โครงการศ�กษาความพร อมของก�าล�งคนเพ��อรองร�บ

การเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน

สถาบ�นว�จ�ยเพ��อการพ�ฒนาประเทศไทย

22 ม�นาคม 2555

ว�ตถ*ประสงค+การว�จ�ยโครงการศ�กษาความพร อมของก�าล�งคนรองร�บการเป�ด

เสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขา ตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน

2

1 .ประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนและผลกระทบต.อความต องการก�าล�งคน

2. สร*ปภาพรวมของสถานการณ+แรงงาน และความต องการก�าล�งคนใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน

3. กรอบความร.วมม�อของภาคร�ฐและเอกชนต.อการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน 3

เค าโครงการน�าเสนอ

1. ประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนและผลกระทบต.อความต องการก�าล�งคน

4

ประชาคมอาเซ�ยน ประชาคมอาเซ�ยน ASEAN COMMUNITYASEAN COMMUNITY

5

ประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ASEAN Economic Community : AEC)

6

เป2าหมายหน��งของ AEC : ม*.งหว�งให ประเทศสมาช�กอาเซ�ยนกลายเป4นตลาดและฐานการผล�ตเด�ยวร.วมก�น (single market and single production base) ภายในป5 2558 ม�การเคล��อนย ายอย.างเสร�• ส�นค า • บร�การ • การลงท*น • เง�นท*น • แรงงานม�ฝ5ม�อ

ส�นค าและบร�การเร.งร�ด 12 สาขาในประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน

7

• อาเซ�ยน ได จ างบร�ษ�ท McKinsey ท�าการศ�กษาการพ�ฒนาข�ดความสามารถในการแข.งข�นของอาเซ�ยน (ASEAN Competitiveness Study) • การศ�กษาด�งกล.าวพบว.า อาเซ�ยนเป4นกล*.มประเทศท��ม�ความด�งด7ดและเป4นสวรรค+ของน�กลงท*น เน��องเพราะ• ขนาดของตลาดในกล*.มประเทศสมาช�กท��รวมก�นแล วมากกว.า 590 ล านคน • อ*ดมไปด วยทร�พยากรธรรมชาต�และทร�พยากรมน*ษย+ • อ*ตสาหกรรมส.งออกของภ7ม�ภาคน�9ก:ม�อ�ตราการเจร�ญเต�บโตส7ง • ค.าจ างแรงงานโดยเฉล��ยของภ7ม�ภาคย�งไม.ส7งน�ก ท�าให ด�งด7ดการลงท*นในอ*ตสาหกรรมท��พ��งพาแรงงานเข มข น

8

•งานศ�กษาของ McKinsey ให ข อเสนอว.า• การพ��งพาแรงงานราคาถ7กไม.อาจท�าให อาเซ�ยนได เปร�ยบในการแข.งข�นในตลาดโลกได ในระยะยาว• การลดต นท*นท��เก�ดจากอ*ปสรรคทางการค า เช.น การลดภาษ�ระหว.างก�น จะช.วยเพ��มความสามารถในการแข.งข�นและด�งด7ดเง�นลงท*นจากต.างประเทศ • ให อาเซ�ยนเร.งร�ดการรวมกล*.มในสาขาอ*ตสาหกรรม/บร�การท��ม�ศ�กยภาพซ��งเป4นอ*ตสาหกรรมท��อาเซ�ยนม�การค าระหว.างก�นส7งส*ด

• ในป5 2546 ผ7 น�าอาเซ�ยนได ออกแถลงการณ+ Bali

Concord II ประกาศเจตนารมณ+ท��จะจ�ดต�9งประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน และให เร.งร�ดการรวมกล*.มเพ��อเป�ดเสร�ส�นค าและบร�การส�าค�ญ 12 สาขาส�าค�ญ (priority sectors)

ส�นค าและบร�การเร.งร�ด 12 สาขาในประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

การเป�ดเสร�ด านการค าในสาขาเร.งร�ด 9 สาขา* ประกอบด วย

1. ผล�ตภ�ณฑ+เกษตร (Agro-processed sector)2. ส�นค าประมง (Fisheries sector)3. ผล�ตภ�ณฑ+ไม (Wood-based sector)4. ผล�ตภ�ณฑ+ยาง (Rubber-based sector)5. ส��งทอ/เส�9อผ า (Textile & Clothing sector)6. อ�เล:กทรอน�กส+ (Electronics sector)7. ยานยนต+ (Automotive sector)8. ส�นค าส*ขภาพ (Health care sector)9. เทคโนโลย�สารสนเทศ (e-ASEAN sector (ICT equipment)

9

หมายเหต* *สาขาเร.งร�ด (priority sectors) ของอาเซ�ยนม� 12 สาขา อ�ก 3 สาขาเป4นภาคบร�การ ได แก. การบ�น ท.องเท��ยว โลจ�สต�กส+

แผนการภายใต การรวมกล*.มของแผนการภายใต การรวมกล*.มของสาขาเร.งร�ดสาขาเร.งร�ด

10

• ม�การเป�ดเสร�ด วยการเร.งร�ดการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า–ขจ�ดภาษ�ส�นค าใน 9 สาขาหล�ก ให เร:วข�9นจากกรอบอาฟต าเด�ม 3 ป5

ส�าหร�บสมาช�กอาเซ�ยนเด�มจากป5 2553 เป4นป5 2550

ส�าหร�บสมาช�กอาเซ�ยนใหม. (CLMV)

จากป5 2558 เป4นป5 2555

11

• ต�9งเป2าหมายการเจรจาเป�ดเสร�การค าบร�การในแต.ละรอบอย.างช�ดเจน เพ��อให การค าบร�การของอาเซ�ยนเป4นไปอย.างเสร�มากข�9น ม�การเป�ดตลาดการค าบร�การ+ เพ��มจ�านวนประเภทธ*รก�จท��เป�ดตลาดให มากข�9น• พ�ฒนาระบบการยอมร�บร.วมก�น (Mutual Recognition Arrangements: MRAs) เพ��ออ�านวยความสะดวกในการประกอบว�ชาช�พในสาขาบร�การ • ส.งเสร�มการร.วมลงท*นของอาเซ�ยนไปย�งประเทศท��สาม

แผนการภายใต การรวมกล*.มของสาขาแผนการภายใต การรวมกล*.มของสาขาเร.งร�ด เร.งร�ด ((ต.อต.อ))

12

• ก�าหนดแผนท��จะเร.งเป�ดเสร�สาขาการลงท*นภายใต กรอบความตกลงด านการลงท*นของอาเซ�ยน (Agreement on the ASEAN

Investment Area: AIA) โดยการลด/ยกเล�กข อจ�าก�ดด านการลงท*นต.างๆ ส.งเสร�มการร.วมลงท*นในสาขาอ*ตสาหกรรมท��ม�ศ�กยภาพ สร างเคร�อข.ายด านการลงท*นของอาเซ�ยนท��ม�ประส�ทธ�ภาพ ส.งเสร�มการอ�านวยความสะดวกด านพ�ธ�การศ*ลกากร พ�ฒนามาตรฐานผล�ตภ�ณฑ+

แผนการภายใต การรวมกล*.มของสาขาแผนการภายใต การรวมกล*.มของสาขาเร.งร�ด เร.งร�ด ((ต.อต.อ))

13

ผลกระทบการเป�ดเสร�ด านการค า 9 สาขาตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนต.อความ

ต องการก�าล�งคนÁ¡·É¤ µ¦� n°°� �

Á¡·É¤ µ¦�¨·Á¡ºÉ°� � n°°� �

o° µ¦Â¦ µÄ� � � � � � �¦³Á«� �

µ¦Á¨ºÉ° ¥oµ¥� � � · oµÁ ¦¸� �

µ¦Á¨ºÉ° ¥oµ¥� � �¦·µ¦Á ¦¸� �µ¦¥oµ¥ µ¦� �¨ »Á ¦¸� � �

µ¦¥oµ¥Â¦ µ� � � � e¤º°Á ¦¸

· µ¦Å¥� � � �Ä°µÁ¥� � �

· µ¦� � �°µÁ¥ ÄÅ¥� � � �

¨µÂ¦ µ� � � � �°µÁ¥� �

o° µ¦Â¦ µ� � � � � �ťİµÁ¥� � � �

¦ µ°µÁ¥� � � � �

¦³ µ¤� � �Á«¦¬ ·� � �°µÁ¥� � µ¦� ¥oµ¥Á· »� � � �

Åo ³ ª ¹Ê� � � � �

14

จ�านวนประชากรและผล�ตภ�ณฑ+มวลรวมของอาเซ�ยนป5 2553

และประมาณการ ป5 2558

¦³Á«� � εª ¦³ µ¦� � � � � � (oµ� � � ) ° ¦µÁ É¥� � �

¨� � (%) GDP (¡´ oµÁ®¦¥ ®¦ ²� � � � ) ° ¦µÁ É¥� � �

¨� � (%) ¸� 2553 ¸� 2558 ¸� 2553 ¸� 2558 ¼¦Å� � 0.4 0.4 7.3 12.0 12.8 7.4 � ¤¡¼� µ 15.1 16.4 8.7 11.5 19.5 70.1 °·Ã Á¥� � � � 232.5 244.2 5.0 670.4 1,172.1 74.8 µª 6.4 7.0 9.2 6.3 9.5 51.6

¤µÁÁ¥� 27.9 30.0 7.6 213.1 312.4 46.6 ¡¤nµ 50.5 53.1 5.1 28.7 34.3 19.7 ¢· · · r� � � 93.6 101.7 8.7 181.5 251.5 38.6 · ær� � � 4.8 5.1 4.5 194.9 250.6 28.5 Å¥� 68.1 69.9 2.6 297.9 427.8 43.6 Áª¥ µ¤� � 89.0 93.7 5.2 103.1 179.8 74.4 °µÁ¥� � 588.5 621.5 5.6 1,719.2 2,670.3 55.3

ท��มา : IMF World Economic Outlook อ�างองในส�ท�ศน� เศรษฐ�บ�ญสร�าง. 2553.ประชาคมเศรษฐกจอาเซ�ยนและตลาดแรงงานไทย. เอกสารประกอบการส�มมนาเร%�อง ส&'ประชาคมเศรษฐกจอาเซ�ยน 2558: โอกาสและความพร�อมของไทยต'อการเคล%�อนย�ายเสร�ของแรงงานฝ-ม%อ. โรงแรมมราเคล แกรนด� คอนเวนช��น. 22 กรกฎาคม 2553.

สร*ปค�อแนวโน มความต องการก�าล�งคนเพ��มข�9น

15

• ความต องการก�าล�งคนเป4นอ*ปสงค+ส�บเน��อง (Derived demand) จากอ*ปสงด+โดยรวม การค าและการลงท*น

• จากการประมาณการพบว.า อ�ตราการเพ��มของประชากรในอาเซ�ยนจากป5 2553-2558 เพ��มข�9นร อยละ 5.6 ซ��งน อยกว.าอ�ตราการเพ��มของผล�ตภ�ณฑ+มวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) ของอาเซ�ยนจากป5 2553-2558 ซ��งเพ��มข�9นถ�งร อยละ 55.3 ต.อป5เป4นอย.างมาก

• ท�าให ม�ความจ�าเป4นต องเพ��มประส�ทธ�ภาพการผล�ตของแรงงานโดยรวม ซ��งหมายถ�งว.าความต องการแรงงานม�แนวโน มท��เป4นแรงงานฝ5ม�อมากกว.าแรงงานกรรมกร

2. สร*ปภาพรวมของสถานการณ+แรงงาน และความต องการก�าล�ง

คนใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน

16

17

• จากจ�านวนผ7 ม�งานท�าท�9งส�9น 38.69 ล านคน ม�ผ7 ม�งานท�าในภาคผล�ต 5.19 ล านคน จ�าแนกตามสาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน 9 สาขารวม 3.66 ล านคน • การศ�กษาก�าล�งคนใน 9 สาขาการผล�ตด�งกล.าวพบว.า สามารถแบ.งสาขาการผล�ตออกได เป4น 2 กล*.มอย.างช�ดเจน • กล*.มแรกเป4นกล*.มสาขาการผล�ตท��ม�การจ างงานมากท��ส*ดและเป4นอ*ตสาหกรรมใช แรงงานเข มข น (labor intensive) เช.น สาขาส��งทอและเส�9อผ า ผล�ตภ�ณฑ+เกษตร ม�การจ างแรงงานท��ม�การศ�กษาไม.ส7งน�ก กล.าวค�อ เป4นกล*.มคนงานท��จบการศ�กษาในระด�บม�ธยมศ�กษาหร�อต��ากว.า เป4นส�ดส.วนท��มาก • กล*.มท��สองได แก.สาขาการผล�ตท��ใช เทคโนโลย�อย.างอ�เล:กทรอน�กส+ ยานยนต+ เทคโนโลย�สารสนเทศ ม�การจ างแรงงานในระด�บท��จบการศ�กษาส7งกว.าม�ธยมศ�กษามากข�9น ท�าให ระด�บค.าจ างเฉล��ยของสาขาการผล�ตท��ใช เทคโนโลย�อย.างอ�เล:กทรอน�กส+ ยานยนต+ เทคโนโลย�สารสนเทศ อย7.ในระด�บส7งกว.าสาขาการผล�ตอ��น

2.1 สร*ปภาพรวมของสถานการณ+แรงงาน 9 สาขาเร.งร�ดในประเทศไทย

จ�านวนผ7 ม�งานท�าในสาขาการค าเร.งร�ด 9 สาขาตามกรอบอาเซ�ยน ป5 2544-2553 (คน)

18ท��มา: การส�ารวจภาวะการท�างานของประชากรไตรมาสท�� 3 ป5 พ.ศ. 2544-2553 ส�าน�กงานสถ�ต�แห.งชาต� กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส��อสาร

โครงสร างอาย*ของแรงงานไทยใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน ป5 2553

19ท��มา: การส�ารวจภาวะการท�างานของประชากรไตรมาสท�� 3 ป5 พ.ศ. 2553 ส�าน�กงานสถ�ต�แห.งชาต� กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส��อสาร

37

40

16

27

22

27

33

41

40

28

29

31

46

17

31

41

41

47

21

22

42

21

23

23

20

16

11

9

8

10

5

16

14

6

2

2

3.8

1.5

1.0

0.6

20.9

5.8

0.5

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

яј ѧшѓ Ѥц фҙѯдќші

ѝѧьз Җѥюі ѣєк

ѝѧьз Җѥѝѫеѓ ѥё

яј ѧшѓ Ѥц фҙѕѥк

яј ѧшѓ Ѥц фҙѳєҖ

ѝѧѷкъѠѯѝѪҟѠяҖѥ

Ѡѧѯј Ѷдъі Ѡьѧдѝҙ

ѕѥьѕьшҙ

ѯъзѱьѱј ѕѨѝѥі ѝьѯъћ

- юѨ

- юѨ

- юѨ

- юѨ

юѨеѩҟьѳю

โครงสร างการศ�กษาของแรงงานไทยใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน ป5 2553

20

47

60

62

57

35

40

10

12

19

19

13

18

21

17

14

29

20

24

14

13

8

16

19

23

30

40

33

8

4

6

3

17

8

16

11

13

11

8

6

3

12

14

15

16

11

0.4

3.1

0.0

0.6

0

1

-

0.6

0.1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

яј ѧшѓ Ѥц фҙѯдќші

ѝѧьз Җѥюі ѣєк

яј ѧшѓ Ѥц фҙѳєҖ

ѝѧѷкъѠѯѝѪҟѠяҖѥ

ѝѧьз Җѥѝѫеѓ ѥё

яј ѧшѓ Ѥц фҙѕѥк

Ѡѧѯј Ѷдъі Ѡьѧдѝҙ

ѕѥьѕьшҙ

ѯъзѱьѱј ѕѨѝѥі ѝьѯъћ

юі ѣщєћѩдќѥѰј ѣшѼѷѥдњҕѥ є ѤыѕєшѠьшҖь є ѤыѕєшѠьюј ѥѕ Ѡьѫюі ѧр р ѥ юі ѧр р ѥші Ѩеѩҟьѳю ѠѪѷьѵ ѳєҕъі ѥэ

ท��มา: การส�ารวจภาวะการท�างานของประชากรไตรมาสท�� 3 ป5 พ.ศ. 2553 ส�าน�กงานสถ�ต�แห.งชาต� กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส��อสาร

แนวโน มค.าจ างเฉล��ยในช.วง 10 ป5 (พ.ศ. 2544-2553) ของผ7 ม�งานท�าในสาขาการค าเร.งร�ด 9 สาขาตามกรอบ

อาเซ�ยน

21

สาขาการผล�ต 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553

ผล�ตภ�ณฑ+ เกษตร 6,636 6,257 6,289 6,018 6,648 6,926 7,499 7,499 7,386 7,395

ส�นค าประมง 4,741 4,761 4,534 4,522 4,913 5,174 5,707 5,707 5,621 8,572

ส�นค าส*ขภาพ 5,168 8,024 11,367 11,497 7,945 7,945 11,571 11,571 11,499 11,891

ผล�ตภ�ณฑ+ ยาง 6,239 4,965 5,810 6,260 7,442 7,503 8,026 8,026 7,614 8,466

ผล�ตภ�ณฑ+ ไ ม 5,396 4,775 5,532 5,073 5,764 5,579 6,554 6,554 7,279 7,159

ส��งทอ/ เส�9 อผ า 4,791 5,005 5,311 5,019 5,239 5,433 6,183 6,183 5,889 6,914

อ�เล:กทรอน�กส+ 6,971 6,923 7,004 6,972 6,962 7,530 8,909 8,909 8,710 10,211

ยานยนต+ 9,533 7,580 8,467 8,645 8,758 8,588 9,388 9,388 11,157 10,524

เทคโนโลย�สารสนเทศ 8,244 8,809 8,768 7,180 7,725 8,077 9,687 9,687 9,855 9,699

ท��มา: การส�ารวจภาวะการท�างานของประชากรไตรมาสท�� 3 ป5 พ.ศ. 2544-2553 ส�าน�กงานสถ�ต�แห.งชาต� กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส��อสาร

หน.วย : บาทต.อเด�อน

22

•เม��อพ�จารณาสถานการณ+ความขาดแคลนแรงงาน โดยเฉพาะในสาขาการผล�ตท��ใช คนจ�านวนมากอย.างส��งทอ พบว.าค*ณล�กษณะของคนงานท��สาขาการผล�ตส�าค�ญๆ ต องการเป4นแรงงานท��เป4นผ7 ปฏ�บ�ต�งานในโรงงาน ท��ม�การศ�กษาในระด�บม�ธยมศ�กษาหร�อต��ากว.า โดยผลการส�ารวจของ สสช. พบว.าผ7 ประกอบการส.วนใหญ.ระบ*ว.าไม.ก�าหนดว.าแรงงานท��มาท�างานในสาขาการผล�ตส�าค�ญๆ ต องเคยม�ประสบการณ+ท�างานมาก.อน •การท��ในภาคการจ างงานระด�บพ�9นฐานในสาขาการผล�ตส�าค�ญๆ ของไทยท��ใช จ�านวนแรงงานมากย�งใช แรงงานในต�าแหน.งระด�บปฏ�บ�ต�งานในโรงงาน เป4นแรงงานท��ม�ท�กษะไม.มากน�ก เม��อพ�จารณาท�9งในแง.ของระด�บความร7 และประสบการณ+ในการท�างาน เม��อประสบก�บภาวะขาดแคลนแรงงาน ท�าให ผ7 ประกอบการหลายแห.งต องห�นมาใช แรงงานต.างชาต�

2.2 สถานการณ+ความต องการและภาวะขาดแคลนแรงงานในประเทศ

จ�านวนแรงงานท��ต องการและขาดแคลน ป5 2551

23

หมายเหต� : * ขาดแคลน หมายถ1งหาคนยาก หาคนไม'ได�ต�2งแต' 6 เด%อนข12นไปท��มา: ส3ารวจความต�องการแรงงานของสถานประกอบการ พ.ศ. 2551 ส3าน�กงานสถตแห'งชาต กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส%�อสาร

จ�านวนแรงงานท��ต องการและขาดแคลน จ�าแนกตามต�าแหน.ง ป5 2551

24

อาช�พ ผลตอาหาร ส�งทอและ เส%2อผ�า ผลตภ�ณฑ� ไ ม� ผลตภ�ณฑ� ยาง อเล8กทรอนกส� ยานยนต� อ%�นๆ1. ผ&�บรหาร/ผ&�จ�ดการ

ต�องการ 123 110 - 184 7 37 435ขาดแคลน 100 93 - 176 7 28 292

2. ผ&�ประกอบวชาช�พด�านต'างๆต�องการ 383 1,138 45 176 184 384 3,320

ขาดแคลน 257 955 26 126 77 157 2,1643. ช'างเทคนคและปฏบ�ตการด�านเทคนค

ต�องการ 1,337 1,349 38 635 146 400 9,220ขาดแคลน 965 1,176 16 437 88 168 2,586

4. เสม�ยน/เจ�าหน�าท�� ส3าน�กงานต�องการ 647 604 53 361 49 133 1,794

ขาดแคลน 294 407 14 309 31 48 8295. พน�กงานบรการ/พน�กงานขาย

ต�องการ 345 151 15 270 26 21 1,348ขาดแคลน 238 127 11 10 6 13 902

6. ผ&�ปฏบ�ตงานฝ-ม%อด�านเกษตรและประมงต�องการ 201 7 40 - - - 57

ขาดแคลน 47 - 40 - - - 667. ผ&�ปฏบ�ตงานโ ดยใ ช�ฝ-ม%อใ นธ�รกจต'างๆ

ต�องการ 12,752 32,766 1,144 943 270 1,514 16,459ขาดแคลน 9,208 26,573 498 806 144 1,005 9,155

8. ผ&�ปฏบ�ตงานใ นโ รงงานต�องการ 32,948 20,617 681 5,862 991 3,889 40,859

ขาดแคลน 25,151 15,720 392 3,847 347 1,270 20,3869. พน�กงานคนงานท��วไ ป

ต�องการ 7,565 1,057 1,695 3,556 1,660 172 8,782ขาดแคลน 5,476 629 1,013 1,790 105 44 4,909

หมายเหต� : * ขาดแคลน หมายถ1งหาคนยาก หาคนไม'ได�ต�2งแต' 6 เด%อนข12นไปท��มา: ส3ารวจความต�องการแรงงานของสถานประกอบการ พ.ศ. 2551 ส3าน�กงานสถตแห'งชาต กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส%�อสาร

25

• จากสถ�ต�พบว.าในป5 2553 ม�จ�านวนคนต.างด าวในประเทศไทยประมาณ 1,300,281 คน ซ��งสามารถจ�าแนกได เป4น 2 กล*.ม ค�อ

(ก) แรงงานต.างด าวท��เป4นแรงงานฝ5ม�อ (skilled labor) ส.วนใหญ.เป4นแรงงานท��ม�ท�กษะฝ5ม�อในระด�บผ7 บร�หารและผ7 เช��ยวชาญ จากประเทศญ��ป*Aน (ร อยละ 15.2) ม�ประเทศในอาเซ�ยนท��มาท�างานในไทยส7งส*ดค�อ ฟ�ล�ปป�นส+ (ร อยละ 9.1) ท�9งน�9ในสาขาการผล�ต 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยนท��ม�จ�านวนแรงงานต.างชาต�ขอใบอน*ญาตเข ามาท�างานในไทยส7งส*ดสามอ�นด�บแรกได แก. ผล�ตภ�ณฑ+เกษตร 1,495 ต�าแหน.ง เทคโนโลย�สารสนเทศ 1,337 ต�าแหน.ง อ�เล:กทรอน�กส+ 1,163 ต�าแหน.ง

(ข) แรงงานต.างด าวท��เป4นแรงงานไร ฝ5ม�อ (unskilled labor) ได แก. กล*.มแรงงานต.างด าวท��หลบหน�เข าเม�องผ�ดกฎหมาย 3 ส�ญชาต� (ก�มพ7ชา ลาว พม.า) ในป5 2553 ม�จ�านวนประมาณเก าแสนคน ส.วนใหญ.ท�างานเป4นกรรมกรในสาขาเกษตร (ร อยละ 18.4) ประมง (ร อยละ 14) ส��งทอ(ร อยละ 7.2)

2.3 ภาพรวมแรงงานต.างด าวในไทย

26

ภาพรวมแรงงานต.างด าวในไทย ป5 2553 จ�านวนแรงงานต.างด าว

1,300,281 คนเข าเม�องถ7กกฎหมาย

344,686 คนเข าเม�องผ�ดกฎหมาย

955,595 คนตลอดช�พ 14,423 คน

ท��วไป 70,449 คนBOI 23,245 คน

MOU 236,569 คน

ชนกล*.มน อย 23,340 คนมต�ครม.3 ส�ญชาต� 932,255 คน

Skilled labor

ท��มา: ส�าน�กบร�หารแรงงานต.างด าว กรมการจ�ดหางาน กระทรวงแรงงาน

Unknown=?

ภาพรวมแรงงานต.างด าวในไทย (ต.อ)

27ท��มา: ส�าน�กบร�หารแรงงานต.างด าว กรมการจ�ดหางาน กระทรวงแรงงาน

• ในป5 2553 แรงงานต.าวด าวท��ได ร�บอน*ญาตให ท�างานตามมต�ครม. 3 ส�ญชาต� (พม.า ลาว และก�มพ7ชา) ส.วนใหญ.ท�างานกรรมกร

723,183600,987 583,580

484,723447,637

1,184,592

844,329

126,369 104,306 84,996 61,54953,933

129,79064,938

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

1,400,000

ді і єді

зьі ѤэѲнҖѲьэҖѥь

2.4 แนวโน มความต องการก�าล�งคนและสถานการณ+การผล�ตก�าล�งคนใน

ประเทศไทย

28

• สถาบ�นว�จ�ยเพ��อการพ�ฒนาประเทศไทย (2553) ม�การประมาณการความต องการก�าล�งคนรายป5ในป5 2555-2558 จ�าแนกตามระด�บการศ�กษา พบว.าในแต.ละป5ม�ความต องการจ างแรงงานเพ��อตอบสนองเพ��ม/ลดต�าแหน.งงาน บวกก�บความต องการก�าล�งคนเพ��อทดแทนแรงงานเก.ามากถ�งป5ละกว.า 1.2 ล านคน

• การคาดประมาณจ�านวนผ7 ส�าเร:จการศ�กษาในประเทศไทยจ�าแนกตามระด�บการศ�กษาในป5 2555-2558 พบว.าแม ว.าในแต.ละป5สถาบ�นการศ�กษาระด�บต.างๆ จะสามารถผล�ตผ7 จบการศ�กษาในท*กระด�บรวมประมาณ 1.5 ล านคน ซ��งส7งกว.าความต องการจ างงานด�งกล.าวข างต น แต.ในจ�านวนผ7 ท��ส�าเร:จการศ�กษาเหล.าน�9ท��พร อมจะเข าส7.ตลาดแรงงานในแต.ละป5ม�เพ�ยงป5ละประมาณ 3.6 แสนคนเท.าน�9น

ผลการคาดประมาณความต องการก�าล�งคนโดยรวมและความต องการก�าล�งคนส.วนเพ��ม จ�าแนกตามระด�บ

การศ�กษา ป5 2555-2558

29

¦³ ´ µ¦«¹¬µ� � � � 2555 2556 2557 2558 ªµ¤ o° µ¦ ε´ Ã¥¦ª¤� � � � � � � � � (� � )

¤.� o� ®¦º°� Îɵ� ªnµ 26,795,717 26,774,671 26,750,892 26,726,919 ¤. µ¥� 4,386,927 4,604,449 4,827,540 5,056,877 ª� � . 1,221,346 1,226,694 1,232,090 1,237,656 ª � . 1,884,879 1,980,187 2,077,933 2,178,524 ¦· µ¦¸� � � � 4,113,278 4,271,877 4,434,463 4,601,617 � ¦·� � µÃ� � ¹Ê� Å� 734,061 807,118 882,105 959,179 ¦ª¤ 39,136,208 39,664,996 40,205,023 40,760,772

ªµ¤ o° µ¦ ε´ nª Á¡·É¤� � � � � � � � � (� � ) ¤.� o� ®¦º°� Îɵ� ªnµ 483,322 447,364 444,167 443,459 ¤. µ¥� 293,996 298,074 307,538 317,778 ª� � . 28,163 26,809 26,948 27,212 ª � . 128,115 129,950 134,100 138,586 ¦· µ¦¸� � � � 231,555 233,333 240,157 247,632 � ¦·� � µÃ� � ¹Ê� Å� 84,841 87,177 90,418 93,849 ¦ª¤ 1,249,992 1,222,707 1,243,328 1,268,516

หมายเหต� : ความต�องการก3าล�งคนส'วนเพ�มประมาณการมาจากความต�องการก3าล�งคนเพ�มเพ%�อตอบสนองเพ�ม/ลดต3าแหน'งงาน บวกก�บความต�องการก3าล�งคนเพ%�อทดแทนแรงงานเก'าท��มา: สถาบ�นวจ�ยเพ%�อการพ�ฒนาประเทศไทย 2553.

ผลการคาดประมาณการผ7 ส�าเร:จการศ�กษาและพร อมท��จะเข าส7.ตลาดแรงงานของประเทศ จ�าแนกตามระด�บการศ�กษา ป5 2555-2558

30

¦³ ´ µ¦«¹¬µ� � � � 2555 2556 2557 2558 ¤.� o� ®¦º°� Îɵ� ªnµ 51,005 49,757 48,918 48,440 ¤. µ¥� 25,550 24,821 24,427 24,176 ª� � . 17,052 16,592 16,323 16,222 ª � . 74,350 74,431 74,497 73,954 ¦· µ¦¸� � � � 164,363 164,787 164,737 163,309 � ¦·� � µÃ� � ¹Ê� Å� 34,993 34,975 34,932 34,845 ¦ª¤ 367,313 365,363 363,834 360,946

ท��มา: สถาบ�นวจ�ยเพ%�อการพ�ฒนาประเทศไทย. 2553. การศ�กษาความต องการก�าล�งคนเพ��อวางแผนการผล�ตและพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศ. เสนอต'อ ส3าน�กงานเลขาธการสภาการศ1กษา กระทรวงศ1กษาธการ.

31

ผลการศ�กษาภาพการค าระหว.างประเทศของแต.ละสาขา โดยพ�จารณาจากม7ลค.าการส.งออก ตลาดส.งออกท��ส�าค�ญ ข�ดความสามารถในการแข.งข�น และการใช ประโยชน+จากข อตกลงลดภาษ�ของประเทศ

สมาช�กอาเซ�ยนพบว.า•สาขาท��ได ร�บประโยชน+จากการลดภาษ�ตามข อตกลงอาเซ�ยน ได แก. ผล�ตภ�ณฑ+เกษตร ผล�ตภ�ณฑ+ยาง ยานยนต+ อ�เล:กทรอน�กส+ ซ��งเป4นอ*ตสาหกรรมท��ม�ห.วงโซ.อ*ปทาน (supply chain) ข ามประเทศในภ7ม�ภาค ท�าให ม�ความสามารถในการผล�ตโดยใช ฐานการผล�ตข ามประเทศในภ7ม�ภาคอาเซ�ยน (Factory Asia)

2.5 สร*ปภาพการค าและความต องการก�าล�งคนใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน

32

• สาขาท��ค.อนข างทรงต�ว ได แก. ผล�ตภ�ณฑ+ประมง เทคโนโลย�สารสนเทศ

• สาขาท��ม�การขยายต�วของการส.งออกในตลาดอาเซ�ยนในช.วง 10 ป5ท��ผ.านมา แต.ไม.ม�ข�ดความสามารถในการแข.งข�น (ค�อม�ค.าRCA น อยกว.า 1) ได แก. ผล�ตภ�ณฑ+ไม ส��งทอและเคร��องน*.งห.ม

• สาขาท��ม�การหดต�วของการส.งออกในตลาดอาเซ�ยนในช.วง 10 ป5ท��ผ.านมา และเป4นสาขาท��ไม.ม�ข�ดความสามารถในการแข.งข�น (ค�อม�ค.าRCA น อยกว.า 1) ได แก. ส�นค าส*ขภาพ

• ด�งน�9นผลกระทบในภาพรวมของความต องการก�าล�งคนในสาขาการค า 9 สาขาเร.งร�ดท��เพ��มข�9นจากการเป4นประชาคมอาเซ�ยนน�9นน.าจะม�ผลต.อความต องการก�าล�งแรงงานเพ��มในสาขาท��ม�การขยายต�วของตลาดในอาเซ�ยนช�ดเจนค�อ ผล�ตภ�ณฑ+เกษตร ผล�ตภ�ณฑ+ยาง ยานยนต+ อ�เล:กทรอน�กส+ ส.วนสาขาอ��นๆ ไม.น.าจะได ร�บผลกระทบจนต องเพ��มก�าล�งแรงงานมากน�ก

2.5 สร*ปภาพการค าและความต องการก�าล�งคนใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยน (ต.อ)

แนวโน มม7ลค.าการส.งออกและความสามารถในการแข.งข�น

สาขาท��ได ร�บประโยชน+จากการลดภาษ�ตามข อตกลงอาเซ�ยน

33

1.881.83

1.781.76

1.65

1.68

1.64

1.82

1.72

1.63

1.5

1.5

1.6

1.6

1.7

1.7

1.8

1.8

1.9

1.9

2.0

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCAผล�ตภ�ณฑ+เกษตร ผล�ตภ�ณฑ+ยาง

4.24

4.85 5.76

5.87

5.80

6.77

6.186.70

5.86

6.48

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

450,000

500,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

ยานยนต+

0.47 0.460.54

0.65

0.84

0.92 0.98

1.211.14

1.28

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

อ�เล:กทรอน�กส+

1.46

1.81

2.212.37

2.97

3.24

3.80 3.93

3.44

3.17

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

34

แนวโน มม7ลค.าการส.งออกและความสามารถในการแข.งข�น สาขาท��ค.อนข าง

ทรงต�ว ผล�ตภ�ณฑ+ประมง

4.52

3.56

3.423.15

3.16

3.19 3.243.26

2.832.62

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

เทคโนโลย�สารสนเทศ

1.23

1.26 1.26 1.26

1.26

1.27

1.28

1.24

1.18

1.20

1.1

1.1

1.2

1.2

1.2

1.2

1.2

1.3

1.3

1.3

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

35

แนวโน มม7ลค.าการส.งออกและความสามารถในการแข.งข�น

สาขาท��ม�การขยายต�ว แต.ไม.ม�ข�ดความสามารถในการแข.งข�น

ผล�ตภ�ณฑ+ไม

0.670.66

0.66

0.65

0.67

0.72

0.70

0.71

0.73

0.71

0.6

0.6

0.6

0.7

0.7

0.7

0.7

0.7

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

ส��งทอและเคร��องน*.มห.ม

1.381.29

1.20

1.26

1.241.14

1.021.01

0.94 0.93

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

36

แนวโน มม7ลค.าการส.งออกและความสามารถในการแข.งข�น สาขาท��ม�การหด

ต�วและไม.ม�ข�ดความสามารถในการแข.งข�น ส�นค าส*ขภาพ

0.30

0.27

0.26

0.26

0.28 0.28

0.28

0.27

0.27

0.30

0.2

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд RCA

єѬј зҕѥѝҕкѠѠд ј Җѥьэѥъ чѤньѨRCA

การขยายต�วของการส.งออกของส�นค า 9 สาขาในตลาดอาเซ�ยนป5 2544 และ 2553

37ท��มา : ค�านวณจากฐานข อม7ล COMTRADE statistics.

อ�ตราการใช ประโยชน+จากข อตกลงลดภาษ�ของประเทศสมาช�กอาเซ�ยนโดยผ7

ส.งออกของไทยในป5 2553

38

หมายเหต* : ร อยละของม7ลค.าการส.งออกท��มา : สถาบ�นว�จ�ยเพ��อการพ�ฒนาประเทศไทย. 2554. โครงการเพ��มข�ดความสามารถภาคอ*ตสาหกรรมภายใต นโยบายเศรษฐก�จระหว.างประเทศของไทย (ระยะท�� 2). เสนอต.อ ส�าน�กงานเศรษฐก�จอ*ตสาหกรรม กระทรวงอ*ตสาหกรรม.

39

การจ างงานใน 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยนในป5 2544-2553 และประมาณการความต องการแรงงานในป5

2554-2558

-

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

1,400,000

1,600,000 яј ѧшѓѤц фҙѯдќші

ѝѧьзҖѥюіѣєк

ѝѧьзҖѥѝѫеѓѥё

яј ѧшѓѤц фҙѕѥк

яј ѧшѓѤц фҙѳєҖ

ѝѧѷкъѠѯѝѪѸѠяҖѥ

Ѡѧѯј ѶдъіѠьѧдѝҙ

ѕѥьѕьшҙ

ѯъзѱьѱј ѕѨѝѥіѝьѯъћ

юі ѣєѥц дѥі

ท��มา : ข�อม&ลป- 2544-2553 จากกการส3ารวจภาวะการท3างานของประชากร ส3าน�กงานสถตแห'งชาต กระทรวงเทคโนโลย�สารสนเทศและการส%�อสาร ข�อม&ลป- 2554-2558 ประมาณการโดยผ&�วจ�ย

40

•ในม�ต�ด านก�าล�งแรงงาน ผลจากการประช*มระดมสมองก�บผ7 ประกอบการเพ��อว�เคราะห+จ*ดแข:ง จ*ดอ.อน โอกาส และอ*ปสรรคของก�าล�งแรงงานจ�าแนกตามสาขาการค า 9 สาขาเร.งร�ดตามกรอบอาเซ�ยนพบว.า จ*ดแข:งของแรงงานไทยในภาพรวมค�อ การท��แรงงานไทยม�ความสามารถในการท�างานฝ5ม�อท��ม�ความละเอ�ยดประณ�ตได ด�กว.าแรงงานจากประเทศอ��น โดยเฉพาะเม��อเปร�ยบเท�ยบก�บภ7ม�ภาคเด�ยวก�น •จ*ดอ.อนส�าค�ญของตลาดแรงงานไทยท�9งท��ประสบปCญหาอย7.ในปCจจ*บ�นและแนวโน มท��จะเก�ดในอนาคตค�อ การขาดแคลนก�าล�งคน การใช แรงงานต.างด าว การท��ก�าล�งแรงงานท��ม�อย7.ในระบบม�อาย* (แก.) มากข�9น ตลอดจนประเด:นเก��ยวก�บก�าล�งแรงงานใหม.ท��จะเข าส7.ตลาดแรงงานขาดท�กษะในการท�างานได จร�ง รวมถ�งการขาดท�กษะด านภาษาต.างประเทศ ซ��งจ�าเป4นต องใช ในการส��อสาร โดยเฉพาะผ7 ท�างานในสาขาการผล�ตท��ใช เทคโนโลย�

2.6 การว�เคราะห+จ*ดแข:ง จ*ดอ.อน โอกาส และอ*ปสรรคของก�าล�งแรงงานจ�าแนกตามสาขาการค า 9 สาขาเร.งร�ดตาม

กรอบอาเซ�ยน

41

• จ*ดอ.อนส�าค�ญของตลาดแรงงานไทยท�9งท��ประสบปCญหาอย7.ในปCจจ*บ�นและแนวโน มท��จะเก�ดในอนาคตค�อ การขาดแคลนก�าล�งคน แนวทางการตอบสนองความต องการแรงงานท��เพ��มข�9นใน 9 สาขาเร.งร�ดประมาณป5ละ 32,732 คนด�งกล.าวในภาวะก�าล�งแรงงานใหม.เข าส7.ตลาดแรงงานค.อนข างคงท�� จ�งต องพ�จารณาทางเล�อกระหว.าง • (ก) การเพ��ม productivity ด วยการน�าเคร��องจ�กรสม�ยใหม.ท��ม�ประส�ทธ�ภาพเข ามาใช ในกระบวนการผล�ต ซ��งจ�าเป4นต องม�การพ�ฒนา/ฝDกอบรมก�าล�งแรงงานให ม�ความร7 และสามารถใช เคร��องจ�กร/เทคโนโลย�สม�ยใหม.เหล.าน�9ได • (ข) การเพ��ม labor productivity เพ��อให ใช จ�านวนคนเท.าเด�มแต.สามารถผล�ตได มากข�9น ซ��งก:ต องท�าการพ�ฒนายกระด�บความสามารถและประส�ทธ�ภาพของแรงงาน

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9

สาขาตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน

42

• (ค) การใช แรงงานต.างด าว ซ��งปCจจ*บ�นเป4นทางเล�อกหน��งของผ7 ประกอบการ อย.างไรก:ด� ทางเล�อกในการใช แรงงานต.างด าวเป4นทางเล�อกในระยะส�9นเท.าน�9น เพราะในระยะยาว เม��อเศรษฐก�จในประเทศต นทางของแรงงานต.างด าวพ�ฒนาจนถ�งระด�บท��ต องการก�าล�งคน แรงงานต.างด าวเหล.าน�9ก:จะย ายกล�บไปท�างานในประเทศของตนเอง•นอกจากประเด:นการขาดแคลนก�าล�งคนแล วย�งม�ประเด:นอ��นๆ ได แก. การท��ก�าล�งแรงงานใหม.ท��จะเข าส7.ตลาดแรงงานขาดท�กษะในการท�างานได จร�ง รวมถ�งการขาดท�กษะด านภาษาต.างประเทศ ซ��งจ�าเป4นต องใช ในการส��อสาร โดยเฉพาะผ7 ท�างานในสาขาการผล�ตท��ใช เทคโนโลย�

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

43

1. การขาดแคลนแรงงานระด�บช.างเทคน�ค• จากการประช*มระดมสมองก�บผ7 ประกอบการในสาขาการผล�ตท��ม�ระด�บค.าจ างแรงงานเฉล��ยส7งได แก. สาขายานยนต+ อ�เล:กทรอน�กส+ และเทคโนโลย�สารสนเทศ พบว.าสาขาการผล�ตเหล.าน�9ไม.ประสบก�บภาวะการขาดแคลนคนในระด�บปฏ�บ�ต� แต.ขาดแคลนก�าล�งแรงงานในระด�บช.างเทคน�ค รวมถ�งแรงงานท��ม�ท�กษะเฉพาะด านและม�ความเช��ยวชาญส7ง นอกจากน�9ผ7 ประกอบการย�งสะท อนค*ณภาพของผ7 ท��ส�าเร:จการศ�กษาด านช.างเทคน�คว.าส.วนใหญ.เป4นผ7 ไม.ม�ประสบการณ+ ท�าให ต องใช เวลาในการเร�ยนร7 งานนานประมาณ 6 เด�อน จ�งจะปฏ�บ�ต�งานได ด�

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

44

ก. ข อเสนอแนะของการเตร�ยมก�าล�งคน •หล�กส7ตรการเร�ยนการสอนท��เน นการฝDกงาน โดยเพ��มช.วงระยะเวลาของการฝDกงานให เร�ยนร7 งานมากข�9น เพ��อให น�กศ�กษาสามารถเข าไปส7.สายการผล�ตในอ*ตสาหกรรม ก.อให เก�ดการเพ��มท�กษะในด านต.างๆ จากการได ท�างานจร�งๆ มากกว.าการเร�ยนร7 จากการเร�ยนเพ�ยงอย.างเด�ยว•เพ��มหร�อขยายสาขาว�ชาท��เก��ยวข องก�บช.างไฟฟ2าและช.างเทคน�ค•เน นการฝDกอบรมให ก�าล�งแรงงานม�ความร7 พ�9นฐานด านเทคโนโลย�สารสนเทศ (basic IT) ท��ด� ถ�งแม เทคโนโลย�เปล��ยนแปลงก:สามารถปร�บต�วรวมถ�งใช พ�9นฐานความร7 ท��ม�ต.อยอดความร7 ให ท�นการเปล��ยนแปลงทางเทคโนโลย�ท��เก�ดข�9นตลอดเวลาได •การยกระด�บก�าล�งแรงงานท��อย7.ในภาคการผล�ตอย7.แล วให ม�ความสามารถในระด�บช.างเทคน�ค รวมถ�งแรงงานท��ม�ท�กษะเฉพาะด านและม�ความเช��ยวชาญส7งน�9น สามารถใช มาตรฐานฝ5ม�อแรงงานแห.งชาต�และอ�ตราค.าจ างตามมาตรฐานฝ5ม�อเป4นเคร��องม�อช.วยส.งเสร�มและสน�บสน*นให แรงงานได ม�การพ�ฒนาท�กษะฝ5ม�อเพ��มข�9น ข. หน.วยงานร�บผ�ดชอบด�าเน�นการ : หน.วยงานท��เก��ยวข องก�บการพ�ฒนาก�าล�งคนในระบบการศ�กษา (ส�าน�กงานคณะกรรมการการอ*ดมศ�กษา ส�าน�กงานคณะกรรมการการอาช�วศ�กษา กระทรวงศ�กษาธ�การ)

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

45

2. การขาดแคลนแรงงานระด�บปฏ�บ�ต�งานในโรงงาน•พบว.า สาขาการผล�ตท��ประสบภาวะการขาดแคลนก�าล�งคนในระด�บพน�กงานปฎ�บ�ต�งานในโรงงาน ได แก. สาขาผล�ตภ�ณฑ+เกษตร ส�นค าประมง ผล�ตภ�ณฑ+ไม ผล�ตภ�ณฑ+ยาง ส��งทอและเคร��องน*.งห.ม ส�นค าส*ขภาพ ซ��งผ7 ประกอบการสะท อนภาพเหต*ผลหล�กของภาวะการขาดแคลนแรงงานด�งกล.าวว.า เก�ดจากการท��สาขาการผล�ตเหล.าน�9ม�ระด�บค.าจ างเฉล��ยต��ากว.าสาขาการผล�ตอ��นๆ เช.น ยานยนต+ อ�เล:กทรอน�กส+ ท�าให แรงงานไทยเล�อกไปท�างานก�บสาขาการผล�ตอ��นท��ได ร�บค.าจ างแรงงานส7งกว.า ท�าให ผ7 ประกอบการในสาขาการผล�ตท��ใช แรงงานในระด�บปฏ�บ�ต�การจ�านวนมากและขาดแคลนก�าล�งแรงงานปร�บต�วด วยการจ างแรงงานต.างด าว อย.างไรก:ด� ผ7 ประกอบการพบว.า การจ างแรงงานต.างด าว แม จะม�ต นท*นค.าจ างท��ต��ากว.า แต.ย�งประสบปCญหาการขาดประส�ทธ�ภาพในการส��อสาร และประส�ทธ�ภาพในการท�างาน•ข อเสนอแนะท��ได จากการประช*มระดมสมองผ7 ประกอบการซ��งต องการให ภาคร�ฐพ�จารณาค�อ ภาวะขาดแคลนแรงงานในปCจจ*บ�นท�าให ม�แรงกดด�นท��จะต องจ างแรงงานต.างด าวเข ามาท�างาน ซ��งตามกฎหมายอน*ญาตให แรงงานเหล.าน�9ท�างานกรรมกรได น�9น

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

46

• ประเด:นส�าค�ญท��ต องพ�จารณาค�อ การใช แรงงานต.างด าวท��เป4นแรงงานไร ท�กษะจะส.งผลกระทบต.อการเต�บโตของผล�ตภาพแรงงาน (labor productivity) ท�าให ความสามารถในการแข.งข�นของประเทศไทยเท�ยบก�บประเทศอ��นๆ ลดลงได ในระยะยาว จ�งควรม�การก�าหนดนโยบายเก��ยวก�บการใช แรงงานต.างด าวให ช�ดเจนว.า ไทยจะใช แรงงานต.างด าวเหล.าน�9เพ��อท�างานแบกหามเป4นกรรมกรต.อไป หร�อจะม�นโยบายยอมร�บแรงงานต.างด าวเหล.าน�9ในฐานะคนงานท��ได ร�บการเช�9อเช�ญ (guest worker) ให เข ามาม�ส.วนร.วมในการพ�ฒนาและสร างความเจร�ญเต�บโตทางเศรษฐก�จให แก.ประเทศไทย และย�นยอมท��จะลงท*นพ�ฒนาฝ5ม�อและสร างมาตรฐานส�าหร�บแรงงานต.างด าวท��เข ามาท�างานในไทยโดยผ.านการข�9นทะเบ�ยนอย.างถ7กต อง การยกระด�บฝ5ม�อให แรงงานเหล.าน�9จะส.งผลให ผล�ตภาพแรงงานต.างด าวส7งข�9น เป4นผลด�ต.อผ7 ประกอบการและเศรษฐก�จไทย การว�ดมาตรฐานฝ5ม�อแรงงานก:จะช.วยค�ดเล�อกคนต.างด าวท��จะเข ามาท�างาน และเม��อแรงงานต.างด าวท��ข�9นทะเบ�ยนเหล.าน�9ผ.านการฝDกอบรมและผ.านเกณฑ+มาตรฐานจนสามารถปฏ�บ�ต�งานได แล ว ควรจะอน*ญาตให ต.ออาย*ใบอน*ญาตท�างานต.อได อย.างสะดวกมากข�9น

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

47

• ข อเสนอแนะด�งกล.าวเป4นข อเสนอแนะท��ส�าค�ญและพ�งน�าไปพ�จารณา แต.เน��องจากการจ างแรงงานต.างด าวด�งกล.าวม�ผลกระทบท�9งทางเศรษฐก�จและส�งคม ด�งน�9น จ�งสน�บสน*นแผนแม.บทกระทรวงแรงงาน (พ.ศ.2555-2559) ในประเด:นย*ทธศาสตร+ท�� 3 การบร�หารจ�ดการด านแรงงานระหว.างประเทศ กลย*ทธ+ท�� 4 พ�ฒนาระบบบร�หารจ�ดการแรงงานต.างด าว ซ��งม�แนวด�าเน�นการในข อ 5 ระบ*ถ�งแผนการด�าเน�นงานในระยะยาวค�อการด�าเน�นการศ�กษาและจ�ดท�าข อเสนอแนะเช�งนโยบายในการจ�ดต�9งส.วนราชการท��ม�ภารก�จบร�หารจ�ดการแรงงานต.างด าวท�9งระบบ ท�9งน�9ในการจ�ดท�าการศ�กษาด�งกล.าวควรศ�กษาถ�งความส�าค�ญและจ�าเป4น ผลด� ผลเส�ย โดยค�าน�งถ�งปCจจ�ยต.างๆ ท��เก��ยวข อง เช.น โครงสร างประชากรของไทยท��ม�อ�ตราการเก�ดลดลง ส.งผลต.ออ�ตราก�าล�งแรงงานท��ม�แนวโน มลดลง ส�ดส.วนของผ7 ส7งอาย*ท��มากข�9น ผลกระทบทางส�งคมของการเป�ดร�บแรงงานต.างด าวอย.างรอบด าน เพ��อก�าหนดนโยบายท��เหมาะสม

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

48

3. การขาดท�กษะด านภาษาของก�าล�งแรงงานไทย แรงงานไทยท*กระด�บย�งประสบปCญหาอ.อนภาษาอ�งกฤษอย7. ท�9งแรงงานในระด�บช.างเทคน�คท��ต องอ.านค7.ม�อภาษาต.างประเทศ และแรงงานในระด�บปฏ�บ�ต�งานในโรงงานท��ต องท�างานก�บเคร��องม�อเคร��องจ�กรท��น�าเข าจากและม�การเข�ยนก�าก�บว�ธ�ใช เคร��องจ�กรเหล.าน�9นเป4นภาษาต.างประเทศก. การยกระด�บมาตรฐานด านท�กษะภาษาให แรงงานไทย การส.งเสร�มสน�บสน*นการพ�ฒนาศ�กยภาพของแรงงานให ม�ความร7 ท�กษะในด านภาษาต.างประเทศจะช.วยให แรงงาน โดยเฉพาะการท�างานส.วนใหญ.ทางด านเทคโนโลย�สารสนเทศน�9นจ�าเป4นต องม�ท�กษะทางด านภาษาท��ด�เท.าท��ควรในการเร�ยนร7 การส��อสาร และการท�างานก�บล7กค าต.างประเทศ

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

49

ข. พ�นธก�จและหน.วยงานร�บผ�ดชอบด�าเน�นการ•หน.วยงานท��เก��ยวข อง (กระทรวงศ�กษาธ�การ กระทรวงแรงงาน) ต องด�าเน�นการเตร�ยมความพร อมในด านการพ�ฒนาท�กษะด านภาษาต.างประเทศ ให ก�บผ7 ท��อย7.ในระบบการศ�กษา และก�าล�งแรงงานในระบบ ด วยการฝDกอบรมภาษาและว�ฒนธรรมอาเซ�ยนให ก�บแรงงานไทย•ด�งน�9น จ�งสน�บสน*นให เก�ดการปฏ�บ�ต�ตามแผนแม.บทกระทรวงแรงงาน (พ.ศ.2555-2559) ในประเด:นย*ทธศาสตร+ท�� 2 การเพ��มข�ดความสามารถของก�าล�งแรงงานและผ7 ประกอบการในการแข.งข�นทางเศรษฐก�จ กลย*ทธ+ท�� 3 พ�ฒนาศ�กยภาพแรงงานและสถานประกอบการเพ��อเพ��มข�ดความสามารถในการแข.งข�นของประเทศในบร�บทสากล ซ��งม�แนวทางด�าเน�นงานค�อ การส.งเสร�มสน�บสน*นการพ�ฒนาศ�กยภาพของแรงงานและผ7 ประกอบการให ม�ความร7 ท�กษะในด านภาษาต.างประเทศ และความร7 ท�กษะในด านคอมพ�วเตอร+และเทคโนโลย�สารสนเทศท��จะช.วยให แรงงานและผ7 ประกอบการสามารถเช��อมโยงการด�าเน�นธ*รก�จท�9งภายในประเทศและระหว.างประเทศ

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

50

4. การขาดความร7 ความเข าใจเก��ยวก�บพ�นธก�จของการรวมเป4นประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนของก�าล�งแรงงานไทยก. การประชาส�มพ�นธ+พ�นธก�จของการรวมเป4นประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนเป4นบทบาทหน าท��ของภาคร�ฐท��นอกจากด�าเน�นบทบาทในฐานะผ7 เจรจาและลงนามในข อตกลงแล ว ควรม�บทบาทส�าค�ญในการประชาส�มพ�นธ+ว.าประเทศไทยได อะไร เส�ยอะไรจากการเป�ดเสร�ตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนเพ��อให ประชาชนและผ7 ประกอบการได เข าใจ อ�นจะน�าไปส7.การตระหน�กและเตร�ยมปร�บต�วร�บการเปล��ยนแปลงท��จะเก�ดข�9นได อย.างเท.าท�นและเหมาะสม ข. พ�นธก�จและหน.วยงานร�บผ�ดชอบด�าเน�นการการกล��นกรองสาร (message) ท��จะส��อออกไปส7.สาธารณชนก:เป4นเร��องส�าค�ญ จ�งควรม�การประช*มระดมสมองของหน.วยงานท��เก��ยวข อง (กระทรวงพาณ�ชย+ กระทรวงการต.างประเทศ กระทรวงอ*ตสาหกรรม กระทรวงศ�กษาธ�การ กระทรวงแรงงาน สภาอ*ตสาหกรรมแห.งประเทศไทย สภาหอการค า น�กว�ชาการ) เพ��อพ�จารณาข อความท��ประชาชนควรจะร7 และจะเป4นประโยชน+ต.อการเตร�ยมร�บการเป4นประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนและผลกระทบจากข อตกลงอาเซ�ยนก�บประเทศค7.ค าอ��นๆ เช.น อาเซ�ยน-จ�น อาเซ�ยน+3 อาเซ�ยน+6

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

51

5. การขาดฐานข อม7ลของความต องการแรงงานในเร��องของฐานข อม7ลของความต องการแรงงานในประเทศไทย ต องม�ฐานข อม7ลท��แม.นย�าและท�นสม�ย เพ��อเอาไปปร�บใช การวางแผนเร��องก�าล�งแรงงานของอ*ตสาหกรรมได อย.างม�ประส�ทธ�ภาพได ซ��งถ�อว.าเป4นเร��องท��ส�าค�ญอย.างมาก หากประเทศไทยต องการเตร�ยมความพร อมของก�าล�งแรงงานไปส7.การเป�ดเสร�ทางการค า แต.ย�งขาดข อม7ลท��ท�นเหต*การณ+ ย.อมส.งผลต.อการวางแผนพ�ฒนาก�าล�งแรงงานให ท�นก�บการพ�ฒนาแรงงานของประเทศในภ7ม�ภาคได ซ��งหน.วยงานร�บผ�ดชอบท��ม�ความเช��ยวชาญในการส�ารวจความต องการแรงงานในประเทศไทยได แก. ส�าน�กงานสถ�ต�แห.งชาต� ควรด�าเน�นการส�ารวจอย.างสม��าเสมอและต.อเน��อง นอกจากน�9ย�งสน�บสน*นให เก�ดการปฏ�บ�ต�ตามแผนแม.บทกระทรวงแรงงาน (พ.ศ.2555-2559) ในประเด:นย*ทธศาสตร+ท�� 1 การเสร�มสร างความสมด*ลของตลาดแรงงานและความย��งย�นให ภาคแรงงาน กลย*ทธ+ท�� 2 ศ�กษาว�จ�ยและพ�ฒนาข อม7ลข.าวสารตลาดแรงงานท��ม�ประส�ทธ�ภาพ ซ��งม�แนวทางด�าเน�นงานในข อท�� 4 ค�อ ส�ารวจความต องการแรงงาน (อ*ปสงค+) จ�านวนแรงงานท��จะเข าส7.ตลาดแรงงาน (อ*ปทาน) และการเข า-ออกงาน รวมท�9งม�การว�เคราะห+ข อม7ลตลาดแรงงาน (อ*ปสงค+-อ*ปทาน) เพ��อคาดประมาณ/พยากรณ+ภาวะตลาดแรงงาน เพ��อน�าไปส7.การจ�ดท�าแผนพ�ฒนาก�าล�งแรงงานเช�งบ7รณาการต.อไป

2.7 สร*ปความต องการการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตาม

กรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน (ต.อ)

3. กรอบความร.วมม�อของภาคร�ฐและเอกชนต.อการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�ด าน

การค าส�นค า 9 สาขาตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน

52

53

3.1 การจ�ดล�าด�บความส�าค�ญและเร.งด.วนของการเตร�ยมความพร อมของก�าล�งคนรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค า

ส�นค า 9 สาขา ตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยน

เน��องจากล�กษณะปCญหาและความต องการในการเตร�ยมความพร อมด านก�าล�งคนใน 9 สาขาเร.งร�ดสามารถสร*ปได เป4น 5 ประเด:น ประกอบก�บผ7 ประกอบการสะท อนข อเท:จจร�งในตลาดแรงงานว.า แรงงานท��ท�างานในแต.ละสาขา ส.วนใหญ.ไม.ได ม�ท�กษะเฉพาะด านท��ท�าให ต องเฉพาะเจาะจงท�างานในสาขาการผล�ตใดสาขาหน��งเท.าน�9น แต.ม�การโยกย ายเปล��ยนไปท�างานในสาขาต.างๆ ได อย.างคล.องต�ว ด�งน�9นในการจ�ดล�าด�บความส�าค�ญและเร.งด.วนของการเตร�ยมความพร อมของก�าล�งคนรองร�บการเป�ดเสร�ด านการค าส�นค า 9 สาขาตามกรอบประชาคมเศรษฐก�จอาเซ�ยนจ�งไม.ได เร�ยงล�าด�บตามสาขาการค า 9 สาขา แต.ได น�าข อเสนอแนะเพ��อการเตร�ยมก�าล�งคนตามล�กษณะปCญหาท��เก�ดข�9นในปCจจ*บ�นเป4นเกณฑ+ในการจ�ดล�าด�บความส�าค�ญและความเร.งด.วนเพ��อเป4นแนวทาง (Road map) ในการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศตามกรอบระยะเวลาในป5งบประมาณ 2555-2558 ได ด�งน�9

54

3.2 แนวทาง (Road map) ในการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศในป5งบประมาณ 2555-2558

¡´ ·� � � �

¸ ¦³¤µ� � � � � 2555 2556 2557 2558

1. µ¦ µÂ¨ ¦ µ¦³ ´ nµÁ ·� � � � � � � � � � � � � � � � 1.1 ¦´� � ® ¼¦ µ¦Á¦¥ µ¦ ° ÉÁo µ¦ ¹ µ� � � � � � � � � � � � � 1.2 Á¡·É¤®¦º°� ¥µ¥ µ� µª·� µ� ÉÁ� É¥ª� o°� � ´� � nµ� Å¢¢oµÂ³� nµ� Á� � � ·� Á� o�� µ¦ ¹� °� ¦¤Ä®o� ε´� ¦ � � µ� ¤� ªµ¤¦¼o¡ºÊ� � µ� � oµ� Á� � Ã� Ã¥ µ¦ � Á� «(basic IT) É� �

1.3 ¥� ¦³� ´� � ε´� ¦ � � µ� � É°¥¼nÄ� £µ� � µ¦ � ·� °¥¼nÂoªÄ®o¤� ªµ¤ µ¤µ¦ �Ä� ¦³� ´� � nµ� Á� � � ·�

2. µ¦ µÂ¨ ¦ µ¦³ ´ · ·µÄæ µ� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � - Ä®o¤ µ¦«¹¬µªµ¤ ε´Â³ εÁÈ �� Á ¥�°��µ¦Ä�o� � � � � � � � � � � � � � � � �¦ � � µ� � nµ� � oµª°¥nµ� ¦°� � oµ� Á¡ºÉ°� ε®� � � Ã¥� µ¥� ÉÁ®¤µ³ ¤

55

3.2 แนวทาง (Road map) ในการพ�ฒนาก�าล�งคนของประเทศในป5งบประมาณ 2555-2558 (ต.อ)

¡´ ·� � � �

¸ ¦³¤µ� � � � � 2555 2556 2557 2558

3. µ¦ µ ´¬³ oµ£µ¬µ� � � � � � � -  ¹� °� ¦¤£µ¬µÂ³ª� � � ¦¦¤°µÁ� ¥� Ä®o� ´� ¦ � � µ� Å� ¥

4. � µ¦� µ� � ªµ¤¦¼o� ªµ¤Á� oµÄ� Á� É¥ª� ´� ¡´� � � ·� � °� � µ¦¦ª¤Á� È� � ¦³� µ� ¤Á«¦¬ ·°µÁ¥� � � � � - ¦³ »¤¦³ ¤ ¤° Á¡ºÉ°¡·µ¦ µo° ªµ¤ ɦ³ µ ª¦ ³¦¼o³ ³ÁÈ� � � � � � � � � � � � � � � � � �� ¦³Ã¥� � r� n°� µ¦Á� ¦¥¤¦ � � µ¦Á� È� � ¦³� µ� ¤Á«¦¬� � ·� °µÁ� ¥� ³� � ¦³� � � µ� � o°� � � °µÁ� ¥� � ´� � ¦³Á� «� ¼n� oµ°ºÉ� Ç

5. � µ¦� µ� � µ� � o°¤¼� °� � ªµ¤� o°� � µ¦Â¦� � µ� - 妪� � ªµ¤� o°� � µ¦Â¦ � � µ� Ä� � ¦³Á� «Å� ¥°¥nµ� ¤ÎɵÁ ¤°Â³� n°Á� ºÉ°�

3.3 กรอบความร.วมม�อเพ��อเตร�ยมพร อมก�าล�งคนเพ��อรองร�บการเป�ดเสร�การค าอาเซ�ยน

56

дёі юн

³ εµ� � � � �Á¦¥¤¡¦o°¤²�  nµ¥Á µ»µ¦� � �

 nµ¥ª·µµ¦� �

BOI

¦¤¡´ r²� � �

°»¤«¹¬µ� �

°µª²�

�

«�

¦¤Á¦ µ²� � �

¦¤ µ¦� � ´®µ� � µ� �

£µ®° µ¦ oµ� �

£µ°» µ®¦¦¤� �

� ªÂ� � ¨¼� � oµ�

° »� � � � o°¤¼² ³ εµÁ¦¥¤¡¦o°¤� � � � � �ε´ Á¡ºÉ°¦° ¦´ µ¦Á· Á ¦¸� � � � � � � � �µ¦ oµ� �

-------- oµ°» r� � � � � ------------

----- °» µ� � � --------

•¤®µª·¥µ¥� • µ´ª·¥� � � � •� ¼o� ¦� � »� ª»� ·

° r¦ µ¥oµ� � � � � �

«° ¤µ¤ª·µ¡� � �

ª »¦³ r� � � � � •� ·� � µ¤Â³� ¦³¤ª � o°¤¼� ªµ¤� o°� � µ¦Â³°»� � µ� ² •Á °Â³¤µ¦ µ¦¦³¥³ ʳ¥µª� � � � �