ประวตของเศรษฐกจไทย ตงแต 2475

รวพรรณ สาลผล

ส านกวชาเศรษฐศาสตรและนโยบายสาธารณะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

บทน ำ

ในการศกษาระบบเศรษฐกจของไทยปจจบนไมสามารถจะหลกเลยงทจะศกษาประวตของเศรษฐกจของไทยควบคกนไป ทงนเพราะเหตการณตางๆทเกดขนในอดตนน เกอบสวนใหญแลวกมกจะเกดขนอกในอนาคต การเรยนรเรองราวในอดตจะสงผลถงการเตรยมพรอมในการรบมอกบอนาคต ดวยเหตผลดงกลาวนจงท าใหผ เขยนสนใจทจะสบสาวเรองราวของระบบเศรษฐกจไทยในยคหลงจากการเปลยนแปลงการปกครองจากสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตย เมอวนท 24 มถนายน 2475 สงคมเศรษฐกจไทยและสงคมเศรษฐกจของโลกมการเปลยนแปลงจนผคนทอยในเวลาตองปรบตวกนขนานใหญ สงทเกดขนในเวลานนไดน ามาสการด าเนนพฤตกรรมทางเศรษฐกจทตองหมนไปตามการเปลยนแปลงของสงคมโลก เมอหนมามองเหตการณของระบบเศรษฐกจไทยปจจบนกคงไมแตกตางจากเหตการณในชวงเวลาดงกลาวทท าใหผคนในสงคมกตองเปลยนแปลงไปตามโลกเฉกเชนเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

หนงสอเลมนจงเกดขนเพอเปนสวนประกอบใหกบผ ทสนใจศกษาระบบเศรษฐกจไทยปจจบนไดใชเปนสวนหนงทจะชวยท าความเขาใจสงทจะเกดขนในปจจบนใหไดครบถวนไมมากกนอย สงไดกตามในหนงสอเลมนไดท าใหผอานมความเขาใจเรองราวในอดตและสามารถเชอมโยงกบปจจบนได ผ เขยนขอยกความดเหลานใหกบครบาอาจารยทางเศรษฐศาสตรทกทานทประสทธประศาสนวชาจนท าใหผ เขยนมความรเกยวกบเศรษฐกจไทยทสามารถถายทอดเรองราวไปสคนรนหลงได สวนสงไดกตามทเกดขอผดพลาดและมความบกพรองขาดความสมบรณ ผ เขยนขอนอมรบแตเพยงผ เดยว สดทายผ เขยนขอขอบพระคณส านกวชาเศรษฐศาสตรและนโยบายสาธารณะทไดสงเสรมและสนบสนนใหเกดหนงสอเลมน รวพรรณ สาลผล ส านกวชาเศรษฐศาสตรและนโยบายสาธารณะ ธนวาคม 2555

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

สำรบญ บทน ำ i

บ ท ท 1

สาเหตการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 1

ปจจยทางการเมอง 2 การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ 4

การเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม 10

บ ท ท 2

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 18

เคาโครงการเศรษฐกจ 20

ทนนยมโดยรฐ 26

บ ท ท 3

สงครามโลกครงท 2 34

การจดตงธนาคารกลาง 34

ปญหาเงนเฟอ 35

การขาดแคลนสนคา 38

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

บ ท ท 4

รฐประหาร 45 รฐประหาร พ.ศ. 2490 45 รฐประหาร พ.ศ. 2500 54 รฐประหาร พ.ศ. 2501 56

บ ท ท 5

ก าเนดแผนพฒนาเศรษฐกจ 57 บทบาทของสหรฐอเมรกา 57 บทบาทของธนาคารโลก 57 บทบาทของบรรษทนานาชาต 60 บทบาทกองทนการเงนระหวางประเทศ 65 บทบาทนกวชาการ 66

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

บ ท ท 6

สภาพเศรษฐกจชวงแผนพฒนาเศรษฐกจ 89 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 1 และ 2 89 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 3 และ 4 89 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 5 90 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 6 92 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 7 95 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 8 96 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 9 97 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 10 99 แผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 11 99

บรรณำนกรม

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1

สาเหตของการเปล ยนแปลง การปกครอง พ.ศ.2475

ปจจยทางการเมอง

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

การเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม

บทท

1

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2

24 มถนายน พ.ศ.2475 มความส าคญทางประวตศาสตรของไทยในฐานะทเปนจดเปลยนแปลง ทางการเมองจากการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข ซงถอไดวาเปนการเปลยนแปลงใหมทมผลเกดขนตามมาดวยความขดแยง แตกแยก และบาดหมางใจภายในกลมผ น าสวนตาง ๆ ทงในสวนของผ น าเดมและผ น าใหม 1 อยางไรกตามเหตการณสบเนองตอมานนกมผลส าเรจเกดขนในทายทสด กลาวคอ ท าใหประเทศไทยมรฐใหม ซง มชาต รฐธรรมนญ สภาผ แทนราษฎร คณะรฐมนตร และระบบราชการใหมเปนกลไกในทางการปกครอง โดยมองคพระมหากษตรยเปนประมข ซงสอดคลองกบกระแสการเปลยนแปลงของโลก และมผลใหประเทศไทยปรบตวเขากบกระแสการพฒนาทงในทางการเมองและเศรษฐกจของโลกไดในระดบหนง แมวาจะมปญหาเกดขนตามมาหลายประการกตาม2

1 นครนทร เมฆไตรรตน ค ำน ำ โดยนธ เอยวศรวงศ การปฏวตสยาม 2475 กรงเทพฯ: มลนธโครงกำรต ำรำสงคมศำสตรและมนษยศำสตร 2535 หนำ 301 2 ปญหำทเกดขนในปจจบน เชน ปญหำควำมยำกจน ปญหำสงแวดลอม ฯลฯ ลวนแตมควำมเชอมโยงมำจำกปญหำของควำมไมเปนประชำธปไตยในทำงเศรษฐกจของประชำชนสวนใหญ ซงมสำเหตมำจำกควำมไมเปนประชำธปไตยทำงกำรเมอง ดรำยละเอยดไดในโครงกำร 60 ปประชำธปไตย

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3

ความส าคญของ 24 มถนายน พ.ศ.2475 ดงกลาวขางตน ไดท าใหเกดการเปลยนแปลงทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ในเวลาตอมาอยางเปนกระบวนการ และสงผลกระทบตอเนองมายงประชาชนไทยจนถงทกวนน อยางไรกตามเพอใหความเขาใจทมตอการเปลยนแปลงการปกครองนนชดเจนยงขน จงควรจะเขาใจถงสาเหตกอน แลวจากนนจงจะเขาไปศกษาถงผลกระทบของเหตการณอนเปนขนตอนถดมา

กอนทจะเขาไปศกษาเกยวกบประวตศาสตรเศรษฐกจไทยใน พ.ศ. 2475 นนจ าเปนจะตองท าความเขาใจกบสภาพสงคม การเมอง และสภาพเศรษฐกจในระยะเวลากอนหนา ซ ง มสวนส าคญตอการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ดงค ากลาวทวา “24 มถนายน 2475 เปนผลความเปลยนแปลงทรฐสมบรณาญาสทธสรางขนมาเอง”3 ความเปลยนแปลงทเกดขนนมผลกระทบตอคนหลายกลมในสงคมไทยซงไดตอบสนองตอความเปลยนแปลงนนแตกตางกน คนหลายกลมเหลาน ไมใชเปนเพยงผถกกระท า โดยการยดอ านาจในวนท 24 มถนายน 2475 แตตางมบทบาททงทเออและตานทานกระแสความเปลยนแปลงซงน ามาสการยดอ านาจทงสน4

3 นครนทร เมฆไตรรตน ค ำน ำ โดยนธ เอยวศรวงศ การปฏวตสยาม 2475 กรงเทพฯ: มลนธโครงกำรต ำรำสงคมศำสตรและมนษยศำสตร 2535 หนำ ฌ

4 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4

ปจจยทางการเมอง

“รฐ” มความหมายวา อ านาจใจกลางในแตละสงคมทคอยก าหนดลกษณะการมอ านาจและการใชอ านาจอนๆ ทงปวง5 หากจะกลาวถงลกษณะการมอ านาจและใชอ านาจของรฐ ในป พ .ศ.2398 ภายหลงสนธสญญาเบาวรง รฐไทยไดสญเสยสทธสภาพนอกอนาเขต และอ านาจในการจดเกบภาษ ซงเปนการสญเสยอ านาจทางเศรษฐกจ ระบบเศรษฐกจเกดการเปลยนแปลงขนานใหญในระบบเศรษฐกจจากระบบเศรษฐกจแบบพงตนเองมาเปนระบบเศรษฐกจแบบเงนตรา ท าใหมการปรบตวในหมชนชนน าไดท าการสรางรฐแบบใหม เ รยกวา รฐสมบรณาญาสทธราชย (Absolute State) ขนแทนราชอาณาจกรแบบเดม6 ก าเนดของรฐสมบรณาญาสทธราชยนน งานศกษาของอรรถจกร เสนานรกษ7 ไดอธบายวา เปนผลมาจากความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเมองทท าใหชนชนน ามความส านกวา พระมหากษตรยทรงเปนผ มศกยภาพ และท าใหวถทางของประเทศมความกาวหนา การด าเนนไปสความกาวหนาไดนน พระมหากษตรยจะตองมพระราชอ านาจ

5 เสกสรร ประเสรฐกล พฒนำกำรของควำมสมพนธระหวำงรฐกบสงคมในประเทศไทย ใน วพำกษสงคมไทย กรงเทพฯ: สมำคมสงคมศำสตรแหงประเทศไทย 2538 หนำ 90 6 นครนทร เมฆไตรรตน เพงอำง หนำ 2

7 อรรถจกร สตยำนรกษ กำรเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผน ำไทย กรงเทพฯ : ส ำนกพมพจฬำลงกรณมหำวทยำลย 2538 หนำ 4

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5

อยางแทจรง มใชแตเพยงในนาม จงทรงพยายามรวมอ านาจเขาสศนยกลาง ทงนโดยอาศยความเอออ านวยของสถานการณภายในสงคมไทย หลายประการ คอ

1. การเจรญเตบโตของเศรษฐกจตนรตนโกสนทร ท าใหการจดเกบภาษท าไดมากขน จงตองอาศยมออาชพในการจดเกบ ซงจะมระเบยบทเขมงวดแตกตางการจดเกบภาษโดยมลนายทมความยดหยนมากกวา ท าใหบทบาทของมลนายลดความส าคญลง

2. การคาเสรหลง พ.ศ.2398 ท าใหความจ าเปนของพอคาในการพงพาอทธพลของมลนายลดลง

3. บทบาทในการควบคมไพรของมลนายลดลง ภยคกคามจากภายนอกจงเปนปจจยส าคญทกอใหเกดการ

ปรบตวของรฐไทยโดยการสรางรฐสมบรณาญาสทธราชย ดวยการรวมศนยอ านาจการปกครอง และการสรางระบบราชการสมยใหม ซงรวมไปถงกองทพประจ าการ อนเปนการเปลยนแปลงในทางดานการเมอง ทเกดขนเพอรองรบภยนตรายจากลทธจกรวรรดนยม อยางไรกตามปจจยภายในกมบทบาทส าคญในการสงเสรมและสนบสนนการปรบตวของรฐไทยเชนกน กลาวคอ การเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมซงแสดงใหเหนจากการเสอมของระบบมลนาย ไพร ทเกดขนตงแตการเสยกรงศรอยธยา

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6

ครงท 28 เรอยมาจนถงภายหลงสนธสญญาเบาวรงทมลนายมบทบาทลดลงกมสวนส าคญทท าใหรฐสามารถปรบตวจากราชอาณาจกรเปนรฐสมยใหม ไดโดยไมตองเผชญกบแรงตานมากนก

การเปลยนแปลงทเกดจากปจจยภายนอกและภายในไดสง ผล ตอการเปลยนแปลงตอรฐ ในขณะเดยวกนรฐทเปลยนแปลงกไดสงผลใหความสมพนธระหวางรฐกบสงคมเปลยนแปลงไป และเปนสวนหนงของการเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคมในเวลาตอมาความสมพนธระหวางรฐกบสงคมนบเปนปฏสมพนธ (Interaction) มากกวาฝายใดฝายหนงจะเปนตวก าหนดแตขางเดยว ในกระบวนการเปลยนแปลง บางครงรฐเปนแกนผลกดนใหทวทงสงคมเปลยนแปลง แตบางทสงคมกเปนตวสรางพลวตร ท าใหรฐตองแปรรปไปอยางไมมทางเลอกอน9 การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

ภายหลงสนธสญญาเบาวรงไดกอใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจอนมผลกระทบตอชวตความเปนอยของคนในสงคม การเปดประตท าการคาระหวางประเทศกบประเทศตะวนตก และการท าลายระบบการคาผกขาดโดยพระคลงสนคา ท าใหระบบเศรษฐกจไทยเรมใช

8 กำรเสยกรงศรอยธยำครงท 2 ท ำใหรฐธนบรและรตนโกสนทรทตงขนมำแทนทอยธยำไมสำมำรถรกษำควำมสมพนธระหวำงรฐกบสงคมใหเหมอนเดม จ ำตองปลอยกำรควบคมก ำลงคนใหผอนคลำยลงกวำเกำ ซงแสดออกดวยกำรลดเวลำเกณฑแรงงำนลงตำมล ำดบ

9 เสกสรร ประเสรฐกล อางแลว หนำ 109

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7

ความช านาญพเศษในการผลตมากขน โดยเฉพาะการขยายตวของการเพาะปลกและการคาขาว ซงมสาเหตมาจากการขยายตวของลทธจกรวรรดนยม ซงท าใหมความตองการขาวเพมขนในแถบประเทศในยโรปและอาณานคม และประกอบกบการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทมาจากองคพระมหากษตรยดวยการปลดปลอยไพรและทาสใหสามารถโยกยายไปท ามาหากนในทตางๆ เปนตน ซงมสวนท าใหราษฎรยอมรบวา พระมหากษตรยทรงเปนผกอใหเกดความเจรญขนในบานเมอง10 แมแตตวแทนกลมพอคาจน พอคาแขก และพอคาชาวตางประเทศอนๆ กลวนแลวแตแสดงการยอมรบพระมหากษตรยในท านองเดยวกนน 11 ความเปลยนแปลงทางกายภาพของเมองทคนในยคนนเหนไดชดเจน กคงมสวนท าใหราษฎรสามารถรบรไดวาพระมหากษตรยทรงท าใหบานเมองเจรญขนเชน การเกดขนและการขยายตวของถนนหนทาง ทางรถไฟ การสอสารไปรษณย ตลอดจนตกรามบานเรอน12

การทมการขยายตวของการผลตและการคาขาวสงผลใหราษฎรมรายไดเปนตวเงนมากขนเมอมรายไดมากขนกจะท าใหมอ านาจการซอสนคาตางๆ ตามมา ซงแสดงใหเหนไดอยางชดเจนในดานการครอบครองสนคาตางๆ อยางเทาเทยมกนมากขน ในขณะทการขยายตวของระบบ

10 อรรถจกร สตยำนรกษ อางแลว หนำ 158

11 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

12 อรรถจกร สตยำนรกษ อางแลว หนำ 160

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8

เศรษฐกจแบบเงนตราเรม ขยายตวไปเรอยๆ สงผลใหการประกอบอาชพอสระไดขยายตวมากขนในทศทางเดยวกน ซงการขยายตวนไดเขาไปมสวนส าคญตอการตระหนกถงความสามารถหรอศกยภาพของตนเองทท าใหธรกจคงอยหรอเสอมสลายไป หลกการนจงท าใหบรรดาผประกอบการตางๆ พยายามขวนขวายทจะพฒนาเพมศกยภาพของตน ดวยวธตางๆ กนไป ตามอตภาพของตน ดงปรากฏวาชาวจนจ านวนหนงไดสงลกหลานของตนเองไปศกษาวชาคาขายในตางประเทศทงทประเทศจน ฮองกง สงคโปร และในยโรป13 ในขณะเดยวกนการยกเลกระบบไพรและทาสนนไดยงผลท าใหโอกาสในการเลอกทางด าเนนชวตของไพรทกลายมาเปนราษฎรเปดกวางมากขน ราษฎรสามารถทจะครอบครองโภคทรพยไดหากมโอกาสและความสามารถเพยงพอ หรอแมวาไมมความสามารถพเศษใดๆ กสามารถทจะขายแรงงานทใดๆ กบใครกได 14 การเปลยนแปลงทเกดขนนมผลตอการเปลยนแปลงความนกคดของคนกลมตางๆ อยางคอยเปนคอยไปจนกระทงสรางส านกใหมเกดขนจนสงผลตอการเปลยนแปลงการปกครองในเวลาตอมา

อยางไรกตามการขยายตวของการคาขาวกไดกลายเปนจดออนของระบบเศรษฐกจทท าใหประเทศตองพงพารายไดจากการสงออกขาวเพยงอยางเดยวจงท าใหวกฤตการณขาวในป พ.ศ.2462 ซงม

13 อรรถจกร สตยำนรกษ อางแลว หนำ 213

14 อรรถจกร สตยำนรกษ อางแลว หนำ 215

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9

สาเหตมาจากการเกดอทกภยและฝนแลงมาตงแต พ.ศ.2460 กอใหเกดการลดลงของปรมาณการผลตขาว จนเกดการขาดแคลนขาวโดยทวไป และสงผลกระทบไปยงวกฤตเงนคงคลงเกดขนในป พ.ศ.2463–2468 ตามมา

เงนคงคลงทรฐบาลเกบสะสมไวเปนจ านวนมากถกน ามาใชจนรอยหรอลงอยางรวดเรวโดยไมสามารถหาเงนมาชดเชยไดทนท เมอถงป พ.ศ.2465 เงนคงคลงกลดลงจนเกอบหมด ฐานะของเงนคงคลงอยในฐานะวกฤต ซงเปนสภาพทจะท าใหรฐบาลลมละลายไดถาไมไดรบการแกไข

การขาดแคลนเงนทน าไปสวกฤตเงนคงคลงมสาเหตมาจากการขาดดลงบประมาณของรฐบาล โดยรฐบาลมรายไดนอยกวารายจายจนรฐบาลตองน าเงนคงคลงไปเสรม รายไดของรฐบาลมทมาจากการจดเกบภาษมจ านวนลดลง ซงเปนเรองสบเนองมาจากการทไทยตองยกเลกการคาผกขาดโดยพระคลงสนคา ถอเปนการสญเสยเอกราชทางการคลงใหกบจกรวรรดนยมตะวนตก ซงเปนทมาของรายไดมหาศาล ขอจ ากดเหลานท าใหรฐบาลจ าตองแสวงหาแหลงรายไดใหมๆ มาทดแทนดวยการเพมชนดของภาษ รวมทงอตราภาษ

ภาษทส าคญทรฐบาลหนมาจดเกบคอ ภาษรชชปการ ถอไดวาเปนภาษทจดเกบจากการไมตองถกเกณฑแรงงานแทนเปนการเสยเงน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0

ภาษทส าคญอกชนดหนงคอ ภาษทดน ภายหลงการปลดปลอยทาสเปนอสระแลว รฐบาลไดสนบสนนใหประชาชนบกเบกทดนใหมเพอท าเปนนาขาว ทงนเพอสนองตอบตอการคาขาวทก าลงขยายตว เมอรฐบาลเกบภาษทดน ท าใหรฐบาลสามารถมรายไดเพมขน

หากพจารณา ภาษรชชปการ และภาษทดนแลวจะเหนวามาจากการผลตทางดานการเกษตรภาระภาษจะตกอยกบชาวนา และถามการเชานา ชาวนาในฐานะผ เชากจะตองเสยภาษทดนนอกเหนอจากคาเชา สวนภาษรชชปการนนรฐบาลเรยกเกบจากประชาชนทไมไดถกเกณฑ อายตงแต 18–60 ป โดยยกเวนใหกบพระราชวงศ ขาราชการ ทหาร และพระ จนถงป พ.ศ.2462 รฐบาลจงแกไขตามพระราชบญญตเงนรชชปการใหขาราชการตองเสยภาษนดวย แมวาจะมการแกไขแลวกตามหากพจารณาแลวจะเหนวา ภาระภาษกยงตกอยกบชาวนาซงเปนชนสวนใหญของประเทศ ท าใหรายไดจากภาษประเภทนมความไมแนนอน ในกรณทเกดจากความเสยหายจากภาวะธรรมชาตจะเกดขนโดยเฉลยทกๆ 3 ป ท าใหชาวนาไมมเงนเสยภาษ จนตองขอผอนผนจากรฐบาลโดยยกเวนภาษ ผลดผอนให หรอ เกณฑมาท างานใชหนแทน ซงมผลท าใหรายไดของรฐบาลลดลง เหนไดชดจากในป พ.ศ.2462 เปนปทมภยธรรมชาตจากความแหงแลวเกดขน ไดท าใหรายไดของรฐบาลในปนลดลงในรายการภาษทดน และภาษสนคาออก โดยเฉพาะภาษขาว

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1

ในขณะเดยวกนรายจายของรฐบาลไดเพมขนมาตงแตรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทางดานการพฒนาประเทศ และเปนตนเหตของปญหาดานการคลงในระหวางป พ.ศ. 2463–2468 ซงการใชจายของรฐบาลสวนใหญจะเปนไปในการบรหาร การปองกนประเทศ และการพระมหากษตรย

รายจายประเภทเงนเดอนขาราชการและคาใชจายใชสอยมการขยายตวมากทสด ทงนเปนเพราะผลจากการปฏรประบบราชการในสมยรชกาลท 5 ทตองใชนโยบายแบบรวมศนยอ านาจระบบราชการในรปแบบใหมท าใหเงนเดอนประจ ามอตราการเจรญเตบโตอยางรวดเรว

การเพมจ านวนขาราชการเกนความจ าเปน โดยไมไดค านงถงคาใชจาย เปนสาเหตส าคญท าใหการขาดดลงบประมาณสงขน รวมทงเปนฉนวนส าคญทจะน าไปสความขดแยงทางการเมอง ใน ร.ศ.130 ทไมพอใจระบบบรหาร แตภายหลงจากนปญหากไมไดรบการแกไข

การใหความส าคญกบกจการดานการทหารและการรกษาเสถยรภาพทางการเมอง เปนนโยบายหลกของรฐบาลมาตงแตสมยรชกาลท 5 และ ตอเนองมายงสมยรชกาลท 6 รฐบาลใหความส าคญตอการใชเงนเพอปองกนประเทศมากกวาการพฒนาเศรษฐกจ ดวยเหตผลทวา เอกราชของบานเมองเปนสงทส าคญทจะตองค านง หากบานเมองหมดสนเอกราช การมเศรษฐกจทดกไมมประโยชน ดวยเหตนงบประมาณ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 2

ดานการปองกนประเทศจงเปนงบประมาณทส าคญทสดในงบประมาณใชจาย

ขณะเดยวกนหากพจารณาการลงทนในการพฒนาประเทศของรฐบาลซงใชเงนนอกงบประมาณ คอเงนกจากตางประเทศ และจากเงนคลง กมงไปทการปองกนประเทศ ดงจะเหนไดจากกจการรถไฟซงเปนประโยชนดานการปกครองและยทธศาสตรทางดานการเมอง จะไดรบการสนบสนนมากกวากจกรรมกรชลประทาน ซงสามารถเพมผลผลตใหสงขน จะเหนไดวาการลงทนมไดน าไปสการพฒนาเศรษฐกจ แตมงเนนไปทความมนคงทางการเมอง

การใชจายของรฐบาลในระบอบสมบรณา-ญาสทธราชยเปนระบบทไมมผ ใดสามารถตานทานพระราชอ านาจของพระมหากษตรยในการทจะใชจายเงนแผนดน จงมผลท าใหคาใชจายในรายการนอยในระดบทสงจนเกนไป แนวโนมของการใชจายในสวนของพระมหากษตรยในระดบสงไดมมานานแลว แตไดกลายเปนปญหาเมอรฐบาลไมสามารถหารายไดเพยงพอกบรายจาย

การเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจหลงสนธสญญาเบาวรงและการเกดรฐสมบรณาญา- สทธราชยไดท าใหโครงสรางสงคมไทย

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 3

ทเคยมชนชนหลกๆ เพยงมลนายและไพร ขยายตวออกไปดวยการจดกลมสงคมใหมเพมขนมา กลาวคอ ในชนชนมลนายทมเพยงกลมของมลนายซงเปนกลมทอยสวนบนสดของสงคมไดมการแตกตวออกมาเปนกลมเจานาย น าโดยพระมหากษตรยและพระราชวงศ ไดปรบตวพรอมทงยกฐ า น ะ ข อ ง ก ล ม ต น ใ ห ส ง ข น เ ร ย ก ไ ด ว า เ ป น ผ ส ถ า ป น า ร ฐสมบรณาญาสทธราชย15

ชวตทางสงคมและเศรษฐกจของกลมสงคมเจานายด าเนนไปตามแบบแผนของการยดถอชาตก าเนด และความจงรกภกดตอองคพระมหากษตรยเปนทตง16 วฒนธรรมของกลมเจานายยดถอการแบงสมาชกออกเปนล าดบชนตางๆ อยางเครงครด สงผลใหมการแบงสรรทรพยากรภายในกลมอยางไมเทาเทยมกน17 กลมสงคมเจานายประกอบไปดวยสองกลมคอ เจานายทมทรพยสมบตมากมายมหาศาล กบอกกลมคอ เจานายระดบกลางและระดบลางมรายไดจากการไดรบพระราชทานเปนรายไดหลกและมทรพยสนทเปนทดนและเงนทนจ ากด18 ซงบางครงตองก ยมเงนจากชนชนกลาง และตองเชาบานอยอาศย เจานายถอธรรม

15 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 11

16 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 33

17 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

18 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 34

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 4

เนยมวาเกดมาแลวตองรบราชการชวยบานเมอง 19 จงไมมการประกอบอาชพอน ปญหาภายในกลมเจานายมตงแตการจดชนยศ การไดรบมอบหมายต าแหนงราชการและการกระจายความมงคงภายในกลม ไดท าใหอ านาจบารมของกลมเจานายลดลงไป ประกอบกบจ านวนเจานายชนสงลดลงเรอยๆ ในขณะทเจานายบางกลมไดแยกพระองคออกจากกลมและเหนวาการมกฎหมายรฐธรรมนญและสภาผแทนราษฎรจะเปนหลกประกนความมนคงของสถาบนพระมหากษตรย20

สวนชนชนมลนายอกกลมคอ กลมขนนางมการปรบเปลยนสถานภาพของตนเองมาเปนขาราชการ โดยเฉพาะอยางยงขนนางจากสวนกลาง ซงมสภาพการท างานทแตกตางไปจากเดม คอมทท างานสวนกลางมเครองแบบ และรบพระราชทานเงนเดอน กลมขาราชการน เ ป น ก ล ม ท ถ อ ไ ด ว า เ ป น ก ล ไ ก ส า คญ ข อ ง ก า ร ส ถ า ป น า ร ฐสมบรณาญาสทธราชย21 ในขณะเดยวกนยงมกลมขนนางในสวนภมภาค ซงสมพนธกบรฐสวนกลางในรปของการสงสวยและเครองบรรณาการ แตกไมไดถกดงเขาไวในระบบขาราชการสมยใหม รวมทงกลมขนนางทเปนชาวตางชาตทมหนาทเฉพาะอยางเปนพเศษในการจดการปกครองแบบโบราณ เชน การจดเกบภาษ การศาสนา และการคาระหวางประเทศ

19 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 33

20 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 49

21 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 54

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 5

ระบบขาราชการของรฐสมบรณาญา - สทธราชยม ลกษณะเฉพาะคอ การคดเลอกใชระบบการฝากตวกบเจานาย โดยไมมการสอบคดเลอก การมระบบเงนเดอนทไมใช สทธ แตเปนการไดรบพระราชทาน เพราะวาไดปฏบตหนาท คอ “เปนขาแผนดนททานใช”22 รวมทงมความยดหยนในการเพมลดจ านวนขาราชการ โดยทการตดสนใจรบขาราชการ เลอนชนขาราชการ รวมไปถงการใหขาราชการออกจากราชการ เปนไปโดยการตดสนใจของพระมหากษตรยรวมกบคณะเสนาบด และขาราชการชนผ ใหญ ทงนไมมหนวยงานกลางอนใดคอยดและจดการใหเปนมาตรฐานเดยว นอกจากนยงเปนระบบทมความแตกตางระหวางขาราชการขนผ นอยและผ ใหญมาก ทงในแงของเงนเดอนการมอภสทธ ตลอดจนแบบแผนชวต

ในบรรดาขาราชการทงหมดนน ขาราชการระดบกลางในสายทหารและนกกฎหมาย นกการศกษา ทมภมหลงมาจากครอบครวของกลมราษฎรทพอมทรพย และมความสมพนธกบขาราชการชนผ ใหญ23 มบทบาทมากทสดในการเรยกรองระบบราชการแบบใหม ทงนเพราะคนกลมนไดรบการศกษาแบบใหม และเมอเขารบราชการกจะไดรบเงนเดอนทแตกตางกนไปตามระบบราชการในระบบสมบรณาญาสทธราชย ดงนน

22 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 56

23 เพรำะจะไมสำมำรถหำผรบรองและน ำไปฝำกตวเขำศกษำในโรงเรยนนำยรอย โรงเรยนกฎหมำย ฯลฯ และไมอำจรบรำชกำรได

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 6

ในสถานการณเชนนการเลอนขนราชการจงสมพนธกบชาตก าเนดและความสมพนธกบขาราชการชนผ ใหญ ซงเปนสงทคนกลมนไมเหนดวยอยางยงจงท าใหมการวพากษวจารณเพอผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงระบบราชการทเนนในดาน คณธรรม แทน ระบบอปถมภ เพอใหระบบราชการแบบใหมนนมบทบาทเขมแขงในการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเมอง24

การสรางระบบราชการแบบใหมมวตถประสงคเพอใหเปนระบบราชการทสามารถผลกดนความคด ชาตนยม ซงไดรบอทธพลจากหนงสอ หลกไทย25 ของขนวจตรมาตราทอธบายถงความเปนมาของชนชาตไทย ในขณะนนแมวาจะผานเวลาทท าสนธสญญาเบาวรงมาหลายปแลวกตาม แตกยงตองปฏบตตามสนธสญญาทตองเสยสทธสภาพนอกอาณาเขต ดงนนความตองการยกเลกสทธสภาพนอกอาณาเขตจงไดเกดขน ทงนเพราะตามหลกกฎหมายและหลกอ านาจอธปไตย การเสยสทธสภาพนอกอาณาเขตแสดงวาประเทศยงไมมเอกราชสมบรณ นอกจากนยงไดเกดกระแสเรยกรองดนแดนคน และรวมไปถงประเดนเกยวกบการขจดอทธพลของตางชาตในการครอบง าทางเศรษฐกจกเปนทตองการของขาราชการกลมน ทมองวาระบบราชการแบบสมยใหมจะตอบสนองไดทงหมด ซงระบบราชการมความหมายในฐานะทเปนกลไก

24 นครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 52

25 หนงสอเลมนพมพครงแรกเมอป พ.ศ.2471 และไดมกำรพมพเพมขนอกหลำยครง

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 7

ในการขยายและพฒนาชาตไทยใหทดเทยมกบอารยประเทศ อยางไรกตามความตองการเหลานเปนเพยงความเคลอนไหวของขาราชการบางสวนเทานน ขาราชการสวนใหญแมจะมความไมพอใจระบบสมบรณาญา- สทธราชยอยบาง แตกไมปรากฏหลกฐานทจะเปนปฏปกษตอระบบเกา26

ส าหรบชนชนไพรนน กมการเปลยนแปลงทจะจดชนเพมมากขนเหมอนกบชนชนมลนายโดยมการแบงกลมเพมขนตามฐานะทางเศรษฐกจ ซงมเหตจากการคาทขยายตวเพมขนในระบบเศรษฐกจแบบเงนตรา กจกรรมทางเศรษฐกจ ซงเกยวของกบการประกอบอาชพการงานโดยอสระเชน การคาขาย และการแสวงหาแนวทางเพอเปนการลงทนประกอบอตสาหกรรม เมอรวมเขาดวยกน จงเรยกวาชนชนกลาง

จดเปลยนทท าใหไพรกลายเปนชนชนกลางคอ การขยายตวของการคาขาวและมระบบการเพาะปลกแบบใหมๆ ท าใหไพรกลายเปนกลมคนทมทรพยมากขน ซงเรยกวา “ไพรกระฎมพ”27 การถกควบคมแรงงานนอยลง ท าใหมเวลาวางมากขน ดงนนจงสามารถมสวนรวมในการคาทก าลงเฟองฟไดดวยการปอนสนคาใหกบพอคา โดยเฉพาะอยายงราษฎรทอยในเขตใกลศนยกลางหรอลมแมน าเจาพระยาตอนลาง ท าให

26 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 52

27 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 9

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 8

ไพรเหลานเรมมเงนทองมาจายแทนการเกณฑแรงงาน28 ซงไดกลายมาเปนกลมชนชนกลางภายนอกระบบราชการ โดยเกดขนรวมกบกลมคนทประกอบอาชพอสระในสงคม เชน ชางทอง ชางเหลก การแพทย ชางกอสราง ชางกล ชางหลอ ชางถายรป เปนตน และขนนางระดบลาง รวมทงชาวตางชาตโดยเฉพาะประเทศจน 29 ทประสบความส าเรจในการคาขาว และขยายบทบาทเขาไปในการเงนการธนาคาร (เปนคนจนทไมมภมหลงเกยวกบการเปนเจาภาษนายอากร หรอนายทนนายหนา30 ในเศรษฐกจดงเดมทมการผกขาด)

ชนชนกลางเหลานประกอบไปดวยพอคาขาว และพอคาทคดแสวงหาชองทางลงทนในอตสาหกรรม และชนชนกลางทประกอบอาชพอสระ โดยเฉพาะอยางยงพวกนกเขยนและนกหนงสอพมพ ลวนแลวแตมความตองการการสนบสนนจากรฐบาล เพอใหพวกเคาสามารถแขงขนกบบรษทตางประเทศได ชนชนกลางนอกระบบราชการไดชวยกนท าลายความชอบธรรมของคนชนสงทจะปกครองในแบบสมบรณาญาสทธราชยลงไป ดวยการเคลอนไหวอยางแขงขนไปในทางบนทอนหลกการยดถอช าต ก า เ น ด เ ป น ส า คญ ซ ง ก ร ะ ทบตอ อ ดมก า ร ณหลก ขอ ง ร ฐ

28 เสกสรร ประเสรฐกล พฒนำกำรของควำมสมพนธระหวำงรฐกบสงคมในประเทศไทย ใน วพากษสงคมไทย กรงเทพฯ: สมำคมสงคมศำสตรแหงประเทศไทย 2538 หนำ 111

29 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 12

30 หรอทเรยกวำ คอมปรำโดร ซงเปนนำยหนำจดซอสนคำใหกบบรษทตะวนตก

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 9

สมบรณาญาสทธราชยโดยตรง31 อกทงยงมการเคลอนไหวทางเศรษฐกจโดยเรยกรองใหรฐบาลเขามามบทบาทอดหนนพอคาไทย ผประกอบการคนไทย

ในกลมคนลางสดของสงคมคอไพร ซงเปลยนแปลงเปนชาวนา ชาวสวน ชาวไร กรรมกร สถานะของคนกลมนในสงคมมชอเรยกตางกน เชน พลเมอง ราษฎร ชาวบาน หรอ ประชาชน การเคลอนไหวของกลมราษฎรเหลานจะกระท าผานเอกสารหนงสอฎกา ซงพบวาประเดนหลกๆ คอรองเรยนเรองไมมเงนเสยภาษอากร และความเหนทแสดงเขามานนเกยวกบปญหาวาจะชวยแกไขปญหาของราษฎรอยางไร และจะแกไขปญหาของประเทศไดอยางไร ซงหมายความวารฐบาลควรจะคดโครงการอะไรขนมา เพอทจะไมตองผลกภาระใหกบราษฎรมากนก อยางไรกตามยงไดมการเสนอแนะวธการใหกบรฐบาลเพราราษฎรรดวารฐบาลมกจะขาดแคลนเงนทน

นอกจากนยงมกลมคนทเปนผ น าทางดานความคด หรอปญญาชนของสงคม ซงมบทบาทในการวพากษวจารณ สนบสนน หรอคดคานสงตางๆ ทเกดขนในสงคม โดยเฉพาะ เรองสทธสภาพนอกอาณาเขต ทความรสกนกคดของกลมคนในสมยนนยอมมระดบทแตกตางกน อยางเชนกลมเจานายไมถอวาเปนเรองส าคญมากนก

31 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 83

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 0

แตในกรณของนกเรยนกฎหมาย หรอผพพากษาบางคน ซงท างานเกยวของกบการพจารณาคดคนในบงคบตางชาตแลว กยอมตระหนกถงเรองนมากเปนพเศษ กลมคนทเชอวาการเสยสทธสภาพนอกอาณาเขตไมไดแปลวาประเทศสญเสย “เอกราช” นน พจารณาแต “เอกราช” แตเฉพาะในความหมายทางดานการเมองแบบเกา คอ ประเทศยงคงมพระราชาทเปนหนงเดยวเหมอนเดม ตรงกนขามกบกลมคนทไดรบการศกษาแบบใหมอกลกษณะนง โดยเฉพาะอยางยงในทางกฎหมาย เศรษฐศาสตร และการเมอง ยอมพจารณาเอกราชสมพนธ ไปกบอ านาจอธปไตย พจารณาวารฐมอ านาจสงสด คอสามารถมอ านาจทเดดขาดในการออกค าสงทางกฎหมาย ตดสนใจเกบภาษดวยตนเอง ฯลฯ หรอไม ในแงหลงนยอมเหนไดวาอ านาจสงสดของรฐสยามมขอจ ากดอยมาก32

ความเปลยนแปลงทเกดขนทงการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ท าใหกลมคนตางๆ มความรสกเกยวกบตนเองในฐานะปจเจกชนทมความหมาย กลาวคอมความรสกนกคดเกยวกบตนเองในฐานะ “มนษย” ทตางออกไปจากเดม ซงสงผลใหเกดการแปรเปลยนเปนความส านกทวามสามญชนมสวนหรอบทบาทในการกระท าใหชาตม เอกราชและเจรญกาวหนา อนแตกตางตากส านกเดมทมมาวา พระมหากษตรยทรงเปนผก าหนดวถประวตศาสตรไทยใหเจรญกาวหนา ดวยส านกเชนนเองท

32 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 6

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 1

ผลกดนใหขาราชการกลมหนงด าเนนการยดอ านาจเพอใหราษฎรไดรวมกนก าหนดวถประวตศาสตร33

การเปลยนแปลงและการเคลอนไหวของกลมสงคมดงกลาวมความส าคญในฐานะเปนพลงผลกดนประวตศาสตรจากสมยรชการท 5 มาสการเปลยนแปลงการปกครองใน พ.ศ.2475 กลมตางๆของสงคมมความรสกนกคดรวมกบกระแสภมปญญาของสงคม ล าพงแตปจจยเสรมทางเศรษฐกจสงคม อนไดแก ภาวะเศรษฐกจตกต า การลดจ านวนของขาราชการ อาจชวยเรงเราใหมการเปลยนแปลงระบอบการปกครองเรวขนเทานน พลงส าคญถกผลกดนมาจากกระแสภมปญญาทแสดงออกในรปขอเรยกรองตางๆ อาทเชน รฐธรรมนญ ทแกไขปญหาเศรษฐกจ ฯลฯ ซงมมากอน พ.ศ.2475

33 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 282

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 2

ภายหลงการเปล ยนแปลง การปกครอง พ.ศ.2475

เคาโครงการเศรษฐกจ

ทนนยมโดยร ฐ

บทท

2

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 3

การเปลยนแปลงการปกครอง ในวนท 24 มถนายน พ.ศ.2475 กระท าโดย “คณะราษฎร” ทประกอบดวยขาราชการทหารบก ทหารเรอ และขาราชการพลเรอน ซงไดตอบสนองความคดของผคนในระดบตางๆ อยางคอนขางแขงขนมากกวารฐบาลในระบอบเกา

ความส าคญของการเปลยนแปลงการปกครองจงไมใชเพยงแตเปลยนชนชนน าจากกลมเจานายเปนขาราชการทหาร หากยงมความหมายใหการรบรองหรอเรมตนรบรองสทธประโยชนของชนชนกลาง พอคาระดบกลางและยอย รวมทงเรมตนการตอบสนองตอขอเรยกรองของราษฎร มการเปดโอกาสใหผน าทองถนในนามของการเปนตวแทนราษฎรเปนตวแทนของราษฎรเขามามเสยงในสภา

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง คณะราษฎรกไดมการประกาศหลกการด า เนนการ 6 ประการ ทท าใ ห บานเ มองมการเปลยนแปลงไปในทศทางทตนเหนวามความถกตองเหมาะสมคอ

1. จะตองรกษาความเปนเอกราชทงหลาย เชน เอกราชในทางการเมอง การศาล ในทางเศรษฐกจ ฯลฯ ของประเทศใหมนคง

2. จะตองรกษาความปลอดภยภายใน ประเทศ ใหการประทษรายตอกนลดนอยลงใหมาก

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 4

3. ตองบ ารงความสขสมบรณของราษฎรในทางเศรษฐกจ โดยรฐบาลใหมจะหางานใหราษฎรทกคนท า จะวางโครงการเศรษฐกจแหงชาต ไมปลอยใหราษฎรอดอยาก

4. จะตองใหราษฎรมสทธเสมอภาคกน(ไมใชพวกเจามสทธยงกวาราษฎรเชนทเปนอย)

5. จะตองใหราษฎรมเสรภาพ มความเปนอสระ 6. จะตองใหการศกษาเตมทแกราษฎร จะสงเกตเหนวาในหลกหกประการระบเรองเอกราชไวเปน

หลกแรก ทงๆ ทไทยไมเคยเสยเอกราช แตในมมมองของคณะราษฎร ทมนกกฎหมายส าคญ คอ หลวงประดษฐมนธรรม (นายปรด พนมยงค) ซงมบทบาทส าคญโดยไดรบการกลาวถงวาเปน “มนสมอง” ของคณะราษฎร34 นนไดพจารณาเหนวาการเสยสทธสภาพนอกอาณาเขตไมไดหมายความวาประเทศมเอกราชโดยสมบรณสวนขอตอมาคอเรองสทธเสรภาพ และความเสมอภาค ตลอดจนขออนๆ ในดานการบ ารงความสขของราษฎรในทางเศรษฐกจ ลวนอยบนพนฐานของ หลกสทธ-มนษยชน และใหคณคาแก ส ท ธและ เส รภาพ ซ งแตกต างจากแนวคดทางการเ มองแบบสมบรณาญาสทธราชย ทระบวามนษยมแต “หนาท” ไมม “สทธ”

34 เนองจำกเปนผรำงค ำประกำศเปลยนแปลงระบอบกำรปกครอง เปนผรำงพระรำชบญญตธรรมนญปกครองแผนดนสยำมชวครำว ฉบบวนท 27 มถนำยน 2475 และเปนผรำงเคำโครงกำรเศรษฐกจแหงชำต ดรำยละเอยดในนครนทร เมฆไตรรตน อางแลว หนำ 140

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 5

หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

อยางไรกตามหลงการเปลยนแปลงการปกครองจากระบบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตย โดยคณะราษฎร ในป พ.ศ.2475 นนเปนเพยงการเปลยนแปลงทางการเมองการพฒนาการเมองจะด าเนนไปไมไดหากไมมการพฒนาดานเศรษฐกจสนบสนน เมอใดกตามทปจจยการผลตยงถกครอบครองไวโดยบคคลสวนนอย ถงแมวาประชาชนจะมสทธเสมอกน กคงจะไมมความสนใจตอการเมอง เพราะมงจะท ามาหาเลยงชพเทานน ผ ทครอบครองปจจยการผลตกจะสนบสนนบคคลทชวยรกษาผลประโยชนของตวเองเอาไวดวยการลงคะแนนเสยงเลอกตง และยงชวยเหลอใหบคคลของตนไดรบเลอกตงโดยใชเงนของตน ทมเทใหผ ทตนตองการสามารถเอาชนะการเลอกตงได

จากความส าคญดงกลาวท าใหหลวงประดษฐมนธรรม ไดเสนอ “เคาโครงการเศรษฐกจ” ซงเปนความคดเหนใหมๆ ทจะสงเสรมใหระบอบประชาธปไตยกาวหนา โดยอาศยความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมเปนส าคญ

เคาโครงการเศรษฐกจ

หลกการทส าคญในเคาโครงการเศรษฐกจ คอ รฐจะเปนผ ประกอบการเศรษฐกจเ ปนสวนใหญ ทงภาคเกษตรกรรมและ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 6

อตสาหกรรม เพอใหรฐบาลประกนความสขสมบรณของราษฎรส าหรบสาเหตทท าใหรฐบาลตองด าเนนการเพอใหราษฎรมความสขสมบรณนนกเนองจากรฐบาลตองท าตามค ามนสญญาทไดใหไวแกประชาชน และหากไมสามารถท าไดตามทสญญาไวกอาจไมไดรบการสนบสนนจากประชาชนอกตอไป

นอกจากนการทรฐบาลเปนผประกอบการนนกเพอใหรฐบาลรบภาระความเสยง ซงมาจากความไมแนนอนของธรรมชาต การแขงขน ซงการใหรฐบาลเปนผประกอบการถอเปนการประกนความสขสมบรณของราษฎรอกทางหนง

สงส าคญของการประกนความสขสมบรณของราษฎร คอหลกการพนฐานทจะไมท าใหคนในสงคมตองอดอยากจนเสยชวต ซงคนทไมมรายได เชน คนตกงาน คนชรา คนพการ จะตองไดรบการดแล การทรฐบาลเปนผประกอบการนน ท าใหรฐสามารถก าหนดปรมาณทพอเพยงตอการเลยงดประชากร นอกจากนรฐบาลยงสามารถรกษาความสงบเรยบรอยไดเปนอยางดเพราะการทบคคลในสงคมจะกอใหเกดปญหานน นอกเหนอจากนสยของตวเอง ยงมสาเหตส าคญมาจากความอดอยาก ขาดแคลน เพราะฉะนนหากรฐบาลประกนความสขสมบรณของประชาชน ผ ทจะเปนอาชญากรเพราะความอดอยากกจะหมดไป

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 7

ส าหรบวธการทเคาโครงการเศรษฐกจไดเสนอตอการแกไขปญหามดงนคอ

1. รฐบาลจะซอทดนของเอกชน ดวยการจายเงนหรอออกใบก ใหแกเจาของทดน ใบก ทดนนนรฐบาลจะก าหนดใหผลประโยชนในรปอตราดอกเบยตามอตราการก เงนในขณะซอ เมอทดนเปนของรฐบาลแลว รฐบาลกจะท าการแบงทดนออกเปนสดสวนในการประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจ แทนทจะปลอยทดนไวโดยไมกอใหเกดประโยชน

2. รฐบาลจะก าหนดใหประชาชนท างานตามวฒ ก าลง และความสามารถของตน และเมอพนเกณฑท างานกจะไดรบเงนบ านาญ ส าหรบเงนเดอนต าสดนนจะตองพอส าหรบซอหาปจจยในการด ารงชวต นอกจากนรฐบาลยงอนญาตใหผ มอาชพอสระ เชน นกประพนธ จตรกร ด าเนนอาชพไดตามตองการ

3. ในการจดหาทนเพอจายคาแรงและซอเครองจกรกลนน รบบาลควรเกบภาษมรดก ภาษเงนไดของเอกชน ภาษทางออม ภาษทะเบยนการพนน สลากกนแบง ก เงนจากธนาคารแหงประเทศไทย

4. รฐบาลแบงใหหนาทในการประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจเปนของสหกรณตางๆเพราะแมวาโดยหลกการรฐจะเปนผประกอบการเศรษฐกจเสยเอง แตในทางปฏบต “เศรษฐกจจะขนตรงตอรฐบาลกลาง

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 8

เสยทงนนแลว การควบคมตรวจตราอาจจะเปนไปโดยทวถงไมได ฉะนนจ าตองแบงการประกอบเศรษฐกจนเปนสหกรณตางๆ”

หนาทของสมาชกสหกรณมดงน

รวมมอในการประดษฐ โดยรฐออกคาใชจายตางๆสวนสมาชกมสวนในการใชแรงงาน

รวมกนในการจ าหนายและขนสง

รวมกนในการจดหาของอปโภคและบรโภคแกสมาชก

รวมกนสรางสถานทอย ส าหรบความคดทางดานสหกรณนน ในเ คาโครงการ

เศรษฐกจมจดมงหมายทจะใหความส าคญกบประชาชนในระดบลาง โดยใชระบบเศรษฐกจท เ รยกวา “สหกรณสงคมนยม (Socialist Cooperative)” ซงเนนการมสวนรวมของชาวบานในการจดการทางเศรษฐกจ

ในการแบงหนาทระหวางรฐและสหกรณในเคาโครงทางเศรษฐกจ อยทรฐท าหนาทในการวางแผนทางเศรษฐกจ สวนสหกรณควบคมการปฏบตงานทกชนทกสวน อกทงสหกรณยงเปนหนวยสงคม นอกเหนอจากเปนหนวยเศรษฐกจ การมทตงเปนสดสวนยอมสะดวกแกการปกครองแบบเทศบาลทองถน และการจดการบรการทจ าเปนตางๆ ใหทวถง เชน การอนามย สาธารณสข การศกษา

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

2 9

ความคดเรองสหกรณมรากฐานอยบนความชวยเหลอซงกนและกนของสมาชกชมชน ไมตองมการปกครองมาก ใชหลกความชวยเหลอซงกนและกนโดยสมครใจในกจการตางๆ ทเรยกวา”สามคคธรรม” แมวาในเคาโครงการเศรษฐกจจะมแนวโนมทเนนการวางแผนทางเศรษฐกจโดยรฐ แตกมขอเสนอใหสหกรณเปนผ จดการทางเศรษฐกจควบคไปดวยกน โดยทกครงทกลาวถงรฐจะตองมสหกรณคานเอาไว เคาโครงเศรษฐกจใหความส าคญกบชาวบานและการจดตงองคกรชมชน ซงเรยกวา “สหกรณ” รฐบาลเปนเพยงผ ชแนะ และชวยเหลอมากกวาบงคบจดการ

เคาโครงการเศรษฐกจไดรบแนวคดมาจากลทธโซลดาลสต (Solidalism) ของชาลส จด (Charles Gide 1847–1932) ดกต (L.Duguit 1859–1928 ) และ เดอไดม (E.Durkheim 1858–1917) ซงจดเปนส านกหนงของความคดสงคมนยมอดมคต (Utopian Socialism) หรอสงคมนยมเสร (Liberal Socialism) คอ การรวมมอชวยเหลอกนโดยสมครใจระหวางชนชนตางๆแทนการตอสระหวางชนชนและการลมลางชนชน โดยใหผ ใชแรงงานมสวนรวมในการบรหารกจการใชรปแบบของสหกรณในการบรหารเศรษฐกจ และใหรฐใชมาตรการกระจายรายไดและทรพยสนเพอชนชนผ เสยเปรยบ และน าเอาลทธรวมสวนกลาง (Collectivism) มาผสมเขาดวยเฉพาะในเรองทดน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 0

ทางดานกานเงนในเคาโครงการเศรษฐกจยงไดกลาวถงความจ าเปนในการจดตงธนาคารแหงชาต 35 เ พอเปนกลไกหนงในการด าเนนการดานเศรษฐกจของประเทศ โดยเอาเงนทนส ารองของรฐบาลและเงนทจะกจากเอกชนมาเปนทนของธนาคารชาต

อยางไรกตามเคาโครงเศรษฐกจกถกปฏเสธ ดวยเหตผลทวา เปนโครงการเหมอนอยางทท ากนในประเทศรสเซย หรออกนยหนงมลกษณะเปน “คอมมวนสต”36 และประกอบกบไดรบการตอตานจากชนชนผน าเกาและภายในกลมของคณะราษฎรเอง

ดงนนการแตกแยกทางการเมองภายในคณะราษฎรจงปรากฏขนอยางรวดเรวระหวางป พ.ศ.2475–2476 คณะราษฎรไดแตกออกเปน ปกซาย ปกขวา แลกฝายเปนกลางปกซายของคณะราษฎรน าโดยหลวงประดษฐมนธรรม ปกขวาน าโดยพระยาทรงสรเดช พระยาฤทธอคเนย และพระประศาสนพทยายทธ สวนฝายเปนกลาง คอ พระยาพหลพลพระยหเสนา ในขณะทปกซายตองการปฏรปเศรษฐกจอยางกวางขวาง และลมเลกพนธนาการของระบบศกดนาอยางสนเชง ปกขวากตองการเหนการเปลยนแปลงอยางคอยเปนคอยไปและตองการฟนฟการปกครองระบอบเดมใหกลบคนมา ในป พ.ศ.2476 ปกขวาของคณะราษฎรเปนฝาย

35 ศ.ศลปำนนท เคาโครงการเศรษฐกจ ของหลวงประดษฐมนธรรม (ดร.ปรด พนมยงค) พระนคร : อกษรเจรญทศน 2491 หนำ 15

36 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 150

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 1

ทไดรบชยชนะอยชวขณะหนง เมอสามารถปดสภาผ แทนราษฎร และเนรเทศปรดออกไปอยตางประเทศไดส าเรจ ทวาชวงเวลาแหงชยชนะของฝายอนรกษนยมกสนมาก เมอพระยาพหลฯและหลวงพบลสงครามสามารถยดอ านาจกลบคนมาไดภายในปเดยวกนพรอมกบเชญปรดกลบมาบรหารประเทศตอไป37

หลวงประดษฐมนธรรมกลบมาจากตางประเทศและถกใหท าค ารบรองวา “จะไมใชวธใหมใดๆ ทบงคบซอทดน”38 ซงตอมาในป พ.ศ. 2477–2481 จากนนกมบทบาทผลกดนใหประเทศมเอกราชสมบรณ โดยท าการแกไขสนธสญญาทไมเสมอภาคส าเรจบรบรณในป พ.ศ.2481

อยางไรกตามการรบรองของหลวงประดษฐมนธรรมไดแสดงใหเหนวามแรงตอตานของชนชนผ น าเกาอยางรนแรง ทงนเหนไดจากกบฏวรเดช ในเดอนตลาคม พ.ศ.2476 ซงเปนการกอกบฏของคณะทหารภายใตการน าของพลเอกพระองคเจาบวรเดช โดยมสาเหตส าคญคอเพอกบานก เมองใหพนภยจาก ลทธคอมมวนสต อยางไรกตามกบฏกสามารถถกปราบลงดวยระยะเวลาอนสน39 เหตการณดงกลาวนไดท าใหคณะราษฎรจ าเปนตองการประนประนอมกบกลมผ น าเกา ดวยการไมสนบสนนเคาโครงการเศรษฐกจของหลวงประดษฐมนธรรม เพราะหากม

37 สงศต พรยะรงสรรค ทนนยมขนนำงไทย (พ.ศ.2475-2503) กรงเทพฯ: สถำบนวจยสงคม 2526 หนำ 167

38 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 150

39 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 2

การปฏบตโครงการเศรษฐกจ กจะเหนวาเปนการท าลายระบบเศรษฐกจศกดนาใหหมดสนทนท พรอมทงแกไขระบบเศรษฐกจของประเทศทรากฐาน คอพยายามขจดความยากจนใหหมดสนไปจากชนบทไทย มการเรงรดการพฒนาเศรษฐกจทงการเกษตรและอตสาหกรรมอยางมแผน ทงการแจกจายรายไดและทรพยสนในระบบกจะมความเปนธรรมมากขน40 ซงเปนการเปลยนแปลงทรากฐานทงทางเศรษฐกจและสงคม

ทนนยมโดยรฐ การเปลยนแปลงการปกครองมบทบาททางดานลดอ านาจ

ทางเศรษฐกจของกลมผปกครองเกา ความพยายามทจะชงอ านาจการปกครองกลบคน ไมวาจะเปนทางดานการเมองหรอการทหาร แรงตานเหลานชใหคณะราษฎรไดตระหนกถงอ านาจทแทจรงทยงด ารงอยไดอยางด ดงนนคณะราษฎรจงไดเรมหนไปด าเนนนโยบายทจะสรางฐานอ านาจทางเศรษฐกจของกลมตนขนมาบางโดยด าเนนนโยบายชาตนยมทมงเนนสรางทนนยมโดยรฐ (State Capitalism) ขน41

40 ฉตรทพย นำถสภำ กำรแสวงหำระบบเศรษฐกจใหมหลงกำรเปลยนแปลงกำรปกครองของไทย ในประวตศำสตรเศรษฐกจไทย จนถง พ.ศ.2484 บรรณำธกำร โดยฉตรทพย นำถสภำ สมภพมำนะรงสรรค กรงเทพฯ: ส ำนกพมพมหำวทยำลยธรรมศำสตร 2527 หนำ 555

41 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 78

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 3

ส าหรบแนวคดของระบบเศรษฐกจชาตนยมนมาจากกลมนกประวตศาสตรใหมในทศวรรษท 2470 ซงมอยหลายคน เชน ขนวจตรมาตรา ผ เขยนเรอง หลกไทย ขนศรวฒนอาณาทร ผ เขยนเรอง เมองทองหรอสวรรณภม และพระยาอนมานราชธน ผ เขยนเรองชนชาตไทย และหลวงวจตรวาทการ ซ งนยมเรยกนกประวตศาสตรกลมน วา “นกประวตศาสตรชาตนยม”42

ความสนใจหลกของ “นกประวตศาสตรชาตนยม” คอเรองประวตศาสตรซงมลกษณะเฉพาะคอ เนนเรองชนชาตไทย ซงยงใหญมาแตโบราณกาล รวมทงไดประกาศวาลทธชาตนยมไมเพยงแตรกษาเอกราชและเขตแดนทมอยใหมนคง หากแตตองคดแสวงหาทางขยายอาณาเขตออกไปดวย โดยเฉพาะในเขตแดนทเชอวาเปนของ “ไทย” และในบรเวณทม “คนไทย” อาศยอยกตองคดหาทางรวบรวมกนเขามาเพอใหประเทศไทยกลบไปยงใหญเหมอนในอดต43

ในบรรดา “นกประวตศาสตรชาตนยม” บทบาทของหลวงวจตรวาทการตอประเทศชาตมมากทสดภายหลงทรางแถลงการณ ตาง ๆ ของฝายรฐบาลตอบโตกบกลมกบฎบวรเดช ในเดอนตลาคม พ.ศ.2476 ซงผลงานครงนนไดแสดงใหเหนความสามารถของหลวงวจตรวาทการในการใชภาษาจตวทยา ประวตศาสตร ศาสนา และหลกกฎหมายตอบโต

42 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 159

43 นครนทร เมฆไตรรตน อำงแลว หนำ 159

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 4

แถลงการณของฝายตรงขาม ท าใหรฐบาลเรยนรวาจ าเปนจะตองใชการโฆษณา การสรางยอมรบและจงรกภกดตอรฐบาลมากยงขนทเสนอเปนทางเลอกใหม ดงนนการสรางความรสกชาตนยมใหเกดขนในหมประชาชนคนไทยจงเปนวธการหนงทจะรวบรวมความเปนอนหนงอนเดยวกนในหมประชาชน และสรางความจงรกภกดใหมขนตอชาต44

หลงจากทมการเปลยนแปลงการปกครองแลว 6 ป การบรหารและการก าหนดนโยบายยงอยในการควบคมของขาราชการอาวโสทมทศทางในทางนยมระบอบเกาอย แตเมอป พ.ศ.2481 กลมคนรนหนมของคณะราษฎรไดขนมามอ านาจซงผน าใหมคอ จอมพล ป. พบลสงครามเปนนายกรฐมนตร รวมทงคณะรฐมนตรเขามาบรหารประเทศ สภาพเศรษฐกจในขณะนนมปญหาสะสมเปนเวลานาน และประกอบกบเศรษฐกจถกครอบง าโดยชาวตางชาต ซงมทงนายทนตะวนตกและนายทนจน คณะราษฎรไดตระหนกถงความยากจนในชนบท ความไมเปนเอกราชทางเศรษฐกจ ดงนนจงมนโยบายควบคมชาวตางชาต โดยเฉพาะชาวจนออกมาเปนระยะๆ45 คอ

1. พระราชบญญตการธนาคารและการประกนภย (พ.ศ.2475) 2. พระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา (พ.ศ. 2475)

44 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

45 พรรณ บวเลก วเคราะหนายทนธนาคารพาณชยของไทย พ.ศ.2475-2516 กรงเทพฯ: สถำบนวจยสงคม 2529 หนำ 40

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 5

3. พระราชบญญตวาดวยการยกยอกทรพยของกสกร (พ.ศ.2475) 4. พระราชบญญตควบคมการจบสตวน าในสยาม (พ.ศ.2477) 5. พระราชบญญตการคาก าไรเกนควร (พ.ศ.2480)

พระราชบญญตดงกลาวเรมออกมาตงแต พ.ศ.2475 เปนตนมา อยางไรกตามการด าเนนงานของคณะราษฎรตอธรกจชาวจนในระยะแรกยงไมเขมงวดนก แตมาเรมใชอยางจรงจงในสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม รฐบาลพยายามท าลายฐานเศรษฐกจของชาวจน โดยการออกกฎหมายตางๆ

หลงจากนนคณะราษฎรจง ไ ดเ รม ตนวางรากฐานทางเศรษฐกจของตนอยางจรงจง ภายใตนโยบายชาตนยมทประกาศวาจะขจดอทธพลทางเศรษฐกจของตางชาต และจะใหการคาภายในประเทศทงหมดตกอยในมอของคนไทย รวมทงไดมการกลาวถงการจดตงธนาคารชาต โดยการจดตงส านกงานธนาคารชาตไทย ในป พ.ศ.2483 ดวยเหตผลการเกดสงครามโลกครงทสองในยโรป46 ประเทศองกฤษและจกรภพขององกฤษไดมการควบคมการแลกเปลยนเงนตรา และในประเทศไทยมผถอนเงนไปจากธนาคารเปนจ านวนมาก จงควรตงธนาคารชาตขน เพอชวยค าจนธนาคารทถกถอนเงนไป นอกจากนผ ทถอนเงนไปกอาจจะน ามาฝากธนาคารชาตดวยความเชอใจวาเปนธนาคารของประเทศ

46 เกดสงครำมโลกครงทสองขนในยโรป ในเดอนกนยำยน พ.ศ.2482

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 6

ธนาคารชาตจะไดจดการใหเงนทนหมนเวยนและไดเตรยมเงนไวใหพอกบความตองการของกระทรวงทบวงกรมตางๆ47

ในการจดตงธนาคารชาตไทยน ไดเสนอใหมการเตรยมการเปนสองระยะคอ ในระยะแรกจดตงส านกงานธนาคารชาตไทยขนเปนทบวงเมองสงกด กระทรวงการคลง โดยยงมใหบคคลภายนอกเขามาเกยวของ เพราะถอวาเปนสวนราชการสวนหนง ในระหวางนกใหฝกหดเจาหนาททจะท างานธนาคารชาตขน เพอระยะตอไปเมอไดฝกเจาหนาทใหมความสามารถจนเหนวาจะตงเปนธนาคารชาตไทยไดแลว กใหจดตงธนาคารชาตไทยขน48 อยางไรกตามในทสดธนาคารชาตกไดถอก าเนดขนในระยะเวลาตอมา ดงทจะกลาวในหวขอถดไป

นโยบายชาตนยมของคณะราษฎรมจดประสงคทจะขจดอทธพลทางเศรษฐกจของตางชาตสนบสนนผประกอบการทเปนคนไทย ลกษณะทนนยมโดยรฐทคณะราษฎรสรางขนม 3 ประเภทคอ

1. จดตงรฐวสาหกจ และบรษทกงราชการ 2. เขาถอหนบรษทโดยสมาชกคณะราษฎร 3. เขาอปถมภบรษทตางๆเพอแสวงหาผลประโยชน

47 ธนำคำรแหงประเทศไทย 50 ป ธนาคารแหงประเทศไทย 2485-2535 กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงกรพ 2535 หนำ 46

48 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 7

1. จดตงรฐวสาหกจ และบรษทกงราชการ คณะราษฎรไดควบคมอ านาจทงทางการเมอง การทหาร

และทรพยากรทงหมด รวมทงเปนผออกกฎหมายตางๆเพอสนบสนนใหเกดความชอบธรรมแกการจดทรพยากรเหลานน ทนของรฐถกน าไปสรางรฐวสาหกจและบรษทกงราชการ และบรษทเอกชนจ านวนหนง เชน บรษทขาวไทย จ ากด บรษทคาพชผลไทย จ ากด ธนาคารเอเชยเพอการอตสาหกรรมและพาณชยกรรม จ ากด บรษทประมงไทย จ ากด บรษทไทยเดนเรอทะเล จ ากด บรษทคาพชผลอสาณ จ ากด บรษทคาพชผลเหนอ จ ากด ธนาคารมณฑล จ ากด เปนตน บรษทตางๆ เหลานรฐบาลเปนผ ถอหนรายใหญ และอยภายใตการบรหารของขาราชการทมาจากคณะราษฎรทงสน49

ในการน าทรพยากรทางการเงนของรฐมาสรางรฐวสาหกจและบรษทกงราชการน มทงภาคการเงน อตสาหกรรม ประกนภย การเดนเรอ และพาณชยกรรม กจการเหลานมสวนชวยเหลอและพงพาซงกนและกน ประกอบกบบคคลทเขาบรหารงานเปนบคคลททรงอทธพลทางการเมองซงสามารถใชกลไกของรฐและอทธพลทางการเมองชวยในการด าเนนงาน กจการเหลานจงมกจะประสบความส าเรจ ซงเหนไดจากผล

49 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 84

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 8

ก าไรจากการด าเนนงานของกจการ ผลก าไรเหลานถกกระจายออกไปในรปเงนเดอน เบยประชม เงนโบนส และเงนปนผล50

2. เขาถอหนบรษทโดยสมาชกคณะราษฎร

คณะราษฎรไดเขาไปถอหนใหญในบรษทโดยตรงและเปนฐานอ านาจทางเศรษฐกจทส าคญเชน บรษทไทยนยมพาณชย จ ากด บรษทไทยนยมประกนภย จ ากด ธนาคารนครหลวงแหงประเทศไทย จ ากด บรษทไทยนยมผานฟา จ ากด บรษทไทยนยมบางรก จ ากด บรษทเกษตรนยมผานศก จ ากด เปนตน ลกษณะของกจการสวนใหญเนนทางดานพาณชยกรรม และเปนการตอบสนองนโยบายชาตนยมของคณะราษฎรทสงเสรมการคาภายในประเทศเปลยนจากชาวตางชาตเปนชาวไทย ทงยงตองฝกฝนใหคนไทยเกดความช านาญทางการคา และจะเผยแพรสนคาพนเมองโดยไมผานพอคาคนกลาง และไดกอตงบรษทพาณชยจงหวดขนตามจงหวดตางๆ ทวประเทศ ซงจะเปนศนยกลางการคาขนาดใหญทสดของจงหวด กลาวคอ บรษทจะเปนแหลงรบซอพชผลและสนคาอตสาหกรรมในครวเรอนทกประเภท รวมทงเปนแหลงขายสนคาจ าเปนทกชนด และเปนผแทนจ าหนายสนคาใหแกรานคายอยๆ ทรฐบาลสนบสนนใหตงขน และเปนสถาบนทท าหนาทสงเสรมการผลตอตสาหกรรมในครวเรอนของแตละจงหวด ในสวนของความสมพนธทาง

50 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 92

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

3 9

การคา คณะราษฎรไดก าหนดใหบรษทไทยนยมเปนตวแทนตดตอสงซอสนคาจากตางประเทศใหกบบรษทตางๆ จ าหนาย สวนบรษทจงหวดกจะสงพชผลทางการเกษตรและสนคาพนเมองทงหมดมาใหแกบรษทไทยนยมเปนตวแทนสงออกไปจ าหนายยงตางประเทศ51

เมอพจารณาถงความสมพนธทางการคาระหวางบรษทไทยนยมฯ กบบรษทจงหวดตางๆ ทวประเทศแลว บรษทไทยนยมฯยงมบทบาทในฐานะทเปนตวแทนทางการคาแตเพยงผ เดยวของบรษทจงหวดตางๆ กลาวอกนยหนงคอ เปนตวกลางหรอนายหนาระหวางตลาดโลกกบตลาดทองถนนนเอง ตามโครงการน หากสามารถปฏบตใหสมฤทธผลกจะเปนการขจดอทธพลของพอคาคนกลาง และพอคาชาวตางชาตได แตโดยสาระของการก าเนนงานแลวนกเปนเพยงการเปลยนแปลงกลมผ ไดรบผลประโยชนจากชาวจนมาเปนคณะราษฎรเทานนเอง52

3. เขาอปถมภบรษทตางๆเพอแสวงหาผลประโยชน

พอคาชาวจนยงคงนยมประเพณการคาทมมาแตเดม คอ การพงพงหรออาศยผปกครองทมอ านาจมาเปนผอปถมภในธรกจการคาของตน53 กเพอตองการอาศยอทธพลของผปกครองไปเปนเครองมอใน

51 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 138

52 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 139

53 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 139

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 0

การแสวงหาอภสทธในทางการคาใหแกตน เชน บรษทประกนภยทเชญขาราชการททรงอทธพลทางการเมองไปเปนประธานหรอกรรมการของบรษท มกจะไดรบอภสทธใหเปนผ รบประกนภยในสถานทราชการนนๆ54 เปนตน เนองจากขาราชการททรงอทธพลทางการเมองทไดรบเชญไปเปนประธานหรอกรรมการในกจการของพอคา จะไดรบผลตอบแทนเปนเบยประชมกรรมการเปนรายเดอน รวมทงรายไดอนๆ ตามสมควร นอกจากน ยงจะไดรบเงนปนผลและเงนโบนสประจ าปอกดวย จากการศกษาธรกจทพอคาเชญคณะราษฎรไปเปนผ อปถมภนน โดยทวไปแลวบรษทเหลาน มกจะประสบความส าเรจทางการคาเปนสวนมาก ดงนนเมอเทยบผลประโยชนทพอคาใหกบขาราชการกบผลประโยชนทางการคาแลวจงไมมากเทาไหร ส าหรบสาเหตทขาราชการนยมรบต าแหนงในบรษทตางๆ ของพอคา กเพราะเหนวาเปนเรองทมเกยรตมากกวา55

คณะราษฎรไดใชนโยบายและด าเนนการพฒนาเศรษฐกจไทยในหลายดาน เพอใหหลดพนจากการครอบง าทางเศรษฐกจของตางชาต ในขณะเดยวกนกสรางฐานทางเศรษฐกจใหแกตนเองการทคณะราษฎรไดวางนโยบายในการพฒนาเศรษฐกจทส าคญคอการก าจดอทธพลทางเศรษฐกจของชาวจน แตคณะราษฎรกไมสามารถปฏบตตามนโยบายทตงไวได ในทางตรงกนขามกลบเขารวมธรกจกบพอคาชาวจน

54 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 160

55 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 161

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 1

บางกลม บทบาททางเศรษฐกจของพอคาชาวจนจงมไดถกก าจดไป กลบรวมมอกบรฐในการสรางผลประโยชนใหตนเองอกดวย56

นโยบายเศรษฐกจของคณะราษฎรสามารถทจะดงพอคาชาวจนสวนหนงมาอยภายใตการควบคมของตนเปนผลส าเ รจ แตในขณะเดยวกน คณะราษฎรกลบมไดมนโยบายทจะปฏรปทดนใหกบชาวไรชาวนา และมไดแสดงบทบาททเปนตวแทนของผลประโยชนของกรรมกร57 เพอเปนฐานอ านาจทางการเมองของตนเพอบรรลการปกครองในระบอบประชาธปไตย

56 พรรณ บวเลก วเครำะหนำยทนธนำคำรพำณชยของไทย พ.ศ.2475-2516 กรงเทพฯ: สถำบนวจยสงคม 2529 หนำ 53

57 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 161

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 2

สงครามโลกคร งท 2

การจดต งธนาคารกลาง

ปญหาเงนเฟอ

การขาดแคลนสนคา

บทท

3

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 3

สงครามโลกครงทสอง พ.ศ.2484-2488 สงครามโลกครงทสองเกดขนในป พ.ศ.2482 โดยทฝายอกษะ

ซงประกอบดวย ญป น เยอรมน อตาล ประกาศสงครามกบฝายพนธมตรซงประกอบดวยสหรฐอเมรกาและองกฤษ ในขณะเดยวกนสงครามในเอเชยบรพาเรมขนเมอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ.2484 ญป นซงเปนฝายอกษะยกกองทพเขามาในประเทศไทยเพออาศยเปนฐานทพเขาท าการส รบและยดครองประเทศขางเคยง ซงเปนอาณานคมของประเทศคสงคราม ประเทศไทยเลยตกอยในภาวะจ ายอม ตองท าสญญารวมรบกบญป น และถกนบรวมอยในกลมซงญป นขนานนามวา วงไพบลยรวมกนแหงมหาเอเชยบรพา การตดสนใจรวมรบกบญป นและประกาศสงครามกบสหรฐอเมรกา และ องกฤษ กลายเปนขอผดพลาดอยางใหญหลวงและท าใหจอมพล ป. พบลสงครามตองเสยต าแหนงนายกรฐมาตรหลงจากสงครามโลกสนสดลง ภายหลงจากทสหรฐทงระเบดทฮโรชมาและนางาซาก โดยญป นเปนฝายแพสงคราม

การจดตงธนาคารกลาง

(Central Bank) แผนการส าคญอยางหนงขอญป นส าหรบ “วงไพบลย” นคอ

จดตงธนาคารกลางขนในประเทศตางๆ ทยดครองได ซงไดท ามาแลวในประเทศจนและแมนจเรย ส าหรบประเทศไทยแมจะเปนพนธมตรมใช

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 4

ประเทศทถกยดครอง แตหลงจากเกดสงครามไดไมนาน กถกยนขอเสนอใหจดตงธนาคารกลางขนเปนเจาหนาทเงนตรา โดยมทปรกษาและหวหนาหนวยงานตางๆ เปนชาวญป น58

ขณะนนส านกงานธนาคารชาตไทยเพงด าเนนการมาไดเพยงปเศษ ธรกจทท ายงเปนสวยนอยของธนาคารกลาง และยงไมมผ ใดคดมากอนวาขณะนนถงเวลาทจะจดตงธนาคารชาตแลวแตเมอไดรบขอเสนอเชนน หากรรออยกจะเปนทางใหญป นเขามาใชอ านาจควบคมการเงนของประเทศ รฐบาลในขณะนนจงตดสนใจแกปญหาโดยรบสมอางวา ก าลงด าเนนการจดตงธนาคารกลางอยแลว จงตองลงมอด าเนนการอยางเรงรบ ในการนรฐบาลไดมอบหมายใหพระองคเจาววฒนไชย ทปรกษาฝายไทยของกระทรวงการคลงรางกฎหมายในการจดตงธนาคารกลางขนเพอทจะประกาศใชโดยเรวทสด ซงสภาผ แทนราษฎรลงมตใหออกประกาศใชพระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ.2485 และเปดธนาคารแหงประเทศไทยเมอวนท 10 ธนวาคม 2485 ณ อาคารทท าการของธนาคารฮองกงและเซยงไฮ ทงนเพราะธนาคารฮองกงและเซยงไฮ จ ากด ถนนสพระยา จ าตองปดกจการ เนองจากเปนธรกจของชนชาตคสงคราม ธนาคารจงไดขอเชาอาคารของธนาคารฮองกงฯ ซงในขณะนนอยในความ

58 ธนำคำรแหงประเทศไทย 50 ป ธนาคารแหงประเทศไทย 2485-2535 กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตงกรพ 2535 หนำ 71

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 5

รบผดชอบดแลของคณะกรรมการควบคมและจดการกจการหรอทรพยสนของคนตางดาว เพอใชเปนสถานทประกอบกจการไปพลางกอน

ปรมาณเงนเพมขน เกดปญหาเงนเฟอ ภาวะสงครามท าใหธนาคารแหงประเทศไทยตองออกธนบตร

ใชเพมขนเปนล าดบ ทงนกเพราะเมอประเทศอยในสงคราม รายจายปองกนประเทศยอมมจ านวนสงมากกวายามปกตและเกนกวารายไดเปนอนมาก ธนาคารแหงประเทศไทยตองรบภาระจดหาเงนสวนทขาดมาใหรฐบาลก ยมกอน

ตามพระราชบญญต พ.ศ.2471 นนระบใหตองมการเพมทนส ารองธนบตรออกใชขนเทากบจ านวนราคาธนบตรทจะออกใชใหม ในสมยกอนสงครามทนส ารองเงนตราของประเทศไทยประกอบดวยทองค า และเงนปอนดสเตอรลง ซงสวนใหญฝากอยในสหรฐอเมรกาและองกฤษ เมอเกดสงครามขนทนส ารองทอยในตางประเทศถกกกกน สวนประกอบของทนส ารองเงนตราจงตองเปลยนแปลงไปตามเหตการณ รฐบาลไดออกพระราชบญญตเงนตราในภาวะฉกเฉน พ.ศ.2484 ใหเพมพนธบตรเงนกของรฐบาลและพนธบตรคลง เขาประกอบเปนทนส ารองดวย และใหงดจายธนบตรแลกเปลยนกบปอนดสเตอรลง แตอาจแลกเปลยนกบทองค าไดในอตรา 0.32639 กรม ตอบาท ครนตอมารฐบาลญป นเสนอใหปรบอตราแลกเปลยนระหวางเงนบาทกบเงนเยนเปน 100 บาท ตอ 100 เยน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 6

ทงๆ ทขณะนน 100 บาท เทยบกบ 155.70 เยน รฐบาลไทยกจ าตองก าหนดคาของบาทเทยบกบทองค าลดลงเปน 0.25974 กรมตอ 1 บาท และเนองจากมขอตกลงกบรฐบาลญป นใหใชเงนเยนในการช าระเงนระหวางประเทศทงสองอย จงไดก าหนดใหเงนเยนประกอบเปนทนส ารองเพมขน

สาเหตทท าใหธนาคารตองออกธนบตรเพมขนกวาปกต กคอ ธนาคารมภาระทจะตองจายเงนบาทรบแลกกบเงนเยนทญป นน ามาเปนคาใชจายขายกองทพญป นและการคาของญป นไปประเทศไทย ตามขอตกลงทรฐบาลไทยไดท าไวกบรฐบาลญป น

เนองจากไดมการลดคาเงนบาทลงเทากบเงนเยน สนคาออกของไทยจงมราคาถกลงมากเมอคดเปนเงนเยน ประกอบกบญป นมความตองการในสนคาเหลานนเปนอนมาก แตในเวลาเดยวกนสนคาเขาจากญป นมนอย เนองจากก าลงการผลตสวนใหญตองใชไปในทางผลตอาวธยทโธปกรณสนคาออกของไทยจงมมากกวาสนคาเขา สวนรายจายทางการทหารนนมจ านวนมากทสด และไดเพมมากขนอยางรวดเรวตามความรนแรงของสงคราม และเปนปจจยทท าใหธนบตรออกใชเพมขนเหนไดจากกอนเกดสงคราม 8 วน มจ านวนธนบตรออกใช 275 ลานบาท ภายหลงสงครามไมกวน มธนบตรออกใช 1,992 ลานบาท โดยทวไปปรมาณเงนจะเปลยนแปลงตามความเคลอนไหวของสนทรพยทใชเปนทน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 7

ส ารอง อนเกยวกบการคาระหวางประเทศ ในยามทมสนคาออกมาก ตองจายเงนตราตางประเทศออกไปเพอซอสนคาเหลานน ปรมาณเงนกจะหดตวลงตามสวนการคาและการช าระเงนกบตางประเทศ และหากมการสงออกมากกวาการน าเขากสามารถแกไขดวยอตราแลกเปลยนใหสนคาออกมราคาสงเมอคดเปนเงนตราตางประเทศ และสนคาเขามราคาต าลงเมอคดเปนเงนบาท แตในภาวะสงครามไดบบบงคบใหประเทศไทยตองลดคาเงนบาทลง และคงอตราแลกเปลยนไวคงทในอตรา 100 บาท ตอ 100 เยน

การทปรมาณเงนมมากจนเกนจนไมสมพนธกบปรมาณสนคานเปนเหตใหเกดภาวะเงนเฟอ กลาวคอ ระดบราคาสนคาโดยทวไปเพมสงขน เชน ราคาน าตาลทรายขาวในป พ.ศ.2488 สงกวาป พ.ศ.2480–2483 ถง 39 เทา เหลกกลาราคาสงขน 69 เทา เสอผาฝาย ราคาสงขน 43 เทา ดงเหนจากตารางอตราเพมของคาครองชพ ระหวางป พ.ศ.2481–2488

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 8

พ.ศ. เลขดชน 2481 100.00 2484 139.90 2485 176.99 2446 (ธนวาคม) 291.56 2487 (มกราคม) 31.12 2487 (มนาคม) 49.17 2488 1069.54

ทมา : แล ดลกวทยารตน เศรษฐกจไทยในชวง พ.ศ.2475- 2488 เอกสารการ

สอนชดวชาเศรษฐกจไทย มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช กรงเทพฯ: 2533 หนา 265

การขาดแคลนสนคา

ตลอดชวงสงคราม การคาระหวางประเทศถกกระทบกระเทอนอยางหนก โดยเฉพาะการคากบชาตตะวนตก ซงไทยคนเคยมากอนและมความสมพนธกน ในชวงสงครามสนคาทจ าเปนจากยโรปเชน เครองจกร ยารกษาโรค ผา เคมภณฑ เครองไฟฟา กระดาษมวนบหร นมขน สรา สนคาเหลานไมสามารถน าเขามาจ าหนายไดอกตอไป ทมเหลอคางอยตามโกดงสนคากถกทหารญป นยดสงกลบไปญป นในฐานะทรพยศตร ยงกวานนกองทพญป นยงกวานซอสนคาอาหารไปเลยงทหารทอยในพมา

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

4 9

และมลาย โดยจ าย เ งนสงกว า ในตลาดมาก ส ง ของจ า เ ปนในชวตประจ าวนของคนไทยจงหายไปจากตลาด เกดการขาดแคลนสนคาและความเดอดรอน และเมอกองทพญป นยดรถไฟไปใชล าเลยงอาวธ ท าใหการขนสงสนคาไปตางจงหวดหยดชะงก

สถานการณในชวงสงครามไดท าใหเกดชนชนนายทนขนอกกลมหนง คอนายทนฉวยโอกาส กลาวคอเปนผ ทร ารวยจากผลของสงคราม ซงมอยหลายกลม เชน ผ ทไดรบอภสทธจากญป นใหเปนผน าสนคาจ าเปนเขามาขาย ผ ทไดรบสทธเปนผ สงสนคาใหกบกองทพญป นทตงอยในประเทศไทย ผ ทไดรบอนญาตใหน าเขาสนคาทจ าเปนในชวงทมการควบคมแลกเปลยนเงน สนคาทจ าเปนไดแก ผา ยารกษาโรค สบ ไมขดไฟ รวมทงผ ทลกลอบสงขาวออกไปขายตางประเทศในชวงสงครามเพงยตลง กลมคนเหลานมเงนมากขนและพรอมทจะหาชองทางใชเงนของตนลงทนท าธรกจอนใหไดก าไร เพมขนอก

ภายหลงสงคราม กอนสงครามรฐบาลผกคาเงนบาทกบปอนดสเตอรลง ในอตรา 1

ปอนดเทากบ 11บาท เปนเวลานาน และสามารถรกษาเสถยรภาพของเงนบาทไดตลอดเวลา โดยไมตองควบคมการแลกเปลยนเงน59 เหตการณทาง

59 กำรควบคมกำรแลกเปลยนเงน หรอภำษำธนำคำรใชวำ กำรควบคมกำรปรวรรต หมำยถง กำรควบคมกำรซอขำย แลกเปลยน โอนเงนตรำตำงประเทศและกำรสงเงนออกนอกประเทศ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 0

การเมองบงคบใหประเทศไทยตองคาขายกบญป นเทานน และถกบบบงคบใหตองลดคาเงนบาทลงเทากบเงนเยน ในอตรา 1 บาท ตอ 1 เยน และใหใชเงนเยนในการช าระเงนระหวางประเทศ รวมทงเปนสวนประกอบในทนส ารองเงนตราดวย จงท าใหภายหลงสงคราม การเงนของไทยจงขาดเสถยรภาพ เพราะทนส ารองเงนตราในชวงสงครามซงประกอบดวยทองค า ซงอยในไทยและญป น รวมทงเงนเยนนน ปรากฏวาภายหลงสงครามเงนทนส ารองรอยละ70 ของธนบตรทออกใชเปนเงนเยน แตกไมสามารถใชเปนทนส ารองไดอกตอไปเนองจากเปนเงนของญป นซงเปนฝายแพสงคราม ดงนนทนส ารองเงนตราทเหลออยมเพยงรอยละ 30 ของธนบตรทออกใชเทานน เงนตราตางประเทศในชวงเวลานนจงขาดแคลนเปนอยางมาก

การทในชวงกอนสงครามทนส ารองเงนตราประกอบดวยทองค า และเงนปอนดสเตอรลง ซงสวนใหญฝากอยในสหรฐอเมรกาและองกฤษ ดงนนเมอเกดสงครามขนทนส ารองทอยในตางประเทศจงถกกกกน

การขาดแคลนเงนตราตางประเทศไดท าใหรฐบาลตองควบคมการแลกเปลยนเงนโดยประกาศควบคมการสงออกและน าเขาสนคา เพราะเปนธรกรรมทจะตองเกยวของกบเงนตราตางประเทศ แตเนองจากสถานการณภายในประเทศยงขาดแคลนสนคาจงมการลกลอบน าเขา ในขณะเดยวกนสนคาภายนอกประเทศกยงมราคาสงจงท าใหมการลกลอบ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 1

สงออกดวยเชนกน มาตรการทรฐบาลน ามาใชในการแกปญหาคอการใชระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรา (Multiple Exchange Rate System)

ในระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรามความจ าเปนทจะควบคมการแลกเปลยนเงน โดยแบงตลาดเงนตราตางประเทศออกเปน 2 ตลาด คอ ตลาดทางการและตลาดเสร อตราแลกเปลยนจงม 2 อตราคอ อตราทางการ ซงก าหนดไว 40 บาท ตอ 1 ปอนดสเตอรลง และ อตราตลาดเสรซงขนอยกบอปสงคและอปทาน ผ ทมเงนตราตางประเทศทไดจากการสงสนคาออก เชน ขาว จะตองขายเงนใหกบธนาคารแหงประเทศไทยในอตราทางการในสดสวนรอยละ 100 ของเงนตราตางประเทศทงหมด และยงมอตราผสมอกอตราหนง ซงเกดจากการบงคบผสงออกยางพารา ดบก และไมสก ตองขายเงนตราตางประเทศในอตราทางการจ านวน รอยละ 50 ของเงนตราตางประเทศทงหมด สวนทเหลอใหขายไดในตลาดเสร ส าหรบผ สงสนคาออกอนๆ กสามารถขายเงนไดในอตราเสร ทางดานรายจาย ถาเปนรายจายของรฐบาลทมความจ าเปนตอการบรณะฟนฟประเทศ และจายในสนคาทจ าเปนของประชาชนตองซอเ งนตราตางประเทศในอตราทางการ สวนรายจายทไมจ าเปนตองหาซอจากตลาดเสร รวมทงแกไขปญหาเสถยรภาพทางการเงนดวยการเปลยนมาตราเงน โดยภายหลงสงครามสนสดของรฐบาลจงแกปญหาโดยหนไปใชมาตราทองค า และเพมทนส ารองเงนตรา โดยใชเงนปอนดสเตอรลง ดอลลาร

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 2

สหรฐ และทองค า เปนทนส ารองเงนตราแทนการใชเงนเยน พรอมกบเจรจาขอใหสหรฐอเมรกา และองกฤษเลกกกกนเงนทนส ารอง

ถงแมสงครามโลกครงทสองจะจบลง แตปญหาภาวะเงนเฟอทเกดขนในระหวางสงครามกยงคงเปนปญหาตอระบบเศรษฐกจไทยในขณะนน เนองจากรฐบาลตองจายเงนเพอดแลทหารของสหประชาชาตทเขามาปลดอาวธทหารญป น จงท าใหปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจสงข น ราคาสนคาจงสงขนในขณะทสนคาในเศรษฐกจมเทาเดมหรอลดลง รฐบาลจงบรรเทาปญหาเงนเฟอโดยการออกพระราชบญญตธนาคารพาณชย พ.ศ.2489 ก าหนดใหธนาคารพาณชยเพมเงนสดส ารองไวทธนาคารแหงประเทศไทยไมต ากวา รอยละ 10 ของเงนฝาก ทงนเพอไมใหธนาคารพาณชยสรางเครดตหรอปลอยกออกสระบบเศรษฐกจมากเกนไป เพราะจะเปนเหตใหปรมาณเงนในระบบเศรษฐกจเพมสงขน นอกจากน รฐบาลยงไดตดสนใจขายทองค าทเปนทนส ารองทมอยในประเทศไทย เพอจะถอนธนบตรกลบคนจากการหมนเวยน

การทประเทศไทยเปนพนธมตรกบญป นในระหวางสงคราม เมอญป นพายแพสงครามประเทศไทยกตกอยในสถานะแพสงครามดวย แตการจดตงขบวนการเสรไทย โดย ม.ร.ว.เสนย ปราโมช เอกอครราชทตไทยไปประจ ากรงวอชงตน ประเทศสหรฐอเมรกา และหลวงประดษฐมนธรรม ผ ส า เ รจราชการแทนพระองค ไ ด รวมมอกนระหวางคนไทยทอย

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 3

ตางประเทศกบคนไทยในประเทศเขาขางฝายพนธมตร ดวยการตอตานการท างานของกองทพญป น ท าใหภายหลงสงครามรฐบาลอเมรกนรบรองขบวนการเสรไทย โดยมเหตผลวาการท รฐบาลของจอมพล ป. พบลสงครามประกาศสงครามกบฝายพนธมตรนนไมใชเปนการกระท าของคนไทยสวนใหญ รฐบาลจงรบรองวาประเทศไทยไมใชผ แพสงคราม60 การกระท าของรฐบาลอเมรกนในครงนนไดท าใหสหรฐอเมรกาในเวลาตอมามความสมพนธลกซงกบประเทศไทย และสามารถแผอทธพลครอบคลมประเทศไทยไดมากทสดยงกวาจกรวรรดนยมใด ๆ 61

แมวารฐบาลไทยไดประกาศสงครามตอสหรฐอเมรกาและองกฤษเปนโมฆะไมผกพนกบประชาชนชาวไทย และรฐบาลยนดรวมมอกบสหประชาชาต ในการสถาปนาเสถยรภาพของโลก ยกเลกกตกาสญญาพนธไมตรกบญป น อยางไรกตามกยงไมสามารถเลกสถานะสงครามกบองกฤษไดโดยงาย และเพอทจะท าความตกลงเลกสถานะสงครามกบองกฤษ ไทยตองยอมลงนามใน “ขอตกลงสญญาสมบรณแบบกบองกฤษ” เงอนไขขอหนงของขอตกลงนคอ ไทยตองยอมมอบขาวสารจ านวน ไมเกน 1.5 ลานตน โดยไมคดมลคา การสงมอบขาวตามขอตกลงกบองกฤษ เปนการสญเสยรายไดของรฐบาลเพราะการสงออกขาวเปน

60 ณรงค เพชรประเสรฐ กำรขยำยตวของทนนยมในประเทศไทย ตงแต พ.ศ.2488 ถงปจจบน กรงเทพฯ: ส ำนกพมพสรำงสรรค หนำ 87

61 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 4

รายไดหลกของรฐบาล ประกอบกบในขณะนนรฐบาลตองใชจายไปมากในชวงสงคราม การสงมอบขาวดงกลาวกลบซ าเตมใหรฐบาลขาดรายไดไปจ านวนมากแลว รฐบาลยงตองมาซอขาวเพอสงมอบอก โดยขาวมราคาสงมากเพราะเกดปญหาขาดแคลนสนคาบรโภค รฐจงแกปญหาดวยการกดราคารบซอขาวต ากวาราคาตลาด เพอจะไดไมตองใชงบประมาณในการจดซอขาวมากนก แตผลทเกดขนคอรฐไมสามารถหาซอขาวไดและเกดการกกตนขาวเพอน าไปขายยงตางประเทศ ท าใหรฐพยายามเจรจาหาลทางแกปญหาดวยการเปลยนขอตกลงเปนขอซอขาวจ านวน 1.2 ลานตนผลจากการเจรจานท าใหมการตงส านกงานขาว เพอท าหนาทในการจดหาขาวใหแกรฐบาล เพอน าสงตอไปใหองคการพเศษและประเทศตางๆ ตามขอผกพนทไดท าไว

แมวาสงครามโลกครงท 2 จะยตลงแลวกตาม แตคณะราษฎรกยงไมสามารถทจะสรางอดมการณทงทางดานเศรษฐกจ และการเมองใหเปนอนหนงอนเดยวไดกนไดส าเรจ62 หลงจากทจอมพล ป.พบลสงครามตกเปนผ ตองหาทางการเมองแลว ความขดแยงระหวางปกซายและปกขวากยงคงด าเนนตอไป ความแตกตางทางอดมการณของคณะราษฎรท

62 สงศต พรยะรงสรรค อางแลว หนำ 170

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 5

ด ารงอยเปนเวลานาน และไดขยายตวออกไปมากเปนล าดบจนกระทงกลายเปนเรองทไมอาจประนประนอมกนไดอกตอไป63

ในทายทสดความขดแยงนกยตลงดวยการรฐประหาร ในวนท 8 พ.ย. พ.ศ.2490 น าโดยพนเอกกาจสงคราม และ พลโทผน ชณหะวณ พนเอกเผา ศรยานนท และพนเอกสฤษด ธนะรชต การท ารฐประหารครงนไดสงผลใหจอมพล ป.พบลสงคราม กลบมามอ านาจในเวลาตอมาแมวาภายหลงการยดอ านาจ นายควง อภยวงศ ไ ด รบการแตงตง เ ปนนายกรฐมนตรกตาม แตตอมากถกบงคบใหลาออกจากต าแหนง การท ารฐประหารนไดท าใหอ านาจและอดมการณของคณะราษฎรจบสนลง

63 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 6

รฐประหาร

รฐประหาร พ.ศ.2490

รฐประหาร พ.ศ.2500

รฐประหาร พ.ศ.2501

บทท

4

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 7

การท ารฐประหาร 8 พฤศจกายน พ.ศ.2490 การท ารฐประหารเมอวนท 8 พฤศจกายน พ.ศ.2490 ภายใตการน าของ พลโทผน ชณหะวณ พนเอกเผา ศรยานนท และพนเอกสฤษด ธนะรชต ท าใหเกดการเปลยนแปลงระบอบการปกครองระบอบประชาธปไตยเขาสระบอบเผดจการทหาร และนบจากนนคณะทหารไดกลายเปนกลมคนทมบทบาทอยางส าคญทสดในการก าหนดแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไทย และทส าคญทสดคอคณะทหารไดสรางระบบเศรษฐกจทเรยกวา “ทนนยมโดยรฐ” ขน โดยมความเขมขนมากกวาคณะราษฎรมากซงเนนการสรางธรกจสวนตวและใหความคมครองแกพอคา ผลกระทบจากสงครามโลกครงท 2 ไดท าใหระบบทนนยมโลกเปลยนแปลงไป ประเทศทนนยมในยโรป ไมวาจะเปนองกฤษ ฝรงเศส หรอเยอรมน ไดสญเสยฐานะผ น าทางเศรษฐกจและการเมองใหกบสหรฐอเมรกา ซงเปนประเทศทไดรบผลจากสงครามครงนนอยทสด แตระหวางทสหรฐฯเรมตนทจะเพมพลงการผลตและอตสาหกรรมของตน โดยปราศจากคแขงในโลกทนนยม กลบปรากฏวาสหรฐฯตองพบกบอปสรรคทส าคญตอการพฒนาฐานะในโลกทนนยมทส าคญคอ ระบบสงคมนยมซงไดกอตวเปนระบบสงคมนยมโลกขนมาจากสหภาพโซเวยต

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 8

เพยงประเทศเดยวมาเปนระบบโลกทสามารถแขงขนกบระบบทนนยมโลกได ทงทางการเมอง การทหาร การตางประเทศและความคด64

ลกษณะพเศษของระบบทนนยมโลกภายหลงสงครามครงนจงเปนไปในลกษณะทวา แทนทสหรฐอเมรกาจะพฒนาตวเองเปนผ มฐานะน าในระบบของตนแตเพยงอยางเดยว สหรฐอเมรกาจงจ าเปนตองพยงรกษาระบบทนนยมใหรอดอยตอไปดวยวธการตางๆ หลายประการ เชน ใหความชวยเหลอประเทศทนนยมอนๆ ทงทแพและชนะสงคราม คอ ญป น เยอรมน อตาล องกฤษ ฝรงเศส ฟนฟระบบเศรษฐกจของตน นอกจากนยงตองใหความชวยเหลอประเทศอาณานคมเดมซงไดสถาปนาตวเองเปนประเทศเกดใหมอกดวย65

การชวยเหลอประเทศตางๆ เหลานนบเปนวธทพยงรกษาระบบทนนยมใหอยรอดตอไป ซงสหรฐอเมรกายงใชการทมเงนฟนฟเศรษฐกจของประเทศเหลาน เรยกวา ผาน “Marshall Plan” นอกจากน สหรฐอเมรกายงไดสรางกลไกแหงการพฒนาระบบเศรษฐกจโลก โดยผานองคกรภายใตการควบคมของตน ไมวาเปนกองทนการเงนระหวาง

64 อกฤษฎ ปทมำนนท อทธพลขององคกำรระหวำงประเทศ และรฐบำลตำงประเทศทมตอนโยบำยเศรษฐกจไทย ใน ทฤษฎกำรพงพำกบสงคมเศรษฐกจไทย กรงเทพฯ: ส ำนกพมพมหำวทยำลยธรรมศำสตร 2528 หนำ 233

65 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

5 9

ประเทศ (IMF) ธนาคารโลก (IBRD) โดยองคกรเหลานเปนแหลงเงนทนกระตนใหเกดการคาและการลงทนโดยเสรเกดขน66

การสมครเปนสมาชกของกองทนการเงนระหวางประเทศ ในป พ.ศ.2492 และธนาคารโลก ท าใหไทยมพนธะตองปฏบตตามระเบยบขององคการระหวางประเทศทงสององคการ ส าหรบกองทนการเงนระหวางประเทศนน ไดก าหนดใหประเทศสมาชกใชระบบอตราแลกเปลยนเดยว (Single Exchange Rate System)

กอนหนานนระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรา (Multiple Exchange Rate System) ถอเปนระบบทรฐใชในการหาเงนหลงสงครามโลกครงท 2 และใชมาจนถงสนป พ.ศ.2497 ซงในชวงแรกการคาตางประเทศอยในฐานะเกนดล โดยเฉพาะชวงสงคราเกาหล ฐานะทนส ารองจงมนคง ตอมาในระยะหลงเกดผลกระทบดานเงนเฟอจากการใชจายของรฐบาลแบบไมมระเบยบแบบแผน ปรมาณเงนเพมสงขนอยางรวดเรว ความตองการสนคาเขาเพมขน แตอตราแลกเปลยนไมอยในระดบทสง เสรมการสงออก เพราะคา เ งนบาทสง เ มอเ ทยบกบเ งนตราตางประเทศ สนคาไทยจงมราคาสงในตลาดตางประเทศ ทงนเกดจากรฐบาลด าเนนนโยบายแลกเปลยนเงนตรา เพอการสงเสรมการน าเขาสนคาจ าเปนเพออปโภคบรโภคภายในประเทศ ดวยมนใจในฐานะของเงน

66 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 0

บาทและฐานะดลการช าระเงนทเกนดลตดตอกนมาหลายป โดยรฐบาลใหเปลยนอตราแลกเปลยนจาก 51 บาท ตอ 1 ปอนดสเตอรลง เปน 45 บาท ตอ 1 ปอนดสเตอรลง

การเพมคาเงนบาทสงผลใหปรมาณสนคาน าเขาเพมขนเปนล าดบ เงนบาททธนาคารไดจากการขายปอนดสเตอรลงเพอช าระสนคาเขา กถกรฐบาลก เพอชดเชยการขาดดลงบประมาณ เงนปอนดจงมปรมาณลดลง ตอมาในป พ.ศ.2496 จงตองเรมใชนโยบายจ ากดสนคาเขาเขมงวดขน และลดประเภทสนคาเขาทตองช าระเงนตราตางประเทศในอตราทางการ ในทสดจงไดมการยกเลกระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรา ในป พ.ศ.2498 และรฐบาลไทยไดปรบเปลยนระบบอตราแลกเปลยนเปนอตราเดยวในป พ.ศ.2498 แตไทยกยงไมไดก าหนดคาเสมอภาคของเงนบาท เนองจากมปญหาเสถยรภาพทางการเงนและเพงจะก าหนดคาเสมอภาคในเวลาตอมาคอ ป พ.ศ.2506

ส าหรบธนาคารโลก (World Bank หรอ International Bank for

Reconstruction and Development) นนเปนสถาบนการเศรษฐกจระหวางประเทศทเกยวของกบประเทศตางๆ ในฐานะทเปนแหลงเงนทนจากภายนอกทมวตถประสงคในการใหกแกโครงการพฒนาโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสาธารณปโภคเปนสวนใหญ ก าเนดของธนาคารโลกเกดขนภายหลงสงครามโลกครงท 2 เพอใหเงนกส าหรบบรณะและพฒนา

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 1

เศรษฐกจประเทศทถกภยสงคราม โดยมสหรฐอเมรกาเปนผอปถมภและใหก ทใหญทสด67 ประเทศไทยไดเปนสมาชกของธนาคารโลกและเปนประเทศแรกในเอเซยตะวนออกเฉยงใตทไดรบเงนกจากธนาคารโลก ในป พ.ศ.2493 และในป พ.ศ.2497 ธนาคารโลกยงเปนผ ใหความชวยเหลอทางดานเทคนคในรปของคณะทปรกษาทางเศรษฐกจ

ว ธการ ทจะฟนฟ ระบบเศรษฐกจโลกภายใ ตการน าของสหรฐอเมรกา นอกจากการใหเงนใหเปลาแบบ Marshall Plan หรอการทมเงนเพอใหเกดการคาและการลงทนโดยเสรอยางทท านแลว วธอกประการหนงคอ การเสนอแนวทางพฒนาเศรษฐกจใหประเทศตางๆ มนโยบายเศรษฐกจแบบเปดทเปดรบการลงทนจากตางประเทศ ซงปรากฏออกมาในรปของการชวยในการวางแผนเศรษฐกจ68

ส าหรบกรณของประเทศในเอเซยตะวนออกเฉยงใตนนเปนกรณพเศษ เนองจากในขณะนน สหรฐอเมรกามองเหนวา ระยะเวลาดงกลาวลทธคอมมวนสตมการเจรญเตบโตในเอเซย และเกดสงครามระหวางคายเสรประชาธปไตยกบคายคอมมวนสตในประเทศเกาหล ซงเรมตนในวนท 25 มถนายน 2492 สงครามครงนประเทศไทยตองสงทหารเขารวมรบดวย เพอแสดงใหเหนวาไทยกมการตอตานลทธคอมมวนสต สงครามเกาหลม

67 กฤช เพมทนจตต อทธพลขององคกำรระหวำงประเทศ และรฐบำลตำงประเทศทมตอนโยบำยเศรษฐกจไทย ใน ทฤษฎกำรพงพำกบสงคมเศรษฐกจไทย กรงเทพฯ: ส ำนกพมพมหำวทยำลยธรรมศำสตร 2528 หนำ 137

68 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 2

สวนท าใหการคาของไทยขยายตว ทงนเนองจากในภาวะสงคราม ความตองการสนคาออกตางๆ ตงแตสนคาทเปนยทธปจจย เชน ขาว ยาง ดบก ตลอดจนผลตผลทางการเกษตรอนๆ กอใหเกดการเฟองฟทางเศรษฐกจและการคาตางประเทศทเรยกวา “Korean Boom”69 อยางไรกตามการขยายตวของลทธคอมมวนสตตอจากสหภาพโซเวยต และในคาบสมทรอนโดจนเองกมแนวโนมทคอมมวนสตจะยดครองกมมาก สหรฐอเมรกาจงไดสงคณะฑตพเศษเขามาและท าสญญากบไทย

รฐบาลใหมภายใตการน าของจอมพล ป.พบลสงคราม ไดตอบสนองนโยบายตอตานคอมมวนสตและการพฒนาเศรษฐกจของสหรฐอเมรกา โดยท าความตกลงรวมมอกบสหรฐอเมรกา ส าหรบสญญาทท ากบสหรฐอเมรกาฉบบตางๆ ไดแก70

1 กรกฎาคม 2493 สญญาตกลงทางการศกษาและวฒนธรรม 19 กนยายน 2493 สญญาวาดวยความรวมมอทางเศรษฐกจและ

เทคนคระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหรฐอเมรกา 17 ตลาคม 2493 สญญาวาดวยความชวยเหลอทางการทหารระหวาง

รฐบาลไทยกบรฐบาลสหรฐอเมรกา

69 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 94

70 พรรณ บวเลก อำงแลว หนำ 93

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 3

ในขอเสนอของรฐบาลอเมรกานน นอกเหนอจากความรวมมอทจะตอตานลทธคอมมวนสตแลว ยงตองการใหไทยมนโยบายเศรษฐกจแบบเปด และอนญาตใหทนของเอกชนทงคนไทยและชาวตางประเทศเขามา อยางไรกตาม รฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม กหาไดตอบสนองนโยบายของรฐบาลอเมรกนทกประการ 71 รวมทงปฏเสธขอเสนอของรฐบาลอเมรกนทตองการใหไทยเปลยนแปลงนโยบายเศรษฐกจใหม กลมผลประโยชน “ซอยราชคร” กบ “สเสาเทเวศร” ในชวงเวลานน การควบคมระบบเศรษฐกจไทยอยภายใตทหารทงสองกลมคอ กลมของ ผน ชณหะวน เผา ศรยานนท หรอ “กลมซอยราชคร” กบ กลมสฤษด ธนะรชต หรอ “กลมสเสาเทเวศร”72 ไดกดกนการลงทนของตางชาต ซงรวมถงทนของอเมรกนดวย เพราะทนจากตางประเทศไมสามารถแทรกตวเขามาในระบบเศรษฐกจไทยได73 ความเปนมาของกลมทหารทงสองเกดขนเนองจากความขดแยงทางผลประโยชน ท าใหภายในกลมรฐประหารแตกออกเปน 2 กลม ทงสองกลมมกลยทธในการสรางฐานอ านาจทางเศรษฐกจเหมอนกบ

71 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 236

72 พรรณ บวเลก อำงแลว หนำ 60

73 อกฤษฎ ปทมนนท อำงแลว หนำ 241

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 4

คณะราษฎรดวยการสรางวสาหกจของรฐ สรางบรษทสวนตวและคมครองผลประโยชนของพอคา นโยบายการด าเนนงานดงกลาวท าใหพอคาตองเขากลมใดกลมหนงเพอคมครองผลประโยชนของพอคา นโยบายการด าเนนงานดงกลาวท าใหพอคาตองเขากลมใดกลมหนงเพอค มครองผลประโยชนของตน และในขณะเดยวกนกเปนโอกาสทจะไดเปรยบพอคากลมอน ขณะทนายทหารทมอทธพลทางการเมองตางเขาไปเปนกรรมการในรฐวสาหกจและบรษทกงราชการอยางกวางาขวางทสดเทาทตนจะท าได โดยทไมไดยดถอระเบยบแบบแผนใดๆ อกเลย74 ฐานอ านาจทางเศรษฐกจและแหลงผลประโยชนของกลมซอยราชคร ทางการเงน ไดแก ธนาคารพาณชย จ ากด ธนาคารกรงเทพ จ ากด ธนาคารกรงศรอยธยา จ ากด ธนาคารเกษตร จ ากด บรษทไทยประสทธประกนภย จ ากด ธนาคารเอเซยทรสต จ ากด บรษทศรอยธยาประกนภย จ ากด บรษทประกนชวตศรอยธยา จ ากด บรษทวธสนประกนภย จ ากด บรษทประกนชวตบรพา จ ากด75 ในขณะทแหลงผลประโยชนทางการเงนทส าคญของกลมสเสาเทเวศร ทางการเงน ไดแก ธนาคารเอเซย จ ากด ธนาคารมณฑล จ ากด ธนาคารกสกรไทย จ ากด ธนาคารแหลมทอง จ ากด ธนาคารไทยทน จ ากด สหธนาคารกรงเทพ จ ากด คลงสนคาแมน าประกนภย จ ากด บรษทนคร

74 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

75 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 5

หลวงประกนภย จ ากด บรษททพยประกนภย จ ากด บรษทไทยประกนชวต จ ากด76 สวนทางภาคอตสาหกรรมทเปนแหลงผลประโยชนของกลมซอยราชครคอ บรษทประมงไทย จ ากด บรษทเดมเรอไทย จ ากด บรษทไทยเดนเรอทะเลย จ ากด บรษทไทยท า จ ากด บรษทกระสอบไทย จ ากด บรษทสามคคกอสราง จ ากด บรษทปานไทย จ ากด บรษทสงเสรมเศรษฐกจแหงชาต จ ากด บรษทสงเสรมปอแหงประเทศไทย จ ากด บรษทอาภรณภณฑพาณช จ ากด บรษท หนออน จ ากด บรษทอตสาหกรรมน าตาลชลบร จ ากด77 ในขณะทภาคอตสาหกรรมของกลมสเสาเทเวศน ไดแก บรษทไทยท า จ ากด บรษทวจตรกอสราง จ ากด บรษทรชตศลา จ ากด บรษทบางกอกเดนเรอและการคา จ ากด บรษทถานและน ามนไทย จ ากด บรษท แสนสรตน จ ากด บรษท ธนะการพมพ จ ากด บรษทชลประทานซเมนต จ ากด บรษทสหขนสงทางน า จ ากด บรษทสหสามคคคาสตว จ ากด บรษทสหสามคคการเดนเรอ จ ากด บรษทเหมองแรบรพาเศรษฐกจ จ ากด บรษทไทยแลนดสตล จ ากด บรษทโลหะพาณช จ ากด บรษทกรงเทพไหมไทย จ ากด78

76 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 91

77 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 91

78 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 6

ในสวนทางดานพาณชยกรรมทเปนแหลงผลประโยชนของกลมซอยราชคร ไดแก บรษทพทกษสามคค จ ากด บรษทคาไมทหารสามคค จ ากด บรษทศรอยธยาพาณชย จ ากด บรษทคาสตวทหารสามคค จ ากด บรษทคาตางประเทศทหารสามคค จ ากด บรษทกรงเทพสหการสรา จ ากด บรษทคาสตวเอกปอรท จ ากด79 ในขณะทกลมสเสาเทเวศรมแหลงผลประโยชนทางดาน พาณชยกรรมเชนเดยวกน อนไดแก บรษทคลงสนคาแมน า จ ากด บรษทจาร จ ากด บรษทบรพาสากลเศรษฐกจ จ ากด บรษท อทองไทย จ ากด บรษททหารอยธยา จ ากด บรษทผดงสนพาณชย จ ากด บรษทธญญะไทย จ ากด บรษทบางกอกสากลการคา จ ากด บรษทสหพาณชยสามคค จ ากด บรษทการคาสหสามคค จ ากด80 ขอสงเกตเกยวกบแหลงผลประโยชนของกลมซอยราชครทกลาวมาทงหมดนนเปนธรกจทถกกฎหมาย อยางไรกตามฐานทางเศรษฐกจยงมธรกจนอกระบบทไมถกตองตามกฎหมายอก ทส าคญทสดคอ การคาฝนเถอน81 สาเหตทกลมซอยราชครตองท าธรกจ สรางฐานเศรษฐกจโดยวธน

79 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 91

80 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 92

81 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 7

เนองจากตองใชเงนจ านวนมหาศาลในการอดหนนกลไกทางการเมองของตนใหเขาไปในสภา รวมทงบรวารของตน82 อยางไรกตามกลม ส เสาเทเวศนกมแหลงเ งนทส าคญ คอ ส านกงานสลากกนแบง รฐบาล เ พอเ ปนทนสนบสนนลกนองในกองทพบก83 การแขงขนในการหาผลประโยชนของทงสองกลมกอใหเกดการเ ปดโปงซ งกนและกนโดยใชหนง สอพมพ เ ปนเค รองมอ ส าห ร บหนงสอพมพทเปนเครองมอของกลมซอยราชคร คอ “เผาไทย” และ “2500”84 ซงจะขดคยการทจรตของ พล อ. สฤษฎด ธนะรชต ในกองสลากกนแบงรฐบาล สวนกลมสเสาเทเวศนนนมหนงสอพมพ “สารเสร” และ “ไทยรายวน”85 เปนเครองมอเปดโปงเรองการคาฝน การคาทองค าเถอน และธนบตรปลอม รฐบาลอเมรกนมความพยายามทจะใหรฐบาลไทยด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเปดใหไดจงไดตดตอกบรฐบาลไทยอกครงหนง โดยอางวาความตกลงวาดวยความชวยเหลอทางเศรษฐกจและวชาการฉบบเดมยงไมไดชวยใหสหรฐอเมรกาชวยเหลอไทยทางดานเศรษฐกจ

82 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

83 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

84 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 93

85 เลมเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 8

อยางเตมท จงท าความตกลงฉบบใหม คอ “ความตกลงวาดวยการค าประกนการลงทนของคนอเมรกน” ณ วนท 1 กนยายน พ.ศ. 2497 ซงคาดหวงวาหากทนอเมรกนสามารถเขามาลงทนได ทนจากตางประเทศอนๆ จะเขามาดวย ซงยอมท าใหรฐบาลไทยตระหนกถงความส าคญของการมนโยบายเศรษฐกจแบบเปดมากขน86 ท าใหรฐบาลตองเปลยนแปลงทาทโดยการตอบสนองขอเสนอทนท โดยประกาศพระราชบญญตสงเสรมอตสาหกรรม ในป พ.ศ. 2497 อยางไรกตามในทางปฏบตแลว พระราชบญญตนกมไดสงเสรมใหเอกชนมโอกาสเขามาลงทนแตประการใด กลาวคอมการขอรบการสงเสรมการลงทน 93 ราย และรฐบาลประกาศใหไดรบการสงเสรมเพยง 11 ราย87 และพระราชบญญตนกลบไปเปนเครองมอของกลมซอยราชครขยายฐานเศรษฐกจของตน โดยกอตงบรษท สงเสรมเศรษฐกจแหงชาต ซงเปนบรษทเอกชนทใหญทสดในสมยนน88 ตลอดชวงระยะเวลาของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม เงอนไขทรฐบาลอเมรกนเสนอใหไทยมนโยบายเศรษฐกจทเปดรบกบการลงทนของเอกชนทงคนไทยและคนตางชาตไมเคยไดเกดเลย และนโยบายดงกลาวกลบเปนนโยบายทกลมทหารทงสองกลมใชเพอการแสวงหา

86 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 244

87 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 246

88 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 246

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

6 9

ผลประโยชนทางเศรษฐกจ89 จงท าใหในระหวางป พ.ศ.2481–2500 ถอไดวาเปนยคทองของรฐวสาหกจไทย90 นโยบายเศรษฐกจแบบชาตนยมมไดเกดจากความตองการทจะอ านวยประโยชนสขแกสงคมโดยสวนรวม แตเปนสวนหนงของกระบวนการขยายฐานอ านาจเศรษฐกจของชนชนปกครองใหม91 อกทงยงไมสงเสรมตอการพฒนาเศรษฐกจในระบบโลกเสรนยม หรออกนยหนงกคอไมเอออ านวยตอการแสวงหาผลประโยชนทางเศรษฐกจของประเทศมหาอ านาจคอ สหรฐอเมรกา จงท าใหรฐบาลของจอมพล ป. พบลสงคราม ไมสามารถมบทบาททางการเมองไดในเวลาตอมา การท ารฐประหาร พ.ศ. 2500 ความขดแยงทางการเมองและการแขงขนกนสรางรากฐานทางเศรษฐกจ โดยอาศยอทธพลของแตละฝายในการควบคมกลไกอ านาจรฐระหวาง พล ต.อ.เผา ศรยานนท และจอมพลสฤษด ธนะรชต ซงสะสมมานานไดน าไปสการรฐประหารของจอมพลสฤษด เพอโคนลมอ านาจและอทธพล พล ต.อ.เผา ในวนท 16 กนยายน พ.ศ.2500 ผลการปฏวตครงน

89 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 247

90 รงสรรค ธนะพรพนธ ระบบเศรษฐกจไทย : วกฤตกำรณแหงโครงสรำงและวกฤตกำรณแหงเสนทำงกำรพฒนำเศรษฐกจ ในวารสารธรรมศาสตร ฉบบ เดอน มกรำคม – มนำคม 2523 หนำ 36

91 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 0

ท าใหการเมองไทยซงกอนหนานมผ กมอ านาจอย 2 กลม สามารถรวมศนยเขาภายใตการควบคมของจอมพลสฤษด แตเพยงผ เดยว92 ในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม นโยบายเศรษฐกจแบบชาตนยมไมสามารถสนองตอบการแสวงหาผลประโยชนทางเศรษฐกจของสหรฐอเมรกาได สหรฐอเมรกาจงไมสงเสรมใหจอมพล ป. พบลสงคราม ขยายฐานอ านาจทางการเมอง93 แตหนไปสนบสนน “กลมซอยราชคร” โดยไดรบความชวยเหลอจากองคการประมวลขาวกลางแหงสหรฐอเมรกา (CIA) ในขณะทกระทรวงกลาโหมกไดใหความชวยเหลอแก “กลมสเสาเทเวศร” อยางไรกตามเมอชอเสยงของ พล ต.อ.เผา ศรยานนท เรมดางพรอยในดานการพวพนกบการฉอราษฎรบงหลวงและการคาฝน94 หนวยงานอเมรกนกหนมาสนบสนนกลมสเสาเทเวศนมากยงขน และมสวนชวยใหจอมพลสฤษด ธนะรชต ประสบความส าเรจในการท ารฐประหาร จอมพลสฤษด ธนะรชต ท าการรฐประหารเพอโคนอ านาจของฝายเดม โดยทมไดเตรยมการส าหรบนโยบายการเมองเศรษฐกจไว ดงนนการท างานของจอมพลสฤษด ธนะรชต จ ากดอยกบการแกไขปญหา

92 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 148

93 รงสรรค ธนะพรพนธ ระบบเศรษฐกจไทย : วกฤตกำรณแหงโครงสรำงและวกฤตกำรณแหงเสนทำงกำรพฒนำเศรษฐกจ ในวารสารธรรมศาสตร ฉบบ เดอน มกรำคม – มนำคม 2523 หนำ 36

94 เรองเดยวกน หนำเดยวกน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 1

เฉพาะหนา95 อยางไรกตามจอมพลสฤษด ธนะรชต ไมไดครองอ านาจในทนท แตไดแตงตง รฐบาลชวคราวโดยม นายพจน สารสน เปนนายกรฐมนตร ซงมหนาทเพยงเตรยมการเลอกตงทวไปทจะมขนในวนท 15 ธนวาคม 2500 ภายหลงการเลอกตงทวไป พลโท ถนอม กตตขจร กไดเปนนายกรฐมนตร96 หลงจากการท ารฐประหารไมถง 4 เดอน จอมพล สฤษด ธนะรชต กลมปวยลง และไดเดนทางไปรกษาตวทสหรฐอเมรกา การเดนทางไปรกษาตวในฐานะแขกสวนตวของประธานาธบด ไอเซนฮาวน ครงนไดกลายเปนกาวส าคญของจอมพลสฤษด ธนะรชต ทเขาไปมความสมพนธอยางลกซงกบผน าอเมรกน และเปนจดเรมตนของการกอรปทางความคดแหงการปฏวตและการพฒนาเศรษฐกจทจะน ามาใชในเมองไทย97 ภายหลงเขาพกรกษาตวแลว จอมพลสฤษด ธนะรชต กมความตงใจจะเขามาเปนผน าทางการเมอง แตในขณะนนรฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร ซงไดผานการเลอกตงทางกฎหมายไดด ารงอย ดงนนจอมพลสฤษด ธนะรชต จงตองแสวงหาวธทจะไดรบการยอมรบจากประชาชน ดวยการท ารฐประหารครงทสอง อนเปนการรฐประหารครงส าคญทสดครงหนงในประวตศาสตรการเมองไทย เพราะการรฐประหารครงนมผลท า

95 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 249

96 ลขต ธรเวคน ววฒนำกำรกำรเมองกำรปกครองไทย กรงเทพฯ: ส ำนกพมพมหำวทยำลยธรรมศำสตร 2535 หนำ 145

97 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 250

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 2

ใหการเมองการปกครองไทยตองเขาสรปแบบของเผดจการอ านาจนยม เปนเวลานานถง 15 ป และท าใหทหารบกมบทบาทสงตอการเมองการปกครองไทยในระยะเวลาตอมา98 การท ารฐประหาร พ.ศ. 2501 ในขณะทอยในอเมรกา จอมพลสฤษด ธนะรชต ไดขอความชวยเหลอจากผน าคนส าคญๆ ของสหรฐอเมรกาใหสนบสนนตนในการจะกลบเ ขามามอ านาจทางการเมองทนท โดยเสนอว ธการตอตานคอมมวนสต ดวยขอเสนออนนเองไดตรงกบความตองการของรฐบาลอเมรกนทตองการผ น าไทยคนใหมทเปนผ ตอตานคอมมวนสตอยางจรงจง99 ในทสดรฐบาลอเมรกนจงสนบสนนใหจอมพลสฤษด ธนะรชต กลบเขามาท าการปฏวตในไทย และในชวงเวลาเดยวกนนนกเสนอหลกการในการพฒนาเศรษฐกจแนวเสรนยมแกจอมพลสฤษด ธนะรชต100

98 ลขต ธรเวคน อางแลว หนำ 156

99 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 253

100 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 254

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 3

ก าเนดแผนพฒนาเศรษฐกจ

บทบาทของสหรฐอเมรกา

บทบาทของธนาคารโลก

บทบาทของบรรษทนานาชาต

บทบาทของกองทนการเงนระหวางประเทศ

บทบาทนกวชาการ

บทท

5

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 4

บทบาทของสหรฐอเมรกา หลงจากควบคมอ านาจรฐโดยเดดขาดแลว โดยการป ฏวตรฐประหาร ในวนท 20 ตลาคม 2501 จอมพลสฤษด ไดด าเนนนโยบายพฒนาประเทศ โดยการน าเอาแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตมาปฏบต ซงเปนผลมาจากความรวมมอกบสหรฐอเมรกาใหเขามาลงทนโดยสะดวก และขณะเดยวกนเพอใหไทยมความผกพนทงทางอดมการณและการคากบโลกเสร และประกอบกบความหวาดกลวภยจากจนคอมมวนสต ท าใหรฐบาลจอมพลสฤษด ไ ด เ ขาผกพนอยางลกซ งกบสหรฐอเมรกา สหรฐอเมรกาไดใหความชวยเหลอไทยทงทางดานการเงนและการทหารในการพฒนาและปราบปรามผกอการรายในประเทศ ยงรฐบาลไทยมความเชอเรองภยจากคอมมวนสตมากเทาใดกยงท าใหมความผกพนกบอเมรกามากขนเทานน101 หลกการเรองการตอตานคอมมวนสตและการพฒนาเศรษฐกจแนวเสรนยมจากสหรฐอเมรกา ปรากฏออกมาในรปของการประกาศคณะปฏวต ตามประกาศคณะปฏวต ฉบบท 11 ทจะน าเอาหลกประชาธปไตยนมาใชนน ความหมายแทจรงคอ การมนโยบายเศรษฐกจแบบเปดท

101 พรรณ บวเลก อางแลว หนำ 149

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 5

ตองการเนนการลงทนจากตางประเทศโดยเฉพาะ ซงสนบสนนการลงทนของเอกชนทงคนไทยและคนตางชาต102 บทบาทของธนาคารโลก นอกจากนเพอใหนโยบายเศรษฐกจแบบเปดเกดขนอยางจรงจง จอมพลสฤษด จงไดน ารายงานของธนาคารโลกซงไดท าการส ารวจเศรษฐกจไทยในสมย จอมพล ป. พบลสงคราม ชอ “โครงการพฒนาการของรฐส าหรบประเทศไทย (A Public Development Program for Thailand)”103 มาเ ปนตวแบบในการศกษาขอมลเ พอใ ชในการ รางแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบแรก ในรายงานฉบบดงกลาวนนไดวจารณลกษณะของรฐวสาหกจไทย 3 ประการดวยกนคอ

1. ปราศจากการวางแผนทด 2. การจดการไมมประสทธภาพ 3. ไมกอใหเกดผลก าไรเทาทควร

คณะท างานไดเสนอแนะใหรฐบาลไทยเปลยนแนวทาง โดยใหหนมาสงเสรมการลงทนของเอกชนในการพฒนาอตสาหกรรม และใหรฐบาลท าหนาทในการจดหาโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสาธารณปการ

102 อกฤษฎ ปทมนนท อางแลว หนำ 257

103 รำยงำนฉบบน คอ The World Bank (IBRD), A Public Development Program for

Thailand (Baltimore : The John Hopkins University Press, 1959

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 6

นอกจากนยงไดเสนอวา การแขงขนในดานการผลต โดยรฐวสาหกจนนเปนอปสรรคตอการลงทนจากตางประเทศ และถารฐจ ากดบทบาททางดานน กจะไดรบเงนกและความชวยเหลอจากตางประเทศเพมขนอกประการหนง104 คณะท างานเสนอใหรฐบาลพจารณาเพอใหบรรลวตถประสงค 2 ประการ คอ

1. เพอใหเกดความมนใจวา นายทนจนและนายทนตางชาตจะไมมอทธพลครอบง าอตสาหกรรม

2. เพอใหขาราชการทมอ านาจมสวนรวมในการเปนเจาของผลก าไรของการลงทนใหมๆ วธการนปฏบตโดยการแตงตงขาราชการททรงอทธพลเปนกรรมการในคณะกรรมการของบรษทใหม ในฐานะทเปนกรรมการของบรษท ขาราชการเหลานนอกจากจะไดรบผลตอบแทนแลวกยงสามารถทจะควบคมการปฏบตงานของบรษทได

รฐจะมบทบาทจ ากดอยเฉพาะการสนบสนนและเอออ านวยความสะดวกแกกระบวนการสะสมทนของเอกชน ลกษณะของรฐเชนน กลาวไดวามลกษณะทเรยกวา “รฐทนนยม (Capitalist State) ซงแตกตางไปจากทนนยมแหงรฐ (State Capitalism)”105

104 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 173

105 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 174

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 7

ร ฐบาลไทยไ ดยอม รบค าแนะน าของคณะท างานจากธนาคารโลกเปนพนฐานในการก าหนดนโยบายของรฐ นโยบายเศรษฐกจตงแตยคนนเปนตนมาไดหนมาสงเสรมการลงทนของเอกชนในฐานะทเปนตวจกรส าคญในการสะสมทน การลงทนของเอกชนประกอบดวยนายทนตางชาตและไทย เพอแทนทการลงทนของรฐในการผลตทางอตสาหกรรม คณะท างานยงไดแนะน าใหรฐบาลมงเนนการใชทนของรฐในการพฒนาปจจยทอ านวยความสะดวกตอการลงทนของเอกชนคอ การจดหาพลงงานไฟฟา การคมนาคมขนสง เปนตน

นอกเหนอจากการจ ากดบทบาทของรฐแลว ธนาคารโลกยงไดแนะน าใหรฐไทยควรจะเพมความส าคญของกจกรรมหตถอตสาหกรรม (Manufacturing Industry) ในระบบเศรษฐกจใหมากกวาเดม เพราะจากประสบการณการผลตในไทยแสดงใหเหนวาการผลตทางอตสาหกรรมทใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตโดยตรงมแนวโนมทจะขยายตว106

คณะท างานไดชใหเหนวา ถารฐสรางแรงจงใจทเหมาะสมนายทนตางชาตพรอมทจะเขามาลงทนในภาคอตสาหกรรม โดยเฉพาะในการผลตเครองจกรกลขนาดเบา การทอผา การตงโรงงานประกอบสนคา เพอจะกอใหเกดการถายเทเทคนคการผลตใหมๆ แกนายทน ไทย107

106 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 176

107 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 176

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 8

ขอ เสนอแนะของคณะท างานกอใ ห เ กดนโยบายพฒนาอตสาหกรรมทมงสงเสรมการลงทนของเอกชนโดยเฉพาะการลงทนจากตางประเทศ ทมเงอนไขทรฐตองด าเนนการตามขอเสนอแนะเพอใหบรรลวตถประสงคของการเตบโตในสาขาอตสาหกรรม ซงเปนแรงจงใจส าคญส าหรบรฐไทย และกลยทธการพฒนาอตสาหกรรมดงกลาวกอใหเกดการผลต ท เ รยกวา การผลตทดแทนสนคาเ ขา ( Import Substitution

Production) ซงเปนการพฒนาอตสาหกรรมทไดด าเนนการมาแลวในไตหวน ฟลปปนส ปากสถาน และเกาหลใต108

บทบาทของบรรษทนานาชาต นอกเหนอจากรายงานของธนาคารโลกแลว คณะส ารวจการลงทนจากสหรฐ โดย George B. Beitzel กไดเขามาในประเทศไทย ในป พ.ศ.2501 ภายใตขอตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหรฐฯ และองคการการบรหารความรวมมอระหวางประเทศ (The International Cooperation Administration) ซงมวตถ-ประสงคทจะศกษาศกยภาพในการลงทนในประเทศไทย และปรากฏออกมาในรปของรายงานชอ “Expanding Private Investment for Thailand’s Economic Growth” ในป พ.ศ.2502 และน าเสนอตอจอมพลสฤษด ธนะรชต ในปเดยวกน

108 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 178

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

7 9

สาระส าคญของรายงานดงกลาวมดงน 1. สงเสรมความมอสระในการวนจฉยของนกธรกจเอกชน

เพอทจะกอใหเกดการเตบโตของการลงทนของนายทนไทยและตางชาตใน 5 ปขางหนา

2. ลดกระบวนการวธหารการลงทนทซบซอน แกไขสนธสญญาทมผลกระทบตอการลงทน และขจดการมสวนรวมของรฐบาลในวสาหกจตางๆ

3. ก าหนดระยะเวลาปลอดภาษส าหรบการน าเขาเครองจกรทใชในการลงทนทางอตสาหกรรม โดยไมค านงวาการลงทนนนๆ เพมหรอไม ภายใตเงอนไขของกฎหมายการลงทนฉบบใหม

4. กอตงหนวยงานสงเสรมการลงทนโดยเฉพาะ เพอท าหนาทชวยเหลอการลงทนของเอกชนในดานตางๆ เชน การอนมตการลงทน การใหบรการพเศษทางดานเทคนค ขอมลและการสงเสรมตางๆ เปนตน รายงานฉบบดงกลาวหรอทรจกกนในนามของ Beizel Report เปนแมแบบของการก าหนดมาตรการการสงเสรมการลงทนเอกชน ดวยการออกพระราชบญญตสงเสรมการลงทนเพอกจการอตสาหกรรม พ.ศ.2505

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 0

จะเหนไดวาคณะท างานของธนาคารโลกและคณะนกธรกจเอกชนจากสหรฐฯ มขอเสนอแนะทคลายคลงกน โดยเฉพาะในดานการก าหนดบทบาทของรฐ นโยบายสงเสรมเอกชนในการลงทนและแนวทางการพฒนาสาขาอตสาหกรรม109 นอกจากบทบาทการก าหนดนโยบายเศรษฐกจแลว ค าแนะน าของคณะท างานทงสองชดไดเสนอแนะใหจดระเบยบองคการของกระทรวงอตสาหกรรมใหม โดยมวตถประสงคไมใหกระทรวงด าเนนกจกรรมทางการผลต แตใหท าหนาทสงเสรมการสะสมทนของภาคเอกชน นอกจากนแลวคณะท างานของธนาคารโลกยงไดเสนอใหกอตงส านกงบประมาณ ส านกงานสงเสรมการลงทน คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาต กระทรวงพฒนาการ และบรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย110 และเสนอใหรฐบาลด าเนนการจดระเบยบองคการ และกอตงองคการใหมในระบบราชการไทยดวย การกอตงองคการการวางแผนสวนกลางมความหมายในทางเศรษฐกจการเมอง กลาวคอ เปนเครองมอส าคญในการรวมศนยอ านาจในการวนจฉยสงการ111 ทงนเพราะการรวมศนยหมายถงการควบคมของรฐทมตอกจกรรมทางเศรษฐกจ

109 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 179

110 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 179

111 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 181

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 1

ประการหนง และการ กดขชวตของประชาชนใหอยภายใตอ านาจรฐอกประการหนง112 หากพจารณาการวางแผนสวนกลางในความหมายของการควบคมกจกรรมทางเศรษฐกจกจะพบวาจะเปนอปสรรคตอการจดสรรทรพยากรไปในแนวทางทจะกอใหเกดการใชประโยชนไดสงสด ทงน เพราะการจดสรรทรพยากรจะมความล าเอยงไปสสาขาการผลตเฉพาะสาขาเทานน ขอสงเกตอกประการหนงกคอ องคการการวางแผนสวนกลางยงถกก าหนดใหมหนาทในการบรหารกจกรรมความชวยเหลอทางเทคนคและเศรษฐกจจากตางประเทศในฐานะทเปนองคการทมสถานภาพใกลชดกบศนยกลางอ านาจของรฐ และมบทบาทในการประสานงานกบกระทรวงตางๆ ในการพฒนาประเทศ ในทสดองคการระหวางประเทศ รฐบาลสหรฐอเมรกา รวมทงนกวชาการ กสามารถผลกดนใหรฐบาลไทยภายใตการน าของจอมพลสฤษด ธนะรชต น าแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 ออกใชเมอวนท 20 ตลาคม พ.ศ.2503 และแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 2 พ.ศ.2510–2515 สาระส าคญในแผนพฒนาฯ ฉบบท 1 และ 2 ม 2 ประการคอ

112 กฤช เพมทนจตต อำงแลว หนำ 182

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 2

1. เนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการพฒนา 2. รฐบาลมนโยบายเสรนยมอยางชดเจน โดยรฐบาลจะเปน

ผสนบสนนการสงเสรมในดานบรการและโครงสรางพนฐานแกภาคเอกชน อยางไรกตาม เมอพจารณาจากรายละเอยดของแผนพฒนาเศรษฐกจของไทยแลวถอเปนการน าแนวทางการพฒนาของธนาคารโลกมาปฏบต เพอสรางขอจ ากดของทนนยมแหงรฐไมใหพฒนาไดอกตอไป และการพฒนาถกก าหนดโดยกลไกการพงพาของรฐทมตอความชวยเหลอจากตางประเทศ ทปรากฏในรปของเงนกและค าปรกษา ภายหลงการใชแผนฯ 1 และ 2 ผานพนไป ธนาคารโลกกไดเขามาส ารวจสภาวะเศรษฐกจไทยอกครงหนงในป พ.ศ.2514 และเสนอรายงานใหแกรฐบาลไทยอกชดหนงชอ EAP– 28 ประกอบดวยรายงานยอย 6 ฉบบ เมอเดอนมกราคม พ.ศ.2515 ซงเปนเวลาเดยวกนกบทรฐบาลไทยก าลงจะประกาศใชแผนฯ 3 รายงานฉบบนไ ดเสนอสาระส าคญคอ ผลของการพฒนาเศรษฐกจทผานมามความกาวหนาทางวตถในรปของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แตการกระจายผลประโยชนของการพฒนาดวยความเตบโตทางเศรษฐกจ ไมประสบผลส าเรจตามทคาดหวงไว กลาวคอ การพฒนารวมศนยอยในกรงเทพมหานคร และปรมณฑล ซงกอใหเกดความแตกตางระหวางรายไดระหวางภาค คณะท างานมความวตกตอการ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 3

พฒนาทไมเทาเทยมกนอนเปนผลจากการเตบโตทางเศรษฐกจน รวมทงปญหาตางๆ ทเกดขนมาภายใตแนวทางการพฒนาตามแผนพฒนาฯ ฉบบท 1 และ 2 คณะท างานจงไดเสนอใหก าหนดนโยบายการผลตอตสาหกรรมเพอการสงออกเปนประการส าคญ และใหรฐบาลไทยด าเนนการเปลยนแปลงเงอนไขการสรางแรงจงใจใหกบภาคเอกชนในการผลตเพอสงออก จดมงหมายส าคญของคณะท างานคอการกอใหเกดความเตบโตทางเศรษฐกจทสมดล (Balanced Growth) รายงานส าคญซงเปนเอกสารปกปดชอวา “Thailand: Toward a Development Strategy of Full Participation” จดท าขนในป พ.ศ.2521 ไดสรปสาระ ส าคญของการพฒนาประเทศตงแตป พ.ศ.2519 วา การขาดประสทธภาพในการระดมทรพยากร และการขาดดลการช าระเงนเปนผลมาจากการด าเนนการพฒนาประเทศทผานมากอใหเกดความไมสมดลทางโครง สราง กลาวคอ ความแตกตางทางโครงสรางสงคมและความไมเทาเทยมกนระหวางภมภาคยงคงเพมขนเรอยๆ และประกอบกบการเปลยนแปลงทางการเมองในเดอนตลาคม พ.ศ.2516 ท าใหรฐบาลไทยเรมสนใจปญหาความยากจนและการกระจายรายไดในประเทศไทยมากขน ดงนนรายงานฉบบนจงมอทธพลตอการก าหนดแนวทางการพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 และฉบบท 6

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 4

ภายหลงการประเมนผลแลว ธนาคารโลกไดเตรยมแผนงานตางๆ เพอเสนอตอรฐบาลไทยซงเปนแผนงานปฏรปโครงสรางเศรษฐกจไทยของธนาคารโลก แผนงานปฏรปโครงสรางเศรษฐกจไทยในกรณเกยวกบนโยบายอตสาหกรรมมชออยางไมเปนทางการวา “Balassa Report” ไดเสนอแนะใหละทงแนวทางการพฒนาอตสาหกรรมแบบผลตทดแทนสนคาเขา เพอหนมายดแนวทางการผลตมงสงออกแทน เชนเดยวกบ ฮองกง ไตหวน เกาหลใต และสงคโปร เบองหลงของความพยายามนมสาเหตมาจากการเปลยนแปลงองคประกอบและความสมพนธทางการผลตภายในประเทศดงกลาว โดยมคาแรงสงขน จนท าใหก าไรลดลง อตสาหกรรมในประเทศเหลานทใชแรงงานเขมขนจงพยายามหาทางลงทนในประเทศพฒนาอนๆ ในรายงานกลาววา ประเทศไทยสามารถทจะตกตวงผลประโยชนจากการเคลอนยายของทนน นอกจากนธนาคารโลกยงไดใหความส าคญของความแตกตางระหวางพนทหรอภมภาคในดานรายได การผลต ความเตบโต และศกยภาพ ธนาคารโลกเสนอวธแกไขความขดแยงระหวางกรงเทพมหานครและปรมณฑลทงหมด ดวยการกระจายผลประโยชนของการพฒนากลบไปทพนทชนบท

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 5

บทบาทของกองทนการเงนระหวางประเทศ วกฤตเงนคงคลงในป พ .ศ.2523–2525 ประกอบการขาดดลการคาแลดลการช าระเงนจนท าใหฐานะทนส ารองระหวางประเทศลดลงจนท าใหรฐบาลตองยมเงนกฉกเฉน (Stand by Arrangement) จากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) การก ยมเงนดงกลาวนเปนเหตใหร ฐ บาลจ ะ ตอ งด า เ น นน โ ยบายตาม เ ง อน ไ ขของ เ ง น ก ( Loan Conditionality) รฐบาลไทยไดประกาศลดคาเงนบาทเมอเทยบกบเงนดอลลารสหรฐฯ ในเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2524 กอนทจะไดรบเงนก นเพยงหนงเดอน และตอมาไดประกาศลดคาเงนบาทอก ในเดอนกรกฎาคม ปเดยวกน หลงจากทเบกเงนก นงวดแรกเพยงหนงเดอน นอกจากนกองทนการเงนระหวางประเทศยงไดก าหนดเงอนไขของเงนก นวา รฐบาลจะตองลดสดสวนการขาดดลงบประมาณ ลดการขาดดลบญชเดนสะพด บทบาทนกวชาการ113 การเขามามบทบาทและอทธพลในกระบวนการก าหนดนโยบายเศรษฐกจของกองทนการเงนระหวางประเทศและธนาคารโลก ผานเขามา

113 ดรำยละเอยดเกยวกบบทบำทของนกวชำกำร ไดใน รงสรรค ธนะพรพนธ กระบวนกำรก ำหนดนโยบำยเศรษฐกจไทยในประเทศไทย : บทวเครำะหเชงประวตศำสตรเศรษฐกจกำรเมอง พ.ศ.2475-2530 กรงเทพฯ : สมำคมสงคมศำสตรแหงประเทศไทย 2532 บทท 6 อปสงคของนโยบำยเศรษฐกจ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 6

ทางการสรางสายสมพนธกบนกวชาการ ความสมพนธระหวางบคคลสองกลมนเปนไปในลกษณะทวา “แตละฝายตางกไดรบประโยชนจากอก ฝายหนง ในขณะทเจาหนาทจากธนาคารโลกตองการผลกดนใหรฐบาลไทยยอมรบแนวนโยบายหลกบางประการพรอมๆกบทตองการเรยนรกลไกการท างานของระบบเศรษฐกจไทยและลกษณะการบรหารนโยบายเศรษฐกจของรฐบาลไทย ซงเปนเรองทกลมขนนางนกวชาการไทยสามารถใหความชวยเหลอได ในสวนของกลมขนนางนกวชาการนนเลากมความไมพงพอใจนโยบายเศรษฐกจบางนโยบายทคนเหลานเหนวาไมเปนประโยชนแกสงคมโดยสวนรวม แตไมสามารถผลกดนใหรฐบาลปรบเปลยนนโยบายได ทางออกทคนกลมนพบนบตงแตสงครามโลกครงทสองเปนตนมากคอ การยมมอองคการระหวางประเทศทงสองนมากดดนรฐบาลไทยซงประสบความส าเรจในหลายตอหลายเรอง114

114 รงสรรค ธนะพรพนธ กระบวนการก าหนดนโยบายเศรษฐกจไทยในประเทศไทย : บทวเคราะหเชงประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง พ.ศ.2475-2530 กรงเทพฯ : สมำคมสงคมศำสตรแหงประเทศไทย 2532 หนำ 41

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 7

สภาพเศรษฐกจชวงแผนพฒนาเศรษฐกจ

แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 1 แล ะ 2 แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 3 แล ะ 4

แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 5 แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 6 แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 7 แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 8 แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 9

แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 10 แผนพฒนา เศรษฐกจฉบบท 11

บทท

6

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 8

แผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 พ.ศ.2504 –2509 และแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 2 พ.ศ.2510 – 2514 ในชวงของแผนฯ 1 การขยายตวของรฐวสาหกจทเกยวของกบการผลตอตสาหกรรมถกจ ากดอยางเหนไดชด กลาวคอ เงนทนพฒนาประเทศถกใชจายไปในการสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสาธารณปการเปนสวนใหญ รฐบาลไดท าการยบเลกรฐวสาหกจจ านวน 150 แหงทมอย เพอสรางแรงจงใจแกภาคเอกชน และไดขายรฐวสาหกจบางแหงแกนายทนเอกชน สวนทเหลอกพยายามจ ากดบทบาทในการผลตทางอตสาหกรรม และสนบสนนทางดานการเงนอยางจ ากด115 ในชวงของแผนฯ 2 การใหความส าคญแกรฐวสาหกจสาขาอตสาหกรรมและพาณชยกรรมไดลดลงอยางส าคญ การใชจายเงนทนพฒนารฐวสาหกจมงเนนไปทสาธารณปการและโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ

115 กฤช เพมทนจตต อางแลว หนำ 175

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

8 9

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 3 (พ.ศ.2515-2519) และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (พ.ศ.2520–2524) ในแผนนมนโยบายและมาตรการส าหรบสงเสรมเอกชนใหมสวนรวมในการบรหารการพฒนาประเทศเพมขน โดยรฐบาลไดเชญตวแทนจากนายทนเอกชนแสดงความคดเหนตอโครงการพฒนาตางๆ และขอความรวมมอในการแกปญหาทางสงคมและพนททเกดขน โดยจะจดสรรงบประมาณพฒนาเพอสงเสรมอตสาหกรรมในภมภาคทลาหลง โดยใหความส าคญกบอตสาหกรรมการผลตเพอสงออก และไดสรางแรงจงใจส าหรบการลงทนของนายทนคอ การกดคาแรงงานใหต ามากและไมสนบสนนใหมการรวมตวของผใชแรงงานเปนสหภาพแรงงาน ในระหวางทมการใชแผนฯ นเกดวกฤตการณน ามนครงท 1 ในป พ.ศ.2516 เมอสถานการณระหวางประเทศอาหรบและอสราเอลเกดขน ท าใหมการลดปรมาณการผลตและหยดจ าหนายน ามนดบใหกบบางประเทศ ซงไดท าใหราคาน ามนดบสงขน 4 เทา ประเทศไทยซงเปนประเทศทตองพงพาการน าเขาน ามนเปนสดสวนสงถงปรมาณ รอยละ 85 ของ ปรมาณการใชน ามนในเวลานนจากราคาน ามนดบและส าเรจรปทเพมสงขนและราคาสนคาน าเขาอนๆ ทเพมขนตามกนเปนลกโซจงท าใหอตราเงนเฟอเพมสงขนมาก ประชาชนโดยเฉพาะผ มรายไดนอยจงไดรบ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 0

ความเดอดรอนมาก เนองจากมการขาดแคลนวตถดบและสนคาอปโภคบรโภค แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 -2529) ในระยะเวลาดงกลาวไทยตองเผชญกบภาวะเศรษฐกจถดถอยของเศรษฐกจโลก ซงเกดขนจากการเกดวกฤตการณน ามนครงทสอง ในป พ.ศ. 2522 และประกอบกบประเทศสหรฐอเมรกาก าลงประสบกบปญหาทางเศรษฐกจหลายดานทงปญหาเงนเฟอ การวางงาน ปญหาการขาดดลการคาและปญหาดลการช าระเงน ท าใหประเทศสหรฐอเมรกาตองประกาศขนอตราดอกเบยในปลายป พ.ศ.2522 เพอใหเงนทนไหลเขาประเทศและสามารถแกไขปญหาการขาดดลการช าระเงนไดประเทศในยโรปตะวนตกซงตองสญเสยเงนทนเนองจากนโยบายอตราดอกเบยของสหรฐอเมรกาจงหนมาใชวธการขนอตราดอกเบยตามเพอดงเงนทนกลบเขาประเทศ สงครามดอกเบยระหวางสหรฐอเมรกากบยโรปตะวนตก ในป พ.ศ.2522-2523 จงเพมความถดถอยของเศรษฐกจโลกใหเพมขน ตอมาในป พ.ศ.2524–2529 สนคาเกษตรมราคาตกต าทวโลก พรอมกนนนยงมวกฤตการณหนตางประเทศอยางรนแรงในประเทศก าลงพฒนาจงท าใหสถาบนการเงนระหวางประเทศ ตองเขมงวดในการปลอยสนเชอ การเกดภาวะถดถอยทางเศรษฐกจจงทวความรนแรงมากขน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 1

ภาวะถดถอยทเกดขนกบเศรษฐกจโลกไดท าใหระบบเศรษฐกจไทยตองประสบปญหาดวยทงปญหาภาวะเงนเฟอ ปญหาการขาดดลการคาและการช าระเงน กลาวคอ การเพมขนของราคาน ามนมสวนส าคญทท าใหตนทนการผลตสนคาเกอบทกชนดสงขนตามไปดวย นอกจากปจจยภายนอกจะสงผลการถดถอยทางเศรษฐกจแลว ความผดพลาดในการด าเนนนโยบายการคลงโดยเพมการใชจายของรฐบาลจนท าใหงบประมาณขาดดล และกอใหเกดวกฤตเงนคงคลงในป พ.ศ.2523–2525 ประกอบการขาดดลการคาและดลการช าระเงนจนท าใหฐานะทนส ารองระหวางประเทศลดลงจนท าใหรฐบาลตองยมเงนกฉกเฉน (Stand by Arrangement) จากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) ในป พ.ศ.2524 จ านวน 945 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป พ.ศ.2525 จ านวน 51 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป พ.ศ.2526 จ านวน 298.6 ลานเหรยญสหรฐฯ และในป 2528 จ านวน 459.8ลานเหรยญสหรฐฯ ในขณะเดยวกนรฐบาลไทยไดก เงนเพอการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ (Structural Adjustment Loans: SALs) จากธนาคารโลกในป พ.ศ.2525 และ พ.ศ.2526 จ านวน 150 ลานเหรยญสหรฐฯ เงนก จากสถาบนการเงนระหวางประเทศทงสองคอกองทนการเงนระหวางประเทศและธนาคารโลกมเงอนไขของเงนก (Load Conditionality) โดยตองด าเนนนโยบายเศรษฐกจตามเงอนไขทตกลง

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 2

ส าหรบเงอนไขทรฐบาลตองปฏบตตามทส าคญคอ การลดสดสวนการขาดดลงบประมาณในป พ.ศ.2525–2530 ทงนเพอแกปญหาวกฤตการณเงนคงคลงและการขาดดลการคาและบญชเดนสะพด การใชนโยบายแบบรดเขมขดของรฐบาลไดเพมความถดถอยทางเศรษฐกจมากขน จนท าใหการวางงานสงขน โดยเฉพาะการวางงานของบณฑตในป พ.ศ.2528–2529 ภาระการช าระหนตางประเทศมความรนแรงมากจนถงขนตองก าหนดเพดานเงนกตางประเทศของภาครฐบาล และชะลอการลงทนในโครงการขนาดใหญ โดยเฉพาะแผนพฒนาอตสาหกรรมบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก ดงนนเปาหมายการด าเนนนโยบายเศรษฐกจระหวางป พ.ศ.2525–2530 จงเนนทการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจมากกวาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 (พ.ศ.2530 -2534) ในชวงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 ระบบเศรษฐกจเตบโตในอตราเฉลยปละ 5.3% ซงเปนอตราทต าทสดในทกชวงพฒนาฯ แตเมอถงป พ.ศ.2530–2532 เศรษฐกจไทยเรมฟน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 3

ตวอยางเหนไดชด เหนไดจากอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทสงมากทสด เมอเทยบกบทกแผนพฒนาทผานมา การเจรญเตบโตดงกลาวนนมสาเหตส าคญคอ การฟนตวของเศรษฐกจโลก ประเทศมหาอ านาจตาง ๆ จงเหนวาการทเศรษฐกจจะฟนตวขนมาไดนนจ าเปนตองรวมมอกนในระดบประเทศ ดงนนจง ไดมการประชมสดยอดทางเศรษฐกจ (Economic Summit) ขน เพอก าหนดเปาหมายและมาตรการทางเศรษฐกจใหสอดคลองกน ในการประชมกลมประเทศอตสาหกรรมผน า ทเรยกวา G-5 ซงประกอบดวย สหรฐอเมรกาเยอรมณตะวนตก สหราชอาณาจกร ฝรงเศส และญป น ในป พ.ศ.2528 ทนวยอรก สหรฐอเมรกาไดท าใหเกดขอตกลงเรยกวา Plaza Agreement โดยประเทศมหาอ านาจตกลงทจะแทรกแซงตลาดการเงนระหวางประเทศ เพอใหเงนดอลลารสหรฐฯมคาลดลง ซงสงผลใหเงนเยนของญป น เงนมารคของเยอรมน เงนปอนดขององกฤษมคาสงขน การลดลงของเงนดอลลารสหรฐฯมสวนชวยท าใหการคาของโลกขยายตว เมอการคาของโลกขยายตวจงมสวนฉดใหการคาของไทยขยายตวตามไปดวยการเตบโตของภาคสงออก

เมอระบบเศรษฐกจโลกฟนตว ภาคการสงออกของไทยกเตบโต การสงออกจงเปนภาคเศรษฐกจน าใหเศรษฐกจไทยมการเจรญเตบโตใน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 4

อตราทสงในระยะเวลาตอมาส าหรบสนคาสงออกทท ารายไดใหกบประเทศมทงสนคาเกษตร และอตสาหกรรม และในชวงเวลาดงกลาว โครงสรางของสนคาสงออกมการเปลยนแปลงจากสนคาเกษตรกรรมมสดสวนการเจรญเตบโตลดลง สวนสนคาอตสาหกรรมมสดสวนการเจรญเตบโตสงขน ในการเจรญเตบโตของการสงออกดงกลาวเปนผลมาจากการลดคาเงนบาท ในป พ.ศ.2527 กอนหนานนคาเงนบาทมคาสงเกนจรงกอใหเกดผลเสยแกภาคสงออก เพราะท าใหสนคาออกของไทยมราคาสง การลดคาเงนจงท าใหสนคามราคาถกลง และกระต นใหการสงออกขยายตว พรอมกนนนกมแรงสนบสนนจาก Plaza Agreement ทงน เ นองจากคาเงนบาทผกตดกบดอลลารสหรฐฯ ภายหลงจาก Plaza Agreement คาเงนดอลลารสหรฐต าลง จงท าใหคาเงนบาทของไทยลดลงดวย ประกอบกบประเทศอตสาหกรรมในเอเชยมตนทนการผลตสงขนการเพมขนของคาแรงงานท าใหประเทศเหลานมตนทนการผลตทสงขนและคาเงนของประเทศเกาหลใตและไตหวนทเพมสงขนสงผลใหการแขงขนในการสงออกลดลง ในระยะเวลาเดยวกนนนการลงทนในประเทศมการขยายตวสงขนในภาคการกอสราง การซอทดน และการลงทนโดยตรงจากตางประเทศเพอยายฐานการผลตจากประเทศของตนทมตนทนการผลต อนเกดจากคาแรงสงขน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 5

การฟนตวของเศรษฐกจท าใหประชาชนมอ านาจซอเพมขน รวมทงมาตรการอน ๆ ของรฐบาลทมสวนชวยเพมอ านาจซอดวยเชน การปรบเงนเดอนขาราชการ การปรบอตราคาจางขนต า การลดภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดา ซงกอใหเกดภาวะเงนเฟอเพมสงขนจากทเรมกอตวมาตงแตป พ.ศ.2530 ภาวะเงนเฟอทเกดขนไดท าใหอตราดอกเบยทแทจรงลดลง ท าใหสงจงใจในการออมลดนอยถอยลงและผลกดนใหการใชจายในการบรโภคเพมขน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ.2535 – 2539) ในชวงแผนฯ 6 เศรษฐกจของประเทศไทยไดฟนตวอยางตอเนอง แตการขยายตวนนไดกอใหเกดความไมสมดลในการพฒนาทส าคญๆหลายดาน เชน ความเหลอมล าของรายไดระหวางกลมครวเรอนระดบตางๆ กลาวคอ กลมครวเรอนทมรายไดสงมสดสวนรายได รอยละ 64.9 ในป 2531 ในขณะทกลมครวเรอนทยากจนทสดมสดสวนรายไดรอยละ 4.5 นอกจากนในกลมครวเ รอนทยากจนทสดเปนกลมเกษตร นอกจากนความเหลอมล าทางเศรษฐกจระหวางเขตกรงเทพ มหานครและสวนภมภาคมมากขน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 6

การทเศรษฐกจไทยเตบโตในระยะทผานมาในอตราสงมาก ท าใหมการระดมทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะ ทดน ปาไม แหลงน า ประมง และแรธาตมาใชในอตราทสง เปนเหตใหทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมอยางรวดเรว และยงกอใหเกดปญหามลพษในดานตางๆ เชน น าเนา อากาศเสย เสยงรบกวน กากของเสยและสารอนตราย รวมทงคณภาพของน าในแมน า และชายฝงทะเลเสอมโทรมและมคณภาพต ากวามาตรฐาน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ.2540 – 2544)

แผนพฒนาฯ ฉบบท 8 เปนแผนชทศทางการพฒนาประเทศทงในทศวรรษหนาและในชวง พ.ศ.2540-2544 ซงเนนการพฒนาในลกษณะทเปนกระบวนการเพอปรบเปลยนทศทางการพฒนาแบบแยกสวนหรอตามรายสาขาเศรษฐกจและสงคมมาเปนแบบองครวม คอ การพฒนาแบบรวมสวนหรอบรณาการทมความสมพนธเชอมโยงซงกนและกนอยางเปนระบบ อนจะท าใหการพฒนามประสทธภาพมความยงยนและคนไทยทงหมดไดรบประโยชนจากการพฒนามากกวาทผานมา

ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาซงก าหนดไวในแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 เปนการชทศทางการพฒนาตามวตถประสงคหลกของการ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 7

พฒนาประเทศในระยะยาว โดยไมเนนรายละเอยดของแนวทางการพฒนาตามสาขาเศรษฐกจและสงคม และมาตรการระยะสนซงหนวยงานปฏบตตองด าเนนการตามปกตอยแลว ดงนนผ เกยวของจะตองน ายทธศาสตรและแนวทางทงหมดไปใชเปนกรอบก าหนดแผนงาน โครงการ และมาตรการ เพอใหมการด าเนนการใหเกดผลในทางปฏบต รวมถงการก าหนดใหมเปาหมายและโครงการทจะท าใหเกดผลตอประชาชน มใชองคกรของรฐ หรอเปนโครงการพฒนาทประชาชนตดสนใจหรอมสวนรวมในการตดสนใจและขอรบการสนบสนนจากภาครฐ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9

(พ.ศ.2545 – 2549) แผนพฒนาฯ ฉบบท 9 เปนแผนทไดอญเชญแนวปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง ตามพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาเปนปรชญาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศ โดยยดหลกทางสายกลาง เพอใหประเทศรอดพนจากวกฤต สามารถด ารงอยไดอยางมนคง และน าไปสการพฒนาทสมดล มคณภาพและยงยน ภายใตกระแสโลกาภวตนและสถานการณเปลยนแปลงตางๆ การจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 ไดตงอยบนพนฐานของการก าหนดวสยทศนรวมกนของสงคมไทยใน 20 ป

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 8

ขางหนา โดยน าความคดของทกภาคสวนในสงคมทกระดบ ตงแตระดบจงหวด ระดบอนภาค และระดบชาต มาสงเคราะหเชอมโยงเขาดวยกนอยางเปนระบบใหเกดเปน “วสยทศนรวม” ทสงคมไทยยอมรบรวมกน โดยค านงถงภาพรวมการพฒนาทผานมา สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงตางๆ ทงภายในและภายนอกประเทศ เพอน าไปสสงคมไทยทพงประสงค พรอมรบการเปลยนแปลงและสรางคณคาทดใหเกดขนในสงคมไทย

แผนพฒนาฯ ฉบบท 9 จงเปนแผนยทธศาสตรทชกรอบทศทางการพฒนาประเทศ ในระยะปานกลาง ทสอดคลองกบวสยทศนระยะยาว และมการด าเนนการตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ในดานแนวคดทยด “คนเปนศนยกลางของการพฒนา” ในทกมตอยางเปนองครวม และใหความส าคญกบการพฒนาทสมดล ทงดานตวคน สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงการสรางระบบบรหารจดการภายในทดใหเกดขนในทกระดบ อนจะท าใหเกดการพฒนาทยงยนทม “คน” เปนศนยกลางไดอยางแทจรง

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

9 9

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) ในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) ประเทศไทยยงคงตองเผชญกบการเปลยนแปลงทส าคญในหลายบรบท ทงทเปนโอกาสและขอจ ากดตอการพฒนาประเทศ จงตองมการเตรยมความพรอมของคนและระบบใหมภมคมกน พรอมรบการเปลยนแปลงและผลกระทบทอาจเกดขน โดยยงคงอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวปฏบตในการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม คนเปนศนยกลางการพฒนา ตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 และแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 และใหความส าคญตอการรวมพลงสงคมจากทกภาคสวนใหมสวนรวมด าเนนการในทกขนตอนของแผนฯ พรอมทงสรางเครอขายการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาสการปฏบต รวมทงการตดตามตรวจสอบผลการด าเนนงานตามแผนอยางตอเนอง

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ.2555 – 2559)

การพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 จะเปนการสรางภมคมกนในมตตาง ๆ ใหแก ปจเจก ครอบครว ชมชน สงคมและประเทศ โดยใชแนวคดและทศทางการพฒนาประเทศสความยงยน ตาม

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 0

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 พรอมทงขยายการน าทนของประเทศทมศกยภาพจาก 3 ทน ทงทนสงคม ทนเศรษฐกจ และทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปน 6 ทน ไดแก 1.ทนมนษย 2.ทนสงคม 3.ทนกายภาพ 4.ทนทางการเงน 5.ทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 6.ทนทางวฒนธรรม มาใชประโยชนอยางบรณาการและเกอกลกน โดยเฉพาะการสรางฐานทางปญญาเพอเปนภมคมกนใหกบคนและสงคมไทยเปนสงคมทมคณภาพ กาวสสงคมและเศรษฐกจสเขยวทมแบบแผนการผลตและบรโภคอยางยงยนและเปนมตรตอสงแวดลอม โดยน าความรและจดแขงของอตลกษณไทยมาปรบโครงสรางเศรษฐกจบนฐาน นวตกรรมทเขมแขง เชอมโยงกบเศรษฐกจโลกและเศรษฐกจในภมภาคอยางรเทาทน สรางความยงยนของภาคเกษตรและความมนคงดานอาหารและพลงงาน รวมทงการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ควบคไปกบการเสรมสรางระบบธรรมาภบาลและความสมานฉนทในทกภาคสวนและทกระดบ เปนฐานการพฒนาประเทศทมนคงและสมดล มงสการ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 1

อยรวมกนในสงคมอยางมความสขและเปนธรรม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 (พ.ศ. 2504 - 2509) สาระส าคญโดยสงเขป แผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 ไดก าหนด

แนวทางหลกในการพฒนาประเทศทเ นนเฉพาะดานเศรษฐกจเปนส าคญ โดยเฉพาะการลงทนในสงกอสรางโครงสรางพนฐาน (Infrastructure) หรอบรการขนพนฐานทางเศรษฐกจทขาดอย เชน ในรปของระบบการคมนาคมทางหลวงและขนสง ระบบเขอนเพอการชลประทานและพลงไฟฟา ทงนเพอเปนการปพนฐานใหมการลงทนในภาคเอกชน และเพอเพมผลผลตทางสาขาเกษตรและอตสาหกรรม ใหมสวนชวยสนบสนนใหผลผลตสวนรวมของประเทศเพมขนอยางรวดเรว

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 2

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ. 2510 - 2514) สาระส าคญโดยสงเขป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 2 ยงคง

ยดแนวทางการพฒนาเศรษฐกจตามแผนฯ 1 ทเนนการบรณะเสรมสรางสงกอสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจใหกระจายออกสทองถนทรกนดารและหางไกลความเจรญและอยบนพนฐานทวาการเพมการผลตของประเทศจะตองอาศยปจจยพนฐานเหลาน และจะสงผลสะทอนใหรายไดประชาชาตตอบคคลสงและเสมอภาคขนโดยมโครงการการด าเนนงานของรฐบาล เชน โครงการถนนชนบท ทท าใหประชาชนในชนบทสามารถตดตอกนได และโครงการอนๆ ทส าคญอกมากมาย

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 3 (พ.ศ. 2515 - 2519) สาระส าคญโดยสงเขป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 3 ไดท า

การขยายขอบเขตของแผนใหครอบคลมถงนโยบายในดานการวางแผนครอบครว และการมงานท าเพมความส าคญใน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 3

การพฒนาสวนภมภาค มการสนบสนนใหทงรฐบาลและเอกชนมสวนชวยเหลอซงกนและกนในการพฒนาประเทศ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (พ.ศ. 2520 - 2524) สาระส าคญโดยสงเขป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 เปน

แผนทมงเนนแนวทางหลกในการพฒนาทส าคญ คอ เนนการฟนฟรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจของประเทศ รกษาดลการช าระเงนและการขาดงบประมาณ ใหอยในระดบทเหมาะสม ท าการกระจายความเจรญทางดานเศรษฐกจและการขยายการบรการทางสงคมใหถงมอประชาชนในสวนภมภาคและทองถนชนบท โดยมงขยายการผลตสาขาเกษตรและปรบปรงโครงสรางอตสาหกรรมใหสามารถขยายการผลตเพอการสงออก เพอเปนการกระจายรายได ตลอดจนการมงานท าในสวนภมภาค

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 4

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 - 2529) สาระส าคญโดยสงเขป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 เปนแผนทมง

ยกฐานะทางเศรษฐกจประเทศไทยใหมนคงกาวหนาไปสการเปน “ประเทศกงอตสาหกรรม” กลาวคอ เปนครงแรกในประวตศาสตรเศรษฐกจไทยทการผลตและรายไดจากภาคอตสาหกรรมขยายสดสวนขนใกลเคยงกบภาคเกษตร นอกจากนโครงสรางการผลตและการสงออกมความสมดลขน โดยการสงออกสนคาอตสาหกรรมจะมบทบาทมากขน ความเจรญและกจกรรมทางเศรษฐกจตางๆ จะกระจายออกสสวนภมภาคและทองถนมากขนกวาเดม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 (พ.ศ. 2530 - 2534) สาระส าคญโดยสงเขป แผนพฒนา เศรษฐ กจและสงคมแห ง ชาตฉบบ ท 6 ม

จดมงหมายทยกระดบการพฒนาประเทศใหเศรษฐกจขยายตวเจรญกาวหนาตอไปในอนาคต ควบคไปกบการแกไขปญหาทางเศรษฐกจและสงคมทผานมาในอดต อนเปนผลจากการทเศรษฐกจโลกซบเซา การประสบกบปญหาการคาระหวางประเทศ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 5

ทเผชญกบการกดกนทางการคา ขณะเดยวกนทภายในประเทศประสบกบปญหาอตราดอกเบยทแทจรงสง หรอราคาสนคาเกษตรตกต า จากแผนฯ 5 ดวยเหตน ทศทางของแผนฯ 6 จง เ นนความส าคญ 2ประการคอ ประการแรก เนนการปรบกลยทธและแนวทางการพฒนา โดยปรบโครงสรางการผลตและการตลาดใหเชอมโยงอยางเปนระบบ เพอความสอดคลองกบสถานการณเศรษฐกจและการตลาดทงภายในและภายนอกประเทศ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ. 2535 - 2539) สาระส าคญโดยสงเขป วตถประสงคหลก

1. รกษาอตราการขยายตวทางเศรษฐกจใหอยในระดบทเหมาะสม เพอใหการเจรญเตบโตเปนไปอยางตอเนอง และมเสถยรภาพ 2. กระจายรายไดและกระจายการพฒนาไปสภมภาคและชนบทให

กวางขวางยงขน 3. เรงรดพฒนาทรพยากรมนษย คณภาพชวต สงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาต

เมอโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศเกดการเปลยนแปลงจากเศรษฐกจการเกษตรมาสเศรษฐกจอตสาหกรรม แผนฯ 7 นจง

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 6

เปนแผนทจะตองใหเกดความสมดลระหวางการพฒนาในเชงปรมาณ คณภาพ และความเปนธรรม เพอน าไปสการพฒนาทมคณภาพยงยน จงไดก าหนดวตถประสงคหลกไววารกษาอตราการขยายตวทางเศรษฐกจใหอยระดบทเหมาะสม เพอใหเกดการเจรญเตบโตอยางมเสถยรภาพและตอเนอง กระจายรายไดและการพฒนาไปสภมภาคและชนบท พฒนาทรพยากรมนษย คณภาพชวต สงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาต

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ.2540 – 2544) สาระส าคญโดยสงเขป วตถประสงคหลก

1. เพอเสรมสรางศกยภาพของคนทกคนทงในดานรางกายจตใจและสตปญญา ใหมสขภาพพลานามยแขงแรง มความรความสามารถและทกษะในการประกอบอาชพ และสามารถปรบตวใหทนตอกระแสการเปลยนแปลงทงในดานเศรษฐกจ สงคม และ การปกครอง

2. เพอพฒนาสภาพแวดลอมของสงคมใหมความมนคงและเสรมสรางความเขมแขงของครอบครวและชมชนใหสนบสนนการ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 7

พฒนาศกยภาพและคณภาพชวตของคน รวมทงใหชมชนมสวนรวมในการพฒนาประเทศมากยงขน

3. เพอพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหเจรญเตบโตอยางมเสถยรภาพ มนคงและสมดลเสรมสรางโอกาสการพฒนาศกยภาพของคนในการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาและไดรบผลจากการพฒนาทเปนธรรม

4. เพอใหมการใชประโยชนและดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมใหมความสมบรณสามารถสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจสงคมและคณภาพชวตไดอยางยงยน

5. เพอปรบระบบบรหารจดการเปดโอกาสใหองคกรพฒนาเอกชน ภาคเอกชน ชมชน และประชาชน เขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนาประเทศมากขน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9

(พ.ศ.2545 – 2549) สาระส าคญโดยสงเขป วตถประสงคหลก

1. เพอฟนฟเศรษฐกจใหมเสถยรภาพและมภมคมกน สรางความเขมแขงของภาคการเงน ความมนคงและเสถยรภาพ

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 8

ของฐานะการคลง

2. เพอวางรากฐานการพฒนาประเทศใหเขมแขงยงยน สามารถพงตนเองไดอยางรเทาทนโลก โดยการพฒนาคณภาพคน ปฏรปการศกษา ปฏรประบบสขภาพ สรางระบบคมครองความมนคงทางสงคม

3. เพอใหเกดการบรหารจดการทดในสงคมไทยทกระดบ เปนพนฐานใหการพฒนาประเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ

4. เพอแกปญหาความยากจนและเพมศกยภาพและโอกาสของคนไทยในการพงพาตนเอง ใหไดรบโอกาสในการศกษาและบรการทางสงคมอยางเปนธรรมและทวถง

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) สาระส าคญโดยสงเขป วตถประสงคหลก

1. เพอสรางโอกาสการเรยนรคคณธรรม 2. เพอเพมศกยภาพของชมชน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 0 9

3. เพอปรบโครงสรางการผลตสการเพมคณคาของสนคาและบรการบนฐานความรและนวตกรรม

4. เพอสรางภมคมกนและระบบบรหารความเสยงใหกบภาคการเงน การคลง พลงงาน ตลาดปจจยการผลต ตลาดแรงงาน และการลงทน

5. เพอสรางระบบการแขงขนดานการคาและการลงทนใหเปนธรรม และค านงถงผลประโยชนของประเทศ

6. เพอเสรมสรางความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและคณคาความหลากหลายทางชวภาพ

7. เพอเสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศสภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาชน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ.2555 – 2559) สาระส าคญโดยสงเขป วตถประสงคหลก

1. ความอยเยนเปนสขและความสงบสขของสงคมไทยเพมขน ความเหลอมล าในสงคมลดลง สดสวนผอยใต

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 0

เสนความยากจนลดลง และดชนภาพลกษณการคอรรปชนไมต ากวา 5.0 คะแนน

2. คนไทยมการเรยนรอยางตอเนอง มสขภาวะดขน มคณธรรม จรยธรรม และสถาบนทางสงคมมความเขมแขงมากขน

3. เศรษฐกจเตบโตในอตราทเหมาะสมตามศกยภาพของประเทศ ใหความส าคญกบการเพมผลตภาพรวมไมต ากวารอยละ 3.0 ตอป เพมขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศเพมมลคาผลตภณฑของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ใหมไมต ากวารอยละ 40.0

4. คณภาพสงแวดลอมอยในเกณฑมาตรฐาน เพมประสทธภาพการลดการปลอยกาซเรอนกระจก รวมทงเพมพนทปาไมเพอรกษาสมดลของระบบนเวศ การใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตในป พ.ศ.2504 นบเปน

จดเ รมตนของการใชยทธศาสตรการพฒนาประเทศแบบไมสมดล (Unbalanced Growth) ทท าใหแนวทางในการพฒนาประเทศมงยดถอภาคอตสาหกรรมและเขตเมองเปนภาคเศรษฐกจน า และใหภาคเกษตรกรรมและชนบทมฐานะอยในอนดบรอง โดยมหนาทแบกภาระไม

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 1

วาจะเปนดานตนทน แรงงาน และอาหาร เพอพฒนาการเจรญเตบโตของภาคอตสาหกรรมและเขตเมอง ผลของการพฒนา ผลของการพฒนาไดปรากฏกบสงคมเศรษฐกจไทย ดงนคอ 1. ความยากจนและชองวางในการกระจายรายได ส าหรบสาเหตทสงผลตอสภาวะยากจนสามารถอธบายไดจากอตราสวนระหวางราคาสนคาเกษตรกบราคาสนคาอนๆ เนองจากอตราสวนดงกลาวแสดงใหเหนถงความเสยเปรยบของภาคเกษตร ซงสวนหนงเปนผลมาจากราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกตกต า แตอกสวนหนงมาจากนโยบายของรฐบาลทกดราคาสนคาเกษตรไวต ากวาทควรจะเปน เพอใหภาคอตสาหกรรมมสนคาเกษตรเปนวตถดบไดในราคาต าและเกดแรงจงใจทจะขยายการลงทนเพมขนอกตอไป ในขณะเดยวกนการทราคาสนคาเกษตรมราคาต านนกยงท าใหราคาอาหารของแรงงานไมสงมากจนไมจ าเปนตองเกดการผลกดนตอการเรยกรองคาจางแรงงานใหสงขนจนเปนเหตใหตนทนการผลตสนคาอตสาหกรรมตองสงขนดวย นอกจากน นโยบายการใหการอดหนนอตสาหกรรม โดยการตงก าแพงภาษสนคาเขาประเภทเดยวกบทสงเสรมใหมการผลตขนภายในประเทศ ไดท าใหสนคาอตสาหกรรมเหลา น มราคาแพง ท าใ หภาคเกษตรตองซอสนคา

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 2

อตสาหกรรมส าหรบใชเปนปจจยการผลต หรอแมแตใชในการอปโภค บรโภคในราคาทสงขน แนวทางการพฒนาประเทศทมงแตสนบสนนทรพยากรเพอพฒนาเขตเมองและภาคอตสาหกรรม โดยมองคนในภาคเกษตรกรรมและชาวชนบทเปนแคเพยงแรงงานหรอปจจยการผลตทจะตองเคลอนยายตวเองเขารองรบการขยายตวของภาคอตสาหกรรม ซงถอวาเปนการดดซบสวนเกนจากภาคเกษตรและหมบานในชนบทออกมา โดยไมใหโอกาสประชาชนสามารถเลอกใชชวตในสงคมชนบทได และไดเกดปญหาความยากจนตามมา ดงจะเหนไดจากการศกษาในประเทศไทยทศกษาดวยการก าหนดระดบรายไดแหงความยากจน (Poverty Line) ซงค านวณจากคาใชจายโดยเฉลยของคนไทยในการบรโภคอาหารทสมควรไดรบสารอาหารขนต าและคาใชจายอนทจ าเปนแลวน ามาเปรยบเทยบกบผลการส ารวจรายไดตอหวของคนไทย ปรากฏในป พ.ศ.2519 ประเทศไทยมจ านวนคนทมรายไดต ากวาระดบรายไดแหงความยากจนถง รอยละ 32.43 ตอมาลดลงเหลอ รอยละ 24.67 แตกลบเพมขนเปนรอยละ 31.18 ในป พ.ศ.2529 และเมอพจารณาแยกออกเปนภาค โดยแบงเปนเขตหมบาน เขตในเมองแลวจะพบวา สภาวะความยากจนในหมบานชนบทกลบเพมขน ส าหรบความยากจนทลดลงจะพบเพยงแตในเขตเทศบาลและกรงเทพมหานครเทานน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 3

2. มลภาวะของสงแวดลอม การขยายตวของภาคอตสาหกรรมทเพมปรมาณขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลงโครงสรางของอตสาหกรรมทมอตสาหกรรมทผลตกากสารพษเพมข น เชน อตสาหกรรมโลหะ อตสาหกรรมชบหรอกลงโลหะ อตสาหกรรมซอมและบ ารงอปกรณขนสง อตสาหกรรม อเลคทรอนคส อตสาหกรรมเคม ท าใหเกดมลภาวะจากอตสาหกรรมเหลานน อนไดแก น าเสย อากาศเสย จงเกดเพมขนเปนเงาตามตว นอกจากนยง มความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะปาไมซงเปนปญหาวกฤตของสงคมไทย การพฒนาเศรษฐกจแบบไมสมดลดวยการสงเสรมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทเนนการสงออก และเนนการพฒนาภาคอตสาหกรรม บนความเสยเปรยบของภาคเกษตรยงท าใหการสญเสยทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะปาซงเคยเปนทรพยสนสวนรวมทชมชนในชนบทหรอในพนทหางไกลสามารถพงพาเพอการยงชพได การสรางถนนผานพนทปา การสรางเขอน และอางเกบน า รวมทงการสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจ เชน ขาวโพด ปอ มนส าปะหลง ประกอบกบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจท าใหการทองเทยวขยายกจการอยางรวดเรว เพอรองรบกบนกทองเทยวทงจากภายในและภายนอกประเทศ ไดน าไปสการใชพนทปามากขนในการสรางรสอรท

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 4

สนามกอลฟ เปนตน ในขณะเดยวกนการลกลอบการตดไมท าลายปามแนวโนมรนแรงมากขน 3. การโยกยายถนของคนในทองถนตางๆ ปญหาการขาดแคลนทดนท ามาหากน อนเนองมาจากการกวาดซอทดนของนายทน เพอท าการเกษตรอตสาหกรรม และโรงงานอตสาหกรรม รวมทงการเวนคนทดน เพอสรางถนนหนทาง เขอนและการชลประทาน ท าใหคนในชนบทเกอบทกภมภาคตองทงถนฐานเดมไปท างานและอยอาศยในทตางๆ การยายถนฐานนกอใหเกดการลมสลายของสถาบนครอบครว กลาวคอ พอแมไปท างานทงใหลกอยในหมบาน หรอบางครงพอกบแมกตองแยกกนไปท างานในตางถนกน ท าใหเกดปญหาสงคมตามมา เชน การคบชสสาว หรอการแยกทางกนภายหลงการแยกยายกนไปท างานคนละแหง ท าใหเกดปญหาขาดความอบอนของเดกทมาจากครอบครวดงกลาว การโยกยายถนไมไดจ ากดอยเฉพาะกบคนชนบทซงเปนแรงงานเทานน ในขณะทผประกอบการเองกตองยายถนฐานเชนเดยวกน กา ร ย าย ถนฐานของคน เหล า น ไ ด ก อ ใ ห เ ก ดการ เป ล ยนแปลงสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมจนคนในทองถนอาจจะปรบตวไมทน ดงจะเหนไดจากการสรางบานจดสรรทมรปแบบตางๆ ตามรสนยมของคนเมอง

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 5

กระจายอยตามเขตเมองและชนบท ท าใหขนบประเพณและความสมพนธของผคนในทองถนหมดสนไป และเกดการเลยนแบบการบรโภคตามมา 4. การแยงชงทรพยากร การเกงก าไรทเพมมากขน สงผลใหระบบทนนยมกาวเขาไปสการแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ทปรากฏใหเหนอยางชดเจนในรปของการเกงก าไรซอขายทดน การกวานซอทดนเพอท าธรกจตางๆ อยางกวางขวางตงแตธรกจสนามกอลฟ การท าสวนปาไมโตเรว ตลอดจนการท านาก ง ฯลฯ สะทอนใหเหนพลงของทนนยมและภาคธรกจแยงชงทรพยากรทงทดน ปาไมและน า จากเกษตรกร โดยมรฐบาลใหความรวมมอทงทางตรงและทางออม การเกงก าไรท าใหราคาทดนสงขนจนเกษตรกรตองขายทดนเพราะไดราคาด เพราะในขณะทราคาสนคาเกษตรตกต า การขายทดนจงเปนทางเลอกของเกษตรกร ซงกลายเปนการสรางความกดดนใหกบเกษตรกรไดอกทางหนง ในท านองเดยวกนการยดทดนคนจากชาวบาน โดยกลาวหาวาชาบานบกรกปาของรฐซงเปนปาอนรกษ ทงๆทชาวบานไดเคยใชประโยชนจากทดนผนนนมาหลายชวคนกตาม รฐมกจะใชวธบงคบใหชาวบานยายถนฐานดวยการใชโครงการตางๆ เชน โครงการจดสรรทท ากนใหผยากไรในภาคอสาน หรอบางครงรฐกใชเหตผลเพอการพฒนา เชน การสรางเขอน

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 6

ผลกระทบส าคญของการแยงชงทรพยากรคอ ทรพยากรของสวนรวมถกน าไปใชเพอประโยชนของคนสวนนอย โดยอางเหตผลของการอนรกษและการพฒนา นนมเบองหลงกคอการใชอ านาจรฐและพลงของระบบตลาดเปลยนแปลงทรพยากรของสวนรวมใหกลายเปนทรพยสนสวนบคคลมากขน ชมชนและชาวบานทเคยมอ านาจควบคมและจดการทรพยากรสวนรวมกคอยๆ สญเสยอ านาจนนไป จะเหนไดวาในขณะทรฐบาลอางการอนรกษเปนเปาหมาย รฐกลบมนโยบายยกทปาใหกบธรกจเอกชนแสวงหาประโยชน ในรปของการสวนปาไมโตเรว และการพฒนาเปนพนทพกผอน 5. การเปลยนแปลงความสมพนธทางสงคม ระบบเศรษฐกจแบบทนนยมเสรทเกดขนในระหวางการใชแผนพฒนาเศรษฐกจ ไดเปลยนโครงสรางสงคมเดมทมความสมพนธแบบพนอง เครอญาต เพอฝง และมตรสหาย ทมการเคารพในเรองอาวโส และความเปนกนเองอยางเสมอภาคมาเปนความสมพนธทางสงคมทแสดงความแตกตางทางชนชนในลกษณะชนชนสง ชนชนกลาง และชนชนต า โดยมเกณฑในการแบงจากความมงคงและอ านาจกบผ ทไมมทรพยสนและอ านาจจงจ าเปนตองพงพาอาศยกนจงเกดเปนกลมผลประโยชนมากมาย

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 7

6. วกฤตทางวฒนธรรม การเนนถงการขยายตวทางเศรษฐกจเปนทตง โดยการวดความเจรญเตบโตกจะมองเฉพาะวตถหรอทรพยสนเงนทองเพยงแตอยางเดยว สงผลใหวฒนธรรมมการแปรเปลยนไปในทศทางทท าใหทกคนในสงคมเปลยนวธคดจากแตเดมทมอทธพลของพทธรรมเขามาเกยวของในชวตประจ าวน วถการท ามาหากน พธกรรม ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ ตลอดจนปรบตวใหกลมกลนกบธรรมชาตจนมการสงสมเปนภมปญญาของสงคม มาเปนวธคดแบบใหมจนเกดเปนวกฤตวฒนธรรม ซงมว ธคดทวางอยบนผลประโยชนของตวเองเปนทตง โดยขาดความรบผดชอบตอชมชน สงคมและวฒนธรรม และใชวธการทกอยาง รวมทงอ านาจและความรนแรงเพอใหไดมาและรกษาไวซงผลประโยชนของตนเอง จนถงกบท าใหดถกวฒนธรรมของตนเอง และสามารถขายทกสงทกอยางได เชน การเหนวาการโกงคนอนไดถอเปนความสามารถ และสงคมกยกยองสรรเสรญคนโกง การขายลกสาวใหคาประเวณโดยเหนวาเปนการแสดงความกตญญของลกทชวยสรางบานและเลยงดพอแมใหอยอยางสขสบาย การใชสารเคมเพอรกษาสนคาใหคงรปอยนานจนไมค านงถงความปลอดภยของตนเองและผ อน การปลอยมลพษออกมาเปนภาระตอสงคม หรอแมกระทงวฒนธรรมบรโภคนยม ทสงผลใหเกดการไมรจกรเรม สรางสรรค ของคนในสงคม

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 8

บรรณานกรม

The World Bank (IBRD). A Public Development Program for

Thailand. (Baltimore: The John Hopkins University Press. 1959.

กฤช เพมทนจตต. ทฤษฎการพงพากบสงคมเศรษฐกจไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2528.

ฉตรทพย นาถสภา. ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย จนถง พ.ศ.2484 บรรณาธการ โดยฉตรทพย นาถสภา สมภพมานะรงสรรค กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2527.

ณรงค เพชรประเสรฐ. การขยายตวของทนนยมในประเทศไทย ตงแต พ.ศ.2488 ถงปจจบน. กรงเทพฯ: ส านกพมพสรางสรรค.

ธนาคารแหงประเทศไทย. 50 ป ธนาคารแหงประเทศไทย 2485-2535. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง กรพ 2535.

นครนทร เมฆไตรรตน. การปฏวตสยาม 2475 .กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร 2535.

พรรณ บวเลก. วเคราะหนายทนธนาคารพาณชยของไทย พ.ศ.

2475-2516. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม 2529.

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 1 9

รงสรรค ธนะพรพนธ. กระบวนการก าหนดนโยบายเศรษฐกจไทยในประเทศไทย : บทวเคราะหเชงประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง พ.ศ.2475-2530. กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย 2532.

รงสรรค ธนะพรพนธ. ระบบเศรษฐกจไทย: วกฤตการณแหงโครงสรางและวกฤตการณแหงเสนทางการพฒนาเศรษฐกจ ใน วารสารธรรมศาสตร ฉบบ เดอน มกราคม–มนาคม 2523.

ลขต ธรเวคน. ววฒนาการการเมองการปกครองไทย . กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลย ธรรมศาสตร 2535.

แล ดลกวทยารตน. เศรษฐกจไทยในชวง พ.ศ.2475–2488. เอกสารการสอนชดวชาเศรษฐกจไทย. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช กรงเทพฯ: 2533.

ศ.ศลปานนท. เคาโครงการเศรษฐกจ ของหลวงประดษฐมนธรรม (ดร.ปรด พนมยงค). พระนคร : อกษรเจรญทศน 2491.

สงศต พ รยะรงสรรค . ทนนยมขนนางไทย (พ.ศ.2475-2503) . กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม 2526.

เสกสรร ประเสรฐกล. พฒนาการของความสมพนธระหวางรฐกบสงคมในประเทศไทย ใน วพากษสงคมไทย. กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย 2538.

ประ วตของเศรษฐกจไทย

ตงแต 2475

1 2 0

อรรถจกร สตยานรกษ. การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผน าไทย. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2538.

อกฤษฎ ปทมานนท. ทฤษฎการพ งพากบสงคมเศรษฐกจไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2528.