บทท 11 ผลกระทบของไฟปาตอปาไมและสงแวดลอม

ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทมคณคาตอมนษยนานาประการ ปาไมเ ปนแหลงกาเนดของปจจยสทใชในการดารงชวตขนพนฐานของมนษย ทาใหมนษยสามารถดาเนนชวตอยไดอยางสขสบายบนโลกน นอกจากนปาไมยงเปนแหลงกาเนดของสงมชวตมากมายทงสตวปาและพรรณพช

ปจจบนนการเพมขนอยางรวดเรวของประชากร ทาใหเกดการขยายตวของชมชน ดงนนความตองการไมเพอการใชสอย ความตองการพนทเพอการเกษตร เพอการอยอาศย เพอการอตสาหกรรม สรางเขอน สรางอางเกบนา ตดถนนหนทาง จงมมากขนเรอย ๆ ทาใหพนทปาไมจานวนมากถกทาลายหรอแปรสภาพใหเสอมโทรมลง นอกจากสาเหตดงกลาวแลว ปญหาไฟปายงมสวนอยางมากททาใหทรพยากรปาไมเสอมโทรมลง เพราะปจจบนไฟปาทเกดขนเปนประจาทกปจะทวความรนแรงและความถบอยมากขน จนทาใหปาไมสามารถฟนตวไดทนตามวงจรธรรมชาต นอกจากนไฟปายงสงผลกระทบตอสงแวดลอมสวนอน ๆ อก ทงตอดน นา อากาศ สตวปาและสงมชวตเลก ๆ ในปา สถานททองเทยว ชวตและทรพยสนของมนษย รวมถงสภาวะอากาศของโลกดวย

1. ความหมายของไฟปา

ไฟปา หมายถง ไฟทเผาไหมเชอเพลงธรรมชาตในปา แลวลกลามอยางเสรไมม

ขอบเขต เชอเพลงธรรมชาตทถกเผาไหม ไดแก เศษไม ปลายไม ลกไม หญา ไมทอน เศษ

ซากพช ตอไม ไมพม และตนไม (U.S. Forest Service, 1956) ในขณะเดยวกน อภนนท

ปลอดเปลยวและคนอนๆ (2537, หนา 2) ไดใหความหมายวาไฟปา หมายถงไฟทเกดขนจาก

สาเหตอนใดกตามแลวลกลามไปไดโดยอสระ ปราศจากการควบคม ทงนไมวาไฟนนจะลกลาม

ไหมในปาธรรมชาตหรอสวนปา

GE 317 233

ชนดของไฟปา 2.

ไฟปาทเกดขนในประเทศไทย สามารถแบงออกไดเปน 3 ชนดหลก ๆ ตามลกษณะ

ของการเกด ดงนคอ

2.1 ไฟใตดน (ground fire) คอ ไฟทเผาผลาญอนทรยวตถทสลายตวแลวและกาลง

จะสลายตว ไฟชนดนอาจเผาไหมรากไมดวย ไฟใตดนอาจเกดภายหลงไฟผวดนและเผาไหม

อยางชา ๆ ไมมเปลวไฟใหเหนหรอมเพยงควนเลกนอย เปนไฟทลกลามไดชา สงเกตไดยาก

เพราะมควนนอยมาก ไฟชนดนเปนสาเหตของไฟชนดอน ๆ ได ในประเทศไทยไฟใตดนพบ

ไดไมบอยนก จะเกดขนในบรเวณปาพร ทางภาคใต

2.2 ไฟผวดน (surface fire) คอไฟทเผาไหมเศษซากพชทผวดน ไดแก ใบไม เศษ

ไม ปลายไม รวมทงพชชนลาง ไดแก หญา ไมพม และลกไม

2.3 ไฟเรอนยอด (crown fire) คอไฟทไหมเรอนยอดของตนไม และลกลามจาก

เรอนยอดหนงไปสอกเรอนยอดหนง ไฟเรอนยอดแยกยอยออกไปไดอกเปน 2 ประเภท คอ

2.3.1 ไฟเรอนยอดทตองอาศยไฟผวดนเปนสอ คอไฟทลกลามไปตามเรอนยอด

ของไมชนบน โดยอาศยไฟผวดนเปนสอนาไปสไฟเรอนยอด ซงมเชอเพลงประเภทหญาและ

วชพชอน ๆ เปนเชอเพลงและเปนตวนาเปลวไฟจากพนดนสเรอนยอดของตนไม และใหความ

รอนจนตนไมทอยขางเคยงแหง และรอนจนถงจดลกไหม ลกษณะไฟปาชนดนจะเหนไฟผวดน

ลกลามไปกอน และตามดวยไฟเรอนยอด

2.3.2 ไฟเรอนยอดทไมตองอาศยไฟผวดน เกดในปาทมไมยนตนทตดไฟไดงาย

และมเรอนยอดแนนทบตดตอกน เชน ปาสนในเขตอบอน การลกไหมจะเปนไปอยางรนแรง

เพราะเรอนยอดของตนไมทถกไฟไหม จะใหความรอนและจดเพลงใหแกตนขางเคยงซง

กอใหเกดการลกลามไปเรอย ๆ ไมมทส นสดจนกวาเชอเพลงเหลานนจะหมดไป

ไฟปาทเกดขนในประเทศไทย สวนใหญจะเปนไฟผวดน จงอาจกลาวไดวา ไฟปาท

เกดขนไมรนแรงมากเทาใด เมอเปรยบเทยบกบการเกดไฟปาในตางประเทศ เชน

สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย และแคนาดา

234 GE 317

3. สาเหตของไฟปา

การเกดไฟเปนผลมาจากกระบวนการทางเคม เกดขนจากการรวมตวกนของสงท

จาเปน 3 สง คอ เชอเพลง ความรอนและออกซเจน มารวมกนจงจะเกดการเผาไหม ซงการ

รวมกนขององคประกอบทง 3 สงนเรยกวา “สามเหลยมไฟ” (fire triangle)

ความรอน ออกซเจน

เชอเพลง

รปท 11.1 องคประกอบของการเกดไฟ

โดยสภาพแลวในผนปามเชอเพลง และออกซเจนอยเปนจานวนมากเพยงพอสาหรบ

ทาใหเกดสามเหลยมไฟได เพยงแตขาดความรอน หรอการจดไฟขนมาเทานน ถาสงหนงสงใด

ใน 3 สงนถกกาจดออกไปไฟกจะไมเกดขน เชอเพลงในปาเปนสวนทสาคญมากกวาอยางอน

เพราะประกอบดวยคารบอน ออกซเจน ในอากาศทระดบนาทะเลมอยประมาณ 21 % และ

สาหรบการเผาไหมจะใชออกซเจนเพยง 15 % เทานน (Heikkila and others 1993, p. 72)

ความรอนเปนจดเรมตนของการเกดไฟ สาหรบอณหภมทจะทาใหเกดการลกไหมไดนนตองอย

ระหวาง 220๐- 250๐ แหลงของความรอนททาใหเกดไฟปาแบงเปน 2 ประเภทคอ แหลงความ

รอนตามธรรมชาต เชน ฟาผา การเสยดสของกงไม และแหลงความรอนทเกดจากมนษยซงจด

ไฟดวยสาเหตตาง ๆ กน

GE 317 235

สาเหตทเกดไฟปานน โดยทวไปแลวมอยดวยกน 2 สาเหตหลก ๆ คอ

ไฟปาทเกดขนจากธรรมชาต 3.1

ไฟปาทเกดจากธรรมชาตอาจเกดไดจากหลายสาเหตดวยกน คอ

3.1.1 ฟาผา เปนสาเหตของการเกดไฟปาทสาคญในตางประเทศ บรเวณแถบ

ภมอากาศแบบอบอน เชน ประเทศแคนาดา อเมรกา ฟนแลนด เปนตน

3.1.2 การเสยดสของกงไม อาจเกดไดในปาประเภทผลดใบทมปาไผอย

หนาแนน มอากาศทแหงแลงและมลมพดอยตลอดเวลา

3.1.3 การหกเหของแสงอาทตย อาจเกดจากการทลาแสงอาทตยสองมากระทบ

กบหนประเภทเขยวหนมาน แลวเกดการหกเหของลาแสงไปรวมกนทจด ๆ หนงของเชอเพลง

ในปา ทาใหเกดความรอนจนเกดประกายไฟและลกลามเปนไฟปา

3.2 สาเหตจากมนษย

ไฟปาทเกดจากสาเหตของมนษยน ในประเทศไทยพบเหนกนอยเปนประจาใน

ฤดแลงของทก ๆ ป เกดจากการกระทาของมนษยทงสน ในการกระทาใหเกดไฟปาของมนษย

นน บางคนอาจจะกระทาโดยมไดตงใจ หรอตงใจกระทา สงเหลานลวนแตทาใหเกดไฟปา

ทงสน โดยสามารถอธบายไดเปนขอ ๆ ดงน

3.2.1 การจดไฟเผาไร เพอเปนการกาจดวชพชและเตรยมพนทสาหรบทาการ

เพาะปลกพช โดยการใชไฟเผาแลวมไดมการควบคมดแลทดพอ ปลอยใหไฟลกลามเขาปา

เปนสาเหตของการเกดไฟปา

3.2.2 การลาสตว เปนการจดไฟเพอใหสตวหนไฟออกจากทซอน และเพอความ

สะดวกในการลาสตวปา

3.2.3 การเกบหาของปา จดไฟเผาปาเพอตองการเกบหาของปา เชน เกบเหด

เผาะ หาผง เกบผกหวาน เปนตน

3.2.4 เพอความสะดวกในการเดนผานปา เปนการทาใหปาโลงเพอความสะดวก

ในการเดนผานปา หรอตองการใหแสงสวางยามคาคนเวลาเดนผานปา

3.2.5 เลยงสตว ตองการใหหญาแตกยอดออนสาหรบเปนอาหารของสตวเลยง

เชน วว ควาย เปนตน

236 GE 317

3.2.6 เกดจากนกทองเทยว เวลาไปทองเทยวและคางแรมในปา จะกอกองไฟ

เพอใหความอบอน ประกอบอาหาร และใหแสงสวาง หลงจากออกจากปาแลวไมดบไฟ อาจ

เปนสาเหตทาใหเกดไฟลกลามไปทอนได

3.2.7 จดไฟเพอกลนแกลง อาจเกดจากการไมพอใจเจาหนาทปาไมเลยจดไฟ

เผาปาเปนการกลนแกลง

3.2.8 จดไฟโดยความคกคะนอง ซงปราศจากมลเหตใดทงสน สวนใหญสาเหตน

มกเกดจากเดก ๆ

จากสถตและขอมลสาเหตการเกดไฟปาในประเทศไทย โดยสวนใหญไฟทเกดขนจะ

เกดในเดอนมนาคมมากทสด และยงพบอกวาชวงเวลาทเกดไฟปาสงสดนนอยระหวางเวลา

14.00-16.00 น. สาเหตการเกดไฟปาจะขนอยกบพฤตกรรมและวฒนธรรมการใชประโยชน

พนทของมนษยเปนสวนใหญ การใชประโยชนพนททแตกตางกนยอมทาใหเกดสาเหตของไฟ

ปาทแตกตางกน ดงนนการแกไขปญหาไฟปา จงมความจาเปนอยางยงทตองตระหนกถง

สาเหตการเกดไฟปาดวยเชนกน เสมอนกบการแกไขปญหาตาง ๆ หากแกไขไมถกจดแลว

ยากทจะแกไขปญหาเหลานนได

GE 317 237

ปจจยสงแวดลอมทมผลตอพฤตกรรมของไฟปา 4.

พฤตกรรมของไฟปา หมายถง เมอไฟปาเกดขนแลวมอตราการลกลาม (rate of fire

spread) เรวขนาดไหน มความรนแรงของไฟ (fire intensity) มากนอยเพยงใด และความยาว

ของเปลวไฟเทาใด (flame length)

การเกดไฟไมวาจะทใด ๆ พฤตกรรมของไฟจะเปนอยางไรนนคงไมมผใดสามารถ

คาดการณหรอประเมนไดถกตองเสยทเดยว หากแตวาพฤตกรรมของไฟจะเปนเชนใดนน

ยอมขนอยกบไฟและสงแวดลอมของไฟ โดยมปจจยสงแวดลอมเปนตวคอยควบคมพฤตกรรม

ของไฟ ซงประกอบไปดวย ปจจยเกยวกบเชอเพลง (fuel) อากาศ (weather) และลกษณะภม

ประเทศ (topography) โดยสามารถเขยนเปนสญลกษณรปสามเหลยมพฤตกรรมไฟ (fire

behavior triangle) ไดดงน (สนต เกตประณต และคนอน ๆ 2534, หนา 12-13)

สภาพภมประเทศ อากาศ

เชอเพลง

รปท 11.2 องคประกอบของพฤตกรรมไฟ

ความสมพนธระหวางปจจยทงสามสงขางตน ประกอบกบปจจยเกยวกบไฟเองจะเปน

ตวกาหนดถงพฤตกรรมของไฟในแตละชวงเวลา แตละทองท จากความรเรองนพอทจะ

ประมาณและคาดการณไดวาการเกดไฟในทตาง ๆ ทมสภาพแวดลอมทใกลเคยงกน

พฤตกรรมของไฟยอมคลายคลงกน นกวทยาศาสตรไฟปานอยคนมากทจะมความสามารถใน

238 GE 317

การประเมนและคาดการณถงพฤตกรรมของไฟทเกดขนในทตาง ๆ ได นอกจากวาผนนเปนผ

ทมประสบการณและทกษะสงเทานนจงจะสามารถคาดการณได ความรเกยวกบการประเมน

และคาดการณถงพฤตกรรมของไฟเปนสงสาคญ เปนสงทมประโยชนตอการวางแผนเพอ

ควบคมสถานการณไฟปาทเกดขน และเปนหนทางนาไปสการวางแผนการจดการไฟปาได

อยางมคณภาพ

เชอเพลง 4.1

เชอเพลง คอ อนทรยวตถทเออตอการจดใหตดหรอการเผาไหม ทงสงมชวตและ

ไมมชวตทอยบนพนดน ลกษณะของเชอเพลงในแตละสภาพปาจะมลกษณะทแตกตางกน

ออกไป เชนเชอเพลงในปาดบเขา ทข นอยในสภาพภมประเทศทเปนภเขาสงจากระดบนาทะเล

ตงแต 1,000 เมตรขนไป ตนไมจะเขยวชอมตลอดทงป เชอเพลงจงมความชนมาก โอกาสทจะ

เกดไฟปายอมมนอยหรอไมมเลย สวนเชอเพลงในปาสนทขนอยตามสภาพภมประเทศทม

ระดบความสงจากระดบนาทะเลตงแต 700 เมตรขนไป ซงพบมากทางภาคเหนอนน จะขนใน

ทซงดนไมคอยอดมสมบรณ ดนเปนกรดสง เมอเกดไฟปาจะมความรนแรงมาก เพราะตนและ

ใบของสนจะมนามนอยในตวซงถอวาเปนเชอเพลงอยางดตอการลกไหมของไฟ สาหรบ

เชอเพลงของปาเบญจพรรณ ทเกดในภมประเทศซงมดนเปนดนรวนปนทราย และมการผลด

ใบในหนาแลง เมอเกดไฟปาจะเกดอยางรนแรง และมอตราการลกลามอยางรวดเรว

เชนเดยวกนกบลกษณะของเชอเพลงในปาเตงรง ทเกดในสภาพภมประเทศทมลกษณะเปน

ดนรวนปนทราย กรวดและลกรง ความสมบรณของอนทรยวตถนอย ไมพนลางจะเปนไม

จาพวกหญาเพก และหญาตาง ๆ เมอมไฟปาจะทาใหเกดอยางรนแรงเชนเดยวกน แตความ

รนแรงของไฟจะนอยกวาในปาเบญจพรรณ ลกษณะของเชอเพลงทแตกตางกน จะมผลทาให

พฤตกรรมของไฟปาแตกตางกนดวยเชนกน โดยสามารถแยกลกษณะของเชอเพลงทมผลตอ

พฤตกรรมของไฟออกไดเปน 4 ลกษณะคอ

ความชนของเชอเพลง (fuel moisture) 4.1.1

โดยทว ๆ ไปในสภาพภมประเทศทมความแตกตางกน ยอมมผลทาให

ความชนของเชอเพลงแตกตางกนออกไปดวยเชนกน เชอเพลงในภมประเทศทองทภาคเหนอ

ตะวนออกเฉยงเหนอ กลาง ตะวนออก และใตเมอเปรยบเทยบกนแลวพบวาภาคใตจะไดรบ

GE 317 239

ปรมาณนาฝนยาวนานกวาภาคอน ๆ ความชนในเชอเพลงจงมมากกวา โอกาสทจะเกดไฟปา

จงมนอยกวาภาคอน ๆ รองลงมาคอภาคตะวนออก ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ตามลาดบ ซงความชนของเชอเพลงยอมยากตอการเกดไฟและการ

ลกลามกเปนไปไดชา ในทางตรงกนขามเชอเพลงทมความชนตา หรอเชอเพลงแหง ยอมตด

ไฟไดงายลกลามไดรวดเรว

ขนาดของเชอเพลง (fuel size) 4.1.2

เชอเพลงขนาดเลก เชน กงไม ใบไม หญาแหง จะไหมและลกลามได

รวดเรวกวาเชอเพลงขนาดใหญ เชน กงไมใหญ ทอนไม ไมยนตนตาย

ขนาดของเชอเพลงสามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอเชอเพลงขนาด

เลก (light (fine) fuels) คอ กงไม ใบไม หญา กานไมเลก ๆ ซงมการคายความชนไดอยาง

รวดเรวทาใหการเผาไหมเปนไปอยางรวดเรวเชนกน และเชอเพลงขนาดใหญ ไดแก ทอนไม

ตอไม ไมยนตน ฯลฯ การคายความชนจะเปนไปอยางชา ๆ ทาใหเชอเพลงมความชนมาก

การเผาไหมจงเปนไปอยางเชองชา และใชเวลาในการเผาไหมนาน (Heikkila and others

1993, p.76)

คณสมบตของแหลงเชอเพลง (fuel bed properties) 4.1.3

แหลงเชอเพลงประกอบไปดวยเชอเพลงหลาย ๆ ชนดรวมกน ซงลกษณะ

ของเชอเพลงแตละอยาง เปนสงสาคญในการกาหนดพฤตกรรมของไฟทเกดขนในแหลงนน ๆ

คณสมบตของแหลงเชอเพลงทมผลตอพฤตกรรมของไฟ คอ

4.1.3.1 ปรมาณของเชอเพลง หากมเชอเพลงมากไฟยอมเกดรนแรง ม

ความรอนสง และเปนอนตรายมาก โดยในปาแตละประเภทหากขนอยในสภาพของภม

ประเทศทตางกนจะมปรมาณของเชอเพลงทแตกตางกนไปดวย เชอเพลงของปาเบญจพรรณ

ในภมประเทศทมระดบความสงจากระดบนาทะเลไมเกน 700 เมตร ปรมาณของเชอเพลงจะ

มากกวาเชอเพลงของปาเตงรง ทข นอยในระดบความสงจากระดบนาทะเลไมเกน 1,000 เมตร

ทงนเพราะวาในปาเบญจพรรณ มชนดของพรรณไมมากกวา และขนหนาแนนกวา มปรมาณ

ของเชอเพลงมากกวาปาเตงรง

240 GE 317

4.1.3.2 ความตอเนองของเชอเพลง เปนปจจยสาคญททาใหไฟลกลามได

เรวหรอชา หากระยะหางระหวางเชอเพลงหางกน ไฟกยากทจะลกลามไปได แตหากเชอเพลง

อยชดตดกนอยางตอเนอง ไฟกสามารถลกลามไปไดอยางรวดเรว และตอเนอง เชนเดยวกน

กบในสภาพภมประเทศทมความลาดชนสง เชอเพลงมความตอเนองกนมาก การเกดไฟก

เปนไปอยางรวดเรวและรนแรงเชนกน

4.1.3.3 การเรยงตวของเชอเพลง ถอวาเปนสงสาคญมาก หากเชอเพลงม

การเรยงตวแบบสมกองกนอย ไฟอาจเผาไหมหมด แตหากการเรยงตวของเชอเพลงอยหางกน

ไมตดตอกน ยอมทาใหการลกลามของไฟเปนไปอยางชา หรออาจไมสามารถทจะลกลาม

ตอไปได

ลกษณะของเชอเพลง 4.1.4

จากองคประกอบของเกดการเกดไฟปาทง 3 อยาง คอ เชอเพลง ความ

รอนและออกซเจน หากลกษณะของเชอเพลงมความแตกตางกน จะสงผลทาใหพฤตกรรมของ

ไฟแตกตางกนออกไป ไมวาจะเปนความหนาแนนของเชอเพลง ปรมาณของเชอเพลงความ

ตอเนองของเชอเพลง ความชนของเชอเพลง และขนาดของเชอเพลง ยอมทาใหความรนแรง

และอตราการลกลามของไฟเปลยนไปทงสน ดงจะสงเกตเหนไดงายวาลกษณะการไหมของ

เชอเพลงเปยกกบเชอเพลงแหง ภายในคณลกษณะของเชอเพลงทเทาเทยมกน จะเหนวา

อตราการลกไหมของเชอเพลงแหงจะไหมเรวกวาเชอเพลงเปยก

GE 317 241

ความชนของเชอเพลง ขนาดของเชอเพลง ปรมาณของเชอเพลง ความ

ตอเนองของเชอเพลง และการเรยงตวกนของเชอเพลง แตละภมภาคแตละสภาพปา ยอมม

ความแตกตางกนโดยสนเชง จะเปนคณสมบตเฉพาะของแตละทองท เชน ลกษณะของ

เชอเพลงในปาเบญจพรรณทองทภาคใต กบทองทภาคเหนอ จะมความชนของเชอเพลงท

แตกตางกนทงนสบเนองมาจากอทธพลของสภาพภมอากาศ

4.2 อากาศ (weather)

อากาศ เปนปจจยทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และเปนตวแปรทสาคญทมผลตอ

พฤตกรรมของไฟ ในสภาพภมประเทศทแตกตางกน การผนแปรของอากาศกแตกตางกน

ออกไป ลกษณะอากาศทสาคญทมผลตอพฤตกรรมของไฟปา ไดแก

4.2.1 อณหภม (temperature) มผลตอความชาเรวในการแหงของเชอเพลง

แสงอาทตยมผลโดยตรงตออณหภมของเชอเพลง แหลงเชอเพลงทไดรบความรอนจากดวง

อาทตย ทาใหเชอเพลงนนมอณหภมสงกวาปรมาณขางเคยง ยอมทาใหเชอเพลงแหงดวย

ความรวดเรว เมอเชอเพลงแหงเรว โอกาสทจะเกดไฟปากเรวดวยเชนกน

4.2.2 ความชนสมพทธ (relative humidity) คอปรมาณไอนาจรง ๆ ในอากาศตอ

ปรมาณนาในอากาศทอมตว ณ อณหภมและความดนขณะนน มหนวยเปนรอยละ ถาอากาศม

ความชนสงยอมทาใหเชอเพลงมความชนสง จงยากตอการตดไฟและอตราการลกลามของไฟก

เปนไปอยางชา และความชนสมพทธมความสาคญตอพฤตกรรมของไฟเปนอยางยง เพราะ

เปนตวควบคมความชนของเชอเพลงตาย (dead fuel)ไฟจะตดไดงายและลกลามไดอยาง

รวดเรวในเชอเพลงทแหง ปรมาณความชนของเชอเพลงตาย (dead fuel) ขนาดเลก จะ

เปลยนไปตามความชนสมพทธทมอยในอากาศขณะนน

4.2.3 ลม (wind) เปนปจจยสาคญททาใหพฤตกรรมของไฟเปลยนแปลงอยางเหน

ไดชด ทงทศทางและอตราความเรวของไฟขนอยกบทศทางและความเรวของลม นอกตากนลม

ยงเปนตวชวยเพมหรอลดออกซเจนใหแกกองไฟ ทาใหการลกไหมรนแรงแตกตางกนออกไป

ไฟทจวนจะดบอยแลวอาจลกขนมาไดอกหากมลมชวย ในสภาพภมประเทศทตางกน การ

ไหลเวยนของลมกตางกน และจะเหนวาในเวลากลางคนจะพดจากยอดภเขาลงสทราบดานลาง

242 GE 317

และในทางตรงกนขามหากเปนชวงเวลากลางวนลมจะพดจากทราบดานลางขนสยอดเขา ซง

จะมผลทาใหอตราการลกลามของไฟทไหมขนเขาในเวลากลางวนเปนไปอยางรวดเรว

สภาพภมประเทศ (topography) 4.3

นอกจากอากาศ และลกษณะของเชอเพลงทสงผลทาใหพฤตกรรมของไฟ

เปลยนแปลงไปแลว สภาพภมประเทศกมความสาคญไมนอยไปกวาปจจยทง 2 ประการทมผล

ทาใหพฤตกรรมของไฟเปลยนแปลงไป ซงลกษณะของไฟทลกลามในพนททลาดชนเปรยบได

กบไฟทกาลงลกลามตามทศทางของลม

สภาพภมประเทศเปนปจจยทสาคญอยางหนง ในการกาหนดพฤตกรรมของไฟ

ปา โดยเฉพาะอตราการลกลามและทศทางของไฟ โดยสภาพภมประเทศเปนปจจยทสาคญท

จะทาใหเขาใจถงพฤตกรรมของไฟ ซงสภาพภมประเทศเปนปจจยทสาคญตวทสามในการ

กาหนดการเผาไหมของไฟวาจะไหมไปในทศทางใด สาหรบลกษณะของภมประเทศทมผลทา

ใหพฤตกรรมของไฟเปลยนแปลงไป ไดแก ความลาดชน (slope) ทศทางดานลาด (aspect)

และความสงของพนท (elevation) (Heikkila and others 1993, p. 85)

4.3.1 ความลาดชน (slope) ความลาดชนของพนทมผลตออตราการลกลามและ

ทศทางของไฟ โดยปกตไฟจะลกลามขนไปตามความลาดชนของภเขาเสมอ และการลกลามจะ

เปนไปอยางรวดเรวกวาการไหมลงเขาหรอไหมพนราบ ทงนเพราะวาความรอนจากเปลวไฟจะ

ทาใหเชอเพลงทอยตอนบนแหง มผลทาใหการลกลามของไฟเปนไปอยางรวดเรวกวาปกต

4.3.2 ทศทางดานลาด (aspect) ดานลาดชนของภเขาซงรบแสงแดดมากกวา

เชอเพลงจะแหงมากกวา เรวกวา และลกไหมไดเรวกวา ดานทไดรบแสงแดดนอย โดยเฉพาะ

หากเปนดานทรบลมดวยแลว การลกลามของไฟจะเรวมาก สาหรบทศทางดานลาดทรบแสง

จากดวงอาทตยในตอนบายและรบลม เชอเพลงจะแหงมากกวาและไฟจะลกลามเรวกวาทศ

ดานลาดทรบแสงจากดวงอาทตยในชวงเวลาเชา

4.3.3 ความสงของพนท (elevation) ความสงของพนทมอทธพลตอปรมาณ

นาฝน ชนดของเชอเพลง และชนดพรรณไม ความยาวนานของฤดไฟปา ไฟทเกดในทสง การ

แผรงสความรอนจะนอยกวาไฟทเกดในทตา เนองจากในทสงความกดอากาศจะลดลง สงผล

GE 317 243

ใหประสทธภาพในการแผรงสความรอนของเปลวไฟลดลง ดงนนความสงของพนทจงมอทธพล

ตอพฤตกรรมของไฟเชนเดยวกน

5. วฏจกรของไฟในสงคมพช

วฏจกรของไฟขนอยกบความถไฟ ความรนแรงของไฟ ฤดกาลของไฟ และ

กระบวนการเกดไฟในทตาง ๆ ไฟมกจะมบทบาทสาคญในการกาหนดโครงสรางของพชพรรณ

แตโครงสรางของพรรณพชจะเปนตวกาหนดความรนแรงของไฟเปนสวนใหญ เมอพจารณา

ความรนแรงของไฟและความถไฟรวมกน ไฟทเกดขนในธรรมชาตอาจมหลายชนด ไดแก ไฟ

ผวดนทมความรนแรงนอยและเกดถ ไฟผวดนทมความรนแรงนอยและเกดไมถหรอไฟผวดนท

มความรนแรงมากและเกดไมถ และไฟเรอนยอดทมความรนแรงมากและเกดไมถ

นอกจากนวฏจกรทผนแปรตาง ๆ เกดขนเนองจากไฟทมความรนแรงนอยและเกดถสลบกบ

ไฟทมความรนแรงมากและเกดไมถ

ความแตกตางของวฏจกรของไฟมเหตผลหลายอยาง แตเหตผลเบองตนเกดขน

เนองจากความถของไฟทแตกตางกน และปรมาณเชอเพลงทแตกตางกนในระบบนเวศหนง ๆ

ทมสวนประกอบของพนธไมหรอโครงสรางคงทนน ขนาดความถของไฟมชวงกวาง กลาวคอ

ในทงหญา ในปาสน หรอในปาผลดใบ จะมความถของไฟไมเหมอนกน นอกจากความถของ

ไฟยงขนอยกบพนทหรอสภาพสงแวดลอมของสงคมพชนน ๆ วาอยในเขตหนาว หรอเขตรอน

ซงการเจรญเตบโตของพนธไมและการฟนตวจะมอตราทแตกตางกน จดทสาคญกคอความถ

ของไฟ เปนสงกาหนดลกษณะการววฒนาการของพชพรรณและการเปลยนแปลงใดๆ ใน

วฏจกรของไฟของสงคมหนง ๆ จะทาใหสวนประกอบของพนธไมและโครงสรางของสงคมนน

เปลยนแปลงไปโดยอตโนมต

การเกดไฟซาตอเนองกนในพนทเดยวกนเปนเรองสาคญทตองทราบและเขาใจ

เพราะวาการเกดไฟซาในพนททมผลกระทบอยางเหนไดชดตอการรอดตายของพนธไมแตละ

ตนและของสงคมพช หรอพชแตละชนดภายหลงไฟไหม ฤดกาลของการเกดไฟซงมอทธพลตอ

244 GE 317

การรอดตายและการผลดอกของพช และความสาคญของความรนแรงของไฟทมตอการ

ตอบสนองของตนไมและการงอกของเมลด สวนความสาคญของลกษณะของการปรบตวนน

ตองพจารณาถงวฏจกรของพนธไมเอง และวฏจกรของไฟทปรากฏตอพนธไมนน ชวง

ระยะเวลาของวฏจกรของไฟหนง ๆ แตกตางกนอยางมาก พนธไมบางชนดหรอชนดของสงคม

พช เชน หญาหรอทงหญาในอเมรกาเหนอ และปาโปรงในแอฟรกาเกดไฟไหมทก ๆ ป

ในขณะทพนธไมชนดอนหรอสงคมพชชนดอน เชน ปา boreal หรอปา subalpine มวฏจกร

ของไฟประมาณ 300 ปหรอนานกวานน

เมอเกดไฟขนถเกนไปและวฏจกรของไฟตามธรรมชาตมอปสรรค ปรมาณของ

พนธไมในสงคมพชอาจเปลยนแปลง และสงคมพชใหมจะปรบตวใหเขากบวฏจกรของไฟท

เปลยนไปใหม ในสวนททชมชนทสดของแทนมาเนย ซงไฟในธรรมชาตเกดขนแตละครงกน

เวลาไมตากวา 300 ป พนธไมเดนในปานไดแก Nothofagus และ Atherosperma แตเมอ

ความถของไฟลดลงเหลอ 200 ป พวกไมยคาลปตสไดรกลาและขนแทนทพนธไมทงสองชนด

ดงกลาว และถาไฟมความถ 50-100 ป ปาทประกอบดวย Pomaderris, Olearia และ Acacia

จะขนแทนทพวก Nothafagus นอกจากนถาความถไฟเหลอ 10-20 ป พวกตนยคาลปตส

เตย ๆ จะรกลาและเปนพนธไมเดนในพนทดงกลาว สาหรบในพนททมไฟเกดขนบอย ๆ พนท

นนจะมแตหญาขนปกคลม ดงนนวฏจกรของไฟจงเปนสงจาเปนตองทราบเพอความเขาใจใน

ระบบนเวศวทยา

GE 317 245

การปรบตวของพนธไมตอไฟ 6.

คณสมบตการปรบตวเขากบไฟของพรรณไม ไดแก ลกษณะตาง ๆ ของพรรณไมท

เปลยนแปลงไปในทางททาใหพรรณไมทอยในทเกดไฟประจานนสามารถอยรอดตลอดชพจกร

ของพชนน การปรบตวของพรรณไมมลกษณะดงตอไปน

การปองกนตา 6.1

ลกษณะนมกพจารณาจากการสบพนธภายหลงไฟไหม ทงนขนอยกบความ

รนแรงของไฟ ถาเรอนยอดของตนไมถกไฟไหมหมด ตนไมจะงอกขนมาใหมจากตาทเปลอก

หมไวหรอตนไมอาจรอดตายถาใบไมถกไฟเผา พวกไมพมสวนเหนอดนอาจถกไฟไหมหมด

แตรอดตายโดยการแตกจากตาทอยใตผวดน ในทานองเดยวกนพวกพชลมลกทมรากเหงา

สะสมอาหารอยใตผวดนจะแตกใบขนมาใหมจากเนอเยอเจรญทโคนตน

การกระตนในการผลดอก 6.2

การผลดอกเนองจากไฟกระตนนนไดศกษากบพรรณไมทนไฟ ซงสวนมาก

ไดแก พชใบเลยงเดยวและพชใบเลยงคบางชนดโดยไฟจะกระตนใหผลดอกเพมขน สาหรบพช

บางชนดไฟชกนาใหพชผลดอกเรวกวาปกต

6.3 การเกบรกษาเมลดและเมลดกระจายจากฝกเนองจากไฟ

การทมไมพมและตนไมหลายชนดเกบเมลดไวคาตนเปนสวนสาคญอยางหนง

ของชพจกร กลาวคอ การเกบเมลดคาตนเปนวธหนงททาใหตนไมรอดตายจากไฟปา ตวอยาง

พชทปรบตวเขากบไฟดงกลาว เชน ยคาลปตส เรกแนนส ในออสเตรเลย เปนตน พนธไมนจะ

เกบเมลดไวกบตน ไฟจะกระตนใหเมลดบนเรอนยอดแตกกระจายออกมาเพอใหลกไมทงอก

ขนมา ในสภาพทมแรธาตอาหารอดมสมบรณและมสงแวดลอมทเหมาะสม

เมลดเกบอยในดนและไฟกระตนใหเมลดงอก 6.4

ผลของไฟตอการงอกของเมลดน ไดมการศกษาพบวา Acacia Cyclops จะ

สะสมเมลดไวในดนเปนจานวนมากและขยายพนธอยางรวดเรวโดยอาศยไฟ ความรอนชวยให

เมลดงอกไดมากขน

246 GE 317

ผลจากการคดเลอกลกษณะตาง ๆ ทปรบตวใหเขากบไฟ 6.5

ลกษณะทเปลยนไปอยางใดอยางหนง เปนคณสมบตหนงของชพจกรของพรรณ

ไม และการเกดไฟไหมทองทกเปนกลไกคดเลอกในสงแวดลอมทมไฟ ความรนแรงของไฟ

ความถของไฟและฤดกาล รวมทงชนดของไฟเปนสงสาคญตอการรอดตายของพช ความ

รนแรงของไฟอาจทาใหการผลดอก การกระจายเมลดและการงอกของเมลดเปลยนแปลงไป

ลกษณะทพชปรบตวใหเขากบไฟสวนมากดเหมอนวาไดววฒนาการมาจาก

พนธกรรม พชบางชนดมชวตอยไดจากการคดเลอกโดยธรรมชาต เชน พชบางชนดมลาตนใต

ดน ผลดอกทผวดนหรอใตดนเพอใหรอดตายจากไฟ

วฏจกรของการสบพนธและพฤตกรรมของการปรบตวของพชใหเขากบไฟ 6.6

พชไดใชวธการตาง ๆ ปรบตวใหเหมาะทจะมชวตอยไดในสงแวดลอม ดงนน

ความถของไฟ อาจนาไปสการคดเลอกลกษณะบางอยางของพช สาหรบในระยะการสบพนธ

นน ภายหลงไฟไหมพชตางๆ สามารถสบพนธตอแบบอาศยเพศหรอแบบไมอาศยเพศกได

กลาวคอ แบบไมอาศยเพศอาจจะแตกเพมใหม แตกหนอ พรรณไมตาง ๆ อาจใชวธการสบตอ

พนธวธใดวธหนงใหรอดตายจากสภาพแวดลอมตาง ๆ หรอระดบอนตรายตางๆ ของไฟ

ไฟปาในประเทศไทยมกเกดในปาผลดใบ ถาหากปองกนไฟเปนเวลานาน

ปาผลดใบดงกลาวอาจววฒนาการกลายเปนปาดงดบ ปาผลดใบในประเทศไทยดารงอยไดตอง

มไฟ พรรณไมสวนใหญในปาผลดใบ จงตองมการปรบตวใหสามารถอยไดเมอมไฟเกดขน

กลาวคอ มลกษณะทนไฟนนเอง

ชนดของไฟในปาชนดตาง ๆ 7.

ไฟปาในประเทศไทยมกเกดขนทกปในหนาแลง ในปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาสน

ซงเปนปาธรรมชาต นอกจากนไฟปายงเกดในสวนปาตาง ๆ ไดแก สวนไมสกและสวนไม

กระยาเลย ไฟปาในประเทศไทยไมคอยรนแรงมาก เพราะอยในเขตรอน มลมมรสมพดผาน ม

ความชนสมพทธสงและเชอเพลงสวนใหญมสารนามนนอย ในปาธรรมชาตและสวนปากจะทา

GE 317 247

ความเสยหายแกลกไมในปาธรรมชาต และทาใหกลาไมทปลกใหมตาย นอกจากนบรเวณทถก

ไฟไหมบอย ๆ กมผลกระทบตอคณสมบตของดนทงทางเคมและทางฟสกส

7.1 ปาเบญจพรรณหรอปาผสมผลดใบ

เปนปาผลดใบทมพนธไมหลายชนดทขนอยรวมกน ไฟปาในปาเบญจพรรณม

เพยง 2 ชนด คอ ไฟใตผวดนและไฟผวดน พฤตกรรมของไฟรนแรงนอย สาเหตทไฟในปา

เบญจพรรณมความรนแรงนอย เพราะมไฟปาเกดขนเปนประจาทกป ทาใหพนปาไมรกทบ

มากนก ลกษณะทว ๆ ไปเปนปาโปรงผลดใบ ตนไมสวนใหญเปนไมขนาดกลางและมกมไมๆ

ไผชนดตางๆ ขนอยประปรายทวไป ลกษณะเชอเพลงในปาเบญจพรรณทมความสาคญและม

อทธพลตอพฤตกรรมของไฟปามากทสด ไดแก ใบไมแหง รองลงมาไดแก กงกานไมแหง ไม

พนลางและหญา ตามลาดบ แมวาไฟปาจะไมไดทาความเสยหายอนใหญหลวงใหแกไมใหญ

ยนตนในปาเบญจพรรณ แตไฟกอใหเกดผลเสยหายในทางออมดวยการเผาไหมใบหญาททบ

ถมอยในบรเวณพนปา อนเปนเหตใหผวดนในปาชนดนตองปะทะกบเมดฝนทตกลงมาโดยตรง

ผลทตามมากคอ หนาดนอนอดมสมบรณไปดวยแรธาตถกชะลางออกไป ในทสดความอดม

สมบรณของดนกจะลดนอยลงไปเรอย ๆ นอกจากนไฟปายงเผาไหมกลาไมมคา ซงตองใช

เวลาหลายปกวาจะเจรญเตบโตจนพนอนตรายจากไฟปาได ไดมการศกษาระบบรากของไมสก

ในปาหวยทาก อาเภองาว จงหวดลาปาง พบวากลาไมสกในปาธรรมชาตตนหนง ๆ ตองใช

เวลานานถง 15 ป จงจะสามารถตงตวรอดพนอนตรายจากไฟปา

7.2 ปาเตงรง

ลกษณะทวไปของปาเตงรงเปนปาโปรง ตนไมมกมขนาดเลก ลาตนแคระแกรน

และคดงอ อยกระจดกระจายทวไป พนปาไมรกทบ ในหนาฝนสภาพปาดเขยวชะอมทงไมชน

บนและไมพนลาง แตตอนปลายฤดหนาวตอตนฤดรอนจะเกดไฟปาโดยเชอเพลงหลกทม

ความสาคญทสดในปาชนดน คอ ใบไม รองลงมาไดแก หญา ไมพนลาง และกงกานไมแหง

ตามลาดบ หมไมจะคอย ๆ เปลยนสจากสเขยวเปนสเหลองแดง แลวใบกรวงหลนลงสพนดน

และถกไฟปาเผาไหมในทสด เปนปรากฏการณทเกดขนเปนประจาในรอบปของปาชนดน ไฟ

ในปาเตงรงมเพยงชนดเดยวคอไฟผวดน พฤตกรรมของไฟมตงแตรนแรงนอยจนถงรนแรง

ปานกลาง

248 GE 317

7.3 ปาสนหรอปาสนเขา

ลกษณะเดนของปาสน คอเปนปาโปรงไมรกทบ ทงนเพราะมพนธไมนอยชนด

ขนอยในดนรวนทมความอดมสมบรณ พนธไมยนตนทมบทบาททางการคาสงมเพยงสองชนด

เทานน คอไมสนสองใบและไมสนสามใบ ปกตไมสนสองใบจะขนอยตากวาไมสนสามใบ ใน

ธรรมชาตไมสนชนดใดชนดหนงหรอทงสองชนดอาจจะขนอยเปนกลมของไมสนเขาลวน ๆ

หรอขนปะปนอยกบไมใบกวางอน ๆ เชน ปะปนกบไมกอชนดตาง ๆ ในกรณทปาสนเขาขนอย

รวมกบปาดบเขาหรออาจจะปะปนกบไมเตง รง เหยง พลวง ในกรณทปาสนขนอยรวมกนกบ

ปาเตงรงกได

แมวาปาสนจะเปนปาไมผลดใบกตาม แตปาสนกมไฟปาเกดขนเปนประจาทกป

ทงนเพราะในลาตนและกงกานของไมสนมยางซงตดไฟไดงาย ทาใหลาตนกงกานของไมสน

กลายเปนเชอเพลงของไฟปาไดอยางดในหนาแลง ประกอบกบใบไมสนเขาซงคอย ๆ ทยอย

รวงหลนลงสพนปายอยสลายชา ใบไมเหลานจงจะสะสมบนพนปามากและกลายเปนไฟผวดน

สวนพฤตกรรมของไฟยงไมมผรายงาน แตคาดวาคงเปนไฟทสามารถควบคมไดโดยใชนาดบ

เพราะวามเชอเพลงสะสมนอย เนองจากเกดไฟปาทกป

7.4 สวนปา

สวนปา หมายถง พนทซงประกอบดวยหมไม ซงปลกสรางขนอยางมระบบแบบ

แผน และมวตถประสงคทแนนอน วตถประสงคหลกของการปลกสรางสวนปาม 3 ประการคอ

1) เพอใหไดมาซงผลตอบแทนทางเศรษฐกจ ไดแก เนอไมและผลตผลจากสวน

ปา เชน ไมซง ไมเสาเขม ครง นาผง ฯลฯ

2) เพอผลดานการอนรกษดน นาและสภาพแวดลอม

3) เพอผลในดานการพกผอนหยอยใจและการศกษา

ไฟทเกดในสวนปาม 2 ชนด คอไฟผวดนและไฟเรอนยอด ไฟเรอนยอดมกเกด

กบสวนสนสองใบ สนสามใบ และสนจนทมอายไมเกน 5 ป สวนไฟผวดนมกเกดในสวนสกและ

สวนไมกระยาเลยทมอาย 5 ปขนไป ซงปลกโดยรฐบาลและรฐวสาหกจ เนองจากไมม

งบประมาณในการกาจดวชพช สวนความรนแรงของไฟนนกขนอยกบชนดของวชพช ถาเปน

วชพชพวกหญาคา หญาแขมและหญาพง ไฟจะรนแรงกวาวชพชพวกสาบเสอและสาบหมา

GE 317 249

แตในสภาพลมสงบและในทราบ พฤตกรรมของไฟในแหลงเชอเพลงดงกลาวไมแตกตางกน

มากนก อยางไรกตามไฟในวชพชพวกหญาคา หญาพง แขมหลวงและเลา จะอนตรายกวา

เพราะมการปลวของเชอไฟทาใหเกดไฟไหมทใกลเคยงอกหลายแหง

ผลกระทบของไฟปาตอปาไมในประเทศไทย 8.

ในสถานการณปจจบนไฟปา นอกจากเปนตวการสาคญอยางหนงททาใหปาไมตอง

สญเสยไปแลว ยงสงผลกระทบมาถงสงแวดลอมอน ๆ อก ไมวาจะเปนดน นา รวมทงอากาศ

ดวย ในแงวชาการ ไฟปาเปนปรากฏการณปกตทเกดขนเปนวฏจกรธรรมชาต เพอทาใหลกไม

ของพชบางชนดงอกขนมาได ตวอยางเชน ลกสก เมอถกไฟปาจะทาใหเปลอกทหอหมบางลง

และสามารถงอกออกมาได ตามวงจรชวตธรรมชาต

แตปจจบน นบวามนยสาคญของความเสอมโทรมของทรพยากรปาไมและการพฒนา

เศรษฐกจในรปแบบของการเขาไปใชพนทในปา กระทงสมดลของปาเปลยนไปจนอากาศแหง

แลงขน ผลคอ ปรากฏการณไฟปาทเคยเกดขนตามธรรมชาตจงเปลยนไปจากวงจร 10 ปครง

กลายเปนเกดบอยขนแทบทกปและถกซาเตมดวยการกระทาของมนษยในปจจบน จนทาใหปา

ไมไมสามารถฟนตวได จงเหนวา ไฟปามทงคณและโทษซงสามารถสรปไดดงน

250 GE 317

ผลดของไฟปาตอระบบปาไมในประเทศไทย 8.1

1) ไฟปาทรนแรงนอยและมไดเกดขนทกป จะชวยรกษาการเปนสภาพปาเตงรง

ปาเบญจพรรณ และปาสนไวมใหกลายเปนปาชนดอน

ในปาผลดใบทชมชน ไฟจะชวยเตรยมพนทในการสบพนธตามธรรมชาต 2)

3) ในปาผลดใบทซงเดมมความอดมสมบรณตา ไฟจะชวยยอยสลายซากพช

อยางรวดเรว ชวยใหการหมนเวยนธาตอาหารเรวขน สงผลใหตนไมเจรญเตบโตดขน

4) ไฟเปนเหมอนเครองมอทางวนวฒนวทยาทราคาถกทสดทนามาใชในการ

เตรยมพนทปลกสรางสวนปา และกาจดวชพชในสวนปา หากใชตามวธการเผาตามกาหนด

5) ไฟทมความรนแรงนอยมผลในการกระตนกระบวนการเปลยนเปนไนเตรท

ไฟทรนแรงนอย มผลทาใหการแทรกซมนาและการซาบซมลงสดนเพมขน 6)

7) ไฟมผลดตอสภาพถนอาศยของสตวปาทเปนปาผลดใบ ทงหญาและปาสน

กลาวคอ ไฟชวยกาจดเชอเพลง ทงเศษกงไมใบไมและอน ๆ นอกจากนไฟยงชวยจากดโรค

แมลงและปรสตทเกาะกนสตวปา

8) ไฟมประโยชนในการจดการแหลงอาหาร สาหรบสตวกนพชในเขตอทยาน

แหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา ดวยการควบคมการเผาทงหญาเฉพาะพนท เพอใหเกด

หญาระบด

ผลเสยของไฟปาตอระบบปาไมในประเทศไทย 8.2

1) ไฟปาทาใหตนไมในปาเตงรง ปาเบญจพรรณและปาสนเจรญเตบโตชาลง

ทงนเพราะไฟปาทเกดขนทก ๆ ปทาใหพนทปาแหงแลง ดนขาดความชมชนและความอดม

สมบรณลดลง

2) ไฟปาทาใหไมวยรนเจรญเตบโตชา และมความหนาแนนลดลง สาหรบไม

วยรนในปาเตงรงจะมจานวนชนดพนธไมเปลยนไป โดยเฉพาะอยางยงไมวยรนในปาสนจะม

การเจรญเตบโตทางความสง และมเสนผาศนยกลางลดลง 20 และ 25 เปอรเซนตตามลาดบ

3) ไฟปาทาใหลกไมและไมพนลางตายเปนสวนใหญ และถาไฟไหมทก ๆ ป

ลกไมไมมโอกาสเจรญเตบโตเปนไมใหญ และลกไมจะมจานวนลดลง สวนพวกไมเครอเถา

และหญาจะมปรมาณเพมขน

GE 317 251

4) ในปาผลดใบทแหงแลง ไฟปาจะทาใหรากไมทอยใกลระดบผวดน 0-2

เซนตเมตร ตายประมาณ 80 เปอรเซนต อตราการตายของรากจะลดลงอยางรวดเรว

ตามลาดบความลกจากผวดน และทระดบความลก 6 เซนตเมตร ลงไปจากผวดนรากไมจะ

ไมไดรบการกระทบกระเทอนจากไฟเลย

5) สวนปาตาง ๆ ทงหมดทวประเทศจะถกไฟไหมเฉลย 11 เปอรเซนตของ

พนททงหด สวนผลเสยจะเกดกบสวนปาอาย 1-5 ป และตนไมทปลกทมอายในชวงดงกลาว

เมอถกไฟไหมจะตายประมาณ 20 เปอรเซนต

ผลกระทบของไฟปาตอสงแวดลอม 9.

การไดทราบถงผลเสยหายทงหมดทเกดขนจากไฟปา จะทาใหประชาชนไดเกดความ

เขาใจและจะตระหนกถงความรนแรงของปญหาไฟปา เพอจะไดเกดการตนตว และเลงเหน

ความจาเปนทจะตองรวมมอกนปองกนไฟปาอยางจรงจง ทงนเพอปองกนไมใหเกดภยพบต

อนมสาเหตจากไฟปา ผลเสยของไฟปาตอสงแวดลอมดานตาง ๆ มดงน

ผลเสยของไฟปาตอสงคมพช 9.1

เนองจากไฟปาในประเทศไทยจดอยในประเภทไฟผวดน ไฟปาทาอนตรายอยาง

ใหญหลวง โดยไฟจะเผาทาลายลกไม กลาไมเลก ๆ ทาใหหมดโอกาสทจะเตบโตเปนตนไม

ใหญ เพอทดแทนตนไมใหญเดมทลมตายไปตามอายขย ผลเสยของไฟปาตอสงคมพชในปา

พอสรปไดดงน

1) ลดอตราการเจรญเตบโตและลดคณภาพเนอไมของตนไม ไฟปาจะเผาลวกลา

ตนทาใหเกดบาดแผลรอยไหมทเปลอกไม และเนอไมบรเวณลาตน เปนชองทางทาใหเชอโรค

และแมลงศตรพชเขาทาอนตรายตอตนไมโดยงาย ทาใหการเจรญเตบโตของตนไมชะงกงน

และเนอไมเสอมคณภาพในการจะนาไปใชประโยชน

2) ขาดชวงการสบพนธทดแทนตามธรรมชาต ไฟปาทไหมลกลามไปตามพนปา

จะเผาผลาญทาลายลกไมกลาไมเลก ๆ ทาใหหมดโอกาสทจะเจรญเตบโตเปนไมใหญ เมอ

252 GE 317

ตนไมเดมลมตายไปตามอายขยหรอถกตดฟนไปใชประโยชน จงไมมตนไมเลกเตบโตขนมา

ทดแทน สภาพปากจะคอย ๆ หมดไปในทสด

3) เปลยนแปลงโครงสรางปา พนททถกไฟไหมซาซากอยเปนประจาทกป จะม

ผลทาใหโครงสรางของปาเปลยนแปลงไป ตนไมบางชนดจะถกไฟไหมตายหมด ในขณะท

ตนไมชนดอนซงทนไฟจะเขามาแทนท จากการศกษาในปาเขตรอนสวนใหญพบวา ไฟปาท

เกดซาซากทกปในทเดม มผลทาใหสภาพปาคอย ๆ เปลยนแปลงจนกลายเปนทงหญา ซงม

หญาคาและหญาขจรจบเปนพนธไมหลกในทสด

ผลเสยของไฟปาตอดนปาไม 9.2

ดนเปนองคประกอบหนงในระบบนเวศปาไม เปนปจจยสาคญในการเจรญเตบโต

และการพฒนาของสงคมพชในปา นอกจากนดนยงเปนทอยอาศยของสงมชวตอกจานวน

มากมายมหาศาล การทดนถกทาลายและเปลยนแปลงคณสมบตอนเปนผลมาจากไฟปา จะทา

ใหองคประกอบอน ๆ ในปาไดรบผลกระทบตามไปดวย และในทสดผลเสยดงกลาวจะมาถงตว

มนษยซงใชประโยชนจากปา และมความสมพนธกบปาทงทางตรงและทางออม ผลเสยของไฟ

ปาทมตอดนปาไม มดงน

1) เปลยนแปลงคณสมบตทางฟสกสของดน ปกตดนจะมพชปกคลมอย

ตลอดเวลา หากมไฟไหมปาบรเวณเดมทกป พชทเคยมอยแตเดมตายไป ทาใหหนาดนถกเปด

ขน เวลาทมฝนตกหนาดนจะเปนตวรบแรงกระแทกมากขน มผลตอการอดแนนของดนพรอม

ทงการดดซบนาและความชนของดนระเหยไปอยางรวดเรว

2) เกดการชะหนาดนและการพงทลายของดน เมอถงชวงฤดฝนดนไมสามารถ

ซมซบไดด ทาใหเกดนาไหลบาตามหนาดน แรงนาจะกดเซาะหนาดนไป ทาใหเกดการ

พงทลาย หากบรเวณนนมแหลงนาหรอเขอนจะทาใหเกดตะกอนและตนเขนได

3) ดนเสอมความสมบรณ บรเวณทเปนพนทปามกจะมความหลากหลายของแร

ธาต เพราะปาจะเปนตวควบคมดนและระบบธรรมชาต ตนไม วชพชทตายไปจะยอยสลายเปน

อนทรยวตถทาใหเกดป ย พรอมทจะหลอเลยงตนไมอนตอไป

GE 317 253

ผลเสยของไฟปาตอทรพยากรนา 9.3

โดยปกตในชวงฤดฝนเมอฝนตกลงมาตนไมและดนจะเปนตวชวยดดซบและเกบ

นาไว ในรพรนของดนมสวนอยางมากททาใหชวงฤดแลงระบายนาออกมา ซงเปนวฏจกรอยาง

หนงของระบบนเวศของปาไมและดน แตเมอเราตองเสยความสมดลทางธรรมชาตอยางนไป

อนเนองมาจากไฟปาทเผาทาลายปาไมทเปนแหลงตนนาลาธาร จงกอใหเกดภาวะฝนแลงหรอ

นาทวมหลากในชวงฤดฝน ซงมผลตอการเปลยนแปลงคณสมบตของนา นาทไหลบาตามหนา

ดน โดยไมมอะไรขวางกน จะชะลางเอาซากอนทรยวตถ เชน ตนไมทตาย ซากสตว ฯลฯ ไหล

ลงแหลงนา ทาใหบรเวณนนตนเขน นาเนา นาเสย และเพมความเปนกรดเปนดางใหกบนา

เปนอนตรายตอการดารงชวตของสตว พช มนษย

ผลเสยของไฟปาตอสตวปาและสงมชวตเลก ๆ ในปา 9.4

ปาไมเปนแหลงทอยอาศย แหลงหากนของสตวปานานาชนด รวมทงสงมชวต

เลก ๆ เชน แมลง กงกอ ไสเดอน เปนตน ยงมจลนทรยทแตละชนดมความสมพนธกบระบบ

นเวศของปา สตวขนาดเลกเปรยบเสมอนหวงโซอาหารของสตวใหญ จลนทรยเปนตวยอย

สลายวตถใหกลายเปนแรธาตอาหารกลบคนสปาอกครง การเกดไฟปา สตวทอาศยปาจะไดรบ

ผลกระทบโดยตรง

ผลเสยของไฟปาตอชวต และทรพยสนของมนษย 9.5

ไฟปาเปรยบเสมอนดาบสองคม ปาบางแหงเมอเกดไฟปาขน เมอถงฤดฝน เมอ

ฝนตกลงมาพนทเหลานจะกลายเปนทงหญาเปนแหลงอาหารของสตว พชหลาย ๆ ชนด

มนษยนามาประกอบอาหารได เชน เหด หนอไม ผกหวาน เปนตน

ในทางกลบกน ไฟปากทาลายผนปาทเคยเปนแหลงตนนาลาธาร ทาใหดนเสอม

คณภาพเรว รวมไปถงชวตและทรพยสนของมนษย

ผลเสยของไฟปาตอสถานททองเทยว 9.6

ปจจบนการทองเทยวเปนอตสาหกรรมอยางหนงทสามารถทารายไดมาสประเทศ

เนองจากประเทศไทยมศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณทดงดดนกทองเทยวแลวยงม

ธรรมชาตมากมาย เชน นาตก ทงหญา ทงดอกไม และสตวปา เปนตวดงดดนกทองเทยว

254 GE 317

เชนกน การสญเสยพนททองเทยวเนองจากการเกดไฟปา ทาใหประเทศขาดรายได ม

ผลกระทบตอระบบเศรษฐกจของประเทศ

ผลเสยของไฟปาตอสภาวะอากาศของโลก 9.7

โลกตองประสบกบการเปลยนแปลงมากมาย ชนโอโซนในบรรยากาศถกภาวะ

เรอนกระจกทาลาย ฤดรอนยาวนานมากขนอณหภมของโลกสงขน ทาใหภเขานาแขงจากขว

โลกเหนอละลายมผลทาใหระดบของนาทะเลสงและหนนเขามาตามแมนาลาคลอง นากลาย

สภาพกรอยขน ความสมดลของระบบนเวศวทยาเปลยนไป ปรากฏการณทเหนไดชดเจน

สาหรบประเทศไทยคอ อากาศรอนขนมาก เกดพายทรนแรง ฝนตกไมสมาเสมอ และทงชวง

ยาวนานจนเกดเปนความแหงแลง ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด คารบอนมอนอกไซดเพม

มากขน

โดยสรปการศกษาและการทาวจยเกยวกบพนทเสยงภยตอการเกดไฟปานน ใน

ประเทศไทยยงมการศกษาคอนขางนอย เพราะปญหาไฟปาไมคอยรนแรง ประชาชนยงมได

รบผลกระทบโดยตรงจากปญหาดงกลาว ประกอบกบการดาเนนการปองกนไฟปาของประเทศ

ไทย ไดดาเนนการเฉพาะภาครฐเทานน สาหรบภาคเอกชนยงถอวามนอย จะมเฉพาะกรณ

ของสวนปาเทานน ถงอยางไรกตามปญหาไฟปาก

ไดร บการแกไขมาเปนลาดบในระดบหนง โดย

ประชาชนเรมจะรบรถงภยพบตทเกดขนจากไฟปา

บ า งแล ว จง ส งผลท า ใหป ร ะชาชน เกดความ

กระตอรอรนบางในบางทองท ทจะใหความรวมมอกบ

ภาครฐในการปองกนและควบคมไฟปาและในอนาคต

คาดวาความรวมมอโดยประชาชนเขามามสวนรวมใน

การปองกนไฟปาคงจะมเพมมากขน ตามแผนการ

กระจายอานาจสทองถนของรฐบาล

GE 317 255