Embed Size (px)
Citation preview
78 تا73 صفحه از ،1393 تابستان و بهار ،9 شماره ،5 سال محیط‌زیست، پژوهش‌های
تاریخ از پیش استقرار گیری‌شکل فرایند بر هیدرولوژی ثرانیشابور دشت در فیروزه شهرک
4نیستانی جواد ،3شهیدی خطیب حمید ،2نوبری هژبری علیرضا ،1٭باصفا حسن
نیشابور دانشگاه شناسی‌باستان گروه استادیار1مدرس تربیت دانشگاه شناسی‌باستان گروه استاد2مدرس تربیت دانشگاه شناسی‌باستان گروه استادیار3مدرس تربیت دانشگاه شناسی‌باستان گروه دانشیار4
(30/4/1393تصویب: تاریخ ؛1/9/1390دریافت: )تاریخ
چکیده‌اسGGتقرارهای‌گیری‌شGGکل‌در‌مهمی‌نقش‌محیطی‌عوامل‌ترین‌مهم‌از‌یکی‌عنوان‌به‌هیدرولوژی‌دامنه‌در‌ایGGران‌شGGرق‌شمال‌حوضه‌از‌بخشی‌عنGGوان‌به‌نیشGGابور‌اسGGت.دشت‌داشGGته‌انسGGانی‌دشت‌اسGGت.در‌شGGده‌تشGGکیل‌دشت‌و‌ای‌پGGایه‌کوه‌هGGای‌زمین‌از‌و‌گرفته‌قGGرار‌بینالود‌کوه‌رشته
ها‌آن‌آب‌مGGازاد‌و‌گرفته‌سرچشمه‌بینالود‌از‌همگی‌که‌دارند‌وجود‌متعددی‌های‌رودخانه،نیشابور‌شGGوند.می‌هGGدایت‌بGGیرون‌به‌شGGور‌کال‌رودخانه‌توسط‌دشت‌غربی‌جنGGوب‌از‌بارش‌پر‌فصول‌در
اسGGتقرار‌در‌نگGGاری‌الیه‌کGGاوش‌متد‌با‌که‌است‌مادی‌مدارک‌آوری‌جمع‌بر‌مبتنی،حاضر‌پژوهش‌فGGاز‌در‌که‌است‌اسGGتقراری‌فGGیروزه‌است.شهرک‌آمده‌به‌دست‌فیروزه‌شهرک‌تاریخی‌از‌پیش‌و‌گرفته‌شGGکل‌رومان‌فاروب‌نام‌به‌نیشابور‌های‌رودخانه‌ترین‌مهم‌از‌یکی‌حاشیه‌در‌برنز‌پایانی‌هیGGدرولوژی‌که‌دهد‌می‌نشGGان‌مطالعه‌مGGورد‌آمGGاری‌جامعه‌عنوان‌به‌آن‌فرهنگی‌های‌الیه‌تحلیل‌مGGادی‌مGGدارک‌تحلیل‌و‌اسGGت.تجزیه‌داشGGته‌اسGGتقرار‌زمانی‌تداوم‌و‌گیری‌شکل‌در‌مهمی‌نقش‌نیشGGابور‌دشت‌تاریخ‌از‌پیش‌دوران‌در‌انسانی‌استقرارهای‌دهد‌می‌نشان‌همچنین‌آماری‌جامعه‌بGGاران‌پر‌فصGGول‌در‌دشت‌این‌هGGای‌رودخانه‌که‌جا‌آن‌از‌و‌اند‌داشGGته‌آب‌منابع‌با‌تنگاتنگی‌ارتباط‌شGGهرک‌همچGGون‌اسGGتقرارها‌از‌بسیاری‌مدت‌بلند‌فرایندهای‌در‌ند،هست‌گر‌طغیان‌و‌شده‌سیالبی.اند‌فتهیا‌استقرار‌خاصی‌الگوی‌داشتن‌بدون‌و‌شده‌دوره‌تک‌فیروزه
دوره‌نیشGGابور،دشت‌اسGGتقراری،الگGGوی‌هیدرولوژی،فیروزه،شهرک‌محوطه:ها واژه کلیدبرنز
Email:[email protected]نویسنده‌مسئول:*
1393 تابستان و بهار ،9 شماره ،5 سال محیط‌زیست، پژوهش‌های74
سرآغاز‌از‌یکی‌عنGGGوان‌به‌هیGGGدرولوژی‌شک‌بGGGدون‌بشر‌زندگی‌همواره‌طبیعی‌عوامل‌ترین‌مهم‌پیش‌هGGای‌دوره‌در‌و‌داده‌قGGرار‌تأثیر‌تحت‌را‌و‌شGGکوفایی‌در‌را‌اصGGلی‌نقش،تGGاریخی‌از
نمGGوده‌ایفا‌انسGGانی‌جوامع‌حیGGات‌اسGGتمرار‌شGGمال‌در‌نیشGGابور‌ای‌کوهپGGایه‌است.دشت
لحاظ‌به(و1تصویر)شده‌واقع‌ایران‌شرق‌و‌ها‌کوهپایه‌شGGGGGGGGGامل‌شGGGGGGGGGناختی‌زمین
عنGGوان‌به‌و‌است‌جنوبی‌پست‌های‌سرزمین‌سGGمت‌به‌مالیم‌شGGیبي‌با‌حاصGGلخیز‌دشGGتی‌قرار‌بینالود‌ارتفاعات‌جنوب‌در‌غرب،جنوب‌متعGGGددی‌هGGGای‌رودخانه،دشت‌این‌‌در.دارد
سرچشGGمه‌بینGGالود‌از‌همگی‌که‌دارند‌وجGGود‌به‌جنGGGGوب‌سGGGGمت‌به‌حGGGGرکت‌با‌و‌گرفته
،)طGGGGGاهري‌پیوندند‌می‌شGGGGGور‌کال‌رودخانه1384GG.)ع،درGGال‌واقGGور‌کGGبیعی‌‌زهی‌شGGط‌‌سGGGمت‌از‌را‌ها‌رودخانه‌آب‌مGGGازاد‌که‌است
،)واليGGGتي‌کند‌می‌خGGGارج‌دشت‌غربی‌جنGGGوب‌نظGGیر‌شGGناختی‌بوم‌هGGای‌ظرفیت(.1367،)وات‌تنGGوع‌و‌زمGGان‌فضGGا،انGGرژی،مGGاده،از‌یکی‌عنGGGGGوان‌به‌دشت‌این‌از،(1386
سGGGاخته‌خراسGGGان‌هGGGای‌مکان‌ترین‌مسGGGتعداست.
نظر‌در‌با‌و‌شGGناختی‌زمین‌شرایط‌به‌توجه‌با‌تحت‌نیشGGابور‌دشت،محیطی‌عوامل‌گرفتن.شGGGGود‌نمی‌واقع‌کویرها‌مسGGGGتقیم‌تGGGGاثیر‌طبیعی‌منابع‌بودن‌دارا‌با‌دشت‌این‌بنابراین،
بGGرای‌کGGافی‌فضGGای‌مناسب،زیستی‌بستر‌و‌فرهنگی‌فرایندهای‌در‌انسانی‌جوامع‌توسعه‌نظر‌اسGGGGت.از‌بGGGGوده‌دارا‌را‌مGGGGدت‌بلند
مسGGیر‌در‌نیشGGابور‌دشت،مکGGانی‌مGGوقعیت‌بGGوده‌غGGرب‌و‌شGGرق‌بین‌ارتبGGاطی‌هGای‌جاده
مسیری‌ها‌آن‌ترین‌مهم(كه1367،)لسترنج‌ادبیGGGات‌در‌و‌است‌ق.م‌چهGGGارم‌‌هGGGزاره‌در
نامیGGده‌بGGزرگ‌خراسان‌جاده‌شناسی‌باستان‌ترین‌مهم‌از.یکی(Majidzadeh,1982)شود‌می
نیشGGابور‌دشت‌تGGاریخی‌از‌پیش‌استقرارهای‌فGGیروزه‌شGGهرک‌شGGده،شناسGایی‌تاکنون‌که
نGGGGیز‌اسGGGGتقرارها‌از‌دارد.بسGGGGیاری‌نGGGGام‌بواسGGGGGGGطه‌که‌دلیل‌این‌به‌اند‌ناشGGGGGGناخته
بسGGیاری‌انباشGGت،از‌پس‌طGGبیعی‌های‌فرایند‌رودخانه‌مسGGیر‌تغییر‌با‌ها‌کوهپایه‌در‌ها‌آن‌از
زیر‌تر‌پست‌منGGGGGGاطق‌در‌یا‌و‌اند‌رفته‌بین‌ازند.هست‌مدفون‌آبرفتی‌های‌نهشته
روش‌ها و موادمطالعه مورد منطقه‌شGGمال‌در‌فGGيروزه‌شGGهرك‌باسGGتانی‌محوطه‌مختصGGGات‌با‌و‌نيشGGGابور‌شهرسGGGتان‌غGGGرب‌و‌‌دقيقه12و‌‌درجه36جغرافيGGGايي‌عGGGرض‌قGGرار‌‌دقيقه47و‌‌درجه58جغرافيايي‌طول‌از‌آن‌متوسط‌ارتفاع‌و‌داشته
دشت مکانی :موقیعت(1) تصویر در نیشابور
ایران شرق شمال
اسGGت.شGGهرک‌‌مGGتر1250حدود‌دريا‌سطح‌هGGGای‌مجتمع‌از‌برگرفته‌نGGGامش‌که‌فGGGیروزه
فعلی‌شGGGهر‌غGGGرب‌در‌سGGGاز‌تازه‌مسGGGکونی‌رودخانه‌شGGGGGرقی‌پهنه‌در،است‌نیشGGGGGابور‌به‌رودخانه‌این.دارد‌قGGرار‌رومGGان‌فGGاروب‌از‌نیشGGGابور‌آبی‌جریGGGان‌تGGGرین‌مهم‌عنGGGوان)تصGGویر‌گيرد‌مي‌سرچشمه‌بينالود‌ارتفاعات
هGGGGای‌رودخانه‌از‌که‌رومGGGGان(.فGGGGاروب2محسGGوب‌مرکGGزی‌کGGویر‌حGGوزه‌زیر‌مسGGتقل
شود‌می‌سیالبی‌باران‌پر‌فصول‌در،شود‌می(.1383،کشGGور‌رودهای‌جغرافیایی)فرهنگ
شGGدن‌سGGیالبی‌با‌دشت‌زیGGاد‌شGGيب‌دليل‌به‌مقGGGدار‌ها‌رودخانه‌دیگر‌و‌رومGGGان‌فGGGاروب‌شGGدن‌کم‌با‌که‌شGGود‌می‌حمل‌آبGGرفت‌زیادی‌در‌و‌شGGده‌تسGGنش‌ته‌رفته‌رفته‌دشت‌شیب
چشGGGمگیری‌افGGGزایش‌مGGGدت‌بلند‌فراینGGGدی‌فGGیروزه‌شGGهرک‌اسGGتقرار‌یابنGGد.ابعGGاد‌می
آبرفتی‌های‌نهشته‌زیر‌زیرا.است‌نامشخص‌و‌بGGوده‌مGGدفون مطالعGGات‌اسGGاس‌بر‌ثانیGGا
75نیشابور دشت در فیروزه شهرک تاریخ از پیش استقرار گیری‌شکل فرایند بر هیدرولوژی ثرا
منGGGGGGازل‌زیر‌آن‌از‌ای‌عمGGGGGGده‌حجم،اولیهاست.نیشابور‌مردمان‌مسکونی
استقرار مکانی :موقعیت(2) تصویر‌استقرارهای دیگر و فیروزه شهرک
نیشابور دشت انسانیپژوهش روش‌کGGGGاوش‌بر‌مبتGGGGنی‌حاضر‌پGGGGژوهش‌روش‌یGGافتن‌و‌نگGGاری‌الیه‌هGGدف‌با‌شناسی‌باستان)نگGGاری‌الیه‌روش‌‌در.است‌معمGGاری‌بقایای
Stratighraphy)،ان‌باستانGGGGدف‌با‌شناسGGGGه‌‌بGGاالترین‌از‌اسGGتقراری‌هGGای‌الیه‌شناسGGایی
کاویGGدن‌به‌اقGGدام‌بکر‌خاک‌تا‌استقرار‌سطح‌را‌خود‌تحلیل‌نیاز‌مورد‌مادی‌مدارک‌و‌کرده‌در(.1380،)علGیزاده‌کنند‌می‌برداری‌نمونه‌بخش‌پیشGGنهادی‌شGGیوه‌از‌شده‌انجام‌کاوش‌که‌شGGده‌استفاده‌لندن‌موزه‌شناسی‌باستان
ها)کانتکسGGت(الیه‌محتGGوای‌و‌بافت‌بر‌آن‌درArchaeological)دارد‌تاکید Site Manual, 1994).
یک‌نتیجه‌حاضر‌پGGژوهش‌نیGGاز‌مGGورد‌مGGدارک‌به‌نگGGGاری‌الیه‌هGGGدف‌با‌‌مGGGتر3در3بGGGرش‌شماره‌به‌‌متر7در5برش‌یک‌‌وVIIشماره
VIد.می‌معماری‌بقایای‌یافتن‌هدف‌با‌‌وGGباش‌‌با‌خود‌فیروزه‌شهرک‌های‌برش‌تعداد‌و‌ابعاد
ابعGGGاد‌اسGGGاس‌بر‌و‌احتمGGGاالت‌از‌اسGGGتفاده‌از‌هGGدف‌و‌شGGده‌انتخGGاب‌محوطه‌احتمGGالی
تا‌است‌آمGGاری‌ای‌جGGامعه‌یGGافتن‌هGGا،آن‌ایجاد‌این‌باشGGد.بر‌پژوهش‌ارکان‌کلیه‌گوی‌جواب،باسGGتانی‌های‌نهشGGته‌و‌فرهنگی‌مواد‌اساس‌کل‌از‌درصGGدی‌عنGGوان‌به‌مGGذکور‌هGGای‌برش‌احتمGGالی‌آمGGاری‌هGGای‌روش‌با‌آمGGاری‌جامعه
شوند.می‌محسوب
یافته‌ها
نشGGان(VII)نگارانه‌الیه‌بGرش‌مGادی‌مدارک‌از‌پس‌یGGGGGباستان‌ایGGGGGه‌نهشته‌که‌دهد‌می
به‌یGGGآبرفت‌ای‌هGنهشت‌زیر‌انباشت‌و‌اند،شده‌مدفون‌متر‌‌سانتی150ضخامت
های‌نهشGته‌بین‌فGرهنگی‌مGواد‌شدن‌یافت‌با‌در‌‌اسGGتقرارهایی.شGGود‌می‌مشخص‌آبرفتی
توسط‌که‌داشGGGته‌وجGGGود‌رودخانه‌باالدست‌منتقل‌دست‌پGGGایین‌منGGGاطق‌به‌آب‌جریGGGان‌قطعGGات‌مGGذکور‌فGGرهنگی‌اند.مGGواد‌شGGده
تGGGاریخی‌از‌پیش‌مختلف‌هGGGای‌دوره‌سGGGفال.[(1کانتکست(3)تصGGGGGGGGGGGGGGGویر[ندهست
از‌وارهایی‌‌الیهVIIبرش‌باستانی‌های‌نهشته‌مقGGادیر‌حGGاوی‌که‌ندهست‌معمGGاری‌بقایGGای(3)تصGGGGGویر[اند‌فرهنگی‌مGGGGGواد‌زیGGGGGادی-2های‌کانتکست فGGGGرهنگی.مGGGGواد[14
در‌که‌ندهست‌سGGفال‌بیشGGتر‌باستانی‌های‌الیه‌به‌استقرار‌ای‌مقایسه‌گاهنگاری‌نیز‌و‌تحلیل‌از‌ابزارهGGایی،سGGفال‌بر‌آینGGد.عالوه‌می‌کGGار‌و‌خGGام‌قطعات‌سنگی،ابزارهای‌برنز،جنس
:مانند‌قیمGGGGتی‌نیمه‌های‌سGGGGنگ‌ناتمGGGGام‌یا‌مGGدارک‌کنGGار‌در‌عقیق‌و‌الجGGورد‌فGGیروزه،مGGدارک‌و‌مهر‌اثر‌و‌مهر‌مانند‌اداری‌مدیریت‌‌بقایGGای:مانند‌زیسGGتی‌و‌معیشGGتی‌اقتصGGاد‌به‌دست‌گیGGاهی‌هGGای‌دانه‌و‌حیوانی‌استخوان
دارنGGد.پیچیGGده‌ای‌جGGامعه‌از‌نشGGان‌که‌آمGGده‌که‌آمGGده‌به‌دست‌هم‌زغGGال‌مانند‌مGGوادآلی
به‌گیGGاهی‌پوشش‌شGGناخت‌به‌کمک‌بر‌عالوه،)باصGGGGGفا‌کنند‌می‌کمک‌مطلق‌نگGGGGGاری‌گاه
مشGGGخص‌بکر‌خGGGاک‌به‌رسGGGیدن(.با1387دسترسی‌جهت‌باسGGتانی‌های‌نهشته‌که‌شده‌قرار‌رودخانه‌طبیعی‌بستر‌روی‌آب‌به‌آسان.[15کانتکست(3)تصویر[اند‌گرفته
دو(VI)دیگر‌بGGرش‌شGGناختی‌باستان‌مGGدارک‌فضGGاهای‌فقط‌که‌ندهست‌‌سGGفال‌پخت‌کGGوره‌و‌مانGGGده‌بGGGاقی‌ها‌آن‌زمین‌درون‌کند‌دست
کGGGGاوش‌حین‌ها‌کوره‌سGGGGقف‌از‌انباشGGGGتی(.4)تصویر‌است‌نشده‌مشاهده
1393 تابستان و بهار ،9 شماره ،5 سال محیط‌زیست، پژوهش‌های76
)کانتکست آبرفتی های‌نهشته که(VII) نگاری‌الیه برش های‌دیواره ترسیم(:3) تصویر1)
شود.می (دیده14-2 های کستت)کان باستانی های الیه روی
های‌نهشGGته‌از‌مملو‌کند‌دست‌فضاهای‌درون‌بGGرش‌هGGای‌دیواره‌به‌نگاهی‌است.با‌آبرفتی
مGGتر‌یک‌حGGدود‌ضGGخامت‌به‌سGGیالبی‌ای‌الیه.[5کانتکست(5)تصGGویر[شود‌می‌مشاهده
متری‌‌سGGGGانتی220تا150عمق‌در‌الیه‌این‌دیگر‌زیر‌اطGGراف‌هGGای‌زمین‌سطح‌به‌نسبت(5)تصGGویر[دارد‌قGGرار‌آبرفGGتی‌های‌نهشGGته
.[3-1های‌کانتکست
گیری نتیجه و بحث‌مهم‌هGGای‌جاده‌مسGGGیر‌در‌فGGیروزه‌شGGهرک
دوم‌نیمه‌در‌غGGGرب‌و‌شGGGرق‌بین‌ارتبGGGاطی‌به‌طGGرفی‌از‌و‌داشGGته‌قGGرار‌ق.م‌دوم‌هزاره‌از،بها‌گران‌فلGGزات‌و‌سGGنگ‌معGGادن‌لحGGاظ‌‌ازاست.ودهGGGب‌خوردار‌بر‌خوبی‌های‌ویژگی
کGGه است فیGGGGروزه آن معGGGGادن تGGGGرین‌مهمدارای
حینVII برش از :نمایی(4) تصویر گویای برش های‌دیواره که کاوش‌فاروب رودخانه متععد گذاری‌رسوب
هستند. رومان
77نیشابور دشت در فیروزه شهرک تاریخ از پیش استقرار گیری‌شکل فرایند بر هیدرولوژی ثرا
سهمگین سیالب نهشته آن در کهVII برش شمالی دیواره :ترسیم(5) تصویر
(4 )کانتکستشود.می دیده شده، استقرار شدن متروک یا رفتن بین از سبب که
عنGGوان به آن کGGاربرد و بGGوده جهGGانی کیفیت‌اسGتقرارهای از بسGیاری در ارزشGGمند کاالیی‌دشت همجGGوار منGGGاطق در تGGاریخی از پیش
خالل در دست دور منGGGGGGاطق و نیشGGGGGGابور‌آمGGGده به‌دست شGGGناختی‌باستان هGGGای‌کاوش
مورخGGان از بسGGیاری متعGدد اسGGت.اشGGارات) هسGGتند موضGGوع این از حGGاکی نGGیز اسGGالمی
Weisgerber, نقGGGGاط اهمیت به علم با.(2004ای‌نقطه عنGGوان به نیشابور دشت استراژیک،
همین به بنGGابراین،اسGGت. بGGوده مطرح کلیدی‌مختلف منGGاطق های‌کنش‌برهم مسیر در دلیل‌مشGGارکت کنش،بGGرهم این در نیز خود و بوده
بنیGGادین تحGGوالت برنز، دوره است.در داشته‌و دهد‌می روی انسGGGGانی جوامع سGGGGاختار در
هGGای‌پارامتر با شهرنشGGینی سGGوی به جوامع‌موضGGوع‌درک‌باکننGGد.می حGGرکت خود خاص
دشت‌برنز‌دوره‌اسGGGGGGتقرارهای‌گذشGGGGGGته‌بیشتر‌فضای‌به‌دسترسی‌منظور‌به‌نیشابور
ای‌کوهپGGایه‌های‌قسGGمت‌از‌مستعد،اراضی‌و‌کردند.انتخاب‌را‌تر‌پست‌مناطق‌و‌شده‌جدا‌های‌بسGGGGGتر‌به‌توجه‌با‌تر‌پست‌منGGGGGاطق‌در
قGGGابلیت‌بیشGGGتری‌اراضی‌موجGGGود‌آبرفGGGتی‌برهه‌در،طGGGرفی‌اند.از‌داشGGGته‌کشGGGاورزی
هنGGوز‌انسGGانی‌اسGGتقرارهای‌موصوف‌زمانی‌آبی‌منGGابع‌کنGGترلی‌های‌سیستم‌طراحی‌توان‌منظGGGور‌به‌ناچGGGار‌به‌بنGGGابراین‌و‌نداشGGGته‌را
را‌مسGGGGتقیم‌ارتبGGGGاط‌منGGGGابع‌به‌دسترسی‌شGGGGهرک‌جامعه‌شک‌انGGGGد.بGGGGدون‌گزیده‌بر
مستقیم‌تباطرا‌هایخطر‌از‌خوبی‌به‌فیروزه‌حاشGGیه‌در‌ناچار‌به‌ولی‌بوده‌آگاه‌آب‌منبع‌با‌با‌را‌خGGود‌اسGGتقراری‌رفتGGار‌و‌گرفته‌جای‌آن
جاست‌اسGGت.این‌داده‌تطابق‌آبی‌رفتارهای‌در‌محیطی‌عGGاملی‌عنGGوان‌به‌هیدرولوژی‌که
فGGیروزه‌شGGهرک‌استقراری‌رفتارهای‌تمامی‌را‌فGGیروزه‌شهرک‌ریزان‌برنامه‌و‌شده‌دخیل
نشGوند.غافل‌آن‌از‌ای‌لحظه‌که‌داشته‌آن‌بر‌دشت‌ویGGGژه‌هیGGGدرولوژی،دیگر‌طGGGرفی‌از
سGGبب‌سGGیالبی‌های‌رودخانه‌وجود‌با‌نیشابورGGتقرار‌تا‌هدشGGهرک‌اسGGیروزه‌شGGداوم‌فGGت
باشGGد.با‌نداشGGته‌خاصی‌مکGGان‌در‌زیسGGتی‌اسGGتقراری‌هGGای‌الیه‌انباشت‌زیسGGتی‌انقطاع‌تشGGکیل‌سGGبب‌و‌زمGGانی‌برهه‌همGGان‌مختص.است‌هشد‌دوره‌تک‌باسGGGGGتانی‌ای‌محوطه‌شGGهرک‌اسGGتقراری‌هGGای‌الیه‌که‌معنا‌بGGدین
فGGیروزه برنز‌پایGGانی‌دوره‌بازمانGGده‌صGGرفا‌اسGGتقرارهای‌از‌بسGGیاری‌که‌چند‌ند.هرهست
1393 تابستان و بهار ،9 شماره ،5 سال محیط‌زیست، پژوهش‌های78
یا‌و‌مGGدفون‌نیشGGابور‌دشت‌تGGاریخی‌از‌پیش‌به‌بلوچ‌نام‌به‌استقراری‌ولی،اند‌رفته‌ازبین‌غGGرب‌در‌فیروزه‌تاسیس‌تازه‌شهر‌در‌تازگی
بررسGGی‌های‌که‌شGGده‌شناسGGایی‌نیشGGابور‌هGGای‌برهه‌در‌که‌دهد‌می‌نشGGان‌آن‌نگاری‌الیه
است‌بوده‌انسانی‌استقرارگاه‌خاصی‌زمانی‌که‌کنند‌می‌تاکید‌موجGGود.مدارک(2)تصویر
جهت‌ناچGGGار‌به‌بلGGGوچ‌اسGGGتقرار‌مردمGGGان‌را‌بGار‌رودخانه‌حاشیه،آب‌منبع‌از‌مندی‌بهره
باسGGتانی‌های‌نهشGGته‌هم‌بGGاز‌و‌نموده‌انتخاب‌زمGGGانی‌فواصل‌با‌دوره‌چند‌یا‌و‌دوره‌تک‌آن‌و‌سGGنگ‌و‌مس‌دوره‌که‌معنا‌است.بدین‌زیاد‌دوره‌تکداراسGGت.هم‌کنGGار‌در‌را‌آهن‌دوره‌در‌زیسGGتی‌ناپایGGداری‌و‌فیروزه‌شهرک‌بودن‌دشت‌از‌منGGاطقی‌در‌که‌است‌حالی‌در‌بلوچ
ای‌تپه،دارد‌وجود‌پایدار‌آب‌منابع‌که‌نیشابور‌گGاه‌تGداوم‌و‌ارتفGاع‌مGتر‌چنGGدین‌با‌باسGتانی‌به‌آهن،دوره‌تا‌نوسGGنگی‌دوران‌از‌شGGناختی
(.1378ن)گاراژیا‌آید‌پدید‌بGرج‌امGروزی‌نام‌تGGGGGGGرين‌مهم‌از‌یکی‌بGGGGGGGرج‌اسGGGGGGGتقرار‌دشت‌ازتGGاريخ‌پيش‌دوران‌های‌اسGGتقرارگاه
و‌شGGرق‌‌کیلومGGتری25در‌و‌است‌نيشGGابور‌دارد.قGGرار‌نیشابور‌فعلی‌شهر‌شرقی‌جنوب
انسGGGGانی‌اسGGGGتقرارهای‌قنGGGGات‌اخGGGGتراع‌با‌و‌طGGبیعی‌های‌چشGGمه‌به‌را‌خGGود‌وابسGGتگی
به‌و‌کGGGGرده‌قطع‌ای‌رودخGGGGانه‌‌هGGGGایجریان‌در‌را‌فضا‌بهGGترین‌که‌رفتند‌دشت‌از‌نقGGاطی‌روش‌این‌اخGGتراع‌دهGGد.با‌قGGرار‌ها‌آن‌اختیار‌که پیوسGGته‌وقوع‌به‌تاریخی‌دوران‌در‌احتماال
Hiebert) & )Dyson,2002،توانستند‌استقرارها‌‌‌یGGابی‌مکان‌به‌تر‌آزادانه‌و‌بهGGتر‌عمل‌آزادی‌با
بGGرایبپردارنGGد.خGGود‌های‌شGGهر‌ایجGGاد‌جهت‌بزرگGGترین‌از‌که‌اسGGالم‌صGGدر‌‌نیشابور:مثال)است‌بGGGGوده‌اسGGGGالم‌صGGGGدر‌دوران‌مراکز
Wilkinson,1986).
گیری‌شکل فرایند بر هیدرولوژی تأثیر‌اسGGاس‌بر‌که‌مGGدارک‌ارزیGGابیاسYYتقرار:
بررسGGی‌های‌بر‌مبتGGنی‌که‌پژوهش‌استراتژی‌اسGGتقرار‌که‌دهد‌می‌نشان‌است،نگارانه‌الیه
برهه‌یک‌در‌فقط‌و‌دوره‌تک‌فGGیروزه‌شهرک‌دوره‌است.این‌بوده‌مسکونی،خاص‌زمانی‌رویکردهGGGGای‌با‌که‌است‌برنز‌پایGGGGانی‌فGGGGاز
و‌شGGGGGGده‌نگGGGGGGاری‌گاه‌مطلق‌و‌ای‌مقایسه
در‌را‌‌ق.م1600تا1800زمGGانی‌محGGدوده‌باسGGتانی‌های‌نهشGGته‌تفسGGیر‌گGGیرد.با‌می‌بر
که‌شGGGود‌می‌مشGGGخص‌نگGGGاری‌الیه‌بGGGرش‌به‌افکنه‌مخروط‌طGGبیعی‌بستر‌روی‌استقرار‌گرفته‌جGGای‌رودخانه‌از‌انGGدکی‌بسGGیار‌فاصله‌رفتارهGGGای‌با‌مسGGGتقیمی‌ارتبGGGاط‌و‌بGGGوده‌اسGGت.بر‌داشGGته‌خGGاص‌فصGGول‌در‌رودخانه‌نیامGGGدن‌به‌دست‌و‌اسGGGکان‌شGGGیوه‌اسGGGاس‌در‌اسGGتقرار‌رود‌می‌احتمGGال،معماری‌بقایای
آمGGاده‌شGGده،گشGGوده‌هGGای‌گمانه‌قسGGمت‌جاه‌جاب‌با‌رودخانه‌‌هGGGGGGGGایجریان‌به‌واکنش.هیGGGدرولوژیاست‌بGGGوده‌اسGGGتقرار‌شGGGدن‌مGGورد‌فضGGاهای‌سGGاخت‌الگوهای‌در‌همچنین‌که‌دهد‌می‌نشGGGان‌و‌بGGGوده‌ارذگGGGتأثیر‌نیGGGاز
را‌رودخانه‌طغیGGان‌دغدغه‌شGGهرک‌معمGGاران‌اسGGGتفاده‌موقGGGتی‌فضGGGاهای‌از‌و‌داشGGGته
قضGGیه‌این‌شGGناختی‌باستان‌انGGد.نمGGود‌کرده‌روبGGاز‌که‌است‌ای‌شGGده‌کوبیGGده‌بسGGترهای
این‌گGGاه‌هیچ‌هیGGدرولوژی‌نهGGایت‌انGGد.در‌بوده‌شGGهرک‌اسGGتقرار‌که‌نکGGرده‌مهیا‌را‌امکGGان‌احتمال‌به‌یا‌و‌مکانی‌تداوم‌راحتی‌به‌فیروزه‌شGGهرک‌سGGاکنان‌مGGأمن‌و‌باشد‌داشته‌زمانی‌و‌خGGاص‌زمانی‌برهه‌گذراندن‌از‌پس‌فیروزه
است.یافته‌تغییر‌رودخانه‌تغییرات‌با
اضYYYYمحالل بر هیYYYYدرولوژی تYYYYأثیرVIبGGرش‌مسGGتندات‌به‌نگGGاهی‌بااستقرار:
کGGوره‌دو‌باالی‌بالفاصله‌که‌شود‌می‌مشخص‌حGGدود‌قطر‌به‌سGGیالبی‌ای‌نهشGGته‌پزی‌سGGفال
رسGGوبات‌نهشGGته‌دارد.مGGاهیت‌وجود‌متر‌یک‌سGGGGیالبی‌از‌نشGGGGان‌که‌است‌درشGGGGتی‌دانه
دارد.نهشGGته‌برنز‌پایGGانی‌فGGاز‌در‌سGGهمگین‌و‌بGGGرده‌بین‌از‌را‌ها‌کGGGوره‌سGGGقف‌مGGGذکور
نGGGGGیز‌را‌ها‌کوره‌درون‌کند‌دست‌فضGGGGGاهای‌از‌نشGGان‌نGGیز‌نهشته‌است.ضخامت‌کرده‌پر
دهه‌یا‌سGGال‌چنGGدین‌مGGدت‌به‌آن‌بودن‌جاری‌این‌تGGوان‌می‌موجGGود‌مدراک‌اساس‌دارد.بر‌زمGGGانی‌برهه‌در‌که‌کGGGرد‌قطعی‌را‌فرضGGGیه‌یا‌اقلیمی‌تغیGGGGGیرات‌با‌ناگGGGGGاه‌به‌مGGGGGذکور
که‌هGGGGایی‌کوره‌رودخانه‌بسGGGGتر‌جGGGGاییه‌جاب‌اند.شGGده‌رها‌انGGد،بوده‌سGGفال‌پخت‌مشغول
هیGGGدرولوژی‌تGGGأثیر‌دیگر‌بGGGار‌که‌جاست‌این‌شGGهرک‌اسGGتقرار‌زیGGرا،.شGGود‌می‌تر‌نمایGGان‌مکGGان‌به‌آن‌مردم‌یا‌و‌رفته‌بین‌از‌یا‌فیروزه
79نیشابور دشت در فیروزه شهرک تاریخ از پیش استقرار گیری‌شکل فرایند بر هیدرولوژی ثرا
این،حGGGGGال‌دو‌هر‌انGGGGGد.در‌رفته‌دیگGGGGGری‌اسGGتقرارها‌شGGده‌سبب‌که‌است‌هیدرولوژی
اطGGGGGراف‌در‌متععد‌صGGGGGورت‌به‌و‌دوره‌تکباشند.پراکنده‌رودخانه
فرض‌گونه‌این‌توان‌می‌کلی‌نگاه‌دریند:ابر‌در‌قنGGGات‌روش‌اخGGGتراع‌از‌پیش‌تا‌که‌کGGGرد‌اول‌‌هGGGزاره‌در‌مهم‌این‌که‌نیشGGGابور‌دشت‌وابسGGGتگی‌اسGGGتقرارها‌افتGGGاده‌اتفGGGاق‌ق.م
جریانGGات‌و‌طGGبیعی‌های‌چشGGمه‌به‌شGGدیدی‌به‌اکوسیستمی‌تغییرات‌و‌داشته‌ای‌رودخانه‌شGGوک‌ها‌آن‌سیسGGتم‌به‌پسGGخوراندی‌منزله‌ای‌پدیده‌چنین‌یا‌است.استقرارها‌کرده‌وارد‌اند.این‌شGGده‌حل‌آن‌در‌یا‌و‌کGGرده‌خنGGثی‌را
نظGGGیر‌اسGGGتقرارهایی‌در‌خGGGوبی‌به‌فرضGGGیه
اثبGGات‌بلGGوچ‌تپه‌و‌فGGیروزه‌شGGهرک‌محوطه‌خGGاص‌هیGGدرولوژی‌که‌دهد‌می‌نشGGان‌و‌شده‌سبب‌مدت‌بلند‌فرهنگی‌های‌فرایند‌در‌دشت‌لحGGGGاظ‌به‌باسGGGGتانی‌های‌نهشGGGGته‌تا‌شGGGGده
پGGGGراکنش‌لحGGGGاظ‌به‌و‌الیه‌تک‌نگGGGGاری‌گاه‌از‌باشGGند.پس‌کوچک‌متعدد‌های‌استقرارگاه
نقGGاط‌در‌بال‌فراغ‌با‌استقرارها‌قنات‌اختراع‌و‌بیشGGGتر‌اسGGGتفاده‌امکGGGان‌با‌دشت‌تر‌پست‌همین‌و‌شGGده‌یGGابی‌جا‌مستعد‌اراضی‌از‌بهتر‌آمد‌سر‌که‌شGGده‌ها‌آن‌شGGکوفایی‌سGGبب‌امر‌است‌نیشGGابور‌کهن‌شGGهر‌اسالمی‌دوران‌آن‌در‌‌هکتGGار3500حGGدود‌وسعتی‌با‌امروزه‌که
شGGده‌واقع‌نیشابور‌فعلی‌شهر‌شرقی‌جنوباست.
منابع فهرست‌شGGناختی‌محوطGGه‌شGGهرک‌هGGای‌باستان‌‌گزارش‌مقدماتی‌فصGGل‌اول‌کاوش.1387باصفا،ح.
فیروزه‌نیشابور،آرشیو‌سازمان‌میراث‌فرهنگی،پژوهشگاه‌سازمان،تهران.هاي‌خالفت‌شGGرقي،ترجمGGه‌محمGGد‌عرفGGان،جغرافياي‌تاريخي‌سرزمين.1367لسترنج،گ.
تهران:انتشارات‌علمي‌و‌فرهنگي.درآمدي‌بر‌جغرافيا‌و‌تاريخ‌نيشابور،انتشارات‌نيشابور:ابرشهر..1384طاهري،ع.شناسGGی،تهGGران:انتشGGارات‌سGGازمان‌مGGیراث‌‌تئGGوری‌و‌عمGGل‌در‌باستان.1380علGGیزاده‌ع.
فرهنگی،چ‌اول.3مسلح،جلد‌نيروهاي‌جغرافيايي‌سازمان‌تهران:.1383.كشور‌رودهاي‌جغرافيايي‌گفرهن
اول.چ،فرایندهای‌گذار‌از‌دوره‌مس‌و‌سGGنگ‌بGGه‌دوره‌برنGGز‌در‌شGGرق‌شGGمالی.1378گاراژیان،ع.شناسی،دانشگاه‌تهران،دانشکده‌ادبیات‌و‌علوم‌انسانی.نامه‌دکتری‌باستان‌ایران،پایان‌‌مبGGانی‌محیGGط‌زیسGGت،ترجمGGه‌غالمحسGGین‌وهGGاب‌زاده،انتشGGارات‌آسGGتان.1386وات،ک.
قدس‌رضوی،چاپ‌نهم.زميGGني‌دشGGت‌نيشGGابور،فصGGلنامة‌تحقيقGGات‌‌منGGابع‌و‌مسGGايل‌آب‌زير.1367واليGGتي،س..96-8:123جغرافيايي،
ArchaeologicalSiteManual.1994.MuseumofLondon.
Hiebert,F.T.&Dyson,R.H.2002.PrehistoricNishapourandthefrontierbetweenCentralAsiaandIran,IranicaAntiqua,Vol.37,113-149.
Majidzadeh,Y.1982.LapislazuliandtheGreatKhorassanRoad,Paléorient,Vol.8,59-69.
Weisgerber,G.2004.TheTurquoiseMinesatNishapur,PersiensAntikePracht:KatalogderAusstellungdesDeutschenBergbau-MuseumBochum,Band1,502-509.
Wilkinson,C.K.1986.Nishapur:SomeEarlyIslamicBuildingandTheirDecoration,TheMetropolitanMuseumofArt,NewYork
