علیرضا ( کار طیمح یآراستگ()نیس پنچ) 5S یریگ شکل مهندس وتنظیم تهیهاستان بهداشتی معاونت صنعتی بهداشت مدیر رضاخواه

بهار 85اصفهان 

، برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم، در ژاپن شکل گرفت.5Sسیستمی تحت عنوان

الگوهای اولیه ای که مورد استفاده ژاپنی ها قرار گرفت شامل سه دسته از صنایع بود:

- صنایعی که رعایت بهداشت، تمیزی و نظم از زیر ساختهای اساسی آن میباشد مانند صنایع بهداشتی و دارویی و1

صنایع میکرو الکترونیک .

- سازمانهای خدماتی مانند هتلها، سوپر مارکتها، کتابخانه ها و مراکز تفریحی . 2

- سازمانهای پیشرو که به اهمیت مباحثی مانند انسان- ماشین ، انسان-کار و انسان- محیط توجه خاصی دارند .3

 

:S 5تعریف کوتاه

5S.سیستمی برای بهسازی و آراستگی در محیط کار می باشد

5S.سیستمی برای دستیابی به کییفیت عالی در محیط کاری می باشد

 

:5Sتعریف کامل

5Sفنی است که به منظور برقراری و حفظ فضای کیفیتی در یک سازمان بکار گرفته میشود و وجه تسمیه آن پنج

است.seiri, seiton seiketso, shitsuke, seisoکلمه ژاپنی,

 

دو واژه دیگر را که از لحاظ مفهومی تفاوت چندانی باS5شایان ذکر است که برخی از شرکتها ، با توسعه مفهوم

چندان مورد استقبال و پذیرش قرار نگرفت، این دو مفهوم عبارتند( 7Sآنها ندارند را پدید آوردند- اما )

از :

 

Shikkariyaru)سخت کوشی(

و

Shukkan)سماجت در کار خوب(

 

 

 

 

 

5 S روشی سیستماتیک جهت ایجاد و حفظ نظم و ساماندهی مطلوب در محیط کار و زندگی :

       5هدف اجرایS .حرکت بسوی ارتقاء بهره وری در محیط کار می باشد

       5S .مجموعه اصولی است که با رعایت آن می توان کارها را با بازده باالتری انجام داد

       5S وضعیت نگهداری اشیاء بمنظور جلوگیری از صرف وقت جهت دسترسی به اصالح روش بهبود و

. باشد آنان می

اثرات بسیار مثبتی در ارتقاء بهره وری ، بهبود کیفیت و نهایتا بهبود مستمر فعالیتها دارد.5Sرعایت و اجرای صحیح

 

 

: 5Sهدف اصلی

       بهسازی فرآیندهای سازمان و حذف اتالف وقت

 

:5Sاهداف تفصیلی

       برقراری ایمنی

       رسیدن به کارایی

       ارتقاء کیفیت

       حذف ضایعات

       کاهش خرابی

       افزایش بهره وری

       ارتقاء روحیه کارکنان

       جلب نظر مشتری

 

 

 

اشیاء واقالم ضروری و الزم را شناسایی نموده و آنها را از اقالم غیر ضروری و زاید تفکیک کنید ،پاک سازی :

اقالم غیر ضروری را دور بریزید .

 

اشیاء باقیمانده را به طرز منظم و مرتبی در جای مناسب خود قرار دهید. - نظم و ترتیب :

 

محیط کار ، لوازم کار و هر آنچه در اطراف است را تمیز کرده و پاکیزه نگه دارید .- نظافت :

 

بعد از ایجاد نظم ، ترتیب و نظافت سعی کنید وضعیت مطلوب را با اجرای مداوم این اصول- حفظ و نگهداری:

حفظ نمایید .

 

اصول پاک سازی ، نظم ، نظافت و حفظ وضعیت مطلوب را بصورت استاندارد تعریف نموده و آنها را : انضباط -

برای کارکنان بصورت عادت و اصول الزم االجراء در آورید .

(Seiriپاک سازی )

 

تفکیک و تشخیص اشیاء ضروری و غیر ضروری و دور ریختن اقالم زاید و غیر ضروری که بر مبنای قواعد و اصول

معینی انجام می شود

 

پاک سازی : تشخیص ضروری از غیر ضروری و دور ریختن اشیاء زاید

 

تعیین الویتها با توجه به میزان اهمیت اشیاء

تعیین محل نگهداری اشیاء

تعیین میزان دفعات مورد استفاده و نیاز به اشیاء

تعیین محدوده اجرا و اهداف دور ریختن اشیاء

کسب آمادگی های الزم

آموزش

اجرا

بازرسی و ارزیابی عملیات اجرا شده ، ارائه پیشنهادات اصالحی و تعیین شاخص جهت انجام عملیات به

نحو مطلوب .

 

ذخیره سازی اشیاء مورد استفاده

 

روش ذخیره سازی ) الویت بندی ( درجه نیاز ) تواتر کاربرد ( میزان نیاز

- آنها را دور بریزید . - اقالمی که در طول یک سال گذشته مورداستفاده قرار نگرفته اند .

پایین

- آنها را در محل کار و در مکانی که ازمرکزیت برخوردار است نگهدارید .

ماه گذشته تنها یک6تا 2- اقالمی که در طول بار از آنها استفاده کرده اید .

- اقالمی که بیش از یکبار در دو ماه مورداستفاده قرار می گیرند .

متوسط

- آنها را در محل کار و در دسترس نگهداریدیا با خود حمل کنید .

- اقالمی که هفته ای یک بار مورد استفاده قرارمیگیرد.

- اقالمی که هر روز استفاده می شوند . - اقالمی که در طول روز بارها مورد استفاده

قرار میگیرد.

باال

 

 

اهداف :

         تعیین معیارهایی برای حذف غیر ضروریها

         بکار گیری مدیریت الویتها و تعیین الویتها

         حذف علل بروز مشکالت

 

فعالیتها :

         حذف غیر ضروری ها براساس معیارهای تعیین شده

         مبارزه با علل بروز مشکالت

         استانداردسازی و تعیین اصول

اصول :

         مدیریت اولویتها

         مبارزه با علل

 

: نمونه موارد فعالیتها

- دور ریختن اشیایی که به آنها نیاز ندارید1

- مبارزه با علل آلودگی و مشکالت 2

- خانه تکانی و تمیز کردن محل 3

- رفع عیوب و خرابیها 4

- بازبینی عوامل ایجادکننده آلودگی 5

- ساماندهی انبارها ، قفسه ها ، کمدها و ... 6

 

 

Seitionنظم و ترتیب

 

قرار دادن اشیاء در مکان مناسب یا به ترتیب مطلوب به نحوی که بتوان از آنها به بهترین وجه و یا بیشترین

کارآرایی استفاده کرد .

 

تعیین تواتر استفاده از اشیاء

 

تعیین شرایط ذخیره سازی و نگهداری با توجه به تواتر مصرف و حجم و نوع اقالم

 

شناسایی میزان تاثیر شرایط محیطی بر اقالم

 

انتخاب محل درست اشیاء

 

مشخص کردن نحوه قرارگیری اشیاء در محل های معین

 

ایجاد و رعایت قوانین قراردادن و استفاده از اشیاء در مکان مخصوص اشیاء

 

 

 

نظم و ترتیب

 

 

تعریف : استقرار منظم و مرتب ماشینها و اشیاء به نحوی که اشیاء مورد نیاز در زمان مورد نظر به مقدار مورد

نظر در دسترس باشند

 

 

اهداف :

         نظم و ترتیب در محل کار

         بازدهی، ایمنی()کیفیتاستقرار و تعیین مکان مناسب ،

         ارتقاء بهره وری از طریق حذف زمان تلف شده برای جستجوی اشیاء

 

فعالیتها :

         استقرار ذخیره سازی بر اساس اصول پنج چه

         تمرین و رقابت در زمینه آوردن و بازگرداندن اشیاء

         مرتب کردن محل کار تجهیزات و اشیاء

اصول :

استقرار و ذخیره سازی و حذف نیاز برای جستجو

 

: نمونه موارد فعالیتها

- استقرار هر چیز در جای مشخص و مخصوص آن1

- آوردن و بازگرداندن هر چیز در مدت زمان معین2

- استاندارد کردن نگهداری و استفاده از پرونده ها3

fifo- رعایت اصل 4

- نظم و ترتیب در تابلوی اعالنات 5

- ذخیره سازی مناسب6

 

Seisoنظافت

 

: دور ریختن زواید و پاکیزه کردن اشیاء از آلودگی و مواد خارجی تعریف

حذف اشیاء زاید ، زباله ، آلودگیها و مواد خارجی در جهت دستیابی به پاکیزگی در محل کارتعریف :

 

         تعیین محدوده و مسئول برای نظافت

         اتخاذ تصمیم برای قسمتهایی که باید نظافت شود

         شناسایی و تعیین روشهای نظافت

         ایجاد مقررات و قواعد الزم جهت جلوگیری از بروز مجدد آلودگی

 

مراحل کلی نظافت :

         کالن

         مرحله جزء به جزء

         جزئی ترین مرحله

 

 

 

 

 

اهداف :

         دستیابی به میزان مطلوبی از پاکیزگی ، حذف کامل آلودگیها

         شناسایی مشکالت جزیی از طریق بازبینی

         درک پاکیزه سازی به عنوان نوعی بازبینی

فعالیتها :

         پاکیزه سازی بهتر و دقیق تر

         پاکیزه سازی و باز بینی تجهیزات

 

اصول :

اکیزه سازی به عنوان نوعی بازبینی و درجات مختلف پاکیزگی پ

 

نمونه موارد فعالیتها :

- مسئولیت های فردی .1

- انجام فعالیتهای خاص در پاکیزه سازی .2

-مسئولیت تمام افراد در مشارکت در پاکیزه سازی .3

- پاکیزه نمودن مکانهایی که اکثر افراد آنرا نمی بینند . 4

 

 

(Seiketsuحفظ و نگهداری )

 

: نگهداری همه چیز در وضعیتی سازمان یافته ، مرتب و پاکیزه تعریف

 

کنترل و اصالح دائمی پاک سازی ، نظم و ترتیب و نظافت و به معنی استمرار و انجام فعالیتها بصورتتعریف

روزمره

 

         تدوین روشهای مناسب و برنامه ریزی اجرا

         استاندارد کردن مقررات و یکنواخت سازی فعالیتها

         تدوین برنامه های پریودیک جهت اجرای هر یک از اصول مربوطه

         اجرا

 

 

اهداف :

         5استانداردهای اجرایی برای تداومS

         مدیریت خالق بمنظور آشکار شدن نا همگونی ها

 

فعالیتها :

         مدیریت خالق

         تشخیص و اقدام سریع و بهنگام

         به کار گیری ابزارهایی برای حفظ استانداردها و روند استانداردسازی

 

 

اصول :

5Sمدیریت و استاندارد کردن فعالیتهای

 

نمونه موارد فعالیتها :

- عالمتگذاری 1

- عالیم مربوط به تجهیزات خاموش کننده آتش 2

- برچسب های نشان دهنده حدود 3

– استفاده از پوششهای شفاف4

- پیشگیری از ایجاد صدا و ارتعاش5

- زیبا سازی محیط کار6

 

 

 

انضباط

 

: عادت به انجام هر کار به نحو صحیح تعریف

: ایجاد و یا برخورداری از توانایی الزم برای انجام امور به شیوه مطلوب و مورد نظر تعریف

 

اهداف :

               مشارکت کامل در ایجاد عادات صحیح و پیروی از مقررات

               عادت به برقراری ارتباط به نحو صحیح و پیروی از مقررات

فعالیتها :

               5اجرای یکی از فعالیتهایSدر زمان کوتاه

               ارتباط متقابل

               مسئولیتهای فردی

اصول :

شکل دهی عادات صحیح و انضباط در محیط کار

 

نمونه موارد فعالیتها

 

- پاکیزه سازی همگانی 1

- تمرین وقت شناسی 2

- تمرین نظم و ترتیب 3

- توجه و رعایت ظواهر4

 

 

üآموزش

üتعهد مدیریت

üترویج فرهنگ خانه داری در محیط کار

 

 

 

 

 

 

 

 

5Sمزایای پیاده سازی

 

ایجاد یک نظم فراگیر

- زمینه سازی برای برقراری انضباط سازمانی2

- کاهش ابهام در کار3

- زیبا سازی محیط کار4

- بهداشتی شدن محیط کار و رفع آلودگی های آن5

- ایمن شدن محیط کار و کاهش حوادث و بیماریهای کاری6

- آسان شدن و کم زحمت شدن انجام کار7

- دسترسی آسان تر به اسناد، قطعات، ابزار و سایر لوازم8

- افزایش روحیه کارکنان9

- کاهش اشتباهات و دوباره کاریها 10

بهبود روابط کارکنان

- کاهش خستگی و آزردگی روانی ناشی از کار12

- فراهم شدن شرایط لذت بردن از کار13

- کاهش خرابی ماشین آالت14

- تثبیت و بهبود کیفیت15

- افزایش راندمان و کارایی16

- کاهش هزینه17

- کاهش زمان انجام کارها18

- افزایش طول عمر ابزار و ماشین آالت19

- جلب نظر مشتریان20

- افزایش تعلق سازمانی21

- زمینه سازی فرهنگ خود انضباطی22

- نهادینه شدن فرهنگ بهره وری23

- کاهش استعفا و ترک سازمان24

- افزایش جذابیت محیط کار25

 

 

 

5Sعوامل موثر در اجرای

- عوامل برون سازمانی1

- عوامل درون سازمانی2

- عوامل فردی3

- عوامل کاری4

- عوامل سیستمی 5

عوامل برون سازمانی- 1

       :عوامل دور

       فرهنگ ملی

       فرهنگ مذهبی

       نظام اقتصادی

       نظام سیاسی و حقوقی

 

       :عوامل نزدیک

       خواست و حمایت مشتریان

       خواست و حمایت تامین کنندگان

       خواست و حمایت شرکاء و سهامداران

       رقبا و رقابت

 

 

- عوامل درون سازمانی2

 

       باور ، تعهد و حمایت مدیریت ارشد و هیئت مدیره

       باور ، تعهد و حمایت مدیران میانی و سرپرستان

       فرهنگ سازمانی

       توان مالی

       مشابه � سابقه و نتیجه پیاده سازی سیستمهای نسبتا

       ترکیب نیروی انسانی

       رضایت شغلی

       امنیت شغلی

       تناسب شغلی

       مشارکت واقعی کارکنان

       به کارگیری درست روشهای جبران، تشویق و تنبیه

 

 

- عوامل فردی3

       شلختگی یا نظم شخصی

       تنبلی یا فعال بودن

       مسئولیت پذیری یا مسئولیت گریزی

       روحیه عدم مشارکت یا روحیه کار گروهی

       کارگریزی یا تعهد و وجدان کار

       آرامش یا مشکل خانوادگی

       سالمت یا بیماری جسمی و روانی

       توان علمی

       توان تجربی

       توان خالقیت و نوآوری

       انعطاف پذیری فردی

       نوجویی یا کهنه پرستی

 

 

- عوامل کاری4

       تولیدی یا خدماتی بودن کار

       تکنولوژیک یا غیر تکنولوژیک بودن کار

       ماهیت تمیز یا آلوده کار

       ماهیت مشارکتی یا واحدی بودن کار

       پویا یا ثابت بودن کار

       سطح تخصص و تحصیالت مورد نیاز برای انجام کار

       نظم یا بی نظمی ذاتی

       میزان انعطاف پذیری

       خطرناک یا ایمن بودن کار

       ورودی های کار

       خروجی های کار

 

 

- عوامل سیستمی5

       )ماهیت سیستم )مدیریتی یا فنی

       انگیزش دهی

       نیازمندیهای اجرا و نگهداری

       طول مدت پیاده سازی و اجرا

       فراگیری یا محدودیت سیستم

       نتایج مرتبط با کارکنان

       نتایج مرتبط با مدیران

       نتایج مرتبط با سازمان

       سرعت دستیابی به نتایج

       هزینه پیاده سازی

       هزینه نگهداری

       همخوانی با فرهنگ سازمانی

       هزینه پیاده سازی

       هزینه نگهداری

       همخوانی با فرهنگ سازمانی

       نیازهای آموزشی

       جایگاه این سیستم نزد مدیریت ارشد

       جایگاه این سیستم در استراتژیها و برنامه های سازمان

 

 

5Sدالئل تقدم اجرای

 

5S. نسبت به اجرای سایر سیستمها ، تا حدودی آسانتر است ،

- همه یک محیط کار تمیز و منظم را دوست دارند .2

- نتایج حاصل از آن برای همه قابل مشاهده است .3

- در همه جا قابل پیاده سازی است .4

- زمان جستجو )به دنبال اشیاء و اسناد( کاهش می یابد .5

- سرعت دستیابی، افزایش می یابد .6

- عمر ماشین آالت و تجهیزات، افزایش می یابد .7

- سالمتی و ایمنی برای کارکنان در محیط کار ایجاد میشود .8

- تعداد خطاها کاهش می یابد .9

- همه بطور اتوماتیک ، منضبط می شوند .10

- هزینه پیاده سازی خیلی کم است .11

- موجب قدردانی و لذت مشتریان میشود .12

- موجب رشد خالقیت کارکنان برای انجام بهتر کارها میشود .13

- موجب بهبود دیدگاه دیگران نسبت به سازمان میشود .14

- هر کس میتواند به محل کارش افتخار کند .15

- عملکرد عمومی سازمان ، افزایش می یابد .16

ایجاد میشود .5S- جو مساعد برای بکارگیری 17

- موجب بهبود در روحیه کارکنان می شود.18

 

 

 

 

 

 

 

وظایف کمیته راهبری

 

       5تدوین استراتژی هایS

       5بررسی، تائید و ابالغ خط مشی آراستگیS

       5بررسی، تائید و ابالغ نظامنامه آراستگیS

       تعیین مسئولین کمیته ها

       ابالغ حکم مسئولین و اعضای کمیته های اجرایی و ممیزی

       تعیین اعضای کمیته های اجرایی و ممیزی

       نظارت کلی بر عملکرد کمیته ها

       5نظارت بر اجرایSدر سازمان

       بررسی و تصمیم گیری راجع به نتایج ممیزی کمیته ممیزی

       تخصیص منابع الزم

 

ترکیب اعضای کمیته راهبری

 

       مدیر عامل سازمان

       معاونین و مدیران ارشد

       مدیر کیفیت / نماینده مدیریت

       5نماینده مدیر عامل در امرS

       مسئول کمیته ممیزی

       مسئول کمیته اجرایی

 

 

وظایف کمیته اجرایی

       ( 5تهیه خط مشی آراستگیSدر سازمان )

       هماهنگ نمودن اقدامات و اجرایی نمودن تصمیمات کمیته

       5تهیه نظامنامه آراستگیSدر سازمان

       و...پیشنهاد بازنگری در ساختار ، فعالیتها

       اجرایS1 ، S2 ، S3 ، S4 و S5

       پیگیری تامین منابع مورد نیاز

 

 

نکات مدیریتی

 

       5مدیران و سرپرستان ، قبل از تشویق دیگران به رعایتS 5 ، بایستی خودشان ، اصولSو لزوم اجرای

� درک کنند آن را واقعا

       است. ایجاد کننده بهترین فضای کاری پیشرو ، مدیریت

       5اصولS. اولین گام در راه اجرای برنامه ای بلند مدت برای حفظ سالمتی شرکتها محسوب میشود

       5S. نشانگر میزان کارایی مدیریت است

       ،5در ژاپن مدیران اجرایی سطح باالS. را در الویت اساسی و اولیه مدیریت خود قرار داده اند

 

 

نکات کلـی

       5هدف نهاییS.پیشگیری از اتالف است ،

       .هر کسی میتواند ناهمگونی را تشخیص دهد

       .هر طرح باید شامل برنامه ای برای شناسایی ، سنجش و ارزیابی هر یک از اهداف مرحله ای باشد

       بهتر آن است که تصمیمات اتخاذ شده ، مشکالت پیش آمده ، اقدامات انجام شده و نتایج حاصل از آنها

ثبت و نگهداری شود .

 

نکات مفهـومی

       5S. مجموعه تمهیداتی است برای نگهداری اشیاء در وضعیتی مطلوب

       5اگر قادر به انجامS. نمیباشید در انجام کارهایتان موفق نحواهید بود

       5پیچیده ترین و دشوارترین برنامه ها نیز با بهره گیری ازS. آغاز میشود

       5برای اصالح عادات نادرست در کار ، به خوبی میتوان ازS. استفاده کرد

       5S با اعتقاد بر این واقعیت عمل می کند که تاثیر اعمال بیشتر از گفتار است