PDV ULOGA POREZA U RAZVOJU PREDUZETNITVA

PROMETEJ

VISOKA KOLA ZA PRIMJENJENE I PRAVNE NAUKEBANJA LUKASEMINARSKI RAD

Nastavni predmet: MONETARNE I JAVNE FINANSIJE Tema: POREZ NA DODATU VRIJEDNOST- PDVBanja Luka, decembar 2011 godine

S A D R A J

UVOD...............................................................................................................11. KLASIFIKACIJA POREZA .................................................................4

1.1. Prema kriterijumu vremena.........................................................4

1.2. Prema kriterijumu oporezivanja..................................................4

1.3. Prema kriterijumu poreske situacije............................................4

1.4. Prema kriterijumu da li je prihod ostvaren radom ili ne.............4

1.5. Prema kriterijumu nadlenosti drutveno politike zajednice.....................................................................................5

1.6. Prema kriterijumu prevaljivosti i kriterijumu poreske snage......5

2. OSNOVNI POJMOVI O PDV-u...........................................................53. POREZ NA DODATU VRIJEDNOST.................................................63.1. Razlika izmeu PDV-a i poreza na promet.................................93.2. Nain obrauna PDV-a................................................................93.3. Uticaj PDV-a na finansijski poloaj preduzea.........................103.4. Uticaj dodate vrijednosti na finansijski poloaj preduzeaa......124. MOGUE SMANJENJE NEGATIVNOG UTICAJA PDV-A NA

FINANSIJSKO NAPREZANJE I FINANSIJSKI POLOAJ PREDUZEA.......................................................................................135. ZAKLJUAK.......................................................................................156. LITERATURA......................................................................................16U V O D

Porez je oblik javnih prihoda koje drava naplauje od fizikih i pravnih lica za pokrie optih i zajednikih potreba drutva. Visinu, nain obrauna, nain plaanja poreza odreuje drava svojim zakonskim propisima.

Nastanak poreza vezan je za pojavu i proirenje dravnih funkcija.

Koliko je vaan poreski sistem, govori injenica da se na nivou Evropske unije usklauje i sinhronizuje. Aktivnost usklaivnja brzo se iri na zemlje kandidate za ulazak u Evropsku uniju, radi ujednaavanja ekonomskih uslova poslovanja preduzetnika.

Mali i srednji preduzetnici u razvijenim zemljama uivaju naklonost drave i to upravo preko poticajne poreske politike. Cilj je putem poreske politike stvoriti jakog i stabilnog poreskog obveznika.

Nije nepoznanica da ti poticaji pored ustalog podrazumjevaju olakice u smislu oslobaanja od poreskih obaveza u prvoj godini rada s ciljem oivljavanja i stabilizacije biznisa poreskog obveznika.

1. KLASIFIKACIJA POREZA

1.1. Prema kriterijumu vremena1. Redovne

2. Neredovne

Redovni porezi su oni porezi koji se pojavljuju redovno svake godine i kao takvi su dominantni u poreskom sistemu i slue finansiranju redovnih rashoda.Neredovni su oni porezi koji se ne pojavljuju redovno,pojavljuju se s vremena na vrijeme i ije pojavljivanje je vezano za odreene ekonomske, socijalne i politike prilike i po pravilu slue za finansiranje neredovnih javnih rashoda.1.2. Prema kriterijumu oporezivanja

1. Objektivne (realne)

2. Subjektivne (personalne)

Objektivni su oni porezi koji pogaaju prihode, odnosno imovinu prema njihovim stvarnim elementima, ne vodei rauna o linosti poreskog obveznika niti o njegovoj ekonomskoj snazi, socijalnim i porodninim prilikama.Subjektivni porezi su porezi koji vode rauna o linosti poreskog obveznika, o njegovoj ekonomskoj snazi, porodinim i linim prilikama.

U savremenim poreskim sistemima uoljiva je orjentacija ka subjektivnim porezima.1.3. Prema kriterijumu poreske situacije

1. Analitike

2. Sintetike

Analitiki porezi su porezi koji pogaaju samo jednu vrstu imovine, samo jednu vrstu prihoda ili samo jedan promet.

Sintetiki porezi su oni porezi koji obuhvataju cjelinu ekonomske snage obveznika (prihod, imovinu i promet).

1.4. Prema kriterijumu da li je prihod ostvaren radom ili ne

1. Fundirani

2. Nefundirani

Fundirani porezi su porezi koji pogaaju fundirane prihode tj. prihode od imovine,odnosno sve prihode koje poreski obveznik ostvaruje bez rada.Nefundirani porezi su porezi koji pogaaju nefundirane prihode tj. prihode koje je obveznik ostvario radom. U praksi se nastoji jaati poreski obuhvat fundiranih poreza.

1.5. Prema kriterijumu nadlenosti drutveno politike zajednice1. Centralne

2. Lokalne

Centralni porezi su porezi koje uvode organi centralne vlasti i rije je o porezima kojima se pored fiskalnih realizuje i niz ekstrafiskalnih ciljeva.Lokalni porezi su porezi koji se uvode na osnovu odgovarajuih odluka lokalnih organa i po pravilu je rije o manje bitnim porezima.

1.6. Prema kriterijumu prevaljivosti i kriterijumu poreske snage

1. Direktne

2. Indirektne

Ovo je najire prihvaena podjela poreza u poreskom sistemu i zakonodavstvu.U direktne poreze ubrajama:

- porez na dohodak,

- porez na dobit,

- porez na lina primanja,

- porez na imovinu,

- porez na naslee i poklone,

- porez na prihode.

Indirektni porezi se naplauju na promet proizvoda i usluga. Predmet oporezivanja moe biti, pored prometa i uvoza proizvoda i usluga i promet imovine.

Izvoz se oslobaa poreza, a uvoz se oporezuje isto kao i domai proizvodi.

Indirektni porezi su:

uvozne dabine (carine, carinske kvote itd)

akcize,

porez na dodatnu vrijednost PDV,

svi drugi porezi zaraunati na robu i usluge, ukljuujui i porez na promet i putarine.

2. OSNOVNI POJMOVI O PDV-uPorez na dodatnu vrijednost ima svoju dugogodinji primjenu, due od tri decenije primjene.

Bosna i Hercegovina, kao jedinstveno finasijsko trite od 01. januara 2006. godine, umjesto dotadanje primjene poreza na promet roba i usluga, primjenjuje obraun poreza na dodatnu vrijednost PDV.

Osnovna, zajednika karakteristika i jednog i drugog poreza je da se oporezuje potronja.

Zakljuno sa 2003. godinom PDV se primjenjuje u preko 120 zemalja u svijetu, koje obuhvataju preko 70% svjetske populacije i zato se smatra najrasprostranjenijim oblikom poreza.

Rije je o viefaznom porezu koji se obraunava i plaa u svim fazama proizvodnje i prometa proizvoda i usuga sve do krajnjeg potroaa.

To podrazumjeva da se oporezuje samo nova vrijednost koja je dodata u svakoj fazi i razlika u cijeni koja je zaraunata u sveri trgovine od svakog pojedinog trgovca zakljuno sa maloprodajom i prodaje robe krajnjem potroau.

U osnovi postoje tri faktora koja utiu na izbor oblika poreza na dodatnu vrijednost, odnosno koja odreuju predmet oporezivanja:

1. u zavisnosti od toga kako se tretira nabavka stalne imovine mogu se uvesti sledei oblici poreza na dodatnu vrijednost:

- proizvodni oblik

- dohodovni oblik

- potroni oblik

2. svaki od ovih oblika moe se zasnivati na dva naela:

- oporezivanje po naelu porjekla

- oporezivanje po mjestu krajnje potronje odredita.

3. PDV se moe utvrivati primjenom tri razliita metoda:

- metodom sabiranja

- metodom oduzimanja

- kreditnom metodom (metodom fakture)

3. POREZ NA DODATNU VRIJEDNOST

Osnovne karakteristike:

Porez na dodatu vrijednost je viefazni porez kojim se oporezuju sve faze proizvodnoprometnog ciklusa,

Pripada grupi indirektnih poreza,

Prvi put je uveden ezdesetih godina u Francuskoj,

Obavezan je instrument u EU i sve zemlje koje pretenduju na lanstvo moraju ga uvesti u procesu pribliavnja i kandidovanja,

Plaaju sva lica (subjekti) koji podlijeu oporezivanju,

Plaa se u toku poslovanja (prometa),

Plaa se za poslovanje na teritoriji zemlje,

Plaa se kada promet nije osloboen od poreza,

Privredni subjekti registrovani za PDV naplauju od svojih klijenata PDV za dobra i usluge koje prodaju. Ovo se zove izlazni PDV, a odbijaju PDV koji su platili dobavljau, ulazni PDV. To znai da privredni subjekti plaaju PDV samo na vrijednost koju oni dodaju svojim dobrima ili uslugama. Dakle plaa se porez na dodatnu vrijednost.

primjenjuje se jednako na domae i uvozne proizvode, robe i usluge,

Obraun i plaanje poreske procedure je mogue preko ulaznih i izlaznih faktura.Zakonodavac se donoenjem Zakona o porezu na dodatnu vrijednost (Slubeni glasnik BiH, broj: 9/05 i 35/05) opredjelio za potroni oblik poreza na dodatnu vrijednost koji se primjenjuje po naelu krajnje potronje odredita, a poreska obaveza se izraunava pomou kreditnog metoda to je u skladu sa VI Direktivom EU.

Potroni oblik poreza na dodatnu vrijednost omoguava da poreski obveznik prilikom izraunavanja dodatne vrijednosti prodaje (realizacije) oduzme sve trokove (kako za repromaterijal tako i kapitalna ulaganja). Na taj nain je doputeno oduzimanje cjelokupne vrijednosti kapitalnih izdataka od vrijednosti prodaje ime se spreava dvostruko oporezivanje kapitala (jednom pri njegovoj kupovini, a drugi put na proizvodu ili usluzi koja je njime proizvedena odnosno izvrena.)

Kreditni metod se primjenjuje pri utvrivanju poreske obaveze koja predstavlja razliku izmeu poreske obaveze na ostvarene prodaje i poreske obaveze za izvrene nabavke.

Ovim metodom se ne izraunava dodatna vrijednost ve obveznik poreza sueljava PDV zaraunat u fakturama kupcima i PDV obraunat u fakturama dobavljaa i razliku plaa fiskusu ako je pozitivna, odnosno zahtjeva povraaj od fiskusa ako je razlika negativna.

Iz prethodnog jasno proizilazi da je faktura osnovni dokaz postojanja poreza na dodatnu vrijednost i pretpostavka za uspjenu kontrolu obrauna i plaanja poreza.

Pored tog mehanizma PDV je podeen tako da je poreskomobvezniku u interesu da je porez u prethodnoj fazi ispravno obraunat i plaen jer od visine tog iznosa zavisi njegova krajnja obaveza.

Na ovaj nain stvaraju se i preduslovi za smanjenje ili eliminisanje evazije ovog poreskog oblika.

Plaanje poreza prema mjestu krajnje potronje, odnosno odredita, podrazumjeva oporezivanje prometa dobara i usluga prema mjestu potronje bez obzira na to da li su proizvedeni u zemlji ili su pak uvezeni.

Tako i roba koja naputa zemlju pri izvozu osloboena je poreza na dodatnu vrijednost, ali se oporezuje u zemlji u kojoj se troi. Ovim se postie da uvezena i domaa roba ravnopravnu konkuriu na domaem tritu.

Prednosti PDV-a

Ravnomjerno optereuje sve faze proizvodnje i prometa,

Poboljava finasijsku disciplinu i smanjuje potrebu kontrole,

Smanjuje prostor za verc i sivu ekonomiju tj. Izbjegavanje plaanja poreza,

Izdaniji je za dravu poto drava ranije dolazi do novca i ne dijeli rizik trita sa preduzeem,

Preferira izvoz i skraivanje kanala distribucije,

Ako je stopa PDV-a jednaka stopi poreza na promet, efekat promjene sistema oporezivanja je neutralan, tj. Nema poveanja cijena roba i usluga.

Negativne strane PDV-a

komplikuje voenje evidencije u preduzeu i izaziva dodatne trokove,

u fazi uvoenja ima uticaja na likvidnost preduzea s obzirom da zahtjeva dodatna sredstva na poetku reprodukcijskog ciklusa,

preduzea sama (bez drave) snose u potpunosti trini rizik uspjenosti poslovanja,

ako stopa PDV-a nije jednaka stopi poreza na promet tada efekat promjene sistema oporezivanja nije neutralan.Naredna tabela prikazuje kako su pojedine zemlje odredile PDV

ZEMLJANulta stopa PDV-aReducirana nia stopaNia stopa PDV-aVia stopa PDV-a

Belgijaima-621

ekanema-522

Danskaima--25

Njemakanema-716

Estonijaima-518

Grkanema4818

panijanema4716

Francuskanema2,15,519,6

Irskaima4,313,521

Italijaima41020

Kiparima-515

Latvijaima-918

Litvanijanema5918

Luksemburgnema3615

Maarskanema-1225

Maltaima-515

Holandijanema-619

Austrijanema-1020

Portugalnema51219

Poljskaima3722

Slovenijanema-8,520

Slovaka ima--19

Finskaima81722

vedskaima61225

Britanijaima-517,5

Srbijanema-818

Crna Goranema--17

Hrvatskaima--22

Makedonijanema-518

Nulta stopa PDV-a se primjenjuje u 13 zemalja EU i uglavnom se odnosu na hranu za ljudsku i ivotinjsku ishranu, djeije potreptine, medicinske i komunalne usluge i lijekove, sjemena i usluge tampanja i izdavanja asopisa i knjiga.

3.1. RAZLIKE PDV-a I POREZA NA PROMET

Pod pretpostavkom jednakih stopa poreza na promet i PDV-a i uvaavanjem njihovih karakteristika, tj. Da se PDV-om oporezuje svaka faza proizvodnje i prometa, a da se porez na promet obraunava i plaa u maloprodaji, na kraju bi se ubrao isti iznos poreza.

Razlika izmeu poreza na dodatnu vrijednost i poreza na promet u maloprodaji je u tome to se porez na dodatnu vrijednost plaa postepeno u svakoj fazi proizvodnje, dok se porez na promet ubire jednokratno tek u fazi maloprodaje.

Iz prethodnog se moe uoiti da se porez na dodatnu vrijednost naplauje u dravnu blagajnu sukcesivno u onoliko parcijalnih plaanja koliko ima faza ekonomskog, odnosno proizvodno-prometnog ciklusa.

Tek kada proizvodi (usluge) dou do krajnjeg potroaa drava e dobiti cjelokupni iznos poreza.

Samo u sluaju kad su proizvodi prodati licu koje nema status poreskog obveznika i koji zbog toga nemaju pravo da izvre odbijanje prethodno plaenog poreza drava e dobiti odjednom cjelokupni pripadajui porez.

Iz tih razloga PDV pripada grupi viefaznih poreza, dok porez na promet u maloprodaji pripada grupi jednofaznih poreza.

3.2. NAIN OBRAUNA PDV-a

Porez na dodatnu vrijednost je dakle u sutini oporezivanje krajnje potronje dobara i usluga ali na indirektan nain.

Proces oporezivanja dodatne vrijednost odvija se na sledei nain:

Svako preduzee pri prodaji dobara i usluga u fakturi kao posebnu stavku iskazuje porez na dodatnu vrijednost po propisanoj poreskoj stopi koja se primjenjuje na prodajnu vrijednost fakturisanih dobara i usluga.

Kupac tih dobara i usluga obraunati porez na dodatnu vrijednost plaa svom dobavljau zajedno sa fakturisanom vrijednou, ali porez na dodatnu vrijednost obraunat u fakturi dobavljaa ne ukljuuje u nabavnu vrijednost kupljenih dobara odnosno u trokove kupljenih usluga, ve ga knjii u okviru aktivnih vremenskih razgranienja na raunu akontacionog poreza na dodatnu vrijednost.

Kada kupac proda svoja dobra i usluge, obraunava porez na dodatu vrijednost po propisanoj stopi koja se primjenjuje na fakturnu vrijednost prodatih dobara i usluga, a obraunati porez na dodatu vrijednost iz fakture kupca knjii u okviru pasivnih vremenskih razgranienja na raunu naplaenog poreza na dodatu vrijednost.

Na dan dospjea roka za plaanje poreza na dodatu vrijednost uporeuju se salda rauna akontacionog poreza na dodatu vrijednost i saldo rauna naplaenog poreza na dodatu vrijednost.

Ako je saldo rauna akontacionog poreza na dodatu vrijednost nii od salda rauna naplaenog poreza na dodatu vrijednost, razlika se plaa dravi.

Ukoliko je saldo rauna akontacionog poreza na dodatu vrijednost vii od salda rauna naplaenog poreza na dodatu vrijednost, za razliku se podnosi nalog dravi za povrat vie plaenog poreza na dodatu vrijednost, ili se odobrava poreski kredit.

ini se vanim naglasiti injenica da u sistemu PDV-a vrijednost nabavljenih dobara i usluga se ne uraunava PDV iz razloga to bez obzira na to kad e poreski obveznik platiti fakture dobavljaima zadrani PDV moe odmah koristiti kao prethodni porez i saldirati ga sa nastalim obavezama po izlaznim fakturama za prodata dobra i izvrene usluge.

Osim toga, kada bi PDV teretio nabavnu cijenu, a time i trokove, tada bi se PDV u fakturama kupaca raunao na PDV obraunat u fakturama dobavljaa.

Zbog takvog tretmana prethodnog poreza primjenjuje se pravilo da nabavna vrijednost ne moe da sadri PDV. Rije je o finasijskom izdatku za naruioca, koji poveava dug prema dobavljau, ali zbog njegovog priznavanja kao prethodnog (ulaznog) poreza i saldiranja sa izlaznim PDV-om, tako da na kraju poprima neutralno obiljeje sa stanovita tretiranja trokova nabavke dobara i koritenje usluga kao trokova poslovanja.

3.3. UTICAJ PDV-a NA FINASIJSKI POLOAJ PREDUZEA

Uticaj poreza na finasijski poloaj preduzea sa aspekta rokova naplate potraivanja od kupaca i rokova plaanja obaveza prema dobavljaima

Fiskalni propisi o porezu na dodatnu vrijednost utvruju rok plaanja ovog poreza dravi (obino je to svakih 30 dana) nezavisno od momenta naplate potraivanja od kupaca, odnosno od momenta plaanja obaveza prema dobavljaima.

To znai da se tokovi plaanja obaveza prema dobavljaima, a time i poreza na dodatnu vrijednost iskazani u fakturi dobavljaa i tokovi naplate potraivanja od kupaca, a time i porez na dodatnu vrijednost iskazan u fakturi kupcu, vremenski ne podudaraju s rokovima plaanja prema dravi razlike izmeu naplaenog i plaenog poreza na dodatnu vrijednost, jer se ova razlika plaa na dan utvren fiskalnim propisima, bez obzira da li je ili nije naplaen porez na dodatnu vrijednost sadran u fakturi kupca i plaen porez na dodatnu vrijednost sadran u fakturi dobavljaa.

Na bazi navedenog moemo izvui zakljuak: sva preduzea koja prodaju na krae a kupuju na due rokove, razlike izmeu stvarno naplaenog poreza na dodatnu vrijednost dobavljau, imae dodatnu gotovinu koja e pozitivno djelovati na njegovo finasijsko naprezanje, a time i na finasijski poloaj.

Suprotno navedenom, preduzea koja prodaju na due, a kupuju na krae rokove plaanja imae dodatno finasijsko naprezanje u visini plaenog poreza na dodatnu vrijednost fiskusa i plaenog poreza na dodatnu vrijednost dobavljaa, sve dok se porez na dodatu vrijednost u fakturi kupcu ne naplati.

U uslovima primjene poreza na promet sluaj je sasvim drugaiji.

Ukupno obraunati porez na promet plaa se iskljuivo fiskusu. Najvei dio poreza na promet ostvaruje se od poreza na prodaju robe na malo.

Porez na promet robe na malo, u stvari, plaa se iz ostvarenog pazara (gotovine), to neutralno djeluje na finasijsko naprezanje od trenutka prodaje za gotovinu do trenutka uplate poreza na promet fiskusa.

Da se potsjetimo, preduzea koja na dan obrauna i plaanja poreza na dodatnu vrijednost ima vei iznos poreza na dodatnu vrijednost iskazan na raunu akontacionog poreza na dodatnu vrijednost od iznosa iskazanom na raunu naplaenog poreza na dodatnu vrijednost, po fiskalnim propisima ima pravo na povraaj razlike poreza na dodatnu vrijednost u visini razlikeizmeu salda tih dvaju rauna.

Meutim, prema fiskalnim propisima povraaj nije automatski ve u propisanom roku koji, prema saznanjima, iznosi najmanje 30 dana (za izvoznike), pa ak i 6 mjeseci (l. 52. Zakona). I ta se u tom sluaju dogaa?

Ako je akontacioni porez na dodatnu vrijednost sadran u fakturi dobavljaa ve plaen u sklopu plaanja fakture dobavljaa, sve dok se ne naplati povraaj poreza od fiskusa predeuzee ima dodatno finansijsko naprezanje za iznos ispostavljenog zahtjeva za povraaj poreza na dodatnu vrijednost.

Otuda, propisani dui rokovi za povraaj dovode preduzee u sve tei finansijski poloaj. Ovo dodatno finansijsko naprezanje bilo bi znatno ublaeno samo ako bi fiskalni propisi priznavali automatizam u povraaju.

To praktino znai, kao to preduzee na dan propisanog roka za obraun plaanja poreza na dodatnu vrijednost izdaje nalog za plaanje visine razlike izmeu salda rauna naplaenog poreza na dodatnu vrijednost i salda rauna akontacionog poreza na dodatnu vrijednost, preduzee koje ima negativnu razliku izmeu ovih dvaju rauna, izdaje nalog za naplatu te razlike od fiskusa, pri emu se taj nalog automatski realizuje.

Meutim ovaj automatizam ni u jednoj zemlji nije uveden, zato to on faktiki znai da gotovinom na raunu fiskusa raspolae ne samo fiskus ve i poreski obveznik koji ima pravo na povrat poreza na dodatnu vrijednost.

Odloeni rok za povrat poreza na dodatnu vrijednost naroito negativno djeluje na finansijsko naprezanje, a time i na finansijski poloaj kod preduzea kod kojih se nabavke obavljaju znatno prije nego to se vri prodaja. To se naroito odnosi na preduzea koja imaju dug ciklus proizvodnje i kratak ciklus prodaje kao to su ratarsko voarska preduzea, krupna mainogradnja koja proizvodi za poznatog kupca, graevinska preduzea koja grade stanove za nepoznatog kupva, ali i preduzea koja imaju dug ciklus peoizvodnje a relativno ravnomjernu prodaju, kao to je proizvodnja vina, i na preduzea koja u kratkom roku nabavljaju sirovine i materijal za cijelu godinu, kao to je proizvodnja ulja, eera, prerada soje i slino.

3.4. UTICAJ DODATNE VRIJEDNOSTI NA

FINANSIJSKI POLOAJ PREDUZEA

Visina dodatne vrijednosti koja se indirektno oporezuje veoma je razliita kod pojedinih preduzea.

Ova razlika je naroito izraena kod industrijskih u odnosu na trgovinska preduzea. Dodatna vrijednost kod industrijskih preduzea ravna je razlici izmeu prodajne cijene uinaka i trokova koji su proizali iz utroka komponenti na koje je pri nabavci obraunat i plaen porez na dodatnu vrijednost, kao to su trokovi materijala, goriva i energije i trokovi usluga (uglavnom proizvodnih).

Ta dodatna vrijednost kod industrijskih preduzea znatno je via nego kod trgovine zato to su drugi trokovi industrijskog preduzea pojedinih proizvoda izrazito visoki (trokovi zarada, amortizacija, rezervisanja i nematerijalni trokovi), znatno su vii od komponenti trokova trgovinskih preduzea na koje se ne obraunava i ne plaa porez na dodatnu vrijednost po jedinici prodate trgovinske robe.

Uzmimo za primjer da je prodajna vrijednost industrijskog proizvoda 100, a da su komponente trokova na koje je dobavlja obraunao porez na dodatnu vrijednost (trokovi materijala, goriva, energije i usluga) po jedinici proizvoda 45, to znai da je dodatna vrijednost 55.

Kod trgovinskog preduzea dodatna vrijednost je ravna razlici izmeu prodajne i nabavne cijene umanjene za komponenete trokova po jedinici robe na koje je dobavlja obrauano porez na dodatnu vrijednost (trokovi reijskog materijala, goriva, energije i usluga).

Iz iskustva nam je poznato da razlika u cijeni robe prodate na malo u principu ne prelazi 30%, a kod veleprodaje taj procenat je znatno nii.

Ako sada od razlike u cijeni odbijemo komponente trokova na koje je dobavlja obraunao porez na dodatnu vrijednost, vidjeemo da je kod trgovinskog preduzea dodatna vrijednost znatno ispod 30% od prodajne cijene, a kod industrijskog preduzea, iz navedenog primjera, dodatna vrijednost u odnosu na prodajnu je cijelih 55%.

Naravno, kod nekih preduzea, naroito kod preduzea iji su trokovi materijala, energije, goriva i usluga po jedinici proizvoda relativno niski, dodatna vrijednost je via od 55% u odnosu na prodajnu cijenu, ali ima preduzea kod kojih je dodatna vrijednost i nia od 55%, to se odnosi na preduzea iji su trokovi materijala, goriva, energije i usluga relativno visoki po jedinici proizvoda.

Shodno navednom, razlika izmeu akontiranog poreza na dodatnu vrijednost, plaena putem isplate fakture dobavljaima i naplaenog poreza na dodatnu vrijednost od kupaca u apsolutnom iznosu, bie vea kod proizvodnog nego kod trgovinskog preduzea.

Naprimjer, ako je kod proizvodnog preduzea dodatna vrijednost 50 novanih jedinica po jedinici proizvoda, razlika poreza na dodatnu vrijednost koja se plaa fiskusu pri stopi od 17% je 8,5 novanih jedinica = (50x0,17), a ako je kod trgovinskog preduzea dodatna vrijednost 25 novanih jedinica, a esto je i nia, razlika poreza na dodatnu vrijednost koja se plaa fiskusu je 4,25 novane jedinice (25x0,17).

Ako industrijsko i trgovinsko preduzee naplauju potraivanja u roku 60 dana, a porez na dodatnu vrijednost se plaa mjeseno (30 dnevno), industrijsko preduzee, iz navedenog primjera, imae dvostruko vee finansijsko naprezanje od trgovinskog preduzea po osnovu plaanja fiskusu poreza na dodatnu vrijednost prije nego to naplaije potraivanje od kupaca.

Ako tome jo dodamo injenicu da trgovinsko preduzee, naroito maloprodajno, znatno bre naplauje prodatu robu nego to industrijsko naplati prodate uinke, negativni uticaj na finasijsko napezanje, a time i na finasijski poloaj industrijskog preduzea, bie jo jai.

4. MOGUE SMANJENJE NEGATIVNOG UTICAJA

PDV-a NA FINANSIJSKO NAPREZANJE I

FINASIJSKI POLOAJ

Teoretski, postoje dva naina da se izbjegne ili barem smanji negativan uticaj poreza na dodatnu vrijednost na finasijsko naprezanje i finasijski poloaj.

Prvi nain odnosi se na organizaciju velikih preduzea, a

Drugi na rokove naplate potraivanja i rokove plaanja obaveza kod svih preduzea.

Organizacija velikih preduzea

Velika preduzea, iji pojedini djelovi obavljaju razliite djelatnosti ili iji su dijelovi iste djelatnosti geografski odvojeni, imaju alternativu da od dijelovarezliite djelatnosti, odnosno od dijelova geografski odvojenih formiraju segmente preduzea (profitne i investicione centre) za koje e bilansirati finansijski rezultat ili da ih odvoji u zavisna preduzea.

Ako se od dijelova preduzea formiraju zavisna preduzea, a uz to je intezivan transfer uinaka izmeu zavisnih preduzea, porez na dodatnu vrijednost e negativnije uticati na finasijsko naprezanje, a time i na finasijski poloaj, nego ako djelove preduzea proglasi za segmente i za njih obrauna finansijski rezultat.

Budui da su zavisna preduzea pravna lica, ona su i poreski obveznici, a to znai da se na sve uinke koji se transferiu izmeu zavisnih preduzea obraunava porez na dodatnu vrijednost.

S tim u vezi mogui su svi aspekti negativnog uticaja na finasijsko naprezanje i finansijski poloaj zavisnih peduzea.

Naplata potraivanja od kupaca i plaanje obaveza prema dobavljaima

Preduzee koje uspjeva da naplauje potraivanja od kupaca u kraim rokovima no to su rokovi planja obaveza prema dobavljaima, bie u situaciji da naplaeni porez na dodatnu vrijednost vie od naplaenog (akontiranog), tako da plaanje razlike fiskusu ne izaziva dodatno finasijsko naprezanje.

Meutim ako preduzee naplauje potraivanja od kupaca u duim rokovima no to plaaobavezu prema dobavljaima, bie u situaciji da razliku izmeu poreza na dodatnu vrijednost obraunatog kupcima i onog obraunatog dobavljaima plaa fiskusu, iako porez na dodatnu vrijednost nije naplaen od kupaca, to e izazvati dodatno finansijsko naprezanje, a time i pogoranje finasisjkog poloaja.

5. Z A K L J U A K

Porez na dodatu vrijednost PDV u Bosni i Hercegovini uveden je Zakonom o porezu na dodanu vrijednost i primjenjuje se od 01.01.2006. godine.

Zakonom je propisano sledee:

predmet oporezivanja

ko su poreski obveznici

kad nastaje poreska obaveza

ta ulazi u poresku osnovicu

poreska stopa

ulazni i izlazni PDV i pravo na povrat

registracija poreskih obveznika

nain i tehnika obraunavanja PDV-a

Porez na dodatu vrijednost je u sutini oporezivanje krajnje potronje dobara i usluga, ali na indirektan nain, pri emu treba imati u vidu opte pravilo:

Preduzea koja prodaju na krae, a kupuju na due rokove (razlika izmeu stvarno naplaenog poreza na dodatnu vrijednost od kupaca i stvarno plaenog poreza dobavljaa) imae dodatnu gotovinu koja pozitivno utie na finansijski poloaj preduzea.

Preduzea koja podaju na due, a kupuju na krae rokove plaanja imaju i dodatno finasijsko naprezanje.

Dva su naina izbjegavanja ili smanjenja negativnog uticaja poreza na dodatnu vrijednost na finasisko naprezanje i finasiski poloaj:

Prvi nain se odnosi na organizaciju velikih preduzea, a drugi na rokove naplate potraivanja i rokove plaanja obaveza.

Dok u sistemu PDV-a treba oekivati ozdravljenje javnih finasija drave, dotle preduzea, naroito u poetku primjene PDV-a, ima dodatno finasijsko naprezanje i pogoranje finasijskog poloaja.L I T E R A T U R A:

1. Dr. eljko Baro - Preduzetnitvo2. Prof. dr Milena Rakovi - Finasije i finansijsko pravo

3. Prof. dr Dragan Mikerevi - Finansijski menadment4. Mr. Milovan Boji - Javne finansije Mr. Milovan Boji Javne finansije

Dr eljko Baro - Preduzetnitvo

Prof. Dr Dragan Mikerevi Finansijski menadment

Dr eljko Baro - Preduzetnitvo

Dr eljko Baro - Preduzetnitvo

PAGE 16