bazat e kriminalistikes

7/31/2019 bazat e kriminalistikes

1/147

BB AA ZZ AA TT EE KK RR II MM II NN AA LL II SS TT II KK SS

MM EE TT AA KK TT II KK NN

KK RR II MM II NN AA LL II SS TT II KK EE

PRISHTIN 2006FSK/S 06/06

D o c .D r. Bo r i s l a v Pe t r o v i q


2/147

Doc. Dr. Borislav Petroviq - Bazat e kriminalistiks me taktikn kriminalistike

1

P r m b a j t j a :KAPITULLI I PAR: PUSIAKAPITULLI I DYT: QENT E STRVITUR ZYRTARKAPITULLI I TRET: RACIA1. Prgatitjet pr raci2. Taktika e zbatimit t racis2.1. Vzhgimi i fsheht i objektit t racis2.2. Dalja n vendin e racis2.3. Bllokada e brendshme2.4. Bllokada e jashtme2.5. Prezantimi zyrtar2.6. Legjitimimi2.7. Bastisja e policis pr shtje t siguris2.8. Konfiskimi i prkohshm i sendeve2.9. Arrestimi2.10. Bastisja e objektit t racis pr shtje t siguris2.11. Shoqrimi2.12. Zhbllokimi2.13. Vrojtimi i fsheht i objektit t zhbllokuar t racis2.14. Bastisja e personave2.15. Vrtetimi i identitetit2.16. Fotografimi, daktiloskopimi dhe marrja e shenjave

2.17. Verifikimi i evidencave t dnimeve dhe evidencave kriminalistike2.18. Biseda informative2.19. Bastisja e shtpive dhe hapsirave tjera2.20. Verifikimi i alibis2.21. Prfundimi i racis2.22. Analiza e racis2.23. Raporti mbi racinKAPITULLI I KATRT: INFORMATORT


3/147


2

KAPITULLI I PEST: OBSERVIMI SPECIAL1. Hyrje

2. Vrojtimi dhe vzhgimi operativ3. Vrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar4. Prcjellja e fsheht kmb5. Prcjellja e fsheht me mjete transportueseKAPITULLI I GJASHT: KALLZIMI PENAL1. Vrejtje hyrse2. Kallzimi penal i policis2.1. Prmbajtja e kallzimit penal t policis

2.2. Obligimi i dorzimit t kallzimit penal t policis2.3. T dhnat mbi parashtruesin e kallzimit penal2.4. T dhnat mbi veprn penale dhe autorin2.4.1. Vendi i kryerjes s veprs penale2.4.2. Koha e kryerjes s veprs penale2.4.3. Mnyra e kryerjes s veprs penale2.4.4. T dhnat mbi personin e denoncuar2.4.5. T dhnat mbi masat dhe veprimet e ndrmarra2.4.6. T dhnat mbi dshmit2.4.7. T dhnat mbi objektin e sulmit, dmet dhe t dmtuarin3. Shtesat e kallzimit penal4. Plotsimi i kallzimit penalKAPITULLI I SHTAT: BASTISJA1. Koncepti i bastisjes2. Ndarja e bastisjes hetimore nga bastisja pr shtje t siguris3. Objektet e bastisjes3.1. Shtpia dhe hapsirat tjera3.2. Hapsira e hapur3.3. Pasuria3.4. Personat4. Baza juridike e bastisjes4.1. Marrja e vendimit pr bastisje4.2. Bastisja me urdhres t gjykats


4/147


3

4.3. Bastisja pa urdhres t gjykats5. Imuniteti, amnistia dhe falja e prgjithshme

6. Kushtet juridike pr bastisje6.1. Koha e bastisjes6.2. Prania e obliguar gjat bastisjes6.3. Bastisja n pranin e dshmitarve6.4. Prezantimi dhe dorzimi i mandatit6.5. Prdorimi i forcs gjat bastisjes6.6. Kryerja e kujdesshme e bastisjes6.7. Prania e mbrojtsit n bastisje

6.8. Procesverbali pr bastisjen7. Taktika e bastisjes7.1. Bastisja e shtpis7.1.1. Prgatitjet pr bastisje7.1.2. Plani operativ i bastisjes7.1.3. Taktika e hyrjes n shtpi7.1.4. Metodika e bastisjes s shtpis8. Bastisja e personave8.1. Bastisja provizore e personave pr shtje t siguris8.2. Bastisja e detajuar e personave9. Bastisja e mjeteve transportuese9.1. Bastisja e automobilave t udhtarve9.2. Bastisja e autobusve9.3. Bastisja e automjeteve transportuese t mallrave9.4. Bastisja e trenit9.5. Bastisja e objektit lundrues9.6. Bastisja e aeroplanit9.7. Bastisja e motoiklets, biiklets dhe automjeteve trheqse9.8. Bastisja e objekteve publike9.9. Bastisja e hapsirs s hapurKAPITULLI I TET: KONFISKIMI I PRKOHSHM1. Konfiskimi i prkohshm2. Procesverbali i konfiskimit t prkohshm


5/147


6/147


5

KAPI TULLI I PAR: PUSI A Pusia sht veprim kriminalistik-taktik i organizuar q prfshin vrojtimin dhevzhgimin e fsheht t hapsirs ose objektit, me qllim t zbulimit dhearrestimit t autorve t veprave penale.Pr sukses t pusis sht e rndsishme t'u prmbahemi parimevekriminalistike t shpejtsis, befasis dhe konspiracionit (fshehtsis). Dukepasur parasysh qllimin dhe detyrn, pusia mund t ket njkohsishtkarakter represiv dhe preventiv (parandalues), por esencn e pusis eprbjn konspiracioni dhe befasia. Konspiracioni sht i rndsishm gjatprgatitjes s pusis dhe prfshin, para s gjithash, vrojtimin dhe vzhgimine fsheht t vendit t vendosjes s pusis, vzhgimin e fsheht t personaveinteresant dhe, gjithsesi, veprimin e fsheht t secilit polic ve e ve. Gjatpushtimit t vendit t pusis dhe vet qndrimit n pusi, konspiracioni duhett jet n nivelin m t lart t mundshm, prndryshe pusia nuk do t jetefikase.Arrestimi i autorit t veprs penale duhet t jet i befasishm dhe irrufeshm, n mnyr q ai t mos arrij t bj rezistenc apo t ik, siedhe t humb ose t asgjsoj mjetet me t cilat e ka kryer veprn penale.Pusia vendoset n vend t prshtatshm, n nj vend ku pritet t kalojpersoni ose grupi i t dyshuar, ose n afrsi t vendit ku, p.sh. bhetstrshitja e drogs. Vende t tilla mund t jen: parqet, shtitoret, sheshet,udhkryqet e rrugve t frekuentuara, kafeterit, diskotekat, stacionet eautobusve e t trenave ose shtpit e kriminelve t caktuar.

M tutje, nprmjet pusis, zbulohen dhe kapen personat q kryejn veprat ndryshme penale, si jan: tregtia me njerz, falsifikimi i parave dhedokumenteve, prostitucioni ilegal, tregtia me arm etj.N qoft se bhet fjal pr pusi preventive, ather duhet t bhet vlersimii vendeve ku planifikohet vepra penale. N t vrtet, n qoft se policiasiguron informacion se kriminelt planifikojn t kryejn nj vepr t caktuarpenale, si p.sh. plakitjen e nj banke, ather pusia vendoset pikrisht nobjektin q kriminelt kan planifikuar ta sulmojn. N kt rast, qllim ipusis sht parandalimi i veprs penale dhe arrestimi i kriminelve.Pas vendosjes s pusis ndrmerren edhe veprime t tjera kriminalistike ehetimore, si jan: arrestimi, bastisja e personave dhe objektit, shoqrimi,marrja n biseda informative etj.

KAPI TULLI I DYT: QENT E STRVI TUR ZYRTARN shum segmente t puns s policis shfrytzohen qent me strvitjespeciale, t cilt ndonjher kan rol t veant n punn e policis. Shqisate qenve jan m t zhvilluara se sa shqisat e njeriut. Shqisa e dgjimit teqeni sht tri her m e zhvilluar se te njeriu, sikur edhe shqisa e t parit,sepse qeni i vren lvizjet n distanc m t madhe se sa njeriu dhe, prveksaj, sheh mir edhe n terr. Por, shqisa e t nuhaturit sht shqisa m me


7/147


6

vler e qenit. Kinologjia (shkenca mbi qent) ka dshmuar se t nuhaturit eqenit ndaj disa materieve sht m i ndjeshm se sa t nuhaturit e njeriutgati nj milion her.Duke pasur parasysh mundsit e jashtzakonshme t shqisave t tyre,qent, nprmjet programeve speciale t strvitjes, aftsohen pr detyra tndryshme: qent gjurmues, qent mbrojts, qent kujdestar, qent prlidhje dhe qent sanitar.N kt rast do t ndalemi vetm te qent gjurmues. Ata mund t shrbejnpr gjurmimin e personave, kufomave por edhe disa mjeteve t vepravepenale, si jan drogat dhe lndt shprthyese.Duke pasur parasysh specifikat dhe intensitetin e aroms s disa drogave,qent zyrtar mund t strviten m s shpejti pr gjetjen e kanabisit dheopiumit, ndrsa pr gjetjen e heroins, morfins dhe kokains sht enevojshme nj strvitje m afatgjat. Ka mundsi q, nprmjet strvitjes,disa qen t aftsohen edhe pr zbulimin dhe gjetjen e disa drogavehalucinogjene dhe amfetaminave.Qent gjurmues gjithnj veprojn bashk me udhheqsin. Ata mund tprdoren pr zbulimin e drogs gjat bastisjes s shtpive, personave,automobilave t udhtarve, trenave, aeroplanve, anijeve, depove dhemagazinave t ndryshme, objekteve publike, vendkalimeve kufitare dhehapsirave t hapura. Hashashi, ndaj t cilit qent jan m t ndjeshmit,mund t zbulohet edhe deri n 30 centimetra n thellsi t toks, nse shtfutur para pak kohsh.

Parakusht themelor pr gjetjen me sukses t drogs s fshehur sht q qenit drgohet n rrethin e ngusht t vendit ku dyshohet t jet fshehur droga.Pra, qeni nuk mund t nxirret n ndonj rrug n mnyr q ai t zbulojshtpin ku sht fshehur droga, por qeni duhet t drgohet n objektin ecaktuar, i cili do t gjurmohet n trsi. Natyrisht, gjurmimi duhet t bhetnn kujdesin e udhheqsit dhe sipas udhzimeve t tij, n mnyr qobjekti ose vendi i dyshuar t kontrollohet n mnyr t detajuar. Skndejmi mund t prfundojm se sht i domosdoshm bashkpunimi ipolicit specialist pr gjurmimin dhe zbulimin e drogs dhe qenit t strvitur,n mnyr q n mnyr sa m efikase t shfrytzohet shqisa e t nuhaturitt qenit n secilin rast konkret.

KAPI TULLI I TRET: RACI ARacia sht aksion kompleks kriminalistik, i cili prfshin bllokimin e hapsirss hapur apo t mbyllur, brenda t cilit bhet identifikimi i t gjithve dhekontrollimi i personave t dyshimt, si edhe i hapsirs. N rastet e zbulimitt personave t dyshuar dhe t mjeteve, personat arrestohen dheshoqrohen n lokalet e policis, pr prpunim t mtejm kriminalistik,kurse mjetet konfiskohen prkohsisht.Marrja e vendimit pr zbatimin e racis nnkupton ekzistimin einformacioneve se n nj hapsir t caktuar ose n nj objekt t caktuar


8/147


7

tubohen persona t shpallur n krkim, persona q dyshohet se kan mjetepr kryerjen e veprave penale, persona q prgatisin ose planifikojnkryerjen e veprave penale, si dhe personat q kan kryer vepra penale pornuk jan identifikuar si t till.Pas marrjes s vendimit pr zbatimin e racis sht e domosdoshme thartohet plani i veprimit dhe n baz t tij t bhen verifikime dhe prgatitjet detajuara, pa t cilat nuk mund t zhvillohet nj raci.

1. Prga t i t j a e raci sN kuadrin e prgatitjeve t racis sht e domosdoshme t bhet verifikimii t gjitha informacioneve q kan t bjn me personat apo me mjetet eveprave penale si edhe mbi objektin ku do t zhvillohet racia, sepse kjo sht

shum e rndsishme.Kur bhet fjal pr persona t dyshuar, ather sht e nevojshme tgrumbullohen sa m shum informacione mbi biografin e tyre kriminale siedhe mbi lidhjet e tyre me kriminel t tjer. Po kshtu, sht e nevojshmet sigurohen sa m shum informacione pr strukturn e veprimtariskriminale me t ciln merren personat e dyshuar, sepse prej ksaj varetzgjedhja e taktiks s kontrollimit dhe bastisjes s hapsirs, gjegjsishtkarakteristikat morfologjike t disa mjeteve t caktuara t veprave penale.Duhet t theksohet posarisht rndsia e vzhgimit t fsheht t objektit tracis. Pa vzhgim t objektit t dyshuar nuk sht e mundur t prcaktohent gjitha karakteristikat e tij, kshtu q nuk sht e mundur t prcaktohetnumri i policve q do t marrin pjes n raci dhe as taktika precize przbatimin e racis.M n fund, pa prgatitje t mira nuk do t mund t hartohet as planiadekuat pr zbatimin e racis.

2 . Tak t i ka e zba t im i t t r ac i s Racia mund t filloj vetm pasi t gjith polict t jen njoftuar me planin.Ktu sht e rndsishme t theksohet se, pavarsisht prej specifiks ssecils situat konkrete, ndrmarrja e veprimeve t caktuara kriminalistikeose hetimore duhet t rrjedh sipas orarit t caktuar. Kjo do t thot se raciaparaqet nj mozaik t veprimeve t prcaktuara me saktsi, efikasiteti i tcilave, para s gjithash, varet pikrisht prej rendit t veprimeve tndrmarra. Pr kt arsye, sht e domosdoshme q polict t'i prmbahenmetodologjis s racis, e cila bazohet mbi krkesat e praktiksbashkkohore kriminalistike.Racia fillon me vzhgimin e fsheht t objektit ose hapsirs s caktuar dhevazhdon me bllokadn e brendshme dhe t jashtme, me legjitimin,kontrollimin ose bastisjen e personave dhe hapsirs, me konfiskimin eprkohshm t mjeteve, me arrestimin dhe shoqrimin e personave tdyshuar n lokalet e policis, e pastaj me zhbllokimin e objektit ose


9/147


8

hapsirs dhe me vzhgimin e objektit ose t hapsirs, q paraqetprfundimin e pjess s par t racis.

Pjesa e dyt e racis fillon n lokalet e policis, s pari, me bastisjen edetajuar t personave t shoqruar, me konfiskimin e prkohshm tmjeteve eventuale, e pastaj mund t filloj me marrjen n bisedinformative. Varsisht prej rastit konkret, pason ndrmarrja e veprimevetjera, si jan: bastisja e shtpis apo hapsirave tjera, verifikimi i alibisdhe drgimi i personit t arrestuar n institucionin ndshkues-korrektues apolirimi i tij nga arresti. Pas prfundimit t racis organizohet nj takim i tgjith pjesmarrsve, n t cilin bhet analiza kritike e racis e pastajhartohet raporti prfundimtar.

2 .1 . Vzhg im i i f sheh t i ob j ek t i t t r ac i sRacia mund t zbatohet n objekte t caktuara, si jan: diskotekat,kafeterit, restorantet, hotelet, stacionet e autobusve e stacionet e trenave,si edhe n hapsira t caktuara t hapura, si jan: tregjet e plakave,sheshet, pjest e lagjeve, ndonj rrug e caktuar, vend-piknik, etj. Para set shkoj policia n vendin e caktuar, sht e domosdoshme q ai vend tvzhgohet. Pr kt pun sht e mjaftueshme t angazhohen dy-tre polic,t cilt do t vzhgojn n mnyr t fsheht objektin ose hapsirn ecaktuar si edhe rrethinn e afrt. Ky vzhgim fillon disa or para kohs scaktuar pr fillimin e racis, zgjat gjat gjith kohs s zbatimit t racis dheprfundon pas zhbllokimit t objektit ose hapsirs ku sht kryer racia.

Vzhgimi i fsheht bhet me qllim t vrejtjes s ngjarjeve ose zhvillimeveeventuale t pazakonshme ose t paparashikueshme. Mos vrejtja me kohe ngjarjeve ose zhvillimeve t tilla mund t ket ndikim t rndsishm nefikasitetin e racis, si edhe n vet ndrmarrjen e racis. Ngjarje dhezhvillime e tilla mund t jen, p.sh. zbrazja e papritur ose mbyllja erestorantit, kafiteris ose diskoteks, gj q mund t ndodh rastsisht apo sipasoj e shkeljes s parimeve t konspiracionit. Po ashtu, sht e mundur qn rrug t bhet nj bllokim i komunikacionit ose t kaloj ndonjekskursion ose ndonj vizit e paplanifikuar e nj delegacioni t caktuar, gjq mund t shkaktoj shtyrjen e kohs s caktuar pr fillimin, madje edhendryshimin e dats s zbatimit t racis. Prandaj, sigurimi me koh mbirastet si kto q u prmendn ose t ngjashme do t'i mundsoj udhheqsitt racis q t marr vendime prkatse, qoft pr heqjen dor nga koha eplanifikuar pr fillimin e racis, qoft pr shtyrjen e racis pr disa dit. Pra,qllim i vzhgimit t fsheht sht evitimi i daljes s nj numri t madhpolicsh n nj lokalitet t caktuar, n kushte dhe rrethana tpaparashikuara apo t paprshtatshme, sepse kjo do t ndikonte negativisht

jo vetm n efikasitetin e tyre, por edhe do t vinte n pikpyetjendrmarrjen e racis n rastin konkret.Nprmjet vzhgimit t rrethins s ngusht t lokalitetit ku zhvillohet raciamund t vrehet reaksioni i qytetarve dhe i kriminelve. Me interes tveant sht vrejtja e reaksionit t kriminelve q kan pr qllim


10/147


9

pengimin e puns s policis. Kto vrejtja i prcillen menjher udhheqsitt racis, i cili ndrmerr masat e nevojshme, si sht, p.sh. drgimi urgjente prforcimeve, n mnyr q racia t mund t zhvillohet n mnyr tpapenguar. M n fund, pas zhbllokimit t vendit t racis, sht me interest vrehen reaksionet e caktuara dhe komentet lidhur me vet racin dhe,eventualisht, t zbulohen kriminelt q kan ardhur t marrin lndt eveprs penale q nuk jan gjetur dhe nuk jan konfiskuar gjat racis.

2.2 . Dal ja n vendin e rac i sN qoft se gjat vzhgimit t fsheht nuk sht vn re asgj qeventualisht mund t ndikonte n planin e mhershm pr zbatimin e racis,pjesmarrsit nisen n kohn e sakt nga stacioni i policis dhe shkojn nvendin ku zbatohet racia. Dalja n vendin e racis bhet sipas rrugs sprcaktuar qart n fazn e prgatitjeve. N plan parashikohet sakt deri kumund t shkohet me automjete dhe prej ku shkohet kmb, ashtu q truhet konspiracioni i plot derisa t bhet bllokada e objektit. Pr kt arsye,pavarsisht prej numrit t policve dhe automjeteve, duhet t respektohetdrejtimi i lvizjes q sht caktuar m par, qysh prej daljes nga stacioni ipolicis e derisa t arrihet n vendin e ngjarjes.Natyrisht, kjo nuk do t thot se bhet fjal vetm pr nj drejtim lvizjeje.N vendin e ngjarjes, polict mund t veprojn n mnyr individuale ose ngrupe, q do t thot se sht e dshirueshme q ata t lvizin edhe ndrejtime t ndryshme, pr t ruajtur konspiracionin. Ndryshimi eventual ilvizjes s planifikuar mund t bhet vetm me urdhr t udhheqsit tracis, n qoft se pr kt shtrohet nevoja, si pr shembull n rast tndonj aksidenti t komunikacionit ose t ngjashme.2 .3 . Bl l okada e b r endshm eBllokada e brendshme duhet t bhet gjithnj para bllokads s jashtme,pavarsisht se bhet fjal pr hapsir t hapur apo t mbyllur. Numri ipolicve q bjn bllokadn e brendshme prcaktohet varsisht prejmadhsis dhe karakteristikave t hapsirs. Kshtu, nj numr i caktuar ipolicve, t cilt duhet t jen t veshur me rroba civile dhe duhet t jenrelativisht t panjohur pr rrethin e caktuar kriminal, hyjn n objektin osehapsirn e caktuar dhe bjn vzhgimin e fsheht. Ky duhet t jet

funksioni m i rndsishm i bllokads s brendshme, sepse kur t bhetbllokada e jashtme mund t priten edhe reaksione t caktuara brendahapsirs s bllokuar.Reaksioni i par i kriminelve sht prpjekja pr t ikur nga objekti. Nqoft se kjo sht e pamundur, sht e logjikshme q ata t prpiqen q t'ihedhin mjetet e veprs penale si edhe armt q mund t'i ken me vete. Ktmund ta bjn n disa mnyra. S pari, ata prpiqen q t fshehin shpejt eshpejt mjetet e veprs penale n vende m t prshtatshme, si jan:ujvara e C-s, shporta e brllokut, hapsirat brenda banakutose kuzhins, kurse n hapsira t hapura mund t jen gjrat e mbuluara,si jan: kontejnert e brllokut, kanalizimi, t arat n tok, n mure apo


11/147


10

n drur, etj. S dyti, n qoft se nuk kan koh q mjetet e veprs penalet'i fshehin n vendet e prmendura, varsisht prej mjetit q kan me vete,kriminelt krkojn ndihmn e t njohurve dhe njerzve t ndershm. Prshembull, drogn, parat e falsifikuara, revolen ose thikn, kriminelt mundt'ua japin femrave q i njohin, pr shkak se femrat jan m s paku tdyshimta pr policin dhe kontrollohen n mnyr m siprfaqsore ngapolicia.Kriminelt evitojn shum shpesh kontrollin e policis duke ua ln mjetet eveprs penale personave t panjohur, t cilt gjenden n vendin e bllokuar.Pasi i shikojn me kujdes q t'i mbajn n mend, ata ua lshojn n xhepapo n ant mjetet e veprs penale, m shpres se ata nuk do tkontrollohen nga policia e pastaj do t'ua marrin prsri. N qoft se nuk jann situat q n ndonjrn prej mnyrave t prmendura t lirohen ngamjetet e veprs penale, kriminelve u mbeten dy mundsi: q t'i asgjsojn,nse sht e mundur, pr shembull duke e hedhur drogn n C, kanalizim ose lavabo, ose duke i hequr prej vets e veprs penale dheduke i ln n hapsirn n t ciln gjenden. Prve ktyre, duhet t kihetparasysh se disa persona, sidomos kriminelt q gjenden n arrati, prpiqent fshehen, varsisht prej karakteristikave t hapsirs s bllokuar.T gjitha situatat dhe ngjarjet brenda objektit ku zhvillohet racia mund tvrehen nga polict q marrin pjes n bllokad, para s gjithash, dukevzhguar n mnyr t fsheht gjith hapsirn dhe njerzit e pranishm.Polict q bjn vzhgimin e fsheht brenda objektit t bllokuar, sipasnevojs, mund t reagojn duke hequr dor nga roli i tyre konspirativ,kshtu q ata mund t veprojn pr t parandaluar asgjsimin ose fshehjene mjeteve t veprs penale, madje edhe duke penguar lvizjen e kriminelvee personave t dyshuar brenda objektit t bllokuar. Prve ksaj, kta policmund t'u ofrojn mbrojtje policve q hyjn n hapsirn e bllokuar dhekryejn veprime t caktuara n kuadrin e racis.

2 .4 . Bl l okada e j a sh tm ePas bllokads s brendshme, faz vijuese e zbatimit t racis, sht bllokadae jashtme, i cili prfshin njkohsisht mbylljen e t gjitha hyrjeve dhedaljeve nga polict me uniform. Bllokada e jashtme duhet t bhet nmnyr t rrufeshme dhe t papritur. Me kt bllokad arrihen dy objektiva:s pari, i pamundsohet kujtdo q t dal nga hapsira e bllokuar dhe, sipasnevojs, u ofrohet mbshtetje policve q veprojn brenda hapsirs sbllokuar. Natyrisht, n kso rastesh, parashikohet edhe mundsia erezistencs fizike apo t armatosur t kriminelve, prandaj bllokada e

jashtme mund t transformohet pjesrisht n mbrojtje ose mbshtetje prpolict q bjn legjitimimin, bastisjen ose arrestimin e personave tcaktuar. Qllim tjetr i bllokads sht pamundsimi q kriminelve t'u vijndihm ose mbshtetje nga bashkpuntort e ndihmsit e tyre, nga jasht.Duke pasur parasysh nivelin e organizimit t nntoks, nuk guxon t mosparashikohet mundsia q n vendin e racis t arrij ndonj grupkriminelsh q do t prpiqej t parandalonte arrestimin eventual t


12/147


11

kolegve t tyre dhe t organizonte arratisjen e tyre nga vendi ose hapsiraku zhvillohet racia. Pr kt arsye, polict e bllokads s jashtme duhet t

jen t prgatitur q t reagojn n mnyr adekuate n kso situatash.Gjat kryerjes s racis rekomandohet edhe prdorimi i qeneve t strviturzyrtar.

2 .5 . Prezan t im i zy r t a rPavarsisht se n far objekti zhvillohet racia, sht e domosdoshme qpolict t prezantohen n mnyr zyrtare. T gjith t pranishmit n brendaobjektit ose hapsirs duhet t din se po kryhet nj veprim zyrtar dhe qmnyrn e sjelljes s tyre ta prshtatin me situatn aktuale. Prezantimizyrtar bhet n mnyra t ndryshme, varsisht prej objektit ku zhvillohet

racia dhe situats s caktuar.

2 .6 . Leg j i t im im i Renditja e veprimeve q ndrmerren brenda hapsirs s bllokuar mund t

jet e ndryshme dhe prcaktohet varsisht prej situats aktuale. N qoft sen plan t par duhet t jet maturia, ather veprimi i par i policis duhett jet bastisja e t gjith personave pr shtje t siguris. Por, n rastin ezbatimit t racis duhet t kihet parasysh se shumica e qytetarve qgjenden brenda objektit t bllokuar nuk jan as kriminel as njerz tdyshimt. Pr kt arsye, prmasat dhe intensiteti i racis duhet t'uprshtaten situats s caktuar, duke pasur kujdes t veant q t moskufizohen n mnyr t paautorizuar t drejtat dhe lirit e njeriut. Pr ktarsye, n qoft se n fillim t zbatimit t racis nuk ka pasur shenja tprishjes s rendit e qetsis, s pari duhet t bhet legjitimimi i personave tpranishm. Legjitimimi bhet nga grupi i policve q sht formuarparaprakisht, t cilt jan t veshur me rroba civile. Pas legjitimit, vlersohetnse personi i legjitimuar duhet t mbahet brenda objektit t bllokuar apoduhet t lirohet t dal jasht. Eliminimi i shpejt i personave q nuk jan tdyshimt pr asgj kontribuon pr efikasitetin e racis si edhe pr sigurin epolicis dhe t personave tjer brenda objektit. Personat q konsiderohen tdyshimt mbi fardo baze ndahen n hapsira t veanta (n qoft sebrenda objektit t bllokuar ka hapsira t tilla) ose n nj pjes t caktuar thapsirs dhe, pas bastisjes pr shtje t siguris, mbahen nn vrojtimin epolicis deri n prfundim t racis.

2.7 . Bast i s ja e p ol ic i s pr sht j e t s igur i sMeqense, n raste t zbatimit t racis, bastisja bhet n vende publike,sht e natyrshme q bastisja t mos jet e bastisje individuale e detajuar, siveprim hetimor, por si bastisje preventive pr arsye t siguris. N tvrtet, polict mund t'i bastisin personat e caktuar, n qoft se ekzistondyshimi se ata kan arm ose mjete t prshtatshme pr sulm fizik, n qoft


13/147


12

se ekziston dyshimi se mund t hedhin, t fshehin apo t asgjsojn mjetet eveprs penale, t cilat mund t konfiskohen dhe t prdoren si prova gjatprocedurs penale. Bastisja bhet sipas normave t taktiks kriminalistike.Duke pasur parasysh se personat bastisen n mnyr publike, n syt eqytetarve t tjer, midis t cilve mund t ket t njohur ose t afrm tpersonave q bastisen, polict duhet t ken sjellje e veprime korrektemaksimale. Mnyra e veprimit gjat bastisjes duhet t jet korrekte,pavarsisht se personi q bastiset sht kriminel apo qytetar i ndershm.Pra, bhet fjal pr nj veprim shum delikat t policis, gjat t cilit duhett respektohen plotsisht parimet e veanta etike. Veprimi mbi baz t etikss policis sht i domosdoshm pr shkak se bastisja sht veprim q nuk eprek vetm personin q bastiset, por edhe familjen, fqinjt dhe miqt e tij.Prandaj, bastisja duhet t bhet n mnyr shum t kujdesshme dhe dukerespektuar plotsisht integritetin e personalitetit.

2 .8 . Konf i sk imi i p rkohshm i s endeveSende q mund t konfiskohen prkohsisht jan sendet q duhet tkonfiskohen sipas Kodit t Procedurs Penale, sendet q mund t shrbejnsi prova n procedurn penale ose sendet e t mirat materiale q jan fituarme kryerjen e veprs penale. Duke pasur parasysh fazat e zbatimit praktik tracis, ky veprim hetimor mund t ndrmerret brenda hapsirs s bllokuar,pas prfundimit t bastisjes s personave dhe t hapsirs pr shtje tsiguris si dhe pas shoqrimit t personave t dyshuar n stacionin epolicis. Natyrisht, n stacionin e policis mund t bhet edhe bastisja epersonave si veprim hetimor, pr shkak t kushteve q jan tdomosdoshme pr punn e policis.2 .9 . Ar r e s t im iGjat operacionit t racis, arrestimi i personave bhet n mnyr specifike.Racia sht vetvetiu njfar veprimi q cenon lirit kolektive, pas gjat ktijveprimi u kufizohet e drejta e lvizjes t gjith personave q jan gjeturbrenda objektit ose hapsirs s bllokuar. Pr kt arsye, sht erndsishme q policia t'u prmbahet me prpikri dispozitave ligjore mbiarrestimin, pasi bhet fjal pr kufizimin e plot t t drejtave dhe lirive tnjeriut. Por, sht e arsyeshme q gjat racis t ndrmerren edhe veprime

t tilla, pasi bhet fjal pr veprime q kan t bjn me zbulimin e autorvet veprave penale. Gjat racis, personat mund t arrestohen pr arsye tndryshme, si jan: t arratisurit nga burgu, t dnuarit q nuk u janprgjigjur ftess pr vuajtjen e dnimit, t dyshuarit q nuk u jan prgjigjurftess s gjykatave ose personat ndaj t cilve sht lshuar fletarrestim prfardo arsyesh.Kur zhvillohet racia, arrestimi bhet n pajtim me dispozitat kriminalistike-taktike, pavarsisht prej bazs juridike pr arrestimin e personave tcaktuar. Kto dispozita prfshijn gjetjen dhe zbatimin e mnyrave m tprshtatshme t veprimit, t vshtruar nga aspekte t ndryshme, si jan:siguria personale e policit, siguria e qytetarve, evitimi i rezistencs aktive,


14/147


13

evitimi i arratisjes, evitimi i marrjes peng, evitimi i asgjsimit ose hedhjes ssendeve t veprave penale si edhe evitimi i vetlndimit.

2.10 . Bast i s ja e obj ekt i t t r ac i s pr sht j e t s igur i sBastisja pr shtje t siguris ose kontrolli i objektit t racis mund t bhetn pranin e disa personave ose t t gjith personave q gjenden brendahapsirs s bllokuar, varsisht prej situats konkrete. Kjo bhet me qllimt gjetjes s personave q fshehen ose me qllim t gjetjes s sendeve qmund t jen fshehur. Para s gjithash, pas secilit rast individual tarrestimit sht e domosdoshme q rrethina ku sht br arrestimi tkontrollohet ose, s paku, t mbahet nn vrojtim, n mnyr q t zbulohensendet q mund t jen hedhur. Pas ksaj, pas prfundimit t legjitimimitdhe bastisjes pr shtje t siguris (e cila nuk sht e detajuar), sht enevojshme q edhe objekti ose hapsira e hapur t kontrollohet ose tbastiset, me qllim q t gjenden mjetet q mund t jen fshehur. Zhbllokimii objektit ose hapsirs nuk duhet t bhet para se t bhet kontrolli osebastisja. Gjat ktij veprimi sht e preferueshme t prdoren edhe qent estrvitur zyrtar.

2 .11 . Shoq r im i Me qllim t prpunimit t mtejm kriminalistik, personat e arrestuarshoqrohen n lokalet zyrtare t policis. Ky shoqrim bhet me automjetzyrtar t policis, por, kur bhet fjal pr shoqrimin e m shum personave,kjo mund t bhet edhe me ndonj automjet tjetr, duke evituarkomunikimin dhe marrveshjet eventuale midis tyre. Shoqrimi sht masnprmjet t cils nj person drgohet me detyrim nga lokalet e policis, nlokalet e gjykats ose prokuroris ose deri te nj vend i caktuar. Shoqrimihyn n konceptin e gjer t arrestimit, prandaj nga pikpamja formale-

juridike dhe kriminalistike duhet t vshtrohet n kuadrin e ksajproblematike.Shoqrimi duhet t bhet n pajtim me dispozitat kriminalistike, kurse ne, nkt rast, do t ndalemi vetm n disa segmente q krkojn kujdes tveant. Kshtu, gjat shoqrimit t personave me automjet zyrtarekzistojn disa momente kritike, si jan: hyrja n automjet, dalja ngaautomjeti dhe hyrja n stacionin e policis.I pari prej ktyre momenteve sht futja e personit t arrestuar nautomobilin zyrtar t policis. Me kt rast, polict nuk guxojn t jen tpaprgatitur, sepse krimineli mund t prpiqet t arratiset. Gjat futjes nautomjet, personi i shoqruar mund t shfrytzoj pozitn e trupit tprkulur pr t sulmuar policin, por edhe mund t hedh edhe sendet eveprs penale q i ka me vete.Edhe gjat daljes nga automjeti, n afrsi t hyrjes s lokaleve zyrtare,personi i shoqruar mund t prpiqet t arratiset, edhe duke i sulmuarpolict. Praktika ka treguar se, n situata t tilla, polict nuk jan mjaft t


15/147


14

koncentruar, sepse ata mendojn se e kan kryer gjith punn e tyre, kursekrimineli e shfrytzon pikrisht kt. Pr kt arsye, polict duhet t jenmaksimalisht vigjilent dhe, menjher pas nxjerrjes s personit ngaautomobili, ta kontrollojn automobilin nse personi ka hedhur ndonj sendt veprs penale. Kontrolli i automobilit n kt rast sht me interes tshumfisht. S pari, gjetja eventuale e ndonj sendi a mjeti (drog, paraetj.) i kontribuon suksesit t provave gjat procedurs penale. N qoft sekontrolli i automjetit nuk bhet n pranin e personit t shoqruar, por bhetm von, personi mund t mohoj se sendi a mjeti i gjetur ka qen i tij. Mn fund, n rast t veprimit tjetr fare, policia kurr nuk do t jet e sigurtse kush e ka hedhur sendin a mjetin n automjetin zyrtar dhe, n rastin mt keq, kjo mund t shpie edhe te mundsia e keqprdorimit. Pr kt arsye,sht rregull q pas do shoqrimi, menjher dhe n prani t personit tshoqruar, t bhet kontrolli i automjetit me t cilin sht transportuar

personi i shoqruar.Por, edhe kur personi i shoqruar vendoset n lokalin e caktuar zyrtar, nukdo t thot se ka kaluar rreziku i rezistencs ose sulmit fizik, i vetlndimitose arratisjes dhe i hedhjes ose asgjsimit t mjetit t veprs penale.Praktika ka treguar se kriminelt kan ikur n mnyra t ndryshme, nprdyert e hyrjes ose npr dritare, kur sht fjala pr katet e ulta, osenprmjet qyngjeve t shiut, rrufepritsve, krcimit n drurt e afrt, madjeedhe krcimit n kulme t automobilave t parkuar, kur bhet fjal pr katete larta. Kto jan vetm disa prej mundsive t shumta q mund t'ishfrytzojn kriminelt, duke prfituar nga mungesa e syeltsis n lokaletzyrtare.

Prve ktyre, polict duhet t ken kujdes t veant gjat shoqrimit tfemrave, pr shkak t reaksioneve t paparashikueshme t tyre.2 .12 . Zhb l lok im iPas prfundimit t veprimeve dhe masave t prmendura, bhet zhbllokimi iobjektit t racis. Zhbllokimi duhet t bhet n mnyr graduale esistematike, n mnyr q kjo t mos bhet n mnyr stihike. Zhbllokimibhet sipas planit t prcaktuar m par apo sipas planit q mund t ketndryshuar n vendin e ngjarjes. Kjo prfshin trheqjen e organizuar tpolicis dhe kthimin e saj n lokalet zyrtare. Polict trhiqen nga vendi iracis n grupe, ashtu q siguria e tyre t jet n nivel t lart.

2 .13 . Vro j t im i i f sheh t i ob j ek t i t t zhb l l okua r t r aci s Pas zhbllokimit dhe trheqjes s policis, vendi ku sht kryer racia sht enevojshme t mbahet edhe pr njfar kohe nn vrojtim t fsheht.Kriminelt q nuk kan qen n vendin e racis ose q jan liruar paslegjitimit t rregullt shpesh vijn ose kthehen n vendin e racis pr t parpasojat. Gjithmon ekziston mundsia q n vendin ose hapsirn ku shtkryer racia t mos jen gjetur e konfiskuar t gjitha mjetet e veprave penale,qoft kur bhet fjal pr mjete t fshehura ose pr mjete q jan hedhurgjat racis. Prve ksaj, kriminelt q rastsisht kan shptuar nga racia


16/147


15

mund t vijn n vendin e ngjarjet q t informohen nga dshmitart okularpr rrjedhn dhe efektet e racis. Prandaj, vrojtimi i fsheht i kujdesshm,njoftimi me koh i udhheqsit t racis dhe reagimin i mvonshm adekuatmund t shpien n arrestimin e personave t dyshuar dhe mund t gjenden et konfiskohen mjete t veprs penale.Prve ksaj, n disa raste e varsisht prej situats (n kafeteri, ndiskotek etj.) mund t dgjohen komente me interes t mysafirve dhekamerierve, prej t cilave edhe mund t nxirren prfundime me vler prveprimet n t ardhmen.Me kt veprim prfundon faza e par e racis.

2.14 . Bast i s ja e per sonave

Pas shoqrimit t personave t dyshuar n stacionin e policis, fillon faza edyt e racis, e cila prfshin nj prpunim kompleks kriminalistik t t gjitht shoqruarve.Veprimi par i paevitueshm sht bastisja e detajuar e t gjith personavet shoqruar. Kuptohet, paraprakisht, brenda objektit ose hapsirs sbllokuar, sht br bastisja e tyre pr shtje t siguris dhe kontrolli ipersonave t dyshuar, por n stacionin e policis bahet bastisja e detajuar.Bastisjes s detajuar n stacionin e policis i nnshtrohen edhe personat eshoqruar te t cilt m par mund t jet gjetur e konfiskuar dika. Kjobhet me qllim q t gjenden e konfiskohen mjete dhe gjurm t vepravepenale, si edhe arm apo mjete t prshtatshme pr sulm, pr mbrojtje apopr vetlndim. N qoft se, gjat bastisjes, gjenden mjete ose gjurm tcaktuara, arm ose mjete t caktuara, ato konfiskohen n pajtim medispozitat e Procedurs Penale.

2 .15 . Vr t e t im i i i den t i t e t i tN qoft se gjat legjitimit, nj person nuk sht identifikuar, pr fardoarsyesh, identifikimi i tij sht i domosdoshm t bhet pas shoqrimit dhebastisjes s detajuar. Prcaktimi i identitetit sht i nevojshm pr shumarsye: personi nuk ka dokumente personale, personi nuk i jep t gjitha tdhnat mbi identitetin e tij, dyshohet se personi ka letrnjoftim apodokument tjetr t falsifikuar, personi nuk ka dokumente identifikimi dhe,pr shkak t metave psiko-fizike (shurdhmemec) nuk sht n gjendje t

jap t dhnat mbi identitetin e tij, etj.Vrtetimi i identitetit sht veprimtari kriminalistike-taktike dhe teknike e cilandrmerret gjithnj kur shfaqet dyshimi mbi identitetin e personit t caktuar.Vrtetimi i plot i identitetit nnkupton vrtetimin e cilsive (juridike, faktikee fizike) sipas t cilave nj person dallon nga t tjert. Pr rndsin e ksajveprimtarie t policis flasin edhe dispozitat e Kodit t Procedurs Penale(KPP), sipas t cilave policia mund t ndrmarr masat e nevojshme n lidhjeme vrtetimin e identitetit t personit, kurse n raste t caktuara personi


17/147


18/147


17

prsrits t veprave penale. N t tilla raste, fotografia futet n albumin efotografive t evidencs kriminalistike. N qoft se prsritsi i vepravepenale sht fotografuar m par, ather foto-albumi duhet t freskohet mefotografi t re.

2 .17 . Ver i f i k imi i ev idencave t dn imeve dhe ev idencavekr imina l i s t i keKur bhet vrtetimi i identitetit ose kur identiteti sht i njohur, pas bastisjess detajuar t personave, fillon verifikimi kriminalistik. Vendimi prndrmarrjen e racis, prve tjerash, bazohet edhe n informacionet mbiveprimtarit kriminale t nj personi ose t m shum personave. Kshtu, qn fazn e prgatitjes dhe planifikimit, duhet t bhen verifikime t caktuaran evidencat e t dnuarve dhe evidencat kriminalistike, me qllim tnjohurive sa m t shumta pr personat e caktuar. Por, gati gjithnj, raciaorganizohet pr t zbuluar e pr t kapur nj rreth t panjohur personash,pr t cilt sht e domosdoshme t bhen verifikimet prkatse.Prve evidencs s t dnuarve, sht m se e domosdoshme q tverifikohen edhe evidenca MOS (mnyra e kryerjes s veprave penale),evidenca e kategorive t caktuara t kriminelve (prsritsit dhe kriminelte specializuar), kartoteka e prgjithshme sipas alfabetit, evidenca e ofiqeve,evidenca e gjrave t vjedhura e t zhdukura, si edhe evidenca lajmrimitdhe lajmrimit t vendbanimeve t qytetarve, evidenca e letrnjoftimeve,evidenca e dokumenteve t udhtimit, evidenca e shoferve dheautomjeteve dhe regjistri i veprimtaris hulumtuese.Verifikimet e prmendura kriminalistike jan me interes, pa marr parasyshse do t japin ose jo rezultate pozitive, sepse n kt mnyr policia formonprofilin e caktuar t personave q prpunohen n mnyr kriminalistike.Duke pasur parasysh karakterin kriminalistik t evidencave, kto verifikimesht e mundur t kryhen shum shpejt dhe n do koh.

2 .18 . B iseda i n fo rm a t iveVeprimi vijues q ndrmerret n kuadrin e zbatimit t racis sht zhvillimi ibiseds informative me personat e shoqruar. Pr kryerje me sukses t

bisedave t tilla sht e nevojshme t plotsohen disa parakushte. Kto jan: prgatitjet me koh dhe hartimi i planit t biseds, prcaktimi taktik ikohs dhe vendit t biseds, aftsia q bashkbiseduese t bindet prbised, si edhe zgjedhja e drejt e pyetjeve dhe e taktiks s shtrimit ttyre, pra taktiks s marrjes n pyetje. Kto parakushte do t plotsohenvetm n qoft se biseda informative zhvillohet me persona pr t cilt shtorganizuar racia. N qoft se biseda informative zhvillohet me personashoqrimi i t cilve nuk ishte planifikuar, ather situata sht e ndryshme.N kso rastesh, pr shkak t urgjencs s veprimit, prgatitjet prkatsepr bised do t mungojn. Por, kjo nuk do t thot se biseda duhet tzhvillohet n mnyr stihike dhe sipas gjykimit t rastit. N situata t tilla e


19/147


20/147


19

t fundit, do t vrtetohen ose do t eliminohen dyshime t caktuara nlidhje me veprimtarin e tij kriminale.

2.20 . Ver i f ik im i i a lib i sGjat zhvillimit t biseds informative me qllim t grumbullimit t dshmivepersonale, shpesh shfaqet nevoja q t verifikohet deklarata e t dyshuaritq thot se n kohn e kryerjes s veprs penale pr t ciln konsiderohet idyshuar ka qen n nj vend tjetr. Verifikimi i till sht verifikim i alibis ((alibi, lat. = tjetrkund, diku tjetr, diku n vend tjetr). Si alibi konsiderohetdshmia se personi konkret ka qen n nj vend tjetr kur sht kryer veprapenale dhe jo n vendin ku sht kryer ajo. Prej ksaj mund t nxirretprfundimi se personi i dyshuar nuk ka mundur t kryej veprn penalekonkrete. Verifikimi i alibis duhet t bhet pr t gjith personat q janshoqruar ose jan privuar nga liria gjat zbatimit t racis. N raste t tilla,pr shkak t efektit t befasis, i dyshuari nuk do t ket t prgatitur alibit bindshme, gj q, n raste t caktuara, mund t shtoj shkalln ebesueshmris se ai e ka kryer veprn e caktuar penale. Meqense vetprezenca n vendin e kryerjes s veprs penale sht nj prej indicieve mt rndsishme orientuese-eliminuese, ather nuk ka dyshim se verifikimi ialibis sht veprimtari shum e rndsishme kriminalistike, e cilakontribuon pr zbulimin e suksesshm dhe argumentimin e veprave penale.Verifikimi i alibis krkon qasje plotsisht profesionale, por, gjithsesi, duhett shikohet edhe evidenca e personale t dyshuar t legjitimuar.

2.21 . Pr fu ndim i i r ac i sRacia mund t prfundoj n disa mnyra apo, thn n mnyr m tsakt, veprimi prfundimtar ndaj personave q jan prfshir n raci kaforma t ndryshme kriminalistike e procesore.Si sht thn, personat identiteti i t cilve sht vrtetuar menjher passhoqrimit dhe nuk jan konsideruar t dyshuar pr fardo veprimtariekriminale, lirohen menjher n liri; personat q nuk i jan prgjigjur ftesspr vuajtjen e dnimit me burg arrestohen dhe drgohen n institucionin

prkats ndshkues-korrektues; personat q jan arratisur nga institucionetndshkuese-korrektuese drgohen me detyrim pr t vazhduar vuajtjen ednimit.Procedura ndaj personave pr t cilt ka ekzistuar dyshimi se mund t kenkryer vepr penale mund t jet e ndryshme: personat pr t cilt nuk shtvrtetuar dyshimi gjat prpunimit kriminalistik lirohen n liri; personat prt cilt ekziston ndonj prej bazave t nenit 281 t Kodit t ProcedursPenale drgohen n paraburgim, me qllim t ndrmarrjes s veprimeve tnevojshme kriminalistike e hetimore dhe me qllim t ngritjes s kallzimitpenal, prkatsisht inicimit t procedurs penale. Ktu do t prfundojpjesa operative e racis.


21/147


20

2 .22 . An al iza e rac i s

Menjher pas prfundimit t racis organizohet takimi i t gjith policve qkan marr pjes n raci. Takimi mbahet me qllim t analizs srezultateve. S pari, udhheqsi i racis jep nj pasqyr t shkurtr trrjedhs, prmbajtjes dhe efektit t racis, pastaj udhheqsit e grupeveoperative paraqesin vrojtimet e tyre, kurse n fund, sipas nevojs, secilipjesmarrs i racis paraqet vrojtimet e tij kryesore. Nprmjet diskutimit qzhvillohet, diskutohet pr gabimet eventuale, pr lshimet dhe vshtirsitn t cilat kan hasur, sikundr edhe pr efektet pozitive t racis. N ktmnyr mund t nxirren prfundime reale e t drejta mbi rezultatinprfundimtar t racis. Prfundimet, si ato pozitive ashtu edhe ato negative,shrbejn shum pr planifikimin dhe zbatimin me sukses t racive t

ardhshme.

2 .23 . Rapor t i m b i r ac inPas prfundimit t t gjitha veprimeve, masave dhe analizave t racis,hartohet raporti prfundimtar mbi gjith at q sht br dhe shtvrejtur. Raportin e harton udhheqsi i racis, me ndihmn e udhheqsvet disa grupeve operative q kan marr pjes n raci. N raport duhet tprfshehen edhe prfundimet e analizs s racis, n mnyr q n tardhmen t evitohen gabimet eventuale dhe t veprohet n mnyr mefikase. Ky raport futet n evidencn e kriminalistiks operative.

KAPI TULLI I KATRT: I NFORMATORTOrganet e ndjekjes penale, sidomos policia kriminalistike, gjithnj kan pasurnevoj t din far ndodh n mjediset kriminale dhe pr kt qllim i kanshfrytzuar shrbimet e informatorve. Informatort jan persona q i japinpolicis t dhna t karakterit kriminal, her pas here ose vazhdimisht, porgjithnj n mnyr t fsheht. Puna kriminalistike dhe hetimore sht mefikase n qoft se ka informacione dhe njohuri t ndryshme t marra ngainformatort. Krijimi dhe shfrytzimi i informatorve sht pun shumkomplekse dhe delikate kriminalistike, e cila kryhet n trsi n mnyr

konspirative. Pavarsisht prej arsyeve prse nj person i caktuar ia jeppolicis disa t dhna, konsiderojm se bashkpunimi afatgjat iinformatorve dhe policis sht i mundur vetm n baz t besimit reciprok.N kt kuptim, edhe kualiteti i informacioneve do t varet nga shkalla ebesimit reciprok.Kur bhet fjal pr kriminalitet t organizuar, ather duhet t kihetparasysh se bhet fjal pr kriminel profesional e t specializuar,udhheqsit e t cilve prfitojn shuma t mdha parash q u sjellinprivilegje t ndryshme. N grupet e organizuara kriminale ose n mafisundojn ligjet e pashkruara t nntoks, t cilat nnkuptojn konspiracioninmaksimal, mbrojtjen dhe ndihmn reciproke, mosbesimin e prhershm ndaj


22/147


21

rrethit, prgatitjen paraprake t alibis s rrejshme, mohimin e veprimtariskriminale para policis dhe gjyqsis, hakmarrjen ndaj denoncuesve,tradhtarve dhe antarve t padgjueshm, e t ngjashme. Bartsit ekriminalitetit t organizuar jan t pajisur mir, i krijojn dhe i ruajn lidhjetme njerz q kan ndikim n jetn publike e politike, jan t informuar mbiarritjet dhe mundsit e policis, dogans, prokuroris dhe gjyqsis, kurseshum preh tyre jan n lidhje t vazhdueshme me avokat t zgjedhur, nmnyr q t'i konsultojn menjher n rast nevoje.Nga sa u tha deri m tash, nuk sht vshtir t nxirret prfundimi se, pamarr parasysh arritjet bashkkohore shkencore e teknike t praktiks spolicis dhe hetuesis, sht shum vshtir t sigurohen informacione mbiveprimtarit kriminalistike t grupeve t organizuara kriminale. Dhe jo vetmkaq. Nganjher, prve informacioneve fillestare mbi veprimtarin egrupeve t organizuara kriminale, duke shfrytzuar t gjitha autorizimetkriminalistike dhe juridike, sht e pamundur t grumbullohen dshmi mbikryerjen e veprave penale konkrete .N disa vende, si pr shembull n SHBA, bhen prpjekje q kto situata tzgjidhen n mnyr kriminalistike, ashtu q nprmjet informatorve tgrumbullohen informacione dhe dshmi mbi veprimtarit kriminale tbandave t caktuara apo t organizatave kriminale, ose bhen prpjekje qprfitohet dhe t bhet informator ndonjri nga antart e bandsveprimtaria kriminale e s cils sht duke u hetuar. Pas ksaj ai informatorparaqitet si dshmitar ky n gjykat dhe, pikrisht n baz t dshmis stij, mund t prfundoj procedura penale dhe t'u shqiptohet dnimi autorvet veprave t rnda penale. M von kta dshmitar merren n mbrojtjenprmjet programeve t veanta t mbrojtjes s dshmitarve.Informatort jan qytetar t ndershm, t cilt rastsisht msojn ndonjinformacion t caktuar t karakterit kriminal, pastaj qytetart q kan lidhjefarefisnore, miqsore ose profesionale me kriminale si edhe vet kriminelt.Duke pasur parasysh kt, konsiderohet se pikrisht kriminelt mund t jeninformatort m t mir, sepse ata kryejn vepra penale dhe mund t'i japinpolicis informacione me interes.Mendojm se nga kriminelt duhet t rekrutohen informator t prhershm,sepse kjo do t ishte me interes t madh pr punn e policis. N ktbashkpunim, secili informacion duhet t verifikohet pr sa sht e mundur e

pastaj duhet t merren masa pr mbrojtjen e burimit informatorit. Kjo dot thot se informacionet e informatorit duhet t shfrytzohen si iniciativfillestare ose bazike pr pun kriminalistike e hetimore n gjurmimin dhedshmimin e veprave penale.M n fund, komunikimi me informator duhet t zhvillohet sipas normave tkriminalistiks, ashtu q t evitohet improvizimi i cili mund t shndrrohet nrrjedhje t informacioneve zyrtare q mund t arrijn te nntoka.


23/147


22

KAPI TULLI I PEST: OBSERVI MI SPECI AL1. Hyr j eShkalla e organizimit t kriminalitetit ndrkombtar nnkupton shfaqjen egrupeve t organizuara kriminale me nivel t lart t internacionalizimit, siedhe profesionalizimin dhe specializimin e nj numri t kriminelve. Zbulimi,hetimi dhe dshmimi i veprave penale t kriminalitetit t organizuar krkonkuadr me njohuri t gjera dhe me prgatitje t lart profesionale, i ciliduhet t jet i specializuar pr pun t tilla.Polict me prgatitje speciale, gjat puns s tyre, duhet t shfrytzojnveprime t ndryshme kriminalistike-teknike, ndr t cilat sht epaevitueshm observimi special.Observimi special sht veprimi kriminalistik-taktik i grumbullimit t fshehtt informacioneve, nprmjet metods s vrojtimit personal. Ajo prfshinvrojtimin, mbikqyrjen dhe vzhgimin e fsheht t personave t caktuar, tautomjeteve dhe t objekteve ose hapsirave t caktuara, me qllim tkrijimit t ides dhe grumbullimit t informacioneve mbi gjendjen kriminale,veprimtaris dhe identitetin e t vzhguarve. Ky veprim kompleks sht meinteres t shumfisht n punn e policis me rastin e zbulimit dhe hetimit tveprave penale dhe autorve t tyre. Zbatimi i observimit, n mnyr tpavarur ose t kombinuar me veprime t tjera kriminalistike, sht idomosdoshm n t gjitha fazat e puns kriminalistike dhe hetimore, dukefilluar q nga shfaqja e indicieve t para pr nj vepr penale dhe autorin esaj e deri t ndriimi prfundimtar dhe dshmimi se personi i caktuar e ka

kryer veprn penale konkrete.Objektiva t observimit special jan: zbulimi i veprave penale dheprcaktimi i vendit dhe kohs s kryerjes s tyre; zbulimi i autorve tveprave penale; vrtetimi i vendbanimeve, vendeve t veprimit, vendeve tpuns, vendit e kohs s takimeve dhe kohs e drejtimit t lvizjes skryesve t veprave penale; krijimi i qasjes s drejtprdrejt n lvizjen dheaktivitetin kriminal t personave q vrojtohen; vrtetimi i taktiks dhestrategjis kriminale t kriminelve q jan nn vrojtim; grumbullimi iinformacioneve t rndsishme pr prgatitjen dhe zbatimin e racis, pusis,bastisjes dhe arrestimit t kriminelve; prgatitja dhe zbatimi i aksioneve torganizuara kriminalistike me qllim t kapjes s autorve gjat kryerjes s

veprave penale, sepse kjo sht mnyra m efikase e ndriimit dhedshmimit t kriminalitetit, duke pasur parasysh se n vendin e ngjarjes(vendin e kryerjes s veprs penale, gjenden si autort e veprave penaleashtu edhe viktimat dhe mjetet e veprs penale.Observimi special mund t zhvillohet n disa mnyra, t pavarura ose tkombinuara: vrojtimi operativ dhe vzhgimi i objektit dhe hapsirs; vrojtimidhe vzhgimi i stacionuar i personave, objekteve apo hapsirave ku kryhetveprimtari kriminale; prcjellja e fsheht kmb, prcjellja e fsheht memjete motorike ose me mjete tjera transporti si dhe futja n grupetkriminale.


24/147


23

2 . Vro j t im i dhe vzhg imi ope ra t i v

Vrojtimi dhe vzhgimi operativ i objektit dhe hapsirs ndrmerret, para sgjithash, pas njohurive se n nj lokalitet t caktuar kryhen vepra penale.Prve ksaj, kjo form e observimit special ndrmerret detyrimisht kursht e domosdoshme t bhen prgatitje pr ndrmarrjen e veprimevekriminalistike dhe hetimore, si jan bastisjet, arrestimet, racit dhe pusit.Qllim i vrojtimit dhe vzhgimit operativ sht vrojtimi i drejtprdrejt i njobjekti t caktuar, si jan, pr shembull, laboratort ilegal t drogs, depote fshehta t drogs, banesat e dyshimta, restorantet, diskotekat, automjetet,parqet ose shtitoret, n mnyr q nprmjet vzhgimit t drejtprdrejt tgrumbullohen informacione mbi karakteristikat e objektit apo hapsirs scaktuar. Rezultatet e vrojtimit dhe vzhgimit operativ mund t shfrytzohen

si pr zgjedhjen e bazs s prshtatshme pr vrojtim dhe vzhgim t fshehtt veprimtaris kriminale t cilat priten, ashtu edhe pr planifikimin dhezbatimin e bastisjeve, arrestimeve, pusive ose racive.

3 . Vro j t im i dhe vzhg imi i s t ac ionua rVrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar i personave, objekteve apo hapsirave kukryhen veprimtari kriminale bhet nga baza vrojtuese e cila edhe zgjedhurdhe sht pajisur mir paraprakisht. Objekti ose hapsira e caktuarvrojtohet kur ekzistojn indicie se do t kryhet veprimtari kriminale.Nprmjet observimit sht e mundur t vrehen dhe identifikohen autort

e veprs penale, koha e kryerjes s veprs, mnyra e kryerjes s veprs dheshkalla e organizimit dhe kujdesit t kriminelve. T gjitha veprimtaritkriminale t vrejtura mund t dokumentohen me fotografi, video-xhirimedhe incizime tonike.Me kt lloj t observimit, praktikisht, bhet prgatitja pr veprime t tjerazbatimi i t cilave nuk do t mund t ishte as prafrsisht efikas n qoft senuk do t bhej paraprakisht vrojtimi dhe vzhgimi.

4 . P rc j e l l j a e f sheh t km bPrcjellja e fsheht kmb prdoret shpesh n praktikn e policis, me rastine hetimit dhe dshmimit t veprave t ndryshme penale. Meqense vrojtimidhe vzhgimi i stacionuar sht i kufizuar nga objekti ose hapsira e caktuar,ai shpesh kombinohet me prcjelljen e fsheht t kriminelve q jan nlvizje. Prcjellja e fsheht kmb mund t bhet n mnyr t pavarur poredhe n kombinim me vrojtimin e stacionuar dhe me prcjelljen e fsheht memjete transportuese. N praktik, kryesisht bhet fjal pr mnyra tkombinuara t prcjelljes dhe vrojtimit t fsheht. Natyrisht, kjo varet ngasecili rast kriminal konkret i cili hetohet.Prcjellja e fsheht bhet nga polict, t cilt realizojn n kt mnyrqasje t drejtprdrejt n veprimtarin e kriminelve. Nprmjet observimit


25/147


24

t till sht e mundur t zbulohet, pr shembull, se ku gjendet strehimorjae fsheht e drogs, se a e mban tregtari drogn me vete apo tebashkpjesmarrsit tjer, si bartet droga nga strehimorja deri t vendi ishitjes, mnyra se si fshehet droga, mnyra se si transportohet droga, etj.Gjithashtu, nprmjet prcjelljes s fsheht krijohet qasje edhe n lvizjendhe sjelljen e kriminelve.

5 . P rc j e l l j a e f sheh t m e mj e t e t r anspor t uesePrcjellja e fsheht me automjete motorike ose me mjete t tjeratransportuese mund t bhet n mnyr t pavarur, por shpesh edhe nmnyr t kombinuar me forma t tjera observimit special. Duhet t merretparasysh se kriminelt gjithnj e m shum prdorin mjete motorike dhemjete tjera transportuese (motoikleta, barka t shpejta), si nkomunikacionin urban, ashtu edhe n at ndr-urban, por edhe ntransportin detar.Si gjat prcjelljes s fsheht kmb ashtu edhe gjat prcjelljes s fshehtme mjete transportuese, policia ka pr qllim t ket vshtrim n lvizjen ekriminelve, n vendet ku mbahen mjetet e veprs penale, n vendtakimet efshehta t kriminelve dhe n disa aspekte t strategjis kriminalistike.Vet taktika e prcjelljes krkon polic t aftsuar mir dhe t pajisur mirme mjete transportuese.

KAPITULLI I GJASHT: KALLZIMI PENAL

1 . Vre j t j e hy r seSipas Nenit 197 t Kodit t Procedurs Penale, organet publike jan tobliguara t'i kallzojn (paraqesin) veprat penale, t cilat ndiqen sipasdetyrs zyrtare, pr t cilat jan t informuara ose pr t cilat kan njohuri

n fardo mnyre. Me kt rast sht e nevojshme t paraqiten faktet tcilat u jan t njohura dhe t ruajn gjurmt e veprs penale, t mjeteve met cilat jan kryer veprat penale ose ndaj t cilave jan kryer veprat penale.M tutje, sipas Nenit 198 t Kodit t Procedurs Penale, secili qytetar ka tdrejt t denoncoj veprn penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare, kurse nrastet kur moskallzimi i veprs penale konsiderohet vepr penale, kallzimisht obligim i secilit.N t njjtin nen sht parashikuar edhe nj dispozit shum e rndsishme,sipas s cils puntort shoqror dhe shndetsor, msimdhnsit,edukatort dhe personat tjer q kryejn pun t ngjashme, t cilt kan


26/147


27/147


26

zbuluar dhe pr t ruajtur gjurmt dhe dshmit tjera t veprs penale e tmjeteve q mund t prdoren si dshmi, si edhe pr t mbledhur t gjithainformacionet q mund t jen me interes gjat procedurs penale.Pr t arritur prmbushjen e ksaj dispozite ligjore imperative, policia duhett ket autorizime t shumta. Natyrisht, me ligj jan parashikuar ktoautorizime, t cilat, n t vrtet, prfshehen n veprimtarit operativekriminalistike. Bhet fjal pr kto veprime dhe masa (sipas Nenit 201,alineja 2 e Kodit t Procedurs Penale): grumbullimi i informacioneve ngaqytetart; kontrolli i prkohshm i automjeteve, udhtarve dhe valixheve ttyre; kufizimi i lvizjes n rajone t caktuara n kohn q kjo konsiderohetnevoj urgjente; vrtetimi i identitetit t personave dhe mjeteve; ndjekja epersonave ose mjeteve pr t cilat sht lshuar flet-arrest; bastisja endrtesave ose hapsirave t caktuara t organeve publike dhe hulumtimi idokumenteve t caktuara q u prkasin; konfiskimi i mjeteve q mund tshrbejn si dshmi gjat procedurs penale dhe sigurimi i kontrollitmjeksor t t dmtuarit.Kallzimi penal sht akt joformal penalo-procesor, i cili ia ofron prokuroritpublik kompetent njohurit e para pr veprn penale dhe/ose kryesin e saj,t cilat, si rregull, jan rezultat i veprimtaris operative t policis. Si rregull,prmbajtja e kallzimit dhe shtesave sht substrat faktik primar, bazfaktike pr prokurorin publik. Prmbajtja e kallzimit penal varet prej nivelitdhe kualitetit t veprimtaris operative t policis. Jo rrall, efikasiteti iprocedurs penale q do t pasoj varet pikrisht nga cilsia e prmbajtjess kallzimit penal dhe shtesave t tij. Gjat paraqitjes s dshmive, policiamund t shfrytzoj burimet materiale dhe personale t informacionit. Nkt punim. Burime materiale t informacionit konsiderohen gjurmt dhemjetet q kan lidhje me veprn penale, dokumentet e identifikimit dheincizimet teknike (regjistrimet), ndrsa burime personale t informacionitkonsiderohen njerzit, duke pasur parasysh statusin e tyre gjat procedurs.N esenc, kallzimet ndaj kryesve t panjohur (vetm pr kryerjen e veprspenale) dallojn nga kallzimet ndaj t dyshuarit. N rastin e dyt mund tbhet fjal edhe pr situatn n t ciln sht arrestuar i dyshuari dhe prsituatn n t ciln sht identifikuar ai, por nuk sht arrestuar.

2 .1 . P rm ba j t j a e ka l l zimi t pena l t po l i c i sKodi i Procedurs Penale nuk prcakton se far duhet t prmbaj kallzimipenal i policis, n aspektin vllimor, por vetm e thekson obligimin eparaqitjes s dshmive, pra t mjeteve, skicave, fotografive, raporteve tsiguruara, procesverbaleve t masave dhe veprimeve t ndrmarra,shnimeve zyrtare, deklaratave dhe materiale tjera q mund t jen meinteres pr procedurn penale, duke prfshir edhe t gjitha faktet dhedshmit q jan n favor t t dyshuarit, t cilat nuk prfshehen nprmbajtjen e kallzimit penal, n praktikn e prditshme kriminalistike dheprocesore jan kristalizuar kto elemente t prmbajtjes s kallzimit penal.Para paraqitjes s elementeve t prmbajtjes s raportit t personit zyrtar t


28/147


29/147


28

N baz t elaborimit t deritashm mund t thuhet se kallzimi penal ipolicis, n qoft se dshiron t jet njfar repetitori pr prokurorin publikkompetent, duhet t prmbaj sidomos t dhnat e m poshtme:

1. Kush dhe kur e ka njoftuar policin pr ngjarjen penale, prve sezbulimi i burimit t informacionit do t shkonte n dm t interesit tndonj personi fizik ose juridik.

2. A sht dal n vendin e ngjarjes menjher pas marrjes sinformacionit pr ngjarjen kriminale, kur dhe kush ka dal n vendin engjarjes.

3. Cilat masa dhe veprime jan ndrmarr n vendin e ngjarjes dhe mbifar baze, e sidomos:(a) A jan marr informacionet nga qytetart, me prfshirjen e t

dhnave personale t qytetarve q kan dhn informacione, a kanrefuzuar qytetart dhe cilt dhe prse kan refuzuar t japininformacione mbi faktet t rndsishme, a sht arrestuar ndonjperson para ardhjes s prokurorit publik ose para se ti drejtohej atij,etj.(b) A sht br konfiskimi i prkohshm i mjeteve, kur sht brkonfiskimi dhe far mjetesh jan konfiskuar, mbi far baze dhe prfar arsyesh sht br konfiskimi, etj.(c) A sht br bastisja e baness apo hapsirave tjera ose epersonave dhe cilve persona (me shpjegimin e arsyeve t zbatimiturgjent t bastisjes) dhe far rezultatesh jan arritur.(d) A sht br shikimi i vendit t ngjarjes, kur dhe kush e ka brdhe a sht br ekspertiza (n kuptimin e ngusht t fjals) nkuadrin e shikimit dhe kush e ka br ekspertizn.(e) A jan ndrmarr masa dhe veprime tjera n vendin e ngjarjes,far masash e veprimesh jan ndrmarr, mbi far baze, me farqllimi dhe far rezultatesh kan dhn.

4. far masash dhe veprimesh jan ndrmarr jasht vendit t ngjarjespenale, mbi far baze, kur dhe far rezultatesh kan dhn.5. N baz t far t dhnash ( informacionesh dshmuese dhe dshmish)nxirret prfundimi pr ekzistimin e dyshimit se sht kryer vepr penale apose ndonj person sht kryes i veprs penale.6. Prshkrimi faktik dhe titulli ligjor ( kualifikimi ligjor) i veprs penale, dhesidomos, a sht i diskutueshm vllimi i veprimtaris kriminale t personitt denoncuar n kuptimin e ekzistimit t besueshmris se personi idenoncuar ka kryer edhe vepra t tjera penale ose se ka pasur edhebashkpjesmarrs etj.7. ka sht e diskutueshme nga pikpamja e qndrueshmris s dshmiven lidhje me burimet e informacionit t tyre ( burimet e natyrs materialedhe personale).


30/147


29

8. T dhnat personale n dispozicion pr personin q dyshohet t jet kryesi veprs penale me theksimin e arsyeve mbi t cilat bazohet dyshimi dhe tdhnn nse personi i dyshuar sht arrestuar apo jo.9. Shtesat e kallzimit, etj.M n fund, duhet t theksohet rndsia e t dhnave mbi dshmit. Nkallzimin penal ato duhet t renditen, ose n mnyr kronologjike ( sipaskohs s sigurimit) ose sipas peshs s tyre (forcs dshmuese). Kjo shtshtje e vlersimit n secilin rast konkret. Zakonisht bhet fjal prprocesverbale, si sht procesverbali mbi shikimin e shtesave t kallzimit(fotografive, dokumenteve, skicave, etj.), procesverbali mbi veprimet tjera tndrmarra, vrtetimet mbi mjetet e konfiskuara prkohsisht, dokumentetpersonale dhe dokumentet tjera, etj. Prve ktyre, ktu prfshehen edheshnime t ndryshme zyrtare, dokumente mjeksore, analiza dhe mendime

mbi shkalln e varsis s pjesmarrsit nga alkooli, raportet e policve mbindrhyrjet e mhershme, listat e thirrjeve telefonike, dokumentacioni mbiidentifikimin e kryesit ose t viktims, shnimet mbi hulumtimet e kryerapoligrafike, shnimet mbi kontrollimin e terrenit, etj.N baz t bashkpunimit t nevojshm profesional midis policis, prokuroritpublik dhe gjykats, n pjesn hyrse ose n fund t kallzimit, gjegjsisht,n shkresn plotsuese, duhet t tregohen masat dhe veprimet q jan nvijim e sipr ose ato q do t ndrmerren m von, si edhe mbi vazhdimin eprpunimit kriminalistik me qllim t vrtetimit t rrethanave shtes q kanlidhje me veprn penale prkatse ose me ndonj tjetr.

2 .2 . Ob l ig imi i do rz imi t t k a l l z imi t pena l t po l i c i sKur sht e obliguar policia q ta bj kallzimin penal? Pavarsisht prejdispozits s Nenit 200, alines 2 t KPP, sipas t cils policia sht eobliguar q n afat prej 24 orsh t bj kallzim penal ose n ndonjmnyr tjetr ta njoftoj prokurorin publik pr veprn e kryer penale qndiqet sipas detyrs, konsiderojm se ky nuk sht afati ligjor prparashtrimin e kallzimit penal t policis. Sipas ksaj, mendojm sekallzimi penal i policis pr vepr penale bhet me koh gjithnj deri sa tmos hyj n fuqi vjetrimi i ndjekjes penale. Sipas dispozitave pozitive t KPP,policia vlerson dhe e prcakton vet momentin e dorzimit t kallzimitsipas iniciativs s saj. N praktik, ky moment varet nga nj sr faktorsh,sidomos rrethanave t ngjarjes ose veprs penale dhe nj sr shtjeshfaktike. Ndonjher policia e zhagit momentin e dorzimit t kallzimit sipasdetyrs zyrtare, n mnyr q kallzimi t jet sa m i plot dhe t ketnumr t mjaftueshm t dshmive t nevojshme. Si duket, me kt rastnuk mendohet sa duhet n mundsin e plotsimit t kallzimit penal. Prshkak t kompleksitetit t situatave jetsore, t cilat cilsohen si vepra


31/147


30

penale, n praktikn e prditshme kriminalistike jan t rralla rastet kurkallzimi nuk ka nevoj t plotsohet me njohuri t reja, sidomos n qoft seme rastin e dorzimit t kallzimit ka pasur dilema t caktuara. Si shihet, sai prket afatit dhe momentit t parashtrimit t kallzimit penal t policissipas iniciativs personale nuk ekzistojn afate ligjore as kufizime, prandajvlersimi sht ekskluzivisht shtje e policis. N kt rast, prokuroriprkats mund t ket rol t madh nxits.Meqense parimi i prgjithshm i legalitetit t ndjekjes penale vlen edhe prpolicin, si kundr edhe parimet tjera procesore, momenti i parashtrimit tkallzimit penal t policis duhet t jet sa m i afrt me kohn e kryerjes sveprs penale, gjegjsisht me kohn e informimit pr kryerjen e veprs,sepse n kt mnyr gjasat pr zbatimin me sukses t procesit penal janshum m t mdha. Nga ana tjer, kallzimi penal do t jet m cilsor sam e shkurtr q t ket qen koha midis marrjes s informacionit prkryerjen e veprs penale dhe reagimit t policis. Por, kjo vlen me kusht qpolicia t ket vepruar n mnyr adekuate.Nga sa u tha deri m tash del se policia sht e obliguar q prokurorit publikt'ia dorzoj kallzimin penal sipas iniciativs personale, kur t arrij nprfundim se ekziston dyshimi i bazuar se sht kryer vepra penale ose sepersoni i caktuar sht autor i ksaj vepre, gj q bhet n baz tprpunimit kriminalistik t t dhnave dhe dshmive t grumbulluara.Kallzimi sht rezultat i vlersimi t t dhnave dhe dshmive, gj q do tthot se rol t rndsishm ka momenti subjektiv i vlersimit mbi ekzistimine dyshimit t bazuar. Prsri duhet t trhiqet vrejtja se n praktik kyvlersim lviz prej rastit n rast, varsisht prej llojit t veprs penale,mnyrs, mjeteve dhe vendit t kryerjes etj.

2 . 3 . T dhna t p r pa r a sh t rues in e ka l l zim i t pena l Duke i trajtuar dispozitat e KPP si dispozita t vetme meritore prprmbajtjen e kallzimit penal, si edhe t parimeve t shkencskriminalistike, kallzimi penal duhet t ket kto elemente: (1) t dhnat mbiorganin e policis q bn parashtrimin e kallzimit dhe (2) t dhnat mbiveprn penale dhe kryesin q kallzohet.

Sipas natyrs s kallzimit penal q e parashtron policia sipas detyrs zyrtareduhet t jet e dukshme se kush sht parashtrues (emri i njsisorganizative adresa, numri i lnds t regjistrit t veprave penale, data dhevendi i hartimit t parashtress, t dhnat mbi personin e autorizuar zyrtarq e ka hartuar kallzimin dhe t dhnat mbi udhheqsin e asaj njsieorganizative. Po ashtu, duhet jet e dukshme se kujt i parashtrohet kallzimi.N qoft se m hert sht ndrmarr dika lidhur me veprn ose/dhepersonin, n parashtres duhet t tregohet se ka sht ndrmarr, numridhe data e parashtresave n mnyr q t bhet bashkimi i tyre.


32/147


31

2 .4 . T dhna t m bi vep rn pena l e dhe au to r inPara s gjithash, kjo sht prshkrimi faktik-juridik i veprs penale, sidomos

n kuptimin e vendit, kohs, mnyrs dhe mjeteve t kryerjes, si edhecilsimit ligjor t veprs penale (kualifikimi ligjor). Kualifikimi ligjor i veprssht i rndsishm pr shkak t kompetencave reale t prokuroris dhegjykats. Ktu bhet fjal pr prshkrimin detaj t elementeve subjektivedhe objektive t veprs penale. Shprehja prshkrim i detajuar faktik do tthot prshkrim i rndsishm i veprs penale, pra pa kurrfar njolle, nkuptimin e fakteve irelevante penale-juridike. Si sht thn, kjo do tthot se duhet t jepen sa m shum prgjigje n pyetjet e arta tkriminalistiks. Bhet fjal pr kriminogjenez dhe viktimogjenez t plotdhe kualifikim t veprs penale. Nga prshkrimi i veprs penale duhet t jete dukshme se a bhet fjal pr krim t tentuar apo t kryer.

2.4 .1 . Vendi i k r yer j es s veprs pena le Sipas dispozits s Nenit 33, alineja 1 t Kodit t Prkohshm Penal tKosovs (n tekstin e mtejm KPPK), vepra penale sht kryer n vendin kuka vepruar ose sht dashur t veproj kryesi, si edhe n vendin n t cilinsht shfaqur pasoja. N alinen 2 t ktij neni thuhet se tentimi prkryerjen e veprs sht kryer n vendin ku ka vepruar kryesi dhe n vendinku kryesi ka planifikuar t shfaqet pasoja.Vendet e prgatitjes, tentimin ose kryerjes s veprs penale paraqesinburimin kryesor t fakteve relevante t natyrs materiale. Duhet t dallohetvendi i kryerjes s veprs n kuptim t ngusht dhe n kuptim t gjer. Nkuptim t ngusht, sht vendi ku sht tentuar apo sht kryer veprapenale. N kuptim t gjer, jan t gjitha vendet q kan t bjn mekryerjen e veprs penale, n t cilat mund t gjenden burime relevant tinformacioneve materiale ose personale, t cilat jan me interes pr sqarimine rastit dhe t gjitha rrethanave t rndsishme pr shtjen e ardhshmepenale. T tilla jan, p.sh., vendet ku sht planifikuar vepra penale, vendetku jan fshehur mjetet n lidhje me veprn penale, vendet ku jan provuarmjetet pr kryerjen e veprs penale, vendet ku sht fshehur trupi pa jet,rruga e ardhjes dhe shkuarjes s kryesve t veprs penale (itinerari), etj.Vendet pr t cilat bhet fjal ktu duhet t jen t shenjuara qart nkuptimin gjeografik, sepse prej ksaj varet kompetenca lokale e prokuroris

publike kompetente dhe gjykats (prcaktimi hapsinor i qndrueshmris sveprs penale). N qoft se vendi i ngjarjes gjendet n vend t banuar,duhet t ceket rruga, sheshi, lagjja, numri i shtpis, kati dhe t dhnat tjerapr t caktuar sakt vendin e kryerjes s veprs penale. Duhet t theksohenedhe kushtet (situata) e vendit t veprs penale, n ato raste kur kjo sht erndsishme pr kualifikimin e veprs, njohjen e rrethanave q i kanparaprir veprs etj. Te disa vepra penale, p.sh. deliktet e komunikacionitdhe t ashtuquajturat delikte t gjakut, n kuptimin e ngusht t tyre, duhett theksohet edhe topografia e vendit t veprs. Kshtu, tek tentim vrasja,n baz t topografis s vendit t kryerjes s veprs mund t nxirretprfundimi mbi ekzistimin e paramendimit t vrasjes tempore delicti (animus


33/147


32

nocendi), si edhe nse vepra sht kryer n mnyr dinake ose t fsheht,etj. Duhet t kihet parasysh se kushtet n vendin e veprs penale, nkuptimin topografik, ndikojn n kualifikimin e veprs dhe n zbatimin errethanave lehtsuese dhe rnduese. N praktik, prcaktimi i vendit tveprs penale bhet me vshtirsi n situata t incidenteve ekologjike,aksidenteve gjat lundrimit dhe aksidenteve ajrore.

2.4 .2 . Koha e kry er j es s veprs pena leSipas dispozits s Nenit 32 t KPPK, vepra penale sht kryer n kohn kurkryesi ka vepruar ose sht dashur t veproj, pa marr parasysh kur shtshfaqur pasoja. N kallzimin penal kjo koh duhet t prcaktohet sa msakt, n kuptimin e vitit, muajit, dits s javs, ors dhe, eventualisht,minuts, n qoft se kjo sht vrtetuar. Kjo koh sht e rndsishme prshkak t zbatimit t ligjit, i cili ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs(ligj m i fort apo m i but), verifikimit t alibis, prcaktimit t moshs skryesit dhe viktims, prcaktimit t prgjegjshmris, lajthitjes reale, etj.Prej ksaj q u tha deri m tash del se t dhnat mbi veprn penale nkallzimin penal t policis duhet t jen t atilla q prej tyre t mund tnxirret prfundimi se vepra penale e parashkruar vrtet sht kryer. N qoftse bhet fjal pr m shum vepra penale duhet t theksohet numri dhekualifikimi ligjor i tyre, bashk me paraqitje t detajuar t t dhnave prcilsimin e veprs penale. Si rregull, renditja e veprave bhet sipas kohs skryerjes s tyre ose sipas peshs s tyre, duke filluar prej atyre me pesh trnd kah ato me pesh m t leht. N mnyr t veant duhet tprshkruhen format e shfaqjes s veprs (aspekti morfologjik-fenomenologjik). N kallzim duhet t paraqitet n mnyr t dukshme nsevepra penale sht kryer apo ka mbetur n frazn e tentimit dhe duhet ttregohet se a bhet fjal pr ndikim real apo ideal, etj. Situata shtveanrisht e komplikuar kur bhet fjal pr kufirin e ndarjes svetmbrojtjes s nevojshme dhe vetmbrojtjes s paevitueshme.N qoft se n kryerjen e veprs penale kan marr pjes m shumpersona t cilt denoncohen duhet t prshkruhet n mnyr t detajuarmnyra e pjesmarrjes s secilit prej tyre n kryerjen e veprs. Me fjal ttjera, duhet t prshkruhet forma e pjesmarrjes n rastin konkret (kryerje eprbashkt, bashkkryerje, nxitje, ndihm, etj), pra mnyra e hyrjes nzonn e dnueshme.

2.4 .3 . Mnyr a e kryer jes s veprs pena le

Mnyra e kryerjes s veprs penale, n fakt, sht modus operandi teknik.Sipas dispozits s Nenit 31, alineja 1 t KPPK, vepra penale mund kryhetme dashje dhe pa dashje. Mnyra e kryerjes duhet t prshkruhet n mnyrt detajuar, sepse kshtu, prve tjerash, sheshohen karakteristikat ekryesit, vullnetit t tij kriminal. Kto t dhna kan rndsi t veant kurkombinohen me mjetet e prcaktuara ose t dyshuara q jan prdorur gjat


34/147


33

kryerjes s veprs penale konkrete, si edhe prshkrimi i objektit t sulmitdhe i pasojave t shfaqura. N kt mnyr mund t nxirren prfundime mbiformn e fajsis (me qllim apo nga pakujdesia). Prve prshkrimit tdetajuar t mjeteve t kryerjes, sidomos n kuptimin e funksionalitetit ttyre, duhet t prshkruhet edhe gjendja e tyre, n kuptimin e rregullsis eefektshmris, etj. Kjo sht posarisht e rndsishme kur bhet fjal prarm t zjarrit dhe arm t ftohta. N qoft se jan prcaktuar aftsit(shkathtsit) e kryesit pr prdorimin e mjeteve t kryerjes s veprs,prirjet dhe shprehit e tij pr prdorimin e mjeteve t kryerjes, ato duhet ttregohen dhe t prshkruhen, sepse mund t tregojn profesionalizmin,profesionin, motivin e kryesit, etj. Sjellja e kryesit duhet t prshkruhet sipasfazave t kryerjes s veprs penale: faza para kryerjes (ante delictum), fazagjat kryerjes (tempore delicti) dhe faza pas kryerjes (post delictum). Kurbhet fjal pr t ashtuquajturn situat t paradeliktit (fazs para kryerjes

s veprs penale) duhet t prshkruhen rrethanat q i kan paraprir ose qkan qen n lidhshmri me at situat. Me interes t veant jan t dhnatmbi prgatitjen ose paralajmrimin e kryerjes s veprs penale (veprimetprgatitore). Prve prshkrimit t vet mnyrs s kryerjes s veprspenale, duhet t prshkruhen edhe veprimet t cilat i ka ndrmarr apo tcilat nuk i ka ndrmarr kryesi pas kryerjes s veprs penale. (p.sh.asgjsimi i gjurmve, mosdhnia e ndihms viktims etj.). Zakonisht, bhetfjal pr ndrmarrjen e veprimeve me qllim t heqjes s dyshimit, dukezhdukur gjurmt dhe mjetet n lidhje me veprn penale, pr krijimin ealibis s rreme, pr instrumentalizimin e dshmitarve t rrem etj. Tgjitha faktet e prmendura q kan lidhje me situatn e deliktit n vendin engjarjes ose veprs penale tregojn nj sr elementesh t veprs penale, siedhe t vullnetit kriminal e t kmbngulsis s kryesit, sidomos kur kavazhduar t veproj prkundr rrethanave q ia kan pamundsuar osevshtirsuar kryerjen e veprs penale. N rast t arratisjes duhet tprshkruhet n mnyr t detajuar mnyra e arratisjes dhe evitimit tzbulimit.

2 .4 .4 . T dhna t m bi pe r son in e denon cua rN kt pjes t kallzimit penal duhet t tregohen t dhnat personale tpersonit ose personave t denoncuar. Kto t dhna, do t ishin: emri embiemri, emrat tjer ose ofiqi, emrat e mbiemrat e prindrve, mbiemri ivajzris i nns, vendi i lindjes, vendi i banimit, dita, muaji dhe viti i lindjes,prkatsia kombtare dhe shtetsia, profesioni, gjendja familjare, shkalla earsimimit, a e ka kryer shrbimin ushtarak dhe kur, grada eventuale q kapasur si ushtar, as gjendet n evidencn ushtarake dhe n ciln, te ciliorgan, a ka qen i dekoruar, gjendja materiale, a ka qen i dnuar dhe kur epr ka, a ka vuajtur ndonj dnim, ku dhe kur, a zhvillohet ndaj tij ndonjprocedur tjetr, far procedure, nga cili organ dhe prse, n qoft se shti mitur cila sht procedura ligjore q zhvillohet ndaj tij, etj. Pra, kto tdhna jan njfar anamneze e kryesit t veprs penale.


35/147


36/147


37/147


36

205 e KPP, n kuptimin e fotografimit, marrjes s gjurmve t veprs penale,shenjave t gishtrinjve, mostrs s flokve, pshtyms, urins, brisit thunds dhe siprfaqes s lkurs, mostra e thonjve dhe materialit nn thonjt personave pr t cilt ekziston dyshimi i bazuar se kan kryer veprnpenale. Kur bhet fjal pr efikasitetin e procedurs, sht e nevojshme tbhet vrtetimi i identitetit t t dyshuarit, kurse, me lejen e prokuroritpublik, mund t publikohet edhe fotografia e tij.N qoft se n vendin e kryerjes s veprs penale jan ndrmarr edhemasa dhe veprime tjera, duhet t tregohet se cilat masa e veprime janndrmarr, kush i ka ndrmarr, pr far arsyesh jan ndrmarr dhe cilat

jan rezultatet e tyre. N kallzimin penal nuk prfshehen prmbajtjet(rezultatet) e masave t ndrmarra, por vetm bhet regjistri i tyre.Rezultatet e masave dhe veprimeve t ndrmarra paraqiten bashk menjoftimin si shtes.

2 .4 .6 . T dhna t p r dshm i t Sipas Kodit t Procedurs Penale (Neni 207, alineja 1), kallzimi penal ipolicis bazohet n grumbullimin e informacioneve dhe t dhnave. Pra,bhet fjal pr dshmit e grumbulluara dhe t paraqitura, n kuptiminkriminalistik e procesor. Pr shkak se dshmit duhet t jen t dukshme,sht e nevojshme q ato t vendosen n nj vend. M s miri sht q atot vendosen n fund t kallzimit penal dhe renditja e tyre t bhet sipasforcs dshmuese. Kto jan dshmit prej t cilave nxirren prfundimet prekzistimin e dyshimit t bazuar mbi kryerjen e veprs penale dhe tndonj kryesi t saj. Ktu bhet fjal pr dshmit q e ngarkojn personin edenoncuar dhe pr dshmit q shkojn n favor t tij. M von, gjatprocedurs, dshmit q e ngarkojn personin e dyshuar quhen dshmi takuzs, ndrsa dshmit q jan n favor t t dyshuarit quhen dshmi tmbrojtjes. Natyrisht, ktu gjithmon bhet fjal pr mnyra t lejueshme tgrumbullimit t dshmive. N kt punim, dshmit nnkuptojn t dhnatfaktike (faktet dshmuese), t cilat jan siguruara nga burime t prcaktuarame ligj ose nga burimet tjera (materiale e personale), n baz t t cilaveorgani kompetent konstaton ekzistimin ose mosekzistimin e veprs penale,fajsin e ndonj personi t caktuar dhe rrethanave tjera relevante prmarrjen e vendimit. N kuptimin e gjer (kriminalistik), dshmia mund t

definohet si fakt i vrtetuar q shrben pr vrtetimin e fakteve t tjera.Dshmit kan lidhshmri t ngusht edhe baza dshmuese dhe fuqiadshmuese e tyre. Baza dshmuese nnkupton prmbajtjen e dshmis sparaqitur, ndrsa forca dshmuese e dshmis nnkupton prshtatshmrine dshmis pr vrtetsin e fakteve q dshmon ajo. Nga kjo q u tha delse, gjat procedurs s paraqitjes s dshmive, e cila sht veprimtari

joformale e formale e rregulluar me ligj, policia i gjen, i grumbullon, isiguron, i verifikon, i paraqet dhe i vlerson dshmit e veprs penale.Trsin sistematike operative t dshmimit e prbjn: zbulimi, nxjerrja,verifikimi dhe vlersimi i dshmive. Nga kjo del se dshmimi sht nj forme veant e njohjes s realitetit objektiv q e karakterizojn dy specifika: (1)


38/147


37

me dshmi bhet prcaktimi i fakteve q kan ndodhur n t kaluarn dhe(2) vrtetimi i ktyre fakteve realizohet n mnyr joformale ose n formne prcaktuar procesore. N shkencn e kriminalistiks, dshmit joformalequhen dshmi n kuptimin njohs. Kur bahet fjal pr dshmit n kuptiminstrikt formal, duhet t kihet parasysh se subjektet e dshmis jan tprcaktuara n mnyr precize me KPP. Ndr to bn pjes edhe policia. Por,pr t'u br dshmi, faktet relevante dhe rrethanat duhet t jen t njohura(t zbuluara) dhe t fiksuara n mnyr taksative me veprimet eprmendura procesore dhe n form procesore t parashikuar n mnyr tsakt. N kt kontekst shtrohet pyetja: ka mund t jet lnd e dshmispr policin. Lnda e dshmis prcaktohet me normat e t drejts penalemateriale. Ktu prfshehen elementet e veanta t disa veprave penale,rrethanat rnduese dhe lehtsuese, fajsia e kryesit t veprs penale, etj.Faktet q jan lnd e dshmis gjat procesit (joformale e formale) mund

t sistemohen n kt mnyr: (1) faktet q jan shenja ligjore t veprspenale, (2) faktet q kan t bjn me identitetin e kryesit t veprs penaledhe prgjegjsia e tij penale, (3) faktet q kan t bjn me rrethanatrnduese dhe lehtsuese dhe (4) faktet tjera t rndsishme pr marrjen evendimit t organit gjat procedurs. T gjitha faktet q prbjn lndn edshmis gjat procedurs penale mund t ndahen n: a) fakte q kanvler penale-juridike (t gjitha rrethanat faktike) dhe b) fakte q nuk kanvler penale-juridike, por kan kontribuuar pr kryerjen e veprs penale.

2 .4 .7 . T dhna t mb i ob j ek t i n e su lmi t , dmin dh e t dmtu a r in

Objekti i sulmit sht kuptim kriminalistik. N t drejtn penale flitet probjektin e veprimit. Kur i dmtuari sht person fizik, duhet t jepen tdhnat personale, adresa e vendbanimit ose veprimit, profesioni e tngjashme. T dhnat mbi t dmtuarin shpesh kan karakerrin eviktimogjenezs. Kjo do t thot se prej tyre duhet t duket qart se cili kaqen roli i viktims n kriminogjenez, p.sh. pjesmarrs, provokues, pasivetj. M tutje duhet t tregohet nse i dmtuari parashtron propozim prkrkes pasurore juridike, far (Neni 107 dhe 108 i KPP) dhe fardshmish paraqet n lidhje m kt. Ndrkaq, kur i dmtuari sht person

juridik, duhet t tregohet titulli i tij, t dhnat mbi veprimtarin me t cilnmerret, organi te i cili sht regjistruar dhe data e regjistrimit, adresa esakt, numrat e telefonit, telefaksit, e-maili etj. T personit prgjegjs etj.Kur flitet pr dmin duhet t lloji dhe vlera e dmit (s paku prafrsisht),regjistrimi dhe prshkrimi i detajuar i dmit, si jan: mjetet e thuajsuara,lndimet trupore, vdekja etj. Prve ktyre, duhet t tregohet nse pasuriadhe personat kan qen t siguruar ose jo, prej kur dhe n far vlere kanqen t siguruar, kush sht shfrytzues i sigurimit, etj. Vlera e dmit duhett shprehet gjithnj n shuma parash, sepse t disa vepra penale ajo shtrrethan kualifikuese ose privilegjuese. Nj arsye tjetr pr vlersim precizsht fakti se ndonjher t dnuarit duhet ti konfiskohet pasuria epaligjshme dhe me koh t pamundsohet evitimi i ksaj mase nga i dnuari.N kto t dhna bjn pjes edhe shpenzimet tjera, si jan pagesat e


39/147


38

sigurimeve, shpenzimet e shrimit, invaliditeti, vdekja etj. Si shihet, n ktpjes t kallzimit penal jepen t dhnat mbi dmin n trsi, prandaj n tduhet t bhet specifikimi.

3. Sht esa t e ka l lz im i t pena lLigjdhnsi (Neni 2007, alineja 2 KPP) prmend kto shtesa t kallzimitpenal: mjetet, skicat, fotografit, raportet, procesverbalet mbi masat dheveprimet e ndrmarra, shnimet zyrtare, deklaratat dhe materialet tjera, tcilat mund t kontribuonin pr efikasitetin e procedurs. Si shihet,ligjdhnsi, n form t klauzols s prgjithshme, u ka ln hapsirpersonave t autorizuar zyrtar edhe pr dorzimin e shtesave tjera. Kto,p.sh., mund t jen poligramet, nse sht br testi poligrafik. Shtesatnnkuptojn materialin e trsishm, t cilin ligjdhnsi e ka nominuarvetm pjesrisht, q mund t shrbej pr sqarimin e shtjeve dheakuzave, por edhe ekskulpimi i personit t dyshuar. Shtesat e prmendura imundsojn prokurorit publik kompetent q t marr vendime objektive ndrejtim t ndjekjes penale. Dorzimi i shtesave sht i obliguar pr policin.Shihet se kallzimi nuk prmban dshmi, por shtesa t cilat kan ose mundt ken statusin e dshmive. N t bhet rezymimi i rezultatit t prpunimitkriminalistik. Si sht theksuar, pasqyrimi i rrjedhs s veprs penale duhett jet i vrtet, i qart, gjithprfshirs dhe pa kurrfar teprimi ose animi.Pr shkak t kornizs s kufizuar t raportit, n t prmenden vetm faktetrelevante m t rndsishme, ndrsa faktet m pak t rndsishme duhet tmos prfshehen n raport. Si sht thn m hert, konstatime dhevrojtimet e policis, t cilat mund t jen me shum interes pr prokurorinpublik, duhet t regjistrohen ndarazi dhe duhet ti shtohen raportit. Por,vrojtimet dhe mendimet e policis duhet t bazohen n t dhnat faktike tarsyetuara dhe duhet t jen t bindshme. Qartsia e prmbajtjes skallzimit, prve tjerash, arrihet nprmjet shkoqitjes logjike. Kjo duhet tbhet sipas rrjedhs s natyrshme dhe zhvillimit t veprs penale, si edhesipas rrjedhs s trsishme t prpunimit kriminalistik.M n fund, n pajtim me dispozitn e Nenit 207, alineja 3 t KPP, n qoftse policia ka ndrmarr masa dhe veprime kurse informacionet egrumbulluara nuk paraqesin baz pr parashtrimin e kallzimit penal tpolicis dhe nuk ekziston dyshimi i bazuar se sht kryer vepra penale,policia megjithat i drgon prokurorit publik raport t veant.

4. Plo ts im i i ka l l z imi t pena lSi sht thn edhe m hert, n qoft se policia merre vesh pr fakte treja, pr dshmi ose pr gjurm t veprs penale ajo sht e obliguar q pandrprer t grumbulloj informatat e nevojshme dhe menjher ti dorzojprokurorit publik raport lidhur me to, i cili do t jet si plotsim i kallzimitpenal t policis (Neni 207, alineja 3 e KPP). Natyrisht, t gjitha njohurit esiguruara ndrkoh duhet t jen relevante nga aspekti penalo-juridik. N t


40/147


41/147


40

bis in idem (Neni 4, alineja 1, KPP). Pra, n qoft se policia merr vesh prfakte t reja, jo n kuadrin e gjurmimit lidhur me shtjen p4enale tparaqitur por n kuadrin e aktiviteteve t saj t rregullta, sht e obliguar tndrmarr masa dhe pr kt ta njoftoj prokurorin publik, n form traportit.Kriter themelor pr sigurimin e informacioneve pr fakte t reja, brendaveprimtaris s rregullt t policis, sht ajo se bhet fjal pr faktevendimtare q mund t ndikojn n sasin kriminale dhe prgjegjsinpenalo-juridike t personit t paraqitur. N raport duhet t jet e dukshmese kto fakte dhe dshmi t reja jan zbuluar pas parashtrimit t kallzimitpenal. M s shpeshti, t tilla jan rastet e zbulimit t mvonshm tpjesmarrsve n vepr, t rrethanave rnduese ose lehtsuese, etj. Rastete tilla shfaqen m s shpeshti t kriminaliteti i organizuar dhe deliktet serike.

KAPITULLI I SHTAT: BASTISJA

1 . Kup t im i i ba s t i sj e s

Bastisja sht veprim kompleks dhe i shumllojshm penalo-procesor dhekriminalistik, njkohsisht, i cili ndrmerret me qllim t gjetjes s personitdhe arrestimit t tij ose me qllim t gjetjes s mjeteve t rndsishme prnevoja t procedurs penale t cilat do t shikohen, do ti nnshtrohenekspertizs ose do t ekspozohen pr tu njohur. N kt kuptim, bastisjaprfshin masat e detyrimit, nprmjet t cilave: a) sigurohet prania epersonave dhe b) gjenden lnd t rndsishme pr procedurn penale.

Bastisja mund t ndahet sipas disa kritereve: sipas fazave t procedurs,sipas bazs ligjore, sipas qllimit dhe sipas objektit ose hapsirs.

Varsisht prej fazave t procedurs, bastisja mund t jet: (1) si veprim nhetim, (2) si veprim jasht hetimit, (3) si veprim pas ngritjes s aktakuzsdhe (4) si veprim nprmjet t cilit ofrohet ndihma ndrkombtare penalo-

juridike. N kt libr bhet fjal pr bastisjen si veprim hetimor.

Bastisja, varsisht prej bazs ligjore, mund t bhet me mandat t gjykatsose pa pandat t gjykats.

2 . Ndar j a e bas t i s j e s he t im ore nga b ast i s j a p r sh t j e t s i gu r i s

Me qllim t qasjes s drejt t prpunimit t ksaj teme, sht edomosdoshme q bastisja si veprim hetimor t ndahet nga bastisja provizorepr shtje sigurie. N t vrtet, bastisja provizore pr shtje sigurie shtkontroll, t cilin mund ta bj policia kur ekziston rrezik q personi t ketarm ose mjete t rrezikshme q mund t prdoren pr sulm ose prvetlndim (Neni 204, alineja 1, KPP). Bastisja provizore pr shtje sigurienuk prfshin bastisjen e personave n kuptimin e veprimit hetimor, por sht


42/147


41

e kufizuar n bastisjen e rrobave t jashtme t personave, e sidomos nverifikimin provizor t valixheve ose automjeteve t cilat jan nn kontrolline drejtprdrejt t personave t till (Neni 204, alineja 2, KPP). Bastisja etill nnkupton shfrytzimin e shqisave t ta parit, dgjuarit dhe nuhaturitdhe, eventualisht, t t prekurit, por jo edhe veprimet q do t bnin tmundur zbulimin e gjrave q nuk mund t zbulohen nprmjet ktyreshqisave. Pra, bhet fjal pr veprim kriminalistik parandalues. Pr dallimprej ksaj, ekzistojn dhe bastisje represive t policis, q quhen bastisjekriminalistike, t cilat ndrmerren kur ekzistojn bazat pr dyshim se shtkryer nj vepr penale konkrete.

Bastisja si veprim penalo-procesor gjithmon ka karakter represiv, nprmjett cilit gjurmohet, me ndihmn e shqisave dhe, si edhe t pajisjeve teknike.Pr kt arsye, dyshimi pr ekzistimin e veprs penale konkrete duhet t jet

n nivel t dyshimit t bazuar (Neni 240, alineja 1, KPP).Dallimi tjetr midis bastisjes si veprim hetimor dhe bastisjes provizore prshtje sigurie qndron edhe nga pikpamja e bazs ligjore. Kshtu, bastisjaprovizore pr shtje sigurie e personave zbatohet n mnyr direkte, nbaz t norms ligjore (Neni 204, KPP), kurse bastisja si veprim hetimorbhet n baz t mandatit t gjykatsit, por n raste t jashtzakonshme(Neni 245, alineja 1 KPP) edhe pa mandat t gjykatsit.

3 . Ob jek t e t e bas t i s j e s

KPP prshkruan bastisjen e shtpis, t hapsirave tjera e t pasuris, siedhe t personave. Mirpo, me interpretimin e dispozits s Nenit 240,alineja 1, KPP, me togfjalshin hapsirat tjera nnkuptohen edhe mjetet etransportit (automobili, autobusi, aeroplani, anija, barkat), objektet publike(restoranti, diskoteka, kafeteria, stacioni i autobusve dhe i trenit, limani dheaeroporti). Gjithashtu, mendojm se, sipas ktij togfjalshi, objekte tbastisjes si veprim hetimor mund t jen edhe hapsirat e hapura (parku,pylli, parkingu, sheshi, shtitorja etj.). Prandaj, bastisja e objektit mund t

jet: (1) bastisje e shtpis dhe hapsirave tjera, (2) bastisje e hapsirs shapur, (3) bastisje e pasuris dhe (4) bastisje e personave.

3 .1 . Sh t p i a dhe h apsi r a t t j e r a

Nj prej pyetjeve q logjikisht mund t shtrohen sht kjo: ka nnkuptonshtpia apo banesa e ka nnkuptojn objektet tjera apo objektet q iprkasin dikujt. Mendojm se shtpia, sipas dispozitave t KPP, nnkuptonhapsirn e prgjithshme q nj person e ka zgjedhur si vend t banimit ttij. N kt hapsir sht i mbrojtur intimiteti (privacia) dhe jan t lejuarasjelljet q do t ishin t papranueshme pr publikun. Kualiteti i hapsirs qkonsiderohet shtpi ka rol t parndsishm. Pr kt arsye, sht enevojshme marrdhnia psikike dhe fizike e banorit ndaj hapsirs n tciln banon, por nuk krkon kualitet ndrtimor t hapsirs. N kt kuptim,


43/147


42

n kushtet e prmendura, personi mund t je

Documents

bazat e kriminalistikes