបនទ តថ់ម ីជមួយនឹងករេចលលហំបនតិចែដលេគែតងនិយមេហថ ខណឌខណឌខណឌខណឌ ចុះបនទ ត់ឬេចលបនទ ត ់និងចបេ់ដមបនទ ត ់(េនះជកររបបដ់ណឹំងរបស់អនកេហសរេសរតមសូរត ) ១៣- ខណឌ ចប ់( ៕ ) ជសញញ សរមប់ដកប់ញចបអ់តថបទ ឬេរឿងមួយែតរតមឹេនះពុមំនតេសចកត ី ឬេរឿងរ៉វេទមុខេទៀតេឡយ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

18

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

១៤- អទ*សេងកត ( . ) គជឺចណុំចមួយែដលដក់ពីមុខអកសរ ែដលេគសរេសរកត់ដូចជ សសសស....ររររ....អអអអ.... (សហរដឋអេមរកិ), អអអអ....សសសស....បបបប.... (អងគករសហររបជជត)ិ គគគគ....ជជជជ....បបបប.... (គណៈកមមករជតេិរៀបចកំរេបះេឆន ត) ជួនកលេគេរបអទិសេងកត េដមបដីកពី់មុខេលខេរៀង មតកិែដលេរៀបរប់ចណំងេជងរង (Sous(Sous(Sous(Sous----titre)titre)titre)titre) ដូចជ ៖ ១. មងគលករ អបមងគល ២. សវ សអបេ់ចក ែកអកសអបព់ងមន ់ ៣. ចងរ់ត់េចញពីសងគម... ជួនកលកនុងករណីដូចខងេលេនះ េគេរបរជជុសញញ ((((----)))) ខលះ ៗ ែដរ ។ ១៥- កកុកុដេនរត ឬ ែភនកមន ់(៙) បុពវកវនិីពនធែខមរធល បេ់របសញញ េនះ សរមប់ចបេ់ផតមសរេសរអតថបទ ឬេសចកតេីរឿងអវមួីយ េដមបកីណំត់ទុកជចណុំចចបេ់ផតម ។ ែតេពលបចចុបបននេនះ អនកនិពនធ កវែីលងេរបសញញ េនះេហយ ។ ជពិេសសេនេពលចបេ់ផតមសរេសរកណំពយ េនះកវបុីរណេយងេរចនេរបសញញ ((((៙៙៙៙)))) ដូេចនះ ។ បចចុបបននេនះ មនកវសីម័យទេំនបខលះកេ៏ផតមេរបសញញ ែផនកមន ់ែដលមនេកបៀសពីរេនះ េនេពលចបេ់ផតមេបកបទកណំពយ ។ ១៦-ខណឌ បរ�េយសន ឬ េគមរូត (។៚) គជឺសញញ យកតមរូបសណឋ នដនេនមេគ ែដលេនមផងេដរផង បណត លឲយមនរងកងកិងកែ់បបេនះ េហយែខមរបុរណក៏សនមតយកមកេធវជសញញ ខណឌ បញចប ់ែដលេហតមពកយបលីថ “េគេគេគេគមូរតមូរតមូរតមូរត”””” គេឺនមេគដូេចនះេទ ។ ចស់បុរណេលកេរបខណឌ បរេិយសន ឬ បរយិន ឬេគមូរតេនះ សរមប់បញជ កេ់សចកតីនិយយពីេរឿងរ៉វអវមួីយឬអតថបទ បទបទបលីគថណមួយ ។ សពវៃថងេនះ អនកនិពនធមួយចនួំន បនេរបសញញ ពីរគ៖ឺ ឬមួយ ៕៕៕៕ ឬមួយ ។៚។៚។៚។៚ ។ ករេរបេគមូរតេនះ គចឺងរ់កសសមបតតវិបបធមពី៌បុរណឲយេនគងវ់ងស ។េយងេឃញអនកកែសតមួយចនួំន មនេរបសញញ េគមូរតផងែដរ ៕៚ ១៧-អំព�េលខែខមរ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

19

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

តងំពីយូរមកេហយ ែខមរេយងេរបេលខ រពមជមួយនឹងករបេងកតតួអកសរ សរមប់ចរកឹ និងកតរ់តេហតុករណ៍េផសងៗ ។ េលខមនសរៈសខំន់ ជពិេសសកនុងករកតរ់តចនួំនលុយកក់ េគរកប ី ែរសភល ឺ ខញុ ំកដំរ... ។ កត់រត អយុ (ចនួំនឆន )ំ ែដលខលួនរស់េនកតរ់តចនួំនរបក ់ែដលេគមកខចីបុល... ។ េនេពលបចចុបបនន េលខរតូវបនេរបរបស់សរមប់គណនលុយកកថ់វកិចណូំលចណំយ ។ ពិេសសសថ ប័នហិរញញវតថុ , សថ ប័នេសដឋកចិច, ធនគរ, ពណិជជកមម រតូវករេរបរបស់តួេលខជចមបងបផុំត ។ េរពះែត “េលខ” មនតួនទីសខំន់េនកនុងសងគមេនះេហយ េទបមនពកយេសល កមួយឃល ែចងថ៖“សមតជីឯក េលខជេទ អកសរជរត ី ” តងំពីសម័យេដមមកទល់េពលេនះ ទរមងែ់បបែផនេលខែដលែខមរេយងេរបរបស់មន៖ កកកក//// េលខេលខេលខេលខទេំនបទេំនបទេំនបទេំនបែដលែដលែដលែដលែខមរែខមរែខមរែខមរេយងេយងេយងេយងេរបេរបេរបេរបសពវសពវសពវសពវៃថងៃថងៃថងៃថងគឺគគឺឺគ ឺ៖ 0, 0, 0, 0, ១១១១, , , , ២២២២, , , , ៣៣៣៣, , , , ៤៤៤៤, , , , ៥៥៥៥, , , , ៦៦៦៦, , , , ៧៧៧៧, , , , ៨៨៨៨, , , , ៩៩៩៩ ។ ខខខខ/ / / / េលខេលខេលខេលខអរ៉ប់អរ៉ប់អរ៉ប់អរ៉ប ់៖ 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 90, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 90, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 90, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ។ េសទរែតេនេលសកលេលក េគេរបេលខេនះ ទុកដូចជេលខអនតរជតេិទេហយ ។ គគគគ/ / / / េលខេលខេលខេលខែខមរែខមរែខមរែខមរបុរណបុរណបុរណបុរណ េលខរបេភទេនះ មនែតពួក “ េហរ ” (Astrologue)(Astrologue)(Astrologue)(Astrologue) បុ៉េណណ ះ ែដលេរបកនុងករទសសនទ៍យ េជគតរសីឲយមនុសសទូេទ និងទសសន៍ទយេមលសុខទុកខ, រពឹតតកិរណ៍, ទឹកេភលៀង ឬេកណឌ ធរសរសតផលផលរបចឆំន ំសរមប់ចុះផសយកនុងមហសរងក នត ។ េគរប់េលខេនះថ ៖ ឯកឯកឯកឯក, , , , េទេទេទេទ, , , , រតីរតីរតីរតី, , , , ចតវចតវចតវចតវ , , , , បញចបញចបញចបញច , , , , ឆឆឆឆ, , , , ស័បតស័បតស័បតស័បត, , , , អដឋអដឋអដឋអដឋ, , , , នពនពនពនព, , , , សរំទិធិសរំទិធិសរំទិធិសរំទិធិ ។។។។ សូមបងហ ញជូននូវរូបសញញ ៃនេលខែខមរបុរណដូចខងេរកម ៖ ៰៰៰៰, , , , ៱៱៱៱, , , , ៲៲៲៲, , , , ៳៳៳៳, , , , ៴៴៴៴, , , , ៵៵៵៵, , , , ៶៶៶៶, , , , ៷៷៷៷, , , , ៸៸៸៸, , , , ៹៹៹៹ ។ ឃឃឃឃ////េលខេលខេលខេលខរ ៉ូមុងំរ ៉ូមុងំរ ៉ូមុងំរ ៉ូមុងំ (C(C(C(Chhhhiffre romain)iffre romain)iffre romain)iffre romain) េលខរ ៉ូមុងំ េរចនសរេសរ ៖ កកកក---- េនេលមុខនឡិកេប៉លពយួរជញជ ងំ ខខខខ---- សរមប់កតរ់ត ភគ, ជពូំក, ែផនក, ៃនអតថបទ ឯកសរេសៀវេភេផសងៗ ។ខងេរកមេនះ គរូឺបសញញតួៃនេលខរ ៉ូមុងំ IIII, , , , IIIIIIII, , , , IIIIIIIIIIII, , , , IVIVIVIV, , , , VVVV, , , , VIVIVIVI, , , , VIIVIIVIIVII, , , , VIIIVIIIVIIIVIII, , , , IXIXIXIX, , , , XXXX [17]។ េនកមពុជេយង េគេរបទងំអស់ េលខទងំប៉ុនម នែដលបនបងហ ញជូនខងេល ។ េលកែលងែតអស់េលក“េហរ” េទ ែដលេរបេលខែខមរបុរណ កនុងករគណនទសសន៍ទយ តមេលខអតតៈទសសន៍ទយ េជគជតរសី ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

20

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

១៨-ករចះុកលបរ�េចឆទ ករចុះកលបរេិចឆទមនតួនទីសខំន់ជចមបង េរពះតមរយៈកលបរេិចឆទ េគអចដងឹអពីំកលេវល ែដលរពឹតតកិរណ៍របវតតសិរសតននបនេកតេឡង ។ ឧឧឧឧ. កលបរេិចឆទៃនករេឡងេសយរជយៃនេសតចអងគណមួយ, កលបរេិចឆទៃនករកសងរបសទ... កលបរេិចឆទៃនជ័យជមនះរបស់ជតេិយង េទេលគូសរតូវ កលបរេិចឆទៃនករចកេចលរកុងអងគរ... កលបរេិចឆទៃនករផល ស់បតូ ររជធនី ។ល។ េនកនុងរគសួរមួយ ករសងសងផ់ទះថម ី ក៏មនចរកឹកលបរេិចឆទទុកជសមគ ល់ សរមប់ឲយសមជកិរគសួរជនំនេ់រកយៗបនដងឹ។ េនតមេចតយិ ម៉ុងបញចុ ះសព ករ៏គួសរនីមួយៗ ែតងែតសរេសរេឈម ះ បុគគលជសចញ់តែិដលសល ប់ ។ - ករចុះកលបរេិចឆទតមែបបបុរណ ចបពី់រវងសតវតសទី១៦ រហូតមកទល់េដមសមយ័ភនេំពញបុពវបុរសេយងេរបរេបៀបមយង៉ សរមប់េធវជរូបមនតៃនករចុះកលបរេិចឆទ ។ េគលសខំន់ៃនរូបមនតេនះ គេឺលកដកស់ញញ ខណឌ ((((។។។។) ) ) ) ទុកជេគលសរមប់េធវសនូលកណត ល ។ េយងេឃញករចុះកលបរេិចឆទរេបៀបេនះ េនេលេចតយិ េនេលសណំងេ់ផសងៗ ខងពុទធសសន ជពិេសស េយងេឃញេនរគបែ់តសនលឹកខងេដមបផុំត ឬសនលឹកចុងបញចបៃ់នសរសត សឹលករតឹ ។ ឧទហរណ៍៖ ៃថងអងគ រ ១១ េកត ពិសខ ព.ស. ២៥៤៩ គ.ស. ២០០៥ េនះេគសរេសរែបបេនះវញិ ៖ ព.ស. ២៥៤៩ ៣ ᧫ ៦ ឆន មំែម ____________ គ.ស. ២០០៥ េនះគជឺរេបៀបចុះកលបរេិចឆទែបបសេងខបខលី ។ ខញុ រំគនែ់តសូមជរមបថ េដមបេីចះចុះកលបរេិចឆទរេបៀបបុរណេនះ េគរតូវេចះចៃំថងទងំ ៧៧៧៧ ឲយសទ ត់ គ ឺ អទិតយអទិតយអទិតយអទិតយ ((((េលខេលខេលខេលខ១១១១) ) ) ) ចន័ទចន័ទចន័ទចន័ទ ((((េលខេលខេលខេលខ២២២២) ) ) ) អងគ រអងគ រអងគ រអងគ រ ((((េលខេលខេលខេលខ៣៣៣៣) ) ) ) ពុធពុធពុធពុធ ((((េលខេលខេលខេលខ៤៤៤៤) ) ) ) របហសបតäរបហសបតäរបហសបតäរបហសបតä ((((េលខេលខេលខេលខ៥៥៥៥) ) ) ) សុរកសុរកសុរកសុរក ((((េលខេលខេលខេលខ៦៦៦៦) ) ) ) េេេេសសសសរ ៍រ ៍រ ៍រ ៍ ((((េលខេលខេលខេលខ៧៧៧៧)))) ។ រួចេហយរតូវេចះ របែ់ខចនទគតឲិយសទ ត់ េដយដក់េលខឲយែខនីមួយៗផងគ៖ឺ មគិសិរមគិសិរមគិសិរមគិសិរ ((((េលខេលខេលខេលខ១១១១) ) ) ) បុសសបុសសបុសសបុសស ((((េលខេលខេលខេលខ២២២២) ) ) ) មឃមឃមឃមឃ ((((េលខេលខេលខេលខ៣៣៣៣) ) ) ) ផលគុនផលគុនផលគុនផលគុន ((((េលខេលខេលខេលខ៤៤៤៤) ) ) ) េចរតេចរតេចរតេចរត ((((េលខេលខេលខេលខ៥៥៥៥) ) ) ) ពិសខពិសខពិសខពិសខ ((((េលខេលខេលខេលខ៦៦៦៦) ) ) ) េជសឋេជសឋេជសឋេជសឋ ((((េលខេលខេលខេលខ៧៧៧៧) ) ) ) អសឍអសឍអសឍអសឍ ((((េលខេលខេលខេលខ៨៨៨៨)))) រសពណ៍រសពណ៍រសពណ៍រសពណ៍ ((((េលខេលខេលខេលខ៩៩៩៩) ) ) ) ភរទបទភរទបទភរទបទភរទបទ ((((េលខេលខេលខេលខ១០១០១០១០) ) ) ) អសសុជអសសុជអសសុជអសសុជ ((((េលខេលខេលខេលខ១១១១១១១១) ) ) ) កតតកិកតតកិកតតកិកតតកិ ((((េលខេលខេលខេលខ១២១២១២១២) ) ) ) ។ ករគតិ េខនត រេនច គេឺលកកណំតឲ់យដកេ់ខនតេនខងេលសញញ ខណឌ , ឲយដករ់េនចេនខងេរកមសញញ ខណឌ ។ ឧទហរណ៍ ៖ ៃថងេសរ ៍ ៣ េរច ែខ អសឍ គ.ស. ២០០១ ព.ស. ២៥៤៨ រតូវសរេសរដូចខងេរកម ៖ ព.ស. ២៥៤៨

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

21

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

៧᧳៨ ឆន ឆំលូ វ ____________ គ.ស. ២០០៤ ១៩-អពំ�ទរមងេ់ផសងៗ ៃនអកសរែខមរ ( Les différents types de caractères Khmers ) ( Les différents types de caractères Khmers ) ( Les différents types de caractères Khmers ) ( Les différents types de caractères Khmers ) អកសរែខមរ មនរទងរ់ទយេរចនែបប, មនដូចជ ៖ កកកក/ / / / អកសរអកសរអកសរអកសរេរជៀងេរជៀងេរជៀងេរជៀង ((((EEEEcriture penccriture penccriture penccriture penchhhhée) ée) ée) ée) ៖ អកសរេរជៀង គជឺអកសរៃដ (manuscrit) មនជហំររងេរទតេទមុខ ។ ខខខខ//// អកសរអកសរអកសរអកសររតង់រតង់រតង់រតង ់((((EEEEeriture droite)eriture droite)eriture droite)eriture droite) គជឺទរមងអ់កសរ ែដលេគសរេសរ ឲយមនជហំររតង ់េទេលតមទនំងបនទ តប់ញឈរ ((((vvvvertical) ertical) ertical) ertical) ។ ប៉ុែនត េគករមេឃញទរមងអ់កសរ សរេសរេរទតេទខងេឆវងណស់ (េរទតេទេរកយ) ។ គគគគ/ / / / អកសអកសអកសអកសររររមូលមូលមូលមូល[18] អកសរមូល គជឺរបេភទអកសរ ែដលមនទរមងមូ់ល ។ េគេរចនសរេសរអកសរមូល េនកនុងេសៀវេភធម ៌ ជភសបលី ឬ សរំសកឹត ។ មយង៉េទៀត ករសរេសរមនតអគមគថ េលកែនសងយ័នតេលអវេតជះ សក់េលខលួនរបណ, ក៏េគនិយមេរបអកសរមូលែដរ ។ េនទូទងំរសុកេសៀម((((ៃថៃថៃថៃថ)))) កលណេគសរេសរបលីបលីបលីបលីគថគថគថគថ មនតមនតមនតមនតអគមអគមអគមអគម គេឺគសរេសរអកសរមូលែខមរទងំអស់ ។ េគនិយមយល់ថ កលណេគសរេសរអកសរ ((((េសៀមេសៀមេសៀមេសៀម)))) េនេលយ័នត មនតអគមគថ េនះមនិពូែកសកតសិិទធិ ដូចសរេសរអកសរអកសរអកសរអកសរមូលមូលមូលមូលែខមរែខមរែខមរែខមរេទេទេទេទ ។ ករណីករណីករណីករណីេលកេលកេលកេលកែលងែលងែលងែលង ប៉ុែនតេដយែឡក េហយេនះជករណីពិេសស ែដលជទមល បរ់បស់ែខមរេយងរសប់ផង េនេលសល ក ((((EEEEnseigne) nseigne) nseigne) nseigne) យេីហផទះជនួំញ សល ករបស់មនទីររកសួងនន េឈម ះចណំងេជងេសៀវេភេឈម ះអនកនិពនធ... េនះេគេរចនែតសរេសរអកសរមូលផងែដរ ។ ឧទហរណ៍ ៖ េរងចរកម៉ុងហួត, រកសួងឧសសហកមម ែរ ៉និង ថមពល, វចននុរកមបរងំ-ែខមរ េដយេលក តបិ យក,់ ថវ-គនធ សម ថងំ... ។ល។ ឃឃឃឃ/ / / / អកសរអកសរអកសរអកសរខមខមខមខម [19] អកសរខមេនះ មនទរមងរ់ទងរ់ទយមូល របហក់របែហលនឹងអកសរមូលែដរ ប៉ុែនតមនចណុំចែបលកគនខលះៗ ដូចជ៖ -អកសរ “កកកក”””” មនពីរជន់ េជងបែីបបេនះ “ក” ។ -រគបតួ់អកសរ េរចនែតមនេងៀងរជុងបនតិច េនរតងចុ់ងមុម ។ -អកសរ “ឞឞឞឞ ” មនបនទ ត ់វះេពះភជ បពី់មខ ងដល់មខ ង “ម”[20] ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

22

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

-រសៈ “ ែ◌ែ◌ែ◌ែ◌ ”””” មនទរមងែ់បបេនះ “ែ◌”[21] េគេរបសរេសរអកសរ ខមខមខមខម របហក់របែហលគន នឹងអកសរមូលែដរ ែតមនិសរេសរកនុងយ័នត គថេទ ។ េគេរចនសេសរចុះចណំងេជងេសៀវេភ , ចណំងេជងអតថបទ , េឈម ះជពូំក, វគគ, ែផនកៃនេសៀវេភមួយ ។ េដយចងែ់ថរកសទរមងអ់កសរ បនសល់ទុកមកេដយបុពវបុរសែខមរ េគចមលងគរូំអកសរខមេនះ ពីសិលចរកឹ េរកយអងគរខលះ ពីសរសត សលឹករតឹខលះ រកសទុកជេករមត៌កខងអកសរសរសត កុឲំយបតប់ង ់។

២០-ករេរ.�េឈម ះែខតមែបបបរំង តងំពីរបេទសេយងឋតិេនេរកមរដឋករអណពយបលបរងំមក េរកពីេរបកលបរេិចឆទតមែបបចនទគត ិ ែខមរេយងេរបកលបរេិចឆទែបបសុរយិគតតិមបរងំ េរពះរដឋកររបស់បរងំនិងែខមរេយង មនកររបរស័យទកទ់ងគន ជរបច ំ ។ មយង៉េទៀតឥទធិពលបរងំ ទងំនេយបយ និងវបបធម ៌ ែតងែតរគបសងកត់មកេលេយងជនិចច ។ សូមជរមបបញជ កថ់ បរងំពំុមនេរបេឈម ះឆន ំជូតជូតជូតជូត, , , , ឆលូវឆលូវឆលូវឆលូវ, , , , ខលខលខលខល, , , , េថះេថះេថះេថះ, , , , េរងេរងេរងេរង................ ដូចេយងេទ គេឺគេរបឆន តំមរគសិតសករជរគសិតសករជរគសិតសករជរគសិតសករជ ។ ឧទហរណ៍៖ឧទហរណ៍៖ឧទហរណ៍៖ឧទហរណ៍៖ រគសិតសករជ ២០០៧ ។ េរកពីេរបឆន តំមរគសិតសករជ បរងំេរបែខសុរយិគតិដូចជ Janvier (ហសងវ់ ីេយ), Février (េហវរវេីយ), Mars (ម៉ស់), Avril (អរវលី), Mai (េម៉), Juin (យូវុងំ), Juillet (សូ៊េយ៉ត), Août (អូ៊ត), Septembre (េសបតមរបä), Octobre (អុកតូរបä), Novembre (ណូវម៉របä) និង Décembre (េដសមរបä) ។ េរកយមក កនុងរវងបណត ឆន ំទសវតសទី៦០ គណៈកមមករវបបធមជ៌ត ិបនបេងកតេឈម ះ ែខសុរយិគតទិងំ១២ ជភសបលីជនួំសែខសុរយិគតបិរងំ ដូចខងេរកមេនះ ៖ ១- Janvier = យុងំវេីយ = មករ ២- Février = េហវរវេីយ = កុមភៈ ៣- Mars = ម៉រស = មនី ៤-Avril =អរវលី= េមស ៥- Mai = េម៉ = ឧសភ៦- Juin = យូវុងំ = មថុិន ៧- Juillet = សូ៊េយត= កកកដ ៨- Août = អូ៊ត = សីហ ៩- Septembre =េសបតមរបä=កញញ ១០- Octobre = ឧកតូរបä=តុល ១១- Novembre=ណូវម៉របä=វចិឆកិ ១២- Décembre= េដសមរបä =ធនូ ។ េនះជដណំកក់លៃនករវវិតតនរ៍បស់ភស និងអកសរសរសតែខមរេយង កនុងជហំនថមមួីយេទៀត ។ ប៉ុែនត សូមជរមបថ េឈម ះែខថមរីបស់ែខមរេយង ែដលយកមកជនួំសែខសុរយិគតិបរងំ((((ឬសកលឬសកលឬសកលឬសកល)))) េនះពុអំចយកេទេរបរបស់កនុងែផនកេហរសរសតសរមប់ទសសន៍ទយ េជគជតរសី េរគះកច េរគះជ... បនេនះេឡយ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

23

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

។ េហរែខមរេនែតេរបែខខងចនទគត ិសរមប់គនគូ់រដែដលដូចជ -មគិសិរ= េលខ ១ -េជសឋ = េលខ ៧ -បុសស = េលខ ២ -អសឍ = េលខ ៨ -មឃ= េលខ ៣ -រសពណ៍= េលខ ៩ -ផលគុន = េលខ ៤ -ភរទបទ = េលខ ១០ -េចរត = េលខ ៥ -អសសុជ = េលខ ១១ -ពិសខ = េលខ ៦ -កកតកិ = េលខ ១២

ពកយពកយពកយពកយអញញ រតអញញ រតអញញ រតអញញ រតសព័ទសព័ទសព័ទសព័ទ (Les mots exceptionnels)(Les mots exceptionnels)(Les mots exceptionnels)(Les mots exceptionnels)

គជឺពកយមនលកខណៈពិេសស ខុសែបលកពីពកយឯេទៀតៗេដយ អកខរវរុិទធមនិចណុំះនិងសូរសេំឡង។ ឧទហរណ៍ឧទហរណ៍ឧទហរណ៍ឧទហរណ៍ -អនក= អនថ =“នក”់ សរេសរជ អអអអ + + + + ◌ន◌ន◌ន◌ន + + + + កកកក=អនក=អនក=នក ់។ -អញ=អនថ =“អញ់” សរេសរជ =អញ ។ -(ខង)លិច(ទិស) អនថ=“ឡិច” សរេសរជ =លិច ទិសែដលរពះអទិតយលិច ។ -មត=អនថ =“មដ” សរេសរជ =មត= ត> ដ; បលីមត(ម+ត) អនជសេំឡងែខមរ=ែម៉ ។ -មណឌ ប. ន. អនថ មនដ់ប ់= វមិន, េរង ។ -ភនរំពះសុេមរុ = អនថ “រពះសុែម”៉ ភនខំ ពស់ជងេគកនុងេលក ។ -េខតត = អនថ “ែខត” មកពីបលី េខតត=ែរស ។ -វេិសស= អនថ “វែិសស” មកពីបលី វេិសស= ភពែបលក ។ -េសពគប=់ អនថ “ែសបគប់” ទកទ់ងរបរ់ក; បលីកល យែខមរ ។ -េតមយិៈ= អថ “ឌែីម៉ ឬ រពះឌែីម”៉ េរឿងទី ១ កនុងទសជតក; ... ។ -េតេជ= អនថ “ែដេជ” មកពីបលី “េតជ”= អណំច ។ -បណឌិ ត=េហកល យជ “អនទិត” មកពីពកយបលី=ជនអនកមនរបជញ ។ -េបត=ី អនថ “ែប៉ត”ី, កល យមកពី “បតី”ិ ។ -េចតយិ= អនថ “ែចដ”ី មកពីពកយបលី=ទីែដលេគេគរពបូជ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

24

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

-េចសត = អនថ “ែចសត ” មកពីសរំសកឹត=សងវ តរបងឹែរបង ។ -េចតន= អនថ “ែចតណ” មកពីបលី= ផតួចគតិ, េផត តចតិត ។ -រពះធរណី= អនថ “រពះធរនី” មកពីបលី,សរំសកឹត= ែផនដ[ី22] ។ -របៃពណី= អនថ “របៃពនី[23]” មកពីបលី= ទេំនៀម, ពូជពងស ។ -អនុេលម= អនថ “អនុេឡម” មកពីបលី= បេណត យតម, យល់តម ។ ខញុរំសងព់កយ “អញញអញញអញញអញញរតស័ពទរតស័ពទរតស័ពទរតស័ពទ” ខលះៗប៉ុេណណះ យកបងហ ញជូនអស់េលក រគនប់នជគរូំប៉ុេណណ ះ ។ េនមនពកយរបេភទេនះេរចនេទៀត ។ សូមអស់េលកជួយរសវរជវបែនថម តមករគួរ ។ សេងកតសេងកតសេងកតសេងកត ៖៖៖៖ កនុងចេំណមអញញរតស័ពទទងំអស់េនះ េយងសេងកត េឃញមនលកខណៈពិេសស ៥ យ៉ងគ ឺ៖ ១១១១----ពកយទងំេនះ េរចនែតកល យមកពីពកយបលី និងសរំសកឹត ។ ២២២២----យកសេំឡង “ ដដដដ ” មកជនួំស សេំឡង “ តតតត ” ;;;; ឧ. បដី ‹ បតិ ។ ៣៣៣៣----យករសៈ “ ែ◌ែ◌ែ◌ែ◌ ”””” មកជនួំសរសៈ “ េ◌េ◌េ◌េ◌ ”””” ឧ. ែចដ ី‹ េចតយិ ។ ៤៤៤៤----យកពយញជនៈសេំឡង “ អ៊អ៊អ៊អ៊ ”””” មកជនួំសពយញជនៈសេំឡង “ អអអអ ”””” ; ឧ. រពះធរនី ‹ រពះធរណី, របៃពនី ‹ របៃពណី ។ ៥៥៥៥----យកយពយញជនៈសេំឡង “ អអអអ ”””” មកជនួំសពយញជនៈសេំឡង “ អ៊អ៊អ៊អ៊ ”””” ឧ.ទិសខងឡិច ...។ បតុភូតអញញរតស័ពទ គជឺ “េសភណ័ភស” ែដលទងំអនកអកសរសរសត ទងំមហជនរពមេរពៀងគន របឌតិេឡង សរមប់សរមលួករនិយយសតី ឲយរសួលមត ់។ រឯីករសរេសរវញិ រតូវែតេគរពអកខរវរុិទធេដយអនុេលមេទតមជតិសពទ((((EEEEtymologie)tymologie)tymologie)tymologie) របស់ពកយ ។ ២១- អកសរកត ់ េនកនុងករសរេសរអតថបទេផសងៗ ជួនកលេគសរេសរពកយេនកនុងឃល ណមួយេដយេរបពកយេពញេលញទងំរសុងែតមដង ។ ឧ. អងគករសុខភពពិភពេលក (O.M.S.) ។ ជួនកលកនុងកលៈេទសៈខលះេទៀត េដយេគចងច់េំណញេពល ចេំណញរកដស េគែតងែតរះិរកវធិីបរំពញួសេងខបពកយេពញេលញេនះឲយខលី ប៉ុែនតេនែតរកសបនអតថន័យខលឹមសរវទងំរសុងដែដល ។ ឧ. អងគករសហរបជជត ិរួមមកេនរតមឹ អ. ស. ប. សហរដឋអេមរកិ ស. រ. អ.

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

25

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

គណកមម ធកិរជតភិសែខមរ គ. ជ. ភ. ខ. េសចកដជូីនដណឹំង ស. ជ. ណ. វធិ៖ី េគេរជសយកពយញជ នៈកនុងពកយណមួយេធវជេគល ។ ពកយេគលេនកនុងឃល ណមួយេនះ រតូវបនកណំត់េរជសេរ សយកមកដកត់េរមៀបជបនតបនទ ប់រហូតដល់អស់ពកយេគល ដូចមនបញជ កជូ់នេនកនុងឧទហរណ៍ខងេលរសប់ ។ ២២- ឋនៈរបសព់កយ ក/ ចេំពះរពះសងឃ និងរពះរជ េដមបរីបក់ណំតច់នួំន រពះរជេនះ េគេរបពកយភជ ប់ថ “អងគ” ៖ ឧ. រពះមហកសរត កសរត ីយងចូលរបថបក់នុងរជេរងមន ១៧ អងគ ។ េដមបកីណំតច់នួំនរពះសងឃ េគេរបពកយភជ ប់ថ “អងគ” ៖ ឧ.កនុងពិធចីេរមនរពះបរតិតបុណយទកខណិនុបបទនេនះ េគនិមនតរពះសងឃ ១០ “អងគ” ។ បញជ ក់បញជ ក់បញជ ក់បញជ ក ់ ៖៖៖៖ ពកយសងឃស័ពទសងឃស័ពទសងឃស័ពទសងឃស័ពទ និងរជស័ពទរជស័ពទរជស័ពទរជស័ពទ មួយចនួំន គជឺនគ់ន ែតមួយេរបពកយដូចគន ដូចករណីខងេលជភសតុតងរសប់ ។ រពះរជឈ ឺនិងរពះសងឃឈ ឺេគអចេហថ “ អពធអពធអពធអពធ ” ដូចគន បន ែតចេំពះរពះរជ មនពកយមយង៉េទៀតថ “ របឈួនរបឈួនរបឈួនរបឈួន ” ។ ែខមរេយងេរបពកយពិេសសៗ សរមបត់រមូវនឹងឋនៈមនុសសកនុងសងគម ។ ដូេចនះ រពះសងឃ និងរពះរជ ជជនមនឋនៈខពស់កនុងសងគម ែដលេគអចសនមតថ ជ “ ឧតតមេភទ” ដូេចនះរតូវែតមនពកយខពងខ់ពស់យកមកេរប ឲយរតូវេទតមឋនៈនទី កនុងសងគមដូចជរមបខងេល ។ ខ/ ចេំពះមនុសសែដលមនឋននតរសកតខិ ពងខ់ពស់ េដមបកីណំតច់នួំនមនុសសមនយសសកតខិ ពងខ់ពស់វញិ េគេរបពកយ “រូប” ៖ ឧ. េនកនុងពិធសីេមព ធករដឋ ន េនេខតតកពំងច់ម មនអស់េលករដឋមរនតី តណំងររសត ចូលរួមរបមណ ៣០ រូបរូបរូបរូប ។ គ/ ចេំពះមនុសសសមញញធមមត កនុងកររបក់ណំតច់នួំនមនុសសសមញញធមមត េគភជ ប់ពកយ “នក”់ ៖ ឧ. េនកនុងពិធបុីណយ សុទឹំកេភលៀងេនទីទួលអនកតេដមេពធä មនមនុសសរបសុរសី េកមងចស់ចនួំន

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

26

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

របមណជង៥០០ នក់នក់នក់នក ់ចូលរួម ។ ឃ/ ចេំពះសតវទូេទ កនុងករគតិគនគ់ណនចនួំនសតវទូេទ េគែតងេរបពកយ “កបល” ៖ ឧ. េគពិឃតេគ និងរជកូអស់ចនួំន ៤ កបលកបលកបលកបល ។ -ែតេដយែឡក, េបចេំពះេសៀវេភវញិ កេ៏គេហថ “កបល” េសៀវេភ ១០ កបលកបលកបលកបល (ែដរ) ។ ង/ ចេំពះវតថុេផសងៗ -ផទះ េគេរបពកយ “ ខនងខនងខនងខនង ” ” ” ” យកមកភជ បពី់េរកយ ឧ. ផទះ ៣ ខនងខនងខនងខនង ។ -អិដឋ េគេរបពកយ “ ដុ ំដុ ំដុ ំដុ ំ”””” យកមកភជ បពី់េរកយ ឧ. អដិឋ ២០០ ដុំដុ ំដុ ំដុ ំ។ -េកបឿង េគេរបពកយ “ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ” ” ” ” យកមកភជ បពី់េរកយ ឧ.េកបឿង ៥០០០ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ។ -សងកសី េគេរបពកយ “ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ”””” យកមកភច បពី់េរកយ ឧ. ស័ងកសី ៧០ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ។ -កត រ េគេរបពកយ “ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ” ” ” ” យកមកភជ ប់ពីេរកយ ឧ. កត រ ១៨០ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ។ -រកដស េគេរបពកយ “ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ” ” ” ” យកមកភជ បពី់េរកយ ឧ. រកដស ១០០០ សនលឹកសនលឹកសនលឹកសនលឹក ។ -េរគឿងេឈេធវសណំង ់េគេរបពកយ “ ផល នផល នផល នផល ន ”””” យកមកភជ ប់ពីេរកយ រនូត, រត, របេម,៉ េផទ ង ៤០ ផល នផល នផល នផល ន ។ -រថយនត, កប៉ល់,ទូក េគេរបពកយ “ េរគឿងេរគឿងេរគឿងេរគឿង ”””” យកមកភជ បពី់េរកយ ឧ. រថយនត ៣ េរគឿងេរគឿងេរគឿងេរគឿង ។ ឧ. កប៉ល់ ២ េរគឿងេរគឿងេរគឿងេរគឿង ។ ឧ. ទូក ៥ េរគឿងេរគឿងេរគឿងេរគឿង ។ ច/ ចេំពះរុកខជត ិ ដណំេំដមេឈធំៗ េគេរបពកយ “ េដមេដមេដមេដម ”””” យកមកភជ ប់ពីេរកយ ៖ ឧ. ខនុរ ៣០ េដមេដមេដមេដម ដូង ៥០ េដមេដមេដមេដម ។ ឆ/ ចេំពះសតវទូេទ េដមបរីបក់ណំតច់នួំនសតវសរមប់ទឹម, េគែតងយកពកយ “ នឹមនឹមនឹមនឹម”””” មកភជ បពី់េរកយ ។ ជ/ ចេំពះដណំវំរ, េរទងតូចតច

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

27

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

េដមបគីណនចនួំនដណំរំបេភទេនះ េគេរបពកយ “គុមពគុមពគុមពគុមព””””មកភជ បពី់េរកយ ៖ ឧ. កសិករគរូំេនភូមសិេំរង បនដដំណំបំែនលជេរចន សរមប់លក ់ និងសរមប់បរេិភគកនុងរគសួរដូចជ ៖ -រតឡច ២០ គុមពគុមពគុមពគុមព ។ -ៃសពេខម ១០០ គុមពគុមពគុមពគុមព ។ -ខតណ់ ៥០ គុមពគុមពគុមពគុមព ។ ឈ/ ចេំពះដណំយំកសលឹក, ែផល, ជវលលä កនុងករគណនរបដ់ណំរំបេភទេនះ េគេរបពកយ “ជនលង”់ពីខងេរកយ ៖ ឧ. ពូឡយ ហក ់ែដលមនចមក ររបេភទដរីកហម, គតដ់េំរមច៥០០ ជនលង់ជនលង់ជនលង់ជនលង ់ដមួីយងរេនខងេរកយផទះ, គតដ់ ំមលូ រកហម ២០ ជនលង់ជនលង់ជនលង់ជនលង ់។ ញ/ ចេំពះសេមលៀកបពំក ់ឬវតថុ េផសងៗេទៀត េបរបេ់ខមួយ អវមួយ ឬសពំតមួ់យ អវមួយ, េគថ “របដប់របដប់របដប់របដប់”””” ៖ -គេឺខអវ, សពំតអ់វ ១ របដប់របដប់របដប់របដប ់។ -ឬេខអវ ១ កុំកុ ំកុ ំកុេំបលេបលេបលេបល ។ -េបរប ់ឬគណនសពំត ់េគេរបពកយ “កបនិកបនិកបនិកបនិ”””” គ ឺសពំត់ ១ កបនិកបនិកបនិកបនិ ។ -េបរបក់ណំតទ់ហំំលមម កតេ់ខអវបនេគថ“អវអវអវអវ”””” ឧ. កណំត ់១ អវអវអវអវ ។ -េបរបគ់ណនែសបកេជង, េគេរបពកយ “សរមប់សរមប់សរមប់សរមប់”””” ឧ. ែសបកេជង ១ សរមប់សរមប់សរមប់សរមប់ ។ -េបរបគ់ណនសែរងក, េគេរបពកយ “សរមប់សរមប់សរមប់សរមប់” ” ” ” ឧ. សែរងក ១ សរមប់សរមប់សរមប់សរមប់ ។ -េបរបគ់ណនចងកះឹ, េគេរបពកយ “គូគូគូគូ”””” ឧ. ចងកះឹ ១ គូគូគូគូ ។ -េបរប ់ឬគណនែខសវញិ េគភជ បព់កយ “កនទុយកនទុយកនទុយកនទុយ”””” ពីខងេរកយ ឧ. ែខសេគ ១ កនទុយកនទុយកនទុយកនទុយ ។ -េបរប ់ឬគណនចនវញិ េគភជ បព់កយ “រសក់រសក់រសក់រសក ់ឬឡូឡូឡូឡូ”””” ពីខងេរកយ ៖ ឧ. ចន ១ រសក់រសក់រសក់រសក ់ឬ ចន ១ ឡូឡូឡូឡូ ។ ដ/ ចេំពះែផលេឈ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

28

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

េបរប ់ឬគណនែផលេឈ, េគភជ បព់កយ ជេរចនរបេភទដូចខងេរកម ៖ -េបែផលេឈ ៤ េគថ ែផលេឈ “១១១១ ដបំដបំដបំដបំ”””” ។ -េបែផលេឈ ៤០ េគថ ែផលេឈ “១១១១ ផលូនផលូនផលូនផលូន”””” ។ -េបែផលេឈ ៤០០ េគថ ែផលេឈ “១១១១ សលកឹសលកឹសលកឹសលកឹ”””” ។ រេបៀបរប់សណំប ែដលដកចងជកណត បប់រមុងយកេទសទូង ក៏េគគតិជ “ដបំ”, “ផលូន”, “សលឹក”, ដូចែផលេឈែដរ ។ -េបរបែ់ផលសល េគគតិជ “ៃដៃដៃដៃដ”””” កនុង ១ ៃដមន ១០ ែផល ((((សលសលសលសល )))) ។ -េបរបម់លូ េគគតិជ “េសនេសនេសនេសន” ” ” ” កនុង១េសន មន ១០ សនលឹក ((((មលមូលមូលមូលូ )))) ឬេគគតិជ “រតរតរតរតបកបកបកបក” ” ” ” កនុង ១ រតបកមន ២០ សនលឹក ((((មលមូលមូលមូលូ )))) ។ -េបរបដូ់ង េគគតិជ “ធល យ” គចឺេងក មែផលដូងែដលេចញពី ទងមួយ ។ -េបរបស់ល េគគតិជ “ែសមងែសមងែសមងែសមង” ” ” ” គចឺេងក មែផលសល ែដលេចញពីទងមួយ ៖ ឧ. ដូង ១ ធល យ, សល ១ ែសមង ។ -េបរបស់េមលៀកបពំក ់ែដលេគេវច េគេហថ ១១១១ ឬឬឬឬ ២២២២ បេងវចបេងវចបេងវចបេងវច ។ -េបរបស់េមលៀកបពំក ់ែដលេគេវចលមមសព យបន េគេហថ ១១១១ ឬឬឬឬ ២២២២ សមព យសមព យសមព យសមព យ ។ -េបរបស់អវែីដលេគយកមកឆវ យបនេគេហថែខសែខសែខសែខសមួយចងវ យមួយចងវ យមួយចងវ យមួយចងវ យ ។ -េបរបស់អវែីដលេគយកមកយួរបន េគេហថ មួយមួយមួយមួយយួរយួរយួរយួរ ។ ឋ/ ករវស់េពលេវលតមែបបបុរណ កលេដមេឡយ ែខមរេយងពុទំនម់នវធិ ី ឬឧបករណ៍សរមប់វស់េពល (លមអតិខលី) ដូចរគបចចុបបននេឡយ ។ េហតុេនះ ចស់បុរណ េលកកណំតេ់ពលែវងខលីតមរយៈករបេងកតពកយេផសងៗ េហយពកយខលះ េនែតេរបរហូតមកទល់សពវៃថង មនដូចជ ៖ • យម៖ កនុង ២៤ េម៉ង េលកែចកជ ៦ ឬ ៨ យម កនុងមួយយមៗ មនរបមណពី ៣ េម៉ង េទ ៤ េម៉ង ។ េគគតិរបយ់ម១ ចបពី់ៃថងរះ គតិជយម៣ ឬយម ៤ េនេពលៃថងលិច ។ កនុង ១ យប ់ គតិជ ៤ យម គពីឺរពលបគ់តិជយម ៤... ដល់ភល ឺគតិជយម ៨ ។ • ខួប៖ ករគតិអយុេកមង េគរបពី់ែខ ែដលវេកត រហូតមួយជុ ំដល់ៃថងដែដលេនះវញិ េគេហថមួយខួបគរឺតូវជ ១២ ែខ ។ ឧ. េបេកមងេកតេន ៃថង ២ េកត ែខមឃ..... លុះដល់វលិមួយជុខួំបមកដល់ៃថង ២ េកត ែខ

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

29

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

មឃ េនះ េគសនមតថ េកមងេនះ អយុបន ១ ខួបេហយ ។ កររបឆ់ន កំេំណ ត ែខមរេយងមនិគតិតមពុទធសករជឬរគសិតសករជេទ គកឺណំតត់មឆន ទំងំ ១២ គ ឺឆន ជូំត, ឆលូ វ, ខល, េថះ, េរង, មសញ់, មម,ី មែម, វក, រក, ច, កុរ ។ កនុង ១ ជុ ំខួបមន ១២ ឆន ំ... ។ • មួយសនទុះ៖ គជឺរយៈេពលជកណំតមួ់យ អចសម នបនរបែហលជ ១ េម៉ង ។ ឧ. េដរបនមួយសនទុះ កចូ៏លដល់ៃរពធមួំយ.... ។ • មួយេបក៖ គជឺរយៈេពលជកណំតមួ់យ របមណជកនលះេម៉ង ។ ឧ. េដកបនមួយេបក ភញ ក់េឡងភលលឺមម ។ • មួយបរ៖ី គជឺរយៈេពលរបមណ ១៥ នទី ។ ឧ. រចកថន ចំនួំនេពល ១ បរ ីអនកជងំកឺដ៏ងឹខលួនវញិ ។ • មួយសបសល ៖ រយៈេពលរបែហល ២០ នទី ។ ឧ. ចមង យផលូវពីភូម ិធលកេរទតេទ េឈទលរជ ំេគរតូវេដរ ែត១ សបសល ប៉ុេណណ ះ នឹងបនេទដល់េហយ ។ • ចណំ៖ំ េពល ១ បរ ីគរឺយៈេពល ែដលេគជកថ់ន អំស់ ១ បរ ីឯេពល ១ សបសល គរឺយៈេពលែដលអនកសីុសល កណំតថ់សល សបអស់រសជត ិរតូវខជ ក់េចលកកសល េហយ ។ • មួយរសេឡត៖ គរឺយៈេពលខលី របមណ ៥ េទ ១០ នទី ។ ឧ. េធមចមួយរសេឡតេទ កយ៏ល់សបតិេឃញដរំេីដញ... ។ • មួយែភលត៖ េសមនឹងរយៈេពល ៥ នទី ។ ឧ. កុតំមែម៉អ ីែម៉េទែតមួយែភលតនឹងវលិមកវញិេហយ ។ [1] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ មនរសៈ ៥ េទៀត េពលគឺ ◌ា◌ះ (ឧ. ច៎ះ, អះ) ◌ី◌ះ (ឧ. យីះ !) ◌ឺ◌ះ (ឧ. អឺះ, អុឺះ, វុះឺ, បឺះ ៗ ! ទឺះ ៗ !) េ◌ៀ◌ះ (ឧ. េវៀះេវៀន) និង េ◌◌ះ (ឧ. េចះ) ។ -> ចេំពះរសៈ ◌ួ េ◌ឿ និង េ◌ៀ ជមួយនឹងពយញជ នៈអេឃសៈនិងេឃសៈ ែខមរេយងបេញច ញសេំឡងដូចគន ែមន ែតជនជតិែខមរេនេខតតចនទបុរ ី (សពវៃថងេនរបេទសេសៀម) និងេនតបំន់ភនរំកវញ កលណថ កួរ និង គួរ, េកឿ និង េគឿ, េហយនិង េកៀ និង េគៀ េនែតបេញច ញសេំឡងមិនដូចគន េទ ពីេរពះជមួយនឹងពយញជ នៈអេឃសៈ បេញច ញសេំឡងរសល (ឬេហ សេំឡងតូច) េហយជមួយពយញជ នៈេឃសៈ បេញច ញសេំឡងធងន់ (ឬសេំឡងធ)ំ ។ [2] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ ពកយ សេនត ស, សនត ន, ចិនត និង អនតរធន រតូវសរេសរនឹង នត េដមបរីកសជតិសពទ េរពះជពកយមកពីសរំសកឹត-បលី ។ ពីេដម ែខមរេយងធល ប់មនេជង “ដ” មនរូបសណឋ នដូចខលួនអកសរ ដ ែតបត់សក់ សរមប់ែតពកយសរំសកឹត-បលី ។ េជងេនះ ខញុបំទរបទះេឃញកនុងសិលចរកឹនគរវតតសម័យេរកយអងគរ ឧទហរណ៍ កនុងសិលចរកឹេលខ ១ និង ៣ (សូមេមល សិលចរកឹនគរវតត និង បទនុរកម េរៀបេរៀងេដយមហពិទូររកេសម ភនេំពញ ពុទធសសនបណឌិ តយ េបះពុមពេលកទី ២ គ.ស. ១៩៥៨ ព.ស. ២៥០១ ទព័ំរទី ១២៦,

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

30

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

១៤០, ១៤១) និងកនុងទសសនវដត ីកមពុជសុរយិ េលខដបូំង ៗ េលកបនសរេសរពកយ « ទសសនវដត ី» នឹងេជង ដ ពំុែមនជេជង ត េទ ។ [3] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ សរេសរ រតីស័ពទ ខញុបំទយល់រសបជមួយេលក ែតកនុងវចននុរកមែខមរ សរេសរថ រតីសពទ វញិ ។ ែតរតង់េមពកយ សពទ សរេសរថ សពទ ឬ ស័ពទ ។ ខញុបំទមិនដឹងជអកខរវរុិទធណរតូវជង ។ [4] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ រសៈ œ កនុងភសបរងំែសស េរចនអនថ េ◌ មិនែមនជ ◌ឺ ។ កនុង វចននុរកមែខមរ របស់ពុទធសសនបណឌិ តយ េលកបនសរេសរេឈម ះេនះថ ហសក៊ េសែដស ។

[5] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ សរេសរ រតីស័ពទ ខញុបំទយល់រសបជមួយេលក ែតកនុងវចននុរកមែខមរ សរេសរថ រតីសពទ វញិ ។ ែតរតង់េមពកយ សពទ សរេសរថ សពទ ឬ ស័ពទ ។ ខញុបំទមិនដឹងជអកខរវរុិទធណរតូវជង ។ [6] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ “អសយ” ជពកយបលី កល យជ “អស័យ” តមអកខរវរុិទធែខមរ ។ រឯី “អរស័យ” វញិ ជពកយកល យមកពីសរំសកឹត “អរឝយ” (និងតួ ឝ ែដលែខមរេយងេហថ ស-គ) ។ [7] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ ◌័រ កនុងភសែខមរមរតដឋ ន (ភសែខមរសតង់ដរ) មនែតជមួយនឹងពយញជ នៈេឃសៈ ដូចេលកបនសរេសរ ។ ែតខញុបំទេឃញថ សពវៃថងេនះ (តមពិត គឺតងំពីទសវតសរឆ៍ន ំ១៩៦០) េគេរចនសរេសរនឹងពយញជ នៈអេឃសៈវញិ ។ ឧ. ប័រ (ខល ញ់ទឹកេដះេគ) េទះជកនុងវចននុរកមែខមរ េលកថ រតវូសរេសរ ប៊រ័ ; េបៀរម៉កអនឆ័រ ; សរព័ត៌មនកបូំដស័រ ។ ខញុបំទគិតថ គួរែតរឭំកកូនែខមរឲយសរេសរ ប៊រ័ អនឈរ័ និងកបូំដស៊រ័ វញិ េរពះថ កនុងរគមភសែខមរមួយចនួំន ឧទហរណ៍េនរសុករេវៀងកនុងេខតតរពះវហិរ ឬេនេខតតសុរនិទ ខញុ ំបទបនឮបងបអូនែខមរ មិនរចឡ ំ◌័រ និង ◌៊◌័រ េឡយ ។ ឧទហរណ៍ េគថ « អ័រ-ក » (អរក់ គឺ អរ-ក) េហយពកយថ អ័រ េគបេញច ញសេមលងខលី (អរ)់ ខុសពី “អរ” (ឧ. របពនធអរ) មនសូរសេមលងែវង ។ ពកយទងំេនះ ឮ “រ” របកបយ៉ងចបស់ ។ « េធវករ » េគនិយយថ « េធវករ » (ឮទងំរសៈអែវង និង រ របកប) ខុសពី « េមែឆកក័រ (ករ)់ កូន » (គឺ េមែឆកករកូន) េហយខុសពី « ែម៉មនគ័ភ៌ » (ឮថ គ័រ) គឺថ “ករ” “ក័រ” និង “គ័រ” មនសេំឡងខុសគន េនកនុងេខតតទងំេនះ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

31

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

[8] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ យុគលពិនទុ មនេរបកនុងពកយែខមរមួយចនួំនតូច ដូចជ រយៈ េហៈ ឬ ែហៈ (សូរលន់មត់) អីុថៈ វូមវៈ ! អហ ៈ ! និងពកយមួយមកពីចិន ៖ បុិកួៈ (ដឡូំងរលួស) (េនះគឺជអកខរវរុិទធរបស់វចននុរកមែខមរ ែតខញុបំទេឃញថ េគេរចនសរេសរ បិុគក់ វញិ កនុងេសៀវេភេធវមហូប) ។ កនុងវចននុរកមែខមរ េលកេហយុគលពិនទុថ ជវណណយុតត ិ ែតកនុងវស័ិយភសសរសត ខញុបំទយល់ថ អចទុកថ េនកនុងចេំណមរសៈ ឬ រសៈនិង ក របកប វញិ ។ [9] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ គួរសរេសរ កណក កសញញ វញិ េទះជអនថ កណត ក់ ក៏េដយ េរពះ កណត ក ជពកយបលី មនន័យថ បនល ។ [10] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ េរឿងេកបៀសជេរឿងសខំន់បផុំត េបនិយយពីេរឿងតួេលខ ែដលគួរែតយកមកពិភកស េដយេហតុែត ពីមុន ែខមរេយងបនទទួលឥទធិពលពីបរងំែសសយ៉ងខល ងំកល ។ « ពីរកនលះ » េយងសរេសរថ ២,៥ តមទមល បប់រងំ (េរបេកបៀស) ។ ែតសពវៃថង ឥទធិពលបរេទសមកពីអេមរកិងំវញិ េហយពួកអគងំសរេសរថ ២.៥ (េរបចណុំច) ។ សពវៃថង េឃញថ មនពួកេកមង ៗ និយមសរេសរដូចអេមរកិងំែដរ ។ « បីពន់ » អេមរកិងំ (ឬពួកអង់កលូសក់សុងជទូេទ) សរេសរជេលខថ ៣,០០០ (េសៀមក៏សរេសរដូេចនះែដរ ៖ �,���) ឯបរងំវញិ សរេសរថ ៣ ០០០ (ដក់ចេនល ះភជ ប់េរកយពីខទង់ពន់) ឬ ៣០០០ ឬ ៣.០០០ ក៏បន ។ ែខមរធល ប់េធវតមបរងំយូរមកេហយ ជងមួយសតវតស ែតរតូវសេរមចចិតត យករេបៀបណ របស់អេមរកិងំ ឬ របស់បរងំ ? [11] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ តមេយបល់ខញុបំទ េទះជមនេគនិយមសរេសរ “កមមវតថុៈ” “េយងៈ” ។ល។ េនះគួរមិនទុកថ រតឹមរតូវ េទ េរពះេធវឲយរចឡតួំនទីរបស់យុគលពិនទុ និងទវិពិនទុ េលខ ។ គួរសរេសរ “កមមវតថុ ” ៖ “េយង” ៖ វញិ េរពះសពវៃថង េយងមនយូនីកូដែខមរ ។ [12] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ តមេយបល់ខញុបំទ កូនសិសសែខមរ ែដលេរៀនកបួនខន តអកខររកមនិងេវយយករណ៍ែខមរ មិនអចយល់កថខណឌ ខងេល េរពះពួកេគមនភសែខមរជភសកេំណ ត េហយមិនេចះភសបរងំ េរពះេហតុថ ភសបរងំ ពំុសូវមនអនកណេរៀនសពវៃថងេនះ ។ មនែតមនុសសែដលបនទទួលករអប់រេំនសម័យអណពយបល ឬ សងគមនិយម ែដលអចយល់បន ។ េហយេបសិនជរតូវករខណឌ សញញ គួរេរបទវិពិនទុ េលខ (ចណុំចពីរគូស ៖) ជនួំសយុគលពិនទុ (◌ៈ) វញិ ។ [13] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ ខញុ គិំតថ គួរេរប (៖) វញិ េរពះមនចុចពីរកនុងពកយថ អីុថៈេហយ អចនឲំយមនករយល់រចឡ ំ ។ ឧ. « ឯងថ មិនឲយគន េទអុីថៈ បនជគន មិនេទ ! » ។[14] ទសសនៈេលក

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

32

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

សរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ េលក នួន បុ៊ត េហសញញ េនះថ វឡិរសញញ , អញញរបកស ឬ េកណសញញ េហយសរេសរថ « » មនេឈម ះដូចគន ។ [15] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ េលក នួន បុ៊ត េហសញញ េនះថ អនតរសញញ ។[16] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ របករេនះជករពិបកនិងសមុគសម ញបនតិចដូចេលកបនយកមកពិភកស េរពះខញុ េំឃញថ អនករបជញែខមរទងំឡយ មិនេរបេឈម ះដូចគន េទ ។ ឧទហរណ៍ េលក នួន ប៊ុត េហ “ ” និង « » ថ វឡិរសញញ េហយថ េហថ អញញរបកស ក៏បន ។ រួចេលកថ « នឹងេហថ េកណសញញ េដមបឲីយរសួលចណំកុំឲំយរចឡគំន បន » ។ ភសបរងំ េគេហសញញ « » េនះថ វឡិរសញញ បរងំែសស និង “ ” ថ វឡិរសញញ អង់េគលស អចេរបទងំពីរបន ែតវឡិរសញញ អង់េគលសទុកជសញញ រង គឺមនតួនទីខុសគន បនតិច ។ ឧ. « អនកកន់េបឡ បននិយយមកកន់ខញុថំ ៖ “សូមេមល ‘ប៉ស់សព័រ’ របស់េលកបនតិច ។” ខញុ ក៏ំហុចលិខិតឆលងែដនរបស់ខញុឲំយគត់ » ។ សញញ « » េនះ ពួកអង់េគលសនិងអេមរកិងំមិនែដលេរបេឡយ េរបែត “ ” ប៉ុេណណ ះ ។ សូមអនករបជញែខមរេនពុទធសសនបណឌិ តយ េមតត ដក់េឈម ះខុសគន ឲយខណឌ សញញ ទងំ ៣ យ៉ងេនះ េពលគឺ « », “ ” និង ‘ ’ កុឲំយកូនែខមររចឡ ំ។ [17] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ េលខរ ៉ូមុងំមនតួេរចនេទៀត េរពះមិនអនុវតតតមរបប់ទសភគ េហយេលខរ ៉ូមុងំពំុមនេលខសូនយ ។ តួេលខដៃទេទៀត គឺ ៖ L L L L (៥០) C C C C (១០០) DDDD (៥០០) MMMM (១០០០) ។ [18] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ កលខញុបំទបនេរៀនអកសរែខមរ ខញុបំទក៏ឮរគូ ៗ របស់ខញុបំទេហអកសរែបបេនះថ អកសរមូល (េហយខញុបំទកត់សមគ ល់ថ សពវៃថងេនះ េកមង ៗ ជេរចនមិនសគ លេឈម ះេនះ េហថ អកសរឆល ក់វញិ) ។ ែតតមកររសវរជវរបស់ខញុបំទ េហអកសរែបបេនះថ អកសរមូល ក៏ជកររចឡែំដរ ។ េទះបីជតួអកសរមនរងមូលែមនក៏េដយ តមពិតគឺជអកសរខម ។ ក ខ គ ឃ ង េនះ គឺជអកសរខម មិនែមនជអកសរមូលេទ ។ េនរសុកេសៀម េគេរបអកសរែបបេនះកនុងសរសត សលឹករតឹ និងរកងំ (សពវៃថងេនះ មនមនុសសតិចណស់ ែដលេចះអន េរពះេសតចេសៀមេនចុងសតវតសទី ១៩ េដម ស.វ. ទី ២០ ចង់ផសពវផសយែតអកសរេសៀម េដយយកេលសថ ជអកសរពិបកេរៀន និងពិបកេរបកនុងករេបះពុមពេសៀវេភ ែតតមទសសនៈខញុបំទ គឺមកពីទសសនៈជតិនិយម ែដលបនេលចេឡងេនសម័យេនះ) ។ ដូចេលកមនរបសសន៍ កនុងសម័យបចចុបបនន េសៀមេនែតេរបអកសរែបបេនះសរមប់សរេសរគថេលយ័រនត ឬ សក់េលខលួនមនុសស េរពះជតួអកសរស័កតិសិទធិ ។ រឯីអកសរេសៀមវញិ រគន់ែតជអកសរសរមប់ែផនដី កិចចកររជករនិងរដឋបលបុ៉េណណ ះ េទះបីជរពះៃរតបិដកជភសបលី េគសរេសរជអកសរេសៀមវញិ ។ ពីេដម េសៀមមិនែដលសរេសរគថបលី ឬ ពុទធវចនជភសបលី ជអកសរេសៀមេឡយ ។ េសៀមេហអកសរែបបេនះថ អកសរខម េរពះខម គឺជជនជតិែខមរ ។ េសៀមេហែខមរសម័យអងគរថ ខម ៗ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

33

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

[19] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ ក ខ គ ឃ ង េនះ គឺជអកសរមូល មិនែមនជអកសរខមេទ ។ ខញុ ំបនេមលគមពីរេសៀមជភសេសៀមនិងបលី ែតសរេសរជអកសរខម (អកសរែខមរ) (រហូតដល់ចុង ស.វ. ទី ១៩ េសៀមសរេសរេសៀវេភេទសន៍ភសេសៀមជអកសរខម) ។ កនុងសរសត ទងំេនះ ខញុបំទមិនែដលេឃញេសៀមសរេសរ ក មនរូបសណឋ នជ ក ឬ ង ជ ង េឡយ ។ េគសរេសរដូចតេទជនិចច ៖ ក និង ង ។ ខញុបំទបនសកសួរនិសសតិជតិដណឺម៉កមន ក់ សពវៃថង កពុំងេធវសរណរសវរជវសតីពីេរឿង រពះមល័យ របស់េសៀម ជភសេសៀម ែតសរេសរជអកសរែខមរ ។ គត់បនរបប់ខញុថំ គត់បនអនរកងំនិងសរសត សលឹករតឹេរចនចបប់ េរចនែខស មកពីរបេទសេសៀម បនរបទះេឃញ តួ ក ែតមតងគត់ កនុងឃល ចុងបញចប់េរឿងមួយ (សរេសរជភសេសៀម) ។ ចែំណកឯរេបៀបសរេសរតួ ក ខ គ ឃ ង ខញុបំទបនរបទះេឃញជញឹកញប់បផុំតកនុងសរសត សលឹករតឹ វន និងេសៀវេភសរេសរែដលពួកបរងំបននមំកេរបេនរបេទសកមពុជេនចុងសតវតសទី ១៩ ។ ែដលអនករបជញសពវៃថង រចឡអំកសរមូលនិងអកសរខម ខញុបំទគិតថ មនមូលេហតុ ២ ។ ទី ១ េនរបេទសកមពុជ អកសរខមមនរបជរបិយភពខល ងំេន ស.វ. ទី ២០ េហយេគបនយកអកសរេនះសរមប់យេីហ សល ក ។ល។ ទី ២ ដល់េពលយកែបបអកសរេនះ េធវជសណំអកសរពុមព េគបនេធវឲយតួអកសរែបបេនះ មនរងេថល ស និងមូលេទៀត ។ ឯអកសរមូលវញិ េគមិនបនេធវឲយសណំពុមពមនរងេថល ស ។ មយង៉េទៀត េគបនេធវឲយមនរូបរជុងបនតិច ។ ែដលខញុបំនេរៀបរប់េនះ របែហលជករយល់ខុសពីខញុបំទ ែតខញុបំទបនរបមូលឯកសរជភសតុតង ែដលខញុ ំបនេសកន និងសូមជូនកនុងឯកសរមួយេទៀត ។ [20] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ ឞ តួេនះ ពំុែមនជពយញជនៈ ម (ម) េទ គឺជតួពយញជ នៈ ឞ (េហ សប) ជពយញជ នៈសរមប់ែតភសសរំសកឹត ពំុមនកនុងភសបលីនិងែខមរេទ ។ ភសសរំសកឹតមនពយញជ នៈ “ស” បីតួ (បេញច ញសេមលងខុសគន ) គឺ ឝ (េហ សក) ឞ (េហ សប) និង ស (អចេហ សល) បន ។ រឯីភសបលី មនែតតួ ស ប៉ុេណណ ះ ។ ែខមរធល ប់េរប ឝ និង ឞ តងំពីសម័យមុនអងគររហូតដល់សម័យេរកយអងគរ ។ ឧ. សូមេមល សិលចរកឹនគរវតត និង បទនុរកម េរៀបេរៀងេដយមហពិទូររកេសម ភនេំពញ ពុទធសសនបណឌិ តយ េបះពុមពេលកទី ២ គ.ស. ១៩៥៨ ព.ស. ២៥០១ ។ [21] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ េនកនុងេសៀវេភេបះពុមពផសយេនរសុកែខមររហូតដល់សម័យសងគមររសតនិយម រសៈ ែ◌ េនះ ក៏មនរូបសណឋ នដូចេនះ ែ◌ ផងែដរ ។

ដករសង់េចញពី វននុរកុមែខមរេអឡិចរតូនិក កែំនរទី២

34

េវយយករណ៍ ែខមរសេងខប

[22] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ េនភគកណត លៃនរបេទសកមពុជ េគបេញច ញសេមលងថ រពះធរនី ែតេនសុរនិទ េគបេញច ញសេមលងថ រពះធរណី មិនបេញចញសេមលងថ រពះធរនី (េហយចេំពះែខមរសុរនិទ សេមលងេនះមិនែមនជឥទធិពលេសៀម េរពះេសៀមមិនអចបេញច ញខយល់ ◌ី (អី) ដូចែខមរេទ ។ [23] ទសសនៈេលកសរសត ចរយ មីែសហល ឫទធី អង់ែតលម ៖ កនុងចេរមៀងមួយចនួំន ខញុបំទបនឮេគថ របៃពណី តមអកខរវរុិទធ េទះជែខមរភគេរចនថ របៃពនី ដូចេលកមនរបសសន៍ ។