รายงานการวจย เรอง

การศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย

A Study of Aesthetic Perception of Religious Architecture: A Case Study of Borobudur and Candi Prambanan, Indonesia

โดย อ านาจ ขดวชย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยเขตเชยงใหม

พ.ศ. ๒๕๖๑

ไดรบเงนอดหนนจากโครงการพฒนาศกยภาพการวจยเชงพนทในกลมประเทศอาเซยน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

รายงานการวจย เรอง

การศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย

A Study of Aesthetic Perception of Religious Architecture: A Case Study of Borobudur and Candi Prambanan, Indonesia

โดย อ านาจ ขดวชย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยเขตเชยงใหม

พ.ศ. ๒๕๖๑

ไดรบเงนอดหนนจากโครงการพฒนาศกยภาพการวจยเชงพนทในกลมประเทศอาเซยน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

Research Report

A Study of Aesthetic Perception of Religious Architecture: A Case Study of Borobudur and Candi Prambanan, Indonesia

By Amnat Khadvichai

Mahachulalongkornrajavidyalaya University Chiang Mai Campus

B.E. 2561

The project of Reseacher Development skills for

Area Based Research in ASEAN Countries Mahachulalongkornrajavidyalaya University

(Copyright Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

(ก)

ชอเรอง : การรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย ผวจย : อ านาจ ขดวชย สวนงาน : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ปงบประมาณ : 2561 ทนอดหนนการวจย : โครงการพฒนาศกยภาพการวจยเชงพนทในกลมประเทศอาเซยน ศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทคดยอ

การวจยเรองการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย มวตถประสงคเพอศกษาการเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน เพอศกษาการเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน และวเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย งานวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และการสมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยใชเทคนคการเกบขอมล การสมภาษณเชงลก (in depth-interview) กลมผใหขอมลทมความสมครใจในการสมภาษณ โดยครอบคลมตามประเดนทศกษาจนกวาขอมลจะมความอมตว (Saturation of Data) และกลมผใหขอมลทมความรเชงลกในสถานทตางๆ ตามประเดนทศกษา จากผลการวจยพบวา การรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย จากการรบรผานตนเองในสวนของบโรพทโธนนไมใชเปนเพยงตวแทนของพทธจกรวาล ในการบรรลนพพานเทานน แตยงมความผกพนกบอดตกาล ดงนนบโรพทโธจงไมใชสถปในความหมายดงเดม คอ เปนสถานทบรรจพระบรมสารกธาตของพระพทธเจา แตเปนสถานทบรรจพระศพของกษตรยในราชวงศ ไศเลนทร จงเทากบการผกโยงปชนยสถานของพระพทธศาสนาเขากบการบชาบรรพบรษ และสวนของ จนดปรมบานน (Candi Prambanan) เปนสงกอสรางทมความส าคญไมนอยกวาบโรพทโธ เพราะเปน เทวสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในเอเซยตะวนออกเฉยงใต สรางขนเพออทศถวายแดเทพเจาทยงใหญทง 3 องคของฮนด คอ พระพรหม พระนารายณ พระอศวร และสตวเทพพาหนะ แตในปจจบนงานศลปะทส าคญในประเทศอนโดนเซย จากการรบรกสงเกตเหนศาสนาสถานกถกบดบงจากสภาพแวดลอมขางๆ จนท าใหสถานส าคญถกลดทอนความยงใหญ ความศรทธาทางศาสนาลงไปอยางเหนไดชด

(ข)

Research Title : A Study of Aesthetic Perception of Religious Architecture: A Case Study of Borobudur and

Candi Prambanan, Indonesia Researchers : Amnat Khadvichai Department : Mahachulalongkornrajavidyalaya University Chiang Mai Campus

Fiscal Year : 2561 Research Shcolarship Sponsor : The project of Reseacher Development skills for Area

Based Research in ASEAN Countries Mahachulalongkornrajavidyalaya University

Abstract

Research on the study of aesthetics perception on religious architecture: A Case Study of Borobudur and Candi Prambanan, Indonesia. The objective is to study cross-cultural learning in recognition through the Buddhist art work to blend with other religions. To study aesthetics learning in the recognition of architecture, Borobudur and Candi Prambanan. And analyzing the study of aesthetic perception of religious architecture in Indonesia This research is a qualitative research and purposive sampling. By using data collection techniques In-depth-interview interview, voluntary contributors in the interview Which covers the issues studied until saturation of data According to the issues studied

From the research results found that Aesthetics awareness of religious architecture in Indonesia From the perception of the self in the part of Borobudur, it is not just a representative of the Buddhist universe. In achieving Nirvana only But still has ties to the past tense. Therefore Borobudur, therefore, is not a pagoda in the original sense, which is the place where the relics of the Lord Buddha But it is the place where the body of the king in the royal family is tied, therefore, it is equal to linking the sanctuary of Buddhism with ancestor worship. And Candi Prambanan is a building that is no less important than Borobudur, because it is the largest Hindu temple in Southeast Asia. Created for the dedication to the three great gods of Hinduism is Brahma, Vishnu, Shiva and animal gods But at present, important artworks in Indonesia From the perception, it was observed that the religion was obscured by the environment Until the landmark was reduced to greatness Religious faith has gone down significantly.

(ค)

กตตกรรมประกาศ

งานวจยเลมนส าเรจลงไดดวยการอาศยความชวยเหลอจาก ผศ. ดร. สรสทธ เสาวคง และ ดร. พรศลป รตนชเดช อาจารยวฒนะ วฒนาพนธ ซงเปนคณาจารยอาวโสในสายวชาการดานพทธศลปและดานโบราณคด ในฐานะอาจารยทงสามทานเปนผคอยใหความชวยเหลอใหค าแนะน าตางๆ และพรอมตรวจแกไขงานวจยฉบบน ผวจยรสกซาบซงในความกรณา จงขอกราบขอบพระคณและขออนโมทนาทใหความเมตตาในการอนเคราะหมาโดยตลอด

นอกจากนน ขอกราบขอบพระคณและขออนโมทนาขอบคณ ดร. ล าพอง กมลกล และนางสาวมกรว ฉมพะเนาว ทชวยดแลและเรยบเรยงงานวจยฉบบน รวมถงเจาของผลงานหนงสอทางดานวชาการและงานวจยทกๆ เลม ทผวจยไดน ามาเปนเอกสารอางองในงานวจยฉบบน กราบขอบพระคณครบาอาจารยทกทานทไดมสวนชวยเหลอและไดประสทธประสาทวชาการความรททรงคณคาน ามาถายทอดใหแกผวจยจนสามารถน าไปศกษาคนควาไดประสบความส าเรจ

หากคณงามความดทเกดขนจากงานวจยเลมน ผวจยขอนอมถวายเปนพทธบชา ธรรมะบชา สงฆะบชาและบชาคณบพการผใหก าเนด รวมถงผใหทนการวจย คอ โครงการพฒนาศกยภาพการวจยเชงพนทในกลมประเทศอาเซยน ศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ขออาราธนาคณ พระศรรตนตรย ไดโปรดคมครองอภบาลทกๆ ทานทมอปการคณทงหลายตอผวจยตามทไดระบนามและยงไมไดเอยนามมากด ขอใหประสบพบแตความสข สมหวง สดชน สงบ สวาง สะอาด บรสทธดวยความเจรญ จตรพธพรชย คอ อาย วรรณะ สขะ พละ และธรรมสารสมบตพพฒนมงคลสมบรณพนผลจนตลอดชนมายกาล และขอแพรสวนบญกศลเหลานไปยงดวงจตทกๆ ดวงทมอยในสากลจกรวาลและทกๆ ภพดวยเทอญ

อ านาจ ขดวชย 15 มกราคม 2562

(ง)

สารบญ เรอง หนา บทคดยอภาษาไทย (ก)

บทคดยอภาษาองกฤษ (Abstract) (ข) กตตกรรมประกาศ (ค) สารบญ (ง) สารบญภาพ (ฉ) สารบญแผนภม (ช) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคการวจย 2 1.3 ขอบเขตการวจย 2 1.4 นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย 3 1.5 ประโยชนทไดรบ 4

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 5 2.1 ความหมายของสนทรยศาสตรศกษา 5

2.2 แนวคดดานสนทรยศกษา 7 2.3 แนวคดเกยวกบความรเบองตนสนทรยศาสตร 8

2.4 แนวคดเกยวกบทฤษฎสนทรยศกษา (Aesthetic Education) ของแฮร โบรด (Harry Broudy) 11

2.5 การรบรเชงสนทรยะและการรบรสนทรยภาพในงานทศนศลป 12

2.6 องคประกอบพนฐานในการรบรทางทศนศลป 20

2.7 พฒนาการทางสนทรยศาสตร 28 2.8 แนวคดทฤษฎการพฒนาการทางสนทรยภาพของไมเคล เจพารสน (Aesthetic Development by Michael J.Parsons, 1987) 29 2.9 งานวจยทเกยวของ 30

2.10 ทมาของกรอบแนวคดการสรางสรรคและงานวจย 35

(จ)

สารบญ (ตอ) เรอง หนา บทท 3 วธด าเนนการวจย 36

3.1 พนทและกลมเปาหมาย 36 3.2 การสรางเครองมอในการส ารวจพนทและสมภาษณ 37 3.3 การเกบรวบรวมขอมล 37 3.4 การวเคราะหขอมล 38

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล 39

4.1 การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมอง

งานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน 39

4.2 การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรม

บโรพธโธและจนดปรมบานน 47

4.3 วเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตอ

งานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย 60

บทท 5 บทสรป 62

5.1 สรปผลการวจย 62 5.2 อภปรายผลการวจย 67 5.3 ขอเสนอแนะ 71

บรรณานกรม 73

ภาคผนวก 76 ผนวก ก ประมวลภาพกจกรรมการท างานวจยเชงพนท 77 ผนวก ข ประวตของผวจย 87

(ฉ)

สารบญภาพ ภาพท หนา

ภาพท 1 ดอยหลวงเชยงดาว จงหวดเชยงใหม 10

ภาพท 2 วดไชยวฒนาราม จงหวดพระนครศรอยธยา 10

ภาพท 3 แสดงการกระตนสนทรยภาพดวยสมองซกซาย-ขวา 17

ภาพท 4 ลกษณะการแกะหนของชางอนโดนเซย(บาหล)ในอดต ลกษณะตวละครหนา อวบ 42 ภาพท 5 ผวจยไดสมภาษณนกทองเทยวชาวไทย และตางชาต เพอเกบขอมลเชงลก 43 ภาพท 6 ผวจยลงพนท เพอเกบขอมลเชงลกในงานวจย 44 ภาพท 7 ผวจยลงพนทเกบขอมลเชงลกในการแกะสลกหนในอดตและปจจบน 45 ภาพท 8 การแกะสลกหนในอดต มลกษณะหยาบ มรอยคราบของเชอราด าบนหน 45 ภาพท 9 ผวจยลงพนทเกบบนทกขอมลเชงลกจรง ตามการสงเกต 46 ภาพท 10 ลกษณะการแกะหนซมหนาตางของจนดปรมมานน 47 ภาพท 11 แสดงลกษณะภาพแกะสลกหนนนต า 51 ภาพท 12 แสดงลกษณะภาพแกะสลกหนนนต าตอนทพระสทธตถะตนขนมากลางดก

เหนพวกนางสนมนอนหลบทงนมตมเรยราดไมดไมแล 51

ภาพท 13 แสดงลกษณะรปทรงทางสถาปตยกรรมจนดปรมบานน 58

ภาพท 14 ดานหนาจนดปรมบานน 58

ภาพท 15 แสดงลกษณะโครงสรางทางสถาปตยกรรมจนดปรมบานน 59

ภาพท 16 แสดงแบบจ าลองจนดปรมบานนในลกษณะสภาพสมบรณ 61

ภาพท 17 ผวจยส ารวจพนทปรมบานนทไดรบความเสยหายจากเหตแผนดนไหว 61

(ช)

สารบญแผนภม แผนภมท หนา แผนภมท 1 การแบงสาขาและประเภทศลปะ 23

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ จากการทผวจยไดมโอกาสไดด าเนนการวจย เชงพนทเรอง การศกษาการรบรเชง

สนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา : กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย ซงไดทนอดหนนการวจยจากโครงการพฒนาศกยภาพการวจยเชงพนทในกลมประเทศอาเซยน ศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ในปงบประมาณ 2561 โดยผวจยไดทมาของแรงบนดาลใจจากการเปนคนทนบถอศาสนาพทธมาโดยก าเนด และไดศกษาหาความรทางพระพทธศาสนาทวโลก จงเปนตนเหตทผวจยมความตองการทจะท าการศกษาเชงพนท โดยการท างานวจยแบบผสมผสาน และเดนทางเองเพอไปเกบขอมลเชงลกทบางเนอหาและขอมลตางๆ อาจจะยงไมมผไดไดคนพบตามสายงานทางพทธศลป ในสวนทผวจยจะลงไปศกษานนก คอประเทศอนโดนเซย โดยก าหนดกลมเปาหมายทชดเจนในพนท ประกอบไปดวย 2 แหง คอ บโรพทโธ ซงตามขอมลทไดคนหานนไดกลาววา บโรพทโธ คอสญลกษณแทนภพทงสามของจกรวาล คอ กามภพ (ภพต าสด) รปภพ (ภพระดบกลาง) และอรปภพ (ภพสงสด) เปนดงขนตอนการเปลยนแปลงของชวตมนษยทสามารถขนไปสการพนทกข องคสถปทอยตรงกลางชนบนสด คอ สญลกษณของจกรวาลและการ พนทกข ระหวางลานสเหลยมจากชนท 1 จนถงชนท 5 เรมจากบนไดดานตะวนออกไปรอบลานตามเขมนาฬกา เปนภาพแกะลายนนเรองราวชวประวตของเจาชายสทธตถะจากประสตจนถงบรรลเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา นอกจากนยงมชาดกของพระองคในชาตกอนๆ และภาพประวตของพระโพธสตวสทธนะ (จากกนดะวยหะ) ซงแสดงไวบนแผนหนพรอมกบภาพชวตของสามญชน เจาฟา นกดนตร นางร า และนกบญ มรายละเอยดดานชาตพนธวทยาเกยวกบชวตประจ าวนของชวาโบราณดวย1 สวนลานวงกลม 3 ชนบนเปรยบดงขนตอนการเปลยนผานทน าไปสชนสงสด คอ อรปภพ นนเอง ณ บรเวณใกลเคยง บโรพทโธ มเจดยพทธอก 2 องค ไดแก เจดยเมนดต และเจดยปาวอน และสถานท 2 คอ ปรมมานน หรอจนดปรมบานน (อนโดนเซย: Candi Prambanan) หรอ จนดราราจงกรง (อนโดนเซย: Candi Rara Jonggrang) คอเทวสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในประเทศอนโดนเซย ตงอยในเขตชวากลาง

1รภสสา เขมจรนตากร, “คมอทองเทยวและจารกแสวงบญประเทศอนโดนเซย บโรพทโธ”,

(กรงเทพมหานคร: บรษทรภสสา 789 จ ากด, 2559), หนา 2.

2

หางจากเมองยอกยาการตาไปทางตะวนออกประมาณ 18 กโลเมตร ตววดนนสรางขนเมอราวป พ.ศ. 1390 แตหลงจากสรางเสรจไดไมนาน ตววดกถกทอดทงและถกปลอยใหทรดโทรมตามกาลเวลา จนเมอถงป พ.ศ. 2461 (ค.ศ. 1918) จงไดมการเรมบรณะวดขนมา การบรณะของสงกอสรางหลกสนสดลงเมอป พ.ศ. 2496 (ค.ศ. 1953)

จากเหตผลดงกลาวขางตน ผวจยจงเหนวา มความจ าเปนอยางยงทจะตองศกษาวจยเชงพนทเพมเตมเพอหาขอมลทเกยวของกบการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย จากแหลงขอมลตางๆ และน ามาถายทอดองคความรแกเยาวชน และนสต นกศกษา ประชาชนทวไป รวมไปถงการจดการเสวนาในอนาคตเพอรวบรวมขอมลทางศลปะทเกยวเนองดวยพระพทธศาสนาแบบตอเนอง เพอพฒนาการสอสารคณคาของความคดสรางสรรคใหมทางศลปะ ทางสถาปตยกรรม ทางการบรณปฏสงขรณ ทอาจจะกลบเกลอนภาพเดมๆ ออกไป ซงขอมลในงานวจยนจะน าพาความเจรญสสงคมในอดมคตทดงาม ในอนาคตและประโยชนตอสงคมอยางกวางขวาง

1.2 วตถประสงคของกำรวจย

1.2.1 เพอศกษาการเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน

1.2.2 เพอศกษาการเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน

1.2.3 วเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย

1.3 ขอบเขตการวจย 1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา ในการศกษาวจยครงน ผวจยเนนเนอหาการวจยแบบผสมผสานทก าหนดกรอบเนอหาท

เกยวกบการรบรเชงสนทรยศาสตรงานทศนศลปทางสถาปตยกรรมทางพระพทธศาสนา ดงตอไปน 1) การรบรเชงสนทรยศาสตรงานทศนศลปทางสถาปตยกรรมทางพระพทธศาสนาบโรพธโธ 2) การรบร เชงสนทรยศาสตรงานทศนศลปทางสถาปตยกรรมทางพระพทธศาสนา

จนดปรมบานน 1.3.2 ขอบเขตดานประชากรผใหขอมล ผวจยจะเลอกการสมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยใชเทคนคการเกบ

ขอมลโดย การสมภาษณเชงลก (in depth-interview) การเลอกกลมผใหขอมลหลก ผวจยจะเลอก

3

กลมผใหขอมลทมความสมครใจในการสมภาษณ โดยครอบคลมตามประเดนทศกษากบกลมผใหขอมลหลกจนกวาขอมลจะมความอมตว (Saturation of Data) และกลมผใหขอมลทมความรเชงลกในสถานทตางๆ ตามประเดนทผวจยไดลงไปสอบถามหาขอมล

1.3.3 ขอบเขตดานพนท การวจยเรองนเปนการวจยเชงการลงพนทแบบผสมผสาน และเปนการวจยทไดศกษาถงการ

รบรเชงสนทรยศาสตรงานทศนศลปทางสถาปตยกรรมทางพระพทธศาสนากรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย

1.3.4 ขอบเขตดานระยะเวลา 10 - 14 มถนายน 2561

1.4 นยำมศพทเฉพำะทใชในกำรวจย

การวจยในเรองการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซยน ไดมศพทเฉพาะทเกยวของกบการศกษาวจย และเพอประโยชนตอการศกษา ผวจยจงใหค าจ ากดความไว ดงน

1.4.1 การรบรเชงสนทรยศาสตร หมายถง การวเคราะหการรบรเชงสนทรยศาสตรตามแนวทฤษฎการพฒนาการทางสนทรยภาพของไมเคล เจพารสน (Michael J.Parsons, 1987) ซงเปนความคดพนฐานอยภายใตความเขาในทซบซอนของการพฒนาตามล าดบขน ทเปนความสามารถทละเอยดออน เชน พจารณาการมองเหนของบคคลอน ทแสดงความรสกสวนตวจากอทธพลของประสบการณของผวจย

1.4.2 สนทรยศาสตร หมายถง สนทรยะหรอความงามอาจเปนความงามของศลปกรรม ธรรมชาตสงแวดลอม รวมทงความประณตงดงามของจตใจ ความประณตงดงามของการใชชวตสวนตวและชวตสวนรวม ศลปกรรม (Fine Arts) ทหมายความรวมถงทศนศลป ดนตร ศลปะการแสดง สถาปตยกรรม วรรณกรรม

1.4.3 สนทรยภาพ หมายถง ความรสกในความงาม ภาพทงดงามในความคดหรอภาพของความงามในสมอง (Image of Beauty) ศกยภาพของการรบรความงามทสามารถสมผสหรอรบความงามไดตางกน ความงามทอาจเกดจากภาพ จากเสยง จากจนตนาการ จากตวอกษร หรอประสาทสมผสอนๆ

1.4.4 สถาปตยกรรมทางศาสนา หมายถง ผลงานศลปะทแสดงออกสงกอสราง รวมถงสงแวดลอมทเกยวของทงภายในและภายนอกสงปลกสรางนน ทมาจากการออกแบบของมนษย ดวยศาสตรทางดานศลปะ การจดวางทวาง ทศนศลป และวศวกรรมการกอสราง เพอประโยชนใชสอย สถาปตยกรรมยงเปนสอความคด และสญลกษณทางวฒนธรรมและทางศาสนาของสงคมในยค นนๆ

4

1.5 ประโยชนทไดรบ 1.5.1 ไดเรยนรการขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบ

ศาสนาอน 1.5.2 ท าใหทราบการเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธ

และจนดปรมบานน 1.5.3 ไดองคความรในการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทาง

ศาสนาในประเทศอนโดนเซย

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยมแนวคดทเปนแรงบนดาลใจในการท างานการวจยเชงพนทเรอง การศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา : กรณศกษาบโรพธโธ และ จนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย โดยไดทบทวนแนวคดตางๆ จากเอกสารวชาการทเกยวของ ดงน

2.1 ความหมายของสนทรยศาสตรศกษา 2.2 แนวคดดานสนทรยศกษา 2.3 แนวคดเกยวกบความรเบองตนสนทรยศาสตร

2.4 แนวคดเกยวกบทฤษฎสนทรยศกษา (Aesthetic Education) ของแฮร โบรด (Harry Broudy)

2.5 การรบรเชงสนทรยะและการรบรสนทรยภาพในงานทศนศลป

2.6 องคประกอบพนฐานในการรบรทางทศนศลป 2.7 พฒนาการทางสนทรยศาสตร 2.8 แนวคดทฤษฎการพฒนาการทางสนทรยภาพของไมเคล เจพารสน (Aesthetic Development by Michael J.Parsons, 1987)

2.9 งานวจยทเกยวของ 2.10 ทมาของกรอบแนวคดการสรางสรรคและงานวจย

2.1 ความหมายของสนทรยศาสตรศกษา ความหมายของสนทรยะศกษา สนทรยะหรอสนทรยหรอสนทรยภาพหรอ aesthetics ม

ความหมายตางๆ ดงน สนทรยภาพ (aesthetic) ในนยามของผเชยวชาญทางศลปะนกวชาการและครสอนศลปะได

ใหความหมายทหลากหลายแตกตางกนออกไปตามสภาพแวดลอมของสงคม วฒนธรรม สถานการณความกาวหนาทางเทคโนโลยและการคลคลายเปลยนแปลงของศลปะ พรอมกบการคลคลายเปลยนแปลงในวชาสาขาอนๆ (มย ตะตยะ, 2547) มดงน

6

สชาต สทธ (2540) ไดใหความหมายของสรยะภาพวา หมายถง คณคาทไดจากการด การฟงการจบตอง เปนคณคาทปรากฏในผลงานซงเกดจากการปฏบตจรง

ชาญชย จะรกลส กลาววา สนทรยภาพ หมายถง ความซาบซงในคณคาของสงทมความงามความไพเราะ ความรสกซาบซงในคณคาของความงามจะกอใหเกดประสบการณและถาไดผานการศกษาอบรมจนเปนนสยจะกลายเปนรสนยม

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ไดใหความหมายไววาสนทรยภาพ หมายถงความงามในธรรมชาตหรองานศลปะทแตละบคคลสามารถเขาใจและรสกได ความเขาใจและความรสกของแตละบคคลทมตอความงามในธรรมชาตหรองานศลปะ

พจนานกรมศพทศลปะองกฤษไทยฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2530 ไดใหความหมายไววาสนทรย (aesthetic) เกยวกบความซาบซงในคณคาของสงทงดงามไพเราะหรอรนรมยไมวาเปนของธรรมชาตหรองานศลปะ ความรสกนเจรญไดดวยประสบการณหรอการศกษาอบรมฝกฝนจนเปนอปนสยเกดรสนยม (Taste) ซงยอมจะแตกตางกนไปในแตละบคคล

ศลป พระศร (2527)1 กลาววาสนทรยภาพ (aesthetic) หมายถง ความรสกโดยธรรมดาของทกคนซงรจกคณคาของวตถทงาม ความเปนระเบยบเรยบรอยของเสยงและถอยค าทไพเราะความรสกในความงามนยอมเปนไปตามอปนสยการอบรมและการศกษาของบคคลซงเรยกรวมกนวารส (Taste)

วรตน เพชรไพบลย (2516)2 กลาววาสนทรยศกษา (aesthetic education) เปนการศกษาเกยวกบหลกของความงาม ศลปะนยมและการสรางสรรคงานศลปะ เพอคณคาของความงามและพฒนาการของบคคล ปจจบนค าวา “สนทรยศาสตร” ไดมความหมายอสระขนมาก สวนความหมายในดานวชาการ หมายถง เปนวชาทศกษาเกยวกบศลปะแขนงตางๆ หลกการของศลปะ กระบวนการสรางสรรค ประสบการณทงทางศลปะและความรความสามารถในการพจารณาคณคาของงานศลปะนอกจากนนขอบเขตของความหมายยงครอบคลมถงศลปะชวตและสงคม รวมทงความงามและปรากฏการณทงดงามของธรรมชาตดวย

1 ศลป พระศร แปลโดยพระยาอนมานราชธน, ศลปะสงเคราะห, (กรงเทพมหานคร: พระนครบรรณาการ,

2527).หนา 67. 2 วรตน เพชรไพบลย, ศลปะเปนมลฐานส าคญ , วารสารครศาสตร, ปท22 ฉบบท 1 (กรกฎาคม –

กนยายน).หนา 125.

7

กรต บญเจอ (2522)3 กลาววา สนทรยศาสตร มาจากรากศพทภาษาบาลวา “สนทร” แปลวา ด งาม สนทรยศาสตร จงมความหมาย ตามรากศพทวา “วชาวาดวยความงาม”

อาร สทธพนธ (2530)4 กลาววา สนทรยศาสตรเปนวชาทเกยวของกบความรสก การรบรความงาม เกยวกบหลกเกณฑคณคาลกษณะความงามรสนยม รวมถงสงเสรมใหสอบสวนและแสวงหาหลกเกณฑของความงามจากผลงานทมนษยสรางขน

สรปไดวาสนทรยะ สนทรยหรอสนทรยภาพ (aesthetic) นนหมายถง ความซาบซงในคณคาของสงหนงอยางมเหตผลทงจากธรรมชาตหรอสงทมนษยสรางขน ทเกดจากการรบรซงสามารถรบรทางดานสรยพฒนาไดเมอมประสบการณมากขนและไดศกษาฝกฝน ฉะนนสนทรยภาพของแตละคนกยอมมความแตกตางกนตามปจจยตางๆ

2.2 แนวคดดานสนทรยศกษา แนวคดดานสนทรยศกษา ความงาม หรอสนทรยภาพ (aesthetic) เปนความรสกทเกยวกบ

ความซาบซงในคณคาของสงของทงดงามไพเราะหรอรนรมย ไมวาจะเปนธรรมชาตหรองานศลปะความรสกนเจรญไดดวยประสบการณหรอการศกษาอบรมฝกฝนจนเปนอปนสยเกดเปนรสนยมซงยอมแตกตางกนออกไปในแตละบคคล (ราชบณฑตยสถาน, 2530)

การรสกซาบซงในความงามของศลปะจงเปนพนฐานทส าคญ ส าหรบความเขาใจของความงามเชงสนทรยศาสตรซงมคณคาทงตอบคคลและสงคม คอ คณคาของศลปะทมงสงเสรมใหบคคลเจรญในศลปะนยม การสรางสรรคและการพฒนาในดานตางๆ สวนคณคาของศลปะตอสงคม คอ ชวยสงเสรมพฒนาการบคคลใหเหมาะสมกบปญหาของสงคมไทยในปจจบน เพอทจะเปนก าลงทสามารถชวยกนสรางสงคมใหงดงาม คณคาของสนทรยศาสตรจงเรมสงเสรมในดานตางๆ ดงน (วรตน พชญไพบลย, 2526)

1. สนทรยศาสตรสงเสรมความเจรญทางสนทรยภาพและการรบร 2. สนทรยศาสตรสงเสรมความเจรญทางปญญา 3. สนทรยศาสตรสงเสรมความเจรญทางอารมณ 4. สนทรยศาสตรสงเสรมการสรางสรรค 5. สนทรยศาสตรสงเสรมความเจรญทางเทคนคการท างาน

3 กรต บญเจอ, ปรชญาเบองตน, (กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2522), หนา 9. 4 อาร สทธพนธ, ประสบการณทางสนทรย, (กรงเทพมหานคร: แสงศลปการพมพ, 2530), หนา51.

8

โลเวนเฟลด (Lowenfeld,1957)5 กลาวถง กจกรรมศลปะทเกยวของกบสรยะภาพวาเปนความเจรญงอกงามทางดานสนทรยภาพของมนษยในผลงานสรางสรรคซงแสดงใหเหนถงประสาทสมผสทไดบรณาการประสบการณทงมวล ซงเกยวของกบความคดความรสกและการรบรสมผสจากการบรณาการน สามารถทจะพบไดจากเอกภาพของการจดภาพทประสานกลมกลนกนและแสดงออกซงความรสก นกคดดวยภาวะของบรเวณวาง เสน ลกษณะผวและส บคคลทพรองทางดานความงอกงามทางสรยะภาพจะแสดงความสบสนในดานการจดองคประกอบของภาพและขาดความรสกบนพนภาพ ขาดความคดความรสกและการแสดงออกทนาสนใจ

2.3 แนวคดเกยวกบความรเบองตนสนทรยศาสตร สนทรยภาพ ทหมายถง ความรสกในความงาม ภาพทงดงามในความคดหรอภาพของความ

งามในสมอง (image of Beauty ศกยภาพของการรบรความงามทสามารถสมผสหรอรบความงามไดตางกน ความงามทอาจเกดจากภาพ จากเสยง จากจนตนาการ จากตวอกษร หรอประสาทสมผสอนๆ

สนทรยศาสตร ทหมายถง ศาสตรหรอวชาทเกยวกบความงามตามแนวคดของชาวตะวนตกแลวสนทรยศาสตรเปนศาสตรสวนหนงของปรชญาตะวนตกทมรากเหงามาจากปรชญากรกโบราณปรชญากรกทมงแสวงหาหรอความรกในภมปญญา (love of wisdom) ปรชญากรกทมงแสวงหาความจรง ความด และความงาม การแสวงหาความจรงทมววฒนาการมาสวทยาศาสตรทอาจเปนเรองของความเชอเรองของทรรศนะหรอเรองของเหตผล ในบรบทความคดใดความคดหนง ในชวงเวลาใดชวงเวลาหนง หรอของนกปรชญาหรอของนกสรยศาสตรคนใดคนหนง

พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต, 2540) กลาวถงสนทรยศาสตรวาสนทรยศาสตร คอ สาขาปรชญาทวาดวยเรองความงามและสงทงามทงในงานศลปะและในธรรมชาตดวยศกษาประสบการณคณคาของความงามและมาตรการตดสนใจวาอะไรงามหรอไมงาม การตดสนคณคาทางสนทรยศาสตร มได 3 ลกษณะ คอ ความสวยงาม ความตดตาตดใจ ความเลอเลศ นกปรชญาหลายส านกไดเสนอทฤษฎเพออธบายวาเพราะเหตใดจงมการตดสนใจวาศลปวตถประกอบดวยลกษณะทง สามนน นกปรชญาดงกลาวแบงเปน 3 กลม คอ

1. กลมอารมณนยม (Emotionalist) อธบายวา การตดสนเกดจากอารมณทเกบกดไวในจตใตส านก

5 Lowenfeld,v.1957. Creative and mental Growth . New York: Macmillan Pubishing

Company: 94.

9

2. กลมเหตผลนยม (Rationalist) อธบายวา การตดสนเกดจากการเหนความกลมกลนไมขดตา

3. กลมสรางสรรค (creative) อธบายวา การตดสนเกดจากความสามารถสรางสรรคของมนษย

อาร สทธพนธ (2533)6 กลาววา สนทรยศาสตร หมายถง 1. วชาทศกษาเกยวกบความรสกทเกดขนจากการรบรของมนษยซงท าใหมนษยเกดความ

เบกบาน ยนด อมเอบใจ โดยไมหวงผลตอบแทนเปนคณคา 2. วชาทศกษาเกยวกบผลงานทมนษยสรางขนทกแขนงเพอน าขอมลมาจดล าดบเสนอแนะ

ใหผอนเหนคณคา ซาบซง ในสงทแอบแฝงซอนเรนเพอสรางความนยมชมชนรวมกนตามลกษณะรปแบบของผลงานนนๆ

ตามความหมายทงสองประการน จงอาจสรปไดวาสนทรยศาสตร คอ วชาทเกยวกบความรบรหรอศาสตรแหงการรบรของมนษยนนเอง (Science off perception)

สกนธ ภงามด (2547) กลาววาคณคาความงามตามแนวคดของสนทรยศาสตรจะเกยวของกบค าวา (Aesthetic matter) ซงหมายถง ความงาม (beauty) ดวยเหตน ประสบการณเกยวกบคณคาทางความงามทมความหมายเดยวกบการเกดประสบการณทางสนทรยภาพ หมายถง การพบกบเหตการณหรอสงตางๆ ทมความงามแฝงอย อยางไรกตามมนษยแตละคนจะสามารถรบรถงคณคาของความงามในระดบทตางกน แมจะเปนเหตการณหรอสงเดยวกนเนองจากมนษยมเงอนไขทางกายภาพและทางจตใจทตางกน

ดงนนอาจกลาวไดโดยสรปไดวา สนทรยศาสตร คอ การศกษาถงความงามทงในงานศลปะและธรรมชาต และมนษยสามารถรบรคณคาความงามทงในดานผลงานศลปะและความงามในธรรมชาตไดดวยประสาทสมผส เพอใหเกดความซาบซง เบกบาน ยนด ซงหมายถง การรบรในสรยภาพของความงามนนเอง ทงนการทจะรบรไดถงความงามสนทรยะนนยอมขนอยกบประสบการณการอบรมฝกฝนตลอดจนอปนสยของแตละบคคลดวย

6 อาร สทธพนธ, ทศนศลปและความงาม, (กรงเทพมหานคร: แสงศลปการพมพ, 2533), หนา10.

10

สนทรยศาสตรกบความงาม ความงามทางสนทรยะแบงออกเปน 2 ประเภทคอ 1. ความงามในธรรมชาต

ภาพท 1 ดอยหลวงเชยงดาว จงหวดเชยงใหม (ทมา: อ านาจ ขดวชย, 2560)

2. ความงามของศลปะหรอสงทมนษยสรางขน

ภาพท 2 วดไชยวฒนาราม จงหวดพระนครศรอยธยา (ทมา: อ านาจ ขดวชย, 2560)

11

2.4 แนวคดเกยวกบทฤษฎสนทรยศกษา (Aesthetic Education) ของแฮร โบรด (Harry Broudy)

มะลฉตร เอออานนท (2545)7 กลาวถง สาระส าคญของทฤษฎสนทรยศกษาของโบรด ไววาทฤษฎสนทรยศกษาของโบรด เปนระบบของการเรยนร การรบร การสอนวชาศลปะในทนหมายถงสามารถปรบใชกบศลปะทกๆ หมวดในสายวจตรศลป เชน ดนตร ทศนศลป การเตนร า ศลปะการแสดงหวใจของทฤษฎนอยทสงทโบรด เรยกวา การรบรอยางมศลปะ (Aesthetic perception) ซงเขาจดใหศนยกลางของสรยศกษาการรบรอยางมศลปะอนนเกยวของสมพนธกบการรบร 2 ทาง คอ ความรซงอยางมสนทร (Aesthetic apprehension) และการวเคราะหตางๆ (Analysis into parts) แลวสงเหลานจะกอใหเกดความรกอยางรแจงนน คอ ความสามารถทจะรกทะนถนอมเหนคณคาของสงอนเปนสนทรยวตถเพราะไดรแจงถงคณคาของสนทรยวตถนนๆ โดยมประกอบดวยขนตอนดงตอไปน

ขนท 1 ผช านาญพจารณาถงมาตรฐานของศลปะโดยทแยกออกเปน 2 จ าพวกใหญคอ 1.1 ศลปะทเปนศลปะแท (Serious Art) 1.1.1 ศลปะในระบบคลาสสค (Classic) 1.1.2 ศลปะนอกระบบ (Avant-garde) 1.2 ศลปะทวไป (Popular art)

ขนท 2 ผสรางและวางแผนหลกสตรเลอกสอสารสอการสอนตามมาตรฐาน 4 ดาน 2.1 สอทมคณสมบตการรบรทางประสาทสมผส (Sensory properties) 2.2 สอทมคณสมบตดานโครงสราง (Formal properties) 2.3 สอทมคณสมบตแสดงความรสก (Expressive properties) 2.4 สอทมคณสมบตดานเทคนค (Technical properties)

ขนท 3 ผสรางและวางแผนหลกสตรเลอกตวอยางสรยวตถ (Aesthetic exemplars) เพอใชในการเรยนการสอนวตถทเลอกม 5 ประเภทคอ

3.1 ผลงานศลปะทมคณสมบตดานสวนประกอบประสาทสมผส 3.2 ผลงานศลปะทมคณสมบตดานโครงสราง 3.3 ผลงานศลปะทมคณสมบตดานความรสก 3.4 ผลงานศลปะทมคณสมบตดานเทคนค

7 มะลฉตร เอออานนท, ทศนศลปในระดบประถมศกษาระดบครยคใหม , (กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนา

พานช, 2545), หนา 87.

12

3.5 ผลงานศลปะทมคณสมบตดานสนทรย ขนท 4 ครเปนผน าบทเรยนและประสบการณการแสดงออก 3 ดานคอ

4.1 ประสบการณศลปะปฏบตจากวสดตางๆ 4.2 ประสบการณดานสนทรย 4.3 ประสบการณดานศลปะวจารณ (4.2 และ 4.3 คอ ประสบการณจากงานศลปะทเลอกสรร) ประสบการณขางตนจะเสรมสรางใหผเรยนเกดความซาบซงในศลปะน ามาจาก 2 สาเหต

คอ 1. เนองจากเกดความกระจางแจง (Clarification) 2. เนองจากเกดความรสกจากการศกษาทเขมขน (Intensification)

ขนท 5 ผเรยนจะสามารถทจะรบรสก เชน นกประวตศาสตรดานศลปะ นกวจารณงานศลปะ และผรกความงาม

จากหลกการทฤษฎสรยศกษาของโบรดในขางตนสามารถสรปไดวา การพฒนาผเรยนใหมสนทรยภาพสามารถรบรถงคณคาของความงาม จากสงทตนประสบพบเหนไมวาจะเปนผลงานจากศลปะหรอสภาพแวดลอมในธรรมชาต ผสอนจะตองชวยสงเสรมใหผเรยนสามารถถายทอดประสบการณ การรบรของตนทมตอสงเรา หรอสงทพบเหนโดยจะตองอาศยกระบวนการใหผเรยนรจกสงเกต มสวนรวมในการแสดงความคดเหน ซกถาม ตลอดจนรจกคดวเคราะห เพอใหเกดการตความหมายของสงเราตางๆอาจจะท าใหผเรยนเกดประสบการณทางการรบร และจะเปนหนทางไปสประสบการณรบรคณคาทางความงามหรอการรบรทางสรยะได

2.5 การรบรเชงสนทรยะและการรบรสนทรยภาพในงานทศนศลป 2.5.1 การรบรทางสนทรยศาสตร การศกษาและสรางสรรคศลปะยอมเกยวของกบความจรง ความดและความงาม เกยวของกบ

สนทรย ซงเปนเรองของความงาม ความไพเราะ ความสขมคามภรภาพ ความสงบสนต เกยวของกบการด ารงชวตและรสนยม (test) รสนยมซงเปนค าทเขยนความกวางหลากหลายทาง รสนยมในการคดการชนชมธรรมชาต ศลปะ ดนตร การเลอกหนงสออาน การเลอกดภาพยนตร การใชชวตประจ าวน จน คง แมคฟ เชอวารสนยมของคนเราสมผสกบปจจยหลก 3 ดานคอ

1. ประสบการณเฉพาะบคคล 2. ระดบสงคมและเศรษฐกจ

13

3. วฒนธรรมประจ าชาต ประเสรฐ ศลรตนา (2542)8 ไดใหความหมายของ การรบรทางความงาม และหลกการรบร

ทางสนทรยภาพดงน คอ การรบรเปนการใชประสบการณเดมแปลความหมายสงเราทผานประสาทสมผสแลวเกดความรสก ระลกรหมายความวาเปนอะไร หรออาจกลาวอกนยหนงไดวาการรบร หมายถงกระบวนการทคนเรามประสบการณกบวตถหรอเหตการณตางๆ โดยอาศยอวยวะรบสมผสแลวแปลความหมายสงนนๆ เปนความรความเขาใจในการรบรประสบการณทางสนทรยภาพเปนกระบวนการรบรทางความงามซงอาจจะมกระบวนการทคลายกบการรบรทวไป คอ

1. การรบรทางสนทรยภาพมความเขาใจในสนทรยวตถหรอสรยภาพ อนไดแก ความรสกถงคณคาของสงทดงามในชนน รบรและจะตองมพนฐานประสบการณเดมหรอมความรเกยวกบสนทรยวตถมากอน

2. ผรบรตองมประสาทสมผสสวนทจ าเปนตองใชเกยวกบการรบรเรองทก าลงสนใจอยในขณะนนอย ในสภาพสมบรณโดยไมแย ภารกจในชวตประจ าวนหรอกจกรรมในชวตจรงเขามาเกยวของและประสาทสมผสนนจะตองไดรบการฝกปรอมากอน เพราะมความรสกบางอยางทสภาพรางกายและจตใจสามารถรบร ไ ด แตวาไมเกดความร สกในเชงสนทรย เพราะความร สกนนละเอยดออนและสลบซบซอนเกนไปซงตองมการฝกสงเกต วเคราะห สงเคราะห จนตนาการเชงซอน ดงท านองค ากลาวทวา “หากไรโสตทางดนตรแลว แมจะเปนการบรรเลงทวเศษสกเพยงใดกตาม กหามประโยชนตอผรบฟงไม”

3. ความรสกจากการรบรตองสรางอารมณบางอยางขนเปนตวเปนตน อนไดแกอารมณสมมต หรอจนตนาการเปนเรองราว อนเกดจากการกระตนเราของสงทก าลงรบร เชน ความรสกเวลาฟงดนตรหรอความรสกเมอเหนดวงตะวนลบขอบฟา เปนตน

4. ความรสกตองท าหนาทถายทอดความหมายของบางอยางมายงเรา ซงการทความรสกสรางอารมณบางอยางขนนนเปนการตอบสนองตอความรสกเอง โดยทสภาพรางกายกบจตใจกมปฏกรยาใหเกดความรสกทตรงกนขนในจตใจท าใหรางกายทกสวนเกยวของกบความสนใจทางสนทรยะนน เชน รางกายทกสวนทเคลอนไหวไปตามความรสกขณะทฟงดนตร หรอชมภาพยนตรทตนเตนสนกสนานหรอชมงานศลปะ หรอเกดอาการเกรงเมอดการแขงขน เปนตน

8 ประเสรฐ ศลรตนา, สนทรยะทางทศนศลป, (กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2542), หนา 125.

14

5. ตองรสกรตวเองอยเสมอวาตนเองก าลงสนใจ หรอดอะไรอย ไมใชเพยงแตดเทานน คอ ตองมสมาธหรอใจจดจอกบสงเรา ในลกษณะความคดลองลอยไมใชอารมณรวมหรอแยกภาระทางจตเขามาเกยวของ

วรต ตงเจรญและคณะ (2544) ไดกลาวถง การรบรทางสนทรยภาพการรบรทงทเกยวของกบผสรางสรรคงานศลปะและผชนชม (Appreciator) ยอมสงผลไปสการพฒนางานศลปะและการชนชมในฐานะทสภาพการรบรของศลปนสงผลไปสปรากฏการณทเปนงานศลปะและสภาพการรบรของผชนชมทสงผลไปสศกยภาพโดยการชนชม รวมทงแรงผลกดนจากผชนชมและสงคมทมตอศลปะ เราอาจพจารณาได 3 ดาน คอ

1. การรบร (Perception) 2. สอโดนใจ (Inspirations) 3. ความคดสรางสรรค (Creativity) ศภชย สงหยะบศย (2546) กลาวถง การรบรทางสนทรยะไววาในทางจตวทยาอารมณทาง

สนทรยะหรออารมณทางความงามจะเกดขนได กตอเมอประสาทสมผสไดรบรโลกภายนอกจนกอใหเกดความรสกแลวนน การรบรทางสนทรยภาพประเดนและเงอนไขทตางไปจากการรบรโดยทวไปกลาว คอ การรบรทกอใหบงเกดผลดานอารมณสนทรยะไดจะตองเปนการรบรในรสสมผสนนๆ โดยไมไดมประโยชนหรอเหตผลอนใด หากแตเปนการรบรสชาตของเสยง รปการเคลอนไหว หรอความงดงามทางสญลกษณดานภาษา ทไมมประโยชนอนใดมาเคลอบแฝงเทานน อารมณทางสนทรยะหรออารมณทางความงามจงจะเกดขน

มโน พสทธรตนานนท (2546) กลาวถง การรบรทางสนทรยภาพวาเปนการรบรความจรงตอโลกภายนอกรวมทงสนทรยวตถ หรอผลงานทางศลปะดวยเมอเกดความซาบซงทางสนทรยะ (Aesthetic apprehension) และเปนความรทางอารมณรสกความรดงกลาวไมเกยวของกบความเปนจรงหรอไมเปนจรงแตอยางใด แมในการรบรดงกลาวจะมความคลายจรงอยบางแตสงทมนเกยวของโดยตรงกคอ อารมณรสกงาม ปต อมเอบ อมใจ พอใจ ดใจ เสยใจ สะใจ ประทบใจ สะเทอนใจ ความร ดงกลาวเปนประสบการณสนทรยะ คอ ความคดรวบยอด (Conception) ชนพจารณาเปนจนตนาภาพ (Image) มนษยสวนใหญยอมรบวาความรและประสบการณสนทรยะมสวนเกยวของสมพนธกบชวตจรงในอารมณรสกอยบาง ซงเปนความจรงดานใน (อตวสย) ของมนษยอยมากไมวามนจะไมเกยวของกบความจรงดานนอก (ภววสย) ในโลกของสรรพสงกตาม

15

โกสม สายใจและคณะ (2547) ไดสรปการรบรคณคาทางความงามโดยการรบรทางสนทรยภาพของมนษยไว ดงน

1. การรบรคาความงามไดเพราะสงตางๆ มความงามอยในตวมนเอง สงทมความงามจะปรากฏใหเหนในลกษณะของรปราง รปทรง ไดสดสวนเหมาะสมจนก าหนดเปนเกณฑขน นอกจากนการอธบายถงความงามหรอสงทมความงาม แมจะพฒนาละเอยดอยางไรกตามจะไดผลนอยกวาการไดพบไดเหนและสมผสของจรง ท าใหเกดการรบรในขณะนน คอ ประสบการณตรง

2. รบรคาความงามไดเพราะจตของเราก าหนดเอง ความงามเปนเรองของความรสกทเกดขนในความคดในความรสกของมนษย ถาสงตางๆ มความงามอยจรงมนษยทกคนกตองเหนความงามเทากน แตในความจรงแลวเราเหนความงามตางกน เพราะมอารมณมความรสกตางกนขนอยกบความชอบหรออารมณความรสกของแตละคน (จตพสย) นอกจากนอารมณและความรสกของมนษยมผลโดยตรงตอการรบรคาความงาม

3. รบรคาความงามไดเพราะมสภาวะทสมดลระหวางจตกบวตถ การรบรคาความงามเปนความสมพนธระหวางมนษยกบสงทมความงาม (จตใจกบวตถ) นนคอ การรบรคาความงามทสมบรณนนวตถตองมความสวยงามดวยและจตใจของเราอยในสภาพพรอมทจะรบรความงาม ดวยถงจะเกดการรบรคาความงาม (สมพธนยม)

4. รบรคาความงามไดโดยการเปรยบเทยบสงตางๆ ทมนษยเคยพบ เคยเหนมประสบการณมาตงแตเกดจนปจจบนจะกลายเปนฐานหรอเปนกรอบอยในใจ เมอไดพบเหนสงใหมกจะเกดการเปรยบเทยบโดยอตโนมตกบสงเกา และสามารถประเมนไดวาสงทพบเหนใหมนนงามหรอไมงาม ดหรอไมด สอดคลองกบแนวคดทวา การทเราเหนสงตางๆ สวยงามเพราะเราเคยเหนสงทไมงามมากอน

การรบรคาความงามทางศลปะเปนสภาวะทเหมาะสมทงวตถสงของ (สงสนทรย) มความงามความไพเราะอนเกดจากทกษะฝมอของศลปน ผด ผชมอยในสภาพทพรอมทจะรบร พรอมทจะฟง (ไมมการบงคบ) การรบรคาความงามทางศลปะกจะเกดขนมากนอยตามกรอบประสบการณของแตละคน

จากทกลาวขางตน จะเหนไดวาการรบรทางทศนศลปและการรบรเชงสนทรยหรอความงามจะเกดขนกบบคคลไดนน ตองอาศยประสบการณและพฒนาการทางการมองเหนการเหนสงตางๆ ในชวตประจ าวนและสงแวดลอมเพอการรบรทางการเหนเปนกระบวนการทจะเชอมโยงไปสการเปลยนแปลงความหมายและการรบรถงคณคาของความงาม

ดงท สชาต สทธ (2538) ไดกลาวถง การรบรทางการเหนวามบทบาทส าคญตอการเรยนรทางทศนศลปเพราะการรบรทางการเหนเปนสอและตวแปรความหมายของการรบร ซงการรบรทางการเหนมความหมายวา เปนกระบวนการของการเหนไดเลอกสรรสงทเหนเปนขอมลของการรบร แลว

16

ปอนเขาสความรสกนกคด สมองและจตใจเปนตวแปลออกมาเปนความหมายจากสงทเหนวาเปนอะไรหรอหมายถงอะไร ชวขณะทเหนการแปลความหมายจากสงทเหนจะถกตองหรอเหมอนกบทกคนหรอไมขนอยกบมมมองและประสบการณทางการเหนทเปนสวนตนของแตละบคคล

2.5.2 ประสบการณสนทรยศาสตร ประสบการณสนทรยศาสตรมสวนประกอบ 3 สวนคอ 1. สวนทเปนตวสนทรยะ ไดแก วตถ สงของตางๆ ทเกดขนเองในธรรมชาตและสงทมนษย

สรางขน สงตางๆ เหลานจะประกอบดวย โครงสรางเปนรปทรงตางๆ เชน รปทรงของตนไม กอนหน ภเขา ล าธาร สตว เปนรปทรงทเกดขนเองตามธรรมชาต สวนรปทรงทมนษยสรางขน ไดแก ผลงานศลปะทมองเหน เชน จตรกรรม ประตมากรรม ภาพพมพ สถาปตยกรรม ตลอดจนศลปกรรมของชนชาตนนๆดวย

2. สวนทเปนความรสกสนทรยะ ไดแก ความรทตอบสนองของเรา หลงจากทเราไดรบประสบการณสนทรยะแลว และอาจใหความรสกมาก พอใจ ไมพอใจ เพลดเพลน กนใจ จบใจ ลมตว เผลอใจ ใหความสข และเกดส านก เปนตน

3.สวนทเปนความคดรวบยอด คอ สวนทเกยวของกบบคคลผทไดรบความร สกและประสบการณทางสนทรยะนนแลว สามารถสรางความคดและสรปวาสงทไดรบนนใหแนวคดอะไรบางกอใหเกดความส านกอยางไร โดยไมมผลสรปเปนการตอบแทน

2.5.3 สนทรยภาพและสมองซกซาย-ขวา ธรรมชาตไดสรางมนษยใหมประสาทสมผสทมประสทธภาพมากทงตา ห จมก ลนและกาย

สมผส ตามองเหนภาพและสสน หไดยนเสยง จมกไดกลน ลนสมผสรสและการสมผสสงตางๆ เราจะเกดความรสก (sensation) ความรสกเปนอาการเบองตน แลวจงเกดการรบร (perception) ขนรบรวาภาพอะไร กนอะไร เสยงอะไร ความรสกทไดสมผสกอใหเกดการรบรและการตความ การตความซงเปนกระบวนการของสมองและมประสบการณอารมณความคดแรงจงใจเขามาเกยวของ

ความงามทประสานกนทงในเชงปรชญาและเชงวทยาศาสตรสมพนธกบกระบวนการสรางการท างานของสมองซกซาย-ขวา ทแยกภารกจแตท างานประสานกน การรบรและการท างานของสมองซกซายจะเนนหนกไปทางเหตผล ตวเลข ภาษา การคาดค านวณ การวเคราะห การวางแผน สวนสมองซกขวาทเนนหนกไปทางภาพจนตนาการ อารมณ ความรสก วธสมผส การสงเคราะห ภาพรวมสมองทงสองซกท างานประสานกนดวย (corpus callosum) ท าใหคนเรามเหตผลและอารมณควบคกนไปพรอมทงมวฒภาวะทางปญญา (IQ) และวฒภาวะทางอารมณ (EQ) ควบคกนไปดวยเชนกน

17

ภาพท 3 แสดงการกระตนสนทรยภาพดวยสมองซกซาย-ขวา

2.5.4 การรบรสนทรยภาพในงานทศนศลป ทศนศลป (Visual art) เปนงานศลปะทมองเหนได รบรดวยตา นอกจาก “ทศนะ”

จะหมายถง งานศลปะทมองเหนแลวยง หมายถง การสรางสรรคจากสอดลใจ (inspiration) ทมองเหนไดประจกษไดอยางเปนรปธรรม สอดลใจไมไดเกดจากสงทมองไมเหน คดฝนเอาเอง ไสยศาสตรหรอจนตนาการในเชงจตนยม กลสตาฟ คเบท ศลปนลทธสจนยม (realism) เคยกลาวไววา “ฉนไมเคยเหนเทพธดา ฉนจงเขยนเทพธดาไมได” แลวคเบทกเขยนภาพเฉพาะวตถสงแวดลอมและเหตการณทเกดขนในขณะนน

การทเรามองเหนภาพเดยวกนแตกลบเหนภาพ และตความหมายแตกตางกนไปทงทภาพนนคงทจะแสดงใหเหนวาการรบรของเราตางหากทเปลยนแปลงไป เพราะฉะนนกระบวนการรบรทางการเหนและการแปลความหมายนนมความส าคญตอการเรยนร คณคา ความงามของศลปะทงผสรางสรรคศลปะและผดศลปะ ตางจะไดเหนคณคาและความแปลความหมายของผลงานแตละชนออกมาไมเหมอนกน ซงกขนอยกบสภาพในการรบรทตงอยบนพนฐานของประสบการณทางการเหนของแตละบคคลเปนส าคญ

ตวกระตน (วตถ/เหตการณทเปนจรง) พลงกระตน 1 อวยวะรบความรสก กระแสประสาทขนสสมอง 2 สมองรบสญญาณหรอเกดความรสก การตความ 3 การรบร

18

การมองเหนแบบธรรมดาหรอแบบทวไปนนเปนการมองเหนหรอรบรในธรรมชาตและสงแวดลอมทปราศจากการสงเกต ความตงใจและไรความประสงคคลายกบปรากฏการณนนเกดขนโดยทนทเปนปกตวสย ซงแตกตางจากการรบรการเหนทางศลปะทเปนความสามารถทจะเขาใจได กนความกวางขวางจากภายนอกสความรสกภายในมากกวา

มโน พสทธรตนานนท (2546) กลาวถง หลกการรบรทางทศนศลปและสนทรยะทางทศนศลปไวดงน หลกการรบรทางทศนศลปซงใชวสดเปนสอในการสรางสรรค และสอสารสนทรยรสและเนนจ าเพาะการรบรทางการเหนเปนส าคญ และการรบรทางการเหนจงมความส าคญตอการรบรทางทศนศลป ตามปกตการเหนหรอการมองเหนของมนษยตองอาศยปจจยแวดลอมอนๆ เขาชวยทส าคญไดแก แสงสวาง มนษยใชตาในการสมผสร การรบรทางประสาทสวนนจะสงผานขอมลขาวสารทางการเหนไปยงสมองและจตของมนษย กอนทมนษยจะแสดงอาการตอบสนองทางอารมณรสกทางค าพดหรอพฤตกรรมตอวตถทางการเหตนนๆ กระบวนการรบรทางการเหนไดเลอกสรรสงทเหนไดเชอมโยงกนไปกบการแปลความหมายและตอบสนองในชวขณะทเหนนน การรบรทางสนทรยภาพผลงานศลปะกจะมการตอบสนองทางสนทรยและปรากฏออกมาในดานอารมณรสก เชน พงพอใจ ประทบใจ อมใจและสะเทอนใจ เปนตน

การแปลความหมายและการตอบสนองอนเกดจากการรบรทางการเหนของแตละคนจะแตกตางกนขนอยกบประสบการณ ลกษณะและคตนยมของแตละคนสงทไดรบรทางการเหนจะถกเกบไวในรปของจนตนาภาพหรอภาพลกษณ (image) การรบรทางการเหนทเกยวกบทศนศลปจะมรายละเอยดทซบซอนประณตเกยวของกบคณลกษณะของศลปะและสงงามนนๆ โดยเฉพาะทเปนขอมลความรดานอารมณและความรสก (sensorial) อนเกดจากทศนธาต ศลปะธาตและสนทรยธาต ประกอบกน

สนทรยะในทศนศลป 1. ทศนศลปควรมคณสมบตทแทจรงในตวมนเองดงน คอ คณสมบตทางกายภาพภายใน

(Physical Subs tracts) คณสมบตตอความรสกทางกายภาพทส าแดงใหเหนได และคณสมบตทางความหมายตอชมชน นอกจากนยงตองประกอบดวยคณสมบตอนๆ อกเชน คณสมบตในการด ารงอยคณสมบตทใหความรสกเพมพน คณสมบตทสงใหเกดความคดเชอมโยง และคณสมบตทมความพรอมสมบรณทกดาน

2. มลฐานทางทศนศลป (Art elements) ประกอบดวย จด เสน ส รปราง รปทรง พนผว คาน าหนก บรเวณวางฯลฯ

3. หลกการของทศนศลป (Principle of art) ไดแก ดลยภาพ การเนนสดสวน ความกลมกลน ความหลากหลาย ความมเอกภาพ จงหวะ เปนตน

19

4. องคประกอบในทศนศลป (Composition in Visual art) หมายถง เงอนไขในการจดวางเรยบเรยงทศนธาต หรอปจจยศลปะ อนเปนการปรงแตงตามลกษณะอตวสยใหมจดสนใจหลก จดสนใจลอง องคประกอบศลปยงตองมรปแบบอนเกดจากทศนธาตทเลอกสรรแลว มเนอหาอนเกยวเนองดวยรปธรรมและนามธรรมสอดคลองกบทศนศลปแตละประเภทแตละเทคนค หรอกระบวนการสรางสรรคเชน จตรกรรม ประตมากรรม ศลปะภาพพมพ เปนตน

5. คณคาทางสนทรยะในทศนศลป ไดแก คณคาทางเรองราว คณคาทางการแสดงออกและคณคาทางรปแบบรปทรง ซงเกยวของสมพนธกบองคประกอบศลป คณคาทางสนทรยภาพในทศนศลปแทจรงเปนคณคาทเกดจากการรบรโดยรวมในระดบผสสะและคดเชอมโยงในระดบเพงพนจ

นอกจากน สวนศร ศรแพงพงษ (2538) ยงไดกลาวถงความหมายขององคประกอบของการรบรไวดงน การรบรเปนสวนประกอบประการแรกของมนษยจะพบวา ผทมความคดสรางสรรคสงตางๆ ไดมกจะเปนผพบมาก เหนมาก รมาก และพยายามสงเกตจากการรบรนน การรบรทแนนอนโดยปกตมกจะเกดเมอเราพบเหนเรองตางๆ ทประทบใจหรอประสบกบเหตการณตางๆ ทนาสนใจ อยางไรกด การรบรของมนษยแตละคนนนยอมแตกตางกนไป ไมเหมอนกน บางคนมประสาทสมผสทมความจ าด หรอบางทานเหนวตถอยางเดยวกนแตอยคนละมมกมองเหนตางกนองคประกอบในการรบรมหลายประการคอ

1. รปและพน การทเรามองเหนวตถแตเรารบรพรอมๆ กนทงรปและพนวตถเปนรปและบรเวณเปนพน เมอเราเหนมาลายเราเหนรวมๆ กนทงลายด าและลายขาว และเราไมสามารถตอบไดวามาลายนนมลายด าหรอลายขาว เมอเรามองลายด าเปนรปพนสขาวเรากเหนลายด า แตเมอเรามองลายขาวเปนรปพนเปนสด าเรากเหนลายขาว

2. แสงและเงา กรบรไดเพราะมแสงสวางบรเวณทวตถตงอย ถาไมมแสงสวางน าหนกของวตถกไมม ถาเราเหนแสงสวางเทาๆ กนไมมเงาน าหนกของสงทมองเหนไมตางกนกจะไมสามารถเหนอะไรไดคงเหนเปนหมอกไปหมด และแสงเงายงมสวนท าใหวตถเปลยนแปลงไปดวย

3. ต าแหนงและสดสวน การทเรารบรไดหรอมองเหนไดเพราะต าแหนงของเราและต าแหนงของวตถ ถาเราเขาใกลวตถนนกมองเหนชด เหนสวนละเอยดมากแตถาอยไกลกมองเหนไมชดและวตถทอยใกลเรามกจะมขนาดใหญ วตถทอยไกลมากมกมขนาดเลกเปนสดเปนสวนกน

4. ความเคลอนไหว การทเรารบรไดเพราะความเคลอนไหวของวตถนนๆ หรอเพราะเราเคลอนไหวเอง ตวอยางเชน ถามใครเอาผามาผกตาแลวใหเดนรอบๆ หองเรากสามารถรไดวาหองนนกวางยาวขนาดไหน มอะไรในหองนนบาง

20

5. การสมผสลบคล า การทเรารบรไดหรอมองเหนไดเพราะการลบคล าสมผสเราอาจหลบตาแลวมคนเอาวตถมาวางบนฝามอเรากจะรวาวตถนนมลกษณะเปนอยางไร หรอรปหนา รปขา เรากทราบวาผวเนยนหรอไมมขนหนาแขงมากนอยเพยงไร

จากทศนะเกยวกบการรบรทางสนทรยภาพของนกวชาการดงกลาวขางตน สามารถสรปไดวาการรบรทางสนทรยภาพของมนษยเกดขนจากประสบการณทางการมองเหน การรบรดวยประสาทสมผสของมนษย ทมตอธรรมชาตสงแวดลอมและผลงานอนนาประทบใจทมนษยสามารถสมผสและรบรได การรบรดงกลาวจะแตกตางกนมากนอยเพยงใดนนยอมขนอยกบประสบการณในการพบเหนและสมผสของแตละคนมนษย สามารถพฒนาการรบรไดดวยการฝกฝน การรจกสงเกต สอบถาม และวเคราะห และเหตนเองมนษยจงตองเรยนรองคประกอบพนฐานทางทศนศลป การรบรรปและพนแสงและเงา ต าแหนงและสดสวน จงหวะและความเคลอนไหว ตลอดจนความมเอกภาพ อนเปนสวนประกอบทจะท าใหมนษยเกดการรบรทางสนทรยภาพสมบรณ

2.6 องคประกอบพนฐานในการรบรทางทศนศลป 2.6.1 พนฐานการรบรทางทศนศลป ทศนศลป เปนสวนหนงของวจตรศลป ซงเปนศลปะทเนนคณคาทางดานจตใจและอารมณ

เปนส าคญ ทศนศลป มความหมายตรงกบภาษาองกฤษวา Visual Art หมายถง ศลปะทมองเหน หรอ

ศลปะทสามารถสมผส รบรชนชมดวยประสาทตา สมผสจบตองได และกนเนอทในอากาศ ทศนศลป แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก จตรกรรม ประตมากรรม ภาพพมพและ

สถาปตยกรรม ความหมายของทศนธาต ทศนธาต (Visual Elements) หรอองคประกอบศลปในทางทศนศลป หมายถง สวนประกอบ

ของศลปะทมองเหนไดประกอบไปดวยจดเสนรปรางรปทรงน าหนกออน-แกสบรเวณวางและพนผว จด (Dot) หมายถง รอยหรอแตมทมลกษณะกลมๆ ปรากฎทพนผว ซงเกดจากการจม กด

กระแทก ดวยวสดอปกรณตาง ๆ เชน ดนสอ ปากกา พกน และวสดปลายแหลมทกชนดจด เปนตนก าเนดของเสน รปราง รปทรง แสงเงา พนผว ฯลฯ เชน น าจดมาวางเรยงตอกนจะเกดเปนเสน และการน าจดมาวางใหเหมาะสม กจะเกดเปนรปราง รปทรง และลกษณะผวได

21

เสน (Line) เปนสงทมผลตอการรบร เพราะท าใหเกดความรสกตออารมณและจตใจของมนษย เสนเปนพนฐานส าคญของศลปะทกแขนง ใชรางภาพเพอถายทอดสงทเหนและสงทคดจนตนาการใหปรากฎเปนรปภาพ

เสน (Line) หมายถง การน าจดหลาย ๆ จดมาเรยงตอกนไปในทศทางใดทศทางหนงเปนทางยาว หรอสงทเกดจากการขด ขดเขยน ลาก ใหเกดเปนรวรอยเสนนอน ใหความรสกกวางขวาง เงยบสงบ นง ราบเรยบ ผอนคลายสายตาเสนตง ใหความรสกสงสงา มนคง แขงแรง รงเรองเสนเฉยง ใหความรสกไมมนคง เคลอนไหว รวดเรว แปรปรวนเสนโคง ใหความรสกออนไหว สภาพออนโยน สบาย นมนวล เยายวน เสนโคงกนหอย ใหความรสกเคลอนไหว การคลคลาย ขยายตว มนงง เสนซกแซก หรอเสนฟนปลา ใหความรสกรนแรง กระแทกเปนหวง ๆ ตนเตน สบสนวนวาย และการขดแยงเสนประ ใหความรสกไมตอเนอง ไมมนคง ไมแนนอน เสนกบความรสกทกลาวมานเปนเพยงแนวทางหนง ไมใชความรสกตายตว ทงนขนอยกบการน าไปใชรวมกบสวนประกอบอน ๆ เชนเสนโคงคว าลง ถาน าไปเขยนเปนภาพปากในใบหนาการตนรปคน กจะใหความรสกเศรา ผดหวง เสยใจ แตถาเปนเสนโคงหงายขนกจะใหความรสก อารมณด เปนตน

รปรางและรปทรง รปราง (Shape) หมายถง เสนรอบนอกทางกายภาพของวตถ สงของเครองใช คน สตว และ

พช มลกษณะเปน 2 มต มความกวางและความยาว รปราง แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1.ร ป ร า ง ธ ร ร ม ช า ต ( Natural Shape) หม าย ถ ง ร ป ร า ง ท เ ก ด ข น เ อ ง ต าม

ธรรมชาต เชน คน สตว และพช เปนตน 2.รปรางเรขาคณต (Geometrical Shape) หมายถง รปรางทมนษยสรางขนมโครงสราง

แนนอน เชน รปสามเหลยม รปสเหลยม และรปวงกลม เปนตน 3.รปรางอสระ (Free Shape) หมายถง รปรางทเกดขนตามความตองการของผสรางสรรค ให

ความรสกทเปนเสรไมมโครงสรางทแนนอนของตวเอง เปนไปตามอทธพลของสงแวดลอม เชน รปรางของหยดน า เมฆ และควน เปนตน

รปทรง (Form) หมายถง โครงสรางทงหมดของวตถทปรากฏแกสายตาในลกษณะ 3 มต คอมทงสวนกวาง สวนยาว สวนหนาหรอลก คอ จะใหความรสกเปนแทง มเนอทภายใน มปรมาตร และมน าหนก

น าหนกออน-แก (Value) หมายถง จ านวนความเขม ความออนของสตาง ๆ และแสงเงาตามทประสาทตารบร เมอเทยบกบน าหนกของสขาว-ด า ความออนแกของแสงเงาท าใหเกดมต เกดระยะใกลไกลและสมพนธกบเรองสโดยตรง

22

ส (Colour) หมายถง สงทปรากฏอยทวไปรอบ ๆ ตวเรา ไมวาจะเปนสทเกดขนเองในธรรมชาต หรอ สงทมนษยสรางขนสท าใหเกดความรสกแตกตางมากมาย เชน ท าใหรสกสดใส ราเรง ตนเตน หมนหมอง หรอเศราซมได เปนตน

สและการน าไปใช 1.วรรณะของส (Tone) จากวงจรสธรรมชาต ในทางศลปะไดมการแบงวรรณะของสออกเปน

2 วรรณะ คอสวรรณะรอน ไดแกสทใหความรสกอบอนหรอรอน เชน สเหลอง สมเหลอง สม สมแดง แดง มวงแดง เปนตนสวนสวรรณะเยน ไดแก สทใหความรสกเยน สงบ สบาย เชน สเขยว เขยวเหลอง เขยวน าเงน น าเงน มวงน าเงน มวง เปนตน

2.คาของส (Value of colour) หมายถง สใดสหนงท าใหคอย ๆ จางลงจนขาวหรอสวางและท าใหคอย ๆ เขมขนจนมด

3.สเอกรงค (Monochrome) หมายถง สทแสดงอทธพลเดนชดออกมาเพยงสเดยว หรอใชเพยงสเดยวในการเขยนภาพ โดยใหคาของสออน กลาง แก คลายกบภาพถาย ขาว ด า

4.สสวนรวม (Tonality) หมายถง สใดสหนงทใหอทธพลเหนอสอนทงหมด เชน การเขยนภาพทวทศน ปรากฏสสวนรวมเปนสเขยว สน าเงน เปนตน

5.สทปรากฏเดน (Intensity) หมายถง วธการเขยนภาพทใชสสดใสใหปรากฏเดนขนมาบนโครงสสวนรวมทเปนกลางหรอสหมน

6.สตรงขามกนหรอสตดกน (Contrast) หมายถง สทอยตรงกนขามในวงจรสธรรมชาต เชนสแดงกบสเขยว สน าเงนกบสสม สมวงกบสเหลอง

บรเวณวาง (Space) หมายถง บรเวณทเปนความวางไมใชสวนทเปนรปทรงหรอเนอหาในการจดองคประกอบใดกตามถาปลอยใหมพนทวางมากและใหมรปทรงนอย การจดนนจะใหความรสกอาง โดดเดยว

พนผว (Texture) หมายถง พนผวของวตถตาง ๆ ทเกดจากธรรมชาตและมนษยสรางสรรคขน พนผวของวตถทแตกตางกนยอมใหความรสกทแตกตางกนดวย9

2.6.2 ขอบขายทางศลปะ ศลปะ คอ ผลงานของมนษยทเกยวของกบความคดสรางสรรค ซงนอกจากจะหมายถงเรอง

ของภาพวาด ภาพเขยน ภาพพมพ รปปน รปแกะสลกแลว มกจะหมายความรวมไปถงผลงานของมนษย

9 โรงเรยนหอวง , History of Art: ประว ตศาสตรศลป , [ออนไลน], แหลงทมา :

https://visualartm5hw.wordpress.com, [23 ธ.ค.2561].

23

ซงแสดงความงามและความซาบซงในลกษณะอนๆ เชน วาทศลป ศลปะการปกครอง ศลปะการครองเรอน ตลอดจนผลงานทเกยวของกบงานชาง งานประดษฐ งานเครองปนดนเผา ฯลฯ ศลปะสามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะใหญๆ คอ วจตรศลป และศลปะประยกต

ศลปะ

วจตรศลป ศลปะประยกต จตรกรรม พานชยศลป ประตมากรรม มฑนศลป

ทศนศลป สถาปตยกรรม ศลปหตถกรรม ภาพพมพ อตสาหกรรมศลป

สอผสม ศลปะภาพถาย โสตทศนศลป วรรณกรรม(สญลกษณศลป) ดนตรและนาฏศลป

แผนภมท 1 การแบงสาขาและประเภทศลปะ 1) วจตรศลป วจตรศลป คอ งานศลปะทมจดมงหมายเพอความงาม ความพอใจมากกวาประโยชนใชสอย

เราอาจเรยกศลปะสาขานวา ศลปะบรสทธ (pure art)เพราะศลปนจะสรางสรรคงานขนมาดวยความพอใจ ความบรสทธใจ มไดหวงผลตอบแทนใดๆ หรออาจเพอใชประโยชนบาง แตกเนนความละเอยดลออในการสรางสรรคใหวจตรพสดารหรหราเกนความจ าเปนแกประโยชนใชสอย จงอาจเรยกศลปะสาขานวา ประณตศลป

2) ศลปะประยกต ศลปะประยกตเปนศลปะทมจดหมายเพอประโยชนใชสอย เพอตอบสนองความตองการทาง

รางกายเปนอนดบแรก และค านงถงความงามเปนอนดบรอง

24

2.6.3 ทฤษฎเบองตนทางศลปะ ประเสรฐ ศลรตนา10 ไดกลาวถงทฤษฎเบองตนทางศลปะไวดงน ทฤษฎเบองตนทางศลปะ คอ

แนวทางส าหรบศลปนและผดใชเปนหลกในการสรางงานและพจารณาคณคาของงานศลปะ แตหลกการเหลานไมใชเปนกฎเกณฑทตายตว ทตองปฏบตตามหมดทกกรณ เพราะการสรางสรรคเปนการออกแบบ เปนการแกปญหา ซงอาจตองมการเปลยนแปลงปรบปรงเพอใหงานนนๆ มคณคาตามเกณฑก าหนดของสากล หรอของศลปนเอง อกทงทฤษฎหรอกฎเกณฑตางๆ กมไดมความสมบรณอยไดดวยตวมนเอง สงเหลานเปนเพยงสงกระตนใหสามารถมองเหนปญหาในการจดองคประกอบ หรอมองเหนความจ าเปนในขณะปฏบตการสรางสรรคงาน ซงหลกเกณฑตางๆ เปนเพยงโครงสรางความคดกวางๆ โดยมความพงพอใจและทกษะของศลปนแตละคนเปนสงส าคญ ซงแนวคดหรอทฤษฎทเปนหลกเบองตนของการจดองคประกอบนน ไดแก

1. เอกภาพ (Unity) คอ ความเปนอนหนงอนเดยวกน ความกลมกลนเขากนได โดยการเชอมโยงสมพนธหรอประสานกนอยางเปนระเบยบขององคประกอบตางๆ ทน ามาจดเขาดวยกนใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกนในผลรวมของภาพ การน าเอาองคประกอบทงมวลมาจดประกอบจนอยในสภาวะทเปนเอกภาพแลว จะเพมหรอตดทอนสวนประกอบใดสวนประกอบหนงจากความเปนเอกภาพนนมได ซงถาเพมหรอตดทอนแลว เอกภาพนนกจะเปลยนไป การเปลยนไปนนอาจจะเปลยนเปนเอกภาพใหมทมความสมบรณในตวเองกได หรอเปนเอกภาพใหมทขาดความสมบรณกได ทงนขนอยกบสวนประกอบทจะเพมเขามา หรอสวนประกอบทจะถกตดทอนไป ในการสรางงานศลปะกเชนกน ศลปนจะน าเององคประกอบสวนตางๆ มาจดเปนรป แสดงเนอหาเรองราวตางๆ ตามทตนเองตองการถายทอด จนลงตวสมบรณเปนเอกภาพในความรสกของศลปนแลว แตผดซงมความรสกนกคดของตนเอง มกจะรบรแลวแทรกเสรมทศนะของตนเอง เพอใหมสวนรวมกบภาพทดนน โดยคดวาถาเพมอะไรเขาไป หรอตดเอาอะไรออกไปนาจะดกวาทเปนหรอเหนอย ซงเปนเรองปกตส าหรบความตองการทจะมสวนรวมแสดงความคดเหนของผด แตถาศลปนคลอยตามผด โดยการเปลยนแปลงเอกภาพใหมดวยการเพมหรอลดองคประกอบไปจากเดม นนคอ การลดอตตาของศลปน และไดรบความคดรวมจากผด แตถาศลปนคงความสมบรณลงตวของเอกภาพเดม ผดกจะไดรบรเอกภาพทสมบรณจากการสรางสรรคของศลปน ซงอาจจะสอดคลองหรอขดแยงกบความรสกของตนเองได

2. การตดกน (Contrast) หรอ ความขดแยง คอ การน าเอาองคประกอบแตละสวนทตางกนมาจดประกอบรวมเขาดวยกน ยอมปรากฏความแตกตางทกอใหเกดความรสกทขดแยงกน ความขดแยงท

10 ประเสรฐ ศลรตนา, สนทรยทางทศนศลป, (กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2542), หนา 219-223.

25

ปรากฏเหนได เชน ความขดแยงของลกษณะรปทรงทตางกน ความขดแยงของขนาดทตางกนความขดแยงของทศทางทตางกน ความขดแยงของบรเวณวางหรอชวงจงหวะทตางกน เปนตน และจากความขดแยงของลกษณะและรปทรงทตางกนน สามารถท าใหเกดความกลมกลนได โดยการประสานความขดแยงใหเปนเอกภาพเดยวกน ดวยการก าหนดเพมตวกลางเขาไปเปนตวประสานความขดแยงนน

3. ความกลมกลน (Harmony) คอ การน าเอาองคประกอบทเหมอนกนหรอมลกษณะรปทรงทคลายกน มาจดประกอบเขาดวยกน โดยการประสานเชอมโยง ใหเกดความเหมาะสมกลมกลนเปนระเบยบสวยงาม ไมขดตา ซงความกลมกลนอาจเกดจากลกษณะรปทรงทเหมอนกนหรอคลายกน ขนาดเทาๆ กน หรอใกลเคยงกน ทศทางเดยวกน หรอใกลเคยงกน ชวงจงหวะทเทาๆ กน หรอใกลเคยงกน สทเหมอนกนซง มย ตะตยะ11 ไดกลาวถง ความหมายของเอกภาพในงานศลปะไวเชนเดยวกนวา ความเปนเอกภาพหรอหนวย (Unity) คอ การท าใหสวนตางๆ ในการจดใหเปนหนวยเดยวกน รวมกน ทบกน ซอนกน ไมกระจดกระจาย ใหความรสกเกยวเนองตอกนของภาพทมองเหนเปนภาพหรอเรองราวเดยวกน ซงเปนสวนหนงทท าใหภาพเกดความงาม เชน เอกภาพเกดจากส รปทรง วสด พนผว และเรองราว สวนใหญจะมในงานแขนงจตรกรรม และประตมากรรมในดานเรองราวสถาปตยกรรมเปนเรองของวสดทน ามาใชชนดเดยวกน เชน เปนไมทงอาคาร เปนตน ทงยงสอดคลองกบ ชวลต ดาบแกว และคณะ12 ทไดกลาวถงความหมายของเอกภาพไววา เอกภาพ (Unity) หมายถง การจดสงตางๆ ใหเปนอนหนงอนเดยวกนหรอเปนกลมกอนเดยวกน ไมแตกแยกออกจากกน แตถามสวนหนงสวนใดแตกแยกออกไปสวนนนกเปนเพยงสวนนอย ทไมมความส าคญมากนก การจดใหเปนเอกภาพนน ไดแกการจดสงตางๆ เหลาน คอ

(1) จดจดมงหมาย แนวคด หรออารมณ ใหเปนเรองเดยวกน (2) จดรปทรงตางๆ ใหเปนกลมเดยวกน และมความส าคญลดหลนตางกนออกไป มรปทรงท

ส าคญเพยงหนวยเดยวเทานน (3) จดสใหอยใน Tone เดยวกน (4) จดคาของส Value ใหเปนอนหนงอนเดยวกน (5) จดสใหอยในชด Scheme เดยวกน การเปนเอกภาพ หมายถง การจดสงตางๆ ทมอยในภาพนนเชนรปทรง เสน ส ฯลฯ ใหเปน

กลมอนเดยวกน ไมแยกออกเปน 2-3 รป โดยสรปในการสรางเอกภาพนน กหมายความวาในการเขยน

11 มย ตะตยะ, สนทรยภาพทางทศนศลป, (กรงเทพมหานคร: วาดศลป, 2547), หนา 91. 12 ชวลต ดาบแกว, การเขยนทศนยภาพ, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพ ด แอล เอส, 2541), หนา 236.

26

ภาพ การแกะสลก หรองานทางศลปะอยางใดอยางหนง จะตองมภาคประธาน (Principles) สงใดสงหนงเปนหลกหรอโครงสราง และมภาคสวนรอง (Subordinates) อกอยางหนงเปนสวนประกอบ

4. ความสมดล (Baiance) ความสมดลเปนคณลกษณะของเอกภาพ โดยทวไปหมายถงการถวงน าหนกหรอแรงปะทะทเทากน แตในทางการจดองคประกอบทางศลปะอาจมความหมายรวมไปถงความประสานกลมกลน ความพอเหมาะพอด ขององคสวนตางๆ ในภาพผลงานแตละชนซงความสมดลอาจเกดขนจากการก าหนดจดองคประกอบ 2 วธ คอ

1. ความสมดลของสงทขดแยงหรอตางกน เปนการเอาสวนประกอบทมรปลกษณะทตางกน หรอขดแยงกน มาประกอบรวมเขาดวยกนใหประสานกลมกลน เกดการถวงน าหนกหรอแรงปะทะขององคประกอบสวนตางๆ ในลกษณะทพอเหมาะพอด จนรสกวามความสมดล

2. ความสมดลของสงทซ าหรอเหมอนกน เปนการน าเอาสวนประกอบทมรปลกษณะเหมอนกน มาจดประกอบเขาดวยกนใหประสานกลมกลน เกดการถวงน าหนกหรอแรงปะทะขององคประกอบสวนตางๆ ในลกษณะทพอเหมาะพอด จนรสกวามความสมดลดวยการจดวางต าแหนงทตง ชองไฟ ระยะหาง อตราจ านวน ขนาดรปราง น าหนกออนแก ฯลฯ ทเหมอนๆ กน หรอ เทาๆ กน จนเปนเอกภาพเดยวกนเกดความสมดลทางกายภาพ

5. จงหวะ (Rhythm) คอการซ าทเปนระเบยบ จากระเบยบธรรมดาทมชวงหางเทาๆกนมาเปนระเบยบทสงขนและซบซอนขน จนถงขนเปนรปทรงศลปะ จงหวะในงานศลปะ คอการซ าอยางมเอกภาพและความหมาย การสลบกนของการเนนและการผอนคลายของทศนธาตตางๆ จงหวะไมมกฎเกณฑทแนนอน จะเปลยนแปรคลคลายได

1. จงหวะงายๆใหความรสกผวเผนสบายตาเพยงชวคร เบอไดงาย เปนเอกภาพท ไมม การขดแยง เอกภาพทเกดจากจงหวะแบบนเรยกวาเอกภาพแบบแนนง หรอ Static (Static Unity)

2. จงหวะทนาสนใจ เชนการเคลอนไหวของคน สตว ฯลฯ เอกภาพทไดจาก จงหวะแบบนเรยกวา เอกภาพแบบเคลอนไหว หรอ Dynamic (Dynamic Unity)

3. จงหวะภายใน – ภายนอก การวางรปทรงซ าๆ ลงในทวางท าใหเกดจงหวะขน เราจะสงเกตเหนความแตกตางของจงหวะทชวงหางของทวางระหวางรปทรง (ความถ/หาง)13

1) จงหวะภายใน คอ จงหวะของรปทรง 2) จงหวะภายนอก คอ ทวางระหวางรปทรง

13 อางแลว, ชวลต ดาบแกว, หนา 240.

27

4. การเกดของจงหวะ 1) การซ าของหนวย/การสลบกนของหนวยกบชองไฟ 2) การเลอนไหลตอเนองกนของเสน รปทรง น าหนก ส 3) การซ าของหนวย คอการปรากฏตวบนทวางของหนวยตงแต 2 หนวยขนไป โดยม

ทวางอยระหวางหนวย 4) การเลอนไหลตอเนอง เปนจงหวะของการเลอนไหลทตอเนองกนของเสน และการ

ล าดบขนของน าหนก ส รปทรงโดยไมมทวางมาคน 5. จงหวะม 2 ประเภท

1) จงหวะตดตอกน (Continuous) เปนแนวยาวตอกน 2) จงหวะขาดตอน (Broken) เปนการจดเปนชวงๆไมตดกน 3) จงหวะแบบซ าๆ กน (Repetition) เปนการจดจงหวะโดยใชรปทรง ลกษณะเสน

ส ใหชวงจงหวะประสานตอเนอง เทากน 4) จงหวะกาวหนา (Progression) เปนการจดชวงจงหวะใหขยายเพมเตมขนเรอยๆ 5) จงหวะตอเนอง (Continuous) เปนการจดชวงจงหวะใหตอเนอง ชกน าดวย

สายตาใหตดตามดไปเรอยๆ 6. การจดจงหวะ 1) การจดจงหวะแบบ Broken เปนการจดทซ ากน เหมอนกน 2) ซ าแบบเหมอนกน (Uniform) 3) ซ าแบบสลบ (Alternating) 4) การจดล าดบ (Gradation) เปนการจดมระดบไลเรยงกนดวย เสน ส รปทรง ผวสมผส

อาจจะใชขนาด เลก-ใหญ สง-ต า ไลเรยงกน 5) การกระจายรศม Radiation เปนการจดจงหวะใหกระจายออกจากจดๆเดยว 7. จดสนใจ หรอ จดเดน (Interest) คอ การเนนใหโดดเดนสะดดตา หรอมความส าคญกวา

บรเวณต าแหนงอนๆ ในภาพทจดประกอบขน การเนนในสวนของพนทหรอองคประกอบใดกตาม ตองค านงถงสงทตองการเนน ความพอเหมาะในการเนน ปรมาณของการเนนและจดทตองการเนน

การเนนจดสนใจจะตองผานการวางแผนในการใชองคประกอบทางศลปะ แตละลกษณะมาเปนอยางด เชน การใชเสนน าสายตา การแทนทของรปราง การใชสทแตกตางกน การสรางความแตกตางของพนผว การเนนดวยแสงเงา เนนดวยบรเวณวาง ฯลฯ ขณะทเนนสวนประกอบหรอบรเวณพนทจดใดจดหนงเปนจดสนใจ องคประกอบอนกตองจดใหมความส าคญลดหลนกนไปตามการก าหนดใหม

28

ความสมพนธเกยวโยงกน จนไมสามารถแยกขาดจากกนในภาพได เพราะถาสามารถแยกสวนประกอบออกจากกน จะท าใหขาดความเปนเอกภาพ และท าใหจดสนใจไมไดรบความสนใจอยางเตมท เนองจากมจดแบงแยกความรสกมาหกเหไปจากจดสนใจ จดสนใจในทางศลปะทเกดจากการจดสวนประกอบเขาดวยกน จนปรากฏคณสมบตทางกายภาพ ใหสามารถกระตนเราความสนใจจากการพบเหนไดนน คณสมบตทางกายภาพอาจแบงออกไดเปน 2 ลกษณะคอ

1. ลกษณะทเปนรปแบบ ไดแก การสรางสรรคสวนประกอบทางศลปะ ใหเกดเปนรปแบบทไมอางหรอสอแทนสงใด เปนรปแบบทไมมเรองราวของคน สตว วตถสงของ เหตการณหรอปรากฏการณใดๆ ซงคณลกษณะทางกายภาพทแสดงเฉพาะรปแบบใหปรากฏเหนน อาจเปนการพฒนารปแบบใหหางจากความจรงในธรรมชาต โดยการจดสวนประกอบเขาดวยกนใหปรากฏเปนความสลบซบซอน สวยงามแปลกตา นาทง โดยไมสอความหมายถงสงใด ซงจดสนใจเกยวกบรปแบบน ยงอาจแบงออกไดเปนจดสนใจในรปแบบโดยรวม และจดสนใจในรปแบบสวนใดสวนหนง

2. ลกษณะทเปนเนอหาเรองราว ไดแก การจดสวนประกอบยอยทางศลปะในลกษณะรปหรอสญลกษณแสดงถงสงทตองการบอกกลาว เลา หรออางถง เชน เนอหาเรองราวของคน สตว วตถสงของ เหตการณ ความเชอ หรอความจรงในธรรมชาต เหลาน เปนตน ซงจดสนใจในเนอหาเรองราวน จะเปนสงทกระตนใหผพบเหนเกดความคดหรอจนตนาการไปตามรปแบบ หรอ จากการกระตนเราของรปแบบ ซงรปแบบทก าหนดกจะแตกตางกนออกไปตามเนอหาเรองราวทตองการแสดงหรอสอความหมาย เชน เรองราวของมนษยกบมนษย มนษยกบธรรมชาต ธรรมชาตกบความงาม มนษยกบจนตนาการ ฯลฯ

ดงนน ทฤษฎเบองตนทางศลปะทงสวนทเปนเนอหาเกยวกบองคประกอบ และสวนทเปนหลกทฤษฎในการจดองคประกอบทไดกลาวมาแลวน เปนเพยงขอตกลงพนฐานส าหรบผประกอบงานศลปะและผด ทจะใชเกณฑการพจารณาเดยวกนในการสรางสรรคและประเมนคางทางศลปะ ดวยศลปนหรอผสรางงานจะตองพจารณาเลอกสรรองคประกอบลกษณะตางๆ มาจดสรางเปนชนงานศลปะ โดยยดหลกการจดใหมเอกภาพ ดลยภาพ และจดสนใจเปนเบองตน ดงนน ผดเมอรบรและพจารณาคณคา กจะใชเกณฑการพจารณาในเงอนไขเอกภาพ ดลยภาพ ลาจดสนใจมาจบวดวาภาพผลงานนนมหรอไมในขอตกลงเบองตนดงกลาว ซงการรบรตามเกณฑนคอ จดน าความรสกไปสการตดสนถงความงาม ความชอบหรอไมชอบ และอนๆ ในโอกาสตอไป

2.7 พฒนาการทางสนทรยศาสตร มนกการศกษามากมายทไดออกแบบหลกสตรพฒนาทางพฒนาการทางสรยะภาพและยงคง

พฒนาอยางตอเนองในการวจยครงน ผวจยขอกลาวถงทฤษฎการพฒนาของสนทรยภาพของไมเคล เจ

29

พารสน (Aesthetic development by michael J.Parson) ทไดศกษาและน าเสนอเมอ ค.ศ. 1987 ซงไดพฒนามาจากโมเดลของเขาเองเมอป ค.ศ. 1976 และ 1978 ลกษณะของปแรกๆ พารสนไดก าหนดขนการพฒนาไว 4 และ 6 ขนตอนมาจงปรบปรงจนเคลอนการพฒนาม 5 ล าดบขน โดยมลกษณะเฉพาะของแตละล าดบขนแตกตางกนออกไป ค าถามทใชของภาษานนจะกระตนการตอบสนองเกยวกบ “ด”หรอ”เลว” ในการตดสนภาพงานศลปะ14

คอสเตอร( Koster, 2001) กลาววาเชนเดยวกบการอานหนงสอซงไมมความแตกตางของล าดบขนการตอบสนองงานศลปะ กมการจดอนดบจากความชอบหรอไมชอบเปนการตอบสนองขนท 1 และค าถามทางปรชญาสนทรเปนการตอบสนองขนท 5 เชนเดยวกบ การวจยทแสดงวาการพฒนาสนทรยภาพตองการออกแบบกจกรรมอยางพถพถนและสรางอยบนการตอบสนองทางชวภาพของผชม ในขณะทความทาทายของพวกเขาอยทการตอสและการเพมความเขาใจ การวเคราะหงานศลปะสามารถเปรยบเทยบไดกบกระบวนการเรยน ในสวนของการคนควาการวจยทเกยวกบเนองกบการใชศพทและพนฐานทางประวตศาสตร และอทธพลของสงคมผคนสวนใหญสามารถท าไดไมมากไปกวาการตอบสนองในล าดบขนพนฐานของการคนควาวจยศลปะ การพฒนาการรบรในดานสนทรยภาพซงเปนสวนประกอบอยในหลายๆ ดานสาขาวชา

2.8 แนวคดทฤษฎการพฒนาการทางสนทรยภาพของไมเคล เจพารสน (Aesthetic Development by Michael J.Parsons, 1987)

พารสน มความสนใจในเรองปรชญาของศลปะและการศกษาศลปะในการพฒนาความเขาใจของผคนในหลกสตรรวม และวธการใหมในการประเมนผลของการคดในทางจตวทยาทางศลปะรวมสมยเขาเปนผเขยนหนงสอเกยวกบความเขาใจของผชมทมตอศลปะทมชอวา “วธทเราเขาใจศลปะการพฒนาทางปญญาเรองการตดสนทางสรยะภาพ” ซงไดรบการแปลเปนภาษาตางๆ และใชในการสอนสนทรยศาสตรในโรงเรยน ปจจบนเขาเปนประธานของแผนกบณฑตศกษา คณะกรรมการมสวนรวมใน Annenberg/Getty และบรรณาธการศลปศกษา15

พารสนเขยนเรองนมาจากประสบการณยอนหลงกวา 10 ป ทไดมโอกาสน ากลมคนเขาชมงานศลปะและท าการสมภาษณอยางเปนทางการ โดยทพารสนไดบนทกค าสมภาษณและน ามาสงเคราะห

14 หทยรตน พงประยรพงศ, “การศกษาการรบรของสนทรยของนกเรยนประถมทมตองานศลปะ”,

วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553), หนา 43. 15 อางองแลว, หทยรตน พงประยรพงศ, หนา 44-45.

30

ทฤษฎการพฒนาทางสนทรยภาพของพารสนนนประกอบดวย 5 ขน ซงมสวนประกอบทแยกออกจากกนและเนนเกยวกบการพฒนาความร ความเขาใจ โดยพนฐาน คอ การก าหนดกลมแบงเปนลกษณะขนๆ ในทน คอ กลมของแนวความคด ไมใชคณสมบตของตวบคคลเปนแบบแผนหรอโครงสรางของภายในมาตรฐานทเกยวของ มแนวโนมเปนไปตามความคดของบคคล เพราะพวกมนเปนสงทอยภายใตเกดขนดวยเหตผลการอธบายขนในทนไมไดแปลวาอธบายบคคลแตเปนชดของแนวความคดทถกตความออกมาเขามความเชอวาบคคลเปนไปตามล าดบ เหลานในวถทางของแตละบคคลส าหรบผชมทจะเรมตนท าความเขาใจในล าดบใกลเคยงกนและจะมการปรบปรงความเขาใจทมตองานศลปะทดยงขนแตละขนมล าดบกอนหลงตอเนองกน พารสนน าทฤษฎนขนมาโดยมฐานมาจากทฤษฎพฒนาการทางจตวทยาตางๆ ทฤษฎของพารสนนใหความส าคญในเรองของ การร การเขาใจ เพราะเราจะเขาใจบคคลหนงไดกตอเมอเราเขาใจสงทเขาคด การเขาใจงานศลปะเปนล าดบพฒนาการ นอกจากนขนพฒนาการของพารสนไดมาจากทฤษฎพฒนาการทางจตวทยาทเปนล าดบขนรปแบบ ซงบคคลควรมพฒนาการตามล าดบจาก 1 ไป 5 สามารถเทยบเคยงกบระดบอายไดอยางชดเจน อยางไรกตามอาจมความชดเจนวาผชมจะอยในขนตนๆ ซงประกอบดวย 5 ขนดงน

ขนท1 ความชนชมชนชอบ (Fovoritism) ขนท 2 ความงามและเหมอนจรง (Beauty and realism) ขนท 3 การแสดงออก (Expressiveness) ขนท 4 แบบอยางละรปแบบ (Style and Form) ขนท 5 ความเปนตวของตนเอง (Autonomy)

2.9 งานวจยทเกยวของ 2.9.1 ศลปะเพอการผอนคลาย โดยการระบายความรสกนกคดหรอความคบของใจออกมา

เพราะความรสกของมนษยนนมทงความสข ความทกข ความเจบปวด ความฝน และความหวง ความรสกเหลานสามารถระบายออกไดโดยผานสอทางศลปะอยางอสระ และอาจท าใหคนพบตวตนทแทจรงวาอะไรทใชหรอไมใช สงไหนทตองการ หรอไมตองการ ตลอดจนบางครงเมอจตใจสงบแลวอาจสามารถพจารณาสาเหตทแทจรงของปญหาทเผชญอยได สรางสรรคผลงานทางศลปะจงควรไดมโอกาสแสดงความรสกนกคดของตนตอผลงานชนนนกอนซงความรสกนกคดเหลานนอาจเปนการระบายความคบของใจในอดต และการไดระบายความรสกนนออกมาจะชวยใหเกดความผอนคลายไดในระดบหนง

ผลงานศลปะทเปรยบเสมอนสอกลางเชอมโยงความเขาใจระหวางผสอและผชมจ าเปนตองอาศยความระมดระวง พถพถน ละเอยดออน และท าความเขาใจตอความรสกนกคดของผสรางสรรค

31

ผลงาน โดยใชความรสกนกคดของตนเองตความหมายของภาพนน ๆ เพราะอาจจะเปนการครอบง า หรอชน าทางความคด ท าใหการวเคราะหผดพลาด และปดกนการคนพบตวตนทแทจรง

การสรางสรรคงานศลปะเปนการท าใหเกดความเพลดเพลน แมกระทงเดก ๆ พวกเขาจะรสกสนกสนานกบการวาดภาพ หรอการปนอะไรกไดตามจตนาการ แมวาภาพเหลานนจะเปนลกษณะเดกๆ กตาม แตส าหรบเดก ๆ นน การไดวาดภาพหรอไดท างานศลปะ จะชวยใหไดรบประสบการณทางการเรยนรสงแวดลอมรอบ ๆ ตวไดเปนอยางด เพราะสงทเดกวาดหรอแสดงออกมาจะเปนเฉพาะสงทตนเองรจกเทานน แมกระทงในผใหญการท างานศลปะสามารถชวยลดความกงวล หรอความกดกลดกลมทก าลงเผชญอยได เพราะจตใจตางเพลดเพลนกบสงทก าลงท าอยตรงหนา เมอท างานศลปะแลวจะท าใหเกดสมาธ และเมอเกดสมาธแลวจะท าใหสามารถมองสงตาง ๆ ไดลกซงและลมลกกวาเดม นอกจากนการท างานศลปะชวยใหเกดความเชอมนในตนเองถงศกยภาพและความสามารถทมอย และส าหรบเดกนนจะมความเชอมนในพฒนาการของตนเองและสามารถอธบายไดวาสงทก าลงท าอยคออะไร ความภาคภมใจทเกดขนจาการท างานศลปะนนยงผลพลอยไดใหเกดความปตมความสขตระหนก ถงคณคาของตนเองวามความส าคญ ซงเหนเดนชดจากตวอยางของเดก ๆ เมอพวกเขาท างานศลปะส าเรจออกมาสกชนหนง ใบหนาของพวกเขาจะเตมไปดวยรอยยมซงแสดงออกถงความภาคภมใจ ความเชอมน สงเหลานจะชวยผลกดนใหเปนคนกลาแสดงออกกลาคด กลาท าอยางมเหตผล

ส าหรบผทชนชมกบงานทางศลปะนนคณภาพสนทรยะในงานศลปะมผลอยางมากตอความ รสกนกคด เบรค (Edmund Burke) นกสนทรยศาสตรไดใหทศนะวา “ความงามแสดงปฏกรยาในสภาพทกอใหเกดความรสกผอนคลายจากมวลระบบ” เฉกเชนความงามทพบไดจากงานศลปะ

2.9.2 ศลปะเพอการพฒนาจตใจ ความส าคญของศลปะในแงการพฒนาจตใจนน เบอรนารด (Bernard) นกจตวทยาไดกลาวไววา คนทมสขภาพจตดคอคนทท างานในหนาทไดอยางมประสทธภาพ มความชนชมยนดในงานทท ามความเออเฟอเหนอกเหนใจผอน และไมมอารมณเครยดจนเกดไปนก ดงนนถาจตใจปกต การท างานตาง ๆ กจะส าเรจลลวงไปดวยด จะพบไดวาผทมสขภาพจตด จะมความสข ความพอใจ ปรบตวไดดมอารมณมนคง แตกตางอยางเหนไดชดกบผทมความบกพรองทางสขภาพจตซงมกมพฤตกรรมทไมพงปรารถนาออกมา เชน โกรธงาย ฉกเฉยงหงดหงดวตกกงวล และมอารมณหวนไหวอยเสมอ ดงนนจดมงหมายโดยทวไปของการพฒนาจตใจจงตองการสงเสรมใหมนษยทกคนสามารถแกไข ปรบปรงการด ารงชวตใหอยในสงคมอยางสมบรณมความสขเหมาะสมกบสภาพแวดลอม รจกปรบตวใหเขากบผอน ตลอดจนสามารถเผชญกบเหตการณตาง ๆ ไดอยางมสตและมความมนคงทางจตใจ

ศลปะเปนสวนหนงทท าใหมนษยมความละเอยดออนในการรบรและเขาถงความงาม มความประณต มองเหนสงเลกนอยและใสใจกบความรสกของผอน เพราะถาการด าเนนชวตของเรามแตการใช

32

ขอเทจจรงอยตลอดเวลาโดยไมใหความส าคญกบความรสกใด ๆ เลย เราและผคนรอบขางกจะปราศจากความสข การท างานศลปะจะชวยพฒนากระบวนการคดของมนษย ท าใหเกดความยดหยน คดไดรอบดานโดยสามารถมองสงตาง ๆ ทแยกแยะกระจดกระจายกนอยใหเปนภาพได โดยการพยายามท าความเขาใจและยอมรบความแตกตางระหวางบคคล ใหความสนใจและอาทรตอสมพนธทพงมตอกน สามารถเปนไดทงผน าและผตามทด อกทงยงสามารถท างานรวมกบผอนไดอยางมประสทธภาพ รจกการชวยเหลอ การเสยสละมน าใจ ไมเอาเปรยบ มใจเปนธรรม ยอมรบฟงความคดของผอนเปนแนวทางการแกไขปรบปรงเพราะมความรสกรวมวาตนเปนสวนหนงของสงคม

งานศลปะจะชวยลดความกาวราวทมอยลงไป ซงโดยทวไปแลวจะพบวาพฤตกรรมความกาวราวนนจะพบไดตงแตเดกเลกจนถงเดกโต เชน การกาวราวกบผใหญ หรอแมกระทงการกาวราวในหมเพอนในวยเดยวกน หากพฤตกรรมเหลานไมไดรบการดแลเอาใจใสทถกตอง อาจท าใหตองประสบปญหาในการด าเนนรวมกบผอนในสงคม ดงนนการฝกใหรจกท างานศลปะจะชวยขดเกลาจตใจใหละเอยดออนละเมยดละไมขน ลดความหยาบทางอารมณ รจกควบคมอารมณใหอยภายใตกรอบแหงเหตผล ยอมรบสภาพทวไปและขดจ ากดของตน เกดความรสกยอมรบนบถอตนเองและสามารถประเมนความสามารถของตนได โดยไมถกหรอยกยองตนจนเกนสภาพความจรง

นอกจากนการไดฝกงานศลปะจะชวยใหสามารถตดสนใจในปญหาตาง ๆ ไดอยางชาญฉลาด มเหตผล ปราศจากความลงเล โดยรจกรบผดชอบตอผลการกระท า ปญหาและอปสรรคทจะเกดขนกบตนเองไดอยางไมประมาทอกทงศลปะยงฝกใหมความอดทน ขยนพงพาตนเอง มความมานะพากเพยร มวนย จตใจกวางยอมรบฟงความคดผอนอยางมสตสมปชญญะควบคไปกบความมคณธรรมทงในการท างานและการด ารงชวต

2.9.3 ศลปะเพอพฒนาสงคม ศลปะเปนสอส าคญทชวยใหสมพนธภาพของคนในสงคมด าเนนไปอยางสงบสข เพราะสามรถทจะใชศลปะเปนควกลางในการจดกจกรรมตางๆ รวมกน ดงเหนไดจาก ASEAN ทไดรวมเอาประเทศทง 10 ประเทศมารวมกลมกน โดยใชศลปะและวฒนธรรมเปนสอเชอมสมพนธไมตรของแตละประเทศ ในการเรยนรและแลกเปลยนวฒนธรรมซงกนและกน ทงยงชวยปลกฝงใหคนในสงคมมจตใจงดงาม อนจะสงผลใหความสมพนธในสงคมด าเนนไปอยางมความ สข ตลอดจนสามารถดงเอาขอดขอแตละวฒนธรรมมาปรบและประยกตใชไดอยางมประสทธผล และมสวนผลกดนใหเกดความคดรเรมอยตลอดเวลาซงจะกลาวถงตอไป

2.9.4 ศลปะเพอบ าบด ความส าคญของศลปะในเรองของการบ าบดสารานกรมศกษาศาสตร ป 2539 ไดใหค าจ ากดความของค าวา ดวยศลปะ (Art Therapy) หมายถง การใชกจกรรมศลปะหรอผลงานศลปะเพอวจยหาขอบกพรองของบคคล ทกลไกการท างานของรางกายหยอนสมรรถ ภาพ ซงม

33

สาเหตมาจากความผดปกตของกระบวนการทางจต และเพอใชกจกรรมศลปะทเหมาะสมชวยในการรกษาใหมสภาพดขน โดยทวไปของมนษยนน วยเดกนบเปนหวงเวลาทตวตนทแทจรง (true self) ของมนษยสามารถโลดแลนไดอยางอสระมากทสดทวาในขนตอนของการเจรญเตบโตในวยตอมา มนษยจะคอย ๆ อ าพรางตวตนทแทจรงของตนไวอาจดวยสาเหตจากการเลยงดของครอบครว สภาพสงคม กลมคนทพบปะตดตอสมพนธ ซงความจ าเปนในการอ าพรางหรอเกบกดอาจดวยเหตผลทวา เปนการปองกนตนเองจากสงกระทบภายนอกทอาจท ารายตวตนทแทจรงใหเจบปวดและออนแอ หรออาจดวยเหตผลความกลวทวา เมอแสดงตวตนทแทจรงของตนออกไป อาจท าใหไดรบการยอมรบจากสงคม

การทมนษยปดปงหรอพยายามกดเกบตวตนทแทจรงไวมากเพยงใดแลวแสดงสงทไมใชตวตนทแทจรง (false self) ออกมาแทนจนผคนตางพากนคดและเขาใจไปวาสงนนคอตวตนทแทจรงของเรา จนในทสดแมแตตนเองยงหลงเขาใจไปตามนนดวย ความเจบปวยทางจตทเกดจากการกดอ าพรางหรอซองเรนตวตนทแทจรงไวนจะเกดขนและส าแดงตนในระดบมากนอยตางกนตามความกดดนทเกดจากการพยายามปกปดสงนนไว ตวตนทแทจรงอนเปนเนอแทของมนษยแตละคนนน เตมเปยมไปดวยพลงและความสรางสรรค ยงมนษยกดทบตวตนเหลานนอนเปนเนอแทของมนษยแตละคนซงเตมเปยมไปดวยพลงและความสรางสรรค กเสมอนวามนษยพยายามปดประตพลงแหงความคดสรางสรรคไปดวยเชนกน

การบ าบด ไมวาจะดวยจตบ าบดหรอศลปะบ าบด คอการสงเสรมและเออใหคนไขไดรบประสบการณและเขาใจถงอารมณและความรสกตาง ๆ ทซกซอนอยในตนเอง ทงเปนโอกาสทเออใหคนไขไดส ารวจเหตการณชวตในอดตและปจจบนของตน อนจะน าไปสการปรบตวและหาจดสมดลในการผสานระหวางโลกภายในของคนไขกบโลกภายนอกอนเปนสงคมทอย เชนเดยวกบแจสซ (นามปากกา.2549:74) กลาวถงศลปะกบการบ าบดวา

“การน าศลปะมาใชในการพฒนาอารมณ จะชวยใหผทมปญหาทางดานอารมณและจตใจไดระบายปญหา ความคบของใจ ความรสกทซอนเรนในใจ ผานออกมาทางงานศลปะหรอไดระบายอารมณออกมาในหนทางทสรางสรรค ผานการวาดรป ระบายส การปน และกระบวนการอนๆทางศลปะ ชวยใหรสกผอนคลาย ลดความขนมวในจตใจ เขาใจและรบรอารมณตางๆของตนเองทซอนเรนอยภายในจตใจ สามารถยบยงและควบคมไดดขน มสมาธ ลดความตงเครยด และความวตกกงวลไดในทสด”

2.9.5 ศลปะเพอการพฒนาความคดสรางสรรค ความส าคญของศลปะ กบการพฒนาความคดสรางสรรคนน ไดมผใหความหมายของความคดสรางสรรคไวนาสนใจ เชน ความคดสรางสรรค คอ กระบวนการประสาทสมผสอนฉบไวตอปญหา ตอสงทขาดความกลมกลน ฯลฯ ความสามารถทจะแยกแยะสงทยงยาก การคนหาทางแกปญหา การคาดเดา หรอก าหนดสมมตฐานในสงบกพรอง การทดสอบครงแลวครงเลา และทายทสดสามารถสอกบผลลพธทปรากฏนน

34

วงการวทยาศาสตรเคยคนพบวาสมองของมนษยมการท างานแบงออกเปน 2 ซก คอ สมองซกซาย มประสทธภาพในทางภาษาและการวเคราะหสวนสมองซกขวาจะตอบสนองในเรองของความรส กสมผสตาง ๆ ซงสมองซกขวานนบวาเปนสวนส าคญในการใชความคดสรางสรรคและจตนาการซงควรไดรบการพฒนามาตงแตวยเดก และกจกรรมทเปนสวนส าคญในการชวยพฒนาสมองซกนกคอ กจกรรมทางศลปะ

ดงนนจงสรปไดวา กจกรรมศลปะ เปนกจกรรมทชวยสงเสรม สนบสนนใหบคคลไดมโอกาสแสดงออก ไดผอนคลายอารมณ ฝกสภาพจตใจใหเกดสมาธและรบรเรองราวสงตางๆ รอบตว อกทงยงชวยใหบคคลมการพฒนาทางดานจตใจ มสขภาพจตด สามารถปรบตวใหเขากบความงามของสภาพแวดลอมได และอยรวมกบบคลอนในสงคมไดอยางปกตสข ดงท วทย พณคนเงน กลาววา ศลปะมคณคาเพอพฒนาจตใจของมนษย แมวาผลงานศลปะจะมใชสงจ าเปนเสมอไปส าหรบการด ารงชวตอยางแทจรงกตาม แตศลปะกเปนสงส าคญอยางหนงในชวตของมนษย เพราะอาจใชศลปะเปนสงคลคลายอารมณพกผอนหยอนใจกบศลปะ ตลอดจนชวยสะทอนใหเหนความเปนไปตางๆ ของสงคม16

16 วทย พณคนเงน, ลายไทย, (กรงเทพมหานคร: องคการครสภา, 2547), หนา 95.

35

2.10 กรอบแนวคดการสรางสรรคและงานวจย

Perceptual (อตตวสย) Conceptual (ภววสย)

Conc

ept (

แนวค

ด) -แรงบนดาลใจ (Inspiration)

-ผลงานและวรรณกรรม (Literature) -แนวคดทฤษฎ (theory) -ประวตศาสตร (History) -ประเพณและพธกรรม (Traditions and rituals) -บรบทชมชน (Social context) Co

ncep

t (แน

วคด)

Form

(รปแ

บบ) -แนวเรอง (Story Background)

-ศลปะและเทคนควธการ (Art & Techniques) -งานทศนศลป/งานสถาปตยกรรม (Visual Arts)

-ปญหาและการแกไข (Problems and Solutions) Form

(รปแ

บบ)

Emot

ional

(อาร

มณ) -การมสวนรวมของชมชน

(Community Participation) -การเขาเยยมชมงานศลป (Art Appreciation)

การถายทอดความร (Knowledge Transmission) -ปจเจกชน (Individuals) -สงคม (Social)

Intel

lect

ual (

ปญญา

)

Socia

l Im

pact

(ผลก

ระทบ

ตอสง

คม) วถประชา (Folkways)

ความเชอความศรทธาดงเดม (Traditional Belief)

ความร (knowledge) ความรทางศลปะ (Art Techniques)

Perso

nal I

mpa

ct (ผ

ลกระ

ทบตอ

บคคล

)

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

การวจยเรองการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา : กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซยน มวตถประสงคดงน 1.เพอศกษาการเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน 2.เพอศกษาการเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน 3.วเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย งานวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และการสมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยใชเทคนคการเกบขอมล การสมภาษณเชงลก (in depth-interview) กลมผใหขอมลทมความสมครใจในการสมภาษณ โดยครอบคลมตามประเดนทศกษาจนกวาขอมลจะมความอมตว (Saturation of Data) และกลมผใหขอมลทมความรเชงลกในสถานทตางๆ ตามประเดนทศกษา ซงมวธการด าเนนการวจย โดยการก าหนดรปแบบวธการสรางสรรคและระเบยบวธวจยในการศกษาจากเอกสารวชาการ สอเอกสาร และสอตางๆ และการส ารวจพนท การสมภาษณประชากรทเปนกลมเปาหมาย มวธการสรางสรรคและเกบรวบรวมขอมลในการวจย ดงน

3.1 พนทและกลมเปาหมาย 3.2 การสรางเครองมอในการส ารวจพนทและสมภาษณ 3.3 การเกบรวบรวมขอมล 3.4 การวเคราะหขอมล

3.1 พนทและกลมเปำหมำย 1. พนทเปำหมำย คอ บโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย 2. กลมเปำหมำย คอ ประชาชนในบรเวณใกลเคยงสถานทท าวจย ประกอบดวย พระสงฆ แมคา

นกทองเทยวชาวอนโดนเซย นกทองเทยวตางชาต (โดยเฉพาะนกทองเทยวไทย) และประชาชนทวไป โดยใชวธการเกบขอมลกลมตวอยางแบบสโนวบอลหรอแบบลกโซ (Snow Ball or Chain Sampling) หมายถง การเลอกตวอยางในลกษณะแบบตอเนอง โดยทตวอยางแรกจะเปนผใหค าแนะน าในการเลอกตวอยางถดไป และมการแนะน าตอไปจนกระทงไดขนาดตวอยางตามทผวจยตองการ

37

3.2 กำรสรำงเครองมอในกำรส ำรวจพนทและสมภำษณ งานวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ และเชงผสมผสาน จงใชเครองมอดงน 1. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ 2. ส ารวจพนทเปาหมายเพอสงเกตขอมลตางๆ 3. ศกษารปแบบและเทคนควธการสมภาษณ 4. สรางความคนเคยกบผสมภาษณเพอขออนญาตและขอความรวมมอในการศกษาวจย โดย

ชแจงวตถประสงคของการศกษา วธการรวบรวมขอมล รวมทงก าหนดวนเวลาเกบขอมล 5. ลงมอเกบขอมลทสรางขน ไดแก กรอบการสมภาษณ และใชเครองบนทกภาพและเสยงใช

ในการบนทกขอมล 2. ควำมเทยงตรง/นำเชอถอของกำรวด

2.1 เครองมอการวจย ประกอบดวย แบบส ารวจ และแบบสมภาษณ 2.2 การทดสอบความเทยงตรง (Validity) และความนาเชอถอ (Reliability) ของเครองมอ

การวจย ดงนผวจยไดน าเครองมอทสรางขนโดยมการพจารณาหารอรวมกนคณะทปรกษาและผเชยวชาญ เพอขอค าแนะน าในการปรบปรงแกไขใหเครองมอการวจยมความเทยงตรงเชงเนอหา (Content Validity) โดยใชการหาคาสมประสทธความสอดคลอง (Index of Item – Objective Congruence: IOC)

3.3 กำรเกบรวบรวมขอมล ขอมลและแหลงขอมลทใชในการวจยแบงไดเปน 2 ประเภทดงน ขอมลเบองตน (Primary data) เปนขอมลซงรวบรวมจากแหลงขอมลโดยตรงมวธเกบ

รวบรวมขอมลเบองตนแบงไดเปน 2 ลกษณะคอ 1. การส ารวจพนททจะศกษา โดยเดนทางไปส ารวจ กลมเปาหมายในพนท เพอสงเกตขอมล

โดยทวไป ส าหรบใชเปนแนวทางในการสรางเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 2. การสมภาษณบคคลทเกยวของ โดยใชกรอบการสมภาษณ ขอมลขนทสอง (Secondary data) เปนการศกษาคนควารวบรวมขอมลจากหนงสอ

บทความ ต ารา เอกสารตางๆ รวมไปถงงานวจยทเกยวของกบการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย

38

3.4 กำรวเครำะหขอมล การด าเนนการในงานวจยชดน ผวจยมกระบวนการขนตอนตงแตการสรางแนวคดไปจนถง

ขนตอนของการท างาน โดยเรมด าเนนการศกษาคนควาขอมล การประมวลขอมลตางๆ ไปจนถงการลงพนทเกบขอมล และเพอสรางแรงบนดาลใจในการท างานในดานสนทรยศาสตรทไดจากการรบรดวยตนเอง ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงตอไปน

3.4.1 กำรวเครำะหขอมล การเขยนพรรณนาเชงคณภาพ โดยมการน าเสนอผลการศกษาและการวเคราะหตามประเดน

วตถประสงคทตงไว 3 ประเดน คอ 1. การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน

2. การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน

3. วเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย

3.4.2 แผนกำรถำยทอดเทคโนโลยหรอผลกำรวจยสกลมเปำหมำยเมอสนสดกำรวจย 4.1 จดการฝกอบรมความรเกยวกบงานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซยให

รบรเนอเรองของการวจยในครงน 4.2 จดพมพเอกสารรายงานผลงานวจยเผยแพร เชน รายงานผลการวจยฉบบเตม และ

บทความเพอน าเสนอผลงานวจยในเอกสารวชาการทเกยวของ

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

ในบทน หลงจากผวจยไดก าหนดรปแบบวธการด าเนนการวจยเปนทเรยบรอยแลว ผวจยจงไดด าเนนการวเคราะหการวจยแบบลงพนทเพอใหไดผลการวเคราะหขอมล ดงมรายละเอยดตามหวขอตอไปน

4.1 การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน 4.2 การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน 4.3 วเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา ใน

ประเทศอนโดนเซย

4.1 การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนา อน

จากการสงเกตนนและหาขอมลโดยรอบสถานส าคญทผวจยไดลงพนทส ารวจพบวา บโรพทโธนนเปนพทธสถานแบบฮนดชวาผสมผสานกบศลปะแบบอนเดยและอนโดนเซยเขาดวยกน โดยสรางจากหนภเขาไฟเปนรปทรงขนบนไดแบบพระมดบนฐานสเหลยม องคเจดยมลกษณะเปนรปทรงดอกบวซงสอถงสญลกษณของพระพทธศาสนา ถากลาวถงเรองวดวาอารามและศาสนสถานในพระพทธศาสนานน ศาสนสถานทนถอวามขนาดใหญทสดในโลกกตองยกใหเปนท “บโรพทโธ” ในประเทศอนโดนเซย ซงแมวาปจจบนอนโดนเซยจะเปนประเทศทมประชากรนบถอศาสนาอสลามมากทสดในโลก แตบโรพทโธกยงเปนศาสนสถานส าคญทประชาชนทวไปใหความสนใจ และนกทองเทยวทวโลกตางอยากจะเดนทางมาสมผสสกครงในชวต รอบๆ วหารบโรพทโธเตมไปดวยหนสลกนนต าซอนกนเปนชนๆ ลดหลนกนไปแตละชนแสดงคตธรรมทางพทธศาสนา อาท ชนแรกเปนชนทม ความหมายถง การทมนษยยงเกาะเกยวอยกบการเวยนวายตายเกดและวนเวยนอยกบกเลสตณหา กามราคะ ชนทสองสงกวาชนกามธาตเลกนอยแสดงถงการทมนษยหลดพนจากกเลสทางโลกไดบางแตกยงมสวนทยดตดกบทางโลกอย ชนสดทายเปนชนของการปฏบตขนสงหลดพนจากกเลสตณหาทงภวตณหาและวภวตณหา ในชนบนสดของบโรพทโธ ทถอวาเปนสวนยอดสดของวหารจะเหนเปนเหมอนดอกบวขนาดใหญตงตระหงานอยกลางหบเขา

40

มผอปมาภาพทปรากฏนวาเปนดงสรวงสวรรคทแสดงถงการหลดพนจากทกสรรพสงในโลกหรอทเรยกวานพพานอนเปนจดหมายสงสดของศาสนาพทธ

ในแตละวนจะมนกทองเทยวทงชาวอนโดนเซยและนกทองเทยวชาวตางชาตทงทเปนชาวพทธและตางศาสนาแวะเวยนมาชมความงดงามและอลงการของบโรพทโธกนอยางไมขาดสายนบวาเปนศาสนสถานส าคญทางพระพทธศาสนาทเผยแผ

ดงนนผวจยจงมความคดและแรงบนดาลใจในการเขาสงเกตเพออยากรและทราบความงดงามทเกดขนตอการสมผสแรกของสถาปตยกรรมทถอวางดงามและยงใหญอนหนงกวาได ผวจยเลยเสนอแนวคดวา “สนทรยศาสตร (Aesthetics) อนเปนศาสตรทวาดวยความงามเกดขนในเยอรมนในครสตศตวรรษท 18 เปนความพยายามทจะอธบายและเขาใจถงการเกดความรสก (Sensation) ตอความงามนนวาเกดขนมาไดอยางไร อะไรคอตรรกะ เกณฑหรอมาตรฐานทท าใหมนษยรสกวาสงนนงาม หรอสงนไมงาม และทกคนตางมความรสกรวมตอความงามนนหรอไมอยางไร อะไรคอเกณฑสากลทจะท าใหมนษยสามารถจดระเบยบและสามารถตอบค าถามเหลานโดยไมตองพงเกณฑของศาสนาหรอพงพาอะไรอยางอนอกตอไป เมอศลปะมความเปนเอกเทศไมมหนาทในการด ารงอยเพอสงใด การแสวงหาค าตอบใหไดวาเปาหมายของศลปะและการแสวงหาศาสตรแหงความงามภายใตอาณาเขตของสถาปตยกรรมทางศาสนาของประเทศอนโดนเซยนจงไดเกดขนอยางไร เมอกอนความงามอยในโครงสรางของศาสนาแตตอนนเราไมไดตองการโลกแบบนนอกแลวเพราะฉะนนพอคนหลดออกไปจากโลก แหงศาสนา ศลปะกประสบปญหาในตวเองวาศลปะพวกนมเปาหมายหรอหนาท (function) เพออะไร ซงเราจะพบวาการแสวงหาค าตอบทางสนทรยศาสตรไมสามารถหาบทสรปทแนนอนได แตมนท าใหเราไดขบคดและทาทายกบประเดนตางๆ” ผวจยคดวาบางสงอาจถกบางสงอาจผดขนอยทการรบรสงทอยเบองหนาของมนษยทตองการสมผสกบสงนนจรงๆ ไมวาจะเปนวฒนธรรม ชนชาต ศลปะทกแขนง ทกสงลวนแลวแตมความงดงามในตว แตจะมความหมายมากนอยเพยงใดอยทการตความหมายนนวาลกซงแคไหน ในความงดงามแหงสถาปตยกรรมทางศาสนานนไมขนอยกบศาสนาแตข นอยกบการไดสมผสสงทเกดขนอยตรงหนาวาเกดขนมาไดอยางไรแลวสงเหลานจะมความหมายทมากมายกวาศาสนาทกเชอชาตทกเผาพนธ เพราะการจะมองความงดงามอยามองกนดวยศาสนาเพราะอาจจะท าใหการรบรความหมายของงานศลปะไมมคาดวยมสงทเรยกวาศาสนาเขามามบทบาทนนเอง

ศาสตรแหงสนทรยศาสตรเปนศาสตรทคลมเครอไมสามารถหาค าตอบทชดเจนเปนหนงเดยวไดเนองจากการรบรทางสนทรยะเปนการประสานระหวางความรสกหรออารมณ (Feeling หรอ Emotion) ของมนษยเขากบตรรกะ (Rationality) สนทรยศาสตรไมใชแคเรองเหตผลแตมนตองสมผสกบอารมณ การหาค าตอบในเชงสนทรยศาสตรจงกลายเปนความแตกตางหลากหลายเหมอนกบการน าเสนอ

41

งานของศลปนทมแนวคด รปแบบและสอทแตกตางกน อยางไรกตาม “ไมไดหมายความวาสนทรยศาสตรจะเปนศาสตรทไรระเบยบ แตในทางกลบกนมนเปนการจดระเบยบ (Rationality) ของอารมณความรสก เนองจากตรรกะ (Rationality) เปนสงสากลไมมลกษณะเฉพาะ เปนสงทอธบายไดถายทอดและสอนกนได ในขณะทความรสก (Feeling) นนสอนกนไมไดแตตองมประสบการณ แลวจะอธบายทงสองสงนอยางไรน คอ ปญหาทไดสรางความขดแยงและความมดมนใหกบสนทรยศาสตรเปนอยางมาก”1 อยางไรกตามความมดมนนไมไดหมายความถงการหาทางออกไมเจอหรอไมสามารถอธบายเกยวกบสงทปรากฏได หากแตเปนความมดมนในแบบทมเสนหชกชวนใหคนไดเขามาสนทนาตความ ความสอดคลองกนระหวางสนทรยศาสตรและศลปะในแงนจงท าใหศาสตรทงสองเปนศาสตรทชกชวนใหเกดการวพากษ เปนศาสตรทท าใหมนษยไดคด และสรางความรจากภายในตนเอง โดยการแสดงความคดเหนตามมโนทศนของความอสระซงเปนส านกของคนตะวนตกในยคสมยใหมทปฏวตตนเองออกจากระบอบสถาบนกษตรยและการพงพงอยกบศาสนา

ตามทผวจยไดท าการส ารวจตามการมองเหนสงทไดสมผสจรงและไดเกบขอมลจรงของ ศาสนสถานส าคญของชาวพทธทมนามเรยกวา “บโรพทธโธ” สงทไดรบจากการท างานวจยเชงพนทนนทท าใหรบรการเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอนพบวาสงกอสรางทพบเปนสงกอสรางทางสถาปตยกรรมทหนาแปลกตา และมพนทสลบสบซอนมาก รวมไปถงการซอมบ ารง บรณปฏสงขรณมความยงยากมาก แตอาจจะมขอมลในเอกสาร ต าราวชาการ งานวจย อนๆ อยบางแตกอาจจะไมเนนในดานการส ารวจตามความเปนจรงทเกดขนจรงและสมผสไดจรง ดงนนผวจยจงมความมงมนทจะศกษาจรงหาเหตผลจรงและขอมลจรง ณ ชวงเวลาทไดไปสมผสจรงทไดรบรความงดงามแหงศาสนสถานทมความเปลงปลงแหงพลงศรทธา ผวจยไดศกษาขอมลในเบองตนพอสมควรจากแหลงตางๆ กอนทจะเดนทางไปเกบขอมลงานวจยชนน ณ สถานทจรง ซงเปนชวงวนหยด จงท าใหมพนฐานแหงขอมลจากผคนนนมาก ในการรบรของผวจยเมอเดนขนไปในชนแรกสงทพบคอศลปะทมการผสมผสานหลายศาสนาอยดวยกนแบบลงตว เปนงานศลปะทเกดจากการแกะหนในสมยอดตของชาง แตสงทพบไดคอ การแกะหนนนมลกษณะทแตกตางกนซงมลกษณะทมความนนและความสงหรอตวละครในเนอหนมความอวน ผอม บาง หนา ตางกน จงเชอไดวาชางทแกะหนนนมาจากหลากหลายแหง หลากหลายพนท อาจจะเปนชางใหญประจ าหมบานทถกเรยกใหมาท างานแกะหนในสมยนนกเปนได ขอมลนเกดจากการสนนษฐานจากสงทไดพบเจอและสมผสกบตวงานศลปะผานการมองเหนงานพทธศลป

1 สชาต เถาทอง, ศลปะวจารณ, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2537), หนา 9-10.

42

ภาพท 4 ลกษณะการแกะหนของชางอนโดนเซย(บาหล)ในอดต ลกษณะตวละครหนา อวบ

(ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

และผวจยไดเดนทางส ารวจบรเวณรอบๆ ในชนทหนงเพอหาขอมลในการรบรวฒนธรรมผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน จงไดพบกบนกทองเทยวชาวไทยทนบถอศาสนาพทธ และอกทานหนงเปนสามของนกทองเทยวชาวไทย แตนบถอศาสนาครสต ไดเดนทางมา ทองเทยวประเทศอนโดนเซย จากประเทศไทย เพอมากราบสกการะบโรพทธโธ จากขอคนพบดงกลาวสอดคลองกบขอมลของผใหขอมลหลก ดงน

“เดนทางมาเพอสกการบชาสถานทแหงน เพราะสาม เปนคนนบถอศาสนาครสต อาศยอย

ประเทศเยอรมน เปนผทอยากมามาก เพราะเขาไดเหนเพอนของเขาไดมาเทยวแลวรสกประทบใจ และไดน าเรองราวสถานทแหงนไปบอกกลาวกบสามตนเอง จงไดพากนมาสกการะเพอเปนสรมงคลกบครอบครวสกครงหนงในชวต สวนในเรองศาสนานนเปนสวนตนเองวาจะนบถอศาสนาไหนกหลงรกสงทศาสนาอนไดสรางเอาไว เพราะเปนสงทมความงดงามและยดเหนยวจตใจของผคนไมวาจะเปนศาสนาไหนกสามารถมารบร รบทราบถงสงทเรยกวา บโรพทธโธ ไดทกคน ทกเชอชาต ทกศาสนา”2

2 วลยวรรณ, อาย 45 ป, อาชพแมบาน, สมภาษณเมอวนท 13 มถนายน 2561.

43

ภาพท 5 ผวจยไดสมภาษณนกทองเทยวชาวไทย และตางชาต เพอเกบขอมลเชงลก

(ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

ในสวนของจนดปรมบานนเปนสถาปตยกรรมทางศาสนาพราหมณทผวจยไดลงไปท าการส ารวจและเกบขอมลจากสถานทจรงทจะสรางขอมลงานวจยในหวขอหรอประเดน การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน ซงกไดพบวา ในสวนของ จนดปรมมานนนน ในขณะทท าการลงพนทจงพบไดวาตวสถาปตยกรรมมการพงทลายลงมาเกอบทงหมด จะคงเหลออยแตภายในก าแพงสเหลยมทท าการบรณะหลงจากเกดแผนดนไหว ในสวนขอมลทไดเหนนนผวจยไดสงเกตพบวาในสวนของการแกะสลกหนของรปทรงนนผวจยจะสงเกตเปนอนดบแรกเนองจากวาสงทพบนน ถาเปนของอดตจะมการแกะหนดวยวสดทนาจะท ามาจากธรรมชาตและใชแรงมนษยในการแกะ เพราะสภาพพนผวจะดหยาบ ไมละเอยด แตยงคงมความงดงามทตความหมายถงการมงมนในการท างานของชางผแกะ และความตงใจทจะท าถวายแหลงศาสนสถานแหงน จงมการผสมผสานกบหนทท าการแกะดวยเครองจกรกล ทสงเกตเหนลกษณะทไดท างานนนจะมลกษณะทเรยบ คม มองเหนชดไดดวยตา และสมผสจะรบรถงการลนไหลของวตถ ลกษณะโดยรวมแลวสถาปตยกรรมจนดปรมมานนนนเปนรปแบบของพราหมณทยกมาอยในรปเจดย และสรางตามทศและต าแหนงของพระพรหมและองคอนๆ จากการสงเกตผานการมองและท าการบนทกขอมลเชงลกกพบวา จนดปรมมานน นน มรปทรงเปนเจดยเหลยมทรงสง ม 16 มม 10 ชน โดยตงแตชนท 6-10 มเจดยเลกประดบมม มซมประตทกดาน มลกษณะหนแกะทบงบอกถงความเปนฮนด (หนแกะสลกรปโถน าหรอฟกทอง) และมหนแกะรปลกษณะคลายสงห

44

ท าเปนทน าไหลตามมมตางๆ ซงคลายคลงกบศลปะชวา สวนดานหนาเจดย(จนด)มรปหนสลกรปเทพเจาในลกษณะตางๆ ซงประกอบดวย 6 ลกษณะ อาทเชน

1. ลกษณะถอพดโบก

2. ลกษณะแบมออก

3. ลกษณะยกมอขวาขนตรงอก

4. ลกษณะยกมอขนทงสองขางตรงอก

5. ลกษณะแบมอออกขางขวา แลววางมอตรงเขาขวา

6. ลกษณะถอประค าตรงอก

ซงขอมลทไดคนควาจากแหลงสถาปตยกรรมทางศาสนาน กพบวา การเกดการพงทลายนนม

ทมาและทไปเชนไรก ไ ดสบหาขอมลจนทราบว า เกดเหตการณแผนดนไหว ในป ค .ศ.2006 เกด 5.9 รกเตอร จงท าใหเจดยดานขางและจดใจกลางพงเสยหาย เปนระยะเวลา 13 ป ในการบรณะ ปจจบนไดท าการอนรกษบ ารงรกษาในสวนใจกลางเรยบรอย คงเหลอแตบรเวณรอบๆ ใจกลาง และไดพบนกทองเทยวทกศาสนาเขามาเยยมชมและไดเขามาสกการะเชนเดยวกนกบบโรพธโธ ซงกแสดงใหเหนวาไมวาชาตใด ศาสนาใด เมอไดรบรผานการมองจากแหลงอนๆ ทไมใชสถานทจรงกจะมความรสงวายงไมไดสมผสความสนทรยแหงความงดงามทแทจรง ซงสนทรยจะเกดขนไดกตอเมอเราไดสมผสมนจรง และไ ดตความหมายจากสายตาผรบรเองวาความหมายแหงสนทรยศาสตรนนมากนอยแคไหน

ภาพท 6 ผวจยลงพนท เพอเกบขอมลเชงลกในงานวจย (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

45

ภาพท 7 ผวจยลงพนทเกบขอมลเชงลกในการแกะสลกหนในอดตและปจจบน (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

ภาพท 8 การแกะสลกหนในอดต มลกษณะหยาบ มรอยคราบของเชอราด าบนหน (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

46

ภาพท 9 ผวจยลงพนทเกบบนทกขอมลเชงลกจรง ตามการสงเกต (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

47

ภาพท 10 ลกษณะการแกะหนซมหนาตางของจนดปรมมานน (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

4.2 การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน

จากการสงเกตและลงพนทคนควาขอมลพบวา มหาสถปโบโรบดรตงอยทเมองมาเกอลง เปนสถานททองเทยวทมชอเสยงของประเทศอนโดนเซยบรเวณภาคกลางของเกาะชวาหางจากยอกยาการตาไปทางตะวนตกเฉยงเหนอราว 40 กโลเมตร โดยบโรพทโธเปนศาสนสถานของศาสนาพทธนกายมหายาน ถาไมนบนครวดของกมพชาซงเปนทงศาสนสถานของศาสนาพราหมณ-ฮนดและศาสนาพทธ บโรพทโธจะเปนศาสนสถานของศาสนาพทธ ทใหญทสดในโลก ตงอยบนทราบเกฑ ทางฝงขวาใกลกบแมน าโปรโก สรางดวยหนภเขาไฟประมาณ 2 ลานตารางฟต บนฐานสเหลยม กวางดานละ 121 เมตร สง 403 ฟต เปนรปทรงแบบปรามด มลานเปนชนลดหลนกน 8 ชน และใน 8 ชน นน 5 ชนลางเปนลาน 4 เหลยม 3 ชนบนเปนลานวงกลมสามวงกลม ยอดโดมกลางและบนลานกลมชนสงสดมพระสถปตงสงขนไปอก 31.5 เมตร เปนมหาสถปทมระเบยงซอนกนเปนชนๆ ลดหลนกน มหาสถปนมการตกแตงดวยภาพสลก 2,672 ชน และรปปนพระพทธรป 504 องค โดมกลางลอมรอบดวยพระพทธรป 72 รปปน แตละองคนงอยภายในสถปเจาะรปสเหลยมขาวหลามตดทรอบลอมสถปเจดยประธาน ดานบนสดในชน

48

บนสดของบโรพทโธ ถอวาเปนสวนยอดสดของวหาร มลกษณะเปนฐานวงกลมขนาดใหญของเจดยองคประธานเวลาทมองมาจากทไกลจะเหนเปนเหมอนดอกบวขนาดใหญตงตระหงานอยกลางหบเขา ไมพบภาพสลกหนใดๆ ปรากฏอยเหมอนพนจากความตองการทกสงทกอยาง มผอปมาภาพทปรากฏนวาแสดงถงการหลดพนจากทกสรรพสงในโลกหรอทเรยกวา “นพพาน” อนเปนจดหมายสงสดของศาสนาพทธ “บโรพทโธ” เรมเปนทรจกของรฐสยามหรอ รฐไทยเรมในสมยรชกาลท 5 เปนตนมา จนถงรชกาลปจจบนทงดานอาณาจกรและพทธจกรกไดมการเชอมสมพนธตอกนจนเปนทยอมรบวาบโรพทโธไดรบการดแลเอาใจใสจากรฐบาลและชาวอนโดนเซยประเทศมสลมอนดบหนงของโลก 3 วากนถงเรองวดวาอารามและศาสนสถานในพระพทธศาสนานน ศาสนสถานทถอวามขนาดใหญทสดในโลกวากนวาเปนท “บโรพทโธ” ในประเทศอนโดนเซยซงแมวาปจจบนอนโดนเซยจะเปนประเทศทมประชากรนบถอศาสนาอสลามมากทสดในโลกแตบโรพทโธกยงเปนสถาปตยกรรมศาสนสถานส าคญทประชาชนทวไปใหความสนใจและนกทองเทยวทวโลกตางอยากจะเดนทางมาสมผสสกครงในชวต บโรพทโธเปนรปทรงขนบนไดแบบพระมดบนฐานสเหลยม บโรพทโธ (Borobudur-โบโรบดรหรอบรมพทโธ) หนงในสญลกษณของประเทศอนโดนเซยซงไดรบการยกยองใหเปนมรดกโลกจากองคการยเนสโกตงแตป ค.ศ.1991 ตามประวตสนนษฐานวาบโรพทโธนาจะสรางขนระหวาง ค.ศ.778 ถง ค.ศ.850 โดยกษตรยราชวงศไศเลนทร

ค าวา“Borobudur” มาจากการผสมกนระหวางค าวา“Boro” และ“Budur” ค าวา “Boro” หมายถง วดหรอศาลเจาท มาจากค าวา Byara ในภาษาสนสกฤต สวน“Budur”มาจากค าวา Beduhurในภาษาบาหลทหมายถง ภเขา “บโรพทโธ” จงมความหมายโดยรวมวา “วดทสรางบนภเขา” ทางเดนขนสบโรพทโธเปนพทธสถานแบบฮนดชวาผสมผสานกบศลปะแบบอนเดยและอนโดนเซยเขาดวยกน ในแตละวนจะมนกทองเทยวทงชาวอนโดนเซยและนกทองเทยวชาวตางชาตทงทเปนชาวพทธและตางศาสนาแวะเวยนมาชมความงดงามและอลงการของบโรพทโธกนอยางไมขาดสายนบวาเปนศาสนสถานส าคญทางพระพทธศาสนาทเผยแผแกนแทของศาสนาผสมผสานไปกบความงดงามทางศลปะไดอยางกลมกลน4

ลกษณะทางศลปกรรมของสถป สถปประกอบไปดวยฐานสเหลยมเพมมมจ านวนหาชน แตละชนประกอบดวยทางประทกษณ

ทมภาพเลาเรองทางพทธศาสนามหายานประดบ ภาพเลาเรองเหลานมภาพเลาเรองตามคมภรลลตวสตระ

3 รภสสา เขมจรนตากร, คมอทองเทยวและจารกแสวงบญประเทศอนโดนเซย บโรพทโธ ,

(กรงเทพมหานคร: บรษทอมรนทรบคเซนเตอร จ ากด, 2560), หนา 208. 4 “มหศจรรยบโรพทโธ”, [ออนไลน], แหลงทมา: http://www.manager.co.th., [23 ธ.ค.2561].

49

คมภรชาดกและอวทาน (ระเบยงชนลาง) และคมภรคณฑวยหสตร (ระเบยงชนท 2-4) ซงทงหมดนนอกจากสลกขนเพอใหผศรทธาไดเรยนรเรองราวทางพทธศาสนา ขณะเดนประทกษณแลว ยงเปนการบงบอกภพภมตางๆ ในพทธศาสนามหายานซงถกจ าลองทบโรพทโธอกดวย

ลกษณะทางศลปกรรมของฐานกลมชนบนสด ฐานกลมดานบนสด เปนฐานเขยงซงไมมภาพสลกใดๆ อนบงบอกถงความเปน “อรปภม”

ประกบดวยสถปโปรงจ านวนมากซงภายในประดษฐานพระธยานพทธไวโรจนะแสดงปางปฐมเทศนา ประเดนนยอมแสดงใหเหนหวเลยวหวตอระหวางความมรปกบความไมมรป ดานบนสดปรากฏสถปทบเพยงองคเดยว นนคอตวแทนของพระอพทธ พระเทธเจาองคแรกของจกรวาล ผเปนอมตะ ไมมกาลเวลา เปนผก าเนนพระพทธเจาทงมวลในจกรวาลและเปนผสรางโลก ทรงไมมรป

การรบรสนทรยศาสตรผานการมองจากผวจย จากขอมลทผวจยไดทราบ วดบโรพทโธเปนวดนสรางมาตงแตประมาณค.ศ. 800 เปนวดพทธ

ศาสนาทใหญทสดและเกาทสดในโลกกวาได เพราะวดอนเกากวาน สวนใหญถกท าลายราบไมเหลอซากไปนานแลว แมวดนขนาดสรางดวยหนลาวาจากภเขาไฟอนไดชอวาแขงแรงทนทานแลวกยงมวายทรดโทรม ตามศลาจารกของวดน จกรวาลแหงจตส านกรบร (consciousness) ของคนเรานแบงออกเปนสามระดบความลก ซงทบซอนกนอย วดนสรางขนเพอสอใหเขาใจความหมาย อนน เมอเรากาวขนภเขาแหงนเราจะเขาไปสวงนอกสดซงเรยกวา

“กามาธาต (Kamadhatu)” อนหมายถง จตส านกรบรภายใตความคดปรงแตงอนถกชกน าใหเกดขนโดยความอยาก ซงยงไมรเทาทนยงเรารอนรนแรง ในชนนเปนการเดนวนรอบตนเขาเปนระยะทางทยาวมากจนผวจยไมสามารถคาดคะเนระยะทางได ขางทางเดนประกอบดวยการเรยงหนสลกเปนเรองราวของวถชวตปถชนธรรมดาทวไป และอกขางหนงเปนเรองเลาวาในการเวยนวายตายเกดของพระสทธตถะ นนทานผานประสบการณการเปนอะไรมาบาง ทงเคยเปนนก เคยเปนกระตายเปนตน หนลาวานแขงและทนดมาก ผานไปพนกวาปรอยสลกยงคมชด ใบหนาผคนยงแสดงสหนายมแยมและทกขโศกไดอยางนาทง หนนมสธรรมชาตเปนสด า แตมบางกอนเปนสเหลองออนสลบ สอบถามจากผรเลาวาเพราะสมยทกลองถายรปออกมาใหมๆ สามารถถายไดแตภาพขาวด า ถายออกมาทงวดมความด ามาก จงมองอะไรไมออก พวกชาวดทชอยากจะไดรปสวยๆ จงไปเอารากไมสเหลองมาฝนใหหนเปนส สนนแทรกเขาไปในรหนและอยมาจนถงปจจบน สวนใหญของหนสลกเลาเรองเหลาน ในการซอมแซมไดฝงกลบเขาไปเพอเสรมฐานภเขาใหใหญพอเพอจะรองรบแผนดนไหวได โดยททกภาพสลกทถกฝงกลบไวมภาพถายเกบไวในพพธภณฑทนดวย จากวงนอกสดผวจยเดนขนไปสวงทสอง วงนจารกเรยกวา

50

“รปธาต (Rupadhat)” อนหมายถง จตส านกรบรทไดพฒนามาจนสามารถละทงความคดอนผกโยงกบรปแบบของเวลา คอ อดต อนาคต มามงเนนอยกบปจจบนผานการรบรของอยาตนะ โดยไมกอเปนความคดใหมไดแลว อยางไรกตามการรบรสงตางๆ ณ ทนเดยวนนนยงเปนการรบรผานการแปลเปนสมมตบญญต อนไดแกชอและรปราง (names and forms) และตองอาศยอายตนะอนไดแก ตา ห จมกลน ผวหนง และใจ เปนเครองมอในการรบรและสนองตอบ การเดนในชนของรปธาตนเปนการเดนขนพนทสเหลยมจตรสทซอนกนลดหลนสงขนไปๆ รวมหาชน แตละชนสามารถเดนวนรอบ ผนงแตละชนสวนบนเปนพระพทธรปตงอยในซม ทผวจยไดเดนส ารวจและไดบนทกขอมลมาทงสน 128 ซม (ขอมลอาจจะยงไมสมบรณเนองจากผวจยเดนส ารวจและท าการบนทกดวยการนบ เพราะบรเวณพนทมความกวางและใหญโต)

สวนลางเปนภาพสลกหนแสดงเรองราวชวตของพระสทธตถะ เนองจากวดนเปนวดพทธในนกายมหายาน เรองราวจงจบความกนตงแตบนสวรรคลงมาเปนระดบจากมนษยสเทวดา ผวจยจงบนทกดวยการถายรปสลกเหลานมาเพอเกบเปนขอมลและน าเสนอในงานวจยน (บางรปเทานน) ซงเปนตอนทพระสทธตถะตนขนมากลางดกเหนพวกนางสนมนอนหลบทงนมตมเรยราดไมดไมแล จากหาชนของรปธาตแลว ผวจยไดเดนตอขนไปถงชนในยงขนและสงยงขน นนคอชนของ

“อรปธาต (Arupadhatu)” ขนมาถงตรงนแลว จารกภาษาสนสกฤต หมายถง พฒนาการของจตส านกรบรทมาถงขนสามารถรบรสงทมอยตามทมนเปนโดยไมผานการแปลเปนสมมตบญญตหรอชอและภาพอกตอไป

ผวจยจงแปลความหมายตามแนวคดของตนเองวาเปนการรบรสงภายนอกทผานเขามาสจตส านกรบรในรปของพลงงาน ซงแสดงเปนสญญลกษณใหเหนเปนสถปเจดยทฉลเปนรๆ มองผานรเขาไปขางในจะเหนพระพทธรปนงอยตรงกลางเจดย มเจดยรปแบบเดยวกนทงหมดอย 74 สถป (ตามขอมลทผวจยไดส ารวจจรง) ผวจยคดวาพระพทธรปทนงอยในเจดยนนนาจะหมายถง แมจะพนจากสมมตบญญตมาแลว แตตว “ผร” นนยงอย ยงแยกเปนสองระหวางผร กบสงทถกรบร ในชนของอรปธาตนเปนพนทมฐานเปนวงกลม ซอนกนขนไปเปนสามชนยอย ถาสงเกตใหดรฉลทเกดจากการเรยงหนแตละชนกไมเหมอนกน ชนนอกหรอชนลางจะเรยงหนใหเหนรฉลเปนรปขนมเปยกปน ซงมความเสถยรนอยกวาชนในหรอชนบน ซงเรยงหนแบบลอคกนใหเหนรฉลเปนรปสเหลยมผนผาซงมความเสถยรมากกวา คงจะตงใจใหหมายถงวาในชนของปรมตถสจจะน กยงมหลายระดบความลกหรอความเสถยร ทยงตนอยกยงไมเสถยร ยงหลนรวงกลบลงมาสชนรปธาตได

จากนผวจยไดเดนขนไปอกไปถงชนในสดของอรปธาต เปนเจดยสถปใหญตงอยยอดกลางภเขา ขางในกลวงโบเปนความวางไมมอะไรเลย ซงเขาใจวาสอถงนพพานหรอสญญตา ซงเปนระดบ

51

จตส านกรบรทระหวางผรและสงทถกรบรกลายเปนอนเดยวกน หมายถงวา เมอวางความคดไดหมดจดและพนไปจากอายตนะใดๆ แลว สงทเหลออยกคอ ความเงยบหรอความวางซงเปนสงเดยวกบตวผรนนเอง ตวสถปใหญซงสอถงนพพานนมฐานแปดชน ซงตความวาคงจะหมายถง มรรคแปด

ภาพท 11 แสดงลกษณะภาพแกะสลกหนนนต า (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

ภาพท 12 แสดงลกษณะภาพแกะสลกหนนนต า ตอนท พระสทธตถะตนขนมากลางดกเหนพวกนางสนมนอนหลบทงนมตมเรยราดไมดไมแล

(ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

52

การรบรจากงานสถาปตยกรรมบโรพธโธผานการมองดวยสนทรยภาพ

ในการจดการมรดกทางสถาปตยกรรม ประกอบดวย 3 ประเดนหลก ไดแก การบรหารงานอนรกษเทคนคการอนรกษและการแปลความหมายหรอทเรยกวาสนทรยศาสตร (การรบรผานสงทตนเองสมผสได) งานวจยชนนเปนการแปลความหมาย “คตสเมร” แนวความคด ทอยเบองหลงมรดกทางสถาปตยกรรมในโลกตะวนออก ผานการปฏบตงานวจยเชงพนทในหวขอ “บโรพทโธ” แหลงมรดกโลก ประเภทภมทศนทางวฒนธรรม ประเทศอนโดนเซย เพอมงเนนการท าความเขาใจเปาประสงคและแนวทาง การแปลความหมาย คตสเมรในงานมรดกสถาปตยกรรมประเภทศาสนสถานและพนทศกดสทธ

การศกษาเรอง "คตสเมร" มการศกษากนอยางกวางขวาง ผร ครอาจารย ไดท าการศกษากนในทกแงทกมม สามารถยอนไปไดถงไตรภมพระรวงของพระยาลไท หรองานของสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ททรงแสดงความคดเหนไววา “เปนเรองทนบถอกนแพรหลายมาแตโบราณ ถงคดขนเปนรปภาพเขยนไวตามฝาผนงวด มมาแตครงกรงเกายงปรากฏอยจนทกวนน5 เอกสารทมกใชอางองเรอง “คตสเมร” ในทางปรชญา วรรณคด ฯลฯ เชน อาจารยประเสรฐ ณ นคร อาจารยประภาศ สรเสน ในทางศลปะสถาปตยกรรม เชน งานของศาสตราจารยโชต กลยาณมตร รศ.อนวทย เจรญศภกล รศ.สน สมาตรง ดร.วนชย มงคลประดษฐ Adrian Snordgrass ฯลฯ เรยกไดวาในวงวชาการ "คตสเมร" ถกศกษาทกแงทกมม จนแทบจะไมหลงเหลอประเดนใดใหคนหาอกกวาได เพอทจะรบรถงความหมายในแงมมอน จงไดลองเปลยนวธการ โดยกาวขามไปจากขอบเขตของวชาสถาปตยกรรมเพอไมใหสาขาวชาหรอแมแตตว คตสเมร กลายเปนอปสรรคในการศกษาเสยเอง ในงานวจยเชงพนทครงนไดเลอกพนทมรดกโลกบโรพทโธ แหลงมรดกโลกในประเทศอนโดนเซยเปนสถานทศกษา เพอสงเกตและท าความเขาใจทง สถานท สงแวดลอม ผคน และ การเปลยนแปลงภายในตนเองในสถานะตางๆ กน ทงนกวจย อาจารย นกศกษา นกทองเทยว ไกด ไปจนถงผจารกแสวงบญ เพอคนหาวาเปาประสงคทแทจรงของคตสเมร ทเปนแนวคดหลกของมรดกสถาปตยกรรมประเภทศาสนสถานในวฒนธรรมตะวนออกคออะไร เหตใดเมอกลาวถง ศาสนสถานและพนทศกดสทธจงตองอาง "คตสเมร"

ส แปลวา ด งาม งาย6 เมร เปนชอภเขากลางจกรวาล มยอดเปนทตงแหงเมองสวรรคชน ดาวดงสซงพระอนทรอย7

5 พระญาลไทย, ไตรภมพระรวง, พมพครงท 8, (พระนครศรอยธยา: ส านกพมพคลงวทยา, 2525), หนา 5. 6 เปนค าอปสรรคในภาษาบาลและสนสกฤต ส าหรบเตมขางหนาค า พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2542. 7 พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542.

53

เมร อาจตรงกนโดยบงเอญกบค าวา Main ทแปลวา แกน ในภาษาองกฤษ เหตทเลยงไมใชค าวา "เขาพระสเมร" กเพอเนนย าวา "สเมร" ไมใชภเขาทมสณฐานเปนภเขา

แบบในธรรมชาตตามทเรารจก แตเปนภเขาในจนตภาพ เปนสญลกษณเปรยบเทยบทใชในการเลาการอธบายสภาวะธรรมทเหนอขนไปกวาการรบรดวยประสาทสมผสของมนษย

ความเชอเรองสเมรเปนคตทมมาตงแตสงคมยคโบราณจนมาถงสมยแวนแควนและกอตงอาณาจกรทมความส าคญยงตอระบบวฒนธรรมสงคม เปนแกนของอดมการณ กรอบความคด ความร ความเชอและวถปฏบตของคนตะวนออก บางพนทความเชอองอยกบเรอง ผ ธรรมชาตและบรรพชน บางกลมพฒนาความเชอนจนถงขนจกรวาลทศน

“บโรพทโธ” มต าแหนงทตงสมพนธกบภเขา Merapi ภเขาศกดสทธตามธรรมชาต ทง บโรพทโธและภเขา Merapi สามารถเปนสญลกษณของสเมร ขนอยกบวามนษยมองจากต าแหนงใด หากมองจากตว บโรพทโธ ภเขาทอยลอมรอบดเหมอนก าแพงจกรวาล หรอ หากจนตนาการวาภเขาธรรมชาตคอ สเมร สวนบโรพทโธ คอ แผนดนทวปทอยอาศยของมนษยกเปนไดการวางผงในสถาปตยกรรมทมทมาจากคตพระสเมร ท าใหเกดการจดวางผงและตวอาคารตามเสนแกนทสมพนธกบทศหลก คอ ตะวนออก-ตะวนตก หรอ ทศเหนอ-ทศใต โดยมอาคารประธานอนเปรยบเสมอนพระสเมรซงเปนแกนจกรวาลอยตรงกลาง การวางผงตามแนวแกนนสมพนธกบการรบรเรองทศทางของมนษย การโคจรของดวงอาทตยและดวงดาว และความรสกตอความมดความสวางและดานหนาดานหลง ซงท าใหเกดการก าหนดความหมายของทศทเปนมงคล อวมงคล ความด ความชว อดตและอนาคต รวมทงความรสกเรองต าแหนงของนรกและสวรรค

เสนแกนของสถาปตยกรรมทงตะวนออก-ตะวนตก หรอ ทศเหนอ-ทศใต จะสมพนธกบการปรากฏการโคจรของดวงอาทตยและปรากฏการณของทองฟา เปนการเนนจดแหงดลยภาพและความสงบนง ทใชอาคารประธานเปนสญลกษณแหงจดศนยกลางทเปรยบเสมอนศนยกลางของโลก 8 โดยใชการโคจรของดวงอาทตยและทศทางทแสงสาดสอง ท าใหเกดอาคารมการเคลอนไหว ใชพนทและเวลาภายนอกนอมน าใหพนทและเวลาภายในจตใจของผพบเหนสมผสกบภาวะของความศกดสทธ

8 Eliade cited in Kirtikhacara, J., 2007. Experiencing Angkor Vat: an Architectural

Assessment, Chiang Mai: Faculty of Architecture. P.48-49.

54

เสนแกนของอาคารจงท าหนาทเหมอนเสนทเชอมเราเขากบจตวญญาณ (Genius Loci)9 ของสถาปตยกรรมอนศกดสทธทมพระสเมรเปนศนยกลางน องคประกอบสถาปตยกรรมของบโรพทธโธ ประกอบดวยเจดยเลกๆจ านวนมาก และมการตกแตงดวยภาพประตมากรรมนนต าอยโดยรอบ เปนการจ าลองสณฐานของสเมรทดานบนยอดเปนทตงของสวรรคชนดาวดงส มพระอนทรหรอทาวสกกะเปนผปกครอง ดานลางเปนนรกภมทอยอาศยของอสร สเมรถกลอมรอบดวยภเขาและมหาสมทร รปวงแหวน 7 วงสลบกน ภเขาทง 7 ไดแก ยคนธร อสนธร กรวก สทสนะ เนมนธร วนตกะ และ อสสกณณะ เรยงจากดานในไปนอกตามล าดบ สณฐานของภเขาทงเจดเปนรปวงแหวน ครงหนงโผลพนน า อกครงจมอยดานลาง เขาแตละลกมขนาดลดหลนกนลงไปทละครง ทสดขอบจกรวาลมก าแพงจกรวาล10 ระหวางภเขาลกสดทายกบก าแพงจกรวาลเปนทตงของทวปทงสอนเปนทอยอาศยของมนษย ไดแก อตรกรทวปทางทศเหนอ ชมพทวปทางทศใตบรพวเทหะทางทศตะวนออก และอมรโคยานทางทศตะวนตก ถดจากก าแพงจกรวาลออกไปเปนทวางระหวางจกรวาลตางๆ ซงเปนต าแหนงของโลกนตนรก นคอ ลกษณะคราวๆอนเปนทรจกของสเมรและองคประกอบ คตนปรากฏชดเจน เมอมองบโรพทโธจากดานลางในเวลาพลบค า หรอเชามด ซงจะเหนตวสถาปตยกรรมในลกษณะรปดาน 2 มต

จากการศกษาในงานว จยน ไ ดแปลความหมาย “คตสเมร” ทปรากฏในมรดกทางสถาปตยกรรมโดยมบโรพทโธเปนกรณตวอยาง สามารถสรปไดวา การกอสรางสถาปตยกรรมตามคตสเมร มวตถประสงคเพอใชตวสถาปตยกรรมเปนจดอางองของจกรวาลวทยาทงหมด ทงต าแหนงของโลก ต าแหนงแหงทของมนษย และต าแหนงแหงทของสงตางๆ ในจกรวาล เชน โลกมนษย นรก สวรรค ทมาของกษตรย ทอยของมนษยและสตวไปจนถงอธบายปรากฏการณธรรมชาต เชน การเปลยนฤดกาล เดอน ป การเปลยนจากกลางวนเปนกลางคน ฯลฯ การน าทกสงมาอางองกบคตสเมร ท าใหมนษยทราบฐานะและความสมพนธระหวางตนกบสงอนๆ ในจกรวาลไดชดเจน

คตสเมรมความส าคญในฐานะ "ฐานคด" ของผคนในโลกตะวนออก เปนสงหลอหลอมทศนคตของคนทมตอธรรมชาตและทกสงรอบตว เมอม "สเมร" เปนศนยกลางของจกรวาล มนษยสามารถก าหนดต าแหนงแหงทของตนได เขาจะทราบโดยอตโนมตวา ตนมสทธ หนาท และจะตองมทาทจะตองปฏบตเชนไรกบสงรอบตว ทงธรรมชาต สงมชวต บคคล สตว สงของ ไปจนถงสทธและหนาทตอสงคมทงในโลก

9 See Norberg-Schulz, C., 1980. Genius Loci: Towards a Phenomenology of

Architecture, New York: Rizzoli. P.18-33. 10 .... the Cakavala mountain range, the walls of the Universe. ..... The Cakravala Range

is 82,000 yojana high , 82,000 yojana under water and 82,000 yojana thick …..”

55

สามญและโลกศกดสทธอนเปนเปาหมายของชวตในอดมคตในทางศลปะและการออกแบบ คตสเมร คอ สอในการแปลงภาวะนามธรรมใหปรากฏเปนรปธรรมเพอใหคนธรรมดาสามารถรบรและเขาใจได คตสเมรประกอบดวย "เนอหา หรอ สาร" ทตองการสอไปยงผคน ดวย "สอ" น จะชวยใหมนษยธรรมดาสามญประจกษถงสงทสงสง กวางไกลกวาเรองรป รส กลน เสยง ทจบตองมองเหนได การรบรความงามของงานศลปะ จงตองรบรจากองครวมลงมาสองคประกอบยอยทงหลาย11 โดยใชการเคลอนไหว เวลา การรบร สต วฒภาวะ และประสบการณของแตละบคคลในมรดกทางสถาปตยกรรมประเภทศาสนสถาน มการสอความหมาย คตสเมร อย 2 ขน คอ การใสรหส และการถอดรหส12 คตสเมรจงเปนภาษาทพดถงสงตางๆในอกความหมายหนง ดงนนผรบสารจงจ าเปนตองตความใหไดทงสองระดบจงจะเขาใจสงท ผสรางตองการอธบาย โดยเฉพาะอยางยงเมอผสราง สรางงานดวยปญญา ผลงานนนจงควรตองถกแปลความดวยพทธปญญา13 ดวยประสบการณ ดวยประสาทสมผสและจตใจ ดวยเชนกน มรดกทางสถาปตยกรรมประเภทศาสนสถานในโลกตะวนออกโดยเฉพาะอยางยงทไดรบอทธพลจากอนเดย สวนใหญผกโยงอยกบ "คตสเมร" ทท าหนาทเปน “อปกรณ” เปนสอในการแปลงภาวะนามธรรมใหปรากฏเปนรปธรรม เพอใหคนธรรมดาสามารถรบรและเขาใจได ภาวะความศกดสทธถกท าใหรจกและรสกดวยวธการเปรยบเทยบอยางพศดารโดยมองคประกอบตางๆในคตสเมรเปนสอ เมอพจารณาในมมน "คตสเมร" เปนระบบภาษาทพดถงสงตางๆในอกความหมายหนง ดวยการเลาเรองผานสญลกษณ ความรเกยวกบธรรมชาต โลก และชวต โลกสามญ โลกศกดสทธไปจนถงระบบความสมพนธอนสลบซบซอนของจกรวาล คอยๆถกเปดเผยและถายทอดใหกบผคนในระดบตางๆอยางเปนระบบ ซงจะสมพนธกบ ขนาดทางกายภาพของพนท และ เปาหมายตอการรบรของคนตงแตระดบกวางไปหาแคบ คอ การรบรรวมกนของคนในระดบภมภาค สงคม ประเทศ กลมคนในเมอง ชมชน และการรบรในระดบบคคล

ในทางสถาปตยกรรม คตสเมร เปนแนวคดทมอทธพลตอการสรางสรรคงานสถาปตยกรรมมาทกยคสมย ในปจจบนยงคงมนกออกแบบออกแบบสรางสรรคผลงานโดยแนวคดมาจากคตสเมร ในขณะเดยวกนนกออกแบบ บางสวนกท างานโดยทไมไดค านงถงคตใดเปนหลก เพยงแตมงท าใหปถชน

11 ไดแนวคดมาจากการรบรความงามในงานสถาปตยกรรม ของ Kirtikhacara, J., 2007. Experiencing

Angkor Vat: an Architectural Assessment, ChiangMai: Faculty of Architecture. P.38. 12 ค าวาใสรหสและถอดรหส ไดแนวคดมาจาก Barthes, R., 1990. Mythologies, New York: The

Noonday Press. P.114. 13 Kirtikhacara, J., 2007. Experiencing Angkor Vat: an Architectural Assessment, Chiang

Mai: Faculty of Architecture. P.36.

56

คนธรรมดาเกดความเขาใจถงเรองความเปนระบบและความเปนหนงเดยวกนของสรรพสง ไมวาในรปลกษณใด องคประธานอนเปรยบเสมอนสเมรซงเปนแกนจกรวาล จะคอยย าเตอนใหตระหนกถงความยงใหญของธรรมชาต เตอนใหรวามนษยอยใตอ านาจของธรรมชาต ทงธรรมชาตในรปของสงแวดลอม กฎธรรมชาตและสจจธรรม

จากตวอยางงานสถาปตยกรรมสรางสรรคทเรยกวา “บโรพทโธ” ซงคตสเมรถกน ามาใชในการสรางสถาปตยกรรม ในฐานะ “อปกรณ” ในการแปลงภาวะ “นามธรรม” ใหปรากฏเปน “รปธรรม” เปนอปกรณในการสอ “สาร” ปลายทางของความคดผานสญลกษณคตสเมร คอ “ความจรง” “ความงาม” คอ “ธรรม” ทถกแทนคาดวยสญลกษณใหบคคลทวไปสามารถมองเหน สมผส จบตองและรบร ไดทงหมดนน คอ สนทรยภาพแหงบโรพทธโธ นบตงแตการวางต าแหนง การก าหนดเสนแกน การวางผง การออกแบบรปรางของอาคาร การประดบตกแตง ไปจนถงการสรางบรรยากาศอนศกดสทธผานงานประตมากรรม สถาปตยกรรม มณฑนศลป และทมความสมพนธกบสภาพแวดลอมและปรากฏการณในธรรมชาต เพอนอมน าใหจตใจของผใชสถาปตยกรรมเกดความศรทธาตอพทธศาสนาและสามารถสมผสถงประสบการณแหงโลกตตรภาวะตามแตระดบปญญาและภมธรรมของตน

ในการแปลความหมายมรดกทางสถาปตยกรรมประเภทศาสนสถานและพนทศกดสทธ จ าเปนตองตระหนกอยเสมอวา ทงคตและตวมรดกทางสถาปตยกรรมเปนเพยงเครองมอส าหรบเชอมตอสจธรรมอยางหนงกบสจธรรมอกอยางหนง ไมใชผลสนสด ปลายทางของความคดผานการมองงานมรดกทางสถาปตยกรรมประเภท ศาสนสถานและพนทศกดสทธ คอ “ความจรง” “ความงาม” คอ “ธรรม” ทสญลกษณแทนอย ดงนนจงในการแปลความหมายจงควรพจารณาดวยความมสตและใชปญญาแปลสญลกษณกลบมาเปนความจรงใหเกดการรแจงในธรรมใหได เพอใหมรดกทางสถาปตยกรรมยงคงคณคาตามเปาประสงคทแทจรงสบไป14

การรบรจากงานสถาปตยกรรมจนดปรมบานนผานการมองดวยสนทรยภาพ

ในปจจบน ปรมบานน นนถกยกยอง ให เปน มรดกโลก และนบไ ดว า เปนหน ง ในสถาปตยกรรมศาสนสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในเอเชยอาคเนย ตววดโดดเดนดวยสถาปตยกรรมและความใหญโตของปรางคซงมความสงถง 47 เมตร มรดกโลกปราสาทหนปรมบานน ไดรบขนทะเบยนเปนมรดกโลกในการประชมคณะกรรมการมรดก โลกสมยสามญคร ง ท 15 ภายใต ชอ

14 วรนนท โสวรรณ, “Borobudur” นทรรศการผลงานสรางสรรคของคณาจารยคณะมณฑนศลป

มหาวทยาลยศลปากร เนองในวนศลป พระศร 15 กนยายน 2553, ม.ป.ท, (คณะมณฑนศลป, 2553), หนา 16-17.

57

“กลมวดปรมบานน” เมอป พ.ศ. 2534 ทเมองคารเทจ ประเทศตนเซย ดวยขอก าหนดและหลกเกณฑในการพจารณา ดงน

1. เปนตวแทนในการแสดงผลงานชนเอกทจดท าขนดวยการสรางสรรคอนชาญฉลาดของมนษย

2. เปนตวอยางอนโดดเดนของประเภทของสงกอสรางอนเปนตวแทนของการพฒนา ทางดานวฒนธรรม สงคม ศลปกรรม วทยาศาสตร เทคโนโลย อตสาหกรรม ในประวตศาสตรของมนษยชาต

ปรมบานน (Prambanan) ศาสนสถานฮนดทมขนาดใหญและสมบรณทสดของอนโดนเซย มลกษณะเปนหมศาสนสถานฮนด (Hindu Temple complex) ตงอยบนเกาะจาวา (Java) (ไทยเรยกชวา) คนทองถนอนโดนเซยเรยก ปรามบานน หรอวา วดโลโร จอรง (Loro Jongrang Temple) เปน ศาสนสถานของฮนดทยงใหญและงดงามไปดวยลวดลายแกะสลกหนอนวจตร

กษตรยทครองราชยตอจาก พระเจาบาลตงทรงพระนามวา พระเจาทกษา (ค.ศ. 910 – ประมาณ ค.ศ. 919) พระองคอาจจะเปนผสรางเทวสถานปรามบานนกได เทวสถานแหงนใหญโตมาก มวหาร 156 หลงอยรอบๆ กลมวหารขนาดใหญ 8 หลง ซงรวมกนอย ตรงกลาง โดยมวหารของพระศวะเปนเทวสถานทส าคญและเดนทสด และท าเปนระเบยง ภาพสลกนนตาม ระเบยงซงแสดงตอนตางๆ ของเรองรามายณะ กอาจถอ ไดวาเปนต าราของคมภรศาสนาฮนด

“พระวษณ” คนไทยรจกในนามวา “พระ นารายณ” ซงไวษณวนกายถอวาพระองคเปนพระเจาสงสด พระวษณเปนหนงในตรมรต (ตรมรต) ไดแก พระวษณ พระศวะ พระ พรหม (พรหมา)พระวษณเขยนดวยอกษรเทวนาคร (Devanagari) คอ “วษณ” (Vishnu) ซงใชในภาษาสนกฤต ภาษาฮนด (ภาษาราชการของอนเดย) และอานอยางภาษาไทยไดวา “วษณ”

ในฤคเวท พระวษณ เปนเทพทไมมบทบาทส าคญ แตคอยชวยพระอนทรใน การตอสกบศตรชวรายททรงอ านาจพระวษณม หนาทรกษาจกรวาลทพระพรหมไดสรางขนกอนทจะถกพระศวะท าลายในท สด พาหนะของพระวษณคอ “ครฑ”พระ วษณ เมอแสดงเปนรปบคคล ม พระวรกายสน าเงนเขม ม 4 กร ถอ ดอก บว คทา (กระบอง) จกร และ สงข อาวธอยางอนม ธนศา รงค สงขปญจชนยะ มพระ ขรรคชอนนทกะ และสวรรค ทพระวษณปกครองอยกบพระลกษมมชอวา “ไวก ณฐะ” ในมหากาพยรามาย ณะนน พระราม คอ พระวษณอวตาร และนางสตา (สดา) คอ พระลกษมอวตาร

“ปรมบานน เปนสถาปตยกรรมทอลงการณมาก มกลมทเปนลกษณะคลาย เทวลย หรอปราสาทหน เรยกวา Candi อยมากมาย หลายหลง มแนวก าแพงลอม เทวลยหลงใหญทโดดเดนม 3 หลง จะหนหนาไปทศ ตะวนออก ปราสาทหน องคกลางสรางถวายพระอศวร มหองกลางประดษฐานเทวรป

58

รปพระอศวร ปราสาทหน องคทางทศเหนอสรางถวายพระณารายณ และปราสาทหน ทางทศใตสรางถวายพระพรหม”

ภาพท 13 แสดงลกษณะรปทรงทางสถาปตยกรรมจนดปรมบานน (ทมา: http://www.klikhotel.com/blog/candi-prambanan-dibangun-dalam-semalam)

ภาพท 14 ดานหนาจนดปรมบานน (ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 14 มถนายน 2561)

59

ภาพท 15 แสดงลกษณะโครงสรางทางสถาปตยกรรมจนดปรมบานน (ทมา: http://www.klikhotel.com/blog/candi-prambanan-dibangun-dalam-semalam)

60

4.3 วเคราะหการศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย

จากการรบร เ ช ง สนทรยศาสตรของ ผว จยสรปไ ดว าแหลง ศาสนสถานส า คญทางพระพทธศาสนาทไดรบการยกยองใหเปน 1 ใน 7 สงมหศจรรยของโลก คอ บโรพทโธ ในเขตชวากลาง ถกสรางขนในชวงค.ศ.750-850 โดยราชวงศไศเลนทร ซงแปลวา “กษตรยแหงภเขา” ศาสนสถานดงกลาว แสดงใหเหนถงความคดทางพระพทธศาสนาเกยวกบจกรวาล จากภาพถายทางอากาศแสดงใหเหนเปนรปโดมใหญมสถปรอบๆ เปนสญลกษณของจกรวาล ภาพแกะสลกรอบระเบยงทงสดานลวนเปนภาพพทธประวต สวนใตฐานเจดยเปนรปแกะสลกภาพนนแสดงใหเหนโลกของความใครและตณหา คนดจะไดรบรางวลดวยการไปเกดใหมในชวตทดกวา สวนคนชวจะไดรบโทษในททต ากวา

ผวจยใหความเหนวา บโรพทโธ ไมใชเพยงตวแทนของพทธจกรวาลและทาง 10 ขน เพอบรรลนพพานเทานน แตยงมความผกพนกบอดตกาล ดงนนบโรพทโธจงไมใชสถปในความหมายดงเดม คอ เปนสถานทบรรจพระบรมสารกธาตของพระพทธเจา แตเปนสถานทบรรจพระศพของกษตรยในราชวงศ ไศเลนทร จงเทากบการผกโยงปชนยสถานของพระพทธศาสนาเขากบการบชาบรรพบรษ แมในระยะตอมาราชวงศดงกลาวจะสนสดอ านาจลง แตบโรพทโธกยงคงอยจนกระทงปจจบน แตในขณะเดยวกนเมอกาลเวลาเปลยนแปลงไปความเจรญของเมองมมากขน ความสะดวกสบายในการด าเนนชวตเปนทตองการของคนในปจจบน การตดตอสอสาร กเชนกน บรเวณใกลเคยงบโรพทโธ กลายเปนพนทตงสถานรบสงสญญาณโทรศพท สงผลตอการลดทอนความสวยงามทางทศนยภาพทางธรรมชาตของศาสนสถาน นอกจากน บโรพทโธยงกลายเปนแมเหลกทางเศรษฐกจทดงดดนกทองเทยวจากทวโลก เกดรานคาและปายโฆษณาจ านวนมากบนถนนสายหลกทมงสศาสนสถาน จนไมสามารถมองเหนความงามของวหารไดจากถนนเชนในอดต อยางไรกตามบโรพทโธยงคงเปนศนยรวมจตใจของชาวพทธในอนโดนเซย ทงยงเปนทยอมรบจากพทธศาสนกชนและนกทองเทยวจากทวโลก

และอกสถานทหนงทผวจยใหความส าคญไมแพกนนนกคอ ปรมบานน (Prambanan) หรอ จนดปรมบานน (Candi Prambanan) หรอกลมวดพรมบานน (Prambanan Temple Compounds) เปนสงกอสรางทมความส าคญไมนอยกวาบโรพทโธ เพราะเปนเทวสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในเอเซยตะวนออกเฉยงใต สรางขนเพออทศถวายแดเทพเจาทยงใหญทง 3 องคของฮนด คอ พระพรหม พระนารายณ พระอศวร และสตวเทพพาหนะ สรางขนเมอราวป พ.ศ. 1390 แตหลงจากสรางเสรจไดไมนาน กถกทอดทงและถกปลอยใหทรดโทรมตามกาลเวลา จนเมอถงป พ .ศ. 2461 จงไดมการเรมบรณะขนมา การบรณะสงกอสรางหลกสนสดลงเมอป พ.ศ. 2496

61

ครงเมอศตวรรษท 17 ไดเกดแผนดนไหวครงใหญ ท าใหปรมบานนไดรบความเสยหายอยางหนก เหลอองคเทวลยทไมถลมลงมาเพยง 10 หลงเทานน กลมหนสด าอยกระจดกระจายบนเสนทางเขาเทวสถานซงเปนรองรอยทเหลอไวหลงแผนดนไหวดงกลาว หลงจากทถกหลงลมมาหลายศตวรรษ ป พ.ศ. 2473 เขตโบราณสถานนไดรบการบรณะปฏสงขรณภายใตการชวยเหลอของประชาคมระหวางประเทศ เมอป พ.ศ. 2549 ไดเกดแผนดนไหวอกครงขนาด 5.9 รกเตอร สรางความเสยหายใหแกปรางคทเหลอหลงแผนดนไหวนไดมโครงการบรณปฏสงขรณครงใหญ โดยใชเวลาถง 6 ป องคเทวลยหลก 3 หลง จงไดรบการบรณะปฏสงขรณแลวเสรจ และไดเปดใหนกทองเทยวเขาชม

ภาพท 16 แสดงแบบจ าลองจนดปรมบานนในลกษณะสภาพสมบรณ

(ทมา: http://en.wikipedia.org/wiki/Prambanan)

ภาพท 17 ผวจยส ารวจพนทปรมบานนทไดรบความเสยหายจากเหตแผนดนไหว

(ทมา: อ านาจ ขดวชย, ถายเมอวนท 13 มถนายน 2561)

บทท 5 บทสรป

5.1 สรปผลการวจย

การศกษาวจยเชงพนทเรอง การศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย มวตถประสงคเพอศกษาการเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน เพอศกษาการเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน และเพอศกษาการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย ทผวจยมความตองการทจะท าการศกษาเชงพนท โดยการท างานวจยแบบผสมผสาน และเดนทางเองเพอไปเกบขอมลเชงลกทบางเนอหาและขอมลตางๆ อาจจะยงไมมผไดไดคนพบตามสายงานทางพทธศลป ในสวนทผวจยจะลงไปศกษานนก คอประเทศอนโดนเซย โดยก าหนดกลมเปาหมายทชดเจนในพนท ประกอบไปดวย 2 แหง คอ บโรพทโธ ซงตามขอมลทไดคนหานนไดกลาววา บโรพทโธ คอสญลกษณแทนภพทงสามของจกรวาล คอ กามภพ (ภพต าสด) รปภพ (ภพระดบกลาง) และอรปภพ และสถานท 2 คอ ปรมมานน หรอจนดปรมบานน (อนโดนเซย: Candi Prambanan) หรอ จนดราราจงกรง (อนโดนเซย: Candi Rara Jonggrang) คอ เทวสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในประเทศอนโดนเซย

ในการวจยเชงพนทในครงน ผวจยมแนวคดและแรงบนดาลใจมาจากตวตนของผวจยทเปนคนท างานและเรยนรในทางดานศลปะทเกยวกบพระพทธศาสนาหรอศาสนาอนๆ และซงตนเองอยากสมผสและรบรผานการมองและแนวคดของผวจยทจะไดแสวงหาความรทเกดจากความรสกภายในผานออกมาเปนขอมลทสามารถถายทอดอารมณ ความรสก และขอมลทออกมาเปนตวอกษร รวมไปถงการทผวจยไดสมผสกบผลงานทางดานพทธศลปและศลปะศาสนาตางๆ มาตงแตเดกตามสถานทส าคญทางศาสนา จงมความประทบใจในผลงานสถาปตยกรรมทางประเทศอนโดนเซย และไดเหนถงสภาพความเปลยนแปลงของงานสถาปตยกรรมเกดขนในปจจบน ซงมทงเหตและปจจยทท าใหพฒนาขนและเหตทท าใหเสอมโทรมลง และในการทผวจยไดสมผสงานดานพทธศลปตามสถานทส าคญของโลกกวาไดหรอสถานทส าคญทางศาสนาทส าคญเชนเดยวกน ผวจยเหนวางานสรางสรรคทางดานสถาปตยกรรมสวนใหญจะสรางเอาไวตามสถานทตางๆ ทวทกมมโลกแตกมจ านวนนอยอยพอสมควรเมอเปรยบเทยบกบสถาปตยกรรมทอนโดนเซยทมความย งใหญ และสรางสรรคทดแทนภเขาทงลก งานสถาปตยกรรมใน

63

อนโดนเซยนนจะเปนการผสมผสานงานสถาปตยกรรมทางพทธศาสนาและฮนด เขาดวยกนอยางกลมกลนและสวยงาม

การด าเนนงานวจยในครงน ประกอบดวยกลมในผใหขอมลการเขยนสรปในการเรยนร ดงน 1. กรรมการทปรกษา จ านวน 3 ทาน คอ ผศ.ดร.สรสทธ เสาวคง อาจารยวฒนะ วฒนาพนธ

และดร.พรศลป รตนชเดช เพอขอค าแนะน าในการปรบปรงแกไข ทงในดานรปแบบและเทคนคการเขยนงานวจยเชงพนท

2. กรรมการประจ าหลกสตรพทธศลปกรรม มจร. วทยาเขตเชยงใหม จ านวน 5 ทาน ประกอบดวย นายปฏเวธ เสาวคง พระครธรสตพจน,ดร. ดร.พรศลป รตนชเดช นายพชย กรรณกลสนทร อาจารยพระพงษ ดวงแกว เพอขอค าแนะน าในการลงพนทวจย

3. ประชาชนทวไปบรเวณสถานทท างานวจย 4. นสตสาขาวชาพทธศลปกรรม คณะพทธศาสตร ชนปท 1 ถงชนปท 4 ม.มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ผวจยไดถายทอดผลการวจยในชนเรยนเพอใหทราบถงวตถประสงคในการท าวจย

5. กรอบแนวคดทเปนปจจยหลกในการศกษาวจยเชงพนททางดานศลปะ Perceptual (อตตวสย) Conceptual (ภววสย)

Conc

ept (

แนวค

ด) แรงบนดาลใจ (Inspiration)

ผลงานและวรรณกรรม (Literature) แนวคดทฤษฎ (theory) ประวตศาสตร (History) ประเพณและพธกรรม

(Traditions and rituals) บรบทชมชน (Social context) Co

ncep

t (แน

วคด)

Form

(รปแ

บบ) แนวเรอง (Story Background)

ศลปะและเทคนควธการ (Art & Techniques) งานทศนศลป/งานสถาปตยกรรม (Murals Painting) ปญหาและการแกไข (Problems and Solutions) Fo

rm (ร

ปแบบ

)

Emot

ional

(อาร

มณ) การมสวนรวมของชมชน

(Community Participation) การเขาเยยมชมงานศลป

(Art Appreciation)

การถายทอดความร (Knowledge Transmission) - ปจเจกชน (Individuals) - สงคม (Social)

Intel

lect

ual (

ปญญา

)

Socia

l Im

pact

(ผ

ลกระ

ทบตอ

สงคม

)

วถประชา (Folkways) ความเชอความศรทธาดงเดม

(Traditional Belief)

ความรทางศลปะ (Art knowledge) เทคนคทางศลปะ (Art Techniques)

Perso

nal I

mpa

ct

(ผลก

ระทบ

ตอบค

คล)

64

ผวจยจงเหนวา มความจ าเปนอยางยงทจะตองศกษาวจยเชงพนทเพมเตมเพอหาขอมลทเกยวของกบการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย จากแหลงขอมลตางๆ และน ามาถายทอดองคความรแกเยาวชน และนสต นกศกษา ประชาชนทวไป รวมไปถงการจดการเสวนาในอนาคตเพอรวบรวมขอมลทางศลปะทเกยวเนองดวยพระพทธศาสนาแบบตอเนอง เพอพฒนาการสอสารคณคาของความคดสรางสรรคใหมทางศลปะ ทางสถาปตยกรรม ทางการบรณปฏสงขรณ อยางไรกตาม พบวา การรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย มดงน

1. การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน

จากผลการวจย ผวจยไดด าเนนการสรปงานวจยตามวตถประสงคขอท 1 ดงน จากความคดและแรงบนดาลใจของผวจยในการเขาสงเกตเพออยากรและอยากทราบความ

งดงามทเกดขนตอการสมผสแรกของงานสถาปตยกรรมทถอวางดงามและยงใหญ ส าหรบการเดนทางไกลมาศกษาการเรยนรขามวฒนธรรมในงานศลปะทตองคนควางงานวจยในตางแดนนน ผวจยเสนอแนวคดวา “สนทรยศาสตร (Aesthetics) อนเปนศาสตรทวาดวยความงามเกดขนในเยอรมน ในครสตศตวรรษท 18 เปนความพยายามทจะอธบายและเขาใจถงการเกดความรสก (Sensation) ตอความงามนนวาเกดขนมาไดอยางไร อะไรคอตรรกะ เกณฑหรอมาตรฐานทท าใหมนษยรสกวาสงนนงาม หรอสงนไมงาม และทกคนตางมความรสกรวมตอความงามนนหรอไมอยางไร อะไรคอเกณฑสากลทจะท าใหมนษยสามารถจดระเบยบและสามารถตอบค าถามเหลานโดยไมตองพงเกณฑของศาสนา หรอพงพาอะไรอยางอนอกตอไป เมอศลปะมความเปนเอกเทศไมมหนาทในการด ารงอยเพอสงใด การแสวงหาค าตอบใหไดวาเปาหมายของศลปะและการแสวงหาศาสตรแหงความงามภายใตอาณาเขตของสถาปตยกรรมทางศาสนาของประเทศอนโดนเซยนจงไดเกดขนอยางไร เมอกอนความงามอยในโครงสรางของศาสนาแตตอนนเราไมไดตองการโลกแบบนนอกแลวเพราะฉะนนพอคนหลดออกไปจากโลกแหงศาสนา ศลปะกประสบปญหาในตวเองวาศลปะพวกนมเปาหมายหรอหนาท (function) เพออะไร ซงเราจะพบวาการแสวงหาค าตอบทางสนทรยศาสตรไมสามารถหาบทสรปทแนนอนได แตมนท าใหเราไดขบคดและทาทายกบประเดนตางๆ”

ผวจยจงคดวาบางสงอาจถกบางสงอาจผดขนอยทการรบรสงทอยเบองหนาของมนษยทตองการสมผสกบสงนนจรงๆ ไมวาจะเปนวฒนธรรม ชนชาต ศาสนา ศลปะทกแขนงทกสงลวนแลวแตมความงดงามในตว แตจะมความหมายมากนอยเพยงใดอยทการตความหมายนนวาลกซงแคไหน ในความงดงามแหงสถาปตยกรรมทางศาสนานนไมขนอยกบศาสนาแตขนอยกบการไดสมผสสงทเกดขนอยตรงหนาวาเกดขนมาไดอยางไรแลวสงเหลานจะมความหมายทมากมายกวาศาสนาทกเชอชาตทกเผาพนธ

65

เพราะการจะมองความงดงาม อยามองกนดวยศาสนาเพราะอาจจะท าใหการรบรความหมายของงานศลปะไมมคาดวยมสงทเรยกวาศาสนาเขามามบทบาท

นอกจากนนในการรบรของผวจยเมอเดนขนไปในชนแรกของบโรพทโธ สงทพบคอ ศลปะทมการผสมผสานหลายศาสนาอยดวยกนแบบลงตว เปนงานศลปะทเกดจากการแกะหนในสมยอดตของชาง แตสงทพบไดคอ การแกะหนนนมลกษณะทแตกตางกนซงมลกษณะทมความนนและความสงหรอตวละครในเนอหนมความอวน ผอม บาง หนา ตางกน จงเชอไดวาชางทแกะหนนนมาจากหลากหลายแหง หลากหลายพนท อาจจะเปนชางใหญประจ าหมบานทถกเรยกใหมาท างานแกะหนในสมยนนกเปนได ขอมลนเกดจากการสนนษฐานจากสงทไดพบเจอและสมผสกบตวงานศลปะผานการมองเหนงานพทธศลปนนเอง สวนอกสงทท าการวจยคอ จนดปรมมานน จะสงเกตเปนอนดบแรกเนองจากวาสงทพบนน ถาเปนของอดตจะมการแกะหนดวยวสดทนาจะท ามาจากธรรมชาตและใชแรงมนษยในการแกะ เพราะสภาพพนผวจะดหยาบ ไมละเอยด แตยงคงมความงดงามทตความหมายถงการมงมนในการท างานของชาง ผแกะ และความตงใจทจะท าถวายแหลงศาสนสถานแหงน จงมการผสมผสานกบหนทท าการแกะดวยเครองจกรกล ทสงเกตเหนลกษณะทไดท างานนนจะมลกษณะทเรยบ คม มองเหนชดไดดวยตา และสมผสจะรบรถงการลนไหลของวตถ ลกษณะโดยรวมแลวสถาปตยกรรมจนดปรมมานนนนเปนรปแบบของพราหมณทยกมาอยในรปเจดย และสรางตามทศและต าแหนงของพระพรหมและองคอนๆ

2. การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน จากผลการวจย ผวจยไดด าเนนการสรปงานวจยตามวตถประสงคขอท 2 ดงน ในการวจยครงน จากขอมลทผวจยไดจากการเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงาน

สถาปตยกรรมนนเปนการตความหมายจากการรบรจากการสมผสของผวจยเอง ซงงานสถาปตยกรรมของ วดบโรพทโธ เปนงานสถาปตยกรรมทางพทธศาสนาทใหญทสดและเกาแกทสดในโลก งานสถาปตยกรรมนสรางดวยหนลาวาจากภเขาไฟอนไดชอวาแขงแรงทนทาน ตามศลาจารกของสถาปตยกรรมทางศาสนาน ซงเรยนอกนยวา จกรวาลแหงจตส านกรบร (consciousness) ของมนษย ซงทบซอนกนอย งานสถาปตยกรรมนสรางขนเพอสอใหเขาใจความหมาย แบงออกเปนสามระดบความลกของมนษย ดงน

ระดบทหนงเรยกวา “กามาธาต (Kamadhatu)” อนหมายถง จตส านกรบรภายใตความคดปรงแตงอนถกชกน าใหเกดขนโดยความอยาก ซงยงไมรเทาทนยงเรารอนรนแรง ในชนนเปนการเดนวนรอบตนเขาเปนระยะทางทยาวมากจนผวจยไมสามารถคาดคะเนระยะทางได

ระดบทสอง คอ “รปธาต (Rupadhat)” อนหมายถง จตส านกรบรทไดพฒนามาจนสามารถละทงความคดอนผกโยงกบรปแบบของเวลา คอ อดต อนาคต มามงเนนอยกบปจจบนผานการรบรของอยาตนะ โดยไมกอเปนความคดใหมไดแลว อยางไรกตามการรบรสงตางๆ ณ ทนเดยวนนนยงเปนการรบร

66

ผานการแปลเปนสมมตบญญต อนไดแกชอและรปราง (names and forms) และตองอาศยอายตนะอนไดแก ตา ห จมกลน ผวหนง และใจ เปนเครองมอในการรบรและสนองตอบ

ระดบทสาม คอ “อรปธาต (Arupadhatu)” ขนมาถงตรงนแลว จารกภาษาสนสกฤต หมายถง พฒนาการของจตส านกรบรทมาถงขนสามารถรบรสงทมอยตามทมนเปนโดยไมผานการแปลเปนสมมตบญญตหรอชอและภาพอกตอไป

ผวจยจงเสนอแนวคดของตนเองวาเปนการรบรสงภายนอกทผานเขามาสจตส านกรบร ในรปของพลงงาน ซงแสดงเปนสญลกษณใหเหนเปนสถปเจดยทฉลเปนรๆ มองผานรเขาไปขางในจะเหนพระพทธรปนงอยตรงกลางเจดย ผวจยคดวาพระพทธรปทนงอยในเจดยนนนาจะหมายถง แมจะพนจากสมมตบญญตมาแลว แตตว "ผร" นนยงอย ยงแยกเปนสอง ระหวางผร กบสงทถกรบร

ในสวน“ปรมบานน นนเปนสถาปตยกรรมทอลงการณมาก มกลมทเปนลกษณะคลาย เทวลย หรอปราสาทหน เรยกวา Candi อยมากมาย หลายหลง มแนวก าแพงลอม เทวลยหลงใหญทโดดเดนม 3 หลง จะหนหนาไปทศ ตะวนออก ผวจยจงสรปแนวคดในการรบรการสมผสทวาในการสรางปราสาทหนทงหมดนนในปรมมานนนนจะสรางขนเพอเปนการสรางถวายเทพของศาสนาฮนด เชน ปราสาทหนองคกลางสรางถวายพระอศวร มหองกลางประดษฐานเทวรป รปพระอศวร ปราสาทหนองคทางทศเหนอสรางถวายพระณารายณ และปราสาทหนทางทศใตสรางถวายพระหรหม” นนเอง

3. วเคราะหการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย

จากผลการวจย ผวจยไดด าเนนการสรปงานวจยตามวตถประสงคขอท 3 ดงน ผวจยใหความเหนในการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาใน

ประเทศอนโดนเซยวา ในสวนของบโรพทโธ นนไมใชเพยงตวแทนของพทธจกรวาลและทาง 10 ขน เพอบรรลนพพานเทานน แตยงมความผกพนกบอดตกาล ดงนนบโรพทโธจงไมใชสถปในความหมายดงเดม คอ เปนสถานทบรรจพระบรมสารกธาตของพระพทธเจา แตเปนสถานทบรรจพระศพของกษตรยในราชวงศไศเลนทร จงเทากบการผกโยงปชนยสถานของพระพทธศาสนาเขากบการบชาบรรพบรษ แมในระยะตอมาราชวงศดงกลาวจะสนสดอ านาจลง แตบโรพทโธกยงคงอยจนกระทงปจจบน แตในขณะเดยวกนเมอกาลเวลาเปลยนแปลงไปความเจรญของเมองมมากขน ความสะดวกสบายในการด าเนนชวตเปนทตองการของคนในปจจบน สงผลตอการลดทอนความสวยงามทางทศนยภาพทางธรรมชาตของศาสนสถาน และจนดปรมบานน (Candi Prambanan) หรอกลมวดพรมบานน (Prambanan Temple Compounds) เปนสงกอสรางทมความส าคญไมนอยกวาบโรพทโธ เพราะเปนเทวสถานในศาสนาฮนดทใหญทสดในเอเซยตะวนออกเฉยงใต สรางขนเพออทศถวายแดเทพเจาทยงใหญทง 3 องค

67

ของฮนด คอ พระพรหม พระนารายณ พระอศวร และสตวเทพพาหนะ แตในปจจบนทผวจยไดลงพนทไปสมผสงานศลปะทส าคญในประเทศอนโดนเซย กสงเกตเหนศาสนาสถานกถกบดบงจากสภาพแวดลอมขางๆ หรอภายนอกทถกจดใหเปนพนททางเศรษฐกจ จนท าใหสถานส าคญถกลดทอนความยงใหญ ความศรทธาทางศาสนาลงไป และถกจดการพนทโดยเจาของพนทตองการผลประโยชนทางเศรษฐกจมากกวาการศรทธาทางจตใจ จนลมในสงทส าคญทเรยนวาศาสนสถาน ซงในปจจบนศาสนสถานทส าคญของทวทกมมโลกกประสบปญหาเชนนเกอบทงหมด

5.2 อภปรายผลการวจย จากขอมลผลการวจยเชงพน ทเรอง การศกษาการรบร เชงสนทรยศาสตร ทมตองาน

สถาปตยกรรมทางศาสนา: กรณศกษาบโรพธโธ และจนดปรมบานน ประเทศอนโดนเซย ผวจยพบวาในการรบรถงความงดงามในงานสถาปตยกรรมนน ตองมความสนใจและมขอมลพนฐานเปนหลกและมความตองการจรงในการศกษาในเรองดงกลาว ผวจยไดอภปรายผลการศกษาตามวตถประสงคการศกษาทก าหนดไว ซงประกอบไปดวยการเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน และวเคราะหการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย มดงตอไปน

1.การเรยนรขามวฒนธรรมในการรบรผานการมองงานพทธศลปใหกลมกลนกบศาสนาอน จะเหนไดวามรดกโลกทางวฒนธรรมในอาเซยน ยอมถอเปนภาพสะทอนอยางหน งทางการ

มองการรบร ซงไดเหนถงการเรยนร การแลกเปลยนทางวฒนธรรม การผสมผสานทางวฒนธรรมของประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดเปนอยางด สงทผวจยมองวา การจะมองขามสงนนไมได นนกคอ “การเรยนรขามวฒนธรรมรวมกนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต” ซงมพนฐานประวตศาสตร ศาสนา แนวคด หรอความเชอทคลายคลงกน โดยเฉพาะอยางยง สงทหลงลมไมได นนกคอ การน า “การทองเทยว” มาเปนปจจยทชวยสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนเรยนร การเชอมโยงมตของผคน ศลปวฒนธรรม สงคม สถาปตยกรรม ผานมรดกโลกทางวฒนธรรมของอาเซยนทมทงจดรวมและจดตาง

นอกจากน การทองเทยวยงถอเปนอกปจจยส าคญ ทจะท าใหไดการเรยนรเพอนบานของเรา อาท การทมรปแบบความเชอและรปแบบสถาปตยกรรมทคลายคลงกน บโรพทโธ ในอนโดนเซย ปราสาทวดพในลาว นครวด นครธม และเมองพระนคร ในกมพชา สะทอนใหเหนแนวคดความเชอในเรองศาสนาฮนด หรอในฟลปปนสซงเปนประเทศเดยวในอาเซยนทมรปแบบสถาปตยกรรมตามความเชอของครสตศาสนา นอกจากน ในเวยดนาม ยงไดรบอทธพลจากอารยธรรมจนจนฝงรากลกลงในวถชวต วฒนธรรม

68

ฯลฯ จากตวอยางดงกลาว จะเหนไดวา ประเทศตาง ๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใ ตมการรบ-สง แลกเปลยนขามวฒนธรรมระหวางกน รวมถงการรบเอาวฒนธรรมจากทอน ๆ เขามาผสมผสานกบ อตลกษณดงเดมของตนเองไดเปนอยางด สะทอนใหเหนถงความแตกตาง หลากหลาย แตกยงมจดรวมของความเปนอาเซยนรวมกน และการทเราเขาใจถงความแตกตาง กยอมเปนการลดอคตทแอบแฝงได สงทส าคญ คอ เมอประชาคมอาเซยนเกดขนใน ค.ศ. 2015 ยอมจะสงผลใหเกดการเดนทางไปมาหาสกนมากขน ถอเปนโอกาสหนงในการทจะเรยนรขามวฒนธรรม วถชวตของประเทศตาง ๆ ในอาเซยนใหมากยงขนเพอใหสอดคลองกบค าขวญของอาเซยนทวา “One Vision, One Community, One Identity” ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ อ.ดร.วรนนท โสวรรณ1 ไดท าการศกษาการสรางสรรคงาน “บโรพธโธ” ผลการศกษา พบวา มรดกทางสถาปตยกรรมประเภทศาสนสถานในโลกตะวนออกโดยเฉพาะอยางยงทไดรบอทธพลจากอนเดย สวนใหญผกโยงอยกบ "คตสเมร" ทท าหนาทเปน “อปกรณ” เปนสอในการแปลงภาวะนามธรรมใหปรากฏเปนรปธรรม เพอใหคนธรรมดาสามารถรบรและเขาใจได ภาวะความศกดสทธถกท าใหรจกและรสกดวยวธการเปรยบเทยบอยางพสดาร โดยมองคประกอบตางๆ ในคตสเมรเปนสอ เมอพจารณาในมมน "คตสเมร" เปนระบบภาษาทพดถงสงตางๆ ในอกความหมายหนง ดวยการเลาเรองผานสญลกษณ ความรเกยวกบธรรมชาต โลก และชวต โลกสามญ โลกศกดสทธไปจนถงระบบความสมพนธอนสลบซบซอนของจกรวาล คอยๆ ถกเปดเผยและถายทอดแบบขามวฒนธรรมใหกบผคนในระดบตางๆ อยางเปนระบบ ซงจะสมพนธกบ ขนาดทางกายภาพของพนท และ เปาหมายตอการรบรของคนตงแตระดบกวางไปหาแคบ คอ การรบรรวมกนของคนในระดบภมภาค สงคม ประเทศ กลมคนในเมอง ชมชน และการรบรในระดบบคคล

2. การเรยนรเชงสนทรยศาสตรในการรบรงานสถาปตยกรรมบโรพธโธและจนดปรมบานน การพฒนาผศกษาใหมสนทรยภาพ ทสามารถรบรถงคณคาของความงามจากสงทตนประสบ

พบเหน ไมวาจะเปนผลงานจากศลปะ อาทเชน งานสถาปตยกรรม หรอสภาพแวดลอมในธรรมชาต ผถายทอดจะตองชวยสงเสรมใหผศกษาสามารถถายทอดประสบการณการรบรของตนทมตอสงเราหรอสงทพบเหนโดยจะตองอาศยกระบวนการใหผศกษารจกสงเกต มสวนรวมในการแสดงความคดเหน ซกถาม ตลอดจนรจก คด วเคราะห เพอใหเกดการตความหมายของสงเราตางๆ อนจะท าใหผศกษาเกดประสบการณทางการรบรและจะเปนหนทางไปสประสบการณการรบรคณคาทางความงามหรอการรบร

1 วรนนท โสวรรณ, “Borobudur” นทรรศการผลงานสรางสรรคของคณาจารยคณะมณฑนศลป

มหาวทยาลยศลปากร เนองในวนศลป พระศร 15 กนยายน 2553, ม.ป.ท, (คณะมณฑนศลป, 2553),

69

ทางสนทรยะได ซงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบสทธพงษ เวยงชย2 ทไดกลาวในการศกษากระบวนการสนทรยภาพจากแนวคดทองถนนยมในงานศลปกรรมรวมสมย วาศลปะสากลสมยใหม มกระบวนการความเปนเฉพาะตอสงทแสดงออกไดอยางหลากหลาย โดยบงบอกถงความเปนตวตน หรอเรยกไดวา “ลกษณะเฉพาะ” งานศลปะจงมรปลกษณเปนตวแทนของศลปน โดยศลปนใชวธการ เทคนคสอวสดอปกรณ จากความทนสมยผานกระบวนการปรชญาทางการศกษาศลปะ (ปรชญาศลปะ) โดยมประเดนในการถายทอดองคความรเพออธบายปรากฏการณทางสงคมฯลฯ ในยโรปเปนยคสมยหนงทางประวตศาสตรศลปะทเรมตงแตปลายครสตศตวรรษท 19 ไดมการเปลยนแปลงสงคมใหม กระแสแนวคดของสงคมสมยนน ไดมการปฏวตระบบอสาหกรรม โดยสรางความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรมการสงเคราะหและเชอมโยงองคความรเขากบแนวคด จากการวพากษมมมองทเกยวของตออทธพลการแปรเปลยนวฒนธรรมของโลกยคสมยใหม ในแงมตดานศลปะสากลสมยใหมหรอศลปะสมยใหมกตองปรบตวสรางความงามขามกาลเวลาขามวฒนธรรม ผสมผสานความเปนหนงเดยวกบสภาพสงคมและวฒนธรรมโลก เกดเปนขบวนการ “จนตนยม” ทใหความส าคญแกอารมณของมนษย อนเปนนามธรรมทจบตองไมไดเปน “อตพสย” มาสรางหลกการวเคราะหแนวคด ในการท าความเขาใจในความงามอนหลากหลายในงานศลปะทกแขนง และคอยเชอมความสมพนธระหวางแนวคดกบทฤษฎความรทไดจากการแสดงออกดวยความเปนลกษณะ “ปจเจกนยม” เปนส าคญตอการท างานดานศลปะทกแขนง ผลงานศลปะจงเปนสงสะทอนใหเหนถงสภาพของสงคมในสมยนนๆ วามการเปลยนแปลงไปอยางไรรวมทงสงทก าลงศกษาวจยเชงพนทประเทศอนโดนเซยอกดวย

3. วเคราะหการรบรเชงสนทรยศาสตรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย

การรบรเชงสนทรยศาสตร คอ การใชประสบการณเดมแปลความหมายของสงเราทผานประสาทสมผสแลวเกดความรสก ระลกรหมายความวาเปนอะไร หรออาจกลาวอกนยหนงไดวา การรบร หมายถง กระบวนการทคนเรามประสบการณกบวตถหรอเหตการณตางๆ โดยอาศยอวยวะรบสมผส แลวแปลความหมายสงนน ๆ เปนความรความเขาใจ ในการรบรประสบการณทางสนทรยะ กเปนกระบวนการรบรทางความงามทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย ซงอาจมกระบวนการทคลายกบการรบรทวๆ ไป คอ

2 สทธพงษ เวยงชย, กระบวนการสนทรยภาพจากแนวคดทองถนนยมในงานศลปกรรมรวมสมย ,

(บทความวชาการ: การประชมวชาการ “มหาวทยาลยมหาสารคามวจย ครงท 13”, 2548).

70

1. การรบรทางสนทรยะทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย ตองมความเขาใจในสนทรยวตถหรอสนทรยภาพ อนไดแก ความรสกถงคณคาของงานสถาปตยกรรมทดงาม ในชนนรบรจะตองมพนฐานประสบการณเดม หรอมความรเกยวกบสนทรยวตถมากอน (พนฐานในการมองผานงานศลปะนนๆ)

2. ผรบรตองมประสาทสมผสสวนทจ าเปนตองใชเกยวกบการรบรเรองทก าลงสนใจอยในขณะนน อยในสภาพสมบรณ โดยไมแกภารกจในชวตประจ าวน หรอกจกรรมในชวตจรงเขามาเกยวของ และประสาทสมผสนนจะตองไดรบการฝกปรอมากอน เพราะมความรสกบางอยางทสภาพรางกายและจตใจสามารถรบรได แตวาไมเกดความรสกในเชงสนทรยะ เพราะความรสกนนละเอยดออนและสลบซบซอนเกนไป ซงตองมการฝกสงเกต วเคราะห สงเคราะห จนตนาการเชงซอน ฯลฯ ดงท านองค ากลาวทวา หากไรโสตทางดนตรแลว แมจะเปนการบรรเลงทวเศษสกเพยงใดกตาม กหามประโยชนตอผรบฟงไม และการรบรทมตองานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย กตองมสงทเราจากภายในจตใจของผรบสอจากสงทมองเหนไดดวยกายสมผส จงจะเกดอารมณแหงการรบร

3. ความรสกจากการรบร ตองสรางอารมณบางอยางขนเปนตวเปนตน อนไดแก อารมณสมมต หรอจนตนาการเปนเรองราว อนเกดจากการกระตนเราของสงทก าลงรบร เชน ความรสกเวลาฟงดนตร หรอความรสกเมอเหนดวงตะวนลบขอบฟา ความรสกเมอไดเหนงานสถาปตยกรรมทางศาสนาในประเทศอนโดนเซย เปนตน

ซงสอดคลองกบโกสม สายใจ3 ไดกลาววาการรบรคณคาทางความงามหรอการรบรทางสนทรยะของมนษย มดงน

1. การรบรคาความงามไดเพราะสงตางๆ มความงามอยในตวมนเอง สงทมความงามจะปรากฏใหเหนในลกษณะของรปราง รปทรง ไดสดสวนเหมาะสม จนก าหนดเปนเกณฑขน นอกจากน การอธบายถงความงาม หรอสงทมความงาม แมจะพรรณนาละเอยดอยางไรกตาม จะไดผลนอยกวาการไดพบไดเหน ไดสมผสของจรง ท าใหเกดการรบรในขณะนน( ประสบการณตรง )

2. รบรคาความงามไดเพราะจตของเราก าหนดเอง ความงามเปนเรองของความรสกทเกดขนในความคด ในความรสกของมนษย ถาสงตางๆ มความงามอยจรงมนษยทกคนกตองเหนความงามเทากน แตในความจรงแลวเราเหนความงามตางกน เพราะมอารมณมความรสกตางกน ขนอยกบความชอบหรอ

3 โกสม สายใจ, การศกษาผลการจดกจกรรมในวชาหลกการทางศลปะทม ตอการรบรเชงสนทรยของ

นกศกษา, (กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร, 2554).

71

อารมณความรสกของแตละคน (จตพสย) นอกจากนอารมณและความรสกของมนษยมผลโดยตรงตอการรบรคาความงาม

3. รบรคาความงามไดเพราะมสภาวะทสมดลระหวางจตกบวตถ การรบรคาความงามเปนความสมพนธระหวางมนษยกบสงทมความงาม (จตใจกบวตถ) นนคอ การรบรคาความงามทสมบรณนนวตถตองมความสวยงามดวย และจตใจของเราอยในสภาพพรอมทจะรบรความงามดวย จงจะเกดการรบรคาความงาม (สมพธนยม)

4. รบรคาความงามไดดวยการเปรยบเทยบ สงตางๆ ทมนษยเคยพบเหนเคยมประสบการณมาตงแตเกดจนปจจบน หรอเปนกรอบอยในใจเมอไดพบเหนสงใหม กจะเกดการเปรยบเทยบโดยอตโนมตกบสงเกาและสามารถประเมนไดวาสงทพบเหนใหมนนงามหรอไมงาม ดหรอไมด สอดคลองกบแนวคดทวาการทเราเหนสงตางๆ สวยงามเพราะเราเคยเหนสงทไมงามมากอน

จากการเกบขอมล พบวา การรบรคาความงาม (สนทรศาสตร) ทางศลปะไมวาจะแขนงใด กตามจะเปนสภาวะทเหมาะสมทงวตถสงของ (สงสนทรย) มความงาม ความไพเราะ อนเกดจากทกษะฝมอของศลปน ผด ผชมอยในสภาพทพรอมทจะรบร พรอมทจะฟง (ไมมการบงคบ) การรบรคาความงามทางศลปะกจะเกดขนมากนอยตามกรอบประสบการณของแตละคน ซงกคอ “การรบรเชงสนทรยศาตร”นนเอง

5.3 ขอเสนอแนะ อยางไรกตามยงมขอเสนอแนะในการท างานงานวจยเชงพนท ทผวจยขอเสนอแนะ คอ 5.3.1 ขอเสนอแนะทวไป

1. ในการศกษางานวจยเชงพนทฉบบนจะชวยสนบสนนในการเรยนรขามวฒนธรรมทางดานงานศลปะทมประโยชนจะเรยกไดวา คอ การเรยนรขามวฒนธรรมทางทศนศลปของประเทศอนโดนเซย ซง ผ ทควรศกษาพ งไดรบ อาท เชน น สต นกศกษา ภาคศลปะ และผสนใจในงานสถาปตยกรรมทางศาสนา

2. ผลกระทบตอความรและรปแบบใหมทางศลปะ เนองจากผรสวนใหญคนชนกบงานศลปกรรมทมอยทวไป เชน งานสถาปตยกรรมทเปนแบบเดมๆ ไมมความแปลกใหม ซงคดวาไมส าคญแตรหรอไมวาสงเหลานมการเปลยนแปลงอยเสมอและถก สบทอดกนมายาวนานแคไหน จงจ าเปนตองควรศกษาเชงพนทอย เสมอ จงอยากใหมการเขาใจงานดานศลปะและตระหนกถง คณคาของงานสถาปตยกรรมทางศาสนาทมความเปนเอกลกษณเฉพาะตวมากขน และมแนวคดในการพฒนาปรบปรงวดใหเปนสถานททองเทยวของชมชนทเปนแหลงอารยธรรมมรดกของโลก

72

3. ในงานวจยเชงพนทนจะเหนไดวาอาจจะมขอมลยงไมครอบคลมทสมบรณเพราะในการท างานในดานการอนรกษทางศลปะและงานวจยเชงพนทในเรองการรบรนน สามารถด าเนนงานไปอยางควบคกนได เพราะศาสตรทงสองมงไปสการคนหาความร ความจรง และความงามรวมกน งานศลปะกสามารถถายทอดความรได เผยใหเหนความจรงได ไมใชสงทเกดขนเฉพาะตนอยางเดยว และเหนอกวานน คอ การสรางความงามใหเกดขนในจตใจของมนษยโดยผานงานศลปะ หากเราใชงานวจยเปนสวนหนงของวธการคนหาความรและความจรง สวนงานศลปะคอการแสดงความงาม ทแท เมอเรารกคองาม เมอเราเขาถงความจรงกคองาม และเมอเราสรางสรรคความงามกจะงาม และสดทายจะเปนความงามทสมบรณแบบทางศลปวฒนธรรมของโลก

5.3.2 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1.ควรศกษาในดานการอนรกษภาคปฏบตในแหลงโบราณสถานส าคญของอาเซยน 2.ควรศกษาหลกเกณฑ รปแบบ ขอปฏบต ในการอนรกษงานสถาปตยกรรมทางศาสนา

ประเทศอาเซยน 3.ควรศกษาเปรยบเทยบการอนรกษโบราณสถานของประเทศไทย และประเทศอาเซยน 4.ควรศกษาการรบรความศรทธาของประชาชนตางชาตทมความรสกตอโบราณสถาน 5.ควรศกษาเชงพนทแหลงศาสนสถานในประเทศอนโดนเซยทมคณคาทางจตใจของผนบถอ

ตางศาสนา

บรรณานกรม

(1) ภาษาไทย กรต บญเจอ. ปรชญาเบองตน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพไทยวฒนาพานช, 2521. _________. ปรชญาศลปะ. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพไทยวฒนาพานช, 2522. ก าจร สนพงษศร. ประวตศาสตรศลปะตะวนตก. กรงเทพมหานคร: บรษทเพอนพมพ จ ากด,2532. _________. ศลปะสมยใหม . พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย

,2528. จรญ โกมทรตนานนท. ศลปะคออะไร. กรงเทพมหานคร: บรษท ตนออ แกรมม จ ากด, 2539. _________. สนทรยศาสตร ปญหาเบองตนในปรชญาศลปะและความงาม. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร: ศนยเทคโนโลยทางการศกษา มหาวทยาลยรงสต, 2540. ชลด นมเสมอ. องคประกอบของศลปะ. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ ไทยวฒนา

พานช จ ากด, 2534. ชวลต ดาบแกว.การเขยนทศนยภาพ.กรงเทพมหานคร:โรงพมพดแอลเอส, 2541. ธวชชานนท ตาไธสง. หลกการศลปะ. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ วาดศลป จ ากด, 2546. บญ นลเกษ. ปรชญาเบองตน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแพร พทยา, 2525. _________. สนทรยศาสตรเบองตน. ฝายผลตต าราและเอกสารทางวชาการ คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม , 2523. บญเยยม แยมเมอง. สนทรยทางทศนศลป. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร

, 2537. ประเสรฐ ศลรตนา. สนทรยทางทศนศลป. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2542. พระญาลไทย. ไตรภมพระรวง. พมพครงท 8. พระนครศรอยธยา: ส านกพมพคลงวทยา, 2525. ไพโรจน ชมน. สนทรยศาสตร: ปรชญาและการสรางสรรคศลปกรรม vol. 1-3. เอกสารประกอบการ

สอนวชาสนทรยศาสตร มหาวทยาลยศลปากร. มปพ. พวง มนอก. สนทรยศาสตร. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๓๐. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ปรชญาเบองตน. กรงเทพมหานคร: นวสาสนการพมพ

,2551. มะลฉตรเอออานนท.ทศนศลปในระดบประถมศกษาระดบครยคใหม .กรงเทพมหานคร: ไทย

วฒนาพานช.2545. มย ตะตยะ.สนทรยภาพทางทศนศลป.กรงเทพมหานคร: วาดศลป,2547.

74

ฤดรตน กายราศ. บว: องคประกอบประวตศาสตร ศลปวฒนธรรมไทย. พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร: บรษทส านกพมพ ชมรมเดก จ ากด, 2540.

วนดา ข าเขยว. สนทรยศาสตร. กรงเทพมหานคร: พรานนกการพมพ, 2543. วทย พณคนเงน. ศลปะทรรศ, กรงเทพมหานคร: บรษท เมธทปส จ ากด, 2547. วทยพณคนเงน.ลายไทย.กรงเทพมหานคร: องคการครสภา, 2547. วรตนเพชรไพบลย,ศลปะเปนมลฐานส าคญ,วารสารครศาสตร,ปท22ฉบบท1กรกฎาคม–

กนยายน วรนนท โสวรรณ. “Borobudur” นทรรศการผลงานสรางสรรคของคณาจารยคณะมณฑนศลป

มหาวทยาลยศลปากร เนองในวนศลป พระศร 15 กนยายน 2553. ม.ป.ท.คณะ

มณฑนศลป,2553. รภสสาเขมจรนตากร.คมอทองเทยวและจารกแสวงบญประเทศอนโดนเซย บโรพทโธ .

กรงเทพมหานคร: บรษทอมรนทรบคเซนเตอรจ ากด,2560. สทธพงษ เวยงชย.กระบวนการสนทรยภาพจากแนวคดทองถนนยมในงานศลปกรรมรวมสมย .

(บทความวชาการ:การประชมวชาการ “มหาวทยาลยมหาสารคามวจย ครงท 13”,2548.

สชาต เถาทอง. ศลปวจารณ. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2537. อารสทธพนธ,ประสบการณทางสนทรย,กรงเทพมหานคร: แสงศลปการพมพ,2530. (2) หนงสอแปล จ ศรนวาสน. สนทรยศาสตร ปญหาและทฤษฎวาดวยความงามและศลปะ. แปลและเรยบเรยงโดย สเชาวน พลอยชม. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, 2545. ลโอ ตอลสตอย. ศลปะคออะไร. แปลโดย สทธชย แสงกระจ าง. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร:

ส านกพมพคมบาง, 2538. ศลป พระศร. ศลปสงเคราะห พจนานกรมศพทศลปะของชาวตะวนตก. แปลโดย พระยาอนมาน

ราชธน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โรงพมพศนยการทหารราบ, 2515. (3) วทยานพนธ หทยรตนพงประยรพงศ.“การศกษาการรบรของสนทรยของนกเรยนประถมทมต องานศลปะ”.

วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2553.

75

(๓) สอออนไลน เ ก ย ร ต ข จ ร ช ย เ ธ ย ร , ป ร ช ญ า ส ง ส ด ข อ ง ฮ น ด , [อ อ น ไ ล น ], แ ห ล ง ท ม า :

http://www.siamganesh.com/BhagavadGita.html . [5 ธ.ค.2561]. โรง เรยนหอวง , History of Art: ประว ตศาสตร ศลป , [ออนไลน ], แหล ง ทมา :

https://visualartm5hw.wordpress.com, [23ธ.ค.2561]. “มหศจรรยบโรพทโธ”, [ออนไลน],แหล งทมา: http://www.manager.co.th., [23ธ.ค.2561]. (4) สมภาษณ วลยวรรณ, อาย 45 ป, อาชพแม บาน, สมภาษณเมอวนท 13 มถนายน 2561.

2. ภาษาองกฤษ Lowenfeld,v.1957.Creative and mental Growth .NewYork:MacmillanPubishing

Company:94. Eliade cited in Kirtikhacara, J., 2007. Experiencing Angkor Vat: an Architectural

Assessment, Chiang Mai: Faculty of Architecture. P.48-49. See Norberg-Schulz, C., 1980. Genius Loci: Towards a Phenomenology of

Architecture, New York: Rizzoli. P.18-33. the Cakavala mountain range, the walls of the Universe. ..... The Cakravala Range is

82,000 yojana high , 82,000 yojana under water and 82,000 yojana thick” Kirtikhacara, J., 2007. Experiencing Angkor Vat: an Architectural Assessment,

Chiang Mai: Faculty of Architecture. P.36.

ภาคผนวก ผนวก ก ประมวลภาพกจกรรมการท างานวจยเชงพนท

ผนวก ข ประวตของผวจย

77

ผนวก ก ประมวลภาพกจกรรมการท างานวจยเชงพนท

78

ประมวลภาพกจกรรมการท างานวจยเชงพนท “บโรพทโธ”

นกวจยก ำลงส ำรวจและเกบขอมลพนทวจย ตำมวตถประสงคทไดตงไว

79

นกวจยส ำรวจพนทวจยเพอเกบขอมลในงำนแกะสลกหนเกำและใหมและพนทในกำรซอมแซมฐำนใหยดมนคง

80

นกวจยท ำกำรบนทกขอมลจำกแหลงขอมลตำงๆ และท ำกำรเกบขอมลของทกชนในศำสนสถำน “บโรพทโธ” และท ำกำรปรกษำหำรอ ดร.ล ำพอง กมลกล เพอหำขอมลทถกตองตำมหวขอวจย

81

นกวจยท ำกำรบนทกขอมลจำกแหลงขอมลตำงๆ และท ำกำรเกบขอมลของทกชนในศำสนสถำน “บโรพทโธ” และท ำกำรปรกษำหำรอ ดร.ล ำพอง กมลกล เพอหำขอมลทถกตองตำมหวขอวจย

82

ประมวลภาพกจกรรมการท างานวจยเชงพนท “จนดปรมมานน”

83

นกวจยส ำรวจพนทวจยเพอเกบขอมลในงำนแกะสลกหนเกำและใหมและพนทในกำรซอมแซมฐำนใหยดมนคง

84

นกวจยส ำรวจพนทวจยเพอเกบขอมลในงำนแกะสลกหนเกำและใหมและพนทในกำรซอมแซมปรำสำทหน

85

นกวจยท ำกำรส ำรวจพนทในกำรซอมแซมตวโครงสรำงปรำสำทหนและเกบขอมลตำมวตถประสงคทตงไว

86

นกวจยท ำกำรส ำรวจพนทในกำรซอมแซมตวโครงสรำงปรำสำทหนและบนทกขอมลตำมวตถประสงคทตงไว

87

ผนวก ข ประวตของผวจย

88

ประวตผวจย

ชอ : นายอ านาจ ขดวชย สถานทเกด : จงหวดแพร ทอยปจจบน : 54/1 หม 7 ต าบลเชยงดาว อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม การศกษา : พ.ศ. 2548 ประกาศนยบตรวชาชพชนสง ภาควชาศลปกรรม วทยาลยอาชวะศกษาเชยงใหม (จตรกรรมสากล)

: พ.ศ. 2552 วทยาศาสตรบณฑต คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม (วทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร)

: พ.ศ. 2560 พทธศาสตรมหาบณฑต คณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม

(พระพทธศาสนา) : พ.ศ. 2542 นกธรรมชนเอก ส านกศกษาโรงเรยนวดอนทารามวทยา อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม

ประสบการณท างาน : พ.ศ. 2556 - ปจจบน อาจารย/นกวชาการศกษา สาขาวชาพทธศลปกรรม คณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ผลงานทางวชาการ งานวจย : พ.ศ. 2560 โครงการวจย"งำนสรำงสรรคประตมำกรรม: ควำมหลำก

หลำยทำงชวภำพ (Biodiversity)" สนบสนนการวจยโดยส านกงาน คณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) (ผรวมวจย) : พ.ศ. 2560 โครงการวจยกำรสรำงสรรคงำนจตรกรรมฝำผนงมหำ เวสสนดรชำดก 13 กณฑ แบบฉบบลำนนำ ในแหลงทองเทยวถน ลำนนำ สนบสนนการวจยโดยส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) (ผรวมวจย) บทความวชาการ : พ.ศ. 2561 เขยนบทความวชาการ เรองการเรยนรขามวฒนธรรมทางศาสนา

อาเซยน : กรณศกษาประเทศเมยนมาร ในวารสารวชาการสถาบนพฒนา พระวทยากร

หนงสอวชาการ : พ.ศ. 2561 เขยนหนงสอวชาการ เรอง พทธศลปะ กองวชาการ ส านกพมพ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย สงกด : สาขาวชาพทธศลปกรรม ภาควชาพระพทธศาสนา คณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม