Ëåêö ¹ 1

Ò¿¿õ÷èä ¿çýõäýý ýðòíий ñî¸ë èðãýíøèëò Îéðõè

Äîðíîäîä Ìݪ 4000 жилийн өмнө анх хяналт

шалгалт үүссэн гэж үздэг

Îð÷èí ¿åèéí àóäèòûí òîãòîëöîîã ¿¿ñãýæ õºãæ¿¿ëñýí îðîí

áîë Àíãëè óëñ гэж үздэг. Учир нь 1844 îíä áàòëàãäñàí

“Êîìïàíий òóõàé” õóóëüä õóâüöààò êîìïàíиóä íü õóâüöàà

ýçýìøèã÷äûí õóðàëä íàðèéí íÿãòëàí áîäîã÷äîîð õÿíóóëñàí

òàéëàíã òàíèëöóóëæ áàéõûã õóóëü÷ëàí çààñàí áàéíà.

Àóäèò ãýäýã íü Audio ãýñýí Ëàòèí ¿ãíýýñ гаралтай

бөгөөд ñîíñîõ áóþó ìýäýýëýë ãàðãàã÷äûí òàéëàíã ñîíñîæ

àâ÷ õýëýëöýõ ãýñýí óòãààð õýðýãëýãääýã

Àóäèò ãýäýã íü ÝÇ-èéí ¿çýãäýë þìñûí

òàëààðõ ìýäýãäë¿¿ä áîëîí òýäãýýðò òîãòîîñîí

øàëãóóðóóäûí õîîðîíäûí íèéöýëòèéí çýðãèéã

òîäîðõîéëоõûí òóëä õîëáîãäîõ íîòîëãîîã íü öóãëóóëæ

áàòëàõ çàìààð ä¿ãíýëт, ñàíàë ãàðãàæ ¿ð ä¿íã íü

õýðýãëýã÷иäýä õ¿ðãýõ ¿éë ÿâö þì

Àóäèòîð íü äýýðõ ìýäýãäë¿¿äèéí òàëààðõ ººðèéí

ä¿ãíýëò ñàíàëàà àóäèòîðûí òàéëàíãààð äàìæóóëàí

ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýäýã.

Àóäèòîð ãýäýã íü õóóëüä çààñàí æóðìûí äàãóó ýðõ á¿õèé

áàéãóóëëàãààñ àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ëèöåíç

àâñàí ìýðãýøñýí íÿãòëàí áîäîã÷èéã àóäèòîð ãýíý.

Àóäèòîðûí ¿éë àæèëëàãààíû ãîë çîðèëãî íü Àóäèòîðûí ¿éë àæèëëàãààíû ãîë çîðèëãî íü

øàëãàæ áóé ìýäýýëýë íü õóóëü, á¿ðòãýëèéí øàëãàæ áóé ìýäýýëýë íü õóóëü, á¿ðòãýëèéí

çàð÷èì, ñòàíäàðò çýðýãò íèéöýæ áàéãàà çàð÷èì, ñòàíäàðò çýðýãò íèéöýæ áàéãàà

ýñýõèéã òîãòîîõýñýõèéã òîãòîîõ þì.þì. Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò ¿íýí çºâ Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò ¿íýí çºâ

áàéõ ¿íäýñ íü õàíãàëòòàé íîòîëãîîí äýýð áàéõ ¿íäýñ íü õàíãàëòòàé íîòîëãîîí äýýð

¿íäýñëýãäñýí áàéõàä îðøèíî. ¿íäýñëýãäñýí áàéõàä îðøèíî.

Æíü: Êîìïàíè òóõàéí õºðºíãèéã ýçýìøèæ áàéãàà

ãýäãèéã íîòîëîõûí òóëä õóäàëäàí àâàëòàíä òºëáºð

õèéñýí áàðèìò õîëáîãäîõ ãýð÷èëãýý, áàðèìò çýðãèéã

øàëãàõ þì.

Àóäèò íü ñàíõ¿¿èãé õÿíàëò øàëãàëòààñ äàðààõ

ÿëãààòàé Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò Àóäèò Àóäèò

Çîðèëãîîð Çîðèëãîîð Ñàíõ¿¿ãèéí ñàõèëãà áàò ºì÷ Ñàíõ¿¿ãèéí ñàõèëãà áàò ºì÷ õºðºíãèéí àøèãëàëò õºðºíãèéí àøèãëàëò õàìãààëàëòàíä õÿíàëò õàìãààëàëòàíä õÿíàëò òàâüäàãòàâüäàã

Ìýäýýëëèéí ¿íýí çºâ ýñýõèéã Ìýäýýëëèéí ¿íýí çºâ ýñýõèéã áàòëàõ áàòëàõ

ÿéöýòãýõ ÿéöýòãýõ

áàéäëààðáàéäëààð Òºð, ÇÃ-ààñ ¿¿ðýã àâ÷ Òºð, ÇÃ-ààñ ¿¿ðýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëíýõýðýãæ¿¿ëíý. .

Áèçíåñèéí ¿éë÷èëãýý Áèçíåñèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ áóé õýðýã þì.¿ç¿¿ëæ áóé õýðýã þì.

Øèéäâýð Øèéäâýð ãàðãàëòààð ãàðãàëòààð

Ǻð÷ëèéí òàëààð àêò Ǻð÷ëèéí òàëààð àêò áè÷èæ õàðèóöëàãà áè÷èæ õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý õ¿ëýýëãýíý

Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò òàéëàí Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò òàéëàí çºâëºìæ ºãíº.çºâëºìæ ºãíº.

ªì÷ëºëººðªì÷ëºëººð Òºðèéí Òºðèéí Õóâèéí Õóâèéí

Áàðèìòëàõ Áàðèìòëàõ ýðõèéí àêò ýðõèéí àêò

Òºðèéí õóóëü, ä¿ðýì, òîãòîîë Òºðèéí õóóëü, ä¿ðýì, òîãòîîë øèéäâýðøèéäâýð

Á¿ðòãýëèéí åðºíõèé Á¿ðòãýëèéí åðºíõèé çàð÷çàð÷имим, ñòàíäàðòóóä, , ñòàíäàðòóóä, àóäèòûí çàð÷èì, ñòàíäàðò àóäèòûí çàð÷èì, ñòàíäàðò

Àóäèòîð íü ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ýýñ ãàäíà ìýäýýëýë

õýðýãëýã÷ õóâü õ¿í, áàéãóóëëàãà òºðèéí ºìíº

õàðèóöëàãà õ¿ëýýæ áàéäàã.

Àóäèò õèéãäñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí õºðºíãº

îðóóëàã÷ , áàíê ãýõ ìýò çýýë îëãîã÷ áàéãóóëëàãà áîëîí

áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä, òàòâàðûí

áàéãóóëëàãà ÇÃ-èéí áàéãóóëëàãà, õºðºíãèéí áèðæ, ¯Ý-

èéí áàéãóóëëàãà, äààòãàëûí áàéãóóëëàãà, îëîí íèéòèéí

áàéãóóëëàãà çýðýã áàéãóóëëàãóóä ºðãºí õýðýãëýäýã.

Àóäèòûí ¿éë÷èëãýý õèéëãýñíèé óëìààñ ¿íýí çºâ ìýäýýë îëæ

àâàõ, àóäèòîðîîð áàòàëãààæóóëñàí òàéëàí íàéäâàðòàé áàéäàã

бөгөөд дараах шалтгаанууд улмаас аудитын үйл

ажиллагаа зайлшгүй болдог. Ñîíèðõîëûí çºð÷èë

Àëäààòàé ìýäýýëýë

Ìýäýýëýë øàëãàõ áîëîëöîîã¿é áàéäàë

Ìýäýýëëèéí íàðèéí òºâºãòýé áàéäàë

Àóäèòîð áîë áèçíåñèéí øèíæýý÷ øèëäýã ìýðãýæèëòýí þì.

Àóäèòèéí ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë

àíãèëàë

Ëåêö ¹ 2

Àóäèòûã õýä õýäýí òºðºëä õóâààæ ¿çäýã.

1. Õèéãäýõ ¿íäýñëýëýýð íü 2. Õàìðàõ õ¿ðýýãýýð íü3. ÿéöýòãýã÷ýýñ íü õàìààðóóëæ àíãèëàí àâ÷

¿çäýã

1. Àóäèòûã õèéãäýõ ¿íäýñëýëýýñ íü õàìààðàí çààâàë

õèéõ, ººðèéí ñàíàà÷ëàãààð õèéõ àóäèò ãýæ àíãèëäàã.

Õóóëüä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã íü çààâàë

áàòàëãààæóóëàõààð çààñàí àæ àõóé íýãæèéí ñàíõ¿¿ãèéí

òàéëàíä õèéæ áàéãàà àóäèòûã çààâàë õèéõ àóäèò

ãýäýã.

ªºðèéí ñàíàà÷ëàãààð õèéëãýõ àóäèò ãýäýã íü

çààâàë áàòàëãààæóóëàõ àëáàã¿é áàéãóóëëàãûí òàéëàíã

çàõèàëàã÷ûí õ¿ñýëòèéí äàãóó áàòàëãààæóóëàõ ¿éë

àæèëëàãàà þì.

Àóäèòûí òóõàé õóóëüä äàðààõ àæ àõóé íýãæ¿¿äèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã çààâàë áàòàëãààæóóëàõààð

çààñàí áàéäàã. ¯¿íä:

Õºðºíãèéí áèðæèä á¿ðòãýëòýé á¿õ òºðëèéí õóâüöààò êîìïàíè

Õºðºíãèéí áèðæèä á¿ðòã¿¿ëýõ çºâøººðºë õ¿ñ÷ áóé êîìïàíè

50 ñàÿ ò¿¿íýýñ äýýø òºãðºãèéí ä¿ðìèéí ñàí á¿õèé àæ àõóé

íýãæ

Á¿õ õºðºí㺺 äóóäëàãà õóäàëäààíä ãàðãàõ ãýæ áóé àæ

àõóé íýãæ

Õóóëü, ÌÓ-èéí ÎÓ-èéí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë ãàäààä

õºðºí㺠îðóóëàëòòàé àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãà

Òºðèéí ºì÷èéí áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé àæ

àõóé íýãæ áàéãóóëëàãà

Áàíê, ñàíõ¿¿, äààòãàëûí áàéãóóëëàãà

Áðîêåð, äèëëåðèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ¿íýò

öààñíû êîìïàíè áîëîí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàíãèéí ¿éë

àæèëëàãàà ýðõýëäýã êîìïàíè

¯éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí áàéãóóëëàãà

2. Àóäèòûã õàìðàõ õ¿ðýýãýýð íü õóóëü ç¿éí,

ã¿éöýòãýëèéí, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ãýæ àíãèëäàã. Õóóëü ç¿éí àóäèò ãýäýã íü òóõàéí òàéëàí ìýäýýëýë õóóëü ç¿é,

ãýðýý õýëýëöýýð, ä¿ðýì æóðàìòàé çîõèöîæ íèéöýæ áàéãààã

òîäîðõîéëîõ çîðèëãî á¿õèé àóäèò . Æíü: òàòâàð òºëºã÷人ñ

èð¿¿ëñýí òàòâàðûí òàéëàíä àóäèò õèéõýä ãîë øàëãóóð íü

òàòâàðûí õóóëü áàéíà.

ÿéöýòãýëèéí àóäèòûã

---- ¿ð àøãèéí áóþó ÝÇ-èéí àóäèò

---- ¿ð ä¿íãèéí áóþó ºãººæèéí àóäèò

¯ð àøãèéí áóþó ÝÇ-èéí àóäèò íü àæ àõóé íýãæ íººöèéã ¿ð àæèãòàéãààð îëæ ò¿¿íèéãýý çºâ çàðöóóëæ

áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîé

¯ð ä¿íãèéí áóþó ºãººæèéí àóäèò ãýäýã íü òóõàéí

áàéãóóëëàãà òàâüñàí çîðèëãî, õ¿ññýí ¿ð ä¿íäýý õ¿ð÷ ÷àäñàí

ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîé

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí àóäèò íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë, ¿éë

àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í, ìºíãºí ã¿éëãýý ãýõ÷ëýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä

òóñãàãäñàí ç¿éëñ ¿íýí çºâ øóäàðãààð èëýðõèéëýãäñýí ãýäãèéã

áàòëàõ çîðèëãîòîé.

3. Àóäèòûã ã¿éöýòãýã÷ýýñ íü õàìààðàí äîòîîä,

ãàäààä, òºðèéí ãýæ àíãèëäàã.

Äîòîîä àóäèò íü òóõàéí áàãóóëëàãûí ¿éë

àæèëëàãààã ¿ð àøèãòàéãààð õýðýãæ¿¿ëýõýä

÷èãëýãäñýí, óäèðäëàãûã øààðäëàãàòàé

ìýäýýëýëýýð õàíãàæ áàéäàã áºãººä áàéãóóëëàãûí

àæèëòíóóäûã ажилаа ¿¿ðýã õàðèóöëàãàòàé

÷àíàð ¿ð ä¿íòýé ã¿éöýòãýõýä íü òóñàëäàã.

Ãàäààä àóäèò ãýäýã íü áèå äààñàí, õàðààò áóñ

àóäèòîð, àóäèòûí êîìïàíèéí ã¿éöýòãýæ áóé àóäèò

þì.

Òºðèéí àóäèò ãýäýã íü òºðèéí õÿíàëòûí

áàéãóóëëàãààñ óëñûí òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãà,

òºðèéí ºì÷èéí áàéãóóëëàãóóäûí ñàíõ¿¿ãèéí

áàéäàë, òºðºë á¿ðèéí ñàí, õàíäèâ, çýýëèéí

õºðºíãèéí çàðöóóëàëòàíä õèéæ áàéãàà àóäèò þì.

Äîòîîä, ãàäààä, òºðèéí àóäèòîð

Õàðààò áóñ õºíäëºíãèéí àóäèòîð ãýæ ¿éë÷èëãýý

¿ç¿¿ëýõýýð ãýðýý áàéãóóëñàí òóõàéí

áàéãóóëëàãàòàé ÿìàð íýãýí õîëáîîã¿é ( àæèëòàí ýñâýë

ºì÷ëºã÷ áèø) ¿éë÷èëãýýíèéõýý òºëºº òºëáºð àâäàã.

Äîòîîä àóäèòîð ãýæ ººðèéí àæèëëàæ áóé

áàéãóóëëàãàä àóäèò õèéæ áàéãàà àæèëòíûã õýëíý.

Òºðèéí àóäèòîð ãýæ òºðèéí õÿíàëòûí íýãæèä

àæèëëàæ áóé àóäèòîðûã õýëíý.

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí àóäèòûí çîðèëãî Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëýëä áàéãóóëëàãûí îðëîãî, çàðëàãà,

¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã á¿ðýí, ¿íýí çºâ òóñãàñàí

ýñýõèéã øàëãàõ

Á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðò, á¿ðòãýëèéí åðºíõèé çàð÷ìóóä,

á¿ðòãýëèéí õóóëü, ä¿ðýì, æóðàì, ¿íýëãýýíèé àðãà

ç¿é çýðãèéã çºâ ìºðäºæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàõ

Õºðºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã èë¿¿ ¿ð àøèãòàé

àøèãëàõ áîëîöîîã ñóäàëæ èëð¿¿ëýõ çýðýã áîëíî.

Àóäèòîð íü áàëàíñ, àøèã, îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíã

øàëãàõ ÿâöäàà äîîðõè ç¿éëñèéã òîäîðõîéëäîã. ¯¿íä: Á¿õ àêòèâ, ïàññèâ íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä

òóñãàãäñàí ýñýõ ìºí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí àíõàí øàòíû òàéëàí ãàðãàõàä àøèãëàñàí ýñýõ

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã çîõèîí áàéãóóëàõàä íü òóñëàõ

Á¿ðòãýëýý õºòëºõ, òàéëàí ãàðãàõàä íü òóñëàõ Ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíòèéí àñóóäëààð çºâëºõ

çýðýã àæëûã õèéäýã.

Àóäèò áîëîí ÍÁÁ-èéí óÿëäàà õîëáîî

Àóäèòûí ãîë îáüåêò íü ÍÁÁ áàéäàã. Àóäèò íü ÍÁÁ-èéí ìýäýý

ìýäýýëëèéã àøèãëàí òýäãýýð íü òîãòîîñîí øàëãóóðòаа õýð

íèéöýæ áàéãààã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîòîé. ªºðººð õýëáýë

òóñãàãäñàí ç¿éëèéã ìàãàäëàí øàëãàõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

Íÿãòëàí áîäîã÷ õ¿í àóäèòûí ãîðèì, æóðàì, ñòàíäàðòûã íàðèéí

ñàéí ìýäýõã¿é áàéæ áîëíî. Õàðèí àóäèòîð õ¿í ÍÁÁ-èéã íàðèéí

ñàéí ìýäýõã¿éãýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áîëîìæã¿é þì.

Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷ìóóä

Ëåêö ¹ 3

Àóäèòûí áàéãóóëëàãà áîëîí àóäèòîð íü ¿éë àæèëëàãàà

ÿâóóëàõäàà øàëãàæ áóé áàéãóóëëàãûíõàà ºì÷ººñ

(òºðèéí,õóâèéí) ¿ë õàìààðàí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé íýãäñýí

äàðààõ çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàíà. ¯¿íä:

1. Õàðààò áóñ áàéõ 2. Äýã æóðàìòàé áàéõ áóþó çàð÷èì÷ áàéõ 3. Ìýðãýæëèéí õÿíàìãàé áàéäàë 4. Íóóö õàäãàëàõ 5. ¨ñ ç¿éã áàðèìòëàõ

6. Ä¿ðýì æóðàì ñòàíäàðò áàðèìòëàõ

Õàðààò áóñ áàéõ çàð÷èì: Àóäèòîðûí ç¿ãýýñ

¿éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãà õ¿ì¿¿ñèéí íºëººнä

àâòàõã¿éãýýð ¿íýí÷ øóäàðãà àæèëëàõàä

÷èãëýãäýíý.

Õàðààò áóñ çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä:

¯é÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãàòàé ñàíõ¿¿, ýä õºðºíãº,

ºì÷ëºëèéí òàëààð ÿìàð íýã õîëáîîã¿é áàéõ

¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, ñàíõ¿¿ãèéí

àæèëòàíòàé ñàäàí òºðëèéí õîëáîîã¿é áàéõ ¸ñòîé

Õàðààò áóñ áàéæ ÷àäñàíààð

À. Îëîí ò¿ìýí õàðàààò áóñ áàéõ çàð÷ìàà õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààä

èòãýë ¿íýìøèëòýé áîëíî.

Á. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí ç¿ãýýñ ººðèéí àøèã ñîíèðõîëîî òóëãàí

õ¿ëýýëãýõ ãýñýí îðîëäëîãî ãàðãàõã¿é áîëíî.

Â. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí õîëáîãäîõ àëáàí

òóøààëòíóóäòàé ñàíõ¿¿ ýä õºðºíãèéí ÿìàð íýãýí õîëáîî ãàðãàõ

íºõöºë á¿ðýëäýõã¿é áîëíî.

Ã. Àóäèòîðûí õèéæ ã¿éöýòãýñýí õÿíàëò øàëãàëò,

áàòàëãààæóóëàëòûí áîëîí áóñàä òóñëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ¿ð

ä¿í ÿìàãò õýâèéí ñàéí áàéíà.

Äýã æóðàìòàé áàéõ çàð÷èì: Àóäèòîð õ¿í àóäèòûí

àæèë ¿éë÷èëãýýã ã¿éöýòãýõäýý òºðèéí õóóëü,

ìºðäºãäºõ ä¿ðýì æóðàìûã ñàõèí áèåë¿¿ëñýíýýð

ýíýõ¿¿ çàð÷ìèéã õýðýãæ¿¿ëíý.

Ìýðãýæëèéí õÿíàìãàé áàéäëûã õýðýãæ¿¿ëýõ

çàð÷èì: Ýíý çàð÷èì íü á¿õýëäýý àóäèòîðûí ìýðãýæëèéí

óð ÷àäâàðòàé õîñëîí õýðýãæèäýã áàéíà. Àóäèòîð íü

çààâàë ìýðãýøñýí íÿãòëàí áîäîã÷ áàéäàã ó÷èð

ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðûã õàíãàæ áàéäàã.

Íóóö õàäãàëàõ çàð÷èì: ¯éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí áèçíåñ

ìåíåæìåíòèéí áîäëîãî, ñàíõ¿¿ãèéí á¿òýö ÷àäàâõèòàé

õîëáîãäñîí àëèâàà íóóöûã àóäèòîð õàäãàëàõ ¸ñòîé.

Íóóö õàäãàëàõ çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõã¿éãýýð

õóâèéí çîðèëãîä àøèãëàí òóõàéí àñóóäëûã òàíèí ìýäýõ

¸ñã¿é èòãýýäýä òàíèëöóóëàõ ýñâýë çîðèóä

ñàíààòàéãààð ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä

õîõèðîë ó÷ðóóëàõ çýðýã àæèë ¿éëäýë õèéõ íü

àóäèòàä õóóëü÷ëàí õîðèãëîñîí áàéäàã.

Ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿éã áàðèìòëàõ çàð÷èì: Àóäèòîð íü

ìýðãýæëèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõäýý ìýðãýæëèéí

ìýäðýìæ, ººðèéí òîäîðõîé ¿çýë áàðèìòëàëòàé áàéæ îëîí

íèéòèéí àøèã ñîíèðõîëä íèéö¿¿ëýí òýäíèé èòãýë

íàéäâàðûã õ¿ëýýí, ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð ãàðãàí

àæèëëàñíààð ýíý çàð÷èì õýðýãæèíý.

Ä¿ðýì æóðàì ñòàíäàðò áàðèìòëàõ

çàð÷èì: Àóäèòîð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõäàà

àóäèòûí Îëîí Óëñûí áîëîí ¿íäýñíèé ñòàíäàðò,

áàéãóóëëàãûí äîòîîä ä¿ðýì æóðàì ñòàíäàðò áîëîí

ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààñ ãàðãàñàí ä¿ðýì

æóðàìûã äàãàæ ìºðäñºíººð ýíý çàð÷èìàà

õýðýãæ¿¿ëíý.

Àóäèòûí ñòàíäàðòóóä

Ëåêö ¹ 4Ëåêö ¹ 4

Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí ¿íýí çºâèéã òîäîðõîéëæ áàòëàõàä

àóäèòîðîîñ ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð òåõíèêèéí áîëîí

íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí ñòàíäàðòóóäûã äàãàæ

ìºðäºõèéã øààðääàã. Àóäèòûí ñòàíäàðòûí à÷ õîëáîãäîë:

Òîäîðõîé íºõöºëä àóäèòîðûí ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëîõ

Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã ÷àíàðûí ºíäºð ò¿âøèíä ÿâóóëàõ

Àðãà ç¿éí øèíý îëîëòóóäûã àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíä

íýâòð¿¿ëýõýä îðøèíî.

ÀÍÓ 1948 îíä 10 ç¿éë á¿õèé íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí àóäèòûí ñòàíäàðòûã áàòàëñàí. Àóäèòûí

ñòàíäàðòóóäûã:

1. Åðºíõèé ñòàíäàðò2. Àæëûí õ¿ðýýíèé ñòàíäàðò3. Òàéëàãíàëûí ñòàíäàðò4. Àóäèòûí ÎÓ-èéí ñòàíäàðò

Åðºíõèé ñòàíäàðò: Àóäèòûí åðºíõèé ñòàíäàðò íü àæëûí õ¿ðýýíèé áîëîí

òàéëàãíàëûí ñòàíäàðòàä òóñãàãäñàí çîðèëòûã ¿ð ä¿íòýé

ã¿éöýòãýõýä àóäèòîð, àóäèòûí áàéãóóëëàãûí ìýðãýæëèéí

óð ÷àäâàð ÿìàð áàéâàë çîõèõûã òîäîðõîéëäîã.

Ýíý ñòàíäàðòàä äàðààõ ñòàíäàðòóóä áàãòàíà.

1. Àóäèòûí øàëãàëòûã øààðäëàãà õàíãàõóéö ìýäëýã

òóðøëàãà á¿õèé àóäèòîð ã¿éöýòãýíý.

2. Àóäèòîð íü ýä ìàòåðèàëûí áîëîîä îþóí ñàíààíû õóâüä õàðààò

áóñ áàéíà.

3. Àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ áîëîí òàéëàí áè÷èõ

¿åäýý ìýðãýæëèéí õÿíàìãàé áàéäàëòàé áàéíà.

Àæëûí õ¿ðýýíèé ñòàíäàðòóóä

Àæëûí õ¿ðýýíèé ñòàíäàðò

íü àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíû

õ¿ðýý, àóäèòûí øàëãàëòûí ¿åä

àíõààðâàë çîõèõ ãîë àñóóäëóóäûã

òîäîðõîéëäîã.

Ýíýõ¿¿ ñòàíäàðòàä:

1. Àóäèòîð íü àæëàà òºëºâëºí ã¿éöýòãýõ áà òóñëàõòàé áîë

àæëûã íü õÿíàæ ÷èãë¿¿ëýíý.

2. Àóäèòîð íü ¿éë àæèëëàãààãàà òºëºâëºæ, ã¿éöýòãýõ

àæëûí õýìæýý, öàð õ¿ðýý õóãàöààã òîäîðõîéëîõûí òóëä

¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí äîòîîä õÿíàëòûí òàëààð òîäîðõîé

îéëãîëòòîé áîëñîí áàéíà.

3. Àóäèòîð íü ä¿ãíýëò áè÷èõ ¿íäýñëýëýý á¿ðä¿¿ëýõèéí òóëä

øàëãàëò, àæèãëàëò, àñóóëãà, òóëãàí áàòàëãààæóóëàëò

õèéæ õàíãàëòòàé íîòîëãîî îëæ àâàõ ¸ñòîé.

Àóäèòîð àóäèòûã ¿ð ä¿íòýé õóãàöààíä íü ÷àíàðòàé

õèéæ ã¿éöýòãýõýýð òºëºâëºõ ¸ñòîé.

Àóäèòûã òºëºâëºõ人:

À. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí áèçíåñèéí îð÷íû îíöëîã òàëóóäûã

òîäîðõîéëîõ

Á. Õàðèóöëàãà, òàéëàãíàëûí òàëààð îéëãîëòòîé áîëîõ

Â. Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò òàéëàíãèéí õýëáýð àãóóëãà,

õýðýãëýã÷äèéã õàðãàëçàí ¿çýõ

Ã. Àóäèòûí çàð÷ìóóä áîëîí ò¿¿íä õ¿ðýõ àðãà çàìóóäûã

òîäîðõîéëîõ

Ä. Óäèðäëàãûí áîëîí õÿíàëòûí òîãòîëöîîã òîäîðõîéëæ

òýäãýýðèéí äàâóó ñóë òàëä óðüä÷èëàí ¿íýëãýý ºãºõ

Å. Ìýäýýëýëèéí ìàòåðèàëëàã áàéäëûã òîäîðõîéëîõ

¨. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí äîòîîä õÿíàëò áîëîí ò¿¿íèé àæëûí

òºëáºðòýé òàíèëöàõ

Æ. Õàìãèéí ¿ð àøèãòàé, ¿ð ä¿íòýé àóäèòûí àðãà

õýðýãñýëèéã òîäîðõîéëîõ.

Ç. ªìíºõ àóäèòîðûí ñàíàë çºâëºìæèéã õýðõýí õ¿ëýýí

àâàõûã òîäîðõîéëîõ çýðýãò àíõààðíà.

Òàéëàãíàëûí ñòàíäàðò:

Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò íü àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã

òóñãàñàí òîâ÷ õóðààíãóé ñòàíäàðò õýëáýðòýé áàéíà.

Ýíýõ¿¿ ñòàíäàðòàä äàðààõ ñòàíäàðóóä áàãòäàã.

Àóäèòîðûí ä¿ãíýëòýä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü íèéòýýð

õ¿ëýýí çºâøººðñºí ÍÁÁ-èéí çàð÷ìóóäûí äàãóó

áýëòãýãäñýí ýñýõ

Òàéëàíò ¿åèéí çàð÷ìóóäûí õýðýãæèëò íü ºìíºõ

¿åèéíõòýé íèéöýõã¿é áàéãàà áîë øàëòãààíûã íü

àóäèòîðûí òàéëàíä òóñãàíà.

Àóäèòîðûí òàéëàíä ººðººð çààãààã¿é áîë

ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä õèéñýí íýìýëò òîãòîîëûã

çºâ çîõèñòîé ãýæ ¿çíý.

Àóäèòîðûí òàéëàí íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí

òóõàé ýñâýë ñàíàë ä¿ãíýëò èëýðõèéëæ

áîëîõã¿é áàéãàà íîòîëãîîíóóäòàé õîëáîîòîé

ñàíàë ä¿ãíýëòèéã àãóóëñàí áàéõ ¸ñòîé.

Ä¿ãíýëò ºãºõ áîëîöîîã¿é íºõöºëä øàëòãààíûã

нь çààíà.

Àóäèòîð ä¿ãíýëò òàéëàíãàà áýëòãýõäýý äàðààõ ç¿éëñèéã àíõààðíà

À. Òàéëàíãèéí íýð:

Á. Ãàðûí ¿ñýã îãíîî çóðàãäñàí áàéíà.

Â. Çîðèëãî õ¿ðýý: Ä¿ãíýëò òàéëàíä àóäèòûí çîðèëãî öàð õ¿ðýýã äóðüäñàí áàéõ

¸ñòîé.

Ã. Á¿ðýí ã¿éöýò áàéõ: Ä¿ãíýëòèéã õîëáîãäîõ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä õàâñàðãàæ

ò¿¿íòýé õàìò õýâëýñýí áàéõ. Õàðèí ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíã òóñàä íü áàéëãàæ áîëíî.

Ä. Õàÿã: Óã ä¿ãíýëò òàéëàí íü õàÿãòàé áàéíà.

Å. Õàìàðñàí àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ: Ä¿ãíýëò òàéëàíä

ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä ýñâýë õîëáîãäîõ õ¿ðýýã (¿ð

ä¿íãèéí àóäèòûí ¿åä) òîäîðõîéëñîí áàéõ ¸ñòîé. Ýíý íü

¿éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí íýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí

îãíîî, õàìàðñàí õóãàöàà, àóäèò õèéãäñýí àñóóäàë ãýõ ìýò

ìýäýýëýëèéã õàìàðíà.

¨. Õóóëü ç¿éí ¿íäýñ: Àóäèòûí ä¿ãíýëò òàéëàíä àóäèò õèéõ

áîëîìæ îëãîæ áàéãàà õóóëü òîãòîîã÷ áîëîí áóñàä

áàéãóóëëàãûã òîäîðõîéëíî.

Æ. Ñòàíäàðòòóóäûã äàãàæ ìºðäºõ: Àóäèòûã ã¿éöýòãýõäýý àóäèòûí ñòàíäàðòóóäûã ìºðäñºí òóõàé òîäîðõîé çààíà.

Ç. Öàã ¿åý îëñîí áàéõ: Õýðýãëýã÷äèéã øóóðõàé ìýäýýëýëýýð õàíãàõûí òóëä öàã õóãàöààíäàà áýëòãýãäñýí áàéõ

Àóäèòûí ÎÓ-èéí ñòàíäàðòóóä Íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí àóäèòûí ñòàíäàðòóóä íü àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíû ñóóðü çàð÷ìóóäûã òîäîðõîéëäîã áîë àóäèòûí ÎÓ-èéí ñòàíäàðò íü àóäèòîð, àóäèòûí áàéãóóëëàãûã àðãà ç¿éí óäèðäëàãààð õàíãàõàä ÷èãëýãäíý. ÀÎÓÑ-ûã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí àóäèòàä õýðýãëýíý.

Àóäèòûí íèéòëýã ñòàíäàðòûã äàãàæ ìºðäñºíººð àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã ñòàíäàðò÷èëààä çîãñîõã¿é àóäèòîðóóäûí ñóðãàëò øàëãàëòàíä íýã èæèë øààðäëàãà òàâèõ áîëîëöîîòîé áîëäîã.