ปญหาพเศษ

เร�อง

ศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม

ในแหลงเล"ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

THE STUDY ON SPECIES AND QUANTITATIVE OF

PHYTOPLANKTON DIATOM IN CRASSOSTREA BELCHERI

CULTURE AT BANDON BAY ,SURATTHANI PROVINCE

:

โดย

นายพงษธร คณะนา

รหส 5007201017

สาขาวชาการประมง

มหาวทยาลยแมโจ - ชมพร

มหาวทยาลยแมโจ

ปการศกษา 2552

ปญหาพเศษ

เร�อง

ศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม

ในแหลงเล"ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

THE STUDY ON SPECIES AND QUANTITATIVE OF

PHYTOPLANKTON DIATOM IN CRASSOSTREA BELCHERI

CULTURE AT BANDON BAY ,SURATTHANI PROVINCE

โดย

นายพงษธร คณะนา

รหส 5007201017

สาขาวชาการประมง

ปญหาพเศษนAเปนสวนหน�งของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต

มหาวทยาลยแมโจ - ชมพร

มหาวทยาลยแมโจ

ปการศกษา 2552

ศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม

ในแหลงเล"ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

THE STUDY ON SPECIES AND QUANTITATIVE OF

PHYTOPLANKTON DIATOM IN CRASSOSTREA BELCHERI

CULTURE AT BANDON BAY ,SURATTHANI PROVINCE

ไดพจารณาเหนชอบโดย

………………………….. อาจารยท�ปรกษาปญหาพเศษ

(อาจารยวชชดา เอ�ออาร) วนท�…..เดอน……พ.ศ……

ช�อเร�อง : ศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม

ในแหลงเล%ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน THE STUDY ON SPECIES AND QUANTITATIVE OF PHYTOPLANKTON DIATOM IN IN CRASSOSTREA BELCHERI WHITE

SCAR OYSTER CULTURE AT BANDON BAY , SURATTHANI PROVINCE

ช�อผเขยน : นายพงษธร คณะนา ช�อปรญญา : วทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาการประมง (การเพาะเล%ยงสตวน%า) อาจารยท�ปรกษา : อาจารยวชชดา เอ%ออาร

บทคดยอ

ศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณของแพลงกตอนพช กลมไดอะตอม ในแหลงเล$ยงหอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน เกบตวอยางเดอน มนาคม เมษายน และพฤษภาคม พ.ศ.2552 จานวน 3 สถาน โดยกรองตวอยางน$ าทะเลปรมาตร 30 ลตร ผานถงกรองแพลงกตอนขนาด 20 ไมโครเมตร ตวอยางแพลงกตอนท8ไดเกบรกษาดวยน$ ายาฟอรมาลน 4 เปอรเซนต จ าแนกชนดและนบจานวนภายใตกลองจลทรรศนกาลงขยายสง (Compound microscope) พบแพลงกตอนพช กลมไดอะตอม (Diatom) 18 สกล แบงออกเปน Division Chromophyta Class Bacillariophyceae Order Biddulphiales (Centric diatom) 6 สกล Order Bacillariales (Pennate diatom) 12 สกล แพลงกตอนชนดเดน (dominant species) แตกตางกนในแตละเดอน เดอนมนาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 3,372-95,284 เซลลตอลตร เดอนเมษายนพบ Skeletonema sp. เปนชนดเดนหนาแนน 223-116,380 เซลลตอลตร และเดอนพฤษภาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 1,744-95,184 เซลลตอลตร นอกจากน$พบวาเดอนพฤษภาคม ปรมาณแพลงกตอนพช กลมมไดอะตอม ความหนาแนนมากท8สดคอ 2.30321x104 เซลลตอลตร คาสาคญ : แพลงกตอนพช,หอยนางรม

กตตกรรมประกาศ

ขาพเจาขอขอบพระคณ อาจารยวชชดา เอ%ออาร อาจารยท�ปรกษาปญหาพเศษ และอาจารยอภญญา ปานโชต ท�ใหคาปรกษาทางในเร�องการจาแนกชนด วธการนบปรมาณ แพลงกตอนพช และใหคาปรกษาทางดานวชาการ ชวยเหลอในการเกบขอมลภาคสนามตลอดระยะเวลาท�ทาปญหาพเศษ และตรวจสอบแกไขปญหาพเศษฉบบน% ใหมความสมบรณย�งข%น ขอขอบเจาหนาท�ศนยวจยทรพยากรทางทะเลและชายฝ�งอาวไทยตอนกลางซ� งไดชวยเหลอในเร�องการเกบขอมลภาคสนาม อปกรณท�ใชในการวเคราะหและเกบตวอยาง การจาแนกแยกชนด และขอขอบคณเพ8อนๆทกคนท8คอยชวยเหลอในการตรวจสอบความถกตองในการทารายงานรปเลมใหสมบรณย�งข%น ขอขอบพระคณบดา-มารดา และทกคนในครอบครวท8สนบสนนเงนทนในการศกษาและคอยเปนกาลงใจใหตลอดระยะเวลาการศกษา

พงษธร คณะนา กนยายน 2552

ก

สารบญ

เร�อง หนา บทคดยอ กตตกรรมประกาศ สารบญ ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค บทท� 1 บทนา

วตถประสงคของการวจย ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

บทท� 2 การตรวจเอกสาร 2 บทท� 3 วธการวจย อปกรณและวธการทดลอง 14 วธการดาเนนวจย 15 บทท� 4 ผลการวจยและวจารณผลการศกษา 17 บทท� 5 สรปและขอเสนอแนะ สรปผลการทดลอง 35 บรรณานกรม ภาคผนวก

ประวตผวจย 39

ข

สารบญตาราง

ตาราง หนา 1 ชนดของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�พบในแตละสถานในแหลงเล9ยงหอยนางรม

บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน 28 2 ปรมาณความหนาแนนแพลงกตอนพช บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน 30

เดอนมนาคม เมษายน และพฤษภาคม 3 ปรมาณรวมและปรมาณเฉล�ยรอยละของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมในแตละเดอน 31

ค

สารบญภาพ

ภาพ หนา 1 แสดงพ#นท%อาวบานดอน จ.สราษฎรธาน 2 Thalasssiosira sp. 18 3 Skeletonema sp. 18 4 Cyclotella sp. 19 5 Coscinodiscus sp. 19 6 Chaetoceros spp. 20 7 Odontella sp. 20 8 Bacillaria sp. 21 9 Cylindrotheca sp. 21 10 Pseudo-nitzschia 22 11 Nitzschia sp. 22 12 Navicula sp. 23 13 Pleurosigma sp. 24 14 Gyrosigma sp. 24 15 Diploneis sp. 25 16 Amphora sp. 25 17 Surirella sp. 26 18 Thalassionema sp. 27 19 Lyrella sp. 27 20 ปรมาณรอยละเฉล�ยรวมของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม เดอนมนาคม เมษายน และ 32 พฤษภาคม

บทท� 1

บทนา

ความสาคญ

แพลงกตอนคอส� งมชวตท�ใชระยะเวลาท� งหมดหรอบางสวนในชวงเวลาของการเจรญเตบโต และสบพนธในแหลงน� า แพลงกตอนพช (Phytoplankton) หมายถง สาหรายขนาดเลกสามารถสงเคราะหแสงได ลองลอยในกระแสน� าอยางอสระ มบางชนดท�เคล�อนท�ไดเลกนอยดวยหนวด เปนผผลตลาดบแรกในระบบนเวศของแหลงน� า มขนาดเลกมากจนมองดวยตาเปลาไมเหนถงขนาดเซลลท�มองเหนดวยตาเปลา และเปนกลมท�มมวลชวภาพท�มากท�สดในจานวนแพลงกตอนหอยนางรมท�นามา บรโภคเกอบท�งหมด เปนหอยท�ไดจากการเพาะเล�ยงโดยอาศยธรรมชาต หอยจะกรองกนพชน�าขนาดเลกท�แขวนลอยใน แหลงน� าเคมเปนอาหารหลก อาวบานดอนนบวาเปนอาวท�มความโดดเดนในดานทรพยากรเปนอยางมาก เปนท�ทราบกนวานยมเล�ยงกนบรเวณอาวบานดอน จ.สราษฎรธาน การศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณของแพลงกตอนพช กลมไดอะตอมในแหลงเล�ยงหอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฏรธาน เปนแนวทางหน%งเพ%อทราบองคประกอบชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม ในอาวบานดอน ผลการศกษาดงกลาวเปนแนวทางหน%งท%นาไปสการวางแผนการเล�ยงหอยนางรมเพ%อใหเกดผลผลตสงสดอกตอไป

สภาพท�วไปของพ�นท�ศกษา

อาวบานดอนนบวาเปนอาวท%มความโดดเดนในดานทรพยากรเปนอยางมาก เน%องจากม ลมน�านอยใหญราว 11 ลมน� า ท%สาคญไดแก ลมน�าตาป พมดวง ทาทอง ทากระจาย ไชยา และ ทาฉาง เปนตน ซ% งลมน�าดงกลาวจะไหลลงสอาวไทยบรเวณอาวบานดอน ต�งแตอาเภอทาชนะจนถงอาเภอดอนสก ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ระหวางเดอนตลาคม-มนาคม และลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ต�งแตเดอนพฤษภาคม-กนยายน จะมฝนตกชกในชวงเดอนพฤศจกายน-มกราคม สภาพสวนใหญเปนหาดโคลนเกดจากแมน�าลาคลองตางๆ ท%ไหลลงสอาวบานดอนพดพาตะกอนดนและแรธาตตางๆ ทาใหบรเวณอาวบานดอนมความอดมสมบรณของผลผลตเบ�องตนสงท�งทางดานทรพยากรปาชายเลน ปะการง รวมถงทรพยากรสตวน�าหลายชนด

ภาพท� 1 แสดงพ�นท%อาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

วตถประสงคของการวจย

เพ%อศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณของแพลงกตอนพชแหลงเล�ยงหอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

ขอมลท�ไดจากการสารวจชนด ปรมาณ การแพรกระจายของแพลงกตอนกลมไดอะตอม สามารถนามาใชเปนฐานขอมลและใชเปนขอมลบงช� ความอดมสมบรณของของแหลงอาหารของหอยนางรมและระบบนเวศนในพ�นท�อาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน และเพ�อจะไดนาขอมลไปใชในการวางแผนบรหารจดการการเล�ยงหอยนางรมดงกลาวไดอยางมประสทธภาพ

2

บทท� 2

การตรวจเอกสาร

1. แนวคดทฤษฎ

1.1 แพลงกตอน (Plankton) หมายถง ส�งมชวตซ� งลองลอยอยในน� าสดแตคล�นลมจะพาไป แมวาแพลงกตอนบางกลมจะเคล�อนท�อยางชา และตองอาศยคล�นลม หรอกระแสน� าชวยใหเคล�อนท�ไปอกดวย แพลงกตอนสวนใหญมขนาดเลกต�งแตตองดดวยกลองจลทรรศนอเลคตรอนจนถงเหนไดดวยตาเปลา (ลดดา, 2542)

1.2 การแบงกลมแพลงกตอน 1.2.1 การแบงโดยยดหลกโภชนาการ แบงออกได 2 กลม ตามลดดา (2544)

1. แพลงกตอนพช (Phytoplankton) ไดแก พชกลมท�มสารสในเซลลทาใหสามารถดดซบพลงงานแสงและใชพลงงานแสงรวมกบแกสคารบอนไดออกไซดในกระบวนการสงเคราะหแสงและสรางสารอนทรย ซ� งสวนใหญไดแกคารโบไฮเดรต แพลงกตอนพชประกอบดวยสาหรายเซลลเดยว แพลงกตอนพชมท� งหมด 3 ดวชน คอ Cyanophyta, Chlorophyta และ Chromophyta แพลงกตอนพชมความสาคญ เพราะเปนอาหารเบ�องตนของโซอาหาร (food chain) ในแหลงน�า ดงน�น แพลงกตอนพชจงจดวาเปนผผลต (Producer)

2. แพลงกตอนสตว (Zooplankton) ไดแก สตวเซลลเดยว (โปรโตซว) จนถงสตวหลายเซลลท�ไมมกระดกสนหลง ท�งระยะเตมวยและระยะวยออน ซ� งมท�งหมด 16 ไฟลม ไดแก Protozoa, Cnidaria (Coelenterata),Platyhelminthes, Nemertinea, Rotifera, Bryozoa, Brachiopoda, Phoronida, Chaetognatha , Arthropoda, Mollusca, Echinodermta , Hemichordata, Chordata แพลงกตอนสตวจดวาอยในอนดบท� 2 และอนดบท� 3 ของโซอาหารในแหลงน� าโดยกนอาหารพวกท�เปนท�ง แพลงกตอนพชและแพลงกตอนสตว ดงน�น จงจดแพลงกตอนสตวเปนผกน (consumer)

1.2.2 การแบงโดยยดหลกระยะในวฏจกรชวต แบงออกได 3 กลม ตามลดดา (2544)

(1) แพลงกตอนตลอดชวต (holoplankton) หรอ แพลงกตอนถาวร คอ ส�งมชวตท�ดารงชวตแบบแพลงกตอนต�งแตเกดจนตาย

(2) แพลงกตอนช�วคราว (meroplankton) ไดแก ตวออนของพวกสตวพ�น

3

ทองน�า (benthos) ซ� งระยะน�จะลองลอยอยในน�า พอโตเตมวยจงเกาะอาศยอยบนพ�นทองน� า เชน ตวออนเพรยง กง ป

(3) แพลงกตอนอบตเหต (tychoplankton) ส�งมชวตในกลมน�ไมไดเปน แพลงกตอน ไดแก ครสตาเซยนบางอนดบ เชน Cumacea, Mysidacea และ Isopoda ซ� งยายท�อยจากพ�นทองน�าข�นมาท�ผวน�า และถกจดเปนจบโดยถงแพลงกตอนโดยบงเอญ

1.2.3 การแบงโดยยดหลกการแพรกระจายในแนวราบ (Horizontal distributionเปนการแบงแพลงกตอนทะเล ออกเปน 2 กลม ตามลดดา (2544) (1) Neritic plankton ไดแก แพลงกตอนท�อาศยอยบรเวณชายฝ�งทะเล หรอแหลงน� ากรอยท�มความเคม 5-10 สวนในพน แพลงกตอนในกลมน� มองคประกอบชนดท�หลากหลาย คออาจจะประกอบดวยท�งแพลงกตอนน�าเคมและแพลงกตอนน�าจด อาจเรยกแพลงกตอนในกลมน�วา แพลงกตอนน� ากรอย ซ� งเปนกลมท�สามารถปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมท�เปล�ยนแปลงตลอดเวลาไดอยางด โดยเฉพาะอณหภมและความเคม (2) Oceanic plankton ไดแก แพลงกตอนท�อาศยอยหางจากฝ�งออกไปจดวาเปน stenohaline plankton คอสามารถอาศยในน�าท�มความเคมสงในชวงแคบ ๆ

1.2.4 การแบงโดยยดหลกการแพรกระจายในแนวด�ง (Vertical distribution) แพลงกตอนทะเลแบงออกได 5 กลม ตามลดดา (2544) (1) Epiplankton ไดแก แพลงกตอนท�อาศยอยบรเวณผวหนาน� าหรอท�ระดบลก 0-100 เมตร ซ� งเปนระดบท�มแสงสวางสองถง รวมท�งส�งมชวตอาศยอยเหนอผวหนาน� าดวย เชน Velella, Physalia เปนตน (2) Mesoplankton ไดแก แพลงกตอนท�อาศยอยระดบท�มแสงนอย คอระดบลก ต�งแตมากกวา 100 เมตร จนถง 400 เมตร (3) Hypoplankton ไดแก แพลงกตอนท�อาศยอยต �งแตระดบลกมากกวา 400 เมตร จนถง 600 เมตร (4) Bathyplankton ไดแก แพลงกตอนซ� งอาศยอยท�ระดบลกมากกวา 600 เมตร จนถง 3,000 เมตร (5) Abyseoplankton ไดแก พวกท�อาศยอยในระดบน� าลก ต�งแต 3,000 เมตร 4,000 เมตร

4

1.2.5 การแบงโดยยดหลกการแพรกระจายทางดานภมศาสตรทางทะเล (Geographical distribution in the sea) แบงออกได 4 กลม ตามลดดา (2544)

(1) Arctic plankton คอ แพลงกตอนท�พบบรเวณมหาสมทรแถบข�วโลก เหนอ

(2) Antarctic plankton คอ แพลงกตอนท�พบบรเวณมหาสมทรแถบข�ว โลกใต

(3) Boreal plankton คอ แพลงกตอนในทะเลหรอมหาสมทรบรเวณ Tropic of Cancer และ Arctic Circle หรอ ระหวางบรเวณ Tropic of Capricorn และ Circle อาจเรยกอกช�อหน�งวา temperate plankton (4) Tropical plankton คอ แพลงกตอนท�พบในมหาสมทรเขตรอนบรเวณเสนศนยสตร ระหวางเสนแวงท� 23 ½ องศาเหนอและใต นอกจากน� แพลงกตอนท� เกบไดในเขตหน� งของมหาสมทรอาจเรยกช�อตามท�พบแพลงกตอน เหลาน�น เชน Indian Ocean plankton, Mediterranean plankton หรอ Andaman Sea plankton เปนตน

1.3 ไดอะตอม ไดอะตอม คลาสเบซลลารโอไฟซอ (Diatom, Class Bacillariophyceae)ไดแก พวกได

อะตอม ซ� งจดเปนพวก autotroph (สรางอาหารเองไดจากการสงเคราะหแสง) มบางชนดเปนแซพโปรไฟต (Saprophytes) บางชนดเปนอพไฟต (Epiphyte) อาศยอยกบพชอ�น เชน สาหรายทะเล (Sea weed) บางชนดอยกบสตว บางชนดอยกบพ�นผว (Substrate) โดยสรางกานท�ลกษณะคลายวน (Gelatinous stalk) สาหรบยด แตสวนใหญอยเปนเซลลเด�ยวๆ อยางอสระในน�า บางชนดอยเปนโคโลน (Colony) เปนตน ไดอะตอมพบไดท�งในน�าจด น�าเคม น�ากรอย ในดนช�นๆ หรอแมกระท�งบรเวณท�เปนน�าแขง ไดอะตอมมเซลลเดยว มผนงเซลลประกอบดวยสารพวกซลกา และผนงเซลลมลกษณะเปน 2 สวนประกบกนอยางหลวมๆ แตมขนาดท�สวมกนพอด เหมอนกบฝากลองสองฝาประกบกน แตละสวนของผนงเซลลประกอบดวยสวนท�เรยกวา ฝาและเกอรเดล (Girdle) เซลลของไดอะตอมหน�งเซลลมฝาสองออนบนเรยกวา อพทคา (Epitheca) อนลางเรยกวา ไฮโปท�คา (Hipotheca) ท�ฝาจะมลกษณะเปนชองตลอดแนวซ� งเปนชองท�โปรโตพลาสซมตดตอกบน�าทะเล ชองท�ฝาของไดอะตอมเรยกวาแรฟ (Raphe) ไดอะตอมพวกน� เรยกวาเพนเนตไดอะตอม (Pennate diatom) อกพวกหน�งไมมชองท�ฝา เรยกวา เซนตรคไดอะตอม

5

ลกษณะสาคญของเซลล มดงน� - Unicellular ประกอบดวยโปรโตพลาสซม และนวเคลยส - ม Pigment เรยกวา Chromatophore (โครมาโตฟอร) จานวนมากประกอบดวย คลอโรฟลล เอ, คลอโรฟลล ซ คาโรท�นอยด (Carotenoid ß – carotene) และแซนโธฟลล (Xanthophyll) ซ� งทาใหไดอะตอมมสน�าตาลนอกจากน� ยงม fucoxanthin, diatoxanthin และ diadinoxanthin มน�ามนและกรดไขมน (Leucosin) สะสมอยในเซลล ไดอะตอมอาจอยเปนเซลลเด�ยวๆ เชน Ditylum, Coscinodiscus, Nitzschia หรออาจอยเปนลกโซ เชน Chaetoceros, Thalassiosira, Lauderia เซลลตางๆ อยรวมกนโดยเสนใยของโปรโตพลาสมค (Protoplasmic thread) ขนาดของไดอะตอมมต�งแตขนาดเลกจนถงขนาดใหญ ต�งแตนอยกวา 10 ไมครอน – 1 มลลเมตร พวกท�มขนาดคอนขางใหญ ไดแก Ditylum, Rhizosolenia เราไมสามารถใชขนาดของไดอะตอมในการกาหนดชนดได เน�องจากวาไดอะตอมชนดเดยวกนมการเปล�ยนแปลงขนาดได ต�งแตขนาดเลกจนถงขนาดใหญ เชน Ditylum brightwelli สามารถเพ�มขนาดไดใหญกวาเดมถง 30 เทา ซ� งการเปล�ยนขนาดของไดอะตอมน� เกดข�นเน�องจากการสราง auxospore ไดอะตอมขยายพนธโดยการแบงเซลล ไดอะตอม 1 เซลล จะแบงออกเปน 2 เซลล โดยท�นวเคลยสจะแบงออกเปน 2 สวน แลวโปรโตพลาสซม (Protoplasm) จะแบงตาม ตอมาเซลลกสรางฝาข�นมาใหมซ� งจะสวมกนไดพอดกบฝาเกาดงน�น เซลลใหมของไดอะตอมกจะมฝาเกาซ� งเปนไฮโปทคา (Hypotheca) และฝาใหมเปนอพทคา (Epitheca) สวนเซลลใหมอกเซลลหน�งกมฝาเปนไฮโปทคา (Hypotheca) และฝาเกาเปนอพคา (Epitheca) ในบางชนดเซลลท�งสองอาจแยกออกมาจากกน และเซลลของไดอะตอมน�ทาใหเซลลใหมท�เกดข�นเลกลงเร�อยๆ ซ� งเปนสาเหตท�ทาใหไดอะตอมมขนาดหน� งกหยดเม�อตองการใหเซลลกลบโตข� นเหมอนเดมกจะเปล�ยนไปสรางออกโซสปอร (Auxospore) ข�นมาแทนท�โดยการท�งฝาท�งหมด เซลลจะรวมตวกนเปนกอนโปรโตพลาสซม และสรางฝาใหมท�มขนาดใหญกวาเดมอก 2-3 เทา ไดอะตอมบางชนดจะมการสรางเรสต�งสปอร (Resting spore) เม�อมสภาพแวดลอมตาง ๆ ไมเหมาะสม สารประกอบภายในรวมตวกนอยตรงกลาง สรางผนงเซลลข�นมาใหมท�มผนงหนากวาเดมและท�งผนงเกาไป ในขณะเดยวกนพวกน�จะจมลงสพ�นทะเล เม�อมสภาพแวดลอมท�เหมาะสม เรสต�งสปอรกจะมการเจรญเตบโตและลอยข�นมาบนผวน�า การสรางเรสสปอรสวนมากเกดข�นกบไดอะตอมท�อยบรเวณใกลชายฝ�ง (Neritic species) ท�เปนเซนครคไดอะตอม สวนพวกท�เปนโอเซยสปซรจะไมสรางเรสต�งสเปอร สาเหตท�ทาใหเกดการสรางเรสต�งสปอร ของไดอะตอมท�อยในทะเลกคอ - ความเขมของแสงต�า - สภาพท�มสารอาหารนอยมาก

6

- อณหภมคอนขางต�า ไดอะตอมสามารถแยกออกไดหลายแบบตามลกษณะเซลล ดงน� (1) แบบถง (Bladder type) ลกษณะของเซลลคอนขางใหญ สวนผนงเซลลและโปรโตพลาสซม มเย�อ (membrane) บางๆ หมอยโดยรอบ มชองวางตรงกลาง (Central cavity) คอนขางใหญ ภายในชองวางมของเหลว ซ� งมความถวงจาเพาะเทากบน�าทะเล ไดแก Coscinodscus (2) แบบรบบน (Ribbon type) ลกษณะของผนงเซลลยาว และเซลลคอนขางแบนมพ�นท�ผวมากเซลลเช�อมตดกนเปนกลม มรปรางคลายรบบน เชน Climacodium, Frangilaria

(3) แบบขน (Hair type) ลกษณะเซลลยาวไปทศทางเดยวเช�อมตดตอกนเปนกลมยาวบาง กลมน�จะมลกษณะโคง เชน Thallassiothrix และ Rhizosolenia

(4) แบบก�งกาน (Branching type) ลกษณะของเซลลมขน (Setae) ยาว 4 เสน เซลลอยรวมกนเปนลกโซ ไดแก Chaetoceros เน�องจากไดอะตอมมลกษณะท�กลาวมาแลว ซ� งชวยทาใหไดอะตอมสามารถลอยตวอยในน�าทะเลได นอกจากน�ยงมลกษณะอยางอ�นท�ไดอะตอมสรางข�นเพ�อชวยในการลอยตวของมน เชน - การสรางเสนใยยาว (Long filaments) - สรางเมอก (mucus) ใหเปนกอนใหญลอมรอบเซลลหลายๆ เซลล เชน Thalassiosira subtilis

- สรางสายใยโปรโตพลาสซมย�นออกมาจากเซลลเพ�อชวยพ�นท�ผวของเซลล ไดแก Planktoniella sol

- ผลตกาซและน�ามนสะสมในเซลล การจาแนกหมวดหม (Classification) ตามลดดา (2542) Division Chromophyta Class Bacillariophyceae (Diatom) Order Biddulphiales (Centric diatom) Suborder Coscinodiscineae Family Thalassiosiraceae ไดแก Cyclotella,Lauderia, Planktoniella, Skeletonema, Thalassiosira Family Melosiraceae ไดแก Melosira , Paralia Family Aulacoseiraceae ไดแก Aulacoseira

7

Family Leptocylindraceae ไดแก Corethron Family Coscinodiscaceae ไดแก Coscinodiscus Family Hemidiscaceae ไดแก Hemidiscus Family Heliopeltaceae ไดแก Actinoptychus Suborder Rhizosoleniineae (Centric diatom) Family Rhizosoleniaceae ไดแก Guinardia, Rhizosolenia Suborder Biddulphiineae Family Hemiaulaceae ไดแก Cerataulina, Climacodium, Hemiaulus Family Biddulphiaceae ไดแก Biddulphia Family Chaetoceraceae ไดแก Bacteriastrum, Chaetoceros Family Lithodesmaceae ไดแก Bellerochea, Helicotheca Family Eupodiscaceae ไดแก Odontella, Triceratium Order Bacillariales (Pennate diatom) Suborder Fragilariineae Family Fragilariaceae ไดแก Asterionellopsis, Diatoma, Fragilaria Family Thalassionemataceae ไดแก Thalassionema, Thalassiothrix Family Striatellaceae ไดแก Grammatophora Order Bacillariales (pennate diatom) Suborder Bacillariineae Family Achnanthaceae ไดแก Achnanthes Family Cymbellaceae ไดแก Cymbella Family Naviculaceae ไดแก Amphora, Craticula, Diploneis, Gyrosigma, Meunier, Navicula, Pinnularia, Pleurosigma Family Bacillariaceae ไดแก Bacillaria , Nitzschia Family Surirellaceae ไดแก Stenopterobia, Surirella, Entomoneis

8

1.4 ประโยชนของแพลงกตอน ตามลดดา (2544) 1.4.1. เปนองคประกอบเบ�องตนของโซอาหาร (food chain) ในแหลงน�าธรรมชาต โซอาหารน� อาจยาวหรอส� นกไดข�นอยกบแหลงน� า เชน ในมหาสมทร (Oceanic water) จะมโซอาหารยาวถง 7 หวง แถบชายฝ�งทะเลหวงโซอาหารส� นลงเหลอเพยง 4 หวง สวนชายฝ�งท�มธาตอาหารอดมสมบรณมาก หรอบรเวณน� าผด (Upwelling) ไดแก ชายฝ�งทะเลเปร จะมหวงโซอาหารส�นเพยง 2-3 หวง เทาน�น 1.4.2. เปนตวช� (indicator) ระดบความอดมสมบรณของแหลงน� าการวดแบงออกได 3 แบบ ไดแก วดปรมาณคลอโรฟลลซ� งเทากบปรมาณการสงเคราะหแสงของแพลงกตอนพช หรอเปนการวดผลผลตเบ�องตน (primary productivity) ซ� งมหนวยการวดไดหลายรปแบบ ไดแก กรม –คารบอน/ต.ร.ม. /วน วดเปนกรม-คารบอน/ลบ.ม./วน วดอตราการเจรญเตบโตจาเพาะ มหนวยเปน กรมคารบอน/วน และวดเปนหนวยพลงงาน กโลแคลอร� /ต.ร.ม./ป 1.4.3. เปนตวช�กระแสน�า (currents) ในทะเลและมหาสมทร ใ น ก ร ณ น� น ย ม ใ ชแพลงกตอนพชท�มขนาดใหญ หรอแพลงกตอนสตวท�จาแนกชนดหรอกลมไดงาย ๆ เชน หนอนธนบางชนด ไดแก Sagitta elegans เปนตวช�กระแสน�านอกฝ�ง (oceanic currents) และกระแสน� าชายฝ�ง (coastal currents) ท�ไหลมาพบกน Sagitta arctica เปนหนอนธนท�พบในบรเวณท�มกระแสน� าเยนจากมหาสมทรแอตแลนตคหรอไดอะตอมทะเล เชน Thalassiosira hyaline จะพบในบรเวณท�มกระแสน�าเยนจากข�วโลกไหลผาน เปนตน 1.4.4. ชนดของแพลงกตอนใชเปนตวช� ความอดมสมบรณของน� าธรรมชาตในทะเลท�มธาตอาหารสมบรณ เชน บรเวณใกลฝ�งท�มน�าผด (Upwelling) ของประเทศเปร มกจะพบไดอะตอมในสกล Thalassiosira, Chaetoceros แตถาบรเวณหางจากฝ�งของประเทศเปร ซ� งเปนบรเวณท�มแรธาตอาหารต�าและมสตวน�านอย จะพบไดอะตอมสกล Rhizosolenia, Planktoniella เปนตน 1.4.5. ชนดและปรมาณของแพลงกตอนใชตรวจสอบมลภาวะ (pollution) ของแหลงน� า ใชไดดกบมลภาวะท�เกดจากสารอนทรย (organic pollution) แพลงกตอนพชหรอหลายชนด เชน Euglena viridis, Nitzschia palea, Oscillatoria limosa, Scenedesmus quadricauda,

Oscillatoria tenuis เปนแพลงกตอนท�เปนดชน (index) 5 อนดบแรก ซ� งแสดงวาเกดมลภาวะจากสารอนทรยในแหลงน� า (Palmer,1969 อางตาม ลดดา, 2544) หรอใชคาดชนความหลากหลาย (diversity index) ซ� งคานวณโดยใชขอมลจานวนชนดแพลงกตอนปรมาณของแพลงกตอนแตละชนด ประเมนสภาวะมลพษในแหลงน� าท�ตองการศกษา โดยมหลกการงาย ๆ วา ในแหลงน� าปรกตจะมแพลงกตอนมากชนดและปรมาณของแตละชนดมไมมาก ในทางตรงขามกน หากน� าเกด

9

มลภาวะ จานวนชนดแพลงกตอนจะลดลงเหลอเพยง 2-3 ชนด หรออาจเหลอเพยงชนดเดยวและมจานวนมากมายมหาศาล ดงเชนกรณการเกดการบลมของน� า (water bloom) การเกดน� าแดง หรอ น�าข�ปลาวาฬ (red water , brown water) 1.4.6. ใชในอตสาหกรรม แพลงกตอนท�ใชในอตสาหกรรมอาจแบงได 2 รปแบบ คอ แบบท� 1 ใชในรปของแพลงกตอนท�มชวต (live form) อาจจะใชท�งเซลล หรอโดยการสกดผลผลตข�นมา และแบบท� 2 ใชในรปของซากเหลอ (fossil)

- แบบท� 1 ใชในรปของแพลงกตอนท�มชวต (live form) ซ� งนามาใชประโยชนไดหลายประการดงน�

(1) เปนอาหารสตว โดยนามาเพาะเล�ยงเปนอาหารสาหรบอนบาลสตวน�าวยออน เชน เล�ยงแพลงกตอนพช (คลอเรลลา สไปรไลนา สเกลโตนมา คโตซรอส ฯลฯ )

(2) เปนอาหารมนษย โดยใชเปนอาหารในชวตประจาวน สาหรายบางชนด เชน Spirogyra ใชเปนอาหารหลกของประเทศในแถบอนโดจน เชน พมา อนเดย ฯลฯ Oedogonium ใชปรงเปนอาหารในประเทศอนเดยและ Phormidium tenue ในประเทศเมกซโก เปนตน ใชเปนอาหารเสรมของมนษยและสตว แพลงกตอนพชท�นยมใชเปนอาหารเสรมของมนษย ในรปของแคปซล หรออดเมด ไดแก คลอเรลลา สาหรายเกลยวทอง (สไปรไลนา) โดยเฉพาะสาหรายเกลยวทองน�นมโปรตนสงถง 60% ของน�าหนกแหง

(3) เปนยา ในปจจบนสามารถสกดยาปฏชวนะไดจากสาหรายหลายชนด แตยงไมไดทาเปนอตสาหกรรม เน�องจากมปรมาณไมมากพอและคาใชจายสง จากการทดลองพบวา สาหราย สเขยวแกมน�าเงนบางชนด โดยเฉพาะ สไปรไลนา ใหสารอาหารประกอบท�ใชรกษาโรค เชน ความดนโลหตสง โลหตจาง โรคภมแพ มะเรงในชองปาก ไขมนในโลหตสง (Okuda, et al., 1975; Rolle and Pabst, 1980 อางตาม ลดดา, 2544)

- แบบท� 2 ใชในรปของซากเหลอ (fossil form)ซ� งนามาใชประโยชนไดหลายประการดงน�

(1) ไดอะโตไมท (diatomite) หรอไดอะโตมาเซยสเอธ เปนซากเหลอท�เกดจาก ผนงเซลล ไดอะตอมท�ตายแลวทบถมกนมานานนบลานป แหลงใหญของไดอะโตไมทอยในทะเล ซากเหลอดงกลาวน�ประกอบดวยซลกอนไดออกไซด ประมาณ 95% สามารถนามาใชประโยชนในการทาผลตภณฑเคร�องกรองน�ายาตาง ๆ ไดด เน�องจากวาไมทาปฏกรยากบสารท�กรอง

(2) หนปน (carbonate rock) ประกอบดวย แคลไซท (CaCO3) ซ� งเกดจากเซลลท� ตายแลวของแพลงกตอนพชหลายกลม เชนแพลงกตอนในกลม coccolithophorids สาหรายสเขยว และสาหรายสเขยวแกมน� าเงนบางชนด นอกจากน� ยงประกอบดวยแพลงกตอนสตวในอนดบ

10

Foraminiferida พวกครสตาเซยน รวมท� งเปลอกหอยท�ตายแลวทบถมกน หนปนน� นาไปใชประโยชนในโรงงานอตสาหกรรมหลายชนด เชน เซรามค ผงขด ปย แผนกรอง ซเมนต พลาสตก ยาง และส เปนตน (3) มประโยชนในดานอตสาหกรรมน�ามน กลาวคอ แพลงกตอนพชบางชนด สามารถสราง เคโรเจนซ� งเปนสารประกอบเคมประเภทไฮโดรคารบอน ซ� งมโครงสรางท�สลบซบซอน แตสวนใหญจะประกอบดวย ลพด (lipid) โดยท�วไปแพลงกตอนพชจะผลตลพดได 4-28% ของน� าหนกแหง แตถามสภาวะแวดลอมท�เหมาะสมจะสามารถผลตไดเพ�มข�นถง 90% ไดอะตอมเปนกลมท�ผลตลพดไดสง ซ� งมปรมาณถง 70% สารประกอบเคโรเจนน�จะเปล�ยนสภาพเปนน�ามนปโตรเลยมโดยขบวนการทางธรรมชาต

(4) มประโยชนในการสารวจแหลงน� ามน โดยการจดอายของช�นหนซ� งเปนซากของแพลงกตอนหรอท�เรยกวา biostratigraphy โดยใชหลกอนกรมวธาน และความลกของชนด แพลงกตอน เพ�อคานวณปรมาณของแหลงน� ามน ช�นหนท�วาน� ประกอบดวยแพลงกตอนสตวในอน ดบ Foraminiferidaแ ล ะ แ พ ล ง ก ต อ น พ ช ก ล ม ท� ส ะ ส ม อ า ห า ร ป ร ะ เ ภ ท น� า มน ไ ดแ ก coccolithophorids และไดอะตอม

1.4.7 ใชในการศกษาและทดลองทางวทยาศาสตร แพลงกตอนพชและแพลงกตอนสตวหลายชนดสามารถเล� ยงไดงายในหองปฏบตการ นกเพาะเล� ยงจงนยมนามาศกษาและทดลองดาน ชววทยา สรรวทยา และพษวทยา ไดแก Chlorella Chlamydomonas เปนตน

1.5 ลกษณะท�วไปของหอยนางรม หอยนางรม มช�อสามญ คอ Oyster หอยนางรม (วงศ MOLLUSCA) น�นมหลายสายพนธ แตท�นยมเล�ยงกนอยโดยท�วไปน�น แบงออกเปน 3 ชนด ดวยกนคอ หอยนางรมพนธเลกหรอหอยนางรมปากจบ มช�อวทยาศาสตรวา Saccostrea commercialis หอยนางรมพนธน� มเล�ยงมากทางภาคตะวนออก สวนหอยรมอกสองพนธท�เหลอเปนหอยนางรมท�คอนขางมขนาดใหญเรยกวา หอยตะโกรม (Crassostrea belcheri) และหอยตะโกรมกรามดา (C.lugubris) แมวาจะมการเล�ยงกนบางในภาคตะวนออก แตการเล�ยงสวนใหญจะอยในเขตจงหวดในภาคใต หอยนางรมเปนหอยสอง 2 ฝา ซ� งฝาท�งสองมขนาดไมเทากน ดานท�มเน�อ ฝงอยจะเวาลกลงไปคลายรปถวย หรอจาน และยดตดกบวตถแขง เชน กอนหน ไมหลก หรอเปลอกหอยท�จมอยในทะเล สวนฝาปดอกดานหน�งแบนบาง ขนาดความยาวประมาณ 5 เซนตเมตร เปลอกหอยนางรมประกอบดวยหนปนรอยละ 95 หอยนางรมดารงชวต อยไดโดยการดดน�ารอบ ๆ ตวเขาไปทางดานหน�งและ ปลอยท�งออกอกดานหน�ง อาหารและกาซออกซเจนจะเขาไปพรอมกบน�า อาหารของ หอยนางรมไดแก แพลงคตอนพชและ

11

แพลงคตอนสตวท�ลองลอยอยในน�า หอยนางรมเปนสตวท�มเพศผ และเพศเมยแยกกน ในชวงท�มการผสมพนธหอยตวเมยจะปลอยไข และหอยตวผจะปลอยน�าเช�อออกมาผสมกนในน�า หอยนางรมท�พบในประเทศไทยจะวางไขตลอดป มากหรอนอยข�นอยกบชนด และแหลงท�อย เชน หอยตะโกรม ท�แมน�าเวฬ จงหวดจนทบร วางไขมากท�สดในเดอน ตลาคม-ธนวาคม หอยนางรมปากจบขนาดเลกท�ตาบลอางศลา จงหวดชลบรวางไขเปน 3 ชวง คอชวงแรกเดอนมนาคม-เมษายน ชวงท� 2 เดอนมถนายน-กรกฎาคมและชวงท� 3 เดอนกนยายน-ตลาคม ผลผลตของหอยนางรมสวนใหญจะเกบไดจากธรรมชาต

1.6 อาวบานดอน จ.สราษฎรธาน การศกษาสภาพภมอากาศและคณภาพน�าชายฝ�งทะเลอาวบานดอนจงหวดสราษฎรฯ พบวาสามารถแบงฤดกาลในจงหวดสราษฎรธานออกไดเปน 2 ฤด ไดแก ฤดแลงมระยะเวลา 3.5 เดอน และฤดฝนมระยะเวลา 8.5 เดอน โดยเฉล�ยจานวนวนท�มฝนตกปละ 153 วน และปรมาณน�าฝนเฉล�ยปละ 1,911.2 ม.ม. การวเคราะหคณภาพน�าพบวาสวนใหญมคาอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพน�าทะเลชายฝ�งประเภทท� 4 (คณภาพน�าทะเลเพ�อการเพาะเล�ยงสตวน�าชายฝ�ง)

การเล�ยงหอยนางรมท�มช�อเสยงของ จ.สราษฎรธาน อยท�อาวบานดอนต�งแตคลองบานดอนถงหวแหลม ในพ�นท� อ.กาญจนดษฐ และ อ.ดอนสก ซ� งรมอาวบานดอนน� มสภาพเปนปาชายเลนชาวประมงจบจองพ�นท�เพ�อเล� ยงหอยนางรมรวมท�งหอยแครงและหอยแมลงภ ซ� งตองขออนญาตเชาพ�นท�จากกรมประมง โดยเสยภาษราคาไรละ 80 บาท การหมายหลกปกแนวอาณาเขตของแตละคนใชไผปกเปนระยะ ๆ พรอมปลกบานหลงเลกเพ�อเฝาดแลหรอพกผอนในพ�นท� ซ� งบานยกเสาสงประมาณ 8-10 ม. เพ�อใหบานเหนอพนระดบน�าข�นเตมท�ประมาณ 2 ม. การเล�ยงหอยนางรมในบรเวณอาวบานดอนน� ผบกเบกหรอทดลองเล�ยงคนแรกเปนชาวจนท�สงเกตเหนหอยนางรมเกาะตดกบกอนหนท�อยในน�า ในปถดไปหอยยงคงมาเกาะอกเหมอนเดม จงทดลองนากอนหนอ�น ๆ มาวางท�งไวเพ�มเตมเพ�อใหหอยนางรมมาเกาะมากข�น ตอมานายวระ โอม (ปจจบนหวหนากลมวชาการปาไม สานกงานปาไมเขตสราษฎรธาน) ไดทดลองนาไผมาสมปกในอาวเลยแนวปาชายเลนปรากฏวาหอยนางรมมาเกาะหลกท�ปกไว จงเร�มมชาวบานคนอ�น ๆ เล�ยงหอยนางรมมากข�น พรอมท�งพฒนาการปกไผเปนแถวเปนแนว จนถงป 2530 ตองขออนญาตเล�ยงหอยนางรมอยางเปนทางการกบสานกงานประมงอาเภอ และเล�ยงกนอยางแพรหลายมากในป 2535 จนถงปจจบน

12

2.งานวจยท�เก�ยวของ

สมนา และ ประเดม (2551) ศกษาคณภาพน� าทะเล และองคประกอบชนดของแพลงกตอน

พชบรเวณอาวบานดอนพบแพลงกตอนพช 3 ดวชน (Division) คอ 1.Division Cyanophyta (สาหรายสเขยวแกมน�าเงน , Blue-green algae) ประกอบดวย Class

Cyanophyceae 2.Division Chlorophyta (สาหรายสเขยว ,Green algae) ประกอบดวย Class Chlorophyceae

และ Class Euglenophyceae 3. Division Chromophyta ประกอบดวย Class Bacillariophyceae (ไดอะตอม, Diatom

Class Dinophyceae (ไดโนแฟลคเจลเลต, Dinoflagellate ) และ Class Dictyochophyceae (ซลโคแฟลคเจลเลต, Silicoflagellate

ธรยา และ ประดษฐ (2546) ศกษาการแพรกระจายและความชกชมของแพลงกตอนบรเวณชายฝ�งของทะเลจงหวดสราษฎรธาน ระหวางเดอนมกราคม – ธนวาคม พ.ศ. 2541 พบแพลงกตอนพชจานวน 64 สกล ใน 4 ดวช�น ไดแก Division Chromophyta จานวน 36 สกล Division Chlorophyta จานวน 21 สกล Division Cyanophyta จานวน 5 สกล และ Division Chrysophyta จานวน 3 สกล และพบแพลงกตอนสตว จานวน 15 สกล อยใน 4 ไฟลม ไดแก Phylum Protozoa จานวน 9 สกล Phylum Arthropoda จานวน 4 สกล Phylum Rotifera จานวน 1 สกล และ Phylum Mollusca จานวน 1 สกล ซ� งเม�อนาปรมาณแพลงกตอนท�งหมดมาคานวณคาเฉล�ยในรอบปพบวาไดคาเฉล�ย 39,268 เซลล/ลตร แพลงกตอนสกลท�พบปรมาณมากเรยงตามลาดบ ไดแก Nitzschia spp., Pleurosigma spp., Chaetoceros spp. และ Coscinodiscus spp. มจานวนรวมกน คดเปน 82.44% ของปรมาณแพลงกตอนท�พบท�งหมด สวนแพลงกตอนท�มการแพรกระจายท�วชายฝ�งและตรวจพบตลอดท�งปไดแก Nitzschia spp. Pleurosigma spp. และ Coscinodiscus spp.

นคม และคณะ (2540) สารวจคณภาพน� าและแพลงกตอนพชบรเวณอาวบานดอนคลอง ทาทอง และคลองราม จงหวดสราษฎรธาน พบวา

อาวบานดอน พบแพลงกตอนพช 46 สกล ใน 5 ดวชน ดงน� ดวชน Bacillariophyta 28 สกล ดวชน Chlorophyta 8 สกล ดวชน Cyanophyta 7 สกล ดวชน Pyrrophyta 2 สกล และดวชน Euglenophyta 1 สกล โดยมความชกชมเฉล�ย 9.8 x 103 เซลล/ลตร แพลงกตอนพชท�พบมากไดแก Trichodesmium (67.40%) Nitzschia (15.09%) Chaetoceros (5.88%) Oscillatoria (5.58%) Coscinodiscus (1.53%) และ Pleurosigma(1.53%) และ Pleurosigma (1.39%)

13

คลองราม พบแพลงกตอนพช 55 สกล ใน 6 ดวชน ดงน� ดวชน Bacillariophyta 27 สกล ดวชน Chlorophyta 10 สกล ดวชน Cyanophyta 10 สกล ดวชน Pyrrophyta 4 สกล ดวชน Euglenophyta 2 สกลและ ดวชน Chrysophyta 2 สกล โดยมความชกชมเฉล�ย 6.0 x 104 เซลล/ลตร แพลงกตอนพชท�พบมาก ไดแก Trichodesmium (68.89%) Oscillatoria (20.84%) Nizschia (4.60%) Streptotheca (2.39%) Chlorella (1.81%) และ Pamella (1.30%)

คลองทาทอง พบแพลงกตอนพช 52 สกล ใน 6 ดวชน ดงน� ดวชน Bacillariophyta 25 สกล ดวชน Chlorophyta 10 สกล ดวชน Cyanophyta 8 สกล ดวชน Pyrrophyta 6 สกล ดวชน Euglenophyta 1 สกล และ ดวชน Chrysophyta 2 สกล โดยมความชกชมเฉล�ย 1.4 x 104 เซลล/ลตร แพลงกตอนพชท�พบมาก ไดแก Trichodesmium (94.11%) Oscillatoria (2.27%) Coscinodiscus (1.54%) และ Nitzschia (0.58%) ฤดกาลมอทธพลตอการแพรกระจายของแพลงกตอน โดยเฉพาะในเขตอบอนจนถงเขตหนาว ในเขตรอนแมวาอทธพลของฤดกาลจะไมชดเจนแตการแพรกระจายของแพลงกตอนมความแตกตางในรอบป ในชวงฤดฝน (wet season) ถงฤดรอนและ ฤดหนาว (dry season) กลาวคอ เม�อมฝนตก น�าฝนจะชะเอาดนหรอตะกอนลงสแมน�าลาธารทาใหน�าขน และแสงสองผานลงในน� าไดงายการสงเคราะหแสงของแพลงกตอนพชจงไมดเทาท�ควร ทาใหปรมาณแพลงกตอนน�นลดลง สงผลตอปรมาณของแพลงกตอนสตว ซ� งกนแพลงกตอนพชเปนอาหารดวย นอกจากน� กระแสน� าในแมน� าท�มความแรงจะพดพาแพลงกตอนช�วคราว หรอพวกท�อยตามพ�นจากจดท�เกาะอยใหไหลไปตามกระแสน� า ในแมน� าท�มความแรงจะพดพาแพลงกตอนช�วคราวไปตามกระแสน� าทาใหปรมาณของแพลงกตอนในจดปลายน� ามมากกวาตนน� าอกท� งองคประกอบชนดของแพลงกตอนจะเปล�ยนไปดวย (ลดดา , 2530 อางตาม ปรชญา, 2546)

14

บทท� 3

วธการวจย

วสดและอปกรณ

1. สารเคมสาหรบรกษาสภาพแพลงกตอน คอ ฟอรมาลน 4 % 2. อปกรณ

2.1 อปกรณในหองปฏบตการ 2.1.1 หนงสอจาแนกชนดแพลงกตอนพช 2.1.2 กลองจลทรรศนชนดถายภาพได 2.1.3 Sedgewick-Rafer และ Cover glass 2.1.4 กระดาษเลเบลและปากกา 2.1.5 เคร�องนบปรมาณแพลงกตอนพช 2.2. อปกรณในการเกบตวอยาง 2.2.1 ถงลากแพลงกตอนขนาดชองตา 20 ไมครอน 2.2.2 ขวดเกบตวอยางน�า ขนาด 250 มลลลตร 2.2.3 ถงตกน�าขนาด 10 ลตร และเชอก 2.2.4 ปเปต ขนาด 1 มลลลตร

15

วธดาเนนการวจย

1. ระยะเวลาดาเนนการ ดาเนนการสารวจชนด ปรมาณ การแพรกระจายของแพลงกตอน

กลมไดอะตอมในแหลงเล� ยงหอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จ.สราษฎรธาน ซ� งมระยะเวลาดาเนนการต�งแตเดอน มนาคม2552 ถงเดอน พฤษภาคม 2552 กาหนดวนโดยการดชวงเวลานาข�น แบงชวงเวลาการเกบตวอยางเปน 3 คร� ง ดงน� ซ� งมระยะเวลาดาเนนการต�งแตเดอน มนาคม 2552 ถงเดอน พฤษภาคม 2552 กาหนดวนโดยการดชวงเวลาน� าข�น แบงชวงเวลาการเกบตวอยางเปน 3 คร� ง ดงน�

เกบตวอยางคร� งท� 1 3 มนาคม 2552 เกบตวอยางคร� งท� 2 6 เมษายน 2552 เกบตวอยางคร� งท� 3 5 พฤษภาคม 2552

2. การเกบรวบรวมขอมล 2.1 สารวจพ�นท�บรเวณอาวบานดอน จ.สราษฎรธาน ในแหลงเล�ยงหอยนางรมใน

ระยะหางจากฝ�ง 3 กโลเมตร โดยกาหนด 3 สถาน ทกๆ สถานมระยะหาง 1 กโลเมตร โดยใช GPS เปนตวกาหนดจด ซ� งจดท�เกบตวอยาง คอ

สถาน1 ละตจด N09๐ 11 '58.0" ลองตจด E99๐26' 57.4" สถาน2 ละตจด N10๐ 12 '29.1" ลองตจด E99๐26' 45.9" สถาน3 ละตจด N10๐ 13 '00.3" ลองตจด E99๐26' 33.8"

2.2 ข�นตอนการเกบตวอยางแพลงกตอนพช 2.2.1 การเกบตวอยางในการศกษาคร� งน� ทาการเกบตวอยาง 3 คร� ง คอ เดอนมนาคม,เมษายนและพฤษภาคม พ.ศ.2552 สมเกบน� าบรเวณแหลงเล� ยงหอยนางรมในแหลงน� าธรรมชาต โดยใชถงพลาสตก เกบน� า 30 ลตร ตกน� าบรเวณผวน� าแลวกรองผานถงลากแพลงกตอน ขนาด 20 ไมครอน ลางถงลากแพลงกตอน 2-3 คร� ง ดวยการตกน�าจากดานนอก เพ�อใหแพลงกตอนท�ตดคางอยกบถงลากแพลงกตอนไหลลงในขวดรวบรวมแพลงกตอนท�อยบรเวณปลายถง จากน�นเกบตวอยางน� าในขวดพลาสตก ขนาดบรรจ 250 มลลลตร แลวนากลบมาวเคราะหในหองปฏบตการ 2.2.2 การเกบรกษาตวอยางแพลงกตอนกลมไดอะตอม การเกบรกษาตวอยางแพลงกตอนพชม 2 วธ คอ

16

(1) การเกบรกษาตวอยางท�มชวต โดยเกบขวดตวอยางไวในตเยน หรอกลองน�าแขงท�มดควรดตวอยางทนทไมควรเกบไวเกน 2-3 วน เพราะเซลบางสวนจะตายและเนาสลาย ทาใหปรมาณเปล�ยนแปลง (ธดาพร และนคม, มปป.) (2) การเกบรกษาตวอยางโดยดองน� ายาโดยใชน� ายาฟอรมาลน 4 % เกบตวอยางท�ดองแลวในตเยน (เสาวภา, 2538 อางโดย ธดาพร และนคม, มปป.)

2.3 การวเคราะหตวอยางแพลงกตอน 2.3.1 การวเคราะหเพ�อจดจาแนกแพลงกตอนทาไดโดยใชหลอดหยด (dropper) ดดน� าตวอยางตวอยางหยดลง บนสไลดแลวใชกระจกปดสไลดปด สองดภายใตกลองจลทรรศน (Compound microscopes) กาลงขยาย 40x บนทกผลลกษณะท�เหนเพ�อจาแนกชนดพรอมท�งถายรป เอกสารท�ใชจาแนกชนดท�สาคญ ไดแก ลดดา (2544); คมอประชาชนการจาแนกชนดแพลงกตอนในบอเพาะเล� ยงกงทะเลและชายฝ�งทะเลตามมาตรฐานอาหารปลอดภย กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ (2550) 2.3.2 การวเคราะหปรมาณ โดยวดปรมาตรของแพลงกตอนในขวดตวอยาง จดบนทก และใชแทงแกวคนตวอยางเบา ๆ เพ�อใหแพลงกตอนกระจายโดยท�วกน จากน�นใชหลอดหยดดดตวอยางปรมาตร 1 ลกบาศกเซนตเมตร ลงในสไลด (Sedgwick rafter counting cell ) นาไปสองดวยกลองจลทรรศนกาลงขยายสงเพ�อนบปรมาณ ทาการนบ 3 ซ� าทกตวอยาง จากน�นนาขอมลท�ไดมาคานวณหาปรมาณตอลตร โดยใชสตรดงน� ปรมาณของแพลงกตอนพช (หนวยตอลตร) = ab*1000/c a = ปรมาตรน�าในขวดเกบตวอยาง (มลลลตร) b = คาเฉล�ยของปรมาณแพลงกตอนพชท�นบไดตอ 1 มลลลตร c = ปรมาตรของน�าท�ผานถงกรอง

17

บทท� 4

ผลและวจารณผลการทดลอง

ผลการศกษา

1. องคประกอบชนดของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมแหลงเลAยงหอยนางรม บรเวณอาว

บานดอน จงหวดสราษฎรธาน จากผลการศกษาความหลากหลายของชนดและปรมาณของแพลงกตอนพช กลมไดอะตอม ในแหลงเล� ยงหอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน เกบตวอยางเดอน มนาคม เมษายน และพฤษภาคม พ.ศ.2552 จานวน 3 สถาน โดยกรองตวอยางน� าทะเลปรมาตร 30 ลตร ผานถงกรองแพลงกตอนขนาด 20 ไมโครเมตร ตวอยางแพลงกตอนท�ไดเกบรกษาดวยน� ายาฟอรมาลน 4 เปอรเซนต จ าแนกชนดและนบจานวนภายใตกลองจลทรรศนกาลงขยายสง (Compound microscope) พบแพลงกตอนพช กลมไดอะตอม (Diatom) 18 สกล แบงออกเปน Division Chromophyta Class Bacillariophyceae Order Biddulphiales (Centric diatom) 6 สกล Order Bacillariales (Pennate diatom) 12 สกล แพลงกตอนชนดเดน (dominant species) แตกตางกนในแตละเดอน เดอนมนาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 3,372-95,284 เซลลตอลตร เดอนเมษายนพบ Skeletonema sp. เปนชนดเดนหนาแนน 223-116,380 เซลลตอลตร และเดอนพฤษภาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 1,744-95,184 เซลลตอลตร ปรมาณแพลงกตอนพชเดอนมนาคม ในสถานท�1-3 มความหนาแนน 15,187, 66,833 และ 106,764 เซลลตอลตร ตามลาดบ ปรมาณแพลงกตอนพชเดอนเมษายนในสถานท�1-3 มความหนาแนน 2,583, 119,955 และ105,350 เซลลตอลตร ตามลาดบ ปรมาณแพลงกตอนพชเดอนพฤษภาคม ในสถานท�1-3 มความหนาแนน 9,353, 114,202และ 106,765 เซลลตอลตร ตามลาดบ ผลการศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมในแหลงเล� ยงหอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน มความหลาหลายของชนดสง โดยพบแพลงกตอนพชใน Order Bacillariales (Pennate diatom) มากกวา Order Biddulphiales (Centric diatom)

18

ลกษณะชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�พบบรเวณแหลงเล,ยงหอยนางรมบรเวณอาว

บานดอน จงหวดสราษฎรธาน Division Chromophyta

Order Biddulphlales (Centric Diatom) Family Thalassiosiraceae

ภาพท� 2 Thalasssiosira sp.

ลกษณะ เซลลมรปรางกลมเม�อมองมจากทางดานบน ฝาซลกาไมหนามากนก มรขนาดเลกเรยงเปนแถวต�งฉากขอบไปสกลางเซลลอยอยางหนาแนน

การแพรกระจาย พบไดท�วไปเขตชายฝ�งทะเล และนอกฝ�งทะเล

19

ภาพท� 3 Skeletonema sp. ลกษณะ เซลลตอกนเปนสายโซ ลวดลายบนผนงเปนรปส� เหล�ยมเรยงกนเปนแนวรศม

ขนาดเสนผานศนยกลางเซลล 3-20 ไมครอน การแพรกระจาย พบกระจายท�วไปในทะเล และน�ากรอย

ภาพท� 4 Cyclotella sp.

ลกษณะ เซลลมกอยเด�ยวๆเซลลรปกลมทางดานวาลว รปส� เหล�ยมผนผาทางดานเกอเดล หนาฝาไมเรยบแตมลกษณะเปนรปคล�น ลายบนฝาแบงออกเปน 2 วงก�งกลางมรปรางเปนรางแห มตมหรอเปนจด

การแพรกระจาย สวนใหญพบในน�าจด Family Coscinodiscuscaceae

ภาพท� 5 Coscinodiscus sp.

20

ลกษณะ เซลลอยเด�ยวๆรปกลม ลวดลายบนเซลลเปนแบบ areolae ท�เรยงกนเปนแนวรศม ขอบฝามกาน labiate ใหญ 2 กาน และมกาน labiate ขนาดเลกเรยงตอกนเปนวง คลอโรพลาสตรปจานจานวนมาก Family Chaetoceraceae

ภาพท� 6 Chaetoceros spp.

ลกษณะ เปนสกลท�มความหลากหลายของชนดสง เซลลตอกนเปนสายโซตรงหรอโคงเซลลเปนรปส�เหล�ยมท�มขอบตรง เวา หรอนน แตละเซลลมหนามยาวมมละ 1 เสน

การแพรกระจาย พบกระจายท�วไป โดยเฉพาะแหลงน�ากรอย Fammily Eupodiscaceae

ภาพท� 7 Odontella sp.

21

ลกษณะ เซลลมรปรางตรงบรเวณขอบท�ง 4 ดานยกข�นมาลกษณะเปนฮอรน บรเวณใกลฮอรนหนามยาง 1 เสน ซ� งใชในการเช�อมตอกนของเซลลเพ�อตอกนเปนสาย

การแพรกระจาย พบไดท�วไปบรเวณเขตชายฝ�งทะเล และชะวากทะเล Order Bacillariales (Pennate Diatom Family Bacillariaceae

ภาพท� 8 Bacillaria sp.

ลกษณะ เซลลสวนใหญเรยงตอกนเปนสาย รปแบบตางๆสวนนอยเซลลอยเด�ยวๆเซลลรปส� เหล�ยมผนผาทางดานเกอเดล รปรางเซลลทางดานวาลวมหลายแบบ แตสวนใหญเปนรปรจนถงรปไขผอมๆราฟมสะพานซ� งอยใตราฟ หรอคะเนล ราฟ (canal raphe) ตาแหนงของราฟมกอยใกลขอบฝาดานดานหน�งสวนใหญมคลอโรพลาสต 2 แผน แตละแผนอยคอนไปทางมมฝาท�ง 2 ดาน ไมคอยพบวาสราง resting spores ลกษณะ ระบบราฟอยกลางฝา

การแพรกระจาย เปนชนดท�พบท�วโลกน�าจดและน�ากรอย

ภาพท� 9 Cylindrotheca sp.

22

ลกษณะ ระบบราฟอยคอนไปทางขอบฝาดานใดดานหน� ง เซลลอยเด�ยวๆรปรางแบบบางคลายเขมท�ก�งกลางพองออก เซลลมกบดเปนเกลยว ผนงเซลลบาง คลอโรพลาสตเปนแผน 2 แผน

ภาพท� 10 Pseudo-nitzschia

ลกษณะ เซลลยาวมาก เซลลรปร ส� เหล�ยมผนผาหรอรปกระสวยทางดานเกอเดล เซลลตอกนเปนสายยาวลกษณะคลายข�นบนได โดยใชปลายเซลลแตะกน เซลลในสายเคล�อนท�อยเสมอ ระดบของราฟอยระดบเดยวกบผวหนาฝา ชองวางระหวางฟบเลหางกวาความกวางของฟบลา สวนใหญมชองวางระหวางฟบเลคกลาง หนาฝานนเลกนอยหรอแบนแตจะไมเปนคล�น ทางดานวาลวเซลลรปรแคบๆหรอรปกระสวยยาวๆ ท�ข�วเซลลกลมหรอแหลม ลายบนเซลลเปนเสนบางๆพาดขวางเซลล คลอโรพลาสตเปน 2 แผน ในแนวเกอเดล โดยอยสองขางของระนาบทรานอะพคล เปนสกลท�ไมสราง resting spore

การแพรกระจาย พบท�วโลก แตพบเฉพาะทะเลเทาน�น

ภาพท� 11 Nitzschia sp.

23

ลกษณะ เซลลมกอยเด�ยวๆหรออาจอยกนเปนเสนหรอเปนโคโลนรปเปนดาว หรออยในทอเมอก รปเขมหรอโคงเปนตว S เซลลรปรแบบใบขาว ปลายเซลลมกแหลม สนบนเซลลอยก�งกลางฝาท�งสองฝา เม�อตดขวางเซลลฝามลกษณะเปนรปส�เหล�ยมขนมเปยกปน ฉะน�นสนท�อยบนฝา จะอยเย�องกบสนท�อยบนฝาลาง ราฟอยในสน และบนราฟมฟบเลเรยงกน ลายบนเซลลเปนเสนพาดขวางเซลลและขนานกน บรเวณก� งกลางเซลลในแนวต�งมกใส เรยกวา สเตอรนม คลอโรพลาสตเปนแถบส�นๆ 2 แถบอยเย�องกนตรงกลางมไพรนอยดหรอเปนแผนกลมจานวนมาก

การแพรกระจาย พบท�วไปท�งน�าจด น�ากรอย และน�าเคม Family Naviculaceae

ภาพท� 12 Navicula sp.

ลกษณะเซลลมรปรางกระสวยทางดานบน และเปนรปส� เหล�ยมผนผาทางดานขาง ฝามลกษณะหนาและมลวดลายซ� งเกดจากการเรยงตวของแนวสนท�อยกลางฝา มการสะสมชองซลกามาก

การแพรกระจาย พบกระจายอยท�วไปท�งในบรเวณชายฝ�งทะเล ชะวากทะเล และบรเวณนอกชายฝ�ง

24

ภาพท� 13 Pleurosigma sp.

ลกษณะ เซลลอยเด�ยวๆ แบน โคงเปนรปตว S หรอเกอบตรง เซลลรปร มนวเคลยสอยตรงกลาง ลายบนเปนเซลลบาง 3 แบบ คอ เสนพาดขวาง 1 เสน และมเสนตดเฉยงอก 2 เสน ขนาดความยาวของเซลลประมาณ 128-280 ไมครอน

การแพรกระจาย พบกระจายท�วไป พบไดท�งน�าจด ทะเล และน�ากรอย

ภาพท� 14 Gyrosigma sp.

ลกษณะ เซลลอยเด�ยวๆสวนใหญรปรางเปนรปตว S มราฟแทบนฝาท�งสองโคงเปนรปตว S ลายบนเซลลเปนเสนบางๆพาดขวางเซลลและมเสนตามแนวยาว ลากผานทาแนวมมฉาก ทาใหลวดลายคลายตาหมากรก คลอโรพลาสตเปนแผนอยรอบเกอเดล

การแพรกระจาย พบกระจายท�วไป พบไดท�งน�าจด น�าทะเล น�ากรอย

25

ภาพท� 15 Diploneis sp.

ลกษณะ เซลลอยเด�ยวๆ เม�อจากดานเกอเดล เซลลเปนรปส� เหล�ยมผนผาและเปนรปไขหรอรปรเม�อมองจากทางดานวาลว กลางเซลลอาจขอดหรอไมคอด central nodule รปเหล�ยม และย�นยางออกไปท�งสองดานจงมลกษณะเปนซ� หรอเขา ก�งกลางเซลลเปนราฟซ� งเปนรองตามยาวรงน� จะเหนเปนแนวใส หรออาจประกอบดวยรขนาดเลกเรยงกนเปนแถว ซ� งอาจมเสนหนาๆพาดตามยาวอกดวย ปลายสดของรองน�ท�งสองดาน อาจมลกษณะโคงเปนรปวงเดอนซ� งเรยกวา lunula ลวดลายบนเซลลเปนเสนหนาหรอเปนรองพาดตามขวางเซลล และมเสนตามยางลากผานอก คลอโรพลาสตเปนแผน 2 แผนอยระหวางเกอเดล

การแพรกระจาย เปนชนดท�พบท�งในน�าจดและน�าเคม

ภาพท� 16 Amphora sp.

26

ลกษณะ เปนเซลลเด�ยวๆซ� งมกจะพบเซลลทางดานเกอเดลเสมอ เน�องจากดานหลงและดานทองของเซลลนน เซลลเปนรปไขท� มปลายเซลลตดตรงทางดานเกอเดล และรปไขทางดานวาลวซ� งปลายเซลลอาจพองออกเลกนอย หรอคอนขางตดตรง มอนเตอรคาลารแบนดหลายแถบ ซ� งอาจมลวดลายเปนจดเปนเสน หรออาจไมมอนเตอรคาลารแบนดกได ราฟของ Amphora sp. อาจเปนเสนตรงหรอเปนเสนโคง และมลกษณะเปนเกลยว ปลายของราฟ มกโคงงอเขาหาดานหลงของเซลลเสมอ และมกเหนไดชดเจนมากวาสวนตนของราฟ อาจมหรอไมม terminal nodule ถามจะมขนาดเลก ลวดลายบนเซลลเปนเสนบาง หรอเสนหนา ซ� งพบไมบอยนก ฉะน�นจานวนเสนบนเซลลจงไมใชเปนลกษณะท�สาคญในการแยกชนด

การแพรกระจาย มกพบในน� าจดมากกวาน� าเคม อาจลอยอยในน� าเกาะอยบนสาหรายหรอพชน�าอ�นๆอยบนพ�นแขงๆ เชน กอนหน ซเมนต พ�นทราย ฯลฯ Family Surirellaceae

ภาพท� 17 Surirella sp.

ลกษณะ เซลลมรปรางคลายรปไข ฝามการสะสมของซลกาหนา บนฝามสนจากแนวขอบนอกไปสก�งกลางเซลล

การแพรกระจาย พบไดท�วไปบรเวณชายฝ�งทะเล Family Thalassionemataceae

27

ภาพท� 18 Thalassionema sp.

ลกษณะ เซลลยาว 10 ถง 80 ไมครอน กวาง 2 ถง 4 ไมครอน มกอยตอกนเปนรปดาวหรอซกแซก ซ� งเช�อมตอดวยเมอกท�อยบรเวณดานปลายฝาเซลลมรปรางผอมยาวเปนแทง

การแพรกระจาย มการกระจายบรเวณชายฝ�ง พบไดท�วไป Family Lyrellaceae

ภาพท� 19 Lyrella sp.

ลกษณะ เซลลรปเรอ เซลลอยเด�ยวๆลายบนเซลลเปนเสนหนา ลกษณะเดนน� คอ ลายท�เปนเสนถกโดยโครงสรางใส และนนรปตว H ซ� งอยสองขางของราฟแท บรเวณน� นนและไมมลวดลาย คลอโรพลาสตเปนพจานวน 2-4 พ เช�อมกนโดยมคอคอดใกลกบนวเคลยส

การแพรกระจาย พบบอยอยบนตะกอนดนในน�าจดและทะเล

28

ตารางท� 1 ชนดของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�พบในแตละสถานในแหลงเล�ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

มนาคม เมษายน พฤษภาคม ช�อวทยาศาสตร สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

Division Chromophyta

Class Bacillariophycae

(Diatom)

Order Biddulphiales

(Centric diatom)

Chaetoceros spp. + + - + + - + + -

Coscinodiscus sp. + + + + + + + + +

Cyclotella sp. + + + + + + + + +

Odontella spp. + + + + + + + + +

Skeletonema sp. + + + + + + + + +

Thalassiosira sp. + + - + + + + + +

Order Bacillariales

(Pennate diatom)

Amphora sp. + + + +

Bacillaria sp. + + + + + + +

Cylindrotheca sp. + + + + + + +

Diploneis sp. + + + + + + +

Gyrosigma + + + + + + + + +

Lyrella sp. + + + + + +

Navicula sp. + + + + + + +

Nitzschia sp. + + + + + + + +

Pleurosigma sp. + + + + + + + + +

29

ตารางท� 1 (ตอ) ชนดของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�พบในแตละสถานในแหลงเล�ยง หอยนางรมบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

มนาคม เมษายน พฤษภาคม ช�อวทยาศาสตร สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

Division Chromophyta

Class Bacillariophycae

(Diatom)

Order Bacillariales

(Pennate diatom)

Pseudo-nitzschia sp. - - - + - - + - -

Surirella sp. + + + + - + + + +

Thalassionema sp. + + - - - - + + -

หมายดหต + = พบ

- = ไมพบ

2. ปรมาณของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมแหลงเลAยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน

จงหวดสราษฎรธาน

จากผลการศกษาปรมาณความหนาแนนของชนดแพลงกตอนพช กลมไดอะตอมในแตละเดอน ซ� งไมแตกตางกนมากนก พบวาเดอนมนาคม ปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมมความหนาแนนมากท�สด คอ 18.8784 x 104 เซลลตอลตร คดเปนรอยละ 29 ของปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�ง 3 เดอน เดอนเมษายน ปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมมความหนาแนนมากท�สด คอ 22.7889 x 104 เซลลตอลตร คดเปนรอยละ 35 ของปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�ง 3 เดอน และเดอนพฤษภาคม ปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมมความหนาแนนมากท�สด คอ 41.6673 x 104 เซลลตอลตร คดเปนรอยละ 36 ของปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลม

30

ไดอะตอมท�ง 3 เดอน ตามลาดบ และปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมมความหนาแนนคอ 83.3346 x 104 เซลลตอลตร (ตารางท� 3 ภาพท� 20)

ตารางท� 2 ปรมาณความหนาแนนแพลงกตอนพช บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

เดอนมนาคม เมษายน และพฤษภาคม

มนาคม เมษายน พฤษภาคม ช�อวทยาศาสตร สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

Division Chromophyta

Class Bacillariophycae

(Diatom)

Order Biddulphiales

(Centric diatom)

Chaetoceros spp. 1,374 2,068 - 617 891 - 995 1,480 -

Coscinodiscus sp. 241 1,728 1,736 33 88 992 137 908 1,364

Cyclotella sp. 751 3,032 2,212 33 88 3,150 392 1,560 2,681

Odontella spp. 128 878 280 33 220 117 80 549 198

Skeletonema sp. 7,239 13,742 5,460 233 116,380 3,792 3,736 65,061 4,626

Thalassiosira sp. 269 142 - 83 1,144 117 176 643 117

Order Bacillariales

(Pennate diatom)

Amphora sp. 71 224 - - - - 71 224 -

Bacillaria sp. 227 368 - - 88 875 227 228 875

Cylindrotheca sp. 28 680 140 33 - - 31 680 140

Diploneis sp. 269 142 140 33 - - 151 142 140

Gyrosigma 737 2,238 196 17 88 292 377 1,163 244

Lyrella sp. 14 - - 683 - 117 349 - 117

31

ตารางท� 2 (ตอ)ปรมาณความหนาแนนแพลงกตอนพช บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

เดอนมนาคม เมษายน และพฤษภาคม

มนาคม เมษายน พฤษภาคม ช�อวทยาศาสตร สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

สถาน

1

สถาน

2

สถาน

3

Division Chromophyta

Class Bacillariophycae

(Diatom)

Order Bacillariales

(Pennate diatom)

Navicula sp. 14 57 28 17 - - 15 57 28

Nitzschia sp. - 567 672 533 88 350 533 327 511

Pleurosigma sp. 233 667 541 83 880 467 233 667 541

Pseudo-nitzschia sp. 33 - - 33 - - 33 - -

Surirella sp. 1,744 40,290 95,184 117 - 95,083 1,744 40,290 95,184

Thalassionema sp. 71 224 - - - - 71 224 -

ตารางท� 3 ปรมาณรวมและปรมาณเฉล�ยรอยละของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมในแตละเดอน

เดอน สถาน 1 สถาน 2 สถาน 3 ปรมาณรวม คาเฉล�ย คดเปนรอยละ

มนาคม 15,187 66,833 106,764 188,784 62,928 29

เมษายน 2,583 119,955 105,351 227,889 75,963 35

พฤษภาคม 9,353 114,203 106,766 416,673 76,774 36

ผลรวม 27,123 300,991 318,881 833,346 215,665 100

32

ปรมาณรอยละเฉล�ยรวมของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมในแตละเดอน

29%

35%

36%

มนาคม

เมษายน

พฤษภาคม

ภาพท� 20 ปรมาณรอยละเฉล�ยรวมของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอม เดอนมนาคม เมษายน และ พฤษภาคม

33

วจารณผลการศกษา

การศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมได อะตอมในแหลงเล� ยงหอยนางรม พบวาไดอะตอมเปนกลมหลก(Dominant Group)ท�งในดานสกลและความหนาแนนของประชากร ไดอะตอมเปนแพลงกตอนพชท�สาคญท�สดในทะเลเน�องจากจานวนมากท�สดและแพรกระจายทกนานน�า เกอบท�งหมดมประโยชนโดยเปนอาหารของแพลงกตอนสตวและสตวน� าท�วไป โดยเฉพาะลกสตวน�าขนาดเลก(สนย,2538)

จากการศกษาคร� งน� พบแพลงกตอนพช กลมไดอะตอม (Diatom) 18 สกล แบงออกเปน

Division Chromophyta Class Bacillariophyceae Order Biddulphiales (Centric diatom) 6 สกล Order Bacillariales (Pennate diatom) 12 สกล แพลงกตอนชนดเดน (dominant species) แตกตางกนในแตละเดอน เดอนมนาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 3,372-95,284 เซลลตอลตร เดอนเมษายนพบ Skeletonema sp. เปนชนดเดนหนาแนน 223-116,380 เซลลตอลตร และเดอนพฤษภาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 1,744-95,184 เซลลตอลตร ซ� งชนดท�พบเปนชนดเดนแตกตางจากการการศกษาของธรยา และประดษฐ (2546)พบวาแพลงกตอนสกลท�พบปรมาณมากเรยงตามลาดบ ไดแก Nitzschia spp., Pleurosigma spp., Chaetoceros spp. และ Coscinodiscus spp.,นคม และคณะ (2540) คลองทาทอง แพลงกตอนพชท�พบมาก ไดแก Trichodesmium ,Oscillatoria ,Coscinodiscus, และ Nitzschia

ฤดกาลมอทธพลตอการแพรกระจายของแพลงกตอน โดยเฉพาะในเขตอบอนจนถงเขตหนาว ในเขตรอนแมวาอทธพลของฤดกาลจะไมชดเจนแตการแพรกระจายของแพลงกตอนมความแตกตางในรอบป ในชวงฤดฝน (wet season) ถงฤดรอนและ ฤดหนาว (dry season) กลาวคอ เม�อมฝนตก น�าฝนจะชะเอาดนหรอตะกอนลงสแมน�าลาธารทาใหน�าขน และแสงสองผานลงในน� าไดงายการสงเคราะหแสงของแพลงกตอนพชจงไมดเทาท�ควร ทาใหปรมาณแพลงกตอนน�นลดลง สงผลตอปรมาณของแพลงกตอนสตว ซ� งกนแพลงกตอนพชเปนอาหารดวย นอกจากน� กระแสน� าในแมน� าท�มความแรงจะพดพาแพลงกตอนช�วคราว หรอพวกท�อยตามพ�นจากจดท�เกาะอยใหไหลไปตามกระแสน� า ในแมน� าท�มความแรงจะพดพาแพลงกตอนช�วคราวไปตามกระแสน� าทาใหปรมาณของแพลงกตอนในจดปลายน� ามมากกวาตนน� าอกท� งองคประกอบชนดของแพลงกตอนจะเปล�ยนไปดวย (ลดดา , 2530 อางตาม ปรชญา, 2546) จากอทธพลดงกลาวอาจเปนผลใหในการศกษาในคร� งน� ท�ก าหนดชวงระยะเวลาในหลงฤดมรสม ระหวางเดอน มนาคมถงเดอน

34

พฤษภาคม ผลท�ไดจงแตกตางจากการศกษาของธรยา และประดษฐ (2546) และนคม และคณะ (2540)

35

บทท� 5

สรปและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา

ชนดและปรมาณแพลงกตอนกลมไดอะตอม ในแหลงเล� ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

1. ผลการศกษาชนดของแพลงกตอนพช กลมไดอะตอม พบแพลงกตอนพช กลมได

อะตอม (Diatom) 18 สกล แบงออกเปน Division Chromophyta Class Bacillariophyceae Order Biddulphiales (Centric diatom) 6 สกล Order Bacillariales (Pennate diatom) 12 สกล แพลงกตอนชนดเดน (dominant species) แตกตางกนในแตละเดอน เดอนมนาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 3,372-95,284 เซลลตอลตร เดอนเมษายนพบ Skeletonema sp. เปนชนดเดนหนาแนน 223-116,380 เซลลตอลตร และเดอนพฤษภาคมพบ Surirella sp. เปนชนดเดนหนาแนน 1,744-95,184 เซลลตอลตร

2. ผลการศกษาปรมาณรวมของแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมในระหวางเดอนมนาคมถง

เดอนพฤษภาคม คอ ปรมาณแพลงกตอนพชเดอนมนาคม ในสถานท�1-3 มความหนาแนน 15,187, 66,833 และ

106,764 เซลลตอลตร ตามลาดบ มความหนาแนนเฉล�ย คอ 18.8784 x 104 เซลลตอลตร คดเปนรอยละ 29 ของปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�ง 3 เดอน

ปรมาณแพลงกตอนพชเดอนเมษายนในสถานท�1-3 มความหนาแนน 2,583, 119,955 และ105,350 เซลลตอลตร ตามลาดบ มความหนาแนนเฉล�ย คอ 22.7889 x 104 เซลลตอลตร คดเปนรอยละ 35 ของปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�ง 3 เดอน

ปรมาณแพลงกตอนพชเดอนพฤษภาคม ในสถานท�1-3 มความหนาแนน 9,353, 114,202และ 106,765 เซลลตอลตร ตามลาดบ มความหนาแนนเฉล�ย คอ 41.6673 x 104 เซลลตอลตร คดเปนรอยละ 36 ของปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมท�ง 3 เดอน

36

ผลการศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมในแหลงเล� ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน มความหลากหลายของชนดสง รวม 18 สกลและปรมาณเฉล�ยรวมของชนดแพลงกตอนพชกลมไดอะตอมมความหนาแนนคอ 83.3346 x 104 เซลลตอลตร

ขอเสนอแนะ

จากการศกษาชนดและปรมาณแพลงกตอนกลมไดอะตอมในแหลงเล� ยงหอยในแหลงเล� ยงหอยนางรม บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน ท�ง 3 คร� ง ซ� งผลการศกษาท�ไดสามารถใชเปนขอมลพ�นฐานในการวางแผนจดการ การเล� ยงหอยนางรมได แตเน�องจากการศกษาในคร� งยงขาดความครอบคลมในเร�องของขอมลท�เก�ยวของ ไดแก ขอมลดานคณภาพน� า ปรมาณธาตอาหารในบรเวณท�ศกษา และขอมลเก�ยวกบมลภาวะจากซ� งขอมลเหลาน� เปนขอมลท�สาคญท�สามารถนามาใชประกอบการเขยนผลการศกษา และยงทาใหขอมลท�ไดจากการศกษาในคร� งน�สมบรณและสามารถนาไปประยกตใชในการจดการเล�ยงหอยนางรมเพ�อใหไดผลผลตสงข�น

บรรณานกรม

คเชนทร เฉลมวฒน. 2544. การเพาะเลยงหอย. ภาควชาวารชศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา. 253 หนา ดร.พรสข จงประสทธD . 2547. ตดตามและตรวจสอบคณภาพนาทะเล.กรมควบคมมลพษ กระทรวง ทรพยากรธรรมชาตและส8งแวดลอม. 57 หนา นพนธ ศรพนธ. 2543. การเลยงหอยทะเลเศรษฐกจ. กรมประมง. 58 หนา ทรงชย สหวชรนทร. 2536. คมอการเพาะเลยงหอยนางรม. กระทรวงเกษตรและสหกรณ

กรมประมง. 48 หนา ธดาพร ฉวภกดD และนคม ละอองสรวงศ. มปป. การศกษาแพลงกตอนพช. เขาถงไดจาก :

http :// www.nicaonline.com/download/Session5.pdf บปผา มงคละมณ. 2541. เอกสารประกอบการสอนวชาแพลงกตอนและอาหารมชวตของสตวนา. วทยาลยประมงตณสลานนท สงขลา. นพนธ ศรพนธ. 2543. การเลยงหอยทะเลเศรษฐกจ. กรมประมง. 58 หนา ปรเมนทร จนทรศรบตร, ปณวฒน หมดเหลบและภราดร แกวนอย. 2544. การสารวจแพลงตอน

พชในทะเลสาบสงขลาตอนใน. คณะวชาประมง วทยาเขตนครศรธรรมราช สถาบน เทคโนโลยราชมงคล ลดดา วงรตน. 2544. แพลงกตอนพช. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ ลดดา วงรตนและโสภณ บญญาภวตน. 2546. คมอวธการเกบและวเคราะหแพลงกตอน. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ.

ภาคผนวก

39

ประวตผวจย

ช�อ-สกล : นายพงษธร คณะนา

เกดเม�อ : 02 เมษายน 2528

ประวตการศกษา : วทบ. สาขาวชาการประมง พ.ศ. 2552

มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร จงหวดชมพร

ประวตการทางาน : 2549 – 2552 ประกอบอาชพประมง

VITA

NAME : MR.PONGTORN KANANA

DATH OF BIRTH : 02 APRIL 1985

EDUCATION : BACHELOR OF SCENCE AQUACULTURE OF

FISHERY, 2009 MAEJO UNIVERSITY AT CHUMPHON

WORK EXPERIENCE : 2006 – 2009 FISHERMAN