บทท 1

บทนา ความเปนมาและความสาคญของปญหา

จากสถานการณปจจบน องคการอนามยโลกได กาหนดใหมเกณฑการตงครรภในวยรนหญงทมอายนอยกวา 20 ป ควรตากวารอยละ 10 ซงในประเทศไทย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ไดตดตามอตราการคลอดของหญงต งครรภวยรน โดยใชขอมลการแจงเกดตามทะเบยนราษฎรของกระทรวงมหาดไทย คานวณอตราการคลอดของหญงตงครรภวยรน เทยบกบการคลอดทงหมดระหวาง พ.ศ.2547-2552 อตราการคลอดของหญงตงครรภวยรน ทมอายนอยกวา 20 ป มแนวโนมสงขนจาก รอยละ 18.33 พ.ศ. 2547 เปนรอยละ 23.7 พ.ศ.2552 (คณะกรรมาธการสาธารณสขวฒสภา, 2554: 7-8) และพบวามจานวนหญงวยรนตงครรภ มากกวา 100,000 คน ซงสงทสดในแถบทวปเอเชยและมแนวโนมสงขน (สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2554: 1) ในชวง พ.ศ. 2551-2553 อตราการตงครรภ และการคลอดของมารดาทอายนอยกวา 20 ป มอตราสงขนอยางตอเนอง กลาวเปน รอยละ 19.22, 20.33 และ 21.93 (กลมงานอนามยแมและเดก สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2552: 2) สาหรบอตราการตงครรภของวยรนทอายนอยกวา 20 ปในจงหวดแหงหนง พบวา ตงแต พ.ศ. 2551-2553 เปน รอยละ 17.12 , 18.56 และ 18.78 ตามลาดบและมแนวโนมเพมขนเรอยๆ สานกทะเบยนโรงพยาบาลศนย ในจงหวดนครปฐม รายงานใน พ.ศ.2551-2553 มผมาฝากครรภทหนวยฝากครรภทมอาย 14-19 ป มจานวน 780 , 920 และ 980 ราย คดเปนรอยละ 15 , 18 และ 18.40 ตามลาดบ (โรงพยาบาลนครปฐม, 2553: 12) ซงสงกวาเปาหมายทกาหนดไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) แผนพฒนา ฯ ฉบบนไดกาหนดเปาหมายวา อตราการมบตรคนแรกของมารดาทมอายไมตากวา 20 ปตองไมเกนรอยละ 10 อตราทเพมมากขนน สะทอนถงทารกจานวนหนงอยในความดแลของมารดาวยรน ทยงไมมวฒภาวะทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม การขาดความร ความเขาใจเกยวกบการดแลทารกของ

2

มารดาวยรนหลงคลอด สงผลกระทบตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของทารก จงไดซงเปนปญหาสงผลในอนาคตและการพฒนาทรพยากรมนษยของประเทศ มารดาวยรนขาดประสบการณการดแลบตร บตรทเกดจากมารดาวยรนไดรบการเลยงดไมดเทาทควรเนองจากขาดการดแลเอาใจใส ถกทอดทง ถกทารณกรรมจากผเปนมารดาทอยในวยรน สงผลทาใหบตรมการพฒนาการคอนขางลาชา และเมอเจรญเตบโตขนมกเปนปญหาสงคม มปญหาในการอยรวมกบผอน กอใหเกดอาชญากรรมทรนแรงได (จารวรรณ มณฑรรตน, 2547: 4) เดกทเกดมาแลวมกมปญหาทงรางกายและจตใจ โดยทางรางกาย อาจทาใหเกดความผดปกตหรอความพการแตกาเนดกอปรกบการมผดแลทไมเหมาะสม ไดรบการเลยงดทไมถกตอง ขาดแนวทางการดาเนนชวต ขาดความรก ความเอาใจใส ความอบอน เดกจะเตบโตกลายเปนเดกกาวราวและเปนปญหาของสงคมในทสด (มาล เกอนพกล, 2554: 35) มารดาวยรนปรบตวการเปนมารดาไดชากวามารดาทมอายปกต ยงถาไมยอมรบบทบาทในการเปนมารดา จะสงผลกระทบตอการดแลตนเองทไมเหมาะสม ทางรางกาย ไดแก ภาวะทพโภชนาการ ภาวะโลหตจาง การแทงบตร (May & Mahlarister, 1994: 176-178) ปญหาทพบจากการตงครรภในวยรนมผลกระทบตอตวมารดาวยรน ทารก ครอบครว และสงคม โดยผลกระทบดงกลาวจาแนกเปน 4 ดาน ไดแก 1) ดานพฤตกรรมการเจรญพนธ เนองจากวยรนมอสระในการใชชวตนอกบาน ใชชวตในสถานการณทเสยงตอการมเพศสมพนธ โดยขาดความรเรองเพศ ทาใหเกดการตงครรภทไมไดวางแผน และจะสนสดดวยการทาแทง 2) ดานสขภาพของหญงตงครรภวยรนและทารก เมอวยรนตงครรภสวนใหญไมทราบวธการแกปญหา จงไปฝากครรภชา หรอไปโรงพยาบาลเมอเจบครรภคลอด ซงพบวาภาวะแทรกซอนจากการตงครรภมากกวาผใหญวยเจรญพนธ ในขณะททารกทเกดจากมารดาวยรนมอตราตายสงกวามารดาทมอายชวงปกต 3) ดานเศรษฐกจและสงคม หญงตงครรภวยรนสวนใหญตองทางานทมรายไดต า ไมมโอกาสกลบไปเรยนหนงสอ เศรษฐกจของครอบครวไมด ชวตครอบครวไมราบรน มโอกาสหยาราง เดกทเกดมาเตบโตจะมนสยกาวราว กอปญหาสงคมมากมาย และ 4) ดานประชากร การตงครรภเมออายยงนอย ระยะเวลาการเจรญพนธยาวนาน ทาใหมบตรมาก มผลทาใหอตราการเพมประชากรสงขน และมโอกาสเปนมะเรงปากมดลกมากกวาสตรวยเจรญพนธอน (สคนธ ไขแกว, 2549: 107-115)

ฟรดแมน (Friedman, 2003: 133) กลาววา เมอครอบครวมปญหา สมาชกครอบครวไมไดรบการตอบสนองความตองการ มความผดหวง ทาใหเกดปฏสมพนธตอกนไมด สงทจะทาใหครอบครวดขน ตองใหครอบครวรจกการทาหนาทของครอบครว เพอใหสมาชกในครอบครวทากจกรรมเพอความสมดลของครอบครว วลเลยม (Williams, 1995: 110) พบวา สมพนธภาพระหวางคสมรสและสมพนธภาพในครอบครว ทาใหมารดาหลงคลอดรบรถงความชวยเหลอ การดแล เอาใจใสในระยะแรกทหลงคลอด มารดาสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม แตอาจจะตองใชเวลานานกวามารดาท

3

อายปกต และพบวา สมพนธภาพของครอบครวยงชวยสงเสรมความมนใจในความสามารถของการเปนมารดา ถาครอบครวใหความรวมมอในการเลยงดบตร จะทาใหมารดารสกวาตนเองมคณคา มศกยภาพในการดแลบตรมากขน ครอบครวกสามารถสรางสมาชกในครอบครวใหเตบโตและมคณภาพทดในอนาคตได

ไรทและเลฮ (Wright & Leahey, 2005: 93-106; จนตนา วชรสนธ, 2548: 23) ไดเสนอวา การปฏบตการพยาบาลโดยใหคาปรกษาแกสมาชกครอบครว (Family counseling) หรอครอบครวบาบด (Family therapy) ซงมเปาหมายเพอใหสมาชกครอบครวมสมพนธภาพในครอบครวดขนนน จะทาใหครอบครวสามารถปรบสมดลในครอบครวได พยาบาลเวชปฏบตชมชนเปนสอกลางในการสรางสมพนธภาพในครอบครว และใหการดแลอยางตอเนอง ไรทและเลฮ ไดเสนอ รปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model) ซงมเปาหมาย เพอสรางความเขมแขง (Strengths) และความยดหยน (Flexibility) ของครอบครว ตามศกยภาพของครอบครวน น ซงประกอบดวยกจกรรมการพยาบาล ไดแก การสรางสมพนธภาพ (Engagement) การประเมนครอบครว (Assessment) การปฏบตการพยาบาลเพอการบาบด (Intervention) การประเมนผล (Evaluation) และการสนสดการดแล (Termination) อนง รปแบบการประเมนครอบครว (Calgary Family Assessment Model : CFAM) มความครอบคลมการประเมนดานโครงสราง หนาท และพฒนาการของครอบครว สวนรปแบบการปฏบตการพยาบาล(Calgary Family Intervention Model: CFIM) เปนการกระตนใหเกดการเปลยนแปลงหรอพฒนาการทาหนาทของครอบครว(Family functioning) 3 ดาน ประกอบดวย การทาหนาทดาน ความรความเชอ (Cognitive) อารมณ ความรสก (Affective) และพฤตกรรม (Behavior) พยาบาลใชหลกการสนทนาบาบด (Therapeutic conversations) โดยการใชคาถามเพอการประเมนทงนและแกปญหาดวยครอบครวเอง (Interventive questioning)

การศกษาครงนเปนการศกษาผลลพธของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด โดยประยกตจากแนวคดทางการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model) วามผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรอยางไร เพอใหสมาชกในครอบครวกระทา ตามพฒนกจของครอบครวทจะตองรวมรบผดชอบดแลมารดาวยรนหลงคลอดและบตรอยางตอเนอง การดแลอยางตอเนองสาหรบครอบครวมารดาวยรนหลงคลอดน เปนการดแลทเรมจากการเตรยมจาหนายมารดาวยรนออกจากโรงพยาบาล การสรางสมพนธภาพในครอบครวและการสงเสรมการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดทารก เพอสงเสรมใหครอบครวรบรถง การทาหนาทของครอบครวในระยะเรมเลยงดทารก จนถงในระยะการเปลยนผานตอไป จากขอมลทางเวชระเบยนในงานสงเสรมสขภาพแมและเดกทมารบบรการคลอดในโรงพยาบาลศนย จงหวดนครปฐมใน พ.ศ.2553 พบวา มารดารบบรการคลอดจานวน 3,400 คน ใน

4

จานวนนเปนผทมอายต ากวา 20 ป จานวนทงหมด 840 คน คดเปนรอยละ 18.49 ซงเกนเปาหมายทกระทรวงสาธารณสขกาหนดไว (ทะเบยนการคลอดโรงพยาบาลนครปฐม, 2553: 7) แสดงถงจานวนมารดาวยรนทมาคลอดมแนวโนมสงขน ผวจยไดทาการศกษานารอง (Pilot study) ในกลมมารดาวยรนหลงคลอด ทไมมการวางแผนการตงครรภจานวน 10 ราย ขณะพกรกษาตวในหอผปวยหลงคลอดระหวาง เดอนมกราคมถงกมภาพนธ พ.ศ.2555 พบวา มารดาวยรนสวนใหญ รอยละ 80.00 กาลงศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน สวนใหญรอยละ 68.8 ยงไมมประสบการณสมาชกในการเลยงดบตรมากอน รอยละ 60.00 มปญหาสมพนธภาพในครอบครว จากการสมภาษณสมาชกในครอบครวของมารดาวยรน พบวาครอบครวมความคาดหวงกบมารดาวยรน ในดานการศกษา การประกอบอาชพในอนาคตและภาระเกยวกบคาใชจายทจะเพมมากขน สวนมารดาวยรนตองพบกบปญหาทจะเกดขนกบตนเองและบตร คอตองกลบไปอยในความดแลของครอบครวทไมพรอมในการดแล ผวจยไดวเคราะหวามารดาวยรนทยงไมพรอมในการตงครรภ เมอดาเนนการตงครรภไปจนคลอด และครอบครวมการรบรเปนครงแรกทาใหเกดความผดหวง กอใหเกดสมพนธภาพในครอบครวไมดตามมา กอปรกบขอมลเชงประจกษทงหลายยนยนวาคนกลมนในสงคมไทยมจานวนมากขนอยางรวดเรว จงเปนขอพจารณาโดยเรงดวนในการคนหาแนวทางการแกไขปญหาทย งยนและทมประสทธภาพ ไรทและเลฮ (Wright & Leahey, 2005: 142) ไดเสนอวาการทาหนาทของครอบครว ทมประสทธภาพสามารถชวยใหครอบครวสามารถเผชญปญหา และผานพนภาวะวกฤต เขาสภาวะสมดลไดโดยใชกระบวนการพยาบาลขนสงทเนน การประเมนศกยภาพของครอบครวอยางเปนองครวม รวมกบการใหคาปรกษาเชงบาบด คาถามในการวจย โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ทาใหสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรเพมขน หรอไม อยางไร วตถประสงคของการวจย 1. เปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยสมพนธภาพในครอบครว ระหวางกอนกบหลงการไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด 2. เปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร กอนกบหลงการไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด

5

สมมตฐานการวจย 1. หลงการไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด กลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยสมพนธภาพในครอบครว สงกวากอนไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด 2. หลงการไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด กลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร สงกวากอนไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด กรอบแนวคด ครอบครวทตองดแลสมาชกครอบครวทเปนมารดาวยรนทไมมการวางแผนในการตงครรภ ไมพรอมดวยวฒภาวะทางอารมณ สงคม ทางรางกาย และจตใจ ประกอบกบครอบครวมความคาดหวงกบมารดาวยรนทงดานการศกษา และการประกอบอาชพในอนาคตไวเมอไมเปนตามทคาดหวงและครอบครวตองรบภาระมากขนในเรองเศรษฐกจ เพราะตองเลยงดบตรหลานซงเปนพฒนกจครอบครว (Family task) ทครอบครวพงจะกระทา แตอาจเกดภาวะวกฤตในดานจตใจ อารมณและความรสกได และอาจสงผลตอสมพนธภาพในครอบครว ไรทและเลฮ (Wright & Leahey, 2005) กลาววา การพยาบาลทใหกบครอบครวและสมาชกครอบครวทงในภาวะสขภาพดและเจบปวยเปนบรการทใหกบครอบครวทกลกษณะ และทกททมครอบครวมารบบรการ ดวยการประยกตใชกระบวนการพยาบาล ครอบครวบาบดโดยมงเนนทการดแลแบบองครวม การสรางสมพนธภาพในครอบครวและความเขมแขงของครอบครว ผวจยไดมการทบทวนวรรณกรรม พบวา แนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model) นเชอวาพยาบาลสามารถทจะเปลยนความเชอของครอบครวได โดยใชการสนทนาบาบด (Therapeutic conversations) ประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก 1) การสรางสมพนธภาพ (Engagement) เปนการเชญชวนใหสมาชกทมความกงวลกบปญหามารวมกบครอบครว มการชแจงวตถประสงคในโปรแกรม 2) การประเมนครอบครว (Assessment) เปนการเกบขอมลของครอบครวดานโครงสราง หนาท และพฒนาการของครอบครว จดทาแผนผงครอบครว (Genogram, ecomap, family attachment)และประเมนความเชอของครอบครว 3) การปฏบตการพยาบาลเพอการบาบด (Intervention) เปนการสนทนาบาบด เพอการเปลยนแปลงดานความรความเชอ อารมณ ความรสก และพฤตกรรมของครอบครว 4) การประเมนผล (Evaluation) เปนการใชคาถาม เพอใหเกดการประเมนผลการพยาบาลรวมกน และ 5) การสนสดการดแล (Termination)

6

เปนการรบฟงขอคดเหนตางๆ ของมารดาวยรนและครอบครวซงเปนระยะสดทายของการดแล ทงนเพอชวยใหครอบครวเขาสภาวะสมดลใหมและสามารถปฏบตบทบาทหนาทครอบครวไดอยางเหมาะสม

แผนภมภาพท 1 กรอบแนวคด โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ประยกตจากแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model : Wright & Leahey, 2005: 93)

โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดา วยรนหลงคลอด

1) การสรางสมพนธภาพ (Engagement) 2) การประเมนครอบครว (Assessment) - การประเมนโครงสรางของครอบครว - การประเมนหนาทของครอบครว - การประเมนพฒนาการของครอบครว 3) การปฏบตการพยาบาลครอบครว (Intervention) - ดานความร ความเชอ (Cognitive) - ดานอารมณ ความรสก (Affective) - ดานพฤตกรรม (Behavior) 4) การประเมนผลการพยาบาล (Evaluation) 5) การสนสดการดแล (Temination)

- สมพนธภาพในครอบครว - การมสวนรวมของครอบครว ในการเลยงดบตร

7

ขอบเขตของการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาผลลพธของ โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด โดยประยกตแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model :Wright & Leahey, 2005) ประชากรศกษา คอ ครอบครวทมมารดาวยรน อายระหวาง 14-19ป ทมารบบรการคลอด ณ โรงพยาบาลระดบตตยภมในจงหวดนครปฐม ดาเนนการศกษาในชวง เดอนกมภาพนธ ถง มนาคม 2555

นยามคาศพท มารดาวยรนหลงคลอด หมายถง หญงวยรนทมอายระหวาง 14-19 ป ทไมมการวางแผนการตงครรภ มการคลอดปกต สามารถจาหนายจากโรงพยาบาลไดพรอมบตรได โดยไมมภาวะแทรกซอนทงมารดาและบตร ครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด หมายถง ครอบครวของมารดาวยรนหรอครอบครวของสาม/ ครก ทมารดาวยรนจะไปพกอาศยอยดวย หลงการจาหนายจากโรงพยาบาล และมบทบาทหรอความรบผดชอบ โดยตรงในการมสวนรวมเรองการดแลทารก โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด หมายถง กจกรรมทางการพยาบาลในการใหคาปรกษาเชงบาบด (Therapeutic conversation) แก ครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ซงผวจยสรางขนตามแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model :Wright & Leahey, 2005) รวมกบการทบทวนงานวจยทเกยวของอนประกอบดวย การเปลยนแปลงดานความรความเชอ ดานอารมณ ความรสก และดานพฤตกรรม โดยมเปาหมายเพอสรางเสรมสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร สมพนธภาพในครอบครว หมายถง การรบรของมารดาวยรนหลงคลอด เกยวกบความรก ความหวงใย อาทร ความเคารพนบถอซงกนและกน และมความปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน ของมารดาวยรนกบครอบครวทอาศยอย สามารถประเมนไดจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว ทผวจยไดดดแปลงมาจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวของจฑาพร อนทสทธ (2545) การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร หมายถง การรวมมอกนระหวางสมาชกของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดในการชวยเหลอ สนบสนน ประคบประคองการเลยงดทารก ครอบคลมท งในชวงพกฟนหลงคลอดในหอผปวยไปถงทบานของมารดาวยรน

8

ประกอบดวย การแลกเปลยนขอมล การวางแผนในการชวยเหลอและตดสนใจ การปฏบตการชวยเหลอ และการประเมนผล สามารถประเมนไดจากแบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ซงผวจยดดแปลงมาจากแบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวของ สรนยาไชยนนท (2551: 122) ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. พยาบาลเวชปฏบตชมชน สามารถนาโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ไปใชในการบาบดครอบครวของมารดาวยรนกลมน เพอใหครอบครวของมารดาวยรนสามารถทาหนาทไดอยางเหมาะสม และสงเสรมสมพนธภาพในครอบครว นอกจากนย งเปนแนวทางในการวางแผนการพยาบาลชวยเหลอครอบครว เพอพฒนาและสงเสรมความสามารถของครอบครวทประสบภาวะวกฤตในลกษณะตางๆ 2. เปนการพฒนาการศกษาดานการพยาบาลครอบครวขนสงโดย นาแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model: Wright & Leahey, 2005) มาประยกตใชในการพยาบาลครอบครวอยางแพรหลายมากขน

บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน เพอศกษาครอบครวทมมารดาวยรนหลงคลอดทไมมการวางแผนการตงครรภ โดยประยกตใชแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ ในการศกษาวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ซงผศกษาไดคนควาจากตารา เอกสาร บทความวชาการและงานวจยตางๆ ใน 5 หวขอหลก ดงน

1. การตงครรภในวยรนและผลกระทบ 2. แนวคดการพยาบาลครอบครวและรปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ 3. แนวคดสมพนธภาพในครอบครว 4. แนวคดการมสวนรวมของครอบครว 5. บทบาทของพยาบาลในการดแลครอบครวทมมารดาวยรนหลงคลอด

การตงครรภในวยรนและผลกระทบ วยรน (Adolescent) เปนวยวกฤตของชวต เนองจากเปนชวงรอยตอระหวางวยเดกและวยผใหญ เปนวยทมการเปลยนแปลงทงทางรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม วยรนจงตองเผชญปญหาตางๆมากมาย มผใหความหมายของวยรนไว ดงน องคการอนามยโลก (WHO, 2004) ใหความหมาย คาวา วยรน (Adolescent) วาหมายถง ผทมชวงอาย 10-19 ป และใหความหมายของคาวา เยาวชน (Youth) วาหมายถง ผทมชวงอาย 15-24 ป เพอใหการดแลประชากรครอบคลมในชวงอาย 10-24 ป องคการอนามยโลกจงรวมคาวา วยรนกบเยาวชนเขาดวยกน โดยเรยกวา วยหนมสาว (Young people) ประเทศไทยจงใชคานยามตามองคการอนามยโลก เพอจะไดเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ในโลกในคานยามเดยวกน (กองสถต กระทรวงสาธารณสข, 2553: 7)

10

คณะกรรมาธการการสาธารณสขวฒสภา (2554: 4) ไดนยามไววา การตงครรภในวยรน(Teenage pregnancy) วาหมายถง การตงครรภของสตรทมอายนอยกวา 20 ป ซงเปนชวงทผหญงทยงไมพรอม ยงไมมการเจรญเตบโตทางรางกายอยางเตมท ยงไมมรายไดเปนของตนเองและไมมความเปนผใหญ สาเหตการตงครรภในวยรน กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ไดศกษาสาเหตททาใหวยรนตงครรภ พบวารอยละ 73 เกดจากการไมคมกาเนด หรอไมไดปองกนการตงครรภขณะมเพศสมพนธ รอยละ 14 เกดจากการแพยาคมกาเนด และยาคมกาเนดไมมประสทธภาพ รอยละ 9 เกดจากการทขาดความรในการคมกาเนด (คณะกรรมาธการสาธารณสข วฒสภา, 2554: 8) ซงจะสอดคลองกบการศกษาของ รชนย จตรกระจาง (2549: 100-102) พบวา ปจจยททาใหเกดการตงครรภในวยรนม 3 กรณ ไดแก 1. ความลมเหลวในการใชวธการปองกนการตงครรภ ความลมเหลวในการปองกนการตงครรภเกดจากการทวยรนไมกลาไปพบเจาหนาทสาธารณสข เพอขอรบคาปรกษาหรอใชยาคมกาเนด เนองจากวยรนรบรวาการใชบรการคมกาเนดเปนการไมสมควร เพราะมขอบเขตสาหรบผทสมรสแลวเทานน วยรนเกรงจะถกตาหนจงเลอกทจะปรกษาคนรกหรอเพอนซงขาดความรทถกตอง จงทาใหใชวธมการคมกาเนดทขาดประสทธภาพ 2. การขาดความรในเรองเพศและการตงครรภ การขาดความรของวยรน พบวาวยรนไมมความรเกยวกบ การแทง ภาวะเสยงเนองจากการมบตรในวยตากวา 20 ป การมประจาเดอนและการระบายอารมณเมอมความตองการทางเพศการไมรจกควบคมตนเองในวยเจรญพนธ ทาใหเกดการตงครรภโดยไมตงใจขน 3. การตองการมบตร ความตองการมบตรของวยรนสวนหนง เกดจากการไดรบการสนบสนนของบคคลในครอบครว ไดแก บดา มารดา สาม เพอใหมการสบสกล สวนหนงมบตรเพอความตองการบางประการ ไดแก การมบตรเพอใหบดามารดายอมรบตนเอง มบตรเพอใหยดเหนยวตนเองกบสาม ผลกระทบจากการตงครรภและการคลอดของมารดาวยรน ถงแมวาการตงครรภเปนการเปลยนแปลงสขภาพทไมใชการเจบปวยแตเปนภาวะหนงซงมการเปลยนแปลงในชวต ทงรางกาย จตใจ อารมณและสงคม นบวาเปนภาวะวกฤตทเกดขนตามสถานการณ (Situational crisis) โดยมการเปลยนแปลงจากบคคลในภาวะปกต มาเปนบคคลทตองเตรยมตวใหพรอมตอการเปนมารดา โดยเฉพาะอยางยงการตงครรภในวยรนนน อาจกลาวไดวาเปนภาวะวกฤตทเกดขนซาซอนทง ภาวะวกฤตตามระยะพฒนาการของการเปนวยรนและภาวะวกฤตตอการเปนมารดา ในขณะทยงไมมความพรอม ซงผลกระทบทเกดขนมทงผลกระทบทเกดขนตาม

11

สภาวะของรางกายและจตใจทเปลยนไปเหมอนกบมารดาในระยะหลงคลอดทวๆไป แตดวยความทวยรนเปนมารดาในขณะทยงไมมความพรอม พบวามปญหาแตกตางและมากกวามารดาวยผใหญ ดงน 1. ผลกระทบทางดานรางกาย เมอวยรนตงครรภการเจรญเตบโตของรางกายจะหยดชะงกโดยเฉพาะดานความสง พบวาวยรนทตงครรภในระยะ 5 ปแรก หลงจากเรมมประจาเดอนจะมสวนสงของรางกายนอยกวาคนอน เพราะระหวางการตงครรภมการหลงฮอรโมนเอสโตรเจนเพมมากขนทาให ของกระดกเชงกรานปดเรวขน นอกจากนพบวาภาวะแทรกซอนทงระยะตงครรภ ระยะคลอด ระยะหลงคลอด เชน ความดนโลหตสง ตงครรภมอบตการณสงเปน 2 เทาของการตงครรภทวไป มอตราการชกจากโลหตสงและมอตราตายในภาวะนเปน 3.5 เทา ของมารดาทมอายเกน 20 ป อกปญหาหนงคอ การไมไดสดสวนของศรษะเดกกบองเชงกราน เกดภาวะเจบครรภคลอดนาน ซงมกพบบอยในมารดาวยรน เนองจากการเจรญเตบโตของกระดกในองเชงกรานยงมาสมบรณ อาจตองใหการชวยเหลอในขณะคลอดดวยการทาหตถการตางๆ ซงเปนการเพมอตราเสยงท งตอมารดาและตอทารก นอกจากนยงมอบตการณของภาวะโลหตจางในระหวางการตงครรภสง ซงมผลตอการตงครรภมาก เนองจากมารดาวยรนในระยะทรางกายกาลงเจรญเตบโตมความตองการทางโภชนาการสงอยเกดภาวะสารอาหารไมเพยงพอ (Novak & Broom, 1995: 279) 2. ผลกระทบทางดานจตใจ อารมณ การเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตทางดานรางกายอยางรวดเรวของวยรน มผลกระทบตอแบบแผนและอารมณของวยรน เปนวยทมความเครยดและกงวลสงตอการเปลยนแปลงของรางกาย การปรบตวใหมใหสมกบวย แตเมอเกดการขดแยงขนจะมภาวะพงพาขาดความมนใจในตนเอง โดยเฉพาะการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม วยรนทเปนผหญงอาจจะเกดความผดพลาดจากการมเพศสมพนธ เกดการตงครรภในวยรนและมผลกระทบตอจตใจหลายระดบ เนองจากการตงครรภสวนใหญไมไดวางแผนมากอนหรอเปนการตงครรภนอกสมรส จงขดแยงกบเปาหมายตางๆ ทงตนเอง ครอบครว โรงเรยนและตอหนาทการงาน ทาใหมารดาวยรนเกดความยากลาบากทจะเกดการยอมรบการตงครรภ หรอถาอยในระหวางการศกษากตองหยดชะงกหรอสนสดและมกขาดการยอมรบ การตงครรภทาใหมารดาวยรนมความวตกกงวลเพมมากขนเรอยๆ จากการตองเผชญปญหาทางดานเศรษฐกจ (Ladewig P.W., London, M.L., & Old, S.B., 1994: 220)

12

3. ผลกระทบทางสงคม การเปลยนแปลงทางดานรางกายมผลตอพฒนาการทางดานสงคม ทาใหวยรนมความกงวลในเรองสมพนธภาพกบผอน โดยเฉพาะผทมพฒนาการแตกตางจากคนอนจะพยายามแยกอยตามลาพง การคบเพอนเปนเรองทจาเปนและสาคญมากในการพฒนาทางสงคม ถาวยรนเกดความผดพลาดในการตงครรภ และเปนการตงครรภนอกสมรสหรอตงครรภในวยเรยนและตองออกจากโรงเรยน อาจถกตาหนและไมเปนทยอมรบในสงคม ทาใหมารดาวยรนถกทอดทงจากสงคมและกลมเพอน โดยเฉพาะอยางยงถาไมไดรบ การยอมรบจากครอบครวหรอบดาของทารกในครรภ โดดเดยว ขาดทพง และขาดการชวยเหลอจากครอบครวและสงคม บางรายอาจตองอยในฐานะทเปนมารดาตามลาพง หรอมารดาเปนหวหนาครอบครว นอกจากนนถามการสมรสเกดขนมก พบวา อตราการหยารางจะสงขนในกลมครอบครววยรน 4. ผลกระทบตอบตร มารดาวยรนจะมการคลอดกอนกาหนดและทาใหทารกมน าหนกตวนอย มอตราการเจบปวย แทงบตร และมอตราการตายสงกวามารดาทมอายมาก หากมารดาไมสามารถปรบตวไดอยางมประสทธภาพจะมปฏสมพนธกบบตรนอย มผลตอการเลยงดบตรและสงผลตอพฒนาการทางดานรางกาย สงคม อารมณ และสตปญญาของบตรในระยะตางๆ ตอไป นอกจากนทารกยงเสยงตอการถกทารายและถกทอดทง (Hall, 1994: 200) 5. ผลกระทบตอครอบครว ผลกระทบตอครอบครว ถาเปนการตงครรภทไมพงประสงคไมไดรบการยอมรบจากครอบครวจะเกดปญหา ดานสมพนธภาพกบบดามารดาของตนเองหรอบดาของทารกในครรภ ครอบครวอาจจะรสกผดหวง อบอาย อาจจะแสดงปฏกรยาทรนแรง มการทะเลาะกนในครอบครวและ ลงโทษมารดาวยรนหรอจดการให ครอบครวของฝายชายยอมรบการตงครรภ ถาครอบครวฝายชายไมยอมรบ อาจกขดขวางไมใหแตงงาน ครอบครวฝายหญงตองรบภาระในการเลยงดทารกและอาจเกดปญหาในการเลยงด เกดปญหาดานการเงนตามมา ซงจะนามาสภาวะเครยดของครอบครว พบปญหามากขนและครอบครวไมสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสมกจะกาวเขาสภาวะวกฤตของครอบครวได (Ladewig,et al.,1994: 220) จากปญหาทมผลกระทบทางดานรางกาย จตใจ อารมณ การศกษา เศรษฐกจ ครอบครวและสงคม ดงกลาว ทาใหมารดาวยรนเหลานในระยะหลงคลอดทจะตองไดทาหนาทการเปนมารดาซงปรากฏการณทสลบซบซอนและเปนกระบวนการทตอเนอง เปนงานทเกยวของกบหนาท ความรบผดชอบ ความรก ความอบอน การเอาใจใส ปกปองคมครอง การเสยสละและการอบรมสงสอนบตร เพอใหบตรมการเจรญเตบโต และพฒนาการทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมทสมบรณ

13

แขงแรง สามารถอยรวมกบคนอน ไดอยางมความสขและเปนประชากรทดของประเทศชาตตอไป แตในขณะเดยวกนการเปนมารดา กนามาซงความไมเปนอสระแกตนเองมภาระยดเหนยวจนแทบไมมเวลาเปนของตนเอง จากปญหาและผลกระทบ ดงกลาว จะเหนไดวาการมเพศสมพนธและการตงครรภกอนวยอนควรมผลกระทบตอทงตวมารดาวยรน ตอบตร ตอระบบครอบครวทงหมด ซงในระยะหลงคลอดการปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง ในระยะหลงคลอดเพอคงไวซงภาวะสขภาพทดมความจาเปนอยางยง แนวคดทางการพยาบาลครอบครวและรปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ แนวคดทางการพยาบาลครอบครว ครอบครว เปนสถาบนพนฐานทางสงคมทเลกทสดและเปนบรบท หรอสงแวดลอมทสาคญในการสงเสรมการเจรญเตบโตและพฒนาการ ความผาสก การสรางเสรมสขภาพ และการรกษาสขภาพของบคคล ครอบครวเปนสอกลางทเชอมระหวางบคคลและสงคมเพอการตอบสนองความตองการและความคาดหวงท สอดคลองกนของบคคลและสงคม เตรยมสมาชกใหมทมคณภาพของสงคม และสรางเครอขายของญาตพนอง เพอความเขมแขงและความอยรอดของชมชน ฟรดแมนและคณะ (Friedman,et al., 2003: 124) ไดกลาววา ความสาคญของครอบครวตอการดแลสขภาพครอบครว จากความจรงทวาภาวะสขภาพและการเจบปวยของสมาชกครอบครวมผลกระทบตอครอบครวทงระบบและปฏสมพนธ ระหวางสขภาพและการเจบปวย ครอบครวมผลตอสขภาพและการเจบปวยของสมาชก ครอบครวเปนแหลงประโยชนหลกของการสรางพฤตกรรมสขภาพ การตดสนใจ การรวมมอในกระบวนการดแลรกษาอยางตอเนอง วอลล (Whall, 1986: 240-249) อธบายวา ครอบครวกาหนดโดยกลมของบคคลสองคนขนไปทมความสมพนธพเศษ อาจเกยวของกนโดยสายเลอดหรอไมกได แตตองเปนผ ท มความสมพนธและมหนาทตอกนในลกษณะครอบครว ไรทและเลฮ (Wright & Leahey, 2005: 145) กลาววา ครอบครวประกอบดวยกลมของบคคลทมความผกพนทางอารมณอยางเหนยวแนน มความรสกเปนเจาของและมความเกยวพนกบชวตของสมาชกครอบครวอกคนหนง ภาวะหลงสมยใหม (Postmodernism) กบการพยาบาลครอบครว ปรากฏการณในครอบครวเปนเรองทสลบซบซอน และแตกตางกนในแตละครอบครว (Wright & Leahey, 2005: 156) พยาบาลจะตองยอมรบความคดเหนและศกยภาพในการดแล ซงตองใชหลายวธการ เปาหมายหลกของการปฏบตการพยาบาล คอ การชวยเหลอบคคลในครอบครวให

14

ปรบความไมสมดลทงรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และจตวญญาณ พยาบาลตองตระหนกในการใชคาถาม (Questioning) เพอการแกไขปญหา ทาใหครอบครวมการเปลยนแปลงความเชอในการดแลสมาชก โดยเฉพาะในสภาวะเจบปวย แนวการปฏบตการพยาบาลทไดรบอทธพลจากมมมองภาวะหลงสมยใหมม 2 ลกษณะ คอ 1. แนวคดของพหนยม (Pluralism) ซงเปนจดเนนสาคญของภาวะหลงสมยใหมทเสนอวาเปนจดจบของการมองโลกในแงมมเดยว ตอตานการอธบายปรากฏการณดวยคาตอบเดยว แตเปนยคของความเคารพ ยอมรบความแตกตางและความเฉพาะของภมภาคและชมชน เนนความแตกตางหลากหลายในการอธบายความจรง มหลายวธในการเรยนรและเขาใจโลก ทางการพยาบาลครอบครวไดนามาประยกตใช โดยการตระหนกวามหลายวธในการแกไขปญหาทครอบครวประสบอย 2. แนวคดขอโตแยงเกยวกบการสรางองคความร ภาวะหลงสมยใหมเปนสวนหนงของปฏกรยาตอตานภาวะทนสมยทอางวา ความรถกคนพบดวยวธการทางวทยาศาสตร จงมคาถาม ขอสงสย และการตรวจสอบตอความเชอทวาความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยเปนกลไกทจาเปนในการพฒนาการสงคมประเทศชาต แนวคดนเชอวาความร/ความจรงถกสรางจากการอธบายทเกยวของสมพนธกบบรบทของสงคมนน การทางานกบครอบครวทมสมาชกเจบปวยจง เนนการเขาใจประสบการณการเจบปวย ดวยการฟงเรองราวความเจบปวยจากสมาชกในครอบครว ภายใตบรบทของครอบครวและวฒนธรรม ไมใชเนนเฉพาะทางการแพทย แตเนนความรวมมอกนระหวางพยาบาลและครอบครว รปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model) พฒนาโดยไรทและเลฮ ศาสตราจารยสาขาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยแคลการ ประเทศแคนาดา ประกอบดวยการพยาบาล 2 รปแบบ ไดแก รปแบบท 1 การประเมนครอบครว (Calgary Family Assessment Model: CFAM) รปแบบการประเมนครอบครว (CFAM) ม 3 องคประกอบหลก ไดแก การประเมนโครงสราง พฒนาการ และหนาทของครอบครว ในแตละองคประกอบ ยงมสวนประกอบยอยอกหลายอยาง ตองใชเวลาพอสมควรในการประเมนใหครบ สวนประกอบยอยเหลาน นจงไมจาเปนตองประเมนทกองคประกอบยอยในครงแรกทพบกบครอบครว ในแตละครงทพบกบครอบครวอาจประเมนบางองคประกอบยอยทเกยวของและจาเปน เฉพาะปญหาเทานน การประเมนขนกบความสามารถ ประสบการณและความเชอของผประเมน ระหวางผประเมนและครอบครว การประเมนครอบครวของแคลการประกอบดวย 3 องคประกอบยอย ไดแก

15

1. การประเมนโครงสรางครอบครว (Structural assessment) 1.1 โครงสรางภายใน (Internal structural) 1.1.1 สวนประกอบของครอบครว (Family composition) แสดงถง ลกษณะของครอบครว เชน ครอบครวเดยวทอาจมเพยงครอบครวเดยว หรออาจอยรวมกบครอบครวเดม เปนครอบครวขยาย หรอครอบครวลกษณะอนๆ เชน ครอบครวทมบดามารดาเดยว ครอบครวทมบดา/มารดาเลยง อนงการใชความรนแรงจะนาไปสความแตกแยกของครอบครว 1.1.2 ภาวะเพศ (Gender) เปนการประเมนความแตกตางทเกยวกบประสบการณ ความคดความรสก พฤตกรรม อานาจ ความขดแยง บทบาทการดแลสมาชกครอบครว ระหวางเพศหญงและเพศชาย ตลอดจนความเชอแสดงบทบาทสาคญ ในระบบการดแลสขภาพครอบครว โดยเฉพาะบทบาทความเปนบดามารดาและการดแลสมาชกทเจบปวยเรอรง ภาวะเพศอาจแตกตางกนขนกบลกษณะสงคม วฒนธรรม และความเชอของครอบครว 1.1.3 การแสดงออกทางเพศ (Sexual orientation) เปนการประเมนการรบรเกยวกบการแสดงออกทางเพศ ซงรวมถงเกย เลสเบยน รกรวมเพศ แปลงเพศ รกตางเพศ หรอรกทงสองเพศ (Bisexual orientation) พยาบาลตองเขาใจการแสดงออกทางเพศของสมาชกครอบครว เพอการสนบสนนชวยเหลอครอบครวไดสอดคลองกบความเชอและความตองการแสดงออกมานน 1.1.4 ลาดบทการเกด (Rank order) เปนการประเมนตาแหนงของบตรแตละคนในครอบครว ความหางของอายและเพศระหวางพนองแตละคน ประเมนดวยวามปญหาตางๆ ของบตรคนโต คนกลาง หรอคนเลก และประเมนบคลกลกษณะของบตรทแตกตางกนหรอไมอยางไร ซงประเดนเหลานม ผลตอการดาเนนชวตครอบครวและความใสใจตอบตรของบดามารดา 1.1.5 ระบบยอย (Subsystems) เปนการประเมนวาในแตละครอบครวม ระบบยอย กระบบ ระบบยอยใดบาง และมผลตอการปฏบตหนาทครอบครวอยางไร ไดแก ระบบยอยบดามารดา-บตร ระบบยอยคสมรส ระบบยอยพ-นอง คาถามทใชในการประเมนดานน เชน ในครอบครวมความแตกตางระหวางระบบยอยหรอไม ระบบยอยใดในครอบครวทไดรบผลกระทบมากทสดจากการตดยาเสพตดของบตรวยรน 1.1.6 ขอบเขต (Boundaries) เปนการประเมนวาครอบครวมระเบยบกฎเกณฑ ในการปฏบตตอกนของสมาชกครอบครวอยางไร มการเปลยนแปลงขอบเขตอยางเหมาะสมหรอไม อยางไร และมผลตอหนาทของครอบครวหรอไม อยางไร คาถามทใชในการประเมนดานน เชน ทานพดคยกบใครไดบางเมอทานรสกเครยด มความทกข 1.2 โครงสรางภายนอก ( External structure )

16

1.2.1 ปฏสมพนธกบครอบครวขยาย (Extended family) ชใหเหนความสมพนธของสมาชกในครอบครวขยายจะเปนสงสนบสนนของครอบครวในหลายดาน ครอบครวขยายแสดงใหเหนลาดบของสมาชกในครอบครวแตละรน คาถามทใชในการประเมนดานน เชน ครอบครวประกอบดวยใครบาง ตดตอกบบดามารดาหรอปยา ตายายบอยอยางไร ขอความชวยเหลอจากใครบางเมอมปญหา 1.2.2 ปฏสมพนธของครอบครวกบระบบภายนอก (Larger systems) เปนการประเมนวาครอบครวมปฏสมพนธกบระบบภายนอกใดบาง เชน ททางาน โรงพยาบาล หนวยบรการสขภาพ คาถามทใชในการประเมนดานน เชน ครอบครวมการตดตอสมพนธกบองคกรหรอหนวยงานใดบาง 1.2.3 บรบท (Context) เปนการอธบายถงสถานการณหรอภมหลงของบคคลและครอบครว ซงแตละระบบครอบครว อยภายในระบบใหญ เชน ชมชน ภมภาค และประเทศ ระบบเหลาน มอทธพลตอครอบครว 1.2.4 ชนชาต (Ethnicity) เปนการประเมนวาประวตความเปนมาของครอบครว ซงรวมถงการถายทอดความเชอ ศาสนา ประเพณ และวฒนธรรมของครอบครวจากคนรนหนงไปสอกรนหนง คนแตละรนของแตละชนชาตมความแตกตางกน ซงมอทธพลตอการปฏบตและการดาเนนชวตของครอบครว 1.2.5 เชอชาต (Race) เปนการประเมนวาโครงสรางพนฐานทบอกถง เอกลกษณของบคคลแตละกลมบคคล ทศนคตตอเชอชาตและการแบงแยกสผวมอทธพลตอปฏสมพนธในครอบครว และเปนอปสรรคตอการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลและครอบครว จาเปนทพยาบาลจะตอง เขาใจความเชอ สขภาพและพฤตกรรมทไดรบอทธพลจากลกษณะของเชอชาตนนๆ 1.2.6 ชนชนทางสงคม (Social class) เปนการประเมนจากความสาเรจการศกษา รายได และอาชพ การประเมนชนชนทางสงคม ทาใหพยาบาลเขาใจสงทกอใหเกดความเครยดและแหลงชวยเหลอตางๆ ของครอบครว การตระหนกถงความแตกตางของความเชอในการปฏบตการดแลสขภาพของครอบครว ทชนชนตางกนจะกระตนใหพยาบาลออกแบบกจกรรมการดแลสขภาพครอบครวทมความเฉพาะ มากขน 1.2.7 ศาสนาและจตวญญาณ (Religion and spirituality) จตวญญาณของสมาชกครอบครวและความเชอทางศาสนา พธกรรม และการปฏบตทางศาสนามท งผลดและเสยตอความสามารถในการจดการทางสขภาพ ดงนนพยาบาลจะตองประเมนแยกความแตกตาง ระหวางจตวญญาณและศาสนา ซงไรทและเลฮ (Wright & Leahey, 2005: 123) อธบายวา จตวญญาณ คอ ความหมายและเปาหมายสงสดของชวต สวนศาสนา คอ ความสมพนธกนหรอสมาชกของกลมคนท

17

มความเชอความศรทธาในสงเดยวกน รวมพธกรรมและคณธรรมเดยวกนซงมกจะเกยวของกบ พระเจา จตวญญาณและศาสนามอทธพลตอการใหคณคา ของการดแลสขภาพ และการอบรมเลยงดเดกของครอบครว 1.2.8 สงแวดลอม (Environment) เปนการประเมนวาระบบใหญภายนอกครอบครว หรอสงแวดลอมของครอบครว ไดแก ลกษณะของทอยอาศย เพอนบาน ชมชน สงคม และแหลงตางๆ ในชมชนทมผลตอการทาหนาทครอบครววามความเพยงพอ สะดวก และเขาถงไดงายหรอไม เชนสถานรบเลยงเดกตอนกลางวน โรงเรยน สถานขนสง สนามกฬา สวนนนทนาการ สถานทพกผอนหยอนใจ เครองมอการประเมนโครงสรางครอบครว (Family structure) 1.โครงสรางพนธกรรมครอบครว (Family genogram) เปนการนาเสนอขอมลทไดจากองคประกอบครอบครวในลกษณะแผนผง เปนเครองมอชนดหนงททาใหครอบครวและพยาบาลมองเหนภาพของครอบครวชดเจนมากขน และชวยใหพยาบาลคานงถงครอบครว (Think family) ในการดแลผปวยมากขน สวนใหญพยาบาลมกจะเขยนโครงสรางพนธกรรมครอบครวเมอพบครอบครวครงแรก เปนการใหขอมลครอบครวทประกอบดวยสมาชกครอบครวอยางนอย 3 รน ของครอบครวเดมฝายบดาและครอบครวฝายมารดา (ป ยา ตา ยาย เปนรนท 1 ลง ปา นา อา บดา มารดา เปนรนท 2 และบตรหลาน เปนรนท 3) โดยระบภาวะสขภาพ อาชพ ศาสนา เชอชาต และการยายถน ของสมาชกครอบครวแตละคน โดยทสมาชกครอบครวรนเดยวกนอยในแนวนอน และบตรอยในแนวตงโดยเรยงลาดบจากซายไปขวา เรมทอายมากทสดไปนอยทสด 2.โครงสรางความสมพนธของครอบครวกบระบบภายนอกหรอสงแวดลอม (Family ecomap) เปนการประเมนการตดตอสมพนธกบบคคลอนหรอระบบใหญของครอบครว เพอทาใหเขาใจถงระบบสนบสนนของครอบครว การเขยนโครงสรางความสมพนธของครอบครวกบระบบภายนอกหรอสงแวดลอมนนใหวางโครงสรางพนธกรรมของครอบครวอยตรงกลาง และสงทอยรอบนอกเปนบคคลสาคญของครอบครว องคกร หรอสถาบนทเปนบรบทของครอบครว เสนตรงโยงระหวางบคคลหรอองคกรภายนอกครอบครวกบบคคลภายในครอบครว แสดงถงระดบความสมพนธ คทมจานวนเสนตรงทมากกวา แสดงวามความสมพนธกนสงกวาคทมจานวนเสนตรงนอยกวา สวนคทมเสนเฉยงตดหรอหยก แสดงถงมความขดแยงหรอภาวะตงเครยด และลกศรชใหเหนถงการไหลของพลงงาน ระหวางแหลงประโยชนและบคคลหรอครอบครว 2. ประเมนดานพฒนาการครอบครว (Family developmental assessment) การประเมนครอบครว พยาบาลตองเขาใจพฒนาการครอบครวและวงจรชวตครอบครวของแตละครอบครว ซงพฒนาการครอบครวจะเปลยนแปลง โดยเหตการณทเกดขนในครอบครว

18

เชน การเจบปวย ไฟไหม นาทวม หรอภยพบตตางๆ และการเปลยนแปลงทางสงคมเศรษฐกจ สวนวงจรชวตครอบครวเปนระยะตางๆ ทครอบครวจะตองผานไปตงแตการคลอด การเลยงดบตร การแยกครอบครวของบตร การเกษยณอาย และการตาย ซงการเผชญระยะตางๆ ของแตละครอบครวแตกตางกนขนอยกบความเชอ วฒนธรรม ประเพณ และชนชาตของครอบครวนนๆ นอกจากน พยาบาลยงตองสามารถจาแนกลกษณะพเศษของรปแบบครอบครว ในแบบทหลากหลายได ดงนนการประเมนพฒนาการจะประกอบไปดวย ระยะวงจรชวต (Stages) พนธกจ (Tasks) และความรกความผกพน (Attachments) มรายละเอยดดงน 2.1 ระยะวงจรชวต (Stages of family life cycle) แตละสงคมอาจแบงระยะวงจรชวตครอบครวแตกตางกนขนกบลกษณะครอบครว ความเชอ การปฏบต ชนชาต วฒนธรรม หรอประเพณของสงคมนนๆ เชน ครอบครวชนชนกลางอเมรกาเหนอแบงออกเปน 6 ระยะ (Carter & McGoldrick, 1999: 134) คอ ระยะเปลยนผานหรอเปนผใหญเตมตว แตงงานและสรางครอบครวใหมครอบครวทมบตรเลก ครอบครวทมบตรวยรน ครอบครวทมบตรแยกไปจากครอบครว และครอบครวบนปลายชวต 2.2 พนธกจครอบครว (Development tasks) ในแตละวงจรชวตครอบครวจะภารกจเฉพาะทตองกระทาเพอใหผานพนไปได ครอบครวอยในภาวะสมดล และสมาชกมพฒนาการเตมศกยภาพ 2.3 ความผกพนในครอบครว (Family attachments) ความผกพนในครอบครวมการเปลยนแปลงและพฒนาได โดยมปฏสมพนธและความมนคงปลอดภยของครอบครวเปนฐานสาคญความผกพนระหวางสมาชกภายในครอบครว เปนสงสาคญอยางมาก ในการสรางบคลกภาพของสมาชกครอบครวทกาลงเจรญเตบโต โดยเฉพาะความสมพนธระหวางบดามารดาและบตร การประเมนความผกพนระหวางสมาชกในครอบครวดวยกนเอง เชน ความสมพนธระหวาง สาม-ภรรยา บดา-มารดา พ-นอง บดา-บตรชาย มารดา-บตรสาว ป-ยา-หลาน เปนตน ในการประเมนครอบครวจะเนนทการปฏบตตอกน ความเอาใจใสซงกนและกน (Wright & Leahey, 2005: 156) 3. การประเมนดานการทาหนาทของครอบครว (Family functioning) การทครอบครวผาสก มความเจรญรงเรองม พฒนาการของครอบครวอยางปกตสขสามารถเผชญปญหาตางๆ ไดนน สมาชกจะตองทากจกรรมหนาทรวมกน จากการศกษาแนวคดเกยวกบการทาหนาทของครอบครวพบวา มแนวคดเกยวกบการทาหนาทของครอบครวหลายแนวคด ดงน

19

การทาหนาทครอบครวตามแนวคดของแมคมาสเตอร แนวคดการทาหนาทของครอบครวของแมคมาสเตอร (McMaster Model of Family Functioning: MMFF) เปนแนวคดทพฒนามาจาก ผลการศกษาครอบครว ทงครอบครวปกตและครอบครวทมปญหามาเปนระยะเวลานานกวา 25 ปโดยเรมการศกษาทมหาวทยาลย แมกกลล (McGill university) ประเทศแคนาดา ในชวงป ค.ศ. 1950 แนวคดแบบแมคมาสเตอรนไดพฒนาขนมาโดย เอปสเทน, บชอพ, และบลดวน (Epstein, Bishop & Baldwin, 1982: 112) แหงมหาวทยาลย แมคมาสเตอร (McMaster university) ประเทศแคนาดาและมหาวทยาลยบราวน (Brown university) ประเทศสหรฐอเมรกา (Epstein et al., 1984) แนวคดนม มมมองตอครอบครว วาเปน ระบบเปด (Open system ) ประกอบดวยระบบยอย ไดแก ระบบ คสมรส ระบบบดามารดา และบตร ระบบของพนอง และระบบเครอญาต นอกจากน ครอบครวยงมความสมพนธกบระบบภายนอกอนๆ เชน ระบบครอบครวขยาย ชมชน สถาบนการศกษา การเมอง รวมทงองคกรทางศาสนา การทาหนาทของครอบครวตามแนวคดของแมคมาสเตอรน มการประยกตจากทฤษฏตางๆ ไดแก ทฤษฏการสอสาร ทฤษฏการเรยนรและทฤษฏการมปฏสมพนธระหวางบคคล สรป ไดวาระบบครอบครวเปนความเกยวของกนระหวางสมาชกครอบครว ความสมพนธในครอบครว มผลตอการดารงชวตของครอบครว เพอตอบสนองความตองการทง ดานอารมณ ชวภาพ สงคม สมาชกในครอบครวทกคนจะตองปฏบตตามภารกจตางๆ ของครอบครว ฟรดแมน (Friedman, 1986: 125) ใหความหมาย การทาหนาทของครอบครว วา ครอบครวมหนาทในการตอบสนองความตองการของสมาชกในครอบครว 6 ประการ ไดแก 1. หนาทดานความรกเอาใจใส (Affective function) การใหความรกเอาใจใส สมาชกจะแสดงถงความรกความเอาใจใสกนอยางไร สนองตอบอยางไร มการชวยเหลอกนภายในครอบครวดหรอไม อยางไร มความสนทสนมเปนพเศษหรอไม เชน บดามารดารกบตรคนโตและคนเลกมาก ทอดทงคนกลางหรอไม 2. หนาทดานการอบรมเลยงดสมาชก (Socialization function) การอบรมเลยงดสมาชกการอบรมบตร โดยฝกระเบยบวนย วธการลงโทษ/ใหรางวล การฝกใหเปนตวของตวเอง การใหและรบความรก การสอนใหบตรมพฤตกรรมเหมาะสมกบวย 3. หนาทดานการผลตสมาชกใหม (Reproductive function) การผลตสมาชกใหมความพงพอใจคสมรสตอการมเพศสมพนธ ปญหาทมไดแกอะไรบาง มการใหความรเรองเพศศกษาของสมาชกในครอบครวหรอไม เมอมปญหาแกไขอยางไร วางแผนครอบครวหรอไมอยางไร กาหนดจานวนสมาชกทตองการหรอไม

20

4. หนาทดานการเผชญปญหาของครอบครว (Family coping function) การเผชญปญหาของครอบครว สาเหตของภาวะเครยดในครอบครว วธการทครอบครวใชในการเผชญปญหา ทงภายในและภายนอกครอบครว เชน การระดมความคด การใชเหตผล ใชอารมณขนเปนตน ในอดตครอบครวมกลยทธในการแกไขปญหาอยางไร แหลงชวยเหลอสนบสนนภายนอกและภายในครอบครว ปจจบนครอบครวสามารถเผชญปญหาอยางมประสทธผลหรอไม 5. หนาทดานการจดหาทรพยากรทางเศรษฐกจ (Economic function) การจดหาทรพยากรทางเศรษฐกจ รายไดของสมาชกแตละคน การจดสรรเงนในการใชจาย รายไดครอบครวโดยรวม เงนสะสมและเงนออม จากการทางาน 6. หนาทดานการจดหาสงจาเปนพนฐานทางกายภาพสาหรบสมาชก (Provision of physical necessities) การจดหาสงจาเปนพนฐานทางกายภาพแกสมาชก ประเภทและความมนคง ความปลอดภยของทอยอาศย เครองนงหมทเหมาะสมกบฤดกาล เพยงพอหรอไม ความร ความเขาใจของครอบครวตอการดแลสขภาพ รปแบบและการปฏบตดานการรบประทานอาหาร เวลา ชนด การรวมสมาชกระหวางรบประทานอาหาร การเกบถนอมอาหาร การพกผอนนอนหลบของครอบครว เปนอยางไร เปนตน การทาหนาทของครอบครวตามรปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ(Calgary Family Model) ไรทและเลฮย (Wrigth & Leahey, 2005) ไดสรางรปแบบการประเมนครอบครวของแคลการ (Calgary Family Assessment Model: CFAM) เพอเพมความรและทกษะของพยาบาลในการประเมนและใหการดแลครอบครว ซงการประเมนหนาทของครอบครวจะเปนการประเมนเกยวกบการปฏบตตนซงมผลเชอมโยงไปถงบคคลอนทาได โดยการสงเกตชวตของครอบครวทครอบครวแสดงออกมา โดยพจารณาไดจากหนาทในการปฏบตกจวตรประจาวนและการแสดงออก (Instrumental and expressive function) 1. ดานการปฏบตกจวตรประจาวน (Instrumental functioning) เปนการปฏบตกจวตรประจาวนของครอบครว เชน การรบประทานอาหารหรอยา การนอนหลบพกผอน การเตรยมอาหาร การแตงตว การดแลสขภาพ หรอการปฏบตการดแลเฉพาะทสอดคลองกบปญหาสขภาพของครอบครวและระยะพฒนาการของครอบครว เชน ครอบครวทมารดาเปนอมพาตครงซกและใสทอชวยหายใจ บตรสาวผดแลตองชวยเหลอกจวตรประจาวนของมารดาทกอยาง เชน ทาความสะอาดรางกายมารดา ดดเสมหะจากทอชวยหายใจ เปนตน จากรายงานวจยทผานมาพบปฏสมพนธระหวางการปฏบตกจวตรประจาวน ในครอบครวกบภาวะจตสงคมของครอบครว ทมสมาชกเจบปวยเรอรง เชน การศกษาของจนตนา วชรสนธ และคณะ (2547: 45) ท

21

ศกษาครอบครวเดกปวยเรอรง พบวา ผดแลเดกปวยสวนใหญใชเวลาในการทากจวตรประจาวนของเดก และความรสกเปนภาระในการดแลเดกมความสมพนธทางลบกบภาวะสขภาพ ความสมพนธระหวางผดแลกบเดกปวยสมพนธภาพในครอบครว และความรสกมคณคาในตนเองของผดแล นอกจากนการนากจวตรประจาวนของครอบครว มาเปนกจกรรมการพยาบาลใน การสงเสรมการจดการ อาการในเดกทเปนหอบหดไดและชวยลดความเครยดของสมาชกครอบครวดวย 2. การแสดงออก (Expressive functioning) เปนการประเมนการปฏบตหนาทการแสดงออกดานตางๆ ดงน 2.1 การสอสารทางอารมณ (Emotional communication) เปนการประเมนระดบและชนดของอารมณหรอความรสกตงแตมความสข จนถงความทกขหรอความโกรธ จะครอบครวทไมคอยแสดงออกทางอารมณ ประเมนโดยการสงเกตการณแสดงออกทางคาพดและทาทาง หรอ ทงสองอยาง และการตอบสนองการแสดงออกในครอบครว คาถามทใชประเมนดานน เชน ใครในครอบครวมกจะเรมพดคยเกยวกบอารมณ ทานบอกใหบดามารดารไดอยางไรเวลามความสข โกรธ หรอเศราโศกเสยใจ มารดาทาอยางไรเมอบดาโกรธ คนในครอบครวตอบสนองตอความรสกเศราใจของคณยายตอการถกตดขาอยางไร อะไรบางทสามารถชวยครอบครวทานเผชญภาวะเศราโศกได 2.2 การสอสารโดยใชวาจา (Verbal communication) เปนการประเมนโดยการมงเนนทความหมายของคาพดและความสมพนธระหวางสมาชกครอบครวในการสอสาร ซงอาจประเมนจากการสอสารทางตรงและทางออม คาถามทใชประเมนดานน เชน ใครในครอบครวทพดจาสอสารชดเจนและตรงไปตรงมา เมอทานพดตรงๆกบบตรชายคนโตเกยวกบการกลบบานดกของเขา แลวเขามปฏกรยาอยางไร ถาบตรวยรนพดเกยวกบการมเพศสมพนธทปลอดภยใน การใชถงยางอนามยกบทานและสามของทาน ทานคดวาสามทานจะมปฏกรยาอยางไร 2.3 การสอสารโดยไมใชวาจา (Nonverbal communication) เปนการประเมนการสอสารดวยภาษาทาทาง เชน การสบตา การสมผส การใหสญญาณ การแสดงออกทางใบหนา เปนตน เนองจากภาษาทาทางหรอพฤตกรรมการแสดงออก จะใหความหมายความรสกไดอยางด ดงนนพยาบาลควรบนทกทาทางการแสดงออกของผปวยหรอครอบครว คาถามทประเมนดานน เชน ใครในครอบครวรสกตงเครยดมากทสดตอการตดสราของบดา มารดามปฏกรยาอยางไรเมอบดาของทานดมสรา 2.4 การสอสารแบบวงกลม (Circular communication) เปนการประเมนการตอบสนองยอนกลบตอการสอสารของสมาชกครอบครว ทาใหเขาใจถงการแสดงออก ความตองการความรสกตอกนของสมาชก สมพนธภาพระหวางสมาชกครอบครว ซงมผลตอพฤตกรรมการแสดงออกของอกฝายหนง

22

การสอสารลกษณะนเกดขนบอยขนในครอบครว เชน เมอภรรยาโกรธและบนวาสามผลกคอ สามตอบสนองภรรยาดวยการโกรธและหลกหนไป ซงแตละฝายมกจะมองเหนปญหาของอกฝายหนง คอภรรยาเหนวาปญหาอยทสาม แตสามมองวาเปนปญหาของภรรยา นอกจากนการสอสารแบบวงกลมยงชวยเพมความสามารถในการเผชญปญหา เชน บดา มารดาสงอายรสกถงความสามารถของตนเองในการตอรอง ทาใหบตรชายของเขารสกภาคภมใจในตวบดามารดา ดงแผนภาพท 2 และ 3 ตาหน บนวา ภรรยา สาม แผนภาพท 2 แสดงพฤตกรรมของภรรยาและสาม ดานลบ (Wright & Leahey, 2005: 93; จนตนา วชรสนธ, 2548: 65)

โกรธ รสกทกข โกรธ รสกเบอ

ตาหน เดนหน

23

พอ ลก ชมเชย แผนภาพท 3 แสดงพฤตกรรมของบดาและบตร ดานบวก (Wright & Leahey, 2005: 94; จนตนา วชรสนธ, 2548: 65) 2.5 การแกปญหา (Problem solving) เปนการประเมนความสามารถของครอบครวในการแกปญหา ศกยภาพในการแกปญหาของครอบครวไดรบอทธพลจากมความเชอในความสามารถของตนเองและการประสบความสาเรจใน การแกปญหาในอดต ความสาเรจในการแกปญหาเรมตนจากการทครอบครวรบรวา อะไรคอปญหาและมความตองการทจะแกปญหา เมอครอบครวกาหนดปญหาจะเขาใจวาเปนปญหา การปฏบตหนาทครอบครวหรอปญหาเกยวกบอารมณความรสก บางครอบครวอาจมความยากลาบากในการแกปญหาดานอารมณ พยาบาลตองศกษาถงรปแบบการแกปญหาของครอบครว ทงทประสบความสาเรจและลมเหลว ความตองการชวยเหลอหรอไม และมแหลงความชวยเหลอใดบางทครอบครวตองนกถง 2.6 บทบาท (Roles) เปนการประเมนแบบแผนพฤตกรรมของสมาชกในครอบครวบทบาทนนมการพฒนาเปลยนแปลงไปตามปฏสมพนธของบคคลทมกบบคคลอน บทบาทของสมาชกครอบครวมการปรบเปลยนไปตามวงจรชวตครอบครว ประเพณนยมของสงคม และสถานการณของครอบครว ดงน นพยาบาลจาเปนทจะตองเขาใจบทบาทของสมาชกในระบบครอบครวมากกวาบทบาทของบคคล เพอชวยเหลอดแลใหสมาชกครอบครวสามารถปรบตวใหเกดสมดลในการแสดงบทบาทของแตละคน คาถามทใชประเมนดานน เชน จะเกดผลอยางไรตอนองทดแลมารดา ถาพสาวชวยดแลมารดาแทนทกวนเสาร ภรรยาของทานจะรสกอยางไร ถาทานเลยงดบตรตอนกลางคน

บตรเชอมน บดามความสข บดามความสามารถ บตรภมใจ

24

2.7 สงทมอทธพลและอานาจในครอบครว (Influence and power) เปนการประเมนพฤตกรรมของบคคลหนงทมผลตอบคคลอนในครอบครว ซงอทธพลของสมาชกครอบครวขนกบคานยม ความเชอ วฒนธรรม ประเพณปฏบตของสมาชกครอบครวในแตละสงคมอาจแตกตางกนบางสงคม บทบาททางเพศเปนตวกาหนดอทธพลเนองจากความไมเทาเทยมกนระหวางหญงและชายในครอบครว เชน สงคมเอเชย ผชายมอทธพลเหนอผหญง โดยทวไปในครอบครวมการควบคมหรออทธพลจากวตถ สงของ เชน เงน การชมโทรทศน คอมพวเตอร รถยนต เปนตน อทธพลจากจตใจอารมณความรสกหรอการสอสาร ไดแก การวพากษวจารณ การชนชมใหกาลงใจ การพดใหรสกผด เปนตน นอกจากนอาจมอทธพลดานรางกาย เชน การสมผส การกอดการทบต สงทพยาบาลจะตองตระหนกอยเสมอคอความแตกตางของสมาชกในครอบครว โดยเฉพาะเรองของบทบาททางเพศ เศรษฐกจของครอบครว และระดบชนชนทางสงคม เปนสงทสงผลใหเกดความขดแยงในครอบครวไดบอย คาถามทใชประเมนดานน เชน บดาและมารดาททาใหนองรบประทานยาอยางสมาเสมอ มารดารสกอยางไรเมอพอออกคาสงใหทกคนในครอบครวปฏบตตาม สมพนธภาพในครอบครวจะเปลยนไปอยางไรถาทกคนฟงความเหนของกนและกน 2.8 ความเชอ (Beliefs) เปนการประเมนความเชอของครอบครวเกยวกบทศนคต คานยมเปาหมาย ความคาดหวง หลกการหรอขอตกลงทบคคลหรอครอบครวยดถอ หรอความเชอทมาจากปฏสมพนธ สงคม และบรบททางวฒนธรรม โดยเฉพาะความเชอเกยวกบความเจบปวย เนองจากความเจบปวยเปนประสบการณการรบรของบคคล ระบบความเชอของบคคลหรอครอบครวจงมอทธพลตอความเจบปวย ดงนนจงควรใหความสาคญกบความเชอของครอบครวเกยวกบปญหาสขภาพ เชน ความเชอความเจบปวย ความเชออทธพลของครอบครวตอสขภาพ ความเชออทธพลของสขภาพตอครอบครว ความสามารถของครอบครวตอการดแลสขภาพ และความหวงใยตอปญหาสขภาพครอบครว คาถามทใชประเมนดานน เชน ทานเชอวาอะไรเปนสาเหตของธาลสซเมย ทานเชอวาครอบครวของทาน สามารถควบคมความปวดเรอรงไดในระดบใดบาง ทานเชอวาใครในครอบครวททกขทรมานทสด จากการเปนอมพาตของบดาของทาน 2.9 พนธมตรและความรวมมอ (Alliances and coalitions) เปนการประเมนทศทางความสมดล ความเขมแขงของความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครวหรอ ระหวางครอบครวกบพยาบาล คาถามทประเมนดานน เชน เมอบดามารดาทะเลาะกนใครจะเปนคนกลางคอยชวยเหลอ ใครเปนคนคอยสนบสนนเมอพนองเลนกนดวยด ใครในครอบครวเปนคนคอยชวยใหนองชายสองคนหยดทะเลาะกน

25

รปแบบท 2 การปฏบตการพยาบาลครอบครว (Calgary Family Intervention Model: CFIM)

การออกแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครว (CFIM) จะตองอยบนความสอดคลองระหวางความเชอของผปวย ครอบครว และพยาบาล และทสาคญตองลกษณะเฉพาะทสอดคลองกบบรบทและศกยภาพของครอบครวนนๆ ในกระบวนการปฏบตการพยาบาลครอบครว พยาบาลมบทบาทในการเอออานวยและสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลง ไมใชกาหนด สง หรอตองการใหครอบครวปฏบตตามทพยาบาลตองการ นอกจากนความสาเรจของการปฏบตการพยาบาลครอบครวหรอการทครอบครวจะยอมรบวธการแกปญหา หรอไมอยางไรยงขนอยกบสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบครอบครว (Bohn, Wright & Moules, 2003; Duhamel & Talbot, 2004) กจกรรมการพยาบาลทใชในรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (CFIM) เปนการปรบเปลยนดานความรความเชอ (Cognition) ดานอารมณ ความรสก (Affection) และดานพฤตกรรม (Behavior) (Wright & Leahey, 2005: 93-106; จนตนา วชรสนธ, 2548: 77) กจกรรมการพยาบาลตามรปแบบ CFIM (Wright & Leahey, 2005: 160) ประกอบดวย 1. การปรบเปลยนดานความรความเชอเกยวกบการทาหนาทครอบครว (Cognition domain) 1.1 การใหความชนชมในความแขงแกรง ความมศกยภาพของครอบครวและบคคลเนองจากเชอวาการพดในแงด แงบวก พดดวยความรกและจรงใจ การชนชมจากคนอนทเหนความสาคญหรอความสามารถของตน จะทาใหผทไดรบคาชมรสกดตอตนเอง ภาคภมใจในตนเองและมพลงทจะตอสชวตหรอกระทาพฤตกรรมทดตอไป กจกรรมนเปนการชนชมในความสามารถหรอพฤตกรรมดทครอบครวกระทา การสนบสนนใหกาลงใจครอบครวทรสกผดหวง หมดหวง หรอเครยดจากการดแลสมาชกทเจบปวยเรอรง ภาวะคกคามชวต หรอเจบปวยทางจตสงคม ลกษณะการใหคาชนชม 1.1.1 เปนการสนทนาทใหคายนยนและใหความรก ความเอออาทรแกครอบครวโดยทมสขภาพ 1.1.2 เปนการชจดแขงและความสามารถของบคคลและครอบครว 1.1.3 การชนชมจะชวยเชอเชญและเปดโอกาสของการหาย เมอครอบครวไดรบคาชนชมจะรสกดตอตนเองจะเปด รบความคด ความเชอทสงเสรมใหเกด ผลลพธมากขนทงกยวกบตนเองและความเจบปวย 1.2 พยาบาลตองคอยหาโอกาสทจะใหคาชมแกครอบครว เมอพบวาครอบครวเขมแขงขน

26

1.3 ตองชนชมเมอมขอมลหลกฐานทชดเจนวาครอบครวทาไดจรง มฉะน นครอบครวอาจรสกวาพยาบาลไมจรงใจ ควรใชภาษาทครอบครวใชและผสมผสานกบความเชอทสาคญของครอบครวในการใหความมนใจ เชอมนหรอชนชมในสงทครอบครวปฏบตไดด 1.4 ควรใหคาชมภายใน 10 นาทแรกทพบครอบครว เพอสงเสรมสมพนธภาพทดระหวางทมสขภาพและครอบครวและเพมการยอมรบของครอบครวดวย และใหใชคาชนชมครอบครวเมอเสรจสนการพบกนแตละครงกอนทจะเสนอความคดเหนหรอคาแนะนา 2. การใหขอมลขาวสารและการเสนอความคดเหน เปนการเสนอขอมลใหม แนวคดใหม หรอใหความรทจาเปนและเปนทตองการของครอบครวทเกยวของกบปญหาสขภาพหรอความเสยงตอสขภาพ เชน สาเหตการเจบปวย การดแล วธการรกษา การพยากรณโรค ภาวะแทรกซอนผลกระทบของการเจบปวยและการรกษา แหลงประโยชนหรอกลมชวยเหลอการดแลรกษา รวมถงขอมลเกยวกบผดแล ลกษณะการใหขอมล 2.1 ใชภาษาทชดเจน เขาใจงาย และเฉพาะเจาะจงกบผปวยและครอบครว 2.2 ใหเอกสารขอมลทอานงาย ขนาดพอเหมาะพกตดตวได 2.3 ใหขอมลเกยวกบหนวยงานหรอ กลมชวยเหลอในชมชนรวมถงเลาถงใครทเคยใชบรการมาแลวบางและไดผลอยางไร 2.4 กระตนใหสมาชก ครอบครว สามารถหาขอมลทตองการและ แหลงประโยชนดวยตนเองอยางอสระ 2.5 เสนอขอมลทงจาก ทฤษฎและ หลกฐานเชงประจกษ ความคด และใหสะทอนตอสงทเสนอ 2.6 ไมตองเสยใจหรอ ไมพอใจถาผปวยและ ครอบครวไมปฏบตตามขอเสนอ แตใหวเคราะหวาปจจยใดททาใหกจกรรมการพยาบาลดงกลาวไมเหมาะกบครอบครว 3. กจกรรมการพยาบาลเพอการเปลยนแปลงดานอารมณความรสกในการทาหนาทครอบครว 3.1 การใหความเชอมนวาการตอบสนองทางอารมณ เปนเรองปกตทสามารถกระทาไดชวยลดความรสกผด โดดเดยว เหงา หรอโกรธ และชวยเพมความสมพนธระหวางสมาชกครอบครวทเจบปวยและการตอบสนองทางอารมณของเขา เชน เมอครอบครวทราบวาสมาชกครอบครวเปนโรคมะเรงเมดเลอดขาวจะเสยใจ ผดหวง กลว ควบคมอารมณไมได ชวงนพยาบาลควรใหความมนใจเกยวกบการแสดงอารมณและใหความหวงตอครอบครว หลงจากนนครอบครวจะเรยนรและหาวธเผชญสถานการณ

27

3.2 แสดงใหเหนถงการ สนบสนนจากครอบครว พยาบาลสามารถเพมการทาหนาทครอบครวดานการแสดงความรสกไดดวยการกระตนใหครอบครวเอออาทร หวงใย สนใจ ความรสกของสมาชกครอบครวคนอน และเปนตวกลางคอยประสานใหครอบครวพดคยกนทงระหวางสมาชก กบบคลากรสขภาพอนๆ ชวยใหครอบครวลดความรสกการเปนภาระจากการดแลผปวย 3.3 การกระตนใหครอบครวหรอบคคลเลาเรองราวความเจบปวย รวมถง การเกดโรค การรกษา การดแล จดออนจดแขง หรอศกยภาพของการดแล ซงพยาบาลจะตองสรางบรรยากาศของความเชอถอและไววางใจ เพอเปดโอกาสใหครอบครวสามารถแสดงอารมณโกรธ กลว หรอเศราไดขณะทเลา พยาบาลตองมทกษะการฟง เปนพยาน และบนทกเรองเลา การเลาประสบการณความเจบปวยของครอบครว นอกจากจะทาใหครอบครวไดระบายความรสก แลวยงชวยใหพยาบาลเขาใจความสามารถของครอบครวในการดแลสมาชกทปวยดวยโรคเรอรง 4. กจกรรมการพยาบาลเพอการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมการทาหนาทครอบครว 4.1 กระตนสมาชกครอบครวทาหนาท เปนผดแล สมาชกครอบครว ทเจบปวย สมาชกครอบครวบางคนกลว ไมกลามสวนรวมในการดแล เนองจากไมมนใจในวธการดแลผปวย พยาบาลตองชวยฝกทกษะการดแลใหผดแลเกดความมนใจ และอาจตองเตรยมสมาชกคนอนๆ ในครอบครว เพอชวยกนแบงเบาภาระผดแลหลก เพอเปนการชวยปองกนภาวะเครยดในครอบครวดวย เนองจากถามผดแลผปวยคนเดยว บคคลนนอาจตองรบบทบาททมากเกนไปจะรสกเปนภาระทาใหเกดความเครยดได 4.2 กระตนใหครอบครวไดหยดพกเปนครงคราว โดยปกตครอบครวมกจะไมคอยหยดพก เพราะรสกผดทจะไมแสดงบทบาทในฐานะผดแลตลอดเวลา การหยดพกชวคราวเปนการใหเวลากบตวผดแลพกผอนบาง จะมผลดตอการทาหนาทครอบครว โดยเฉพาะการดแลผปวยเรอรงทมอาการรนแรง ผดแลจะเหนดเหนอยจากการดแลมาก ผดแลบางคนเครยดมากจนเกดภาวะซมเศราจากการทตองดแลผปวยทกวนตดตอกนเปนเวลายาวนาน พยาบาลตองพดคยใหครอบครวเหนความจาเปนของการหยดพกและชวยหาทางออกใหผดแลหยดพกชวคราว โดยทผดแลไมรสกผด 4.3 กระตนใหครอบครววางแผนกจกรรมทจดใหแกสมาชกครอบครว อาจเนองในโอกาสพเศษหรอปกต เชน ทกวนจนทร พธ ศกร และอาทตย สมาชกครอบครวตองรบประทานอาหารเยนรวมกน เพราะการทครอบครวไดทากจกรรมรวมกน จะชวยเพมความผกพนระหวางสมาชก ทาใหสมาชกรสกภาคภมใจในความเปนครอบครว เขาใจซงกนและกน รสกใกลชดและรกกนมากขน สงผลใหการทาหนาทครอบครวดขน

28

การเปลยนแปลงในดานร ความเชอ ความรสก อารมณ และพฤตกรรมของครอบครวทไมอยในภาวะสมดล สงทความสาคญของการทาหนาทครอบครว สมาชกในครอบครวมสวนรวมในครอบครวเพอปรบครอบครวใหอยในสมดลมากทสด เพอประคบประคอง ในครอบครวทกาลงมปญหา เพอใหสมาชกครอบครวมปฏสมพนธกน และมสวนรวมในการแกไขปญหาในครอบครว พยาบาลเวชปฏบตชมชนตองสรางรปแบบบรการ เพอการแกไขปญหาของครอบครวตามบรบทของครอบครวนนๆ มการเปลยนการพยาบาลครอบครวในรปแบบเดมเปนรปแบบใหม กลาวคอ ครอบครวมสวนรวมแสดงความคดเหนในการแกไขปญหา ในขณะทพยาบาลจะเปนผใหคาปรกษาเทานน และมกจกรรมการพยาบาล (Nursing intervention) ทใหครอบครวมสวนรวมในการดแล สมาชกทเปนเปาหมาย (Wright & Leahey, 2005: 123) นอกจากนเทคนคการใชคาถามบาบด (Interventive questions) นบเปนสงสาคญในการปฏบตการพยาบาลแกครอบครว เปนการใชคาถามทกระตนใหเกดการเปลยนแปลงโดยครอบครวเอง (Wright & Leahey, 2005: 93-106; จนตนา วชรสนธ, 2548: 75) คาถามทสรางขนเพอการบาบด มหลายลกษณะ ไดแก 1. Linear questions เปนการถามเพอใหไดขอมลและเขาใจในการรบรของครอบครวมกจะใชคาถามนในระยะเรมของการวเคราะหครอบครว ตวอยางคาถาม เชน เมอไรททานรวาบตรของทานมพฤตกรรมการรบประทานอาหารไมเหมาะสม ทานคดวาอะไรเปนสาเหตททาใหบตรของทานมพฤตกรรมนน ทานทาอยางไรทจะชวยใหบตร มพฤตกรรมการรบประทานอาหารทเหมาะสม คาถามเหลานทาใหเหนประวตการเปลยนแปลงการรบร ความเชอของครอบครว ปญหาครอบครว และความตงใจของครอบครวทจะปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสม 2. Circular questions เปนการถาม เพออธบายปญหาเปดเผยความเขาใจในปญหาของครอบครวและผลของการเปลยนแปลงในครอบครว (Wright & Leahey, 2005: 93-106; จนตนา วชรสนธ, 2548: 113) ตวอยางคาถาม เชน ถามบตรสาววา ใครในครอบครวทกงวลกบปญหาของพชายมากทสด ? มารดาทาอยางไรทแสดงวากงวลกบปญหามากทสด ? มารดาทาอยางไรในการสงเสรมใหพชายอยกบครอบครวมากขน คาถามประเภทนทาใหเหนความสมพนธระหวางบคคล ปรากฏการณ ความคดหรอความเชอ และความตงใจของครอบครวทจะเอออานวยหรอปรบวถชวตครอบครวเพอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Behavior) แตไมทาให มการเปลยนแปลงความร ความเชอ (Cognitive) และอารมณ ความรสก (Affective) ตวอยาง ทใชคาถามแบบวงกลมทใชกระตนใหเกดการเปลยนแปลงความรความเชอ อารมณ ความรสก และพฤตกรรมการทาหนาทครอบครว (Wright & Leahey, 2005: 123) ดงน

29

2.1 Difference question เปนคาถามเพอสารวจความแตกตางระหวางบคคลเกยวกบเวลา ความคด และความเชอ ความร ความเชอ คาถามทใช อะไร คอ คาแนะนาทดทสดททานไดรบเกยวกบการดแลบตรชายทเปนเอดส ขาวสารอะไรทชวยไดดทสดในการแกการทารณทางเพศ ใครในครอบครวไดประโยชนมากทสดจากขอมลขาวสาร อารมณ ความรสก คาถามทใช ใครในครอบครวทกงวลมากทสดเกยวกบการแพรเชอเอช ไอ ว ใครชวยใหทานเปดเผยการถกทารณทางเพศ พฤตกรรม คาถามทใช ใครในครอบครวทสามารถ ทาใหบตรชายรบยาตานไวรสตรงเวลา ครงแรกททานเปดเผยเกยวกบการทารณทางเพศบคลากรทางสขภาพปฏบตอยางไรในการชวยเหลอทาน 2.2 Behavioral effect question เปนการถามสารวจผลพฤตกรรมของสมาชกครอบครว คนหนงทมตอสมาชกอกคนหนง ความร ความเชอ คาถามทใช ทานคดอยางไรทสามมาเยยมบตรสาวทอยโรงพยาบาล ทานรอะไรเกยวกบผลการวนจฉยซงชใหเหนการคกคามชวตของบตร อารมณ ความรสก คาถามทใช ทานรสกอยางไรเมอเหนบตรชายรองไหหลงไดรบการรกษา พฤตกรรม คาถามทใช ทานทาอยางไรเมอสามไมมาเยยมบตรชายของทานซงนอนรกษาตวในโรงพยาบาล 2.3 Triadic question เปนคาถามทถามบคคลทสาม กบความสมพนธภาพในครอบครว ความร ความเชอ คาถามทใช ถาบดาของทานหยดดมสรา มารดาของทานจะฟนฟรางกายอยางไร อารมณ ความรสก คาถามทใช บดาของทานพดกบมารดาเกยวกบการแกปญหาการตดสรา พฤตกรรม คาถามทใช ถาบดาของทานพดกบมารดาเกยวกบการแกปญหาการตดสรา การปฏบตการพยาบาลครอบครวเนน การใชคาถามทกระตนใหเกดการเปลยนแปลงผวจยจงไดจดทาโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ขนตอนในการสรางโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ผวจยมการคนควาจากตารา เอกสารตางๆ และงานวจย พบวา รปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ มการประเมนครอบครวอยางครอบคลม และมกจกรรมในการปฏบตการ

30

พยาบาลทเหมาะสมกบมารดาวยรนและครอบครว (Calgary Family Intervention Model: CFIM) (Wright & Leahey, 2005: 126) ดงน 1. การสรางสมพนธภาพ (Engagement) เปนขนตอนแรกในการทพยาบาลจะไปทกทาย ใหขอมลกบมารดาวยรนและครอบครว ขนตอนนถอวาสาคญทสดท พยาบาลครอบครวจะตองมสมพนธภาพทดกบมารดาวยรนและครอบครว พยาบาลเชอวา สมาชกในครอบครวเขาใจบรบทของครอบครวดทสด และตองการทลดความกงวล ความทกข สมาชกในครอบครวตองใหความรวมมอ พยาบาลตองมการเชญชวนใหสมาชกทกงวลกบปญหาของครอบครวมารวมในการพบครงแรก พยาบาลจะตองอธบายถงวตถประสงคของกจกรรม ระยะเวลาในการทากจกรรม 2. การประเมน (Assessment) เปนขนตอนการคนหาปญหา วธการแกปญหาจดแขง จดออนของครอบครวตอการจดการปญหาหรอความตองการ ประเมนบรบทครอบครวทสงเสรมการลดความทกขทรมาน ประเมนความเชอของครอบครวเกยวกบ ความเจบปวยและการดแลรกษา ความเชอทเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลง และความเชอทสงเสรมการเปลยนแปลงอนจะนาไปสการลดความทกขทรมานของครอบครว พยาบาลคนหาโครงสราง พฒนาการ หนาทของครอบครวและสงทสนบสนนครอบครว ทา Genogram, ecomap, family attachment 3. ขนปฏบตการพยาบาล (Intervention) เปนการใชเทคนคการบาบดการพยาบาล ซงใชคาถามกระตนใหครอบครวเกด การสะทอนคดเกยวกบปญหาและวธการแกปญหาทสอดคลองกบโครงสรางทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม หรอเหตการณทมากระทบกบครอบครวแลวทาใหครอบครวไมสมดล พยาบาลจะมาใชเทคนคบาบดการพยาบาล โดยใชคาถามแบบวงกลม(Circular question) เพอใหครอบครวไดคดมความคดแตกตางจากเดม (Cognitive) แสดงความรสกทแตกตางกน (Affective) และใหครอบครวกระทาหนาทของตน (Behavior) 4. การประเมนผลการพยาบาล (Evaluation) เปนการประเมนและแยกแยะการเปลยน แปลงในครอบครวทเปนผลจากการใชวธการแกปญหา โดยใชการสนทนาบาบด ซงพยาบาลจองมการประเมนตามจดประสงคหรอเปาหมายทตงไว 5. ขนสนสดสมพนธภาพ (Termination) เปนระยะของการสนสดสมพนธภาพในการบาบดระหวางพยาบาลกบครอบครว ในระยะนพยาบาลควรใหกาลงใจและสนบสนนใหครอบครวคงไวซงความสามารถ หรอวธการแกไขปญหา การดแลจะไดผลลพธทดจะมการทบทวนแผน การดแลเปนระยะ ลดจานวนครงของการดแลลง ตระหนกและใหความสาคญกบการเปลยนแปลงทเกดขน ประเมนการสนทนาบาบด การนดหมายใหครอบครวมาตามทตกลงกนระหวางพยาบาลและครอบครว

31

สาหรบการปฏบตการพยาบาลครอบครว เพอสงเสรมการทาหนาทครอบครวผวจยใชรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Intervention Model: CFIM)(Wright & Leahey, 2005) มาเปน รปแบบในการศกษาวจยครงน เนองจากเปนรปแบบในการชวยเหลอครอบครว เพอใหเกดการเปลยนแปลงในดานความร ความเชอ (Cognitive domain) ดานอารมณ ความรสก (Affective domain) และดานพฤตกรรม (Behavioral domain) ดานใดดานหนงหรอทง 3 ดานของการหนาทครอบครว การปฏบตการพยาบาลจะมง โดยตรงทการสรางพลงความเขมแขงเพอสงเสรม (Promoting) แกไขปรบปรง(Improving) และคงไว (Sustaining) ใหครอบครวทาหนาทอยางมประสทธภาพไดย งยนตามความเชอ (Beliefs) ของครอบครว CFIM เปนรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวสาหรบพยาบาลปฏบตการทวไป (Generalist practice) (Wright & Leahey, 2005: 156) มารตน, วตสนและแบรด (Martin,Watson & Baird, 1999) ไดนารปแบบการพยาบาลครอบครว CFAM และ CFIM ใชในการประเมนและใหการชวยเหลอครอบครว ในการดแลสขภาพเพอสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ ซงพบวา ในระหวางการตงครรภของหญงตงครรภทมภาวะเสยงสงในขณะหญงต งครรภมภาวะความเครยดและความวตกกงวลสงเกยวกบการคลอดรวมท งครอบครวดวย ดงนนในการวางแผนใหการดแลของพยาบาล นอกจากจะใหการดแลหญงตงครรภแลวจงควรสงเสรมในเรอง การทาหนาทของครอบครว การนา CFAM และ CFIM มาใชเปนการชวยเพมความสามารถของทมสขภาพใน การใหความชวยเหลอและดแลสขภาพของครอบครวเปน การใหความชวยเหลอและดสขภาพของครอบครวเปน การวางแผนการดแลทนอกเหนอไป จากการดแลดานสขภาพของมารดาแตเปน การดแลสขภาพของครอบครวซงพนฐาน ในการดแลสขภาพของหญงทมภาวะเสยงสงในขณะตงครรภ โกดาวว และดชฮาเมลล (Goudreaw & Duhamel, 2003) ไดนา CFIM ไปใชในการชวยเหลอคสมรสทต งครรภและผทเปนพอแมใน ระยะของการปรบตวของครอบครว เพอพฒนาการพยาบาลในการสนบสนนการปรบตวของคสมรส ในระยะเวลาเรมแรกของการเปนบดามารดา CFIM ถกใชมาในสวนของคาถามแบบ Linear question และ Circular question การชนชมจดแขงของครอบครวและบคคล การใหขอมลและมการเสนอความคดเหน(Validating or normalizing emotional responses) การประเมนการปรบตวของคสมรส พบวา คาถามลกษณะวงกลม (Circular question) มประโยชนมากใน การสนบสนนการปรบตวของคสมรส เมนาด และ ซอรเซอร (Menard & Saucier, 2000) ไดนา CFAM และ CFIM ไปใชในการดแลครอบครว พบวา ไดผลเปนทนาพอใจทงครอบครวและพยาบาลสามารถประเมนปญหาและชวยใหครอบครวสามารถผานวกฤตไปได

32

อรวรรณ สวทยพนธ (2547: 86) ศกษาเกยวกบ CFAM ผลการวจย พบวา คาเฉลยคะแนนความสามารถในการประเมนสขภาพครอบครวของพยาบาลกลมทใชรปแบบการประเมนสขภาพครอบครวของแคลการหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 คาเฉลยความสามารถในการประเมนสขภาพครอบครวของแคลการ สงกวากลมทใชรปแบบเดมของโรงพยาบาลอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 เปนรปแบบทชวยใหพยาบาลมความร ความเขาใจ เกยวกบความครวมากขนแตม จดออนคอคาถามการประเมนดานจตวญญาณ ทศนคต คานยมและหลกในการดาเนนชวตทลกษณะคาถามเปนนามธรรม ทาใหยากตอการสอสารใหเขาใจกบครอบครว ดชฮาเมลลและทอลบอท (Duhamel & Talbot, 2004) ไดประเมนการพยาบาลระบบครอบครวทใชหลกการของ Guba lincolns fourth genertion evaluaion โดยการนา CFAM และ CFIM มาเปนพนฐานใน การประเมนการพยาบาลระบบครอบครว สาหรบการจดการของครอบครวกบ ภาวะการเจบปวยดวยโรคหวใจ (Cardiovascular and cerebrovascular lllness: CCVD)โดยผรวมใน การศกษาเปนครอบครวทมภาวะ CCVD จานวน 5 ครอบครว แบงเปนกลมแรก มครอบครวทเขารวม 2 ครอบครวทมสมาชกเจบปวยดวย Myocardial Infarction (MI) และกลมทสองมครอบครวทเขารวม 3 ครอบครวทมสมาชกมภาวะเสนเลอดแตกในสมอง (Stroke) แตละกลมทเขารวมประกอบดวย พยาบาล 1 คน (Nurse guide)และพยาบาลทเปนผปฏบตงาน 1 คน (Practicing nurse) ทง 2 กลม มเตรยมพรอมกอนการบาบด 5 ครง (Preclinical sessions) ซงเปนระยะการเรมตนใชเวลา 30 นาท ระยะนพยาบาล Nurse guide และพยาบาลทเปนผปฏบต 1 คน (Practicing nurse) รวมกนวางแผน หลงจากนมการบาบดจานวน 5 ครง ซงเปนอยางนอย 50-60 นาท นอกจากนมการตดตามแตระยะ ผลทไดรบ คอ ความสามารถของสมาชกในครอบครวในการทาการเปลยนแปลงความร ความเชอ (Cognitive), อารมณ ความรสก (Emotional), พฤตกรรม (Behavioral) ตรงกบประโยชนทไดรบ แนวคดสมพนธภาพในครอบครว ฟรดแมน (1986) ไดนยามความหมายของ สมพนธภาพในครอบครววา หมายถง ความสมพนธ ความใกลชดคนเคยกน ตามบทบาททคนเรามตอกน สมาชกในครอบครวถาความสมพนธเปนไปในลกษณะปรองดองรกใครกลมเกลยวกน ถอวาเปนสมพนธภาพทด สมพนธภาพในครอบครว คอ ความรก หวงใยระหวางกนและกน สมาชกในครอบครวทมสมพนธภาพทด ตอกนจะตองมพฤตกรรมทแสดงความรกและความรกผกพน เอาใจใสดแลเออ

33

อาทรตอกน ระบบครอบครวนบเปนปจจยพนฐานและเปนระบบพ งพา ระหวางสมาชกในครอบครวทสาคญ เมอสมาชกคนใดคนหนงเกดเจบปวยขน (Orem, 1995: 203-204) สมพนธภาพระหวางสมาชกในครอบครวสมพนธภาพ ระหวางบตรกบบดามารดาและการเปลยนแปลงสมพนธภาพระหวางบคคลในครอบครวจะปรากฏ ในแตละขนตอนของพฒนาการชวตการเปลยนแปลงสมพนธภาพระหวางบคคลจะมากนอยและตองใชระยะเวลาเพยงใด ขนอยกบการปรบตวของครอบครว การสอสารระหวางสมาชกในครอบครวจะชวยการพฒนาและกอใหเกดความพงพอใจขนในครอบครว (Gillis, et al., 1989: 175-176) โดยทวไป ระบบโครงสราง บทบาทของสมาชกในครอบครว จะมความสอดคลองกนเมอสมาชกในครอบครว คนใดคนหนงเจบปวยขนบทบาทการดแลเปน สงทตองตกลงภายในครอบครว ใครจะรบบทบาทในการดแลอาจจะมผรบผดชอบเพยงหนงคนหรอมากกวาน สมพนธภาพมมโนทศนพนฐาน คอ ความรก ความเอาใจใส ความมน าใจ ความเหนอกเหนใจ ความเชอถอใหเกยรตซงกนและกน กอใหเกดการยอมรบซงกนและกน สมพนธภาพเปนสงสาคญมความซบซอน มผลตอการรวมกนในการแกปญหา ความผดพลาด การควบคม การพงพา และภาพลกษณทมตอตนเอง และหากสมพนธภาพไมดจะกอใหเกดความโกรธ ความรสกไมดรวมไปถงพฤตกรรมการดแลทไมดดวย (Wrigth & Leahey, 2005: 66) ฟรดแมน (Friedman, 1986: 163) ไดกลาวถงชนดของสมพนธภาพ เพอใชเปนแนวทางในการประเมนสมพนธภาพระหวางคสมรส หรอสมพนธภาพในครอบครว ดงน 1. สมพนธภาพทเสรมกน (Complementary relationship) เปนสมพนธภาพทบคคลทมพฤตกรรมทตรงขามกน โดยเมอบคคลหนง มพฤตกรรมเปนผนา เปนผบรหารและตดสนปญหา ตางๆ อกบคคลหนงจะเปนผตาม บคคลทงสองจะยอมรบและมความสขในความแตกตางของกนและกน สมพนธภาพชนดนจะเกดผลบวก เมอบคคลหนงเปนผใหและอกบคคลเปนผรบแตมขอเสยคอ อาจทาใหเพมความเครงครด มระเบยบ และความเขมงวดมากซงจะขดขวางพฒนาการของบคคลทงค ดงนนบคคลทงสองจะตองแสดงบทบาทใหเหมาะสม ถาหากบคคลหนงไมยอมรบการกระทาของอกบคคลจะทาใหสมพนธภาพนนจบลงได 2. สมพนธภาพทสมดลกน (Symmetrical relationship) เปนสมพนธภาพทเกดความสมดลระหวางกน มการแลกเปลยนขาวสารและพฤตกรรม และรวมกนในการตดสนใจ สมพนธภาพชนดนกอใหเกดการยอมรบนบถอกน เกดอสระในการตดสนใจ แตอาจเกดการแขงขนดวยกน เกดขอขดแยงขนได บคคลทงสองตองพยายามเพมความใกลชดมความรก ใหแกกนและกน

34

3. สมพนธภาพทขนานกน (Pallarel relationship) เปนสมพนธภาพทผสมผสานสมพนธภาพท งสองชนดขางตนเขาดวยกน เปนสมพนธภาพทมความยดหยน ปรบใหเขากบสถานการณและความสามารถของบคคล จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา สมพนธภาพในครอบครว เปนความผกพนเกยวของของสมาชกในครอบครวทปฏบตตอกน โดยเกดขนจากความรสกสวนลกของจตใจ ประกอบดวย ความรก ความหวงใย อาทร ความเคารพซงกนและกน การปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน โดยใชแนวคดของฟรดแมน (Friedman, 1986: 163) ดงน 1. ความรกความหวงใย อาทรซงกนและกน (Affection & mutural nurturance ) มารดาวยรน เปนวยรนทครอบครวมความหวงใยมากใน เรองเกยวกบเพศสมพนธ และครอบครวมความหวง เมอเกดการตงครรภไมพงประสงค มารดาวยรนจะไมมความมนใจ รสกไมเหมอนเดม มการตดตอกบผอนนอย มารดาวยรนตองการความรก ความหวงใย จากครอบครวมากขนเพอใหเผชญกบปญหาทกาลงเกด ถาครอบครวมความรก หวงใย เขาใจ มารดาวยรน จะทาใหมารดาวยรนสามารถผานชวงวกฤตได และแสดงบทบาทไดอยางเหมาะสม 2. การพกผอนหยอนใจรวมกน (Sharing of recreation) เนองจากการพกผอนหยอนใจเปนสงสาคญในชวงหลงคลอด และเปนวยรนทไมเคยมประการณในการคลอด การมบตรความเจบปวด ทาใหเกดความเครยด ภาวะซมเศรา แยกตว ไมสนใจบตร ฉะนนทสมาชกครอบครวมการพกผอนหยอนใจ ทากจกรรมรวมกน ชวยเลยงดบตรให พาไปเทยวนอกบาน จะทาใหคลายความตงเครยดลง 3. ความเคารพนบถอซงกนและกน ( Mutural respect balance) การใหความเคารพนบถอซงกนและกน ใหเกยรตกนและกน เปนการกระทาทมาจากใจ ไมใชรปแบบการเคารพ เชน การทาความเคารพโดยการยกมอไหว เปนการกระทาภายนอก การเคารพนบถอซงกนและกนในครอบครว คอความเกรงใจ การยอมรบซงกนและกน ทงความคดเหนและการกระทา เพราะจะทาใหครอบครวเปนสข 4. การปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน (Hamony of members) การอยรวมกนในครอบครว สมาชกทกคนตองการความรกใครปรองดองกน การชวยเหลอซงกนและกน การเออเฟอ พดจาถอยท ถอยอาศย ไมทะเลาะเบาะแวงกนภายในครอบครว ชวยกนดแลทากจกรรมตางๆ รวมกนและรบรความรสกของผปวย ( Frideman, 1981) จะชวยใหสมพนธภาพในครอบครวดขน ไรทและเลฮ (Wright & Leahey, 2005) สมพนธภาพในครอบครว หมายถง ครอบครวทประกอบดวยกลมของบคคลม ความผกพนทางอารมณอยางเหนยวแนน มความรสกเปนเจาของ และมความเกยวพนกบชวตของอกคนหนง แลวจะมบคคลหนงเปนผกาหนดสมาชกครอบครวเอง

35

ไมวาจะเปนครอบครวเดยว หรอครอบครวขยาย สมาชกในครอบครวจะตองมปฏสมพนธกนทาใหเกดสมพนธภาพทดในครอบครว แนวคดการมสวนรวมของครอบครว ครอบครวทตองดแลมารดาวยรนทไมมการวางแผนมากอน ครอบครวตองใชการมสวนรวมในครอบครว เพอทาใหเกดการเปลยนผานพฒนกจของครอบครว (Family development) ความหมายของการมสวนรวมของครอบครว (Family participation) องคการอนามยโลก (WHO, 2004) ไดกลาวถง การมสวนรวมในการดแลวาเปนทสงถกตอง การเขารวมของครอบครวในการดแลสขภาพ จะทาใหมการดแลทตอเนอง มทกษะในการตอบสนองความตองการและมอสระในการเลอกการดแลอยางแทจรงทผานมา มกมการศกษาถงการมสวนรวมในการดแลของครอบครวในผสงอายและเดก ซงผลการวจยสวนใหญ พบวา ใหผลดทงตอผปวยและครอบครว การศกษาเกยวกบการมสวนรวมของครอบครว ในการดแลมารดาวยรนหลงคลอดพบนอยมากในประเทศไทย เพราะอาจจะเกดจากความเปราะบางของครอบครว การดแลจงไมประสบผลสาเรจเทาทควร ลกษณะของการมสวนรวมของครอบครวในการดแลมารดาวยรนหลงคลอด การมสวนรวมของครอบครวในครอบครวทมสมาชกปวยนนปรชญาพนฐาน คอ การพยาบาลทยดครอบครวเปนศนยกลางการดแล (Family–centered care) เปนการดแลทใหครอบครวมสวนรวมในการวางแผนการดแล การเคารพสทธสวนบคคล เปนการดแลแบบองครวม (Wright & Leahey, 2005: 36)สามารถสรางความเขมแขงใหกบครอบครว เพมสมรรถนะ และชวยเสรมสรางพลงอานาจใหกบครอบครวในการดแลผปวยทจาหนายกลบบาน จากการทบทวนวรรณกรรม พบวาการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร คอ ครอบครวมสวนรวมของ การทาหนาท ตามพฒนกจครอบครวในระยะเรมเลยงดบตร ในเรองการแลกเปลยนขอมล การวางแผนและตดสนใจทเกยวกบการเลยงดบตร การปฏบตการดแล ซงจะดแลทงดานรางกายและจตใจ และประเมนผลของการเลยงดบตร ดงน ดานการแลกเปลยนขอมล ขอมล หมายถง ขอมลทเปนประโยชนตอบคคลทครอบครวมความสนใจหรอมความตองการความร เพอจะมสวนรวมในการดแล และเปนขอมลในการวางแผนและตดสนใจในการดแลสขภาพ

36

การแลกเปลยนขอมล คอ การไดรบขอมลจากบคคลากรทางสขภาพและมความตองการหรอสนใจขอมลทมประโยชนตอการเลยงดบตร เพราะครอบครวตองมหนาทในการสอสารกบมารดาวยรนหลงคลอด เพราะการไมเคยมประสบการณในเรองทเกดขน ครอบครวจะไมคนเคย ครอบครวจงตองมการแลกเปลยนขอมลกบผทมความรหรอผทมประสบการณ เพอการดารงการใชชวตประจาวนอยางปกต เพราะเกดความร ความเขาใจ หรอตอบสนองความตองการ ดานการวางแผนและตดสนใจในการดแลเลยงดบตร การวางแผนรวมกนระหวางสมาชกในครอบครว มารดาวยรน และสาม ทาใหเกดความสมดลระหวางการดาเนนชวตในครอบครว อกทงใหครอบครวยอมรบบทบาททเปลยนไปของมารดาวยรนจากวยรน มาเปนมารดา สงคมไทยครอบครวยงมการชวยรบภาระในการเลยงดบตร ทาใหมารดาวยรน มการดาเนนชวตตามปกต การแสดงความรก การตดสนใจตางๆ มนอยลงตามบทบาทหนาท ดานการปฏบตการดแล การปฏบตการดแลเปนกจกรรมทสมาชกในครอบครวตดสนใจปฏบต ครอบครวสามารถเลอกไดวาจะมสวนรวมอยางไร และมกจกรรมใดทจะมสวนรวมในการดแลบตร ไมวาทางกาย ใจ รวมไปถงพฒนาการของบตร ซงเปนพฒนกจของครอบครวทพงกระทาตอการเรมเลยงดบตร รวมไปถงการใหกาลงใจ การปลอบโยน จะทาใหมารดาวยรนไมรสกวาวาเหว ตองเผชญปญหาอยเพยงผเดยว ทาใหครอบครวรสกวาไดทาประโยชนและเกดความมนใจในการดแล มความเขาใจในบคคลทตนรก ดานการประเมนผลการเลยงดบตร ประเมนผลการเลยงดบตร คอสงทไดจากการปฏบตการดแล ซงครอบครวจะรวมกบมารดาวยรนในการประเมน เชน การเจรญเตบโต การเจบปวย การไดรบน านมมารดา หรอมการกระตนเตอนการดแลบตรเพราะบงชใหเหนวาครอบครว มความรก ความหวงใย ทาใหมารดาวยรนสามารถปรบตวเปนมารดาทดและมความสขในครอบครว ฟรดแมน (Friedman, 1986) กลาวไววา การมสวนรวมของครอบครวเปนการตอบ สนองความตองการดานอารมณและจตใจ ไดแก ความรกความเอาใจใส ระหวางสมาชกในครอบครว คสมรส ใหความเคารพนบถอใหกาลงใจ ดแลใหความบนเทง มการพกผอน มการสนบสนนพบปะญาตมตร มสวนรวมในกจกรรมครอบครว การทราบขอมลขาวสารตางๆ การมความรสกมคณคาในตนเอง การสงเสรมในการเปนทยดเหนยวทางจตใจ มจดมงหมายของชวต เปนหลกคดในการเปนมนษยซง สอดคลองกบการศกษาของ นรามย ใชเทยมวงษ (2535) ศกษาเกยวกบ การมสวนรวมของครอบครว ในครอบครวทมผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ผลของการศกษา พบวา

37

การมสวนรวมของครอบครว มความสมพนธเชงบวกกบการดแลตนเองและพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ แสดงใหเหนวาผปวยทมความสมพนธภาพระหวางบคคล และไดรบการมสวนรวมของครอบครวอยางเพยงพอ และไดรบการสนบสนนในดานตางๆ ผปวยจะมความรสกวาไดรบความรก ความเอาใจใส ความเคารพยกยอง และการสงเสรมสขภาพของครอบครวไดผลด บทบาทของพยาบาลในการดแลครอบครวทมมารดาวยรนหลงคลอด ผวจยในฐานะพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหนาทและบทบาทในการดแลมารดาวยรนหลงคลอดทไมมการวางแผนการตงครรภ โดยการดดแปลงมาจากบทบาทและสมรรถนะของพยาบาลเวชปฏบตในการดแลระดบปฐมภมของฮานนา (Hanna, 2000) 1. บทบาทในการสงเสรมบทบาทการเปนมารดา ทงนเพราะพยาบาลเปนผทมโอกาสใกลชดกบมารดาวยรนในระยะหลงคลอด สามและครอบครว ทงในหนวยฝากครรภ หลงคลอดและในชมชน พยาบาลทาหนาทชวยบดาวยรนใหทกาลงรบบทบาทตางๆ ในระยะหลงคลอดสามารถเผชญภาวะวกฤตจากการคลอดของมารดาวยรนได โดยการฝกใหมารดาวยรนรจกใชกระบวนการในการตดสนใจ การบรรเทาความรสกวาตนเองรสกวาตนเองตองมฐานะเปนมารดา 2. ผสอนสขศกษา คอ พยาบาลมบทบาทเปนผใหขอมลทางสขศกษาทางสขภาพแกครอบครว อาจจะเปนทางการและไมเปนทางการ เพอครอบครวจะไดรบความเจบปวยและการมสขภาพดในทกสภาวะ เพอใหครอบครวมขอมลทถกตองเพยงพอในการพจารณาทางเลอกปฏบตจนไดอยางถกตอง การสอนมารดาวยรนครรภแรกจะแตกตางกบสอนมารดาปกต ตองใชเวลานานมากกวาและมการฝกปฏบตมากวาตองสอนเปนรายบคคลถงจะไดผล เพราะมารดาวยรนครรภแรกสามารถสอบถามได และเพมความมนใจในการดแลบตรมากขน 3. ผประสานงานผสานความรวมมอ และผรวมงาน คอ การตดตอประสานงาน ในครอบครวกบมารดาวยรน และกบหนวยงานทเกยวของ พยาบาลจะเปนผรวมวางแผนในการดแลมารดาวยรนหลงคลอด ทม ทม สหสาขาวชาชพทดแลทบาน เพอใหมารดาวยรนหลงคลอดไดแกไขปญหา 4. ผดแลทางดานสขภาพคอ บทบาทพยาบาลจะตองดแลวยรนหลงคลอดและครอบครว เปนผวางแผนและมการประเมนผลและปรบปรงตามความเหมาะสม เพราะครอบครวอาจจะมหลากหลายปญหาและหลายบคคลทเกยวของ พยาบาลตองสามารถตอบคาถามของครอบครวได 5. ผสนบสนนครอบครว คอ การสนบสนนใหสมาชกครอบครวพยายามกระทาสงตาง ๆ ดวยตนเอง รวมทงใหการสนบสนนชวยเหลอครอบครว ซงจะรวมถงการทาหนาทเปนผปกปอง

38

ใหเปนไปตามความตองการของครอบครว เปนตวกลางระหวางครอบครวและบคคลอน ๆ และพทกษรกษาผลประโยชนของครอบครว เชน ความปลอดภยของครอบครว การเขาถงการบรการและขณะเดยวกนกใหอานาจหรอเปดโอกาสแกสมาชกในครอบครว ในการพดคยเรองราวของตวเองและครอบครว 6. ทปรกษา คอ การเปนทปรกษาใหครอบครวทพยาบาลจะเปนผรบฟงปญหา กระตนใหครอบครวไดระบายความทกขหรอปญหาออกมา และในทสดมารดาวยรนและครอบครวจะเลอกตดสนปญหาๆ ดวยตนเอง นอกจากนพยาบาลยงมบทบาทหนาทเปนทปรกษาใหกบหนวยงาน ตางๆ เพอใหเกดความสะดวกในการใหการดแล โดยยดครอบครวเปนศนยกลาง ซงพยาบาลในบางครงจะเปนทปรกษาใหกบทมสขสภาพทใหการดแลครอบครว เพอจะไดชวยใหครอบครวไดรบการดแลในระยะยาวทเหมาะสม 7. ผใหคาปรกษา คอ การเปนผสรางความรความเขาใจดานสขภาพใหแกประชาชนอยางผสมผสาน ชวยใหผรบคาปรกษาเกดความเขาใจตนเองมองปญหากระจางชดเจน เหนแนวทางในการแกปญหา ใหบรการเหมอนเปนทปรกษาของครอบครวซงเปนการดแลสขภาพ โดยใชครอบครวเปนศนยกลาง โดยการใหคาปรกษาแนะนาแกบคคล ครอบครวชวยใหสามารถปรบตวตอปญหาและแนะนาทางแกไขในการแกปญหาหรอปรบเปลยนพฤตกรรม เพอใหเกดความเหมาะสมกบปญหาทเกดขน

8. ผปรบเปลยนสงแวดลอม คอ การชวยเหลอและแนะนาการจดสภาพแวดลอมใหเหมาะสมกบมารดาวยรนหลงคลอดแตละคน เพอใหมารดาวยรนมความปลอดภยและมนใจโดยมการปรกษากบครอบครวและบคลากรสขภาพดานตางๆ ในการปรบเปลยนสงแวดลอมใหเหมาะสมกบสภาวะความเจบปวยและความตองการของสมาชกครอบครวนน ขนอยกบการควบคมดแลสงแวดลอมใหเออตอมารดาและบตร โดยการรวมมอกบครอบครวทดแลอย

จากการศกษาพบวา แนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ มงใหความชวยเหลอสมาชกครอบครว ซงผวจยมหนาท เปนผซงใหความร ขาวสาร ใหคาปรกษา มการใชคาถามในการสะทอนคดกบสมาชกครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ใหมความรบผดชอบตอมารดาวยรนและบตร ซงตองมความเชอในการเปลยนแปลงโดยมพยาบาลเปนผกระตน โดยใชคาถาม เพอใหเกดประโยชนแกมารดาวยรนหลงคลอดและบตรมากทสด

บทท 3

วธดาเนนการวจย การวจยครงน เปนการวจยกงทดลอง(Quasi-experimental research)โดยศกษาเกยวกบ สมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ระยะกอนและหลงไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด (One group pretest posttest design) โดยม วตถประสงค เพอเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลยสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ระหวางกอนและหลงการไดรบโปรแกรม ซงกลมตวอยาง การวจยครงน ไดแก ครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ในอาเภอเมอง จงหวดนครปฐม ระยะเวลาเกบขอมล เดอนกมภาพนธ ถง มนาคม 2555 จานวน 20 ครอบครว รปแบบการวจย

สญลกษณทใชในการทดลอง O1 หมายถง ประเมนสมพนธภาพในครอบครวของกลมตวอยางกอนเขารวมโปรแกรม

การทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด O2 หมายถง ประเมนผลสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวใน

การเลยงดบตร หลงเขารวมโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด

O1

O2

24 ชวโมงหลงคลอด

48 ชวโมง หลงคลอด

1 สปดาห หลงจาหนาย

3 สปดาห หลงจาหนาย

นดตรวจหลงคลอด 4 สปดาห

X1

40

X1 หมายถง โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดซงผวจยสรางขนตาม แนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ สามารถเปลยนแปลงดานความร ความเชอ อารมณ ความรสก และพฤตกรรมจะประกอบดวยกจกรรมการพยาบาล ไดแก การสรางสมพนธภาพ (Engagement) การประเมนครอบครว (Assessment) การปฏบตการพยาบาลเพอการบาบด (Intervention) การประเมนผล (Evaluation) และการสนสดการดแล (Termination) โดยใชเทคนคหลกการสนทนาบาบด (Therapeutic conversations) ซงใชคาถาม เพอการประเมนและแกปญหาดวยครอบครวเอง (Interventive questioning) ลกษณะของสถานททใชการเกบขอมล จงหวดนครปฐม อยหางจากกรงเทพ 70 กโลเมตร มเนอทประมาณ 11,087 ตารางกโลเมตร แบงการปกครองเปน 7 อาเภอไดแก อาเภอกาแพงแสน อาเภอสามพราน อาเภอเมอง อาเภอนครชยศร อาเภอดอนตม อาเภอบางเลนและอาเภอพทธมณฑล อาเภอเมอง เปนอาเภอทมอาณาเขตพนทตดกน มสภาพความเปนอยและวถชวตของประชากรในพนทสวนใหญคลายคลงกน กลาวคอ การประกอบอาชพ ซงสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ทานา ทาสวน และเลยงสตว ประชากรสวนใหญ จบการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน ประชากรในพนทสามารถเลอกรบบรการดานสขภาพไดตามความสะดวก จงเดนทางมารบบรการตามเสนทางคมนาคมทสะดวก โดยเฉพาะโรงพยาบาลศนยทตงอยกลางอาเภอเมอง มเสนทางคมนาคมซงมรถโดยสารประจาทางผานหนา โรงพยาบาล จงมประชากรในพนทใกลเคยงมารบบรการ ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ทใชในการศกษาครงน คอ ครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ซงไดรบการบรการทโรงพยาบาลนครปฐม ในชวงเดอนกมภาพนธ-มนาคม พ.ศ. 2555 โดยมการกาหนดคณสมบตดงน 1. เปนครอบครวทมารดาวยรน อาศยอยดวยหรอหลงจาหนายออกจากโรงพยาบาล และเปนลกษณะครอบครวขยาย ไดแก ครอบครวเดมของมารดาวยรน ครอบครวสามของมารดาวยรน 2. เปนครอบครวทยนดใหความรวมมอในการวจยครงน คณสมบตของมารดาวยรน 1. เปนมารดาทมอาย 14-19 ป ทไมมการวางแผนการตงครรภ

41

2. ผานการคดกรองจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว คาเฉลยคะแนนอยใน ชวงปานกลางถงตา 3. ยนดใหความรวมมอในการวจยครงน กลมตวอยาง ในการกาหนดขนาดกลมตวอยาง กรณทเปนการวจยแบบกงทดลอง ควรมกลมตวอยางนอยทสด 20 ราย เปนการเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลองเปนแบบชนดกลมเดยว (Polit & Hungler, 2004) ผวจยจงกาหนดกลมตวอยาง คอ ครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดทมคณสมบตของประชากรทกาหนด จานวน 20 ครอบครว การเลอกกลมตวอยาง การเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) เปนการเลอกกลมตวอยาง โดยการพจารณาจากการตดสนใจของผวจยเอง ลกษณะของกลมทเลอกเปนไปตาม คณสมบตของกลมตวอยาง จะมความสมครใจและใหความรวมมอในการเขารวมการวจยครงน รปแบบการศกษาเชงทดลองควรใชขนาดกลมตวอยางไมตากวา 20 ครอบครว (Polit & Hungler, 2004) ในทน ผวจยสามารถคดเลอกครอบครวของมารดาวยรน ทมคณสมบตครบถวนและสมครใจเขารวมกจกรรมตลอดโครงการ จานวนทงสน 20 ครอบครว โดยผวจยไดดาเนนการตามขนตอนดงน 1. ผวจยทาการประเมนสมพนธภาพในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอดตามการรบรของมารดาวยรนหลงคลอด โดยใชแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวทผวจยประยกตจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวของจฑาพร อนทสทธ (2545) โดยการคดเลอกมารดาวยรนทมคาคะแนนเฉลย อยในระดบปานกลางถงตาเขามารวมการวจย 2. คดเลอกใหกลมตวอยางทอาศยในอาเภอเมอง จงหวดนครปฐม จานวน 20 ครอบครวแลวจดกระทาตามกจกรรมในโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดทผวจยสรางขน เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย 2 สวน มรายละเอยดดงน สวนท 1 โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ผวจยสรางจากแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model : Wright & Leahey, 2005: 93) ซงประกอบดวยกจกรรมการพยาบาล ไดแก การสรางสมพนธภาพ (Engagement) การประเมนครอบครว (Assessment) การปฏบตการพยาบาลเพอการบาบด (Intervention) การประเมนผล

42

(Evaluation) และการสนสดการดแล (Termination) โดยการประเมนครอบครว (Calgary Family Assessment Model: CFAM)ครอบคลมดานโครงสราง หนาท และพฒนาการของครอบครว สวนการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Intervention Model: CFIM) เปนการกระตนเพอใหเกดการเปลยนแปลงหรอพฒนาการ การทาหนาทของครอบครว (Family functioning) 3 ดาน ประกอบดวย ดานความรความเชอ ดานอารมณ ความรสก และดานพฤตกรรม พยาบาลใชหลกการสนทนาบาบด (Therapeutic conversations) โดยการใชคาถามเพอการประเมนและแกปญหาไดดวยครอบครวเอง (Interventive questioning) ทงน การตงเปาหมายเพอสงเสรมจดแขง (Strengths) และความยดหยนของครอบครว (Flexibility) ตามศกยภาพของครอบครวนนๆ (Wright & Leahey, 2005: 140) ในการศกษาครงน ผวจยไดกาหนดกจกรรมในโปรแกรม 5 ครง ระยะเวลาตลอดโครงการทงสน 1 เดอน

แผนภาพท 4 แสดงโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ผวจยสรางจากรปแบบการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model: Wright & Leahey, 2005: 93) สวนท 2 เครองมอทใชในการเกบรวมรวมขอมล แบงเปน 4 สวน ไดแก 2.1 แบบสอบถามคณลกษณะสวนบคคลของมารดาวยรนหลงคลอด สาม/ครก และครอบครวท มารดาวยรนอาศยอยดวย ประกอบดวย อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ความเพยงพอของรายได การมารบบรการฝากครรภขณะตงครรภ จานวนสมาชกในครอบครว ลกษณะครอบครวทมารดาวยรนอาศยหลงจาหนาย และประสบการณในการเลยงดเดก

ครอบครวมารดาวยรน

สรางสมพนธภาพระหวางผวจยกบครอบครวมารดาวยรน

ประเมนครอบครว

การปฏบตการพยาบาล

การประเมนผล สนสดการดแล

ครงท 1

ครงท 2, 3 และ 4

ครงท 5

43

2.2 แบบประเมนครอบครว ผวจยไดดดแปลงจากแนวคดการพยาบาลครอบครวของ แคลการ(Calgary Family Model: Wright & Leahey, 2005: 93) โดยการประเมนครอบครว (Calgary Family Assessment Model: CFAM) 2.3 แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว เกยวกบความรก ความหวงใย อาทรซงกนและกน ครอบครวของมารดาวยรน มการพกผอนหยอนใจรวมกน ความเคารพนบถอซงกนและกน และมการปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน สามารถประเมนไดจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว ผวจยไดพฒนามาจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวของ จฑาพร อนทสทธ (2545) แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว แบงเปน 4 ดาน ไดแก 1. ดานความรกและหวงใยอาทรซงกนและกน มจานวน 4 ขอ 2. ดานการพกผอนหยอนใจรวมกนในครอบครว มจานวน 4 ขอ 3. ดานความเคารพนบถอซงกนและกน มจานวน 4 ขอ 4. ดานการปรองดองนบถอซงกนและกน มจานวน 4 ขอ

แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว ขอคาถามเปนเชงบวกทงหมด ลกษณะคาตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ตงแตเปนจรงมากทสด จนถงไมเปนจรงเลย โดยมเกณฑดงน เปนจรงมากทสด หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสกหรอการปฏบตตามเปนจรงมากทสด เปนจรงมาก หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงมากแตยงไมเปนจรงมากทสด เปนจรงปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทาน ปานกลางหรอเพยงกงหนง เปนจรงเลกนอย หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเปนสวนนอย

ไมเปนจรงเลย หมายถง ขอความนนไมตรงกบความคดเหน ความรสก หรอ ปฏบตตามความเปนจรงของทานเลย 2.4 แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร แสดงถง การรวมมอกนระหวางสมาชกของครอบครวมารดาวยรน ชวยดแลเลยงดบตร ครอบคลมทงทโรงพยาบาลและบาน ประกอบดวย การแลกเปลยนขอมล วางแผนและตดสนใจ การปฏบตการชวยเหลอ และมการประเมนผล สามารถประเมนไดจากแบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ผวจยไดพฒนามาจากแบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวของ สรนยา ไชยนนท (2545: 98)

44

แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของมารดาวยรนหลงคลอดแบงเปน 4 ดาน 1. ดานการแลกเปลยนขอมล มจานวน 4 ขอ 2. ดานการวางแผนตดสนใจ มจานวน 3 ขอ 3. ดานการปฏบตกจกรรม มจานวน 4 ขอ 4. ดานการประเมนผล มจานวน 3 ขอ ขอคาถามเปนเชงบวกทงหมด ลกษณะคาตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ตงแตเปนจรงมากทสด จนถงไมเปนจรงเลย โดยมเกณฑดงน เปนจรงมากทสด หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสกหรอการปฏบตตามเปนจรงมากทสด เปนจรงมาก หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงแตยงไมเปนจรงมากทสด เปนจรงปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทาน ปานกลางหรอเพยงกงหนง เปนจรงเลกนอย หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเพยงสวนนอย ไมเปนจรงเลย หมายถง ขอความนนไมตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเลย

การแปลผลคะแนนของแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวและแบบสอบถามการมสวนรวมในการเลยงดบตรในครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด สามารถแปลผลระดบโดยรวมรายดานและรายขอจากคาเฉลย โดยถอเกณฑคะแนนดงน

การแปลผลคะแนนรายขอและโดยรวม ใชคาเฉลยทมคาคะแนนทมคาตงแต 1.00-5.00 โดยพจารณาตามเกณฑของเบสท (Best, 1977: 14) ดงน คะแนนสงสด – คะแนนตาสด = 5-1 = 0 .80 จานวนชน 5 คะแนนเฉลย 1.00-1.79 หมายถง ระดบตา คะแนนเฉลย 1.80-2.59 หมายถง ระดบคอนขางตา คะแนนเฉลย 2.60-3.39 หมายถง ระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 3.40-4.19 หมายถง ระดบคอนขางสง คะแนนเฉลย 4.20-5.00 หมายถง ระดบสง

45

การหาคณภาพของเครองมอ การหาความตรงเชงเนอหา (Content validity) การตรวจสอบคณภาพของแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวและแบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ผวจยไดตรวจสอบความตรงของเนอหา โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน ดงน 1. แพทยเวชศาสตรครอบครว 1 ทาน 2. พยาบาลวชาชพระดบชานาญการ แผนกมารดาและทารก 1 ทาน 3. อาจารยพยาบาลดานเวชปฏบตชมชน 3 ทาน แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร มคาดชนความตรงตามเนอหา (Content validity index: CVI) เทากบ 0.80 และ 0.80 มดชนความสอดคลอง (Index of item objective congruence: IOC) เทากบ 0.82 และ 0.80 การหาความเชอมนของเครองมอ (Reliability) ผวจยไดนาแบบสอบถามทง 2 ฉบบไปหาคาความเชอมน (Reliability) ไปใหหญงวยรนหลงคลอดทมลกษณะคลายกลมตวอยาง จานวน 30 คน โดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาช (Cronbach s alpha coefficient อางใน กลยา วานชยบญชา, 2552: 445) ไดคาความเชอมน 0.82 และ 0.84 สวนโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ไดผานการตรวจสอบคณภาพ โดยอาจารยทปรกษาผควบคมวทยานพนธ และผทรงคณวฒ 1 ทาน แลวนาขอเสนอแนะ/ขอคดเหนมาปรบปรงแกไข เพอใหมความเหมาะสมของภาษาและระยะเวลาทใช หลงจากผวจยนาโปรแกรมทปรบปรงเรยบรอยแลวไปใชในการทดลองตอไป การพทกษสทธผเขารวมการวจย การวจยครงน ผวจยไดคานงถงจรยธรรมในการทาวจย โดยยดหลก 3 ประการ คอ 1) หลกการดานสทธประโยชน 2) หลกการดานการเคารพในเกยรต/ศกดศรของความเปนมนษย 3) หลกการดานความยตธรรม โดยในการวจยครงน ผวจยไดดาเนนการเพอแสดงใหเหนวาผวจยไดคานงถงหลกการ และตระหนกถงการเคารพในความเปนบคคลของกลมตวอยาง การวจยครงนไดรบการรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยครสเตยน หลงจากคณะกรรมการอนมตแลว ผวจยจงดาเนนการวจย โดยการพทกษ

46

สทธของกลมตวอยาง โดยทาเปนลายลกษณอกษรในหนงสอขอความรวมมอในการวจย ถากลมตวอยางไมไดจดทะเบยนใหผปกครองเปนผเซนยนยอมแทน ผวจยชแจงตอกลมตวอยาง คอ การเขารวมการวจยครงนจะใหกลมตวอยางเปนผตดสนใจเขารวมการวจยดวยตนเอง หลงจากทผวจยไดอธบายวตถประสงคการศกษาวจยใหทราบแลวรวมทงขอมลตางๆ ทไดจากการกลมตวอยางจะถอเปนความลบ ไมมการเปดเผยใหเกดผลเสยตอผใหขอมลและใชเพอเปนประโยชนทางวชาการ มการนาเสนอในภาพรวม ตามวตถประสงคของการศกษาเทานน กลมตวอยางไมประสงคเขารวมการวจยสามารถปฏเสธได ผลจากการปฏเสธจะไมสงผลกระทบตอการบาบดรกษา การเกบรวบรวมขอมล ในการวจยครงน ผวจยจะทาการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยดาเนนการตามขนตอน ดงน 1. ผ วจยขอหนงสอขออนญาตดา เนนการ การเกบขอมลจากบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยครสเตยน เพอขออนญาตดาเนนการเกบขอมลในหอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศนย จงหวดนครปฐม 2. ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลตามโปรแกรมตงแตครงท 1 - 5 ในกลมตวอยางทกวน ตงแตเวลา 08.00-16.00 น.โดยเรมตรวจสอบคณสมบตของกลมตวอยาง จากการขอความรวมมอกลมตวอยางตอบแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว จากนนเลอกกลมทมระดบการประเมนสมพนธภาพในครอบครวของมารดาวยรน จากน นเลอกกลมทมระดบการประเมนสมพนธภาพในครอบครวของมารดาวยรนทมระดบปานกลางถงตา มาสอบถามความสมครใจโดยอธบายวตถประสงคการวจย ผวจยชแจงการพทกษสทธของผเขารวมการวจย พรอมใหเซนชอยนยอมเขารวมการวจย 3. ดาเนนการตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด โดยการเกบขอมลสวนบคคลของมารดาวยรน สาม/ครก ครอบครวทมารดาวยรนพกอาศยอยดวย แลวประเมนครอบครว มการประเมนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ในครงท 2 ของโปรแกรม และเมอดาเนนการไปถงครงท 5 คอ เมอสนสดโปรแกรม ผวจยทาการประเมนสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร

47

การดาเนนการทดลอง การดาเนนการทดลองประกอบดวย 3 ขนตอนดงน 1. ขนกอนการทดลอง 1.1 สรางสมพนธภาพกบกลมตวอยางโดย แนะนาตว อธบายวตถประสงคของวจย รปแบบขนตอนการเขารวมวจย พรอมทงผลประโยชนทไดรบในการวจย ขอความรวมมอและสอบถามความสมครใจของกลมตวอยาง 1.2 ใหกลมตวอยางทสมครใจรวมการวจยครงนตอบแบบการประเมนสมพนธภาในครอบครว (Pre-test) จากนนคดเลอก กลมตวอยางทมระดบการประเมนอยในเกณฑตาถงปานกลางเขารวมการวจย 1.3 นดหมายกลมตวอยางทจะทาการเขารวมโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด จานวน 5 ครง 2. ขนดาเนนการทดลอง 2.1 ผวจยดาเนนการ ใหโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด จานวน 5 ครง ครงท 1,2 ในหอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศนย ในจงหวดนครปฐม ครงท 3,4 ทบานของมารดาวยรนพกอาศยอยและครงท 5 ทหองตรวจนรเวช โรงพยาบาลศนย ในจงหวดนครปฐม 3. ขนหลงการทดลอง หลงสนสดการเขารวมโปรแกรม ใหกลมตวอยางทาแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร จากนนนาแบบสอบถามมาทาการวเคราะหขอมล เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยของสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร

48

แผนภมภาพท 5 แสดงขนตอนการดาเนนงาน การวเคราะหขอมล การวจยครงนวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป โดยใชสถตในการวเคราะหตอไปน 1. สถตพรรณนา (Descriptive statistics) 1.1 ขอมลทวไป วเคราะหโดยการแจกแจงความถ คารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.2 คะแนนสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ทงกอนและหลงการทดลอง วเคราะหดวยคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ขนตอนการดาเนนงาน

1. ขอหนงสอขออนญาตดาเนน การเกบรวบรวมขอมลจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน 2. ผวจยประสานการขอเกบรวบรวมขอมลในสถานท

3. ผวจยดาเนนการคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบต

4. ผวจยดาเนนการตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดา

วยรนหลงคลอด โดยใชเทคนคการสนทนาบาบด

5. หลงสนสดการเขารวมโปรแกรม ใหมารดาวยรนหลงคลอดทาแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร 6. วเคราะหขอมล เพอเปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร

49

2. สถตวเคราะหเปรยบเทยบผลตางของคาคะแนนเฉลยสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรในกลมตวอยางระหวาง กอนและหลงการทดลองดวยสถตนอนพาราเมตรก The Wilcox Signed Ranks Test

บทท 4

ผลการวจย

การวจยเรองผลลพธของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดตอสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร เปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) โดยศกษา กลมเดยว เกบรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลอง (One group pre-post test design) ผลการวจยจะตองประกอบดวย 2 สวนดงน สวนท 1 คณลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง ตารางท 1 แสดงจานวนและรอยละของลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม อายของมารดาวยรนและสาม/ครก ระดบการศกษาของมารดาวยรนและสาม/ครก อาชพมารดาวยรนและสาม/ครก การมาฝากครรภในระยะตงครรภของมารดาวยรน ประสบการณของมารดาวยรนในการเลยงดเดก ลกษณะของครอบครวทมารดาวยรนตองพกอยดวยหลงจาหนายกลบบาน จานวนสมาชกในครอบครว รายไดและความเพยงพอของรายได สวนท 2 ขอมลการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการมสมพนธภาพในครอบครว และการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนของสมพนธภาพในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด ระยะกอนการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด โดยรวมและจาแนกรายขอ (n=20) ตารางท 3 แสดง คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบของคะแนนสมพนธภาพในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด ระยะหลงการปฏบตการดแลตาม โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด โดยรวมและจาแนกรายขอ (n=20)

51

ตารางท 4 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ระดบของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด ระยะกอนการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด โดยรวมและจาแนกรายขอ(n=20) ตารางท 5 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด ระยะหลงการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดโดยรวมและจาแนกรายขอ (n=20) ตารางท 6 แสดงขอมลเปรยบเทยบของ คาคะแนนสมพนธภาพโดยใช สถตนอนพาราเมตรก The Wilcoxon Signed Ranks Test ตารางท 7 แสดงขอมลเปรยบเทยบของคาคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรโดยใช สถตนอนพาราเมตรก The Wilcoxon Signed Ranks Test สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไปกลมตวอยางและครอบครว ตารางท 1 แสดงจานวนและรอยละของลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม อายของมารดาวยรนและสาม/ครก ระดบการศกษาของมารดาวยรนและสาม/ครก อาชพมารดาวยรนและสาม/ครก การมาฝากครรภในระยะตงครรภของมารดาวยรน ประสบการณของมารดาวยรนในการเลยงดเดก ลกษณะของครอบครวทมารดาวยรนตองพกอยดวยหลงจาหนายกลบบาน จานวนสมาชกในครอบครว รายไดและความเพยงพอของรายได (n=20)

คณลกษณะของกลมตวอยาง กลมตวอยาง

จานวน (คน) รอยละ อายของมารดาวยรนหลงคลอด 14 ป 4 20.00 15 ป 10 50.00 16 ป 6 30.00

อายเฉลย (x=15 ป), (S.D.=1.35)

อายของสามมารดาวยรน 14 ป 4 20.00 15 ป 5 25.00 16 ป 7 35.00

52

ตารางท 1 แสดงจานวนและรอยละของลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม อายของมารดาวยรนและสาม/ครก ระดบการศกษาของมารดาวยรนและสาม/ครก อาชพมารดาวยรนและสาม/ครก การมาฝากครรภในระยะตงครรภของมารดาวยรน ประสบการณของมารดาวยรนในการเลยงดเดก ลกษณะของครอบครวทมารดาวยรนตองพกอยดวยหลงจาหนายกลบบาน จานวนสมาชกในครอบครว รายไดและความเพยงพอของรายได (n=20) (ตอ)

คณลกษณะของกลมตวอยาง กลมตวอยาง

จานวน (คน) รอยละ 17 ป 4 20.00 20 ป 10 50.00

อายเฉลย (x=16.4 ป), (S.D.=1.72)

ระดบการศกษามารดาวยรน ประถมศกษา 13 65.00 มธยมศกษา 3 15.00 อาชวศกษา 4 20.00 ระดบการศกษาสาม/ครก ประถมศกษา 14 70.00 มธยมศกษา 5 25.00 อาชวศกษา 1 5.00 อาชพมารดาวยรน ไมไดประกอบอาชพ 18 90.00 ประกอบอาชพ 2 10.00

อาชพของสาม/ครก

ไมไดประกอบอาชพ 18 90.00 ประกอบอาชพ 2 10.00

การมาฝากครรภในระยะตงครรภ ไมฝากครรภ 17 85.00 ฝากครรภมากกวา 4 ครง 3 15.00

53

ตารางท 1 แสดงจานวนและรอยละของลกษณะสวนบคคลของกลมตวอยาง จาแนกตาม อายของมารดาวยรนและสาม/ครก ระดบการศกษาของมารดาวยรนและสาม/ครก อาชพมารดาวยรนและสาม/ครก การมาฝากครรภในระยะตงครรภของมารดาวยรน ประสบการณของมารดาวยรนในการเลยงดเดก ลกษณะของครอบครวทมารดาวยรนตองพกอยดวยหลงจาหนายกลบบาน จานวนสมาชกในครอบครว รายไดและความเพยงพอของครอบครวมารดาวยรน (n=20) (ตอ)

คณลกษณะของกลมตวอยาง กลมตวอยาง

จานวน (คน) รอยละ ประสบการณของมารดาวยรนในการเลยงดเดก

มประสบการณ 2 10.00 ไมมประสบการณ ลกษณะของครอบครวทมารดาวยรนพกอาศยหลงจาหนายจากโรงพยาบาล ครอบครวเดมของตนเองและมสามอยดวย

18 10

90.00

50.00 ครอบครวเดมของตนเองแตไมมสาม 5 25.00 ครอบครวของสามและสามอยรวมดวย 5 25.00 จานวนสมาชกในครอบครวทมารดาวยรนพกอาศยดวย 3 คน 3 15.00 4 คน 7 35.00 7 คน 6 30.00 8 คน 4 20.00 รายไดเฉลยของครอบครวทมารดาวยรนพกอาศยดวย 2,000 – 6,000 บาท 5 25.00 6,001 – 10,000 บาท 13 65.00 10,001 บาทขนไป 2 10.00 ความเพยงพอของรายได ไมเพยงพอ 9 45.00 พอใช 11 55.00

54

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางมารดาวยรนอายต าสด 14 ป และอายสงสด 16 ป คาเฉลยอาย 15 ป คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.35 สามของมารดาวยรนหลงคลอด อายต าสด 14 ป และอายสงสด 20 ปคาเฉลยอาย 16.4 ป คาเบยงเบนมาตรฐาน 1.72 จบการศกษาระดบประถมศกษา จานวน 13 คน คดเปนรอยละ 65.00 สามมารดาวยรนหลงคลอด สวนใหญ จบการศกษา ระดบประถมศกษา จานวน 14 คน คดเปนรอยละ 70.00ไมไดประกอบอาชพ จานวน 18 คน คดเปนรอยละ 90.00 ไมมวางแผนการตงครรภ สวนใหญไมมการฝากครรภ จานวน 17 คน คดเปนรอยละ 85.00 ไมเคยมประสบการณเลยงดเดก จานวน 18 ราย คดเปนรอยละ 90.00 เมอจาหนายกลบบานจะตองกลบไปพกอาศยอยกบครอบครวเดมของตนเองและสาม จานวน10 ราย คดเปนรอยละ 50.00 กลบไปอยอาศยกบสมาชกครอบครวจานวน 4 คน มจานวน 7 คน คดเปนรอยละ 35.00 มรายไดของครอบครวในระดบพอใชอยในชวง 6,000-10,000 บาทตอเดอน โดยภาพรวมกลมตวอยาง จานวน 20 คน ม มอายระหวาง 14-16 ป สวนใหญพบวาระดบการศกษาจบประถมศกษาซงจะคลายคลงกบสามของมารดาวยรนหลงคลอด คอ มอายระหวาง 15-17 ป มารดาวยรนสวนใหญไมไดประกอบอาชพ ไมมการวางแผนการตงครรภ ไมเคยเลยงดเดกมากอน หลงจาหนายจากโรงพยาบาลสวนใหญ มารดาวยรนหลงคลอดพกอาศยอยกบครอบครวเดมกบสาม มจานวนสมาชกในบานซงสวนใหญพบจานวน 4 คน และครอบครวมารดาวยรนจะมรายไดอยในระดบพอใช 6,000-10,000 บาทตอเดอน ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนสมพนธภาพในครอบครวกอนการทดลอง จาแนกรายดานและรายขอ (n=20)

สมพนธภาพในครอบครว x S.D ระดบของสมพนธภาพ

ดานความรกและความหวงใยอาทรซงกนและกน สมาชกในครอบครวสนใจพดคยซกถามความเปน

อยของทาน 2.35 1.04 คอนขางตา

สมาชกในครอบครวจะปลอบใจและใหกาลงใจทาน 2.45 0.95 คอนขางตา ทานและครอบครวมการเอาใจใสซงกนและกนอยาง

สมาเสมอ 2.65 1.21 ปานกลาง

สมาชกในครอบครวชวยเหลอเออเฟอเผอแผตอทาน คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม

2.71 2.70

1.10 1.11

ปานกลาง ปานกลาง

55

ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนสมพนธภาพในครอบครวกอนการทดลอง จาแนกรายดานและรายขอ (n=20) (ตอ)

สมพนธภาพในครอบครว x S.D ระดบของสมพนธภาพ

ดานการพกผอนหยอนใจ

เมอสมาชกในครอบครวไปเทยว มกจะชวนทาน ไปดวยทกครง

1.27 0.39 ตา

ทานและครอบครวมกใชเวลาวางสวนใหญอยดวยกน 1.32 0.47 ตา

ทานและครอบครวใหความสาคญตอกจกรรมนนทนาการ

1.75 0.59 ตา

เมอมเวลาวาง ทานและสมาชกในครอบครวมกพดคย หยอกลอกนเสมอ

2.12 0.78 คอนขางตา

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม 1.61 0.55 ตา ดานความเคารพนบถอซงกนและกน สวนใหญสมาชกในครอบครวของทานจะรบฟง

ความคดเหนตางๆ ของทาน 1.34 0.45 ตา

ทานรสกนอยใจตอทาทาง คาพด หรอวธการทสมาชกในครอบครวปฏบตตอทาน

1.56 0.67 ตา

ทานมอสระในการตดสนใจกระทาสงตางๆ ดวยตนเองโดยสมาชกในครอบครวเปดโอกาสให

1.76 0.78 ตา

สมาชกสวนใหญหรอทกคนในครอบครวไมเปดโอกาสใหทานมสวนรวมแสดงความคดเหนเกยวกบการแกไขปญหาตางๆ ในครอบครว

3.90 0.87 คอนขางสง

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม 2.20 0.74 ปานกลาง ดานการปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน การทากจกรรมใดๆ ของทานรวมกนของครอบครว

เปนสงทไดรบการวางแผนตกลงกนกอน 1.45 0.70 ตา

56

จากตารางท 2 พบวา เมอพจารณา สมพนธภาพในครอบครวของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอดรายดานในระยะกอนการทดลอง พบวา ดานความรกและความหวงใยอาทรซงกนและกน

(x=2.7, S.D.=1.10) พบวาขอท 4 สมาชกในครอบครวชวยเหลอเออเฟอตอทานซงมคาคะแนนสงสด

(x=3.42, S.D.=1.23) และขอ 1 สมาชกในครอบครวสนใจพดคยซกถามความเปนอยของทานม

คะแนนตาสด (x=2.35, S.D.=1.04) ดานการพกผอนหยอนใจ (x=1.61, S.D.=0.55) ขอ 4 เมอมเวลา

วางทานและสมาชกในครอบครวมกพดคย หยอกลอกนเสมอ คาคะแนนสงสด (x=2.12, S.D.=0.78)

ขอ 1 เมอสมาชกในครอบครว ไปเทยวมกจะชวนทานไปดวยทกครง คาคะแนนตาสด (x=1.27,

S.D.=0.39) ดานดวยความเคารพนบถอซงกนและกน (x=2.20, S.D.=0.74) ขอ4 สมาชกสวนใหญหรอทกคนในครอบครวไมเปดโอกาสใหทานมสวนรวมแสดงความคดเหนเกยวกบการแกไขปญหา

ตางๆ ในครอบครวการ คาคะแนนสงสด (x=3.90, S.D.=0.87) ขอ 1 สวนใหญสมาชกในครอบครว

ของทานจะรบฟงความคดเหนตาง ๆ ของทานคาคะแนนตาสด (x=1.34, S.D.=0.45) ดานปรองดอง

เปนอนหนงอนเดยวกน (x=2.80, S.D.=1.40) ขอ 4 เมอมเรองขดแยงกน ทานและครอบครวรวมกน

หาทางออกโดยสนตวธ คาคะแนนสงสด (x=4.12, S.D.=1.86) ขอ 1 การทากจกรรมใดๆ ของทาน

ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนสมพนธภาพในครอบครวกอนการทดลอง จาแนกรายดานและรายขอ (n=20) (ตอ)

สมพนธภาพในครอบครว x S.D

ระดบของสมพนธภาพ

ทานและครอบครวมความรสกเปนนาหนงใจเดยวกน

2.35

0.86

คอนขางตา

เมอทานและครอบครวเกดเรองววาทกน เปนเรองยากทจะระงบโดยไมใหเกดผลกระทบกระเทอนตอ ผหนงผใด

3.30 1.34 ปานกลาง

เมอมเรองขดแยงกน ทานและครอบครวรวมกนหา ทางออกโดยสนตวธ

4.12 1.86 คอนขางสง

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม 2.80 1.48 ปานกลาง

57

รวมกนของครอบครวเปนสงทไดรบการวางแผนตกลงกนกอนคาคะแนนต าสด (x=1.45, S.D.=0.70) ตารางท 3 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนสมพนธภาพในครอบครวของตวอยางหลงทดลอง จาแนกตามรายดานและรายขอ (n=20)

สมพนธภาพในครอบครว S.D ระดบของสมพนธภาพ

ดานความรกและความหวงใยอาทรซงกนและกน

สมาชกในครอบครวจะปลอบใจและใหกาลงใจ ทานเปนอยางด เมอทานรสกทอแทหรอผดหวง

3.07

0.95

ปานกลาง

สมาชกในครอบครวสนใจพดคยซกถามความ เปนอยของทาน

3.67

1.04

คอนขางสง

สมาชกในครอบครวชวยเหลอเออเฟอเผอแผตอทาน 3.65 1.16 คอนขางสง

ทานและครอบครวมการเอาใจใสซงกนและกนอยางสมาเสมอ

3.82 1.21 คอนขางสง

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 3.59 1.23 คอนขางสง

ดานการพกผอนหยอนใจ เมอสมาชกในครอบครว ไปเทยวมกจะชวนทานไป

ดวยทกครง 1.37 0.69 ตา

ทานและครอบครวใหความสาคญตอกจกรรมนนทนาการ

1.62 0.77 ตา

เมอมเวลาวางทานและสมาชกในครอบครวมกพดคยหยอกลอกนเสมอ

1.85 0.69 คอนขางตา

ทานและครอบครวมกใชเวลาวางสวนใหญอยดวยกน 2.72 0.88 ปานกลาง

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 1.91 0.95 คอนขางตา

58

ตารางท 3 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนสมพนธภาพในครอบครวของตวอยางหลงทดลอง จาแนกตามรายดานและรายขอ (n=20) (ตอ)

จากตารางท 3 พบวา เมอพจารณาสมพนธภาพในครอบครวของครอบครวมารดาวยรน หลงคลอดรายดานในระยะหลงการทดลอง พบวา ดานความรกและความหวงใยอาทรซงกนและกน (x=3.59, S.D.=1.23) พบวา ขอท 4 ทานและครอบครวมการเอาใจใสซงกนและกนอยางสมาเสมอ

สมพนธภาพในครอบครว x S.D ระดบของสมพนธภาพ

ดานความเคารพนบถอซงกนและกน สวนใหญสมาชกในครอบครวของทานจะรบฟง

ความคดเหนตางๆ ของทาน 1.64 0.75 ตา

ทานมอสระในการตดสนใจกระทาสงตางๆ ดวย ตนเองโดยสมาชกครอบครวเปดโอกาสใหมอสระ

1.86 0.98 คอนขางตา

สมาชกสวนใหญหรอทกคนในครอบครวไมปด โอกาสใหทานมสวนรวมแสดงความคดเหนเกยวกบ การแกไขปญหาตางๆ ในครอบครว

2.90 0.87 ปานกลาง

ทานรสกนอยใจตอทาทาง คาพด หรอวธการท สมาชกในครอบครวปฏบตตอทาน

2.80 0.87 ปานกลาง

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 2.46 0.84 คอนขางตา

ดานการปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน การทากจกรรมใดๆ ของทานรวมกนของครอบครว

เปนสงทไดรบการวางแผนตกลงกนกอน 1.55

0.77

ตา

เมอทานและครอบครวเกดเรองววาทกน เปนเรอง

ยากทจะระงบโดยไมใหเกดผลกระทบกระเทอนตอผหนงผใด

2.30

1.34

คอนขางตา

ทานและครอบครวมความรสกเปนนาหนงใจเดยวกน 2.75 0.86 ปานกลาง เมอมเรองขดแยงกนทานและครอบครวรวมกน

หาทางออกโดยสนตวธ 3.12

0.86

ปานกลาง

คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 2.90 0.87 ปานกลาง

59

ซงมคาคะแนนสงสด (x=3.82, S.D.=1.21) และขอ 1 สมาชกในครอบครวจะปลอบใจและให กาลงใจคาคะแนนตาสด (x=3.07, S.D.=0.95) ดานการพกผอนหยอนใจ(x=1.91, S.D.=0.95) ขอ 4 ทานและครอบครวมกใชเวลาวางสวนใหญอยดวยกนคาคะแนนสงสด (x=2.72, S.D.=0.88) ขอ1 เมอสมาชกในครอบครวไปเทยวมกจะชวนทานไปดวยทกครงคาคะแนนตาสด (x=37, S.D. =0.69) ดานดวยความเคารพนบถอซงกนและกน (x=2.46, S.D.=0.84) ขอ 4 ทานรสกนอยใจตอทาทาง คาพดหรอวธการทสมาชกในครอบครวปฏบตตอทาน คาคะแนนสงสด (x=2.80, S.D.=0.87) ขอ 1 สวนใหญสมาชกในครอบครวของ ทานจะรบฟงความคดเหนตางๆ ของทานคาคะแนนตาสด (x=1.64, S.D.=0.75) ดานปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน (x=2.90, S.D.=0.87) ขอ4 เมอมเรอง ขดแยงกน ทานและครอบครวรวมกนหาทางออกโดยสนตวธคาคะแนนสงสด (x=3.12, S.D.=0.87)ขอ1การทากจกรรมใดๆ ของทานรวมกนของครอบครวเปนสงทไดรบการวางแผนตกลงกนกอน คาคะแนนตาสด (x=1.55, S.D.=0.77)

ตารางท 4 แสดง คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบ ของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด กอนการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด (n=20)

การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร x S.D ระดบ

การมสวนรวม ดานการแลกเปลยนขอมล สมาชกครอบครวมการซกถามทานเกยวกบ

ปญหาการใหนมบตร 1.67

0.54

ตา

สมาชกครอบครวมการแลกเปลยนความรเกยวกบการเลยงดบตรกบผทประสบการณ

1.76 0.56 ตา

ครอบครวของทานมการสอบถามบคลากรทาง การแพทยเกยวกบการสงเกตความผดปกต ของบตร

2.02 0.67 คอนขางตา

ครอบครวของทานใหขอมลเกยวกบดแลบตร คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม

2.45 1.89

0.67 0.53

คอนขางตา คอนขางตา

60

ตารางท 4 แสดง คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด กอนการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด (n=20) (ตอ)

การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร x S.D ระดบ

การมสวนรวม ดานการวางแผนและตดสนใจในการดแลเลยงดบตร ครอบครวของทานไดมสวนรวมในการวางแผน

เตรยมอปกรณของใช ทเหมาะสมกบบตร 1.23 0.43 ตา

ครอบครวของทานไดมสวนรวมในการพจารณา เลอกวธการดแลบตรเมอมอาการผดปกต

1.46 0.56 ตา

ครอบครวของทานมสวนรวมวางแผนเกยวกบ คาใชจายในการเลยงดบตร

2.56 0.89 คอนขางตา

คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม 1.67 0.67 ตา ดานการปฏบตการดแล สมาชกครอบครวชวยปลอบโยนเวลาทบตรของ

ทานรองไห 1.01 0.23 ตา

ครอบครวของทานรวมจดสถานทสงแวดลอมท

เหมาะสมสาหรบบตรของทาน 1.17

0.32

ตา

ครอบครวของทานชวยทาน ดแลบตร เชน ปอนนม อาบนา ดแลความสะอาดหลงขบถายและ ทาความสะอาดเสอผาบตร

1.67 0.55 ตา

ครอบครวของทานมสวนรวมในการสงเสรมพฒนาการบตรของทานโดยการอมเดนเทยวพดคยหยอกลอ

1.89

0.78 ตา

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 1.77 0.65 ตา ดานการประเมนผล สมาชกครอบครวของทานใหการชมเชยทาน

เมอทานไดมการดแลบตรอยางถกตอง 1.02 0.76 ตา

61

ตารางท 4 แสดง คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด กอนการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด (n=20) (ตอ)

การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร x S.D

ระดบ การมสวนรวม

ครอบครวของทานมสวนรวมในการประเมนผลการเจรญเตบโตของบตร

1.23 0.46 ตา

ครอบครวของทานกระตนเตอนเรองพาบตรไปฉดวคซน

1.77 0.45 ตา

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 1.57 0.56 ตา

จากตารางท 4 พบวา เมอพจารณาการมสวนรวมในครอบครวในการเลยงดบตรรายดาน

ในระยะกอนการทดลอง ดานการแลกเปลยนขอมล (x=1.89, S.D.=0.53) พบวา ขอท 4

ครอบครวของทานใหขอมล เกยวกบการดแลเบองตนเมอบตรมอาการผดปกต มคาคะแนนสงสด

(x=2.45, S.D.=0.67) และขอ 1 ครอบครวของทานใหขอมลเกยวกบการดแลเบองตนเมอบตรม

อาการผดปกต มคาคะแนนตาสด (x=1.67, S.D.=0.54)ดานการวางแผนและตดสนในการดแลเลยงด

บตร(x=1.67, S.D.=0.67) ขอ 4 ครอบครวของทานมสวนรวมวางแผนเกยวกบ คาใชจายในการเลยง

ดบตรมคาคะแนนสงสด (x=2.56, S.D.=0.89) และขอ 1 ครอบครวของทานไดมสวนรวมในการ

วางแผนเตรยมอปกรณของใช ทเหมาะสมกบบตร มคาคะแนนตาสด (x=1.23, S.D.=0.43)ดานการ

ปฏบตการดแล (x=1.77, S.D.=0.65) ขอ 4 ครอบครวของทานมสวนรวมในการสงเสรมพฒนาการ

บตรของทานโดยการอมเดนเทยวพดคยหยอกลอ มคาคะแนนสงสด (x=189, S.D.=0.78) และ ขอ 1

สมาชกครอบครวชวยปลอบโยนบตรทานรองไห มคาคะแนนตาสด (x=1.01, S.D.=0.23)ดานการ

ประเมนผล (x=1.14, S.D.=0.68) ขอ 3 ครอบครวของทานกระตนเตอนเรองพาบตรไปฉดวคซน ม

คาคะแนนสงสด (x=1.23, S.D.=0.45) และขอ 1 สมาชกครอบครวของทานใหการชมเชยทานไดม

การดแลบตรอยางถกตอง มคาคะแนนตาสด (x=1.02, S.D.=0.76)

62

ตารางท 5 แสดง คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด หลงการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด (n=20)

การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร x S.D ระดบ

การมสวนรวม ดานการแลกเปลยนขอมล สมาชกครอบครวมการซกถามทานเกยวกบ

ปญหาการใหนมบตร 2.25 0.78

คอนขางตา

ครอบครวของทานมการสอบถามบคลากรทาง การแพทยเกยวกบการสงเกตความผดปกต ของบตร

2.90

0.89 ปานกลาง

สมาชกครอบครวมการแลกเปลยนความรเกยวกบการเลยงดบตรกบผทประสบการณ

3.00 1.09 ปานกลาง

ครอบครวของทานใหขอมลเกยวกบการดแลเบองตนเมอบตรมอาการผดปกต

3.15 1.06 ปานกลาง

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม 2.97 0.87 ปานกลาง ดานการวางแผนและตดสนใจในการดแลเลยงดบตร ครอบครวของทานไดมสวนรวมในการวางแผน

เตรยมอปกรณของใช ทเหมาะสมกบบตร 2.27 0.76 คอนขางตา

ครอบครวของทานไดมสวนรวมในการพจารณา เลอกวธการดแลบตรเมอมอาการผดปกต

4.01 1.33 คอนขางสง

ครอบครวของทานมสวนรวมวางแผนเกยวกบ คาใชจายในการเลยงดบตร

4.54 1.98 คอนขางสง

คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานโดยรวม 3.79 1.55 คอนขางสง ดานการปฏบตการดแล สมาชกครอบครวชวยปลอบโยนเวลาทบตรของ

ทานรองไห 2.25

0.67 คอนขางตา

ครอบครวของทานชวยทาน ดแลบตร เชน ปอนนม อาบนา ดแลความสะอาดหลงขบถาย

2.71 0.88 ปานกลาง

63

ตารางท 5 แสดง คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด หลงการปฏบตการดแลตามโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด (n=20) (ตอ)

การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร x S.D ระดบ

การมสวนรวม

ครอบครวของทานมสวนรวมในการสงเสรมพฒนาการบตรของทานโดยการอมเดนเทยวพดคยหยอกลอ

3.33 0.98 คอนขางสง

ครอบครวของทานรวมจดสถานทสงแวดลอมทเหมาะสมสาหรบบตรของทาน

4.09 1.88 คอนขางสง

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 3.06 1.03 คอนขางสง ดานการประเมนผล ครอบครวของทานกระตนเตอนเรองพาบตร

ไปฉดวคซน 2.86 0.99 ปานกลาง

ครอบครวของทานมสวนรวมในการประเมนผลการเจรญเตบโตของบตร

3.45 0.98 คอนขางสง

สมาชกครอบครวของทานใหการชมเชยทานเมอทานไดมการดแลบตรอยางถกตอง

3.98 1.22 คอนขางสง

คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน โดยรวม 3.57 1.01 คอนขางสง จากตารางท 5 พบวา เมอพจารณาการมสวนรวมของครอบครวในการลยงดบตรรายดาน

ในระยะหลงการทดลอง ดานการแลกเปลยนขอมล (x=1.80, S.D.=0.53) พบวาขอท 4 ซงมครอบครว

ของทาน ใหขอมลเกยวกบการดแลเบองตนเมอบตรมอาการผดปกต มคาคะแนนสงสด (x=3.15, S.D.=1.06) และขอ 1 สมาชกครอบครวมการซกถามทานเกยวกบปญหาการใหนมบตรตาสด

(x=2.25, S.D.=0.76) ดานการวางแผนและการตดสนใจในการดแลเลยงดบตร(x=3.79, S.D.=1.55)

พบขอ 4 ครอบครวของทานมสวนรวมวางแผนเกยวกบคาใชจาย ในการเลยงดบตร มคาคะแนน

สงสด (x=4.45, S.D.=1.98) และขอ 1 ครอบครวของทานมสวนรวมวางแผนเกยวกบสมาชกในเรอง

คาใชจายในการเลยงดบตร มคาคะแนนตาสด (x=2.27, S.D.=0.76) ดานการปฏบตการ(x=3.06,

64

S.D.=1.03) ขอ 4 ครอบครวของทานรวมจดสถานทสงแวดลอมทเหมาะสมสาหรบบตรของทาน

(x=4.09, S.D.=1.88) และขอ 1 สมาชกครอบครวชวยปลอบโยนเวลาทบตรของทานรองไห (x=2.25,

S.D.=0.67) ดานการประเมนผล (x=3.57, S.D.=1.01) ขอ 3 สมาชกครอบครวของทานใหการชมเชย

ทานเมอทานไดมการดแลบตรอยางถกตอง มคาคะแนนสงสด (x=3.98, S.D.=1.22) และขอ1

ครอบครวของทานกระตนเตอนเรองพาบตรไปฉดวคซน มคาคะแนนตาสด (x=2.86, S.D.=0.99) ตารางท 6 แสดงการเปรยบเทยบคาเฉลยของลาดบทของคะแนนสมพนธภาพในครอบครวของกลมตวอยางระยะกอนการทดลองและระยะหลงการทดลอง (The Wilcoxon Signed Ranks Test)

Mean Rank Sum of Rank Wilcoxon Signed Ranks Test Z Asymp.Sig. (2-tailed)

Negative Rank 0 0 Positive Rank 11.00 290.00 -3.512 .000 *

*p<0.05 จากตารางท 6 พบวา กลมตวอยางมคาเฉลยของลาดบทของผลตางทมคาลบเปน 0.00 (Sum of Rank=0.0) และมคาเฉลยของลาดบทของผลตางทมคาบวก 11.00 (Sum of Rank=290.00) เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนสมพนธภาพในครอบครว ของมารดาวยรนหลงคลอดทเปนกลมตวอยางในระยะกอนการทดลองและระยะหลงการทดลองมคาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 7 แสดงการเปรยบเทยบคาเฉลยของลาดบทของคะแนนการมสวนรวมในการเลยงดบตรในครอบครวของกลมตวอยางระยะกอนการทดลองและระยะหลงการทดลอง (The Wilcoxon Signed Ranks Test)

Mean Rank Sum of Rank Wilcoxon Signed Ranks Test Z Asymp.Sig. (2-tailed)

Negative Rank 0 0 Positive Rank 10.50 210.00 -3.925 .000 *

*p<0.05

65

จากตารางท 7 พบวากลมตวอยางเมอมการเปรยบเทยบมคาเฉลยของลาดบทผลตางทมคาลบเปน 0 (Sum of Rank=0.0) และมคาเฉลยของลาดบทของผลตาง ทมคาบวก 10.50 (Sum of Rank = 210.0) เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด ระยะกอนและหลงการทดลอง มความแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

บทท 5

อภปรายผล

การวจยเรอง ผลลพธของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ผวจยไดอภปรายผลตามวตถประสงคและสมมตฐาน ดงน ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง จากผลการวจย พบวา กลมตวอยาง เปนครอบครวของมารดาวยรนทไมมการวางแผนในการตงครรภ จานวน 20 ครอบครว มลกษณะประชากรทคลายคลงกน โดยมารดาวยรนสวนใหญมอายระหวาง 14-16 ป สวนใหญมการศกษานอย ไดแก ระดบประถมศกษา และรองลงมาชนมธยมศกษาตอนตนและอาชวศกษา กลมตวอยางไมไดทางานเปนสวนใหญ เมอจาหนายจากโรงพยาบาลจะกลบไปอยกบครอบครวตนเอง รองลงมาไปอยกบสามและครอบครวของสาม รายไดของครอบครวของมารดาวยรนทอาศยอยหลงจาหนายจากโรงพยาบาล มรายไดอยในชวง 6,001–10,000 บาท สวนใหญอยในระดบพอใช มารดาวยรนสวนใหญไมมการวางแผนการตงครรภ ไมมประสบการณในการเลยงดเดกมากอน จงทาใหมารดาวยรน พบปญหาในการดแลตนเองหลงคลอดและบตรแรกเกด ซงสอดคลองกบวจยของ สกาวรตน เทพรกษ และคณะ (2553: ข) ทศกษาสถานการณและปจจยทเกยวของกบ การตงครรภของหญงอายต ากวา 20 ป ในเขตสาธารณสขท 4 และ 5 พบวา หญงตงครรภวยรนสวนใหญรอยละ 67.7 มอาย 17-19 ป สวนใหญตงครรภครงแรกรอยละ 88.00 เรมฝากครรภระหวาง 13-27 สปดาห รอยละ 54.9 และมภาวะโลหตจางรอยละ 25 ในระยะตงครรภบรโภคอาหารในปรมาณทไมเพยงพอตอวนรอยละ 64.9 เสยงตอการขาดสารอาหารรอยละ 83.3 ระยะหลงคลอดพบทารกน าหนกนอยกวา 2,500 กรม รอยละ 13.4 การตงครรภในวยรนสงผลตอตวหญงตงครรภวยรน ทารก ครอบครวและสงคม

67

ผวจยไดวเคราะหบรบท วฒนธรรม วถชวตและคานยมของประชากรในพนทจงหวดนครปฐม อาเภอเมอง พบวา การตงครรภในวยรนทมอายต ากวา 20 ป มกพบในพนททหางจากอาเภอเมอง จะเปนลกษณะชนบท สวนใหญครอบครวมอาชพทางดานเกษตรกรรม มการศกษานอย และมความเชอเกยวกบการแตงงาน วาถาบตรสาวในครอบครวแตงงานอายนอย เดกทเกดมาจะเจรญเตบโตเรวและมสตปญญาทด ฉะนนจะเหนไดวา มมารดาวยรนจานวนมากขน ซงครอบครวเหลานไมเหนปญหาภายหนาทจะเกดกบมารดาวยรนเองและบตร วตถประสงคท 1 เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยสมพนธภาพในครอบครวกอนและหลงของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด จากการศกษาผลของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดสามารถอภปรายตามสมมตฐานทตงไวดงน

สมมตฐานท 1 ครอบครวมารดาวยรนทไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดมคะแนนเฉลยของสมพนธภาพในครอบครวสงขน จากแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ ทผวจยนามาใชในการสรางโปรแกรมซง กลมตวอยางเปนครอบครวของมารดาวยรน ทตองใชเทคนคครอบครวบาบดและเนนครอบครวเปนบรบท (Family nursing with the family as focus) เพราะครอบครวของมารดาวยรนคอนขางเปราะบาง ตองอาศยสมพนธภาพระหวางผวจยกบมารดาวยรนและครอบครว หลงจากไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ผวจยพบวา โปรแกรมมผลตอสมพนธภาพในครอบครว จากการประเมนจากแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว ซงผวจยไดนาแนวคดสมพนธภาพในครอบครวของฟรดแมน (Friedman, 1986: 163) มาประยกตในการวจยครงน จะประกอบไปดวย ระยะกอนการทดลอง ดานความรกและหวงใยอาทรซงกนและกน

อยในระดบคอนขางตา(x=2.59, SD=1.23) ดานการพกผอนหยอนใจอยในระดบตา (x=1.91,

SD=0.95) ดานการเคารพนบถอซงกนและกนอยในระดบปานกลาง (x=2.20, SD=0.74) ดานการ

ปรองดองเปนอนหนงเดยวกนอยในระดบปานกลาง (x=2.80, SD=1.40) สวนในระยะหลงการทดลองตามโปรแกรม พบวา ดานความรกและหวงใยอาทรซงกนและกนอยในระดบคอนขางสง

(x=3.59, SD=1.23) ดานการพกผอนหยอนใจอยในระดบคอนขางตา (x=1.91, SD=0.95) ดานเคารพ

นบถอซงกนและกนอยในระดบปานกลาง (x=2.46, SD=0.84) ดานการปรองดองเปนอนหนงอน

เดยวกนอยในระดบปานกลาง (x=2.90, SD=0.87) พบวา กลมตวอยางมคาเฉลยของลาดบทของผลตางทมคาลบเปน 0.00 (Sum of Rank=0.00) และมคาเฉลยของลาดบทของผลตางทมคาบวก 11.00 (Sum of Rank=290.00) เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนโดยรวมสมพนธภาพในครอบครว

68

ของกลมตวอยางใน ระยะกอนการทดลองและระยะหลงการทดลองมคาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 จากผลการวจย ผวจยพบวาโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดม ผลตอสมพนธภาพในครอบครวของครอบครวมารดาวยรน วตถประสงคท 2 เพอเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรกอนและหลงของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด สมมตฐานท 2 ครอบครวมารดาวยรนทไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด มคะแนนเฉลยการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรมากขน ผลของโปรแกรมตอการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร พบวากลมตวอยางเมอมการเปรยบเทยบมคาเฉลยของลาดบทผลตางทมคาลบเปน 0.00 (Sum of Rank=0.00) และมคาเฉลยของลาดบทของผลตาง ทมคาบวก 10.50 (Sum of Rank=210.0) เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวมารดาวยรน ระยะกอนและหลงการทดลอง มความแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โปรแกรมมผลตอการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร พบวา มารดาวยรนท ตอบแบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรม คาเฉลยคะแนนหลงการไดรบโปรแกรมสงกวากอนการไดรบโปรแกรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ดานการแลกเปลยนขอมล มคาคะแนนเฉลยและคา

เบยงเบนมาตรฐานโดยรวม (x=2.97, S.D.=0.87) ระดบคะแนนคอนขางสง ซงกอนเขาโปรแกรมจะอยในระดบคอนขางตา แสดงวาครอบครวมารดาวยรนทไมพรอมในการมบตร ซงอาจจะสงผลตอมารดาวยรนและบตรโดยตรงพยาบาลเวชปฏบตชมชนไดเลงเหนการแกปญหาทเกดขน โดยการสรางสมพนธภาพกบมารดาวยรนและครอบครว มการใชเทคนคสนทนาบาบดในครอบครว เพอใหครอบครวเกดการสะทอนคด รจกการทาหนาทของครอบครวมากขน ทาใหครอบครวมารดาวยรนมทศนคตทดและสงผลใหเกดความสนใจการดแลบตร เพราะครอบครวถอวาบตรทเกดมาเปนสมาชกในครอบครวดวย เพราะตามแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ ยดการดแลครอบครวเปนศนยกลาง มการสรางสมพนธภาพ มการชมเชย มการไดรบขอมล เพอสรางใหครอบครวมความเขมแขง สามารถแกปญหาเองได มทศนคตทดในการเลยงดบตร มการปรบบทบาทของสมาชกในครอบครวใหเหมาะสมกบพฒนกจ ซงแนวคดการพยาบาลครอบครวของฟรดแมน (1986: 15) และ จารวรรณ มณฑรรตน (2547: ค) ไดกลาววา หญงวยรนทตงครรภโดยไมมการวางแผน จะทาใหเกดความไมมนใจ มความเครยด ไมสามารถจดการปญหาตนเองได ถาไดรบความรวมมอจากครอบครว

69

ไดรบรในการดาเนนชวตทไมเคยมประสบการณ ครอบครวจะเปนผทมสวนรวมในเรองตางๆ ทาใหมารดาวยรนเกดความมคณคา มความรกใหกบบตร มการวางแผนในอนาคตทด การตงครรภของมารดาวยรนทไมพรอม ไมมการวางแผนในการคลอด ถอวาเปนภาวะวกฤตทมารดาวยรนตองเผชญ โดยตองเผชญดวยตนเองกอนเพราะมการปกปดทางครอบครว ทาใหเกดวกฤตทางจตใจ วฒภาวะทางอารมณ กอใหเกดความเครยด ยงทาใหเกดมความรสกทไมดกบบตร เพราะไมสามารถปรบบทบาทใหมได ภาวะความรบผดชอบตางๆ ซงมารดาวยรนยงไมสามารถทจะทาไดเพราะธรรมชาตของวยรน และมชวงเปลยนผาน ซงมารดาวยรนกยงมความตองการเหมอนวยรนทวไป ไมมการวางแผนกบอนาคตตนเอง และการมบตร ทาใหความรสกพงพาผอนมมากขน เกดความความขดแยงในเรองตางๆ (วชร ทรพยม, 2550: 103) ผวจยจงตระหนกวากลมตวอยางน เพราะมอตราการเพมมากขนอยางรวดเรวและเจอในอายนอยมากขนเรอยๆ ไมวาจะมการปองกนจากการสอนสขศกษาในโรงเรยน มสอทางสงคม มการแนะนาจากโรงพยาบาล เมอมาฝากครรภแตกลมตวอยางนไมคอยฝากครรภมการปกปด มการทาแทงแตไมสาเรจ ถอวากลมตวอยางเปนกลมทเปราะบาง ดานอารมณความรสกมาก ผวจยนาแนวคดทางการพยาบาลครอบครวของแคลการ มาใชเนองจากมทงการประเมนและการปฏบตการ มการสรางสมพนธภาพ มขนตอนในการใหคาปรกษารายคน และรายกลม มแนวทางแกไขปญหาทมารดาวยรนประสบอย และวางแผนของครอบครว ในการชวยเหลอมารดาวยรนและบตรใหมการเจรญเตบโต มพฒนาการทด ทาใหมารดาวยรนมความมนใจ มความรสกคณคาในตนเอง เชน ไดรบคาชมเชยจากสมาชกในครอบครวในการดแลบตร สามารถปรบตวเปนมารดาทเหมาะสม ซงการวจยครงนไดเปนไปตามสมมตฐานทตงไว สรป จากผลการวเคราะหขอมลและสามารถนามาอภปรายผลไดดงน การทาหนาทของครอบครวทมมารดาวยรน ทไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ซงผวจยสรางขนในการทาหนาทครอบครว โดยใชแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Model) ทเนนการสนทนา เพอการบาบด (Therapeutic conversation) ซงผวจยดาเนนโปรแกรมซงประกอบดวยกจกรรมหลก ไดแก การสนทนาเพอการบาบด ซงใชไดผลดกบกลมตวอยางในการศกษาครงนทครอบครวมปญหาทซบซอนไมสามารถปรบสมดลชวตครอบครว และมความตองการการชวยเหลอจรงๆ เนองจากการสนทนา เพอการบาบดเนนใหครอบครว ทาใหผวจยเขาใจบรบทและศกยภาพของครอบครว ซงสอดคลองกบผลการวจยของเมนารดและซอเซยร (Menard & Saucier, 2000: 122) ทศกษาในรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Intervention: CFIM) ในการดแลครอบครว ชวยใหพยาบาลมแนวทางในการสนทนาบาบด เพอการพยาบาลครอบครว และ

70

พบวาทงพยาบาลและครอบครวพงพอใจรปแบบนเพราะสามารถดแลชวยใหครอบครวผานวกฤตไปได และเลบอฟ (Leboeuf, 1999 อางถงใน จนตนา วชรสนธ, 2548) ทใชรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Intervention: CFIM) เปนแนวทางในการดแลครอบครวทเจบปวยโดยเนนการเลาเรองราวเปนกจกรรมการดมการสรางสมพนธภาพและการใชเทคนคสนทนาบาบด ทาใหพยาบาลเขาใจประสบการณการเจบปวย การรบร ความเชอและการสนบสนนของครอบครว ผวจยพบวา ชวยเพมความสามารถของครอบครวในการเผชญความเจบปวยและชวยลดภาวะวกฤตไดและ พบวาวธการเหลานชวยสงเสรมความผาสกของครอบครวดวย การถามความเชอเกยวกบสมพนธภาพในครอบครว ชวยใหผวจยเขาใจความเชอซงมผลตอความสามารถใน การเสนอขอมลทเปนประโยชนตอการปรบความเชอและพฤตกรรมของครอบครวได การประเมนเกยวกบบรบทของครอบครว เพอใหทงผวจย ครอบครวและมารดาวยรนเขาใจในบรบทของครอบครว ความเชอตอการทาหนาทและสะทอนคดในการทาหนาทของครอบครวโดยใชคาถามแบบวงกลม (Circular question) ซงจะทาใหเหนความสมพนธระหวางบคคล ปรากฏการณ ความคดหรอความเชอ และความตงใจของครอบครวทจะเอออานวย กระตนใหเกดจตสานก หรอปรบวถชวตครอบครว เพอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Wright & Leahey, 2005: 156) ผวจยจงไดนารปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Intervention: CFIM)ไปใชในการใหการดแลพอแมของเดกทปวยเปนหวใจ (Circular heart disease) และ ภาวะแทรกซอน (Hypoplastic syndrome) โดยใชคาถามแบบวงกลม (Circular question) เพอคนหาความแตกตางของความสมพนธ ความคดหรอความเชอของบดา และชวยใหบดาเดกไดมโอกาสสะทอนประสบการณในการบอกเลาถงความเจบปวย พบวาสามารถบรรเทาสถานการณทวกฤตและชวยใหครอบครวปรบตวได

บทท 6

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดตอสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ประชากรทศกษาคอ ครอบครวทมมารดาวยรนหลงคลอด ทมาคลอดโรงพยาบาลศนย จงหวดนครปฐม ในงบประมาณป 2555 โดยผวจยไดคดกรองกลมตวอยางในการศกษา คอ ครอบครวของมารดาหลงคลอดทมอาย 14-19 ป ซงกาหนดคณสมบต ดงน มความสมครใจและยนดใหความรวมมอในการเขารวมการวจยครงน มสมพนธภาพในครอบครวอยในเกณฑปานกลางถงตา ไมมปญหาดานการสอสาร ไดแก การไดยน การพด การมองเหน รวมทงการใชภาษาและอาศยอยในพนทอาเภอเมอง ในจงหวดนครปฐม โดยผวจยคดเลอกจานวนครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด 20 ครอบครวและเปนมารดาวยรนทคลอดโรงพยาบาลศนย จงหวดนครปฐม เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย ขอมลสวนบคคลของมารดาวยรน สามและครอบครว ไดแก อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยของครอบครว ความพรอมในการมบตร ประสบการณในการเลยงดเดก แบบประเมนครอบครวของแนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวและ แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ซงผวจยไดมการประยกตจากการทบทวนวรรณกรรมและผานการตรวจสอบคณภาพจากผทรงคณวฒจานวน 5 ทาน การวเคราะหขอมลกระทาอยางเปนระบบโดยวธการทางสถต คานวณหาคาความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และเปรยบเทยบความแตกตาง คาคะแนนเฉลยสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร โดยคาสถต The Wilcoxon Signed Ranks Test

72

สรปผลการวจย 1. กลมตวอยาง จานวน 20 ครอบครว ทมมารดาหลงคลอดอาย 14-19 ป สวนใหญมารดาวยรน จบการศกษาชนประถมศกษา ไมมอาชพ เชนเดยวกบสามทลกษณะคลายคลงกน รายไดของครอบครวสวนใหญอยในชวง 6,000-10,000 บาท อยในระดบพอใช มารดาวยรนสวนใหญไมพรอมในการตงครรภครงน ลกษณะของครอบครวทมารดาวยรนอาศยอยดวยเปนครอบครวขยาย สวนใหญกลบมาอยกบครอบครวเดมของมารดาวยรนและไมมประสบการณในการเลยงดบตรมากอน 2. เมอพจารณาสมพนธภาพในครอบครว พบวา คาคะแนนเฉลยจาแนกรายดาน ในขณะระยะกอนการทดลอง ไดแก ดานความรกและหวงใยอาทรซงกนและกนอยในระดบปานกลาง

(x=2.71, SD=1.10) ดานการพกผอนหยอนใจอยในระดบตา (x=1.61, SD=0.55) ดานการเคารพนบ

ถอซงกนและกนอยในระดบปานกลาง (x=2.20, SD=0.74) ดานการปรองดองเปนอนหนงเดยวกน

อยในระดบปานกลาง (x=2.80, SD=1.40) สวนคาคะแนนเฉลยจาแนกรายดาน ในขณะระยะหลง

การทดลอง ไดแก ดานความรกและหวงใยอาทรซงกนและกนอยในระดบคอนขางสง (x=3.59,

SD=1.23) ดานการพกผอนหยอนใจอยในระดบคอนขางตา (x=1.91, SD=0.95) ดานการเคารพนบ

ถอซงกนและกนอยในระดบปานกลาง (x=2.46, SD=0.84) ดานการปรองดองเปนอนหนงอน

เดยวกนอยในระดบปานกลาง (x= 2.90, SD=0.87) เมอนาคาคะแนนเฉลยโดยรวมมาเปรยบเทยบ

ดวยสถต The Wilcoxon Signed Rank Test พบวา สมพนธภาพในครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด หลงการทดลองมคาเฉลยคะแนนโดยรวม สงกวาระยะกอนไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 3. เมอพจารณาการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร พบวา คาคะแนนเฉลยจาแนกรายดาน ในขณะระยะกอนการทดลองไดแก ดานการแลกเปลยนขอมลอยในระดบคอนขาง

ตา (x=1.89, SD=0.53) ดานการวางแผนและตดสนใจในการเลยงดบตรอยในระดบตา (x=1.67,

SD=0.67) ดานการปฏบตการดแลอยในระดบตา (x=1.77, SD=0.65) ดานการประเมนผลอยใน

ระดบตา (x=1.57, SD=0.76) สวนคาคะแนนเฉลยจาแนกรายดาน ในขณะทระยะหลงการทดลอง

ไดแก ดานการแลกเปลยนขอมลอยในระดบปานกลาง (x=2.97, SD=0.87) ดานการวางแผนและ

ตดสนใจในการเลยงดบตรอยในระดบคอนขางสง (x=3.79, SD=0.1.55) ดานการปฏบตการดแลอย

ในระดบคอนขางสง (x=3.06, SD=1.03) ดานการประเมนผลอยในระดบคอนขางสง (x=3.57,

73

SD=1.01) เมอนาคาคะแนนเฉลยโดยรวมมาเปรยบเทยบดวยสถต The Wilcoxon Signed Rank Test พบวา การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ในระยะหลงการไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด มคาเฉลยของคะแนนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร สงกวาระยะกอนไดรบโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ขอเสนอแนะ 1. ดานการปฏบตการพยาบาล 1.1 ควรจดทาโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ในครอบครวทมมารดาวยรนทมปญหาดานสมพนธภาพในครอบครวอยางตอเนอง เพอเปนการสนบสนนใหครอบครวเขามามสวนรวมในการสนทนาบาบด เพอใหครอบครวและผปวยตระหนกถงความสาคญของการทาหนาทของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอดใหเหมาะสม และเพอใหการพยาบาลไดตรงกบปญหาทเกดขน นอกจากนผดแลทางสขภาพควรจะตองเขาใจศกยภาพและความตองการของครอบครว ตองใหเวลาพดคยกบครอบครว เพอเขาใจความรสกและความตองการของมารดาวยรนหลงคลอด 1.2 รปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Calgary Family Intervention Model: CFIM) เปนรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวรปแบบใหมทพยาบาลครอบครวยงไมคอยนามาใชในการปฏบตการพยาบาลมากอน และเปนรปแบบทเนนการทาหนาทของครอบครว ซงในการใชรปแบบการปฏบตการพยาบาลครอบครวของแคลการ นอกจากพยาบาลจะตองมทกษะ ความชานาญในการใชเทคนคตางๆ ในการปฏบตการพยาบาล เชน การสนทนาเพอการบาบด การใชคาถามแบบวงกลม การใชคาถามเดยว และการชนชมในความสามารถของครอบครว เปนตน ดงนนพยาบาลจงจาเปนตองไดรบการฝกทกษะและเทคนคตางๆ เปนอยางดเพอใหการปฏบตการพยาบาลมประสทธภาพสอดคลองกบความตองการของครอบครว 2. ดานการบรหารการพยาบาล ผบรหารควรตระหนกถงความสาคญของการใหครอบครวเขามามสวนรวมในการดแลมารดาวยรนหลงคลอด โดยการกาหนดนโยบายและวางแผนพฒนาการดแลโดยการเนนการทาหนาทของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด เพอใหทงมารดาวยรนหลงคลอดและครอบครวไดรบการดแลอยางถกตองเหมาะสม สามารถปรบตวเมอเผชญกบปญหา สงผลใหครอบครวสามารถทาหนาทของครอบครวไดดขน

74

3. ดานการศกษา สามารถนาผลการวจยและโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดทมมารดาวยรน สอดแทรกในเนอหาการเรยนการสอนเกยวกบการพยาบาลครอบครวทมมารดาวยรนหลงคลอด เพอใหนกศกษาไดตระหนกเหนความสาคญในการทาหนาทของครอบครว โดยเฉพาะสมาชกครอบครว 4. ดานการวจย ควรมการศกษาวจยในลกษณะเดยวกนนเปนงานวจยเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลเชงลกและมความครอบคลมในรายละเอยดของกลมตวอยางเกยวกบการทาหนาทครอบครวของครอบครวมารดาวยรนหลงคลอด

75

บรรณานกรม

ภาษาไทย กลมงานอนามยแมและเดก สานกสงเสรม กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2553). รายงาน สถานการณ การเกดมชพ. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข. กลยา วาณชบญชา. (2552). การใช SPSS for Windows ในการวเคราะหขอมล. กรงเทพ: บรษท ธรรมสาร จากด. คณะกรรมาธการ การสาธารณสข วฒสภา. (2554). รายงานพจารณาศกษา เรอง ปญหาการตงครรภ ในวยรน. กรงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสข. (อดสาเนา). กองสถต กระทรวงสาธารณสข. (2553). สถตสาธารณสข. นนทบร: สานกนโยบายและยทธศาสตร. จารวรรณ มณฑรรตน. (2547). ความพรอมในการเปนมารดาของวยรนตงครรภแรก. วทยานพนธ ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต. สาขาจตวทยาชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศลปากร. จนตนา วชรสนธ. (2548). ทฤษฏการพยาบาลครอบครวขนสง. ชลบร: ภาควชาการพยาบาลแม และเดก คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา. จฑาพร อนทสทธ. (2545). สมพนธภาพในครอบครว และเจตคตตอการตงครรภของหญง ตงครรภทม อาการคลนไส อาเจยน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. สาขาการพยาบาลแมและเดก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. นรามย ใชเทยมวงค. (2535). แรงสนบสนนทางสงคมการดแลตนเองและคณภาพชวตของผปวย โรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาพยาบาลศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. มาล เกอนกล. (2554). การตงครรภในมารดาวยเสยง. กรงเทพ: บรษท ยเนยน ครเอชน จากด. ปรยา แกวพมล. (2546). การมสวนรวมของสตรครรภแรกในการดแลในระยะคลอด. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาการพยาบาลสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. รจา ภไพบลย. (2534). การพยาบาลครอบครว: แนวคดทฤษฏและการนาไปใช. ขอนแกน: คณะ พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. โรงพยาบาลนครปฐม. (2553). ทะเบยนการคลอด โรงพยาบาลนครปฐม ป 2553. นครปฐม: โรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม. (อดสาเนา).

76

สกาวรตน เทพรกษ และคณะ. (2553). รายงานวจยเรอง สถานการณและปจจยทเกยวของกบการ ตงครรภหญงอายต ากวา 20 ป ในเขตสาธารณสขท 4 และ 5 ราชบร. ศนยอนามยท 4 ราชบร. กรงเทพฯ: กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. สถาบนวจยประชากรและสงคม. (2554). ขอมลประชากรศาสตร. นครปฐม: มหาวทยาลยมหดล. สรนยา ไชยนนท. (2551). การมสวนรวมของครอบครวในการดแลผ ทเปนโรคปอดอดกนเรอรงท บาน ในอาเภอพราว จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหา บณฑต. สาขาการพยาบาลอนามยชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. สคนธ ไขแกว. (2549). ตงครรภวยรน: การสงเสรมสขภาพ. วารสารแพทยเขต 6-7. (มกราคม- มนาคม), 107-115. โสภาสน เอยมสะอาด. (2553). ปจจยทมอทธพลตอการปรบตวดานบทบาทหนาทของสตรวยรน ตงครรภ. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. สาขาการพยาบาล เวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน. อรวรรณ สวทยพนธ. (2547). ผลของการใชรปแบบการประเมนสขภาพของแคลการความตอ สามารถในการประเมนสขภาพครอบครวของพยาบาล. วทยานพนธปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต. สาขาการพยาบาลครอบครว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย บรพา. อมาพร ตรงคสมบต. (2545). จตบาบดและการใหคาปรกษาครอบครว. กรงเทพฯ: ซนตาการพมพ. ภาษาองกฤษ Best, J.W. (1977). Research in education. 3rd ed. NJ: Orentic Hall. Bohn, U., Wright, L.M., & Moules, N.J. (2003). A family systems nursing interview following a myocardial infarction: The power of commendation. Journal of Family Nursing, 9(2), 135-149. Carter, B. & McGoldrick, M. (1999). The expanded family life cycle: individual, family, and social perspectives. 3rded. Boston: Allyn and Bacon. Clark, A.L., Affonso, D.D. & Harris, T.R. (1979). Chlidbearing; a nursing perspective. 2nd ed. Philadelphia: F.A. Davis Company. Duhamel, F. & Talbot, L.R. (2004). A constructivist evaluation of family systems nursing interventions with families experiencing cardiovascular and cerebrovascular illness.

77

Journal of family nursing, 10(1), 12-32. Epstien, N. B., Bishop, D.S.& Buldwin, L.M. (1982). McMaster model of family functioning, a view of the normal family. In Walsh, F. (Ed.), Normal Family Processes. New York: Guilford. pp.5-45. Friedman, M.M. (1986 ). Family nursing :theory and assessment. 2nded. New York: Appleton- Century Crofs. Friedman, M.M., Bowden, V.R., & Jones, E.G. (2003). Family nursing: research theory and practice. 5th ed. New Jersey: Upper Saddle River. Hanna, D.L. (2000). The primary care nurse practitioner. In Hamric, A.B., Spross, J.A. & Hanson, C.M. Advanced nursing practice: an integrative approach. 3rded. Philadelphia: W.B. Saunders Company. pp.12. Gilliss, C.L. (1991). Family nursing research theory and practice. Image: Journal of Nursing Scholarship, 23(1), 19-22. Goudreaw, J. & Duhamel, F. (2003). Interventions in perinatal family care : A participatory study. Families, Systems & Health, 21(2), 165. Hall, W.A. (1994). Adolescent childbearing and parent. In May, K.A. & Mahlmeister, L.R. Maternal & Neonatal nursing: Family-centered care. 3rd ed. Philadephia: J.B. Lippincott Comp. Hanson, S.M.H. & Boyd, S.T. (1996). Family health care nursing: theory practice and research. Philadelphia: F.A. Davis. Ladewig, P.W., London, M.L., & Old, S.B. (1994). Essentials of maternal-newborn nursing. 3rded. California: Cummings Publishing. Leboeuf, I. (1999). Impact of a family-centered approach on a couple living with a brain tumor: a case study. Axone, 22(1), 24-31. Limacher, L.H. & Wright, L.M. (2003). Commendations: Listening to the silent side of a family intervention. Journal of Family Nursing, 9(2), 130-150. Majewski, J.L. (1986). Conflicts, satisfactions, and attituder during transition to the maternal role. Nursing Research, 35(1), 10-14. Martin, J.M., Watson, C.L., & Baird, S.M. (1999). Promoting family-centered care in high risk pregnancy. Journal of Perinatal & Neonatal Nursing, 13(1), 27-42.

78

May, K.A. & Mahlmesister, L.R. (1994). Maternal and neonatal nursing : Family centered care. 3rd ed. Philadephia: J.B. Lippincott. Menard, D. & Saucier. (2000). John,s story: an application of the Calgary Family Intervention Model. Canadian Oncology Nursing Journal, 10(2), 56-61. Novak, J.C. & Broom, B.L. (1995). Maternal and child health nursing. 8th ed. St. Louis: C.V. Mosby. Olson, D.H., & Gorall, D.M. (2003). Circumplex model of marital and family systems. In Walsh. F.(Ed.), Normal family process. 3rded. New York: Guilford Press. pp.514-547. Orem, D.E. (1995). Nursing concepts of practice. St Louis : Mosby Year Book. Pilliteri, A. (1995). Maternal and child health nursing: Case of childbearing and family. 2nded. New York: J.B.Lippincott. Polit, D.F. & Beck, C.T. (2004). Nursing research principle and method. 7thed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. Sprinkle, D.H. & Moon, S.M. (1996). Research methods in family therapy. New York: the Guilford Press. Wacharasin, C., Barnard, K.E., & Spieker, S.J (2003). Factors affecting toddler cognitive development in low-income families: Implications for practitioners. Infant and Young Children, 16(2), 175-181. Whall, A.L. (1986). The family as the unit of care in nursing: A historical review. Public Health Nursing, 3(4), 240-249. Wichman, P. & Whitten, P. (1980). Criminology perspective on crime and criminality. D.C.: Health and Company. William, R.P. (1995). Family dynamics of pregnancy. In Bobak I.M., Lowdermilk, D.L., & Jensen, M.D. (Eds), Maternity nursing. 4thed. St Louise: Mosby. pp 109-122. World Health Organization. (2004). Definition in adolescent pregnancy. Department of reproductive health and research world health organization. Geneva: 5. Wright, L.M., & Leahey, M. (2005). Spirituality, suffering and illness: Ideas for healing. Philadelphia: F.A. Davis.

. (2005). Nurses and families: A guide to family assessment and intervention: the Calgary Family Assessment Model. 4thed. Philadelphia: F.A. Davis.

ภาคผนวก

80

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ

81

รายนามผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒในการตรวจสอบคณภาพโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด 1. นายแพทย จตภม นละศร ตาแหนง นายแพทยสาขาเวชศาสตรชมชน

กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลนครปฐม

2. นางสนย เนตรภญโญ ตาแหนง หวหนาหอผปวยมารดาหลงคลอด

โรงพยาบาลนครปฐม

3. รองศาสตราจารย ดร.จนตนา วชรสนธ ตาแหนง อาจารยประจา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

4. อาจารย ดร.จนทกานต กาญจนเวทางค ตาแหนง อาจารยประจา สานกการพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

5. อาจารย ดร.ชณตา ประดษฐสถาพร ตาแหนง อาจารยประจา

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

82

ภาคผนวก ข

เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย

83

คาชแจงพทกษสทธของผเขารวมการวจย

ดฉน นางสาว ภาศน สขสถาพรเลศ นกศกษา หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยนขณะนกาลงทาวทยานพนธเรอง “ ผลลพธของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ” โดยมวตถประสงค เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดตอสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ซงจะไดนาไปประยกตใชใหเกดประโยชนตอมารดาวยรนและครอบครวมากทสด

ทานเปนผมคณสมบตเหมาะสมในการเขารวมวจยครงน ทานไดมการตอบรบเขารวมการวจยในครงน ดฉนขออนญาตสอบถามขอมลสวนบคคล ซงจะขอใหทานแสดงความคดเหน และปฏบตตามบทบาทผรวมการวจย การเขารวมการวจยครงนดฉนจะเกบรกษาขอมลของทานเปนความลบ ไมมการเปดเผยผอนทราบ จะนาขอมลทงหมดไปวเคราะหในภาพรวม

การมสวนรวมในการวจยครงน ขนอยกบความสมครใจของทาน หากทานไมสะดวกในการเขารวมวจย สามารถปฏเสธโดยไมจาเปนตองบอกเหตผล ทานสามารถถอนตวจากการวจยไดตลอดเวลา โดยไมมผลกระทบตอการไดรบบรการใดๆ และหากมขอสงสยประการใดสามารถสอบถามไดทนท เพอสรางความเขาใจเพมขน ขอขอบคณในความรวมมอของทาน

นางสาว ภาศน สขสถาพรเลศ ผวจย

ขาพเจาไดรบคาแนะนาและทราบรายละเอยดของโปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ดงอธบายไวขางตน และยนดเขารวมโครงการวจย ดวยความสมครใจ

……………………………………………………………..

ลงชอ (………………………………………………………… )

84

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการวจย

ค-1 สวนท 1 แบบสอบถามคณลกษณะสวนบคคล ค-2 สวนท 2 แบบประเมนครอบครว ค-3 สวนท 3 แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว

ค-4 สวนท 4 แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครว ในการเลยงดบตร

85

ค-1 สวนท 1 แบบสอบถามคณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคลของมารดาวยรนและสาม/ครก คาชแจง โปรดอานขอความแลวเตมขอความในชองวาง หรอ ขดเครองหมาย ลงในชอง ทตรงกบความจรงมากทสด 1.1 อาย (นบถงวนททาวจย) อายของมารดาวยรน..............ป อายของสาม/ครก...................ป 1.2 ระดบการศกษาขนสงสดของมารดาวยรนและสาม/ครก มารดาวยรน สาม/ครก ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตรและเทยบเทา อนๆ…………….. 1.3 ครอบครวทมารดาวยรนจะกลบไปอาศยอยดวยหลงจาหนาย ออกจากโรงพยาบาล อยกบสาม/ครก และครอบครวสาม/ครก อยกบสาม/ครก และครอบครวเดมของตนเอง ไมมสาม/ครก แตอยกบครอบครวของตนเอง 1. 4 ลกษณะงานอาชพของมารดาวยรน ไมมอาชพ มอาชพ ระบ………….. เรยนหนงสอ 1.5 ลกษณะงานอาชพของสาม/ครกของมารดาวยรน……………………………………… 1.6 การรบบรการฝากครรภในขณะตงครรภ ไมไดฝากครรภ มาฝากครรภมากกวา 4 ครง 1.7 ระยะเวลาทมารดาอาศยอยกบสมาชกในครอบครว…………… 1.8 ประสบการณ ของมารดาวยรนในการเลยงดเดก ม ไมม

ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร อนๆ…….

86

ค-2 สวนท 2 ขอมลประเมนครอบครว 2.1 ลกษณะครอบครว รวมสมาชกในครอบครว จานวน.......คน 2.2 รายไดของครอบครวเฉลย.......บาท/ เดอน (ครอบครวทมารดาวยรนจะกลบไปพกอาศยอยดวย) 2.3 รายไดของครอบครวของทานเพยงพอหรอไม ไมพอใช พอใช 2.4 ขอมลสมาชกครอบครว ลาดบ ชอ-

สกล เพศ อาย การศกษา อาชพ สถานภาพ

ของสมาชก

ความสมพนธ กบมารดาวยรน

รายไดเฉลยตอเดอน

โรคประจาตว

2.5 โครงสรางพนธกรรมครอบครว (Genogram)

87

2.6 โครงสรางสมพนธของครอบครวกบระบบภายนอกหรอสงแวดลอม (Family ecomap) 2.7 พฒนาการครอบครว (Family developmental assessment)

ความผกพนในครอบครว (Family attachment)

แทนเพศชาย แทนเพศหญง

แทนการหยา แทนการแยกกนอย

ความผกพนนอยมาก

ความผกพนนอย

ความผกพนมาก

88

ฃ ค-3

สวนท 3 แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว คาชแจง แบบสอบถามนตองการทราบความนกคดและการปฏบตของทาน เกยวกบสมพนธภาพในครอบครว โปรดอานขอความแลวทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความเปนจรงมากทสด ขอใหทานเลอกตอบเพยงขอเดยวและกรณาตอบทกขอ การเลอกมเกณฑดงน เปนจรงมากทสด หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสกหรอการปฏบตตามเปนจรงมากทสด เปนจรงมาก หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงแตยงไมเปนจรงมากทสด เปนจรงปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานปานกลางหรอเพยงกงหนง เปนจรงเลกนอย หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเพยงสวนนอย ไมเปนจรงเลย หมายถง ขอความนนไมตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเลย แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว แบงเปน 4 ดาน คอ 1. ดานความรกและหวงใยอาทรซงกนและกน มจานวน 4 ขอ 2. ดานการพกผอนหยอนใจ มจานวน 4 ขอ 3. ดานความเคารพนบถอซงกนและกน มจานวน 4 ขอ 4. ดานการปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน มจานวน 4 ขอ

89

แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว ลาดบ กจกรรม มาก

ทสด มาก ปานกลาง นอย นอย

ทสด

1.

ดานความรกและความหวงใยอาทร ซงกนและกน สมาชกในครอบครวสนใจ………….

2. สมาชกในครอบครวจะปลอบใจและใหกาลงใจทาน………………………

3. สมาชกในครอบครวชวยเหลอ ………

4. ทานและครอบครวมการเอาใจใส…….

1.

ดานการพกผอนหยอนใจ ทานและครอบครวมกใชเวลาวาง…….

2. ทานและครอบครวใหความสาคญ……

3. เมอมเวลาวาง ทานและสมาชกในครอบครว…………………………….

4. เมอสมาชกในครอบครวไปเทยว ……

90

ลาดบ กจกรรม มาก

ทสด มาก ปานกลาง นอย นอย

ทสด

1.

ดานความเคารพนบถอซงกนและกน ทานรสกนอยใจตอทาทาง ………………….

2. สวนใหญสมาชกในครอบครวของทาน…….

3. ทานมอสระในการตดสนใจกระทาสงตาง ๆ..

4. สมาชกสวนใหญหรอทกคนในครอบครว…..

1.

ดานการปรองดองเปนอนหนงอนเดยวกน การทากจกรรมใด ๆของทาน ……………….

2. เมอทานและครอบครวเกดเรองววาทกน เปนเรองยาก………………………………..

3. ทานและครอบครวมความรสกเปน นาหนงใจเดยวกน…………………………..

4. เมอมเรองขดแยงกน ทานและครอบครวรวมกนหาทางออกโดยสนตวธ………………

91

ค-4 สวนท 4 แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร คาชแจง แบบสอบถามนตองการทราบความนกคดและการปฏบตของทานในระยะหลงคลอดเกยวกบการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร โปรดอานขอความแลวทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความเปนจรงมากทสด ขอใหทานเลอกตอบเพยงขอเดยวและกรณาตอบทกขอ แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ประกอบดวย ขอคาถามเชงบวกทงหมด ลกษณะคาตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ตงแตเปนจรงมากทสด จนถงไมเปนจรงเลย โดยมเกณฑดงน เปนจรงมากทสด หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสกหรอการปฏบตตามเปนจรงมากทสด เปนจรงสวนมาก หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงแตยงไมเปนจรงมากทสด เปนจรงปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานปานกลางหรอเพยงกงหนง เปนจรงเลกนอย หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเปนสวนนอย ไมเปนจรงเลย หมายถง ขอความนนไมตรงกบความคดเหน ความรสก หรอการปฏบตตามความเปนจรงของทานเลย

การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอดแบบสอบถามแบงเปน 4 ดาน

1. ดานการแลกเปลยนขอมล มจานวน 4 ขอ 2. ดานการวางแผนตดสนใจ มจานวน 3 ขอ 3. ดานการปฏบตกจกรรม มจานวน 4 ขอ 4. ดานการประเมนผล มจานวน 3 ขอ

92

แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร ลาดบ การมสวนรวมของครอบครว

ในการเลยงดบตร มากทสด

มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

1.

ดานการแลกเปลยนขอมล ครอบครวของทานมการสอบถาม…....

2. สมาชกครอบครวมการแลกเปลยนความรเกยวกบการเลยงดบตร…….….

3. สมาชกครอบครวมการซกถามทานเกยวกบปญหา………………………...

4. ครอบครวของทานใหขอมล………….

1.

ดานวางแผนตดสนใจ ครอบครวของทานมสวนรวมในการวางแผน ………………………………

2. ครอบครวของทานไดมสวนรวมในการพจารณาเลอกวธการดแลบตร………..

3. ครอบครวของทานมสวนรวมวางแผนเกยวกบคาใชจายในการเลยงดบตร

1.

ดานปฏบตกจกรรม ครอบครวของทานรวมจดสถานท สงแวดลอมทเหมาะสม……………….

2. ครอบครวของทานชวยทาน ดแลบตร เชน ปอนนม อาบนา………………….

93

ลาดบ การมสวนรวมของครอบครว ในการเลยงดบตร

มากทสด

มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

3. ครอบครวของทานมสวนรวมในการสงเสรม……………………………….

4. สมาชกครอบครวชวยปลอบโยนเวลาทบตรของทานรองไห………………….

1.

ดานการประเมนผล ครอบครวของทานกระตนเตอนเรองพาบตรไปฉดวคซน…………………..

2. ครอบครวของทานมสวนรวมในการประเมนผล……………………………

3. สมาชกครอบครวของทานใหการชมเชย………………………………...

94

ภาคผนวก ง โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด

วตถประสงค กจกรรม เวลา

(นาท) เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

1. เพอสรางสมพนธภาพและคงไวซงสมพนธภาพทด ระหวางผวจยกบครอบครวมารดาวยรน พรอมทงชแจงการเขารวมโครงการวจย

1. สรางสมพนธภาพ 1.1 ผวจยไปพบผปวยและครอบครว ณ หอผปวยหลงคลอด แนะนาตนเองกบมารดาวยรนและครอบครว ดวยทาทางเปนมตรและเปนกนเอง หลงจากนนใหมารดาวยรนและครอบครวแนะนาตนเอง 1.2 ผวจยชแจงวตถประสงคการวจย วธการและขนตอน ดาเนนการวจย ระยะเวลา และขอบเขตของการสนทนา 2. ผวจยสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคลของมารดาวยรน สาม/ครก และครอบครว

10 นาท 30 นาท

แบบสอบถามขอมลสวนบคคล

1. การสรางสมพนธภาพโดยการแนะนาตนเองเปนการสรางความคนเคยจะทาใหลดความตงเครยด วตกกงวล สรางความไววางใจ ซงจะนาไปสความรวมมออยางตอเนอง (อมาพร ตรงคสมบต, 2544: 127) นอกจากน ความสาเรจของการปฏบตการพยาบาลครอบครวหรอการทครอบครวจะยอมรบวธการแกปญหาหรอไมอยางไรนน ขนอยกบสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบสมาชกครอบครว (Bohn,Wright & Moules, 2003: Duhamel & Talbot, 2004: 156)

โปรแกรมการทาหนาทของครอบครวของมารดาวยรนหลงคลอด ครงท 1 ปฏบตการพยาบาลทหอผปวยหลงคลอด ในระยะหลงคลอดไมเกน 24 ชวโมง

96

ครงท 1 (ตอ)

วตถประสงค กจกรรม เวลา(นาท)

เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

2. เพอประเมนครอบครวในบรบท การดแลมารดาวยรนและบตร

2. ผวจยกบมารดาวยรนและครอบครวรวมกนประเมนครอบครว 2.1 ประเมนโครงสรางของครอบครว 2.2 ประเมนหนาทของครอบครว 2.3 ประเมนพฒนาการของครอบครว ผวจยขอใหมารดาวยรนประเมนสมพนธภาพในครอบครวตามการรบรของตน โดยใชแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว ใชมาตรา 1-50 (1-15 = ไมด ,16-24 = ปานกลาง, 25-50 = ด) มารดาวยรนทรบรวาสมพนธภาพในครอบครวของตนตากวา 24 คะแนน จะไดรบคาเชญเขารวมโปรแกรม หลงจากนนทาแบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครวแลว ผวจยกลาวขอบคณ มารดาวยรนและครอบครวและนดหมายการพบกนครงตอไป

แบบประเมนครอบครว

2. การประเมนเกยวกบบรบทของครอบครวเปนการประเมนเกยวกบ โครงสราง หนาท และพฒนาการของครอบครว เพอคนหาปญหาทเกดขนทาใหพยาบาลสามารถวเคราะหสภาพปญหาของครอบครวได อยางครอบคลมและชดเจน (Wright & Leahey, 2005: 122)

97

วตถประสงค กจกรรม เวลา(นาท)

เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

1. เพอสรางสมพนธภาพและคงไวซงสมพนธภาพทดระหวางผวจยกบมารดาวยรนและครอบครว 2. เพอประเมนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตรของมารดาวยรน

1. ผวจยเขาพบ ทกทาย มารดาวยรนและครอบครว ใหคาแนะนา เรองการปฏบตตนหลงคลอดและการดแลบตร ผวจยเปดโอกาสใหมารดาวยรนและครอบครวเลาความรสกหรอทบทวนสงทมารดาวยรนปฏบตตอครอบครว หรอครอบครวปฏบตตอมารดาวยรน ผวจยแสดงความรสกตอการปฏบตนนพรอมทงกลาวชนชมบคคลและครอบครวในความสามารถหรอพฤตกรรมทดมารดาวยรนและครอบครว 2. ผวจยประเมนการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร

10 นาท แบบสอบถามการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร

1. ผวจยตองดารงความสมพนธทดไวตลอด เพราะตองใหผรบการบาบดรวมมออยางตอเนอง (Wright & Leahey, 2005: 77)

2. การมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร เปนเปาหมายหนง และเปนตวชวดผลลพธหนงของโปรแกรมทผวจยสรางขน

ครงท 2 การปฏบตการพยาบาลทหอผปวยหลงคลอด ระยะหลงคลอด 48 ชวโมง

98

ครงท 2 (ตอ) วตถประสงค กจกรรม เวลา

(นาท) เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

3. เพอใหมารดาวยรนและครอบครวสามารถเปดเผยความเชอและคนหาปญหาทเกดขนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครว

3. ผวจยใชคาถามเชงบาบดแบบวงกลม (Circular questions) ดงน - ทานคดวาคะแนนสมพนธภาพในครอบครวเปนอยางไร - ทานมความคดเหนอยางไรเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของทาน - ทานคดวาจะมอะไรมาชวยใหสมพนธภาพในครอบครวดขน - ขอใหทานชวยเลากจกรรมททานทาในแตละวน (เรมตงแตตนเชาจนเขานอน) - ทานคดวาสมพนธภาพในครอบครวของทานมสงใดบางทเปลยนแปลง - ทานตองการเหนการเปลยนแปลงสมพนธภาพในครอบครว อยางไร - ทานตองการใหครอบครวปฏบตตอทานอยางไร - ทานมความเชอเกยวกบการมบตรอยางไร - การมบตรของทานมผลกระทบตอสมพนธภาพในครอบครวอยางไร - ทานจะจดการเกยวกบการเลยงดบตรอยางไร

30 นาท 3. แนวคดการพยาบาลครอบครวของแคลการ (Wright & Leahey, 2005: 77-78) การจะเปลยนความเชอของบคคลตองใชเทคนคทางการพยาบาล คอใชคาถามในการสนทนาหรอ สนทนาบาบด (Conversation therapy) เพอใหสมาชกครอบครวมการสะทอนคด ใหเกดความร ความเชอ (Cognitive) อารมณ ความรสก (Affective) และพฤตกรรม (Behevior)

99

ครงท 2 (ตอ)

วตถประสงค กจกรรม เวลา(นาท)

เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

- บดาหรอมารดาของทาน มปฏกรยาตอการมบตรของทานอยางไร 3.2 ในกรณทมารดาวยรนและครอบครว ไดเลาถงการปฏบต ผวจยแสดงความสนใจและเขาถงขอมล พรอมกบสงเกต สหนา ทาทางของผทเลา กรณทมารดาวยรนและครอบครวกลาวถงการปฏบตตอมารดาวยรนและครอบครวทเกดขนในแงด ผวจยกลาวชมเชยมารดาวยรนและครอบครว 3.3 ผวจยเปดโอกาสใหมารดาวยรนและครอบครวถามคาถาม 1 คาถามทตองการคาตอบ (One question) หลงจากพดคยกนวนน หลงจากนนผวจยกลาวขอบคณมารดาวยรนและครอบครวทใหความรวมมอในการบอกเลาถง โครงสรางของครอบครว ความรสกและความตองการในการเปลยนแปลงสมพนธภาพในครอบครวและมการนดหมายในการพบกนครงตอไป

100

วตถประสงค กจกรรม เวลา

(นาท) เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

1. เพอสรางสมพนธภาพและคงไวซงสมพนธภาพทดระหวางผวจยกบมารดาวยรนและครอบครว 2. เพอใหมารดาวยรนและครอบครวสามารถเปดเผย ความเชอและคนหาปญหาทเกดขนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครว และการมสวนรวมของครอบครวในการเลยงดบตร

1. ผวจยพบมารดาวยรนและครอบครว มการทกทาย สนทนาเรองทวไป ผวจยเปดโอกาสใหมารดาวยรนและครอบครวเลาเหตการณทผานมา 1 สปดาห 2. ผวจยพดคยกบมารดาวยรนและครอบครวเกยวกบมารดาวยรนและครอบครวจากการพบกนครงทแลว จากการทไดทดลองปฏบตตามทไดพดคยกนในครงทผานมาครอบครวรสกอยางไรและมารดาวยรนรสกอยางไร 2.1 ผวจยพดคยกบมารดาวยรนและครอบครวเกยวกบการเปลยนแปลงสมพนธภาพในครอบครวทเกดขนหลงจากการพบกนครงทแลว โดยใชคาถามน - สมพนธภาพในครอบครวของทานในขณะนเปนอยางไรบาง 2.2 ผวจยใชแนวคาถามกระตนใหมารดาวยรนและครอบครวเปดเผยปญหาและยอมรบการแกไขปญหา

5 นาท 10 นาท

1.ผวจยตองดารงความสมพนธทดไวตลอดระยะเวลาเพราะความสมพนธทดจะตองใหผรบการบาบดรวมมออยางตอเนอง 2. ความเชอเกยวกบความเจบปวยเปนการเชอมโยงระหวางความทกขทรมานและจตวญญาณ ความทกขทรมานตองการ พดระบายความรสก ซงการสนทนาสามารถชวยลดความทกขสามารถชวยใหครอบครวสมดลขน

ครงท 3 การปฏบตการพยาบาลทบานครอบครวมารดาวยรน หลงจาหนายกลบบาน 1 สปดาห

101

ครงท 3 (ตอ) วตถประสงค กจกรรม เวลา(นาท) เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

โดยใชคาถามน - อะไรเปนปญหาสาคญทพวกคณตองการแกไข - ทานมความเชออยางไรเกยวกบสาเหตททาใหสมพนธภาพในครอบครวไมด” - ทานเชอวาการมบตรของทานมผลกระทบตอสมพนธภาพในครอบครวอยางไร - ในเหตการณทเกดขน ทานคดวา ครอบครวทานนาจะมความรสกอยางไร 3. ผวจยใชแนวคาถามแบบวงกลม (Circular questions) เพอกระตนใหมารดาวยรนและครอบครวเปดเผยความเชอ คนหาปญหาทเกดขน มการชวยกนแกไขโดยใชการทาหนาทของครอบครว โดยใชคาถามน - ทานเชอวาสมาชกในครอบครวของทาน มความรสกไมอยากชวยทานเลยงดบตร และเขาแสดงออกอยางไรหรอทานปฏบตกบเขาอยางไร - ทานคดวาอยางไร ถามสมาชกในครอบครวชวยดแลมารดาวยรน 4. ผวจยเปดโอกาสใหมารดาวยรนและครอบครว ซกถามปญหาหรอขอขดแยงในการสนทนา ในเรองการทาหนาทของครอบครว

102

ครงท 3 (ตอ) วตถประสงค กจกรรม เวลา

(นาท) เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

มารดาวยรนเปนการแกไขปญหาสมพนธภาพในครอบครว ทกาลงเผชญอยและผวจยมการเสรมแรงบวกกบมารดาวยรนและครอบครวตลอดเวลา 5. ผวจยมอบหมายกจกรรมทมารดาวยรนและครอบครวควรทารวมกนในการเลยงดสมาชกใหม (ทารก) 6. ผวจยกลาวขอบคณมารดาวยรนและครอบครวทใหความรวมมอ และมการนดพบครงตอไป

15 นาท

103

วตถประสงค กจกรรรม เวลา

(นาท) เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

1. เพอสรางสมพนธภาพและคงไวซงสมพนธภาพทดระหวางผวจยกบมารดาวยรนและครอบครว

1. ผวจยพบมารดาวยรนและครอบครว มการทกทาย สนทนาเรองทวไป ผวจยเปดโอกาสใหมารดาวยรนและครอบครวเลาเหตการณทผานมา 1 สปดาห 1.1 ผวจยพดคยกบมารดาวยรนและครอบครวเกยวกบมารดาวยรนและครอบครวจากการพบกนครงทแลว จากการทไดทดลองปฏบตตามทไดพดคยกนในครงทผานมาครอบครวรสกอยางไรและมารดาวยรนรสกอยางไร 1.2 ผวจยพดคยกบมารดาวยรนและครอบครวเกยวกบการเปลยนแปลงสมพนธภาพในครอบครวและการมสวนรวมในครอบครวในการเลยงดบตร ทเกดขนหลงจากการพบกนครงทแลว โดยใชคาถาม - สมพนธภาพในครอบครวทาน ดขนกวาเดมหรอไม - มสมาชกในครอบครวชวยทานเลยงบตรอยางไร 1.3 ผวจยใชแนวคาถามกระตนใหมารดาวยรนและครอบครวเปดเผยปญหาและยอมรบการแกไขปญหา

1. ผวจยตองดารงความสมพนธทดไวตลอดระยะเวลาเพราะความสมพนธทดจะตองใหผรบการบาบดรวมมออยางตอเนอง (Wrigth & Leahey, 2005: 45)

ครงท 4 การปฏบตการพยาบาลทบานของครอบครวมารดาวยรน หลงการจาหนาย 3 สปดาห

104

ครงท 4 (ตอ)

วตถประสงค กจกรรรม เวลา(นาท)

เครองมอ เหตผลเชงทฤษฏ

2. เพอใหมารดาวยรนและครอบครวมความร ความเขาใจเกยวกบการทาหนาทของครอบครว รวมทงการปรบเปลยน

ทง 3 ดาน

2. ครอบครวเปดเผยปญหาและยอมรบ การแกไขปญหาผวจยใชแนวคาถามกระตนใหผปวยและครอบครวเปดเผยความเชอและคนหา ปญหาทเกดขนเกยวกบการทาหนาทของครอบครวของสมาชกในครอบครวแตละคนมบทบาทหนาทอยางไร โดยใชคาถาม ดงน - ครอบครวของทานจะรสกอยางไรถาทานมการพดคยในเรองททานกงวลอย - ครอบครวรสกอยางไรในการชวยเหลอมารดาวยรนเลยงดบตร - ถามารดาวยรนมปญหาคาใชจายทางครอบครวชวยเหลออยางไร - ครอบครวจะแกไขปญหาอยางไรเมอเดกไมสบาย 3. ผวจยใหขอมลการทาหนาทของครอบครวแกมารดาวยรนและครอบครว และเปดโอกาสใหซกถาม ถาครอบครวมารดาวยรนมการกลาวถงการทาหนาทของครอบครวทจะพงกระทาตอมารดาวยรนและบตรทเกดขน ผวจยเสรมแรงบวกโดยการกลาวคาชนชมครอบครว เพอเปนการกระตนใหครอบครวเกดแรงจงใจในการทาหนาทของครอบครวตอไป

2. เพอใหมารดาวยรนและครอบครวเกดการตระหนกในการแกปญหาสมพนธภาพระหวางกน ตองรจกการทาหนาทของครอบครวโดยการใหขอมลทจาเปนแกครอบครว เพอใหเกดการเปลยนแปลงทง 3 ดาน คอ ความร ความเชอ อารมณ ความรสกและพฤตกรรม เพราะในบางครงอาจเนนการเปลยนแปลงดานใดดานหนงเทานน (Wright & Leahey, 2005: 76)

ประวตของผวจย

ผวจย นางสาว ภาศน สขสถาพรเลศ วน เดอน ป เกด 5 กนยายน 2518 สถานทเกด จงหวดนครปฐม ประวตการศกษา หลกสตรประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร พ.ศ. 2544 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนกรงเทพ หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน พ.ศ 2555 มหาวทยาลยครสเตยน ตาแหนงและสถานททางานปจจบน อาจารยประจาคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยครสเตยน

106