ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 7 8 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 6 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2017.12.12

ҮҮЛШИНЭ

-12° -23°

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,437.41 368.36 41.11

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

100.120.00%

99.0200.19%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

1249.500.10%

УЛС ТӨРМАХН-ын Их хурлын шийд-вэр хүчин төгөлдөр бус гэж зарим гишүүд нь мэдээлэв. Хэлмэгдэгсдэд нөхөн олго-вор олгох хуулийн төслийг намын бүлгүүд дэмжлээ. Монгол Хятадын худал-дааны эргэлт 4.6 тэрбум ам.долларт хүрээд байна.“Гэр хорооллын хөгжлийн нам” хэмээх улс төрийн шинэ хүчин байгуулахаар болжээ. Люксембургийн Их Гүнт Улсад суух Элчин сайд О. Оч итгэмжлэх жуух бичгээ барив.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1220.93 нэгж болж, 0.81 хувиар буурав. “Тогтвортой бичил уурхай” төсөл ирэх оны турш хэрэгжиж, хаалтаа хийнэ. Банк хоорондын валют арилжаа хоёр дахин нэмэгдэв. БНХАУ-ын импортын нүүрсний хэмжээ 735 мянган тонн болж, 7.1 хувиар өсчээ. Европын холбоо, Япон улс дэлхийн хамгийн том эдийн засгийн бүс байгуулна.

НИЙГЭМИрэх онд боловсролын салбарт 1.6 их наяд төгрөг зарцуулна.Улаанбаатар-Эрхүү чиглэлд хурдан галт тэрэг явж эхэллээ.ЕБС-ийн сургалтын хөтөл бөрт эрүүл мэндийн хичээлийг багтаалаа.“Бөртэ чоно-2017”-д нэр дэвшигчид тодорлоо. “Moon dance” хамтлаг дэлхийн шилдэг зургаад дахин багтав.

ДЭЛХИЙЦагаан ордон нэг их наяд ам.доллараар АНУ-ын дэд бүтцийг шинэчилнэ. Япон алсын тусгалт за-луурт пуужинг зэвсэглэлд нийлүүлэхээр төсөвлөв. Умард Солонгос биологийн зэвсэг бүтээж болзошгүйг АНУ сэрэмжлүүлж байна. Европын нэгдсэн улс байгуулах санааг ХБНГУ-ын Гадаад хэргийн яам дэмжив. Чикагогийн бирж биткойны фьючерс гэрээний арилжаа эхлүүллээ.

65710.11%

1220.930.81%

2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Хөдөлгөөнт банкны төрөл баяжиж, “хурд” нь өсөвХөдөлмөрийн насны хүн амын тал хувь нь интернет банк ашигладаг. > 11

Хэлмэгдэгсдийн өргөдлийг дахин авч эхэлнэЦагаатгах хууль дөрвөн жилийн хугацаанд үйлчилнэ. > 2

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх төлөвтэй

Хуванцрын хаягдал дэлхий нийтэд сорилт дагуулав

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnPeak.mnMedee.mnDorgio.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Үндсэн хууль бол “алганд багтсан” Монгол Улс юмБ.Чимид

ЦАГ АГААР

Монголд дав хар бүртгүүлэх боломжтой ком па ниудад голдуу уул уурхайн салба рынхан багтаж буй тул бай га лийн баялгийн өгөөжийг монголчууд олон хэлбэрээр шууд хүртэх боломж нээгдэж байна. 12

С.Батсайхан / ЗГМ©

Дэлхийг дуудсан давхар бүртгэл

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

ЗАХ ЗЭЭЛ

Нөөцийн төлбөр төсвийн орлого төдий биш

Цахилгаан халаагуур утаанаас салах түр шийдэл

Хангайн нурууны Суварга хайрхан уулнаас эх авч, Сэлэнгэ мөрөнд цутгадаг Ор хон голын усаар “Та цай чанаад уух уу” гэх асуулттай саяхан тулгарлаа. Бага зэрэг тээнэгэлзсэн ч “Одоо бол уухгүй” хэмээн хариулав.

Ма гадгүй хориод жилийн тэртээд бол Орхон голын уснаас санаа зовохгүй ундаалж болох байсан гэдэг нь эргэлзээгүй. Эрэг дээр нь амрахын тулд уух усаа зөөж очих ч шаардлагагүй байсан биз.

Азийн цагаан дагина гэдэг нэрээ утаатай Улаанбаатараар со лиод удаж байгаа Монгол Ул сын нийслэлийн агаарын бо­хир дол жилээс жилд нэмэгдэж буй. Дэлхийн эрүүл мэндийн бай гууллагаас өнгөрсөн онд гар гасан тайланд Монгол Улс агаа рын бохирдлын хэмжээгээр дэлхийн 200 гаруй орноос хоёр дугаар байрт бичигдсэн билээ. Үе үеийн эрх баригчид утаа тай тэмцэхээр олон янзын төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлдэг ч үр дүнгээ өгсөн нь өнөөдрийн

3

Харин одоо байдал өөр. Уул уурхайн улмаас бохирдсон Ор хон голын эхийг хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлыг орон нутаг хариуцаж хийх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, голын усыг ашигласныхаа төлөө аж ахуйн нэгжүүдийн төлсөн төлбөрийн 35­аас багагүй хувийг Орхон гол дайран өнгөрдөг аймаг, сумдын удирдлага нөхөн сэр­гээхэд зарцуулах ёстой. Гэ тэл орон нутгийн удирдлага эл үүргээ хангалтгүй биелүүлж байгаа нь Орхон голын усаар одоо цай чанаад ууж болохгүй шалтгаан юм.

байдлаар алга. Утаагүй зуух, сайж руулсан түлш боловсруулахад олон тэрбум төгрөг зарцуулсан ч үр дүн гараагүй учир эцэстээ цахилгаан халаагуур хэрэглэхийг бодлого тодорхойлогчид уриа­лаад удаж байна. Өөрсдийн уриал гаа ч бодлогоор дэмжиж, гэр хорооллын өрхүүдийн шө­нийн цахилгааны хэрэглээг үе шаттайгаар бууруулсан. Эл шийд вэртэй холбоотойгоор зах зээлд цахилгаан, ялангуяа шалны халаагуурын эрэлт нэмэгдэж, бүтээгдэхүүний үнэ ханш, ний­лүүлэлт, чанар, үр дүн зэргийг иргэд ихээр сонирхож эхэллээ.

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Б.Бямбасүрэн@byambaab_zgm

5

Цагаатгах хууль дөрвөн жилийн хугацаанд үйлчилнэ

Б.Энх ЗГМ

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784)

Улс төр

НАМУУД

ТОВЧХОН » ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ Эрүүл мэндийн даатгалын сан байгуулагдсанаас хойшхи үйл ажиллагааны болон санхүүгийн хэрэгжилтийн талаарх тайлан, мэдээллийн талаар сонсголыг УИХ-ын НББСШУ-ны Байнгын хорооноос хийхээр болжээ. Мөн тус сан Эрүүл мэндийн сайдын эрхлэх асуудалд шилжихтэй холбоотой бэлтгэл ажлын талаар хэлэлцэх аж.

» ТОО

4.6 Тэрбум ам.доллар. Монгол, Хятад хоёр улсын худалдааны эргэлт өнөөдрийн байдлаар 4.6 тэрбум ам.долларт хүрээд байна. Гэхдээ 2020 он гэхэд 10 тэрбум ам.долларт хүргэхийн тулд хоёр талын Засгийн газар ихээхэн анхаарч ажиллах шаардлагатайг ХКН-ын Төв хорооны Улс төрийн товчооны Байнгын хорооны гишүүн Ван Хунин хэлжээ.

» ХАРИЛЦАА Монгол Улсаас Люксембургийн Их Гүнт Улсад суух Элчин сайдаар шинээр томилогдсон О. Оч Люксембургийн Их Гүн Хэнрид итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барив. Тус ёслолын ажиллагаа Люксембургийн Их Гүнгийн ордонд болжээ. Энэ үеэр Элчин сайд О.Оч Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын мэндчилгээг уламжилсан байна.

» ШАГНАЛ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга зарлиг гаргаж ОХУ-ын иргэн В.А.Кокшаровыг Алтан гадас одонгоор, А.В.Пономаревыг Найрамдал медалиар тус тус шагнав.Тэднийг Монгол Улсад мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан хэмээн ийн шагнажээ.

» ТОМИЛОЛТ Батлан хамгаалахын сайд Н.Энхболд БНСУ-д болж буй Монгол Солонгосын хамтын ажиллагааны форумд оролцлоо. Энэ үеэр тус улсын Батлан хамгаалахын сайдтай уулзан Солонгосын хойгт үүсээд буй нөхцөл байдлын талаар санал солилцов.

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

УИХ дахь намын бүлгүүд өчигдөр улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн талаар хэлэлцэхэд гол анхаарлаа хандуулжээ. Тодруулбал, УИХ­ын дэд дарга Я.Санжмятавын санаачилсан Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийг цагаатгах, тэдэнд нөхөх олговор олгох тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төсөл дээр МАН, АН­ын бүлэг төвлөрсөн байна.

Тус төслийн талаар Я.Санж­мятав “1922 оноос хойш 36

­МАХН 30 мянган гишүүнтэй. Ийм нам 150 орчим сая төгрөг гаргаад, хурлаа хийчих эрхтэй. Боломж нь ч байгаа. Ардчилсан намын нэг залуу гишүүн намын дэргэдэх холбооны Ерөн­хийлөгч болохын тулд 250 сая төгрөг босгож чадаж байна. Ж.Батзандан гишүүн л гэхэд намын даргад өрсөлдөхийн тулд 200 сая төгрөгийн дэнчин тавьж чадсан. Ийм байхад бүхэл бүтэн улс төрийн нам Их чуулганыхаа төсвийг гаргаж л таарна биз дээ. МАХН­д ганц мөнгөтэй нь Н.Энхбаяр биш. Шаардлагатай гэвэл бид зардлаа шилэн болгож болно. Гэхдээ намын шинэчлэлийн төлөө мөнгөө гаргасан хүмүүсийн аюулгүй байдлыг бодох ёстой юм.

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү

Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд МАХН Их чуулганаа хийж, намын дарга Н.Энхбаярт улс төрийн хариуцлага тооцон огцруулсан. Улмаар О.Баасанхүүг намын шинэ даргаар томилсон юм.

Тэгвэл өчигдөр тус намын өмнөх удирдлагууд (Н.Энх­баяраас бусад нь) хэвлэлийн хурал хийж, Их чуулганыг хүчин төгөлдөр бус хэмээн мэдээллээ. Тухайл бал, УИХ­ын гишүүн асан Ц.Оюунбаатар “Төрийн ор­донд тусгай хамгаалалтын дор О.Баасанхүү нарын хүмүүс бусдад худалдагдан, намын нэр ашигласан хуурамч хуралдаан хийлээ. Энэ бол оффшор, авлига хээл хахуулийн үүр уурхай болсон МАНАН­гийн эсрэг зогсож байгаа МАХН­ыг хагалан бутаргах, захиал гат санхүүжилттэй онц ноцтой хуйвалдаан болсныг албан ёсоор мэдэгдье. Шөнийн 02.00 цагт төрийн хамгаалалтад хүмүүсийг олноор нь Төрийн ордон руу оруулсан нь Төрийн тус гай хамгаалалтын тухай хуулиудыг ноц той зөрчсөн гэмт хэргийн шинж тэй үйлдэл боллоо” хэмээв.

Э.Бат­Үүлийг хотын даргаар ажиллаж байх үед түүнтэй шадарлаж явсан хүмүүс шинэ нам байгуулж буйгаа өчигдөр мэдээлэв. Тухайлбал, нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч асан Э.Бат­Үүлийн үед нийслэлийн Захирагчийн албаны Гэр хорооллын ажлын албаны даргаар ажиллаж байсан Б.Батсүх, мөн хуулийн зөвлөх Д.Батмөнх, Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсийн дарга Я.Мөнгөнцэцэг нар шинэ нам байгуулж буй аж. Нэр нь Гэр хорооллын хөгжлийн нам. Бас л Э.Бат­Үүлийн байнга ярьдаг, бараг л “өмчилж” авсан сэдэв. Гэхдээ Э.Бат­Үүлтэй огт хамааралгүй хэмээн тус намын дарга Б.Батсүх хэлж байна.

Харин өчигдөр мэдээлэл хийх болсон шалтгаан нь шинээр байгуулагдаж буй Гэр хорооллын хөгжлийн намыг Улсын дээд шүүх бүртгэж авахгүй байгаатай холбоотой аж.

Тэдний зүгээс өнгөрсөн зургадугаар сарын сүүлчээр намаа бүртгүүлэхээр УДШ­д хандсан ч, гишүүдийн тоо хүрэхгүй, намын байрны гэрчилгээний хуулбар байхгүй зэрэг шалтгаанаар буцаасан аж. Дутуу бичиг баримтаа

БҮЛЭГ

Хэлмэгдэгсдийн өргөдлийг дахин авч эхэлнэ

Намын нэр ашиглан хуурамч хурал хийсэн гэв

мянга орчим иргэн хэлмэгдсэн гэсэн тооцоолол бий. Эдгээрийн 28260 нь цагаатгагдсан байна. Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн тухай хуулийн хүрээнд 19 тэрбум төгрөг нөхөн олговорт зарцуулсан. Энэ бол бидний эцэг, эхээс хурааж авсан мөнгө, шоронд нас барсан, амь насаа алдсан хохирлын дэргэд юу ч биш юм. Хэлмэгдүүлэлтийн дараа үр хүүхдийг нь маш их гадуурхаж, сургуульд ч сургадаггүй байсан. Би энэ хуулийг яагаад санаачилсан бэ гэхээр 2011 оноос хойш нэг ч өргөдөл хүлээж аваагүй. Яагаад гэвэл хуулийн хугацаа нь дуусгавар болсон байдаг. Тиймээс энэхүү төслийг баталж хоёр жилийн хугацаанд хэлмэгдэгсэд, тэдний ар гэр төрөл төрөгсдөөс өргөдөл авахаар төлөвлөж байна. Үүний дараа цагаатгах ажлыг хоёр жилийн хугацаанд хийнэ.

байна. Энэ онд багтаагаад хуулиа

батлах шаардлагатай гэж МАН­ын бүлгийн гишүүд үзжээ. Гэхдээ 2018 оны төсөвт хөрөнгө тусгаагүй тул 2019, 2020 онд нөхөх олговор өгөх нь зүйтэй гэж шийдвэрлэсэн байна.

Түүнээс гадна МАН­ын бүлэг УИХ­д өргөн мэдүүлсэн болон хэлэлцүүлгийн шатанд байгаа хууль, бусад шийдвэрийн төслийн талаар гишүүдээс санал авчээ. УИХ дахь МАН­ын бүлгийн дарга Д.Хаянхярваа “Ямар хуулийг энэ хаврын чуулганаар хэлэлцэх, алийг нь хууль санаачлагчид буцаах талаар Ардчилсан намын бүлэгтэй тохиролцсон. Хуу лийг нааш, цааш татах, чам бай руулах ажилд УИХ дахь МАН­ын бүлгийн дэд дарга Я.Сод баатар, Ажлын албаны дарга Н.Энхтайван нар анхаар лаа хан дуулж ажиллана” гэв.

Б.СэлэнгэЗГМ

Гэр хорооллын хөгжлийн нам байгуулнаБ.Энхжаргал@enkhjrglZGM

С.ЦОГТБАЯР ЗУРЖ БАЙНА

бүрдүүлэн дахин хандах үед “Гэр хорооллын иргэд ямар боловсролтой хүмүүс вэ?, танай намынхан өөрсдөө боловсролтой хүмүүс үү?” гэсэн асуултыг өөдөөс нь тавьж, улс төрийн нам байгуулах хэмжээний дадлага туршлагагүй хэмээн үзсэн аж.

Улмаар төрийн болон төрийн бус байгууллагууд хамтран гэр хорооллыг хөгжүүлж байгаа үед давхар энэ асуудлаар улс төрийн нам байгуулах шаардлагагүй гэж хэлсэн нь Үндсэн хуулиар оногдсон иргэд эвлэлдэн нэгдэн, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг зөрчсөн хэмээн хэлэв. Тиймээс энэ асуудлаар Олон улсын хүний эрхийн байгууллага, гадаад

орнуудаас Монголд суугаа ЭСЯ­дад хандана хэмээлээ.

Тус намын үзэл баримтлал нь зөвхөн гэр хорооллыг хөгжүүлэх, орон сууцжуулах, утааг бууруулах чиглэлд байх аж. Харин тус намыг Улсын дээд шүүх бүртгэж авахгүй байгаа нь улс төрийн захиалгатай гэж үзэж байгаа юм байна. Учир нь, утааг бууруулах сонирхол үе үеийн эрх баригчдад байдаггүй бөгөөд үүнийг мөнгө угаах “зах зээл” болгон ашиглаж байна хэмээн үзэж байгаагаа хэллээ. Дээрх мэдээллийг өгсний дараа тус намынхнаас “Танай намын ард ямар нэгэн улстөрч байгаа юу. Хэвлэлийн бага хурал хийж

буй бүрэлдэхүүнийг харахад өмнө нь хотын даргаар ажиллаж байсан Э.Бат-Үүлийн багт ажиллаж байсан хүмүүс байна. Тиймээс та бүхний ард Э.Бат-Үүл байгаа юм биш үү?” хэмээн асуухад

­Бидний ард Э.Бат­Үүл дарга байсан бол бид аль хэдийнэ УДШ­д бүртгүүлчих байсан. Мөн тэр хүн гэр хорооллын хөгжлийн талаар ярьдаг нь үнэн. Гэхдээ Э.Бат­Үүл гэдэг хүн Ардчилсан намдаа байгаа. Бид Гэр хорооллын хөгжлийн намд байна. Тиймээс бидний ард ямар нэгэн улстөрч, тэр дундаа Э.Бат­Үүл гэдэг хүн байхгүй” хэмээн хариулав.

ЭШЛЭЛ

Б.Ганбаяр / ЗГМ ©

Үндсэндээ дөрвөн жилийн хугацаанд хууль хэрэгжинэ” гэсэн юм.

МАН­ын бүлгийн хувьд дээрх

төслийг дэмжиж байгаа бөгөөд хэлмэгдсэн 600 гаруй хүнд үзүүлэх дэмжлэг, туслалцааны асуудлыг хэрхэх талаар ярилцсан

өөрийгөө нөхөн сэргээх төлбөрөө ч хамт хуваарилдаг юм. Хүмүүс бид үүнийх нь дагуу нөхөн сэргээгээд байвал байгаль эргээд бүр их баялаг өгдөг. Энэ бол эдийн засгийн энгийн мэдлэгтэй хэний ч ойлгох зүйл” хэмээн ус судлаач, доктор Д.Басандорж тайлбарлалаа. Тиймдээ ч дэлхийн улс орнуудын хөгжлийн чиг хандлага тогтвортой хөгжил буюу баялгийн түүхий эд болсон байгалийн нөөцийг хэрхэн зүй зохистой, үр дүнтэй, удаан хугацаанд хэрэглэхэд бодлогоо чиглүүлж, бас уралдаж байна.

Монгол Улс дэлхий нийтийн хөгжлийн чиг хандлагатай төрийн бодлогоо уялдуулж, тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалаа баталсан хэдий ч нөөцийн төл бөрөө одоог хүртэл үр дүнтэй зарцуулж чадахгүй байгааг байгаль орчны гавъяат ажилтан Б.Чимэд­Очир шүүмжилж байна. Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийг төсвийн орлого төдий гөөр харж, цоорхойн нө хөөс болгосонд харамсаж буй­гаа тэрбээр илэхийлэв. Уг нь сал барын бодлогоо зангиддаг яам орлогоо төвлөрүүлж, хаана, хэдий хэмжээтэй зарцуулахаа

Нийтлэлчийн булан

2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784) 3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Нөөцийн төлбөр төсвийн орлого төдий биш

Усны төлбөрийн орлогын 60 орчим хувийг зориулалтын бусаар зарцуулдаг

12012 онд батлагдсан Байгалийн

нөөцийн төлбөрийн тухай хуулийн дагуу рашаан, усны нөөц ашигласны төлбөрөөс жилд 40 гаруй тэрбум төгрөг орон нутгийн төсөвт төвлөрдөг. Үүнд зөвхөн уул уурхай төдий гүй бусад төрлийн үйлдвэрлэл, өрх гэрийн ч төлбөр багтана. Гэхдээ үүнээс төвлөрсөн орлогыг үнэхээр усаа нөхөн сэргээж, дахиад олон жил устай байхад зарцуулж байна уу, эсвэл аймаг, сумын Засаг даргын автомашины бензинд шатаагаад дуусаж байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй.

Манай улс усны нөөц багатай 22 орны нэг. Усны эх бүрэлдэх өндөрлөгт оршдог ч гадаргын нийт усных нь 60 гаруй хувь Монголын газар нутгаас гараад явчихдаг. Нөгөөтэйгүүр, гадаргын болон газрын доорх ус нь жигд бус тархсан тул тэр хэрээр уг нөөцөөс орж ирэх мөнгө орон нутагт харилцан адилгүй хэмжээтэй. Тухайлбал, Булган аймгийн төсөвт “Эрдэнэт үйлдвэр” Сэлэнгэ мөрний усыг хэрэглэснийхээ төлөө 2016 онд 11.8 тэрбум төгрөг төлжээ. Хуулийн дагуу үүнээс 4.1 тэрбумыг нь Сэлэнгэ мөрнийг бүрдүүлэгч голуудын эхийг хамгаалахад зарцуулах учиртай. Харин Булган аймгийн Засаг дарга ердөө 521 сая төгрөгийг зориулалтын дагуу зарцуулжээ. Өөрөөр хэлбэл, үлдсэн 3.6 тэрбум төгрөгийг зориулалтын бусаар зарцуулсан гэсэн үг.

Угтаа бол Сэлэнгэ мөрний ус зөвхөн Булган аймгаас бүрдээгүй. Харин хэд хэдэн аймгийн нутаг дэвсгэрт хамаарах олон гол горхи, булаг шандаас эх авч буй. Тиймдээ ч Сэлэнгэ мөрний усыг ашигласны төлбөрийг эх бүрэлдүүлэгч аймгуудад хуваарилах ёстой. Харамсалтай нь, ийм зохицуулалт Төсвийн болон Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулийн хүрээнд алга. Улсын хэмжээнд байгаль орчныг хамгаалах бодлогыг зангиддаг салбарын яаманд ч уг нөөцийг сэргээхэд зарцуулах эрх мэдэл байдаггүйд албаныхан

С.Батсайхан / ЗГМ©

шанд, гол горхины эхийг нөхөн сэргээх, хамгаалах, хурын усыг хуримтлуулах, цөөрөм байгуулах, усны сав газрын байгаль хамгаалалд зарцуулах ёстой. Уг биелэлтийг хангаж байж ард иргэд уух устай, байгаль дэлхий хатаж гандахгүй, уул уурхайн болон бусад үйлдвэрлэл усаа олон жил тогтвортой ашиглах нөхцөл бүрдэнэ. Гэвч үнэндээ 5.8 тэрбум буюу 40 хувийг нь л зориулалтын дагуу зарцуулжээ.

Гэтэл энэ зуур хур тунадаснаас хамааралтай манай орны гадаргын ус жил ирэх тусам багассаар. Байгаль орчны 2015­2016 оны төлөв байдлын тайлангаар жилд ширгэж буй нуур цөөрөм, гол горхи, булаг шандын тоо мянга хол давжээ. Тухайлбал, 2015 онд 328 гол горхи, 1102 булан шанд, 495 нуур ширгэсэн байна. Харин 2016 онд ширгэсэн гол горхи 263, булаг шанд 774, нуур 346 болж нэмэгдсэн гэсэн харамсалтай мэдээ бий. Гэтэл энэ хугацаанд ердөө 280 булаг шандыг бохирдох, хомсдохоос сэргийлж, хашиж хамгаалжээ.

“Байгаль баялгаа өгөхдөө өөрөө

гүй цэд зарцуулж чадахгүй бай на гэдгийг БОАЖЯ­ны Усны нөөцийн хэлтсийн дарга Л.Эр дэнэ булган ярилаа. Тэрбээр “Орон нутаг бүрт шийдэх асуу дал олон байгаа тул хуулийн хэрэг жилтийг хангах амаргүй байна. Бид хэдийгээр шаардлага тавьдаг ч уснаас олсон орлогыг боловсролд зарцуулах уу, нөхөн сэргээлтэд зарцуулах уу гэдгийг нарийн нягт мөрдөх эрх зүйн орчин үнэндээ алга” гэв.

Уг нь орон нутгийн төсвийн орлогыг үйлдвэрлэлийг дэм­жих замаар баялаг бүтээгчдийн тат варын орлогоор бүрдүүлж, нөөцийн төлбөрийг зориулалтын дагуу зарцуулбал байгаль орчноо сэргээж, хойч үедээ өвлүүлэхэд ямар ч асуудалгүй хэмээн 1997­1998 онд салбарын сайдаар ажил лаж байсан Ц.Адъяасүрэн хэлсэн юм. Нөгөөтэйгүүр, 40 орчим хувийн биелэлттэй яваа Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг бүрэн хангах шаардлагатай байна. Ин­гэж байж ирээдүйд үнэ цэнэ нь улам нэмэгдэх чандмань эрдэнээ хамгаалах санхүүгийн боломж нэмэгдэнэ.

шийддэг баймаар. Энэ дагуу сав газрын захиргаад ч ажиллаж байх учиртай. Нөхцөл байдал эсрэгээрээ байгаагаас усыг сав газрын хэмжээнд хамгаалах бодлого хэрэгжиж чадахгүй байна.

Усны нөөц ашигласны төлбөрийн орлого, зардал руу дахиад нэг өнгийе. Дэлхийн нийт цэнгэг усны 0.4 хувьтай тэнцэх Хөвсгөл далай манай улсын хувьд стратегийн чухал нөөц. Аймгийн төсөвт уг нуурын ус ашигласны орлого болох 65.7 тэрбум төгрөг төвлөрчээ. Уг орлогоос Хөвсгөл далайг хамгаалахад 23 саяыг нь зарцуулах ёстойгоос 18.8 саяыг зарцуулсан байна. Уг нь стратегийн орд гэдэг утгаараа Хөвсгөл нуурын экосистем, эхийг нь хамгаалахад хэдэн тэрбумаар нь хаях учиртай. Харамсалтай нь, төсвийн бүрдэл орон нутагт тарамдсанаар уснаас олсон орлогоо зориулалтын дагуу

ЗГМ: ИНФОГРФИК

УСНЫ НӨӨЦ АШИГЛАСНЫ ТӨЛБӨРИЙН ОРЛОГО БА ЗАРЦУУЛАЛТ

(ТЭРБУМ ТӨГРӨГ)

40.2%

ОРЛОГО

НИЙТ

НӨӨЦ ХАМГААЛАХАД ЗАРЦУУЛАХ ЁСТОЙ

БИЕЛЭЛТ

40848

12296.85

885

Соёлт хүний өглөө сонин уншихаас эхэлдэг

Засгийн газрын мэдээ сонины 2018 оны I улирлын захиалга эхэллээ

Улиралд: 30,000₮ (63 дугаар) Хагас жилд: 60,000₮ (127 дугаар)

Бүтэн жилд: 120,000₮ (254 дугаар)Нэмэлт захиалга: 21,000₮ (42 дугаар)

Утас: 7010 3131, 9990 3581

Та энэхүү QR кодыг уншуулан гүйлгээний утга хэсэгт өөрийн и-мэйл хаяг, утасны дугаараа бүртгүүлэн дижитал сонинг захиална уу?

Таны эрх ажлын 8 цагийн дотор идэвхжих болно.

tdbpay үйлчилгээгээр цахим сонин худалдан авах

болон шинжээчдийн аль аль нь шүүмжлэлтэй хандаж байна.

2016 онд усны нөөц ашигласны төлбөрөөс аймаг, нийслэлд төвлөрсөн 40.1 тэрбум төгрөгийн дийлэнх буюу 68.3 хувь нь Булган, Өмнөговь аймгаас бүрджээ.

Харин нийслэл 2.2, Дорнодын газрын тосны үйлдвэрээс 3.4, Төв аймаг 1.8 тэрбум төгрөгийг ус ашигласны төлбөрийн орлогоос тус тус төвлөрүүлжээ.

Хуульд зааснаар үүний 14.3 тэрбум төгрөгийг нь булаг

БОАЖЯ©

Олон улсын коммунист­ ажилчны хөдөлгөөн гэж лут том хүч байв. МАХН (өнөөгийн МАН, эсвэл МАХН, эсвэл хоёулаа) ч түүний салшгүй эд эс нь байсан цаг тун саяхан. Октябрийн хувьсгалаар эхээ тавьж, дэлхийн II дайны дараа бүх дэлхийг хамарсан нэгдсэн их сүлжээнд орсон эл хөдөлгөөний түүх даанч хуучраагүй байна. Түүхнээ “Олон улсын коммунист­ ажилчны намуудын зөвлөлгөөн” хэмээн алтан үсгээр бичигдсэн их чуулганууд 1957, 1960, 1969 онд Москвад чуулсан тухай бид бахархалтай ярих хэрнээ Бээжинд тэрнээс ч дутахааргүй сүрлэг чуулга уулзалт болж байсныг тэр бүр мэддэггүй. Тэр тухай сануулах, басхүү бусдыг нь сөхөх үүднээс баримт түшин эл нийтлэлээ босголоо.

Олон улсын коммунист намуудын зөвлөлгөөн хийе гэсэн шийдэл Сталин багшийн 70 насны ойн үеэр цухалзаж байснаа анхлан 1957 онд Октябрийн хувьсгалын

Дэлхийн коммунистууд чуулсан их түүх

Венесуэл, Боливи улс тэрхүү тэмүүлэгчид дотор толгой цохиж явна

40 жилийн ойн үед хэрэгжжээ. Тэгэхэд социалист орнуудын 12 намын төлөөлөгчид эхлэн уулзаж, дараа нь ойн баярт уригдсан нийт 64 нам зөвлөлдөж, олон улсын харилцааны тулгамдсан асуудлаар коммунист ба ажилчны намууд “Энх тайвны Манифест” гэх программын баримт бичиг баталжээ. Уг зөвлөлгөөний үеэр Зөвлөлт­Хятадын хооронд анх удаа ам мурийж, цөмийн дайнд коммунизм нь капитализмыг ялах тухай номлолоо Мао Зэдун анх удаа ил гаргаж ярьжээ.

Миний энд сануулах гээд буй үйл явдал БНХАУ­ын 10 жилийн ойгоор тохиосон ажээ. Таван тивийн 83 орны коммунистууд Бээжинд хуран чуулсан нь энэ байв. Тухайн үедээ дэлхийд алдаршсан коммунистууд, салшгүй анд нөхөд –манай ахмад үеийнхний бахархал болж явсан Н.С.Хрущев, Хо Ши Мин, М.А.Суслов, А.А.Громыко, социалист орнуудын нам төр, засгийн нэрт зүтгэлтнүүд болох манай Ю.Цэдэнбал, түүний гэргий А.И.Филатова, Чехословакийн А.Новотный, Умард Солонгосын Ким Ир Сен, Польшийн А.Завадский, Унгарын И.Доби, Болгарын Д.Ганев, Албанийн М.Шеху, Зүүн Германы Г.Матерн, Румыны Э.Боднараш нар гэхчлэн. БНХАУ­ын талаас Мао дарга, Төрийн тэргүүн Лю Шаоци, БХАТИХ­ын Байнгын Хорооны дарга Жу Дэ, Улсын дэд дарга Дун Би У, Ерөнхий сайд Жоу Эньлай, ХКН­ын Төв Хорооны ЕНБД Дэн Сяопин гээд бүгд ярайтлаа тэрхүү зөвлөлгөөнд оролцож байлцжээ.

1960 онд мөн л Октябрийн баярт уригдсан коммунист­ажилчны 81 нам Москва хотноо чуулсан. Зөвлөлгөөн нь хэлбэр агуулга талаасаа баяжсан. Энх тайван, ардчилал, үндэсний тусгаар тогтнол, социализмын төлөө тэмцлийн эрх ашгийн үүднээс коммунист хөдөлгөөн хэрхэн ажиллах талаар санал солилцож, Үндсэн баримт бичиг болох намуудын мэдэгдэл, нийт дэлхий дахинд хандсан уриалгыг баталжээ.

1969 оны зун Москвад цугласан 75 нам зөвлөлдөж, дэлхийн хувьсгалын үйл хэргийг дахин ярилцсан юм. Энэ зөвлөлгөөнд ХКН оролцоогүй, Хятадын маоистуудын эсрэг коммунист хөдөлгөөнд жинхэнэ хийрхэл дэвэргэсэн уур амьсгалд уг хурал болж өнгөрчээ. Мэдээж гол дайсан империализм хэвээрээ байна, түүний эсрэг тэмцэх зорилтуудыг тодорхойлно, антиимпериалист бүх хүчин, коммунист­ажилчны намуудын эв нэгдлийг хангана хэмээн 1969 онд ярилцжээ. Ялангуяа В.И.Лениний мэндэлсний 100 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх нь тэр үедээ дэлхийн хэмжээний том асуудал болж тавигдаж байв. Иймд энэ ойн тухай уриалга, Энх тайвны уриа дуудлага, «Вьетнамд тусгаар тогтнол, эрх чөлөө, энх тайван олгоё!» гэх уриалга тэр зөвлөлгөөний гол баримт бичиг болжээ.

Ийнхүү коммунист намуудыг холбож, нэгдсэн сүлжээнд оруулан тэмцэлд босгох энэхүү механизм түүхнээ үүргээ гүйцэтгэсэн эсэхийг энд шүүх гэсэнгүй. Ямар ч атугай Москвад гурвантаа зохиогдож, түүнд СССР­ийн улсын төсвийн ихээхнийг зарлагадаж, хийрхэж, дэвэрч дэгдэж догдолж явсан нь өөрөө түүх юм. Дэлхийн хувьсгал орчин үед, түүний шинэ эрин, дэлхийн дайныг зайлуулахыг социализм, коммунизм байгуу­лахтай хослуулах, энх тайван цагт энхийн арга замаар социалист хувьсгал хийх тухай, хөгжингүй капиталист орнуудын ажилчин ангийн гол цохилтыг монопол, төрийн монополит капитализмын эсрэг чиглүүлэх, антиимпериалист ардчилсан хувьсгал, хөрөнгөтний бус замаар хөгжигч чөлөөлөгдсөн орнуудын хөгжил дэвшил, дарлагдсан улс түмний үндэсний­

эрх чөлөөний тэмцэл гэх мэт одоогийн үеийнхэнд бол огтоос сонсож дуулаагүй, дасаагүй чихэнд чимэггүй уриа лоозон хэдэн ботиороо архивт байна.

Хятадын коммунистуудыг эгнээнээсээ хөөж, ХКН­ыг ганцаар дуулахыг зорьж, тэр нь ком мунист хөдөлгөөнд халтай туссаны илэрхийлэл нь 1959 оны Бээжингийн зөвлөлгөөний тухай ус балгасан мэт явсаар өнөө хүрсэн баримт өөрөө юм. Москвагийн чиг шугамаас гажиж, “Еврокоммунизм” гэг­чийг мөрдлөг болгосон Франц, Итали, Испанийн коммунист намуудыг ч мөн нэгэн адил лүд барам болгох шахаж байв. Японы коммунист намыг мөн ч олон жил Москва ад шоо үзэж

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784)

Судлаачийн үг

бусад нь дагалдан зэмлэлээр булсан даа. ХКН­ыг дагалдсан гэх Солонгосын Хөдөлмөрийн Нам, Албанын Хөдөлмөрийн Намыг хяхаж хавчаад социалист лагериасаа хөөн алдав. ХКН ба Хятадтай найрсаг харилцаатай Югослав, Румыныг ил далд элдвээр муу хэлэв. Хоёр социалист орон (Хятад­Вьетнам) хоорондоо дайтаж даян дэлхийд социализмын нэр хүндийг унагав. Камбожид засгийн эрх авсан коммунистууд нь ард түмнээ сая саяар нь шалтгаангүй хядаад социализмын нэр хүндийг навс унагажээ.

Даян дэлхийн коммунист­ажилчны намуудын эв нэгдлийг СССР­ийн улсын төсвөөр хангаж байсныг “перестройка” яг тасалсан юм. Дэлхийн хувьсгал, түүний шинэ эриний тухай үлгэрээсээ салахаар шийдлээ. Ингэж хийрхэхээ больё: 1957, 1960, 1969 оны зөвлөлгөөний үзэл санааны дагуу социализмд шилжсэн нэг ч капиталист улс мэндэлсэнгүй, тэмцээд ч, сонгуульд өрсөлдөөд ч засгийн эрх авсан ганц ч коммунист нам өрнөдөд төрсөнгүй. Капи­тализмыг алгасаад социа лист чиг баримжаагаар хөгжсөн,

намуудыг Пхеньянд цуглууллаа. Цугларагсдын дотор МАХН буюу өнөөгийн МАН төлөөлөгчдөө илгээжээ.

1992 оны Пхеньяны зөвлөл­гөөн агуулга ач холбогдол, орол­цогч доороо 1957, 1960, 1969 оны Москвагийн, 1959 оны Бээжин гийн зөвлөлгөөнүүдээс хол давлаа. “Социализмын үйл хэрэг ялагдашгүй!” гэсэн үгс уриа дахин цууриатлаа. «Социализмын үйл хэргийг хамгаалж, урагш ахиулъя» гэсэн гарчиг бүхий Пхеньяны тунхаглал даян дэлхийд цууриатжээ. Уг тунхаглалд улс төрийн 70 нам, түүний дотор 48 намын тэргүүн мутраа хайрлажээ. Дэлхийн 70 гаруй нам нийлж нэгдэн Ким Ир Сений 80 насны ойг (энэ ойгоор генералиссимус цолоор өөрийгөө шагнасан) бүх хүн төрөлхтөний нийтийн баяр хэмээн ёс төртэй тэмдэглэжээ. Социализмын шинэ үзэл санааны үзэл суртал­онолын томъёоллыг Ким Чен Ир боловсруулжээ. Социализм гэдэг бол хүн төрөлхтөний чин хүсэл, өнийн мөрөөдөл, жинхэнэ ард түмний нийгэм, социалист үйл хэргийн үнэн зөв, мөн чанар үүнд илрэл гарч байдаг, тийм учраас социализмыг бүрэн төгс ялалтад хүргэх хэрэгтэй хэмээн Пхеньяны тунхаглалд бичээстэй байна.

Хойд Солонгосын суртал ухуулгаар бол Пхеньяны тунхаг­лалыг дэлхийн бусад дэвшилт намууд дэмжиж нэмж гарын үсгээ зурсан ба 1992 оны сүүлч гэхэд 150 намыг хамраад, эдүгээ 270­аас давсан гэх нүцгэн баримт буй. Даян дэлхийгээр нэг дэвшилт улс төрийн намууд социализм руу хүсэн тэмүүлж байгаа ба Пхеньяны Тунхаглал тэдэнд зоригжуулагч үзэл суртал нь болдог аж. Венесуэл, Боливи улс тэрхүү тэмүүлэгчид дотор толгой цохиж явна. 1957, 1960, 1969 оны зөвлөлгөөний үзэл санааны дагуу социализмд шилжсэн нэг ч капиталист улсгүй, коммунист хувьсгал дэгдсэн өрнөдийн нэг ч улсгүй байх үед дэлхийн 270 нам Пхеньяны Тунхаглалд ховсдуулж гэнээ.

Пхеньяны Тунхаглалын талаар цаашаа галзуу хүний өдрийн тэмдэглэл аятай мөрүүдийг хөрвүүлж буулгахаа зогсоё. Энд юу өгүүлэх гэж байна вэ? Өнгөрөгч сарын 7­нд МАХН­аас эрдэмтдийн дунд Октябрийн хувьсгалын 100 жилийн ойд зориулсан онолын бага хурал зохион байгуулах үед миний дээр бичсэнийг өөр хэлбэрээр ярьсан хэлсэн, бахархсан, мөрөөдсөн, үзмэрдсэн илтгэл нэгээр тогтохгүй тавигдаж байсанд би нэг талаас гайхсан, нөгөө талаас энэхүү нийтлэлийг бичих аятайхан шалтгийг надад гаргаж өгсөн, тэр утгаар дээрхи баримтуудыг хэлхлээ.

Коммунист хөдөлгөөн, ком­му нист үзэл суртал нурж байх үеийн түүхээ эргээд нэг сөх чих. Монголд ардчилал гарцаа гүй нүүрлэж, МАХН­ын төр, засаг ганхаж байсан үе. Нийт лагерийн­хаа хүрээнд бол БНАГУ бүрэн дампуурч, Чех, Унгар, Польш, Болгарт сталинч дэг лэмүүд дараалан унаж, засгийн эрх ардчилсан хүчний гарт шилж­сэн ба Румынд коммунист дарангуйлагчийн эсрэг цуст бослого дэгдэж дарангуйлагчийг эхнэртэй нь цаазалсан, СССР­т байдал дордсон. Тэрчлэн Ардын депу татуудын их хурал гэдгээр анх ны байнгын парламентаа байгуулж, перестройкийн нэрийн дор сталинизмыг бүр мөсөн булшил сан цаг үе. Энэ бүхэн социалист хамтын нөхөрлөлийн идэвхтэй гишүүн­Монголын улс төрд шууд халдварлан өвчлүүлсэн билээ. Дэлхийг доргиосон анти­ком мунист хувьсгалаас Монгол орон бултан зайлах бололцоо байсангүй. Өөрчлөн байгуулалт дампуурч, хэрэв Зөвлөлтийн тусламж зогсоо л бол Монгол орон хөмрөхөд тун ойртсон түүхэн цаг үе байлаа...

Олхонуд БаярхүүСудлаач профессор

«Социализ-мын үйл хэргийг хамгаалж, урагш ахиулъя» гэсэн гарчиг бүхий Пхеньяны тунхаглал даян дэлхийд цууриатжээ.

0 0 7 8 4

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагчБ.Баяртогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

үндэсний­эрх чөлөөний намууд нь марксист болж дэвжсэн Ази, Африк, Латин Америкийн ганц ч улс буй болсонгүй.

“Хүйтэн дайн” дуусмагц коммунист­ажилчны хөдөлгөөн жам ёсоороо тарлаа. СССР ба ЗХУКН­ын орыг Хятад, ХКН эзлэхийг тун яарсангүй. Учир нь тэд түрүүлээд зах зээлийн нийгэмд шилжээд, эдийн засгаа либералчихсан, хэрэг дээрээ 1957, 1960, 1969 оны, өөрийнхөө 1959 оны зөвлөлгөөнүүдийн үзэл санааны эсрэг ажиллачихсан учраас дэлхийн хувьсгал, түүний шинэ эриний тухай үлгэр ярихгүй гэв. Харин тэр үүрэг Хятадын хилээс даваад Солонгосын хойг руу оччихсноос эдүгээгийн Хойд Солонгосын авир төрх, цөмийн зэвсгийн хийрхэл төлөвшжээ.

Хойд Солонгос дахь чучхе үзэл санаа СССР тарж, ЗХУКН хориглогдсоны дараа жинхэнэ ёсоор шинжлэх ухаанжлаа. Марксизма­ленинизмийн үзэл санааг бараг ганцаараа тээж мандуулж яваа нь БНАСАУ, түүний авангард нам СХН боллоо. Социализмын тугийг өндөрт өргөсөн энэ улс, нам, солонгосын коммунистууд 1992 онд олон улсын коммунист­ажилчны

Даян дэлхийгээр улс төрийн

намууд социализм руу хүсэн

тэмүүлэх болов

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГАОгноо: 2017 оны 12 сарын 12 - ны өдөр

Тендер шалгаруулалтын нэр: Олон улсын нислэгийн зорчигчдын үйлчилгээнд 6 нэр төрлийн архи нийлүүлэх нээлттэй тендер

Тендер шалгаруулалтын дугаар: 33/2017­ММИАТ ХК эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Олон улсын нислэгийн зорчигчдын үйлчилгээнд 6

нэр төрлийн архи нийлүүлэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.Тендерийн баримт бичгийг бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдэлээр

нь 50000 төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцэх хэмжээний чөлөөтэй хөрвөх валютаар МИАТ ХК –ийн төв байрны кассанд бэлнээр тушааж, 103 тоот өрөөнөөс худалдан авч болно.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:

• Борлуулалтын хэмжээ сүүлийн 2 жилд 200 сая төгрөгнөөс багагүй, • Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: 150 сая

төгрөгнөөс багагүй• Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жил: 2015, 2016 он• Сүүлийн хоёр жилд ижил төстэй гэрээг хамгийн багадаа 1 удаа гүйцэтгэсэн байх

бөгөөд тус гэрээний үнийн дүн нь санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байхТендерийн хамт 4,505,200 төгрөгийн тендерийн баталгааг ирүүлнэ.Тендерийг 2018 оны 01 сарын 12-ны өдрийн 09 цаг 00 минут–аас өмнө доорх хаягаар ирүүлэх

ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 01 сарын 12- ны өдрийн 09 цаг 30 минутанд нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлж болно.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

МИАТ ХКХан-Уул дүүрэг, 10 дугаар хороо, Буянт-Ухаа дахь, МИАТ ХК –ийн төв байр,

Хангамж, үйлчилгээний хэлтсийн 103 тоот өрөөУтас: 70049860 Факс: 70049919

Дулааны алдагдалтай байшин, гэр, орон сууцыг жигд хэмд халаах боловч үргэлж өндөр хэмд халааснаар цахилгааны төлбөр их гарах эрсдэлтэй.

• Стандартын шаардлага хангасан цахилгаан халаагуур, тоног төхөөрөмж импортолдог 16 аж ахуйн нэгж бүртгэлтэй байна.

• Монгол гэрт амьдардаг нэг айл өвөлдөө 2-3 портер нүүрс түлж, 400-600 мянган төгрөг зарцуулдаг бол шалны халаагуур тавьснаар энэ зардал хоёр дахин буурна.

• Шалны халаагуурыг 30 ам метр талбайтай байшинд 650 мянган төгрөгөөр тавина. Цахилгааны төлбөр сардаа 90-100 мянган төгрөг гарна.

Зах зээл

2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784) 5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Цахилгаан халаагуур утаанаас салах түр шийдэл

ЗГМ©

Гэр хорооллын цахилгааны хүчдэл хүрдэг-гүй гээс халаагуур тавьж болдоггүй

◄1Судалгаагаар монгол гэрт

амьдардаг нэг айл өвөлдөө 2­3 портер нүүрс түлдэг бөгөөд энэ нь зах зээлийн ханшаар 400­600 мянган төгрөг болно. Тэгвэл халаалтаа цахилгааны эх үүсвэрээр шийдсэн айл хүйтний улирлыг дунджаар 200­300 мянган төгрөгийн зардлаар давах боломжтой. Ингэснээр өрхийн зардлаа хоёр дахин хэмнээд зогсохгүй эдийн засаг, эрүүл мэндээ ч хамгаалах боломж бүрдэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, таван ханатай монгол гэрт хэт ягаан туяаны шалны халаалт тавиулахад 450 мянган төгрөг

компаниуд бүтээгдэхүүнээ БНСУ болон БНХАУ­аас импортолдог бөгөөд гурван жилийн баталгаа өгдөг байна.

Дараагийн танилцуулах төрөл нь шалны хавтан. Мэдээж хэрэг нэг см зузаан уг хавтан хэт ягаан туяаны шалны халаагуураас бат бөх бөгөөд доод талдаа дулаалгатай гэдгээрээ илүү онцлогтой. Компаниудын санал болгож буй үнэ харилцан адилгүй бөгөөд аль улсаас импортлосноос шалтгаалан нэг ам метр нь 45­55 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж буй. Тэгвэл кабель болон гуурсан халаалт нь орон сууцанд илүү тохиромжтой аж. Цахилгаан зарцуулалт 10 ам метт 500 ватт байдаг бөгөөд нэг ам метрийн үнэ мөн л 45­55 төгрөг. Korea cable компанийн захирал Д.Мөнхжавхаа “Бид энэ зах зээлд үйл ажиллагаа явуулаад долоон жил болж байна. Өнөөдрийн байдлаар 12 мянган айл өрх, албан байгууллагад шалны халаагуур тавьсан. Дийлэнхийг зуслангийн айлууд эзэлж байна. Манайх БНСУ­аас бүтээгдэхүүнээ импортолдог. Гэр хорооллын айлд шалны халаагуур тавихад олон асуудал тулгардаг. Гол шалтгаан нь цахилгааны хүчин чадал хүрдэггүй. Мөн цахилгааны утсаа холоос татсан эсвэл нэг хашаанд 4­5 айл байдаг гэх мэт асуудал гарна. Шалны халаалт тавьснаар дулаан алдагдлыг 100 хувь бууруулахгүй. Дулааны алдагдалтай байшин, гэр, орон сууцыг жигд хэмд халаах боловч үргэлж өндөр хэмд халааснаар цахилгааны төлбөр их гарах эрсдэлтэй. Гэхдээ

болох бөгөөд цахилгааны сарын төлбөр хэрэглээнээсээ хамаарч, 70­90 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэх аж. Харин 30 ам метр талбайтай байшинд шалны халаагуур тавихад дунджаар 650 мянган төгрөг зарцуулах бөгөөд цахилгааны төлбөр сардаа 90­100 мянган төгрөг гарах тооцоотой.

Манай улсад стандартын шаардлага хангасан цахилгаан халаагуур, тоног төхөөрөмж импортолдог 16 аж ахуйн нэгж бүртгэлтэй байгааг нийслэлийн Агаарын чанарын албанаас мэдээлж буй. Сүүлийн үед хэт ягаан туяаны шалны халаагуурыг сонгох иргэдийн тоо ч нэмэгджээ. Үнийн хувьд нэг ам метр нь 25­35 мянган төгрөг бөгөөд үүнд зарцуулах цахилгаан 200 ватт. Шалны халаагуур нь дотроо 3­4 төрлийн материалтай.

Материалаас шалтгаалан үнэ нь харилцан адилгүй байдаг. Дээр дурдсан үнэ нь хамгийн хямд шалны халаалтынх. Гэхдээ энэ нь чанаргүй эсвэл муу халдаг гэсэн үг биш. Учир нь шалны халаагуурын ашиглалтын хугацаа 20­30 жил байдаг аж. Түүнчлэн энэ төрлийн бизнес эрхэлж буй

автоматаар нэмэгдэх горимтой хэмээн Д.Мөнхжавхаа хэллээ.

Монгол гэрт амьдардаг айлд өглөө нь гэрээ дулаан байлгахын тулд шөнө нь босож нүүрс түлэх шаардлага тулгардаг. Мөн нүүрсний шаталтаас хамаарч, зуухаа галлахад богино хугацаанд хэт их халж, эргээд дулаан алдчихдаг сул талтай. Тэгвэл шалны халаагуурыг айл өрхүүд

гэж үзээд төдийлэн сайшаадаггүй. Доороосоо байнга халах нь хүний биед муу гэж ярьдаг. Гэхдээ шалны халаагуур нь эрүүл мэндэд ямар нэг сөрөг нөлөөгүй, харин ч доороосоо даарахгүй, тав тухтай орчныг бүрдүүлдэг гэдгийг импортлогчид хэлж байна. Шалны халаагуур тавьснаар шөнө босож гал түлэх шаардлага гарахгүй, хэт халвал хэм нь багасаж, хүйтэрвэл

шийдсэнээр дулаанаа тогтмол барих боломж бүрдэнэ гэдгээрээ давуу талтай. “Соутпик” компанийн мэргэжилтэн С.Батаа “5­6 ханатай гэрт ойролцоогоор 10­20 ам метр шалны халаалт тавигдана. Ашиглалтын хувьд удирдлагаараа дулаанаа тохи­руулах боломжтой. Эзэнгүй байхдаа хэт халааж, цахилгаанаа дэмий зарцуулах шаардлагагүй. Хэдий чинээ дулаан алдагдал багатай байна, төдий чинээ эрчим хүч бага зарцуулж, мөнгөө хэмнэнэ гэсэн үг” гэв.

Сүүлийн үед зарим нэг хувь хүн, компаниуд БНХАУ­д үйлдвэрлэсэн зориулалтын бус, маш нимгэн дэвсгэрийг халаалтын дэвсгэр болгож ашиглах явдал ихээр гарч байгааг мэргэжлийн хүмүүс анхааруулав. Дэвсгэр нь шалны дээгүүр тавигддаг эд бөгөөд шалны халаагууртай хамт хэрэглэгдэх зориулалттай. Хэрэв зориулалтын бус дэвсгэр хэрэглэвэл халаалтад хайлж, галын аюул үүсгэх эрсдэлтэй аж. Иймд халаалтын дэвсгэр авахдаа сайтар анхаарч, мэргэжилтнүүдээс заавал зөвлөгөө авах хэрэгтэй.

Манай улсын хувьд эдийн засгийн хүндрэлээс шалтгаалан одоогоор гэр хорооллын бүсийг дахин төлөвлөлтөд хамруулж, бүрэн орон сууцжуулах боломжгүй байна. Тиймээс байгаа нөөц бололцоондоо тулгуурлан гэр хорооллын өрхүүд түүхий нүүрс түлэхээс татгалзаж, орчин үеийн технологийн шийдэл болсон цахилгаан халаалтын системийг хэрэглэхийг санал болгож байна.

Хэт ягаан туяаны шалны халаагуурын

нэг ам метр талбайн үнэ 25-35

мянган төгрөгнэг буруу хэвшил нь манайхан өөрсдөө дур мэдээд байшингаа барьчихдаг. Ямар ч стандартгүй. Тиймээс хана, цонх, дээвэр, шал, хаалганаасаа үргэлж их, бага хэмжээгээр дулаан алдаж байдаг. Тиймээс дулаан алдагдлыг шийдвэл цахилгааны төлбөр бага гарна” гэв.

Хүмүүс шалны халаагуурыг эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784)

Нийгэм

МҮХАҮТ-аас Экспортлогчдыг шинэ зах зээлд нэвтрэх, бүтээгдэхүүнээ сурталчлах, зах зээлээ өргөжүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх, гадаад түнштэй холбох зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газраас Дэлхийн Банктай хамтран хэрэгжүүлж байгаа Экспортыг дэмжих төслийн хүрээнд “MONGOLIAN EXPORTERS - 2018” цахим каталогийг гаргах гэж байна.

Энэхүү каталогт мэдээллээ оруулах сонирхолтой экспортлогчид болон экспорт хийхээр бэлтгэж буй аж ахуйн нэгж байгууллагууд мэдээллээ Монгол, Англи хэл дээр бэлтгэж 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор ирүүлнэ үү.

Тус цахим каталогийг олон улсын бизнес уулзалт, үзэсгэлэн яармаг, элчин сайдын яамд болон худалдааг дэмжих байгууллагууд, МҮХАҮТ­ын төлөөлөгчдөөр дамжуулан дэлхийн зах зээлд ТАНЫ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙГ СУРТАЛЧЛАХ болно.

Мэдээллийг http://www.mongolchamber.mn/mn/eventDetail/508?type=0 линкээр орж үзнэ үү.

Холбоо барих:МҮХАҮТ­ын ГХХХОГ­ын мэргэжилтэн Э. Бадамхорол

Утас: (976) 11-312501, 99104825Факс: (976) 11-324620

Цахим шуудан: export@mongolchamber.mn

МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ ХУДАЛДАА АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ТАНХИМ

Гадаад паспортын шинэчлэл царцжээ Шинэ пасспорт хэвлэх зардлыг улсын төсөвт нэмж суулгаагүй

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

Өндөр нууцлалтай бичил санах ой бүхий чиптэй электрон гадаад паспорт олон улсад хэрэглээнд нэвтрээд багагүй хугацаа өнгөрч байна. Электрон паспортын санах ойд хувь хүний талаарх нарийн мэдээлэл бүрэн эхээрээ хадгалагддаг тул хилээр нэвтрэхэд тун богино хугацаа шаарддаг байна.

Харин Монгол Улсын иргэ­дийн гадаад паспорт хэвлэмэл тул хугацаа сунгасан эсэх мэдээлэл нь олон улсын мэ­дээллийн санд хугацаа алдаж ордог аж. Иймд 2017 он гэхэд иргэддээ чиптэй цахим паспорт олгох Засгийн газрын тогтоол өнгөрсөн онд гарсан юм. Гэвч энэ ажил зогсонги байдалд шилжжээ. Өнөөдрийн байдлаар зөвхөн дипломат буюу албан паспортыг электрон хувилбарт шилжүүлээд байгаа юм. Электрон гадаад паспортын бэлдцийг худалдаж авах газрыг товлож, загварыг нь баталсан ч энэ ажил хэдэн сарын өмнөөс царцжээ. Учир шалтгааныг Оюуны өмч, улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын Иргэний бүртгэлийн газрын дарга Д.Энхцэцэг тайлбарлахдаа “Гадаад паспорт авах иргэдийн тоо энэ жил гэхэд 15.8 хувиар өссөн. Иймээс гадаад паспортыг чиптэй болгох ажил урагшилбал олон улсад зорчдог иргэдэд тун хэрэгтэй. Гэвч өнөөдрийн

байдлаар хөрөнгө мөнгө болон зарим нэг шалтгааны улмаас ажлын явц удааширсан” гэв.

Оюуны өмч, Улсын бүрт­гэлийн ерөнхий газар Унгар улсын “Мөнгөн тэмдэгт” хэв­лэлийн компанитай чанарын ISO 9001, ISO14001, ISO27001 зэрэг стандартад нийцсэн паспорт гаргахаар болж хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулсан аж. Гэвч шинэ пасспорт хэвлэх зардлыг улсын төсөвт нэмж суулгаагүй тул ажил нь гацжээ.

Харин уг асуудлаар ОӨУБЕГ­ын Иргэний бүртгэлийн газ рын Гадаадад зорчих эр­хийн бүрт гэлийн хэлтсийн дарга Ч.Дашням өөр байр суурь илэр хийлэв. Тэрбээр “Манай улсын хувьд чиптэй гадаад паспортаас илүү одоо хэрэглэж байгаа ху вилбар нь тохиромжтой. Өндөр настай

ЗГМ ТОВЧХОН

» ЭРҮҮЛ МЭНДМонгол Улсад өргөн хэрэглэдэг усны цэнхэр савыг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас 400 дахин их хортой агууламжтай гэж тодорхойлжээ.

» БОЛОВСРОЛЕрөнхий боловсролын сургуулийн сургалтын хөтөлбөрт эрүүл мэндийн хичээл оруулахаар болж, БСШУСЯ болон ЭМЯ-ны зүгээс бэлтгэлээ хангаж эхэллээ. 2014 оноос боловсролын хөтөлбөрийн шинэчлэлд эрүүл мэндийн хичээлийг нийгмийн хичээлээр сольсон нь оновчгүй шийдвэр болсон. Иймээс ирэх оны хичээлийн шинэ жилээс эхлэн сургуулийн өмнөх болон, ЕБС-ийн сурагчдад эрүүл мэндийн боловсрол олгохоор болжээ.

» ТЭЭВЭРТээврийн хэрэгслийн мэдээллийг хянах, тээврийн хэрэгслийн татвар, агаарын бохирдлын татвар, зам ашигласны төлбөр, торгуулийг орон зай үл хамааран онлайнаар төлөх боломж бүрджээ. Smartcar.mn цахим систем хэрэглээнд нэвтэрснээр ухаалаг утасны апп болон вэб сайтаар дамжуулан өөрийн автомашиныг хянах боломжтой.

» ОРОН НУТАГҮндэсний статистикийн хорооны урьдчилсан мэдээллээр өнгөрсөн хоёр жил мал сүргээрээ улсад тэргүүлж байсан Өвөрхангай аймаг энэ жил 5.5 сая орчим мал тоолуулах дүнтэй байгаа аж.

эсвэл гаднын оронд байнга зорчдог ажил эрхэлдэггүй л бол чиптэй паспорт тийм ч чухал биш. Манай улсад одоо хэрэглэж байгаа паспорт олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн.

Электрон паспортын давуу тал нь таван жилд нэг л удаа сунгадаг учраас эдийн засгийн хувьд хэмнэлттэй. Гэхдээ шинэ электрон паспортыг ху­далдаж авбал иргэд 9­11 орчим евро төлнө. Энэ нь албан паспортоос 3­4 дахин өндөр үнэ. Харин нүдэнд харагдах зураг, бичвэрийг засаж, сунгах боломжгүй гэдгээрээ давуу. Иймд иргэдэд хуучин паспортаа ашиглах, эсвэл ухаалаг болгох сонголтыг чөлөөтэй хийх бо­ломж олгох хэрэгтэй” гэсэн юм.

Оюуны өмч, улсын бүрт­гэлийн ерөнхий газар өдөрт ойролцоогоор 700­800 хүнийг хүлээн авч, 560­600 иргэнд гадаад паспорт олгож байна. Мөн 150 гаруй иргэний гадаад паспортанд сунгалт хийдэг аж. Уг нь хүчин чадлаараа өдөрт 500 хүнд үйлчлэх ёстой боловч сүүлийн үед ачаалал эрс нэмэгдэх болжээ. Энэ нь олон улсад зорчих иргэдийн тоо нэмэгдсэнтэй холбоотой аж. Тус газраар үйлчлүүлж буй иргэн Ч.Гэрэлт­Одоос чиптэй паспортыг сонирхож байгаа эсэх талаар тодруулахад “Гаднын оронд зорчиход мон­голчууд хил, гааль дээр удаан хугацаанд саатах асуудал их гардаг. Харин бусад орны

• 2017 он гэхэд иргэддээ чиптэй цахим паспорт олгох Засгийн газрын тогтоол өнгөрсөн онд гарсан боловч энэ ажил зогсонги байдалд оржээ.

• Гадаад паспорт авах иргэдийн тоо энэ жил гэхэд 15.8 хувиар өссөн.

• Монгол Улсын иргэд чиптэй паспортаар дэлхийн 60 орчим улсад визгүй зорчих боломжтой.

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

АГААРЫН БОХИРДОЛ ХҮҮХДЭД

Дэлхий дээр нэг хүртэлх насны 17 сая орчим хүүхэд олон улсын дунджаас зургаа дахин их агаарын бохирдолтой бүс нутагт амьдарч байна.Өнгөрсөн оны судалгаагаар

Улаанбаатар хотод тохиолдсон нийт нас баралтын 9-13 хувь нь агаарын бохирдлоос үүдэлтэй. Иргэдийн амь на санд заналхийлсэн ийм нөхцөл байдалд хүний эрхийг хам гаа лахад юу хийж байгаа та лаар Хүний эрхийн үндэсний комиссын Ажлын албаны дарга Ч.Алтангэрэлээс тодруулав.

Агаарын бохирдлоос болоод Улаанбаатарт хүний эрх ноц­тойгоор зөрчигдөж байна. Хү мүүс Үндсэн хуулийн хүрээнд эрхээ хамгаалуулж, хэрэв зөрчигдсөн бол нөхөн төлүүлэх бүрэн эрхтэй. Тухайлбал, Үндсэн хуулийн 16.2­т “Эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй”, 16.6­д “Эрүүл мэндээ хамгаалуулах, эмнэлгийн тусламж авах эрх тэй” хэмээн заасан байдаг. Энэ мэтчилэн хүний эрхийг хамгаалахад чиглэсэн хууль, дүрэм журам Монгол Улсад хангалттай бий. Гэвч бодит байдал дээрээ хуулийн хэрэгжилт хангалтгүй

байгаа юм. Энэ нь иргэд болон аж ахуйн нэгж, төрийн албан хаагчид хуулийн мэдлэг дутмаг байгаатай хол боотой. Үүнээс гадна Монгол Улсад хуулийг баталдаг боловч, сурталчлан таниулах ажлыг орхичихдог. Иймээс энэ тал дээр анхаарал хандуулах зайлш­гүй шаардлагатай. Мөн хүний эрх ашгийг хамгаалах төрийн болон төрийн бус байгууллагууд хамтарч ажиллах уялдаа холбоог сайжруулах нь чухал асуудал болоод байна. Иймээс Хүний эрхийн үндэсний комиссоос иргэдэд хуулийн боловсро л олгох, сурталчлан таниу лах, хэрэг­жилтийг сайжруулахад анхаарч байна.

БАЙР СУУРЬ

Хуулийн хэрэгжилтэд анхаарч байна

17сая

• Өмнөд Ази

• Зүүн Ази

• Номхон Далайн бүс нутагт амьдарч байна

12сая

Агаар бохирдуулагч бодисууд хүүхдийн уураг тархинд хүрч, мэдрэлийн эдийн үрэвсэл үүсгэдэг.

Магнетит буюу соронзон хүдрийн

төмөр нь хэт нарийн ширхэгтэй

тул үнэрлэх, хоол боловсруулах эрхтэн

тогтолцоог гэмтээдэг.

Нүүрс, шатахуун, тос,

хог, тамхийг шатаахад

үүсдэг бодисууд нь

хүүхдийн сурч, хөгжихийг

дэмжсэн тархины эсийн

холбоосыг гэмтээдэг.

Бага насны хүүхдийн тархи мэдрэг байдаг тул багахан хэмжээний хорт бодис ч тархийг маш ихээр хордуулдаг.

Хүүхэд том хүнтэй харьцуулахад хурдан

амьсгалдаг тул агаарын бохирдолд

илүү өртдөг.

Мэдрэлийн тогтолцооны хүнд өвчлөлтүүдийг үүсгэх үндэс болдог.

НҮБ ©

С.Батсайхан / ЗГМ©

Монгол Улсын иргэ дийн гадаад паспорт хэвлэмэл тул хугацаа сунгасан эсэх мэдээлэл нь олон улсын мэ-дээллийн санд хугацаа алдаж ордог аж.

иргэд паспортаа компьютерт уншуулаад л явчихдаг. Иймээс олон улсын уг соёлыг монголд нэвтрүүлбэл хаа хаанаа ямар ч асуудалгүй зорчих боломжтой болно. Мөн энд ирж, оочерлож зогсох шаардлагагүй болно” гэв.

Гаднын бусад улсад тодорхой хугацаанд визгүй зорчих боломжтой нь электрон пас­портын хамгийн гол давуу тал. Тухайлбал, Их Британийн гадаад паспорт дэлхийн хамгийн “хүчирхэг”­т тооцогддог. Учир нь, тус улсын иргэд чиптэй паспортаар дэлхийн 147 оронд визгүй зорчдог юм. Харин Монгол Улсын иргэд ийм төрлийн паспортаар дэлхийн 60 орчим улсад визгүй зорчих боломжтой байдаг аж.

Mongolia has exported USD 1.9 billion worth coal as of Oc­tober 2017. The value of coal exported to People’s Republic of China (PRC) reached USD 1.86 billion, which triples the amount of 2016, despite the fact that PRC decreased coal imports in 2017. The coal price was also in­creased; for instance, 5,500 kkal coal price is at CNY 685 (USD 103.5) per ton. As of November, tier I and II coking coal prices are around CNY 1,710 (USD 258.4) to CNY 1,720 (USD 259.9) in Handan and Hebei, PRC. Further­more, Minister of Foreign Affairs Tsogtbaatar Damdin reached an agreement on strengthening bi­lateral cooperation with China on mineral resources and infrastruc­ture development during his visit to PRC.

ZGM: HIGHLIGHTS

POLITICSParliament’s Standing Committee on Social Policy, Education, Culture and Science to discuss Health Insurance Funds’ activity and financial implementation report.

Enkhtuvshin Ulziisaikhan, Deputy Prime Minister of Mongolia, met with Wang Huning, a member of the Communist Party of China’s Politburo Standing Committee during the fourth World Internet Conference.

At the President’s order, Victor Anatolievich Koksharov has been awarded with the Order of the Polar Star and Alexander Valerevich Ponomarev with Friendship Medal.

ECONOMYMNT holds steady against USD for the fifth consecutive day at 2438.16.

Interbank foreign currency exchange doubled since last year.

People’s Republic of China’s coal import reached 735 thousand tons, a 7.1 percent increase.

A total of USD 320 million planned for re-planning of ger districts, main source of air pollution in Ulaanbaatar city, in the next decade.

SOCIETYMongolian team of athletes bring home three silver and two bronze medals from a judo championship “Hong Kong Asia Open 2017”.

IM Munguntuul Batkhuyag wins second place at London Chess Classic 2017.

Louis Saha, a forward of the Manchester United and France national team is visiting Mongolia to participate in the ‘Golden Ball’ awards.

Revival of coal industry: Coal price soars above USD 100 per ton

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

Tavan Tolgoi JSC coal export totalled 3.1 million tons as of the third quarter

ECONOMY

E-commerce trend in Mongolia

ZGM DAILY2017.12.12, TUESDAY ~ №238 (784) 7THE OFFICIAL GAZETTE

BoM reviews interest rate re-strictions of other countries

Kantar TNS releases its "Connected Life" research

According to BoM, restriction will be ineffective and have many negative con se quences.

Furnitures, apparel and cosmetics have high demand on the internet.

MSE ALL index dropped to 1220.9

USD 1.9 billion worth coal exported as of October 2017

The MSE market cap stands at MNT 2.6 trillion.Coal export to China triples the amount of 2016.

deposit. The company, which transports coal through Shiveen­khuren­Tsekhe border check­point, informed “The target ex­port amount is unable to reach due to low entry capacity at border checkpoints.” Usukh Zoos JSC ex ports four different types of coal. The low sulfur coking coal is currently being sold at CNY 515 (USD 77.83) per ton at the mi ne, while the exported coal is being traded at CNY 650 (USD 100) af­ter transporting to China.

MONGOLIA ENERGY CORPORATION

A total of 1100 employees working in the Khushuut Mine project of “Mongolia Energy Corporation” (MEC) LLC, a Mongolian mining company listed on the Hong Kong Stock Exchange. According to their Q3 report, the average price of MEC coking coal stands at HKD 1235,7 (USD 158.26). MEC is currently exporting coal through Bulgan­Takeshken border check­

point. The Governor of Khovd aimag informed that around 70­100 coal loaded trucks are pass­ing through the border.

TAVAN TOLGOI JSCSeddorj Renchinbyamba, Pres­

ident and CEO of Tavan Tolgoi JSC, said that the company is selling coal at USD 61 per ton at the Tavan Tolgoi deposits. As of the third quarter of 2017, the company has exported a total of 3.1 million tons of coal. The

company’s target export amount for 2017 is 4 million tons. Not only did the company’s operation has improved in relations to the restoration of mining industry, Tavan Tolgoi JSC’s stock price grew by 3.2 times within a year, reaching MNT 9425 as of De­cember 11.

USUKH ZOOS LLCAs for Usukh Zoos LLC, the

company exported over 2 million tons of coal from Nariinsukhait

According to the Communica­tions Regulatory Commission of Mongolia, the number of internet users in Mongolia increased by 22 times compared to 2010. Kan­tar TNS, an international research

company, conducts annual study “Connected life” to learn online customers’ trend. Covering 70 thousand people across 57 mar­kets, this year’s survey discovered that 63 percent of Mongolian inter­net users prefer using smartphones to make payments. However, the pressing issue for e­commerce development in Mongolia has be­

come delivery. “The online shop­ping industry can develop rapidly if it expands into regional areas,” informed eCommerce Develop­ment Center NGO. Also, other instruments, such as payment and technological solutions, need to be co­developed in order to expand tradable sector.

Mckinsey Global Institute’s

study displays that furnitures, ap­parel and cosmetics have high de­mand on the internet. Founder of “beautysecrets.mn” informed that pre­order items have more demand among customers. In average, the website, which only sells cosmet­ics, receives 30 orders daily. In average, online shopping activates om 9pm to 1am.

As for “shoppy.mn” website, the number of visitors has reached 4.5 million in 2017. The company said the sales reached MNT 768 million within 10 days during Black Fri­day. Considering the situations in Mongolia, “Letting the customers the item they order online in per­son effect sales,” said the compa­ny’s representative.

Bilig.BZGM

STOCK MARKET MINING

500

600

700

800

900

36

38

40

42

950

1050

1150

1250

1350

(MNT, three months to date)

(MNT, three months to date)

(Unit, three months to date)

APU JSC stock price

Remicon JSC stock price

MSE ALL index

12/2017

12/2017

12/2017

ZGM: INFOGRAPHIC

MONGOLIAN SOCIAL MEDIA APPLICATION USERS BY GENDER

USER BASE BY AGE

SUPER LEADERS BY PERCENTAGE

snapchat

facebook

viber

youtube

instagram

Ymessenger

Fmessenger

twitter

wechat

skype

MALE% %

FEMALEVS

34

49

41

50

43

51

48

52

66

51

59

50

57

49

52

48

52

43

48

57

viber

twitter

wechat

youtube

facebook

skype

twitter

Ymessenger

Fmessenger

viber

skype

facebook

youtube

instagram

instagram

Fmessenger

Ymessenger

snapchat

snapchat

wechat

34

16

31

10

33

16

30

10

32

13

30

9

31

12

26

9

31

11

24

9

After reviewing the practices of 76 countries that have put re­strictions on interest rates, the Bank of Mongolia made an an­nouncement stating the restriction will be ineffective and have many negative con se quences. Accord­ing to the World Bank studies, the restriction in the interest rate results in commer cial banks issu­ing only low­risk loans to major investment seekers and reduce low­income people’s access to finance. Japan is one of the ex­amples as they approved a usury

law in 1954, which also restricted the interest rate. As a result, loans freezed, loan requests slowed and high­interest rate illegal loans have spread. Comparing the pre­vious years, the interest rate re­duced drastically since 1993 when it was 300 percent, down to 48.1 percent in 1998, 30.6 percent in 2005 and 19.7 percent in 2016.

The BoM introduced methods other than restriction to imple­ment the strategy included in the monetary policy. Accordingly, the foremost priority is to create

a sustainable environment for the economy, which is to maintain price, inflation, growth and oth­er indicators to reduce expenses related to non­performing loans caused by the economic environ­ment.

In addition, other means, such as increasing loan supply by im­proving market competitiveness, reducing source expense and de­velop financial instruments suchas financial market, are an im­portant leverage to reduce interest rate, informed the BoM.

Bank of Mongolia comments on forced interest rate restriction

Ganbayar.B / ZGM©

1224.96

34.97

806.63

On December 11, 1,282,398 sharesof52firmsweretraded.29firms’ shares increased in price,17 decreased and 6 remained un­changed. Remicon JSC was the highest traded instrument; but de­creased by 7.97 percent, whereas APU JSC was the second highest and decreased by 1.37 percent.

Batsaikhan.S / ZGM©

Монголын урчуудын эв лэлийн байгууллагын 75 жилийн ойд зориулсан “Бест арт” галерейд “Монгол Улсын Ардын зураачид” уран бүтээлийн үзэсгэлэн маргааш нээлтээ хийнэ. Үзэсгэлэнд ардын уран зураачдын үнэт бүтээлүүд дэлгэгдэх бөгөөд хойч үедээ урлагийн боловсрол олгож буйгаараа онцлог аж. Энэ үеэр гавьяат багш Н.Бавуудоржийн ур ухаан шингэсэн сийлбэрийн бүтээлийг дээжлэн толилуулах юм. Тодруулбал, зураач, сийл бэрч Н.Бавуудорж өөрийн сэтгэмжээр “Зэрэглээ”, “Хий морийн морь” гэх хүрлийн үеийн хадны сүг зургаас санаа авсан буга, хангарьд зэрэг олон төрлийн амьтны сийлбэр, байгалийн онцлогийг дүрсэлсэн бүтээлээрээ үзэсгэлэнг өнгөлнө.

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784)

Лавлах

Билгийн тооллын 25Өвлийн тэргүүн цагаагчин гахай сарын долоон улаан мэнгэтэй харагчин тахиа өдөр.Үс засуулбал: Нүд бүрэлзэн улцайна.Наран ургах, шингэх: 08.37-17.02Барилдлага: Хүчин төгсөх Шүтэн барилдлага: Тийн мэдэхүйСуудал: Уул

(Өмнөх дугаарын хариу)

7

1

2

5

3

19

5

2

7

4

8

3

9

68

9

4

6

3

5

7

8

2

724563891

138794265

915278436

469825317

386149752

572631984

847316529

693452178

251987643

ЗГМ: СҮДОКҮ

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

07.00 “Монголын шинэ өглөө” хөтөлбөр

11.00 “Монголын мэдээ” хөтөлбөр

15.45 “Эрх зүйн хөтөч” нэвтрүүлэг

16.15 “Ногоон сум” реалити шоу

19.35 “Туульсын хаан Жангар”

21.10 “Цаг үе, үзэл бодол” нэвтрүүлэг

08.45 “Монголчууд ХХ зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

11.15 “Флаш” ОАК 14 дүгээр анги

15.40 “Аугаа уран зургууд” нэвтрүүлэг

19.00 "Романтик эмч Ким Са Бү” ОАК 2 дугаар анги

21.00 “80 саяын уналт” шоу нэвтрүүлэг

22.00 "Нууц материалууд” ОАК /seаson 2/ 12 дугаар анги

09.30 “Тог тог тог” хүүхдийн нэвтрүүлэг

12.00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

15.30 “Анагаагч” ОАК 10 дугаар анги

17.30 “Пэппа торой” хүүхэлдэйн кино 25-28 дугаар хэсэг

20.00 "Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22.30 “Хавай 5-0” ОАК /seаson 7/ 21 дүгээр анги

11.30 “Ногоон хот” нэвтрүүлэг

15.00 "Бизнесийн төв цэг” хөтөлбөр

17.00 "Bloomberg Surveillance” нэвтрүүлэг

20.30 “Цахиурын хөндийгөөс цааш” нэвтрүүлэг

21.00 “Мөнгөний урсгал” хөтөлбөр

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ07.00 “Өсөлтийн замд” нэвтрүүлэг

ТВ ХӨТӨЛБӨР

ЗУРХАЙ

ҮЗВЭР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР

УВС -17o

-23o

ХОВД -9o

-21o

ЗАВХАН -12o

-24o

БАЯНХОНГОР -6o

-17o

ГОВЬ-АЛТАЙ -6o

-17o

ӨВӨРХАНГАЙ-6o

-16o

АРХАНГАЙ -5o -16o

ХӨВСГӨЛ -9o

-19o

БУЛГАН -14o

-23o

ТӨВ -15o

-23o

ДУНДГОВЬ -10o -20o

ӨМНӨГОВЬ-5o

-16o

ГОВЬ-СҮМБЭР -13o

-23o

ДОРНОГОВЬ-11o

-21o

СҮХБААТАР -19o

-30o

ХЭНТИЙ -15o

-35o

СЭЛЭНГЭ -15o

-26o

ОРХОН -12o

-21o

ДАРХАН-УУЛ -15o

-26o

ДОРНОД -18o

-30o

БАЯН-ӨЛГИЙ -8o

-18o

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

XII.14 -14o

-22o 6 м/с

5 м/с

Ялимгүй цастай

XII.13 -11o

-21o 5 м/с

4 м/с

Үүлшинэ

XII.12 -13o

-22o 6 м/с

4 м/с

Үүлшинэ

XII.16 -14o

-24o 6 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

XII.15 -15o

-24o 5 м/с

4 м/с

Ялимгүй цастай

ҮЗЭСГЭЛЭН

Байгалийн төрхийг бусдын нүдээр

Газрын мэдээллийг гар утсаараа

Газар эзэмших, ашиглах, өмчлөхтэй холбоотой 30 гаруй төрлийн өргөдөл, хүсэлтийг шийдвэрлэх автоматжуулсан программыг улсын хэмжээнд нэвтрүүллээ.

Иргэд газартай холбоотой өргөдөл, хүсэлтийн шийдвэрийг веб болон гар утсаараа дам­жуулан хүлээн авах боломж бүрджээ. Ингэснээр захирамж, гэрээ, гэрчилгээ, кадастрын зураг, газрын төлбөр, үнэлгээ, цахим хувийн хэрэг зэргийг иргэдэд хүргэх үйлчилгээг хөнгөвчилж байгаа юм.

Газрын кадастрын мэдээллийн санг 21 аймаг, 330 сумын интер нетийн нэгдсэн системд нэвтрүүлсэн байна. Газрын кадастрын тоон өгөгдөл, мэдээг нээлттэй эх үүсвэрийн Газрын кадастрын мэдээллийн сангийн Лэнд менежер программ хан­гамжид хөрвүүлэн оруулж, газрын албаны өдөрт тутмын үйл ажил лагаанд ийнхүү нэвтрүүлжээ. Ингэснээр тус албаны өдөр тут мын үйл ажил лагааг нээлттэй, ил тод, хяналт тай, түргэн шуурхай болгож, цаасны хэрэглээг багас гаж, иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх боломж бүрдэж байгаа юм.

Б.ТогтохЗГМ

Аргын тооллын арванхоёр-дугаар сарын 12, Ангараг гараг, Билгийн тооллын 25, Тугчин одтой, харагчин тахиа өдөр.

Өдрийн наран 08.37 цагт мандан, 17.02 цагт жаргана. Тухайн өдөр үхэр, могой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр буян номын үйл эхлэх, дээдсээс халамж хүсэх, лам хуврага болох, багш шавьд барилдах, номын абшиг авах, шинэ гэр ба байр авах, гарагийг тахих, хагалгаа хийлгэх, гэр бүрэхэд сайн. Мод суулгах, нарийн зөвлөгөөн хийх, улаа гаргах, хиншүү хярвас гаргахад муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, бар, туулай, морь, хонь, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой. Тэрсүүд өдөр. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Шинэ жилийн баяраар орон орны үзэгчдэд хамгийн олон удаа хүрдэг "Цөмөөхэй" бүжгэн жүжгийг энэ сарын 21-24-нд толилуулах гэж байна. Цаг гаруй үргэжлэх уг жүжгийн тасалбар 20-40 мянган төгрөгийн үнэтэй. Уг бүжгэн жүжгийг ОХУ, Монгол, АНУ болон Европын орнуудад шинэ жилийн баяр болгоноор үзэгчдэд хүргэдэг оргил бүтээлийн нэг. Тэгвэл хамгийн анх энэ балетыг ОХУ-ын Маринский театрын уран бүтээлчид тайзнаа амилуулж байсан бөгөөд манай улсад 1982 онд Улсын дуурь бүжийн эрдмийн театрын уран бүтээлчид тоглож байжээ.

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 12.11

БОСООГООР:2. Давардаг нэгэн5. Хөгжим зохиолын нэгэн төрөл6. Булган аймгийн харьяат улсын заан8. Мэргэжлийн сүмод одоогийн аваргуудтай

нэгэн үед барилдсан Бат-Удралын дэвжээний нэр9. Санваартан11. Цэргийн анги нэгтгэлийн нэгж салбар12. Энэ мэт гэсэн үг13. ХАА-н нэгэн салбар нэгж (товчилсон нэр)

CORPORATE CONVENTION CENTRE

Монгол-Америкийн балетын хөтөлбөрийн залуу бүжигчид болон Номадик балет продакшны уран бүтээлчид хамтарсан “Амьдралыг тэтгэгч H2O” модерн балетыг толилуулна. Энэ сарын 14-нд болох уг тоглолт цаашид ус, хөрс, хог хаягдал зэрэг экологийн сэдвээр үргэлжлэх аж.

ТУСГААР ТОГТНОЛЫН ОРДОН

Монгол Улсын Морин хуурын чуулгын жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг шинэ жилийн тоглолт энэ сарын 24-нд болно.

УДБЭТСонгодог урлагийн шилдэг уран бүтээлчдийн нэгдсэн тоглолт “Virtuoso” гала концерт 15 дахь жилдээ болох гэж байна. Тус тоглолт өнөөдөр 19.00 цагт УДБЭТ-ын тайзнаа болох аж.

Францын нэрт хөгжмийн зохиолч Л.Делибийн “Коппелия” буюу “Цэнхэр нүдэн бүсгүй” балетыг энэ сарын 17-нд толилуулна.

ШАНГРИ-ЛААвстри улсын Өргөмжит консулын газар, Монгол-Австрийн Найрамдлын нийгэмлэг хамтран 1999 оноос хойш амжилттай зохион байгуулж ирсэн “Венийн вальс” цэнгүүн энэ сарын 15-ны 18.00 цагт Шангри-Ла зочид буудлын их танхимд болох гэж байна. Тасалбарын үнэ 1100-1500 ам.доллар буюу түүнтэй тэнцэх төгрөг.

МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ АСА ЦИРК

Ахлах, дунд ангийн болон оюутан залуустаа хүсэл мөрөөдлөө биелүүлэхэд нь урам зориг өгөх, мэдээлэл солилцох боломж олгох Т.Саруултөгсийн “Сэтгэлийн гал-2” цуврал лекц энэ сарын 17-нд болно.Хурдан галт

тэрэг аяллаа эхлэв

Улаанбаатар­Эрхүүгийн чиглэлд хурдан галт тэрэг анхны аяллаа эхэллээ. Шинэ галт тэ­рэгний бэлтгэл ажлыг хангах хүрээнд УБТЗ ОХУ­аас 2014 онд авсан шинэ вагоноор бүрэн шинэчилж, үйлчлэгч нарын дүрэмт хувцсыг шинэ загвараар хийлгэн, зорчигчдын тав тух, аюулгүй байдалд анхааран ажилласан байна. Өмнө нь тус чиглэлд нийт 48 цаг явдаг байсан бол хурдны галт тэрэг 24 цагийн дотор Эрхүү хотод очих аж.

Энэ талаар Улаанбаатар төмөр замын дарга Д.Жигжиднямаа “Шинэ галт тэрэг долоо хоногт гурван удаа аялалд гарна. Энэхүү үйлчилгээг нэвтрүүлсний зорилго нь “Алтан булаг” боомтод ачаалал нэмэгдэх болсонтой холбоотой” гэв. Мөн тэрбээр шинэ галт тэрэг Улаан­Үд, Эрхүү, Байгаль нуур руу явах аялал жуулчлалын тээврийн хэрэгцээг бүрэн хангах болсныг дуулгасан юм.

УЛААНБААТАР

ХӨТӨЧ

ЗГМ: КОМИКС

Хүүхэд бүрийн хүсэн хүлээдэг "Цөмөөхэй"

ТМ

ЛХ

ШАРА

Н

Ю

У

Х

О

ЦА

У

И

Ш

Ө

Ш

А

Э

ГУ

О

Р

ИАРГАИ

О

А

Р

Ө

ЛҮ

О

Д

ЖУЖАН

Ц

А

Ц

Э

Л

АЛТАИ

МТ

В

ИН

ЭР

Д

МОХОО

УГ

1 2 3

4 5 6

7 8 9

10 11 12 13 14

15

14. Зан аяг

ХӨНДЛӨНГӨӨР:

1. Оливын модонд ургадаг шингэн алт хэмээгдсэн жимс4. Алдарт Арвайхээр хурдан хүлгийн хоч7. Монгол орны хамгийн их устай хүрхрээ10. Тэр өдрийн хамгийн сүүлд саасан сүү (гүүний)15. Эвтэй дөрвөн амьтан

ТАШУУГААР:1. Узбек үндэстэн

3. Өмнөговь аймгийн сум

УБ-Бээжин 06.10 08.25Бээжин-УБ 09.30 12.00Сөүл-УБ 01.25 03.55Сөүл-УБ 18.15 20.45УБ-Сөүл 13.00 17.05Токио-УБ 14.40 19.10УБ-Токио 07.55 13.40Ханбумбат-УБ 09.30 12.00УБ-Ханбумбат 07.30 08.40

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

Эрээн-УБ 18.00 11.15Хөх хот-УБ 22.50 11.15УБ-Хөх хот 20.00 20.49УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү-УБ 15.35 06.20Замын-Үүд-УБ 21.35 09.55УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45 Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48 УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52Сүхбаатар-УБ 06.30 15.35Зүүнхараа-УБ 04.25 08.40

Mr. Баагийгийн ПАЯН.....

Цаг яг хэд болоод байна?

Чи амьд цаг сонсмоор байна уу?

Шөнийн 02.30 болчихоод байна. Тайван амраагаад

өгөөчээ!

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Хятад хөрөнгө оруулагчдыг түгшээж байна

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх төлөвтэй

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Хуванцрын хаягдал дэлхий нийтэд сорилт дагуулавТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Гадаадынханд орон сууц худалдахгүй

Дэвид КроуАНУ­ын эм үйлдвэрлэгч

Avon dale компани онлайнаар тав хүрэхгүй ам.доллараар худалдан авч болдог Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. 100 ширхэг эмтэй нэг савны үнэ 32.46 ам.доллар байснаа 295 болсныг Financial Times сонины сэтгүүлчийн олж үзсэн баримтад тусгасан байв. В3 төрлийн ниацин амин дэмийг эмийн сангаас 100 ширхгийг нь тав хүрэхгүй ам.доллараар авч болдог хэдий ч зарим эмч АНУ­ын Хүнс, эмийн захиргааны баталсан илүүдэл холестериныг эмчлэх хувилбарыг ашигладаг аж.

Алабамад байрладаг Avon­dale гэгч нууцлаг компани Niacor­ын эрхийг Японы Sawai ком панийн салбар Upsher Smith­ээс худалдаж авсныхаа дараа үнийг нь ийнхүү нэмжээ. Гэх дээ уг худалдан авалт болон нөх цө лийн талаар аль аль нь мэдээлээгүй. АНУ­ын Засгийн газар эрүүл мэндийн зах зээлийн үнийг хянадаггүй байдлыг ашиглан компаниуд өрсөлдөөн багатай эмийн эрхийг худалдан аваад үнийг нь эрс өсгөх тактик хэрэглэдэг.

Avondale­ынхан Niacor­аас гадна Upsher Smith­ээс SSKI хэмээх амьсгалын замын эмийн эрхийг худалдаж аваад үнийг нь 11.48 ам.доллараас 295 болгож өсгөсөн нь 2469 хувиар нэмсэн хэрэг юм. Хүнс, эмийн захиргааны мэдээгээр тус компани энэ хоёр эмээс өөр бүтээгдэхүүн гаргадаггүй аж. Эмийн үнийн мэдээллээр үйлчилдэг Truven Health ба Elsevier хоёр фирм үнийн өсөл­тийг нотолсон байна. Өнгөрсөн онд АНУ­д Niacor­ын жор 19 мянган удаа бичигдсэнийг Iqvia өгөгдлийн фирм мэдээлэв.

Жороор олгодог хувилбар нь биед түргэн шингэдэг бол арай удаан задардаг өргөн хэрэглээний хувилбар бас бий. Эмийн үнэ өссөнийг олон нийт болон эрүүл мэндийн

ажилтнуудад мэдээлдэггүй учир олонх эмч нар Niacor­ын үнэ олон дахин өссөнийг мэдээгүй байх. Эмийн зардлыг бууруулах зорилготой программ хийдэг Rx Savings фирмийн захирал Майкл Ри “Энэ бол хэрэглэгч ба эмч нар санхүүгийн хувьд зөв шийдвэр гаргахад тустай мэдээлэл хангалттай бус Америкийн үр ашиггүй зах зээлийн сүүлийн жишээ юм. Тэд үр ашиггүйн торонд орооцолдож, бусдад олз болжээ” хэмээн тайлбарлав.

Эрүүл мэндийн даатга лын UnitedHealth ба эмийн ме­неж ментийн Express Scripts ком паниуд хоёр эмийг жаг саалт ­даа багтаасан авч эн тэр гүүнд шаардлагатай анги лалд оруу­лаагүй аж. Худалдаж аваад өсгөх тактикийн улмаас унасан Канадын Valeant компани болон бизнесмен Мартин Шрекли нарын гашуун түүхийг мэдэх тул олонх эм үйлдвэрлэгч энэ аргаас зайлсхийдэг. Гэтэл уг тактикийг эмийн зах зээлийн ганц нэг өнцөг буланд ашигласаар бай гаа аж. Өнгөрсөн Чикагод байр ладаг нэг компани батга арилгагч тосны үнийг нэг савыг нь бараг 10 мянган ам.долларт хүргэсэн тухай мэдээг манай сонин нийтэлсэн.

Upsher­ийн хэвлэлийн тө­лөөлөгч хоёр бүтээгдэхүүний эрхээ Avondale­д худалдсанаа зөвшөөрсөн боловч яагаад уг хэлцлээ олон нийтэд мэдээ­лээгүй талаар тайлбар өгөхөөс татгалзав. Түүнчлэн уг эмүүдийг үйлдвэрлэж байгаа эсэх, үнэ нэмэх боломжийг мэдсэн эсэх талаар үг хэлсэнгүй. Хямд эмийн төлөө тэмцэгч Дэвид Мит челл Avondale­ийн стра­тегийг мэдэж байсан бол Upsher давхар хариуцлага хүлээх ёстойг онцлов. Тэрбээр “Хэ рэв худалдан авагч нь үнэ өсгө хийг мэдсээр байж эмийн эрхийг худалдсан бол, түүнчлэн үүний­хээ төлөө урамшуулал авсан бол зарим хариуц лага ногдох ёстой” хэмээсэн юм.

Австралиас эргэн ирсэн хэдэн мянга иргэдийн нэг юм. Гэтэл түрээсийн үнэ өссөн, цагаачдын тоо нэмэгдсэн болон улсын орон сууцны хөтөлбөр санхүүжилтгүй гэх мэт шалтгаанаар хямрал үүсэж, өнгөрсөн сонгууль хүртэл есөн жил эрх барьсан консерватив нам ялагджээ. De Paul House хэмээх буяны байгууллагын тэргүүн Иан Рутлиж “Манайд рок одын цалинтай азтай хүмүүст зориулсан рок од эдийн засаг бий болсон. Гэвч Шинэ Зеланд бол доогуур цалинтай эдийн засаг. Иймээс доод давхаргынхан байр олох гэж зүдэрч байна” хэмээв.

Тэрбээр “Орон гэргүйчүүдийн бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт орсон. Ажилтай гэр бүлүүд ч орон гэртэй болох, түрээс төлөхөд хүнд­рэлтэй байдаг” гэжээ. Үндэсний хэмжээнд есдүгээр сарын байдлаар 5844 хүн халамжийн байранд амьдарч байгаа нь хоёр жилийн өмнөхөөс 42 хувь өссөн үзүүлэлт. Шинэ Засгийн газрын Шадар сайд Уинстон Питерс “Өөрчлөлт хийгдэж, Шинэ Зеланд цаашдаа урьдын адил худалдагдахгүй гэдэг дохиог олон улсад өгөх ёстой” гэж мэдэгдсэн байна. Хятадын хөрөнгө оруулагчид Шинэ Зеландыг онилсон учир сүүлийн 10 жилд энд үл хөдлөхийн үнэ 57 хувь өссөн билээ.

Дэлхийн үймээн самуунаас хол, амар тайван энэ улс руу тэрбумтнууд хошуурах болсны дотор технологийн бизнесмен Питер Тиел том эдлэн газар худалдан авчээ. 2008 оны хям­ралын дараа Шинэ Зеландын Засгийн газар улсын байруудаа зарсан боловч оронд нь барьж чадаагүй байна. Улсын мэдлийн байрны тоо 2011 онд 68148 байсан бол энэ онд 61323 болтлоо цөөрөв. Өнгөрсөн онд байдал хурцдаж, зарим гэр бүл машиндаа хоноглоход хүрсэн тул Засгийн газар 300 сая шинэ зеланд доллар гаргаж, орон гэргүйчүүдийг буудалд байрлуулж байсан юм. Ноён Робертсон “Тогтвортой өсөж буй эдийн засаг байрны наймаанд суурилж таарахгүй. Би орон сууцны зөв ажиллагаатай зах зээл бий болгож, иргэдийг түрээснээс эзэмшилд шил­жүүлэхийг хүсэж байна” хэмээн мэдэгдсэн юм.

Эмили Фен, Том МитчеллХятадын зүүн хойд нутгийн

Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. Өнгөрсөн есдүгээр сард нутгийн иргэдэд хөрш хойд солонгосчууд газар доор цөмийн туршилт хийсний чичирхийлэл мэдрэгджээ. АНУ ба Кимийн дэглэмийн хооронд зэвсэгт мөргөлдөөн үүсэх аюул нэмэгдэж буй тул хилийн хоёр талаас хэдэн сая хүн орон гэрээ орхиход хүрч болзошгүй хэмээн Чанбай хошууны албаныхан ба оршин суугчид эмээж байна. Хятадын нийгмийн сүлжээгээр тарсан албан бичгээс үзвэл Хятадын мобайл утасны томоохон ком­панийн тус хошуун дахь салбар албаныхны дүрвэгсдийн цэг гэж тодорхойлсон газруудад дохионы хүчин чадлыг туршиж үзжээ.

Уг бичигт “Хойд Солонгосын хил дээрх байдал түгшүүртэй” байгаа тул бэлтгэл ажил хийсэн гэж тэмдэглэсэн байна. Сүлжээгээр тархсан бичгийн хуулбарыг дараа нь устгасан байв. China Mobile компанийн салбарын төлөөлөгч хэлэхдээ “Засгийн газар эдгээр цэгүүдийг тодорхойлж өгсөн. Гэхдээ санаа зоволтгүй, хэн ч сандралд орчихоогүй байна. Нэг их том асуудал биш” хэмээн тайлбарлажээ. Манай сонин Чанбай хошууны албаныхантай холбогдоход зарим нь тайлбар өгөхөөс татгалзсан буюу дүрвэгс­

Хятадын хилийн хотууд хийгээд Хойд Солонгосын пуужингийн тусгалд багтдаг Бээжинд хүртэл Умардын тухай үхлийн хошиг­нол түгжээ. Хятадууд “арын хашааны” хөршийнхөө талаар үл тоомсорлох ба түгших сэтгэл төрж буйг нэгтгэсэн тайлбарыг Бээжинд суудаг нэг санхүүч хэллээ. Тэрбээр FT сонинд “Би Хойд Солонгос пуужин хийсэнд эргэлзэж байгаа. Гэхдээ шаардлага гарвал зугтахад бэлэн байхыг хүсэж байна” гэсэн юм.

Албан ёсоор эрх баригч хоёр Коммунист нам хоорондын харилцаагаа “уруул шүд шиг” нягт байгаа хэмээн мэдэгддэг. Гэвч Ерөнхийлөгч Ши Жиньпин ноён Кимийг үл тоомсорлож байгаа нь Бээжин дэх дипломат хүрээлэлд ил нууц юм. Ноён Шигийн төлөөлөгч Пхеньянд Умардынхантай хэлэлцээ хийж буй зургийг хараад зочиндоо уламжлал ёсоор аяга цай буюу ус өгөө гүйг зарим шин жээч тэм­дэглэж байв. Хятадын Байгаль орчны яам Хойд Солонгосын хил дагуу 20 гаруй ажиглалтын станц байгуулсны нэг нь Чанбайд байдаг агаад цөмийн туршилтын дараах агаарын бохирдлыг хэмжих зорилготой.

Бээжин дэх Карнеги­Циньхуа төвийн захирал Пол Хаэнле хэлэхдээ Умардын талаарх Хя­тадын бодлого Кимийн цөмийн хөтөлбөрийг зогсоох Трампын засаг захиргааны шахалт дарамтад туслахаас илүүтэй хилийн дагуу үүсэж болзошгүй эмх замбараагүй байдлаас сэргийлэхэд чиглэж байгааг онцолжээ. Тэрбээр “Хята­дууд өөрийн дотоод шалтгаанаар Хойд Солонгосын та лаар түгшиж буй. Тэд яах учраа олохгүй байгаа бололтой” гэжээ.

дийн лагерь барих бэлт гэлийн талаар мэдэхгүй гэсэн юм.

Долоо хоногийн өмнө Ком­мунист намын орон нутгийн хэвлэл Jilin Daily сонинд цөмийн хямралыг хэрхэн давах талаар бүтэн нүүр өгүүлэл нийтлэгдсэн. Зурагт тайлбар нь хүмүүсийг цацраг идэвхэд бохирдсон хувцсаа сайтар сэгсэрч, ус ихээр уухыг зөвлөжээ. Чанбайг хүрээлсэн

уулсын хамгийн өндөр оргил болох Паэкту ууланд Японы эзэнт гүрний армитай байлдаж асан босогчид нуугдаж байсан агаад Солонгосын ард түмний төрсөн газар ч гэж ярих нь бий.

2015 онд Хойд Солонгосын хэвлэлд ноён Ким 2710 метр өндөр оргилд авираад амарч байгаа гэх зураг нийтлэгдсэн. Хятадын Дандон, Хунчун зэрэг

худалдааны хотуудын адилаар Чанбай Хойд Солонгостой хиллэж буй нь эдийн засгийн давуу тал болдог. Гэвч одоо Пхеньян, Вашингтоны харилцаа хурцадсан үед ийнхүү ойр байх нь үүрэг хариуцлага мэтээр харагдах болов. Аравдугаар сард Хойд Солонгосын албаныхан дараагийн цөмийн туршилтаа агаар мандалд хийнэ гэж мэдэгдсэн.

Арван нэгдүгээр сарын 29­нд Хойд Солонгос өнөөг хүртэл хамгийн боловсронгуй пуужин туршиж, эх газрын АНУ­д бай устгах хүчин чадалтай боллоо хэмээн зарлаж байв. АНУ­ын сенатын зэвсэгт хүчний хорооны гишүүн Линдси Грэм Умардын цөмийн хямралыг шийдвэрлэх хүчин чармайлт хожимдож буйг анхаарууллаа.

буй. Түүнч лэн 2008 оны хямралаас хойш гадаа дын байр худалдан авагч дын тоо болон түрээсийн үнэ өссөн боловч улсын орон сууцны төслүүд хумигдаж, цалин хөлсний түвшин дээшлээгүй нь хямд төсөр байрны хангамжид нэрмээс болов.

Уг асуудал Шинэ Зелан дад илүү хурцаар илэрч буй нь Йелийн их сургуулийн тайланд дүгнэснээр тус улсад орон гэргүйчүүдийн тоо хөгжилтэй орнуудын дотор хамгийн дээд хэмжээнд хүрч, 40000 болсон нь хүн амын нэг хувьтай тэнцэж байгаатай холбоотой аж. Ийм хүмүүс гудамж, түр орогнох байр болон стандартаас доогуур орон сууцанд

толгой хоргоддог байна. Шинэ Зеландад амьдрахаар өнгөрсөн жил нөхөр, зургаан хүүхдийн хамтаар эргэж ирсэн Малиша гэгч эмэгтэй “Бид хадам эхийнхээ байрны нэг өрөөнд хэдэн сар амьдарлаа. Хүүхдүүд шалан дээр унтдаг. Гэвч нүүх хэрэгтэй болсон тул байр хөлслөх хэдэн арван өргөдөл бөглөсөн. Нөхөр маань ажилтай хэдий ч байрны эзэд биднийг хүлээн авахгүй байна” хэмээн гомдоллов.

Овгоо нийтлүүлэхийг хүсээ­гүй хатагтай Малиша HSBC банкнаас “рок од” эдийн засаг хэмээн нэрлэсэн Шинэ Зеландын өсөлтийн үр шимийг хүртэхээр

(орон гэргүйчүүдийн хүн амд эзлэх хувь)

Шинэ Зеланд улс орон гэргүйчүүдийн тоогоор хөгжилтэй орнууд дотор тэргүүлдэг

OECD©ЯпонИспани

ИталиАНУ

ФранцИх Британи

ГерманКанад

АвстралиШинэ Зеланд

0

0

0.2 0.4 0.6 0.8 1.0

Жеми СмитОнгон цэвэр байгальтай, “рок

од” эдийн засагтай Шинэ Зеланд улс дэлхийн хэт баячуудын төвхнөх дуртай газар болжээ. Гэтэл иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэсэн нь бусад үндэстнийг эмзэглүүлж магадгүй юм. Шинэ Зеландын Санхүүгийн сайд Грант Робертсон “Манай оронд орон сууцны зах зээл бүрэн эвдэгдээд байна. Газар ба орон байрын үнэ хэрээс хэтэртэл өсөж, хямд орон сууц барих ажил хаягдлаа” хэмээн өгүүлэв.

Шинэ Зеландын Ерөнхий сайд Жасинда Ардерн хямд орон сууцны дутагдлыг арил­гах арга хэмжээний эхлэл бол гож, гадаадынханд байр худал да хыг хориглох хууль бат­ла хаар төлөвлөжээ. Ийм асуу дал хөгжилтэй олон орон, Канад, Австрали, Британи зэрэг ул сад ажиглагддаг. Зээлийн хүү бага учир эдгээр улсад өндөр үнэтэй орон сууцны эрэлт нэмэг дэж, бага орлоготой гэр бү лүүд орон сууцтай болох боломж хомсдоод

BBM©

BBM©

2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784)

Хөдөлмөрийн насны хүн амын тал хувь нь интернет банк ашигладаг

Эдийн засаг

11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

БАНК САНХҮҮ ЗГМ ТОВЧХОН

Ам.доллар 2,437.41

Евро 2,870.54

Япон иен 21.48

ОХУ рубль 41.11

БНХАУ юань 368.36

БНСУ вон 2.23

ВАЛЮТЫН ХАНШ

» АЛТ

10 Хувь. Монголбанк байгалийн өвөрмөц хэлбэр дүрсээ бусад эрдэс баялгийн элементүүдийг шингээж биежсэн, сорьцлоогүй алтыг Лондонгийн үнэт металлын биржийн тухайн өдрийн ханшаас 10 хувиар илүү үнээр авдаг. Энэ нь Монгол Улсын Эрдэнэсийн санг арвижуулахад алт олборлогчдын оролцоог нэмэгдүүлэх зорилготой аж. » ДЭЛХИЙДЕвропын Холбоо Япон улстай чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах үндсэн нөхцөлөө харилцан тохирлоо. Энэ бүсэд дэлхийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 30 орчим хувийг бүрдүүлж буй 600 сая хүн багтах юм. Хэлэлцээрийг үзэглэснээр талууд худалдааны бараа, бүтээгдэхүүнийг тарифаас чөлөөлөх аж.

» ТЕХНОЛОГИ

38.2Сая төгрөг. Биткойн олборлодог antminer S9 төхөөрөмжийн үнэ огцом өсөж 8.5 сая төгрөгт хүрчээ. Энэ төхөөрөмжөөр жилд ойролцоогоор нэг ширхэг биткойн олборлох боломжтой. Өчигдөр олон улсын зах зээлд нэг биткойн 38.2 сая төгрөгийн үнэтэй байлаа.

» НӨӨЦ

4.1 Хувь. Монгол Улсын гадаад валютын нийт албан нөөц энэ оны аравдугаар сарын байдлаар 1694.4 сая ам.доллар байна. Энэ нь өмнөх сараас 4.1 хувиар өссөн үзүүлэлт бол өнгөрсөн жилийн мөн үеэс 63.1 хувиар нэмэгдсэн дүн юм.

» ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛМонголын хөрөнгийн бирж дээр өчигдөр 17 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш буурч, зургаан компанийн ханш тогтвортой байлаа. "MSE ALL" индекс 1,220.93 нэгж болж 0.81 хувиар буурсан бол зах зээлийн үнэлгээ 2,624 тэрбум төгрөг боллоо.

» ТОЛЬУусган баяжуулалт- Хvдрээс химийн аргаар үнэт метал гарган авах үйл явцыг нэрлэнэ. Мөн гүний ус эрдэс бодисийг өөртөө уусгаснаар чулуулагт анх агуулагдаж байсан металлын хэмжээ багасахыг хэлдэг.

» ТОО

8.8 Сая харилцагч. Банкны салбарт нийт 14 банк 1494 салбар нэгжтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Нийт харилцагчдын тоо 8.8 сая, зээлдэгчдийн тоо 903.8 мянгад хүрлээ.

“Хар жагсаалт” хоёр талтай

Европын холбооноос тат варын “диваажин” болсон улсын “хар жагсаалт”-д Монгол Улсыг баг таа гаад байгаа. Цаг үеийн хамгийн их анхаарал татаж буй энэ сэдвийн хүрээнд Эдийн зас гийн бодлого, өрсөлдөх чад-варын судалгааны төвийн захи-рал Б.Лакшмигаас дараах зүйлийг тодрууллаа.

-Монгол Улс Европын хол-бооноос танилцуулсан “хар жагсаалт”-д багтлаа. Энэ нь манай улсад хэрхэн нөлөөлөх бол?

­Юун түрүүнд, Европын хол­бооноос хоёр жагсаалт гаргасныг

хэлэх хэрэгтэй. Хар болон саа­рал жагсаалт танилцуулсан. Энэ хоёр жагсаалтын хоорондох зааг, ялгааг үзвэл “хар жагсаалт”­д нь дийлэнхдээ жижиг эдийн засаг­тай улсуудыг багтаасан. Харин “саарал жагсаалт”­д томоохон эдийн за сагтай орнуудыг оруулсан гэх шүүмж лэл дагуулаад байгаа. Энэ жагсаалт нь Европын холбооноос анх удаагаа нийтэлж буйгаараа онцлог.

Тус холбоо 2016 оноос улс орнуудтай хамтран ажиллаж, сан хүүгийн аргачлал, хууль эрх зүйн орчныг нь олон улсын стандартад нийцүүлэхээр ажил­ласан. Европын холбооны албан мэдээлэлд энэ жагсаалтын хү­рээнд ямар нэгэн хориг арга хэмжээ авахгүй гэдгээ дурдсан байсан. Гэхдээ дэлхийн томоохон хэвлэлүүд энэ хүрээнд хориг тавих талаар мэдээлж байна. Иймээс энэ жагсаалтыг анх гаргаж буй гэдэг утгаараа зөрүүтэй мэдээллүүд гарч бай­гааг хэлэх хэрэгтэй.

Нөгөө талд, жагсаалт гарга­сан Европын холбоо тойр сон са нал, шүүмжлэл нэлээд гарч байна. Тухайлбал, уг жаг саал­тыг боловсруулсан аргач лал, стан дартаа холбооны зарим гишүүн орнууддаа хэрэг жүү­лээгүй. Гэсэн атлаа олон улсын түвшинд энэ аргачлалаа бусад

улсад тулгаж байна гэх шүүмжлэл бий. Люксембург зэрэг улсыг хар бус саарал жаг саал тад оруулсан нь ийм шүүмжлэл дагуулахад хүргэж буй.

-Сангийн сайдын зүгээс тат-варын зарим хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаард ла-гатай гэж мэдэгдсэн. Монгол Улс Европын холбоо той ха-рилцаагаа таатай үргэлж лүү-лэхийн тулд юу хийх ёстой вэ?

­“Хар жагсаалт”­ыг зарлахаас өмнө тус жагсаалтад 28 орон багтаж байсан. Гэхдээ зарлахдаа 17 орныг танилцуулсан. Яагаад 11 орныг “хар жагсаалт”­д багт саныг нь зарлаагүй вэ гэхээр тэдгээр улс Европын хол боо той хамтран ажиллахаа илэрхийлсэн. Тиймээс хар биш саарал жаг саалтад багтсан. Иймд хамгийн түрүүнд Сангийн яам, Монголбанк Ев ропын холбоотой хамтран ажиллана гэдгээ илэрхийлэх нь чухал байх. Мөн

Европын холбооноос гаргасан энэ жаг саалтыг жил бүр шинэчилнэ гэсэн мэдээлэл бий. Тэгэхээр энэ чиглэлд хамтран ажиллах нь зүйтэй. Нөгөө талаас, энэ үйл явдалтай холбогдуулан хууль эрх зүйн орчноо сайжруулах нь зүйн хэрэг. Ялангуяа, нэгдсэн санхүүгийн бүртгэлийн сис те­мийг сайжруулж, нягтлах бодох бүртгэлийг олон улсын түвшинд хүргэх шаардлагатай.

Дашрамд дурдахад, санхүү гийн Task Force бай гууллагын харьяа байгуул лагаас мөнгө угаах болон тер ро риз мыг санхүүжүүлэхтэй хол боо той жагсаалт гаргасан. “Саарал жагсаалт”­д нь Мон­гол Улс багтсан байсан. Үүний шалтгаан нь Монгол Улс мөнгө угаах болон терроризмыг санхүү­жүүлэх чиглэлээр хамтран ажил­лахаа илэрхийлээгүй учраас уг жагсаалтад орсон байдаг. Тий­мээс Монгол Улс өөрийн байр суу риа идэвхтэй илэрхийлэх нь чухал.

-Монгол Улсад тодорхой зорилготой хөрөнгө оруулагч-дыг татахад эерэгээр нөлөөлнө гэсэн байр суурь ч байна. Энэ тухайд?

­Европын холбоо ялангуяа энэ бүс нутгийн хамгийн чи нээ­лэг иргэдтэй улсууд нь Гер ман, Франц. Эдгээр улсын татва рын орчныг Монголынхтай харь­

цуул бал мэ дээж манай улс таатай орчинтой. Олон нийтийн дунд “хар жагсаалт” тойр сон харилцан адилгүй байр суурь байна. Энэ жагсаалт давуу болон сул талтай. Тиймээс хоёр талаас нь харах хэрэгтэй. Өрсөл дөх чадварын тайлангаас харахад Монгол Улс таатай, бага татвартай орнуудын тоонд багтдаг. Энэ нь эргээд хөрөнгө оруулалт татахад таатай нөхцөл болно.

-“Хар жагсаалт”-ыг офф-шортой хольж хутгах тохиолдол гарч байна. Засгийн газар өнгөр-сөн долоо хоногийн хуралдаа-наар оффшор бүсэд хамаарах бүс нутгийн жагсаалтыг шинэ-чиллээ. Оффшорын та лаар Мон гол Улсын барим талж буй бодлогыг та хэрхэн дүгнэж байна вэ?

­Оффшорын талаар нийгэмд янз бүрийн зөрүүтэй мэдээллүүд байгаа. Оффшорыг авлига гэж шууд утгаар нь ойлгох хандлага газар авч байгаа. Үүнийг нэг талаас цэгцлэх боломж үүсэж байна. Гэтэл энэ нь бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад нэн таатай татварын орчинг нэрлэж байгаа. Хоёрт, улс орнууд хө рөнгө оруулалт татахын тулд өрсөл­дөж байгаа. Хөрөнгө оруулалт татахад татварын орчин, хууль эрхзүйн тогтвортой байдал чухал нөлөөтэй байдаг.

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Г.ИлчЗГМ

“Хар жагсаалт” гаргасан Европын

холбоо ч шүүмжлэлд өртсөн

Хэн нэгний данс руу тун яаралтай мөнгө “нисгэх” хэрэг гарвал хэрхэх вэ. Хамгийн тү­рүүнд гар утасныхаа мобайл банкийг асаадаг идэвхтэй хэ­рэглэгчдийн нэг та мөн үү. Улсын хэмжээнд давхардсан тоогоор 2.9 сая иргэн мобайл банкийг өдөр

Хөдөлгөөнт банкны төрөл баяжиж, “хурд” нь өсөв

энд алга. Сэлэнгэ аймгийн иргэд орон нутгийн хэрэглэгчдээс хамгийн идэвхтэй нь бөгөөд 98 мянга гаруй нь мобайл банкаар төлбөр, тооцоогоо хийж заншсан гэсэн судалгааг Монголбанкнаас гаргасан байна.

Цахим сүлжээг дагасан эд­гээр үйлчилгээг иргэд чухам ямар үйлчилгээнд түлхүү ашигладгийг задалж харъя. Интернет банкаар дамжсан гүйл­гээний 48 хувийг тухайн банкны данс хооронд шилжүүлсэн бол 43 хувийг мөнгөн хадгаламжид хандсан гүйлгээ эзэлжээ. Харин мобайл банк хэрэглэгчдийн 87 хувь нь мөнгөн хадгаламжид хандсан бол дөнгөж хоёр хувь нь банк хоорондын гүйлгээ хийсэн со нирхолтой статистик гарчээ.

тооцоогоо хийдэг нийт хэрэг­лэгчийн тоо 2016 онд 874.9 мянга байсан бол энэ оны эхний хагаст 1.2 сая болжээ. Харин сард гурваас дээш удаа ийм үйлчилгээ авдаг идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо 126 мянгаас 536 мянгад хүрснээр 4.2 дахин нэмэгдсэн байна. Нийт хэрэглэгчдийн 17.5 хувь буюу 200 гаруй мянга нь хөдөө орон нутгийн иргэд бөгөөд Өмнөговь аймаг 19 мянган хэрэглэгчтэй гэдгээрээ аймгуудыг манлайлж буй.

Гар утасны буюу мобайл банкны нийт хэрэглэгч өнгөрсөн хагас жилийн хугацаанд мөн л эрчээ авчээ. Идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо нь 1.2 саяд хүрсэн бөгөөд хөдөө, орон нутаг гэсэн байршлын ялгаа

С.Батсайхан / ЗГМ ©

ХӨДӨЛГӨӨНТ БАНКНЫ ХЭРЭГЛЭЭ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

(2017 оны эхний хагас жилийн байдлаар)

ИНТЕРНЕТ БАНК

1.171.347

ХэрэглэгчХот сууринОрон нутагт

17.5%92.5%

МОБАЙЛ БАНК

2.974.611

45.9%54.1%

НЭГЖ ГҮЙЛГЭЭНИЙ ДУНДАЖ ДҮН

759.4

НЭГЖ ГҮЙЛГЭЭНИЙ ДУНДАЖ ДҮН

189.5 Эх сурвалж: Монголбанк ©

мянган төгрөг

мянган төгрөг

ЭРЧИМ ХҮЧ

БНХАУ зарим мужид нүүрс түлэхийг зөвшөөрлөө

Агаарын бохирдолтой тэмцэх бодлогоо бодит байдалтай уялдуулах шаардлага БНХАУ­д тулгарлаа. Тус улсад байгалийн хийн нөөц хомсодсоны улмаас зарим муж нь өвлийн улиралд иргэдээ нүүрс түлэхийг зөв­шөөрсөн байна.

Их хүйтэрдэг хойд мужуудын

эрх баригчид иргэдийнхээ дулааны хангамжийн асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд хийн хэрэглээнд бүрэн шилжээгүй бүсүүдийн оршин суугчдыг нүүрс түлэхийг нь зөвшөөрчээ. Өнгөрсөн гуравдугаар сард дулааны хангамж, эрчим хүчний хэрэглээнээс нүүрсийг халсан хэмээн мэдэгдэж байсан Бээжинд мөн байгалийн хийн нөөц бага байгаа нь бэрхшээл дагуулж буй. Тиймд аж ахуйн нэгжүүд нүүрс

түлэхийг хориглосон шийдвэрээ эргэж харахыг хүсэж буйгаа илэрхийлжээ.

БНХАУ агаарын бохирдлыг багасгахын тулд нүүрсний хэрэглээг бууруулахад гол анхаарлаа хандуулж байгаа юм. БНХАУ­ын дарга Ши Жиньпин сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээнд шилжих санаачилгыг гол бодлогоо болгосон ч энэ нь бодит байдалд хэрэгжихгүй байгааг ажиглагчид онцоллоо.

Н.Номин-ЭрдэнэШинжээч

тутамдаа ашигладаг бол хоёр хүн тутмын нэг нь интернет банкаар төлбөр, тооцоогоо хийдэг гэсэн Монголбанкны судалгаа гарчээ. Монголчуудын интернетийн хэрэглээ сүүлийн арван жилийн хугацаанд 20 дахин нэмэгдсэн.Үүнийг дагаад төлбөр тооцоог түргэн шуурхай гүйцэтгэх бо­ломж бүрдсэн. Банкны салбар оролгүйгээр интернет сүлжээ, гар утасны аппликэйшн зэргийг ашиглан төлбөр тооцоо хийхийг хөдөлгөөнт банк гэж нийтэд нь нэрлэдэг. Төлбөрийн харилцаанд гарч буй энэ нэн хялбар арга хэрэгслийг монголчууд ч бас өдөр тутамдаа хэрэглэж буйг дээрх үзүүлэлтүүд өгүүлж байна.

Интернет банкаар төлбөр

Дэлхийн ихэнх оронд бэлэн мөнгө, картын хэрэглээг шахаж буй хөдөлгөөнт банк сүү лийн жилүүдэд төрлөө нэмж, улам баяжиж буй.

QR болон бар код ашигласан

гүйлгээ үйлчилгээний салбарт нэвтэрч эхэлсэн бол сошиал сүлжээ ашиглан төл бөр хийх үйлчилгээ ч мөн хэрэг лэгчдийн сонирхлыг багагүй татах тө­лөвтэй байна.

Интернет банкаар төлбөр тооцоогоо хийдэг нийт хэрэг лэгчийн тоо 2016 онд 874.9 мянга байсан бол энэ оны эхний хагаст 1.2 сая болжээ.

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООАПУ ХК APU 806.63 -1.37% 12/11/2017ГОВЬ ХК GOV 31220 -2.38% 12/11/2017МИК ХОЛДИНГ ХК MIK 10030 -4.48% 12/11/2017МАХ ИМПЕКС ХК MMX 2924 0.55% 12/11/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 554.36 1.96% 12/11/2017ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 23000 3.98% 12/11/2017СҮҮ ХК SUU 241.53 -1.40% 12/11/2017ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 32060 0.19% 12/11/2017ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 9425 2.45% 12/11/2017АДУУН ЧУЛУУН ХК ADL 3569 -2.86% 12/11/2017БАГАНУУР ХК BAN 2368 -1.33% 12/11/2017МОГОЙН ГОЛ ХК BDL 10210 14.98% 12/11/2017БИ ДИ СЕК ХК BDS 1276 0.87% 12/11/2017БАЯНГОЛ ЗОЧИД БУУДАЛ ХК BNG 32200 -6.67% 12/11/2017БАЯНТЭЭГ ХК BTG 12650 15% 12/11/2017УБ-БҮК ХК BUK 476.58 1.40% 12/11/2017

▼▼▼▲▲▲▼ ▲▲▼▼▲▲▼▲▲

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1247.56 -0.07% 12/11/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 884.3 0.07% 12/11/2017

МӨНГӨ SIA унци 15.775 -0.30% 12/11/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 298.45 0.20% 12/11/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 68.47 1.57% 12/11/2017

WTI ТОС CLA баррель 57.62 0.45% 12/11/2017

БРЕНТ COA баррель 63.91 0.80% 12/11/2017

БЕНЗИН XBA 172.32 0.38% 12/11/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.821 1.77% 12/11/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 0.21% 12/11/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 97.5 0.88% 12/11/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 14.03 -0.14% 12/11/2017

БУДАА RRA центнер 12.05 -0.12% 12/11/2017

БУУДАЙ WA бушель 416 -0.72% 12/11/2017

КАКАО CCA тонн 1907 1.06% 12/11/2017

КОФЕ KCA фунт 121.85 -0.61% 12/11/2017

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▲

▼

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▼

▼

▼

▲

▼

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6860.203 +20.12 +0.29% 12/11/2017DAX INDEX DAX 13134.39 -19.31 -0.15% 12/11/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 16096.07 +80.39 +0.5% 12/11/2017S&P/ASX 200 AS51 5998.283 +3.92 +0.07% 12/11/2017S&P 500 INX 2651.97 +0.47 +0.02% 12/11/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3322.196 +32.2 +0.98% 12/11/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 24322.81 -6.35 -0.03% 12/11/2017TOP 20 MSETOP 23056.6 -62.46 -0.27% 12/11/2017FTSE 100 UKX 7445.92 +51.96 +0.7% 12/11/2017HANG SENG HSI 28965.29 +325.44 +1.14% 12/11/2017NIKKEI 225 NKY 22938.73 +127.65 +0.56% 12/11/2017

▲▼▲ ▲▲▲▼▼ ▲▲▲

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

69.48 0.40% 12/11/2017

0.019 -5% 12/11/2017

9.375 31.58% 12/11/2017

0.013 8.33% 12/11/2017

0.013 -7.69% 12/11/2017

4.47 3.95% 12/11/2017

3.87 0.52% 12/11/2017

0.195 18.18% 12/11/2017

0.6 7.14% 12/11/2017

0.23 -13.21% 12/11/2017

▲

▼

▲

▲

▼

▲

▲

▲

▲

▼

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.12.12, МЯГМАР ~ №238 (784)

Эдийн засаг

Давхар бүртгэл дагасан шинэчлэл, зохицуулалтууд үргэлжилнэ

С.Батсайхан / ЗГМ©

Хөлдүү хэмээн гоочлуулдаг бай сан манай хөрөнгийн зах зээл өсөлт, амжилттайгаар энэ оныг үдэх гэж байна. Зах зээлийн нийт үнэлгээ, арилжааны идэвх гээд цөөнгүй үзүүлэлт олон жилийн дээд цэгт хүрлээ. Хөрөнгийн зах зээлийн энэ сэргэлттэй зэрэгцэн давхар бүртгэлийн эрхзүйн ор­чинг бүрдүүлсэн нь дуулгах нэг амжилт. Хэдхэн хоногийн өмнө Санхүүгийн зохицуулах хороо Давхар бүртгэлийн журам батлав. Үүнээс өмнө гадаадын компаниуд манайд давхар бүртгүүлэхэд Мон гол Улс хүлээн зөвшөөрөх хөрөнгийн биржүүдийг зарласан юм. Ингэснээр Монголын хөрөн­гийн зах зээл дэлхийн өмнө үүдээ дэлгэсэн.

Харин одоо оролцогчоо хүлээж байна. Нэгэнт “тоглоомын дү­рэм” тодорхой болсон тул энэ боломжийг ашиглах нь чухал. Мон голын хөрөнгийн биржийн эх сурвалжийн мэдээлснээр гадаадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй нэг биш компани дотоодод давхар бүртгүүлэхээр ажиллаж байгаа аж. Одоогоор эцсийн шийдвэр нь гараагүй учраас нэрийг нь зарлах боломжгүй гэв. Гэхдээ манай алт,

Дэлхийг дуудсан давхар бүртгэл Гадаадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй нэг биш компани дотоодод давхар бүртгүүлэхээр ажиллаж байна.

зэсийн салбарт үйл ажиллагаа эрхэлдэг, Канадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй нэгэн компани ирэх оны эхээр Монголд хувьцаа гаргахаар төлөвлөж буй гэсэн мэдээлэл салбарынхны дунд хэдийнэ тархжээ.

Уг нь Санхүүгийн зохицуулах хорооны жагсаалт ёсоор бол дэлхийд тэргүүлэх 26 биржид бүртгэлтэй компани Монголын хөрөнгийн зах зээлд давхар үнэт цаас гаргах боломжтой. Шинэ журмын хүрээнд эдгээр биржийн шаардлагыг Монгол Улс хүлээн зөвшөөрч, бүртгэн авна гэж Монголын хөрөнгийн биржийн гүйцэтгэх захирал Х.Алтай хэлсэн.

Одоогоор Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулдаг, гадаадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй цөөнгүй компани бий. Лондон, Торонто, Хонконг, Австрали, Сингапурын гэсэн таван том

биржид Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг 30 гаруй компани бүртгүүлсэн болохыг албаны хүн мэдээлсэн. Тухайлбал, Торонтогийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй Erdene resources, South gobi resources, Centerra gold зэрэг 11 компани Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй.

Хэдийгээр Монгол Улс үүдээ дэлгэсэн ч манай хөрөнгийн зах зээлийг хэр олон тоглогч сонирхох нь одоогоор асуултын тэмдэг хэвээр байна. Тэр тусмаа хөрөнгө оруулагч олонтой, хөрвөх чадвар сайтай том биржүүдийг сонгож, хувьцаагаа гаргасан компаниуд Монголын жижиг зах зээлийг хэр сонирхох бол. Гадаадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй зарим уул уурхайн компаниас энэ талаар тодруулсан боловч “журамтай танилцаж байгаа” гэсэн товчхон хариулт өгөв.

Хөндлөнгийн шинжээчид ч давхар бүртгэлийн үр дүн гарахад багагүй цаг хугацаа шаардана гэж үзэж байна.

“Эрхзүйн орчин бүрдсэн нь том алхам. Харин одоо гадаадын томоохон хөрөнгө оруулагчдыг Монгол руу татаж, дараагийн алхмаа хийх хэрэгтэй” гэж “Маркит инфо” цахим хуудасны үүсгэн байгуулагч Б.Ганболд хэлж байна. Манай хөрөнгийн зах зээлд 2.6 их наяд төгрөгт эргэлдэж буй. Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг гадаадын компаниуд Монголын хөрөнгийн биржид хувьцаагаа давхар бүртгүүлбэл үнэлгээ нь 3­4 дахин өсөх таамаг гарчээ. Мөн Ашигт малтмалын тухай хуульд стратегийн ордод үйл ажиллагаа явуулж буй компанийн хувьцааны 10 хувийг заавал Монголын хөрөнгийн биржээр арилжих заалт бий. Энэ

заалтыг хэрэгжүүлэхийг шаардвал зарим компани хүссэн, хүсээгүй биржид хувьцаагаа давхар бүрт­гүүлэхэд хүрнэ. Үүнээс үзэхэд давхар бүртгэл дагасан шинэчлэл, зохицуулалтууд цаашид ч үргэлж­лэхээр байгаа юм.

Хамгийн гол нь, энэ чиглэлийн эрхзүйн орчин үүсэх эхлэл нь бий болсонд сал барын хан олзуурхаж байна. Монголд үйл ажил лагаа явуулдаг гадаадын компа ниуд дотоодын хөрөнгийн зах зээлд тоглогч болс ноор монгол чууд хувьцаа эзэм ших, төгрөгөөр арилжаа хийх зэрэг олон давуу тал бий болно. Түүнчлэн Монголд дав хар бүртгүүлэх боломжтой ком па ниудад голдуу уул уурхайн салба рынхан багтаж буй тул бай га лийн баялгийн өгөөжийг монголчууд олон хэлбэрээр шууд хүртэх боломж нээгдэж байна.

Давхар бүртгэлд багтсан биржүүд

Австралийн үнэт цаасны бирж Австрали

Венийн хөрөнгийн бирж Австри

Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж АНУ

Насдак хөрөнгийн бирж АНУ

Брюсселийн хөрөнгийн бирж Бельги

Солонгосын хөрөнгийн бирж БНСУ

Хонконгийн хөрөнгийн бирж Хонконг

Франкфуртын хөрөнгийн бирж Герман

Амстердамын хөрөнгийн бирж Голланд

Копенгагены хөрөнгийн бирж Дани

Тель-Авивын хөрөнгийн бирж Израиль

Ирландын хөрөнгийн бирж Ирланд

Мадридын хөрөнгийн бирж Испани

Италийн хөрөнгийн бирж Итали

Лондонгийн хөрөнгийн бирж Их Британи

Шинэ Зеландын хөрөнгийн бирж Шинэ Зеланд

Стокгольмын хөрөнгийн бирж Швед

Швейцарын хөрөнгийн бирж Швейцар

Торонтогийн хөрөнгийн бирж Канад

Торонтогийн венчур бирж Канад

Ослогийн хөрөнгийн биржНорвеги

Лиссабоны хөрөнгийн бирж Португали

Сингапурын хөрөнгийн бирж Сингапур

Хельсинкийн хөрөнгийн биржФинлянд

Парисын хөрөнгийн бирж Франц

Токиогийн хөрөнгийн бирж Япон

25

26

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

(сүүлийн нэг сар, нэгжээр)MMC-ийн хувьцааны ханш, Хонконг

(сүүлийн нэг сар, нэгжээр)(сүүлийн нэг сар, нэгжээр)SouthGobi Resources-ийн хувьцааны ханш, ТоронтоErdene Resource-ийн хувьцааны ханш, Торонто

0.150.510.20

2017 2017 201711/19 11/19 11/1911/26 11/26 11/2612/03 12/03 12/03

0.170.540.21

0.190.580.22

Г.Байгал @baigalZGM

Японы хөрөнгийн зах зээ­лийн гол индексүүд өслөө. Тухайлбал, тус улсын жишиг Nikkei 225 индекс 0.6 хувиар өсөж, 25 жилийн дээд цэгт хүрсэн. Мөн Topix индекс 0.5 хувиар дээшилж, нэг сарын дээд цэгт хүрсэн байна. АНУ­ын ажилгүйдлийн түвшин 17 жилийн доод цэгт ойртсон. Мөн тус улсын мөнгөний бодлогын шийдвэр хүлээгдэж буйгаас

үүдэн Японы хөрөнгийн зах зээл өслөө. Мөн Европ, Англи зэрэг дэлхийн томоохон төв банкуудын мөнгөний бодлогын хурал энэ долоо хоногт товтой байгаа юм. АНУ­ын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд эерэг гарч байгаа нь Азийн хөрөнгийн зах зээлийг дэмжиж байна. Тухайлбал, Хятадын Shanghai Composite жишиг индекс 0.7 хувиар өслөө.

Азид өсөлт давамгайлав

22,000

12/11/2017 22,818.82

22,200

22,400

22,600

Nikkei 225 индекссүүлийн нэг жилд(нэгжээр)