E K O L O Š K O P R A V O

doc. dr

Amina Nikolajev

EKOLOGIJA

• Eko + logija, nauka koja proučava odnose među

organizmima te odnose organizama i njihova

okoliša

• Ekologija bilja proučava odnose biljnoga svijeta

prema okolišu

• Ekologija životinja proučava odnose životinja prema

živoj i neživoj prirodi

• Ekologija čovjeka ili humana ekologija bavi se

proučavanjem odnosa čovjeka i njegova

okoliša (zaštita okoliša)

EKOLOGIJA

• Socijalna ekologija - grana sociologije koja se bavi

utjecajem okoline na ljudsko društvo ili pojedince

• Ekološka ekonomija – grana ekonomije koja se bavi

proučavanjem međuodnosa privrede i okoline

• Neraskidiva povezanost sa čovjekom i svim

sferama njegova djelovanja

EKOLOGIJA

• Bavi se odnosom između živih organizama

međusobno, i njihovim prirodnim okruženjem

• Predmet interesiranja - sastav, distribucija, iznos,

broj i promjena stanja organizama unutar i između

ekosistema

• Nauka koja se bavi proučavanjem načina života i

koegzistencijom čovjeka, flore i faune

• Važna oblast izučavanje u ekološkim studijama je

razumijevanje utjecaja biodiverziteta na ekološke

funkcije

EKOLOGIJA

• Interdisciplinarna nauka (koja ne može postojati

sama za sebe) – prirodne nauke (biologija, fizika,

hemija, matematika) + druge discipline (ustavno,

građansko, krivično, upravno, privredno, ...)

• Često se poistovjećuje sa konceptima zaštite

okoliša i rješavanjem problema sve većeg

zagađenja (temelj njenog razvoja u početku bila je

teorija prirodnog odabira ili evolucije)

EKOLOGIJA

• Riječ ekologija prvi put uvodi njemački naučnik

Ernst Haeckel 1866.

• Starogrčki filozofi, Hipokrat i Aristotel, rimski

pjesnik Vergilije i filozof Lukrecije, uvode osnove

ekologije u svojim studijama o prirodi

• ekologija u pravom značenju riječi nastaje tek u

drugoj polovici 19. stoljeća

• snažniji razvitak i razvoj egzaktnije nauke tek

polovinom 20. stoljeća

EKOLOŠKO PRAVO

• Drevna Indija, stari Egipat, Grčka, Rim – elementi

današnjeg ekološkog prava

• Jedan od prvih zakona – Zakon o zaštiti

historijskih građevina (1834. Grčka)

• Predmet pravne regulative: zaštita vode i zraka od

zagađenja, zaštita divlje prirode i sl.

– Zakon o zaštiti voda od zagađenja (1876. VB)

– Zakon o zaštiti prirode (1911. Belgija)

EKOLOŠKO PRAVO

• Prvi pravi ekološki zakon – Zakon o zaštiti životne

sredine (1969. Švedska) – prvi korak ka stvaranju

nacionalne legislative koja oblast zaštite prirodne

sredine uređuje kao cjelovit sistem ekološkog

prava

• Složenost ? – nadnacionalni karakter ove oblasti

• Američko-kanadska Komisija za pitanja

prekograničnih zagađenja (1909.)

EKOLOŠKO PRAVO

• Od druge polovine 20. razvoj ekološkog prava –

povezivanje nadnacionalnog i djelovanje

međunarodnih organizacija:

– UN (1945.);

– Vijeće Evrope (1950.) i

– EU – nova dimenzija formiranja pravnih

standarda zaštite i očuvanja prirodne sredine

• Deklaracije i konvencije (Štokholm, Rio de Janiero,

Aarhus, Kyoto, Kopenhagen, Pariz, ...)

EKOLOŠKO PRAVO

• Regulira pitanja:

– prava na život u zdravoj životnoj sredini;

– prava na održiv ekonomski razvoj u novim

tehnološkim uslovima uz stalno unapređivanje kvaliteta

okoline;

– prava na racionalno korištenje prirodnih i energetskih

resursa, koji osiguravaju održivi razvoj;

– prava na sprječavanje, smanjivanje i prevenciju svih

oblika zagađivanja okoline;

– prava na zaštitu integriteta biosfere, uključujući i

prirodne klimatske uvjete i biološku raznovrsnost

OKOLIŠNO VS. EKOLOŠKO PRAVO

• Okolišno pravo

– termin koji obuhvata međunarodne sporazume (konvencije), propise, uključujući i nacionalnu legislativu koja se odnosi na regulaciju odnosa između ljudi i okoline (s ciljem smanjenja utjecaja ljudskog djelovanja)

• Dvije osnovne teme su: kontrola i sprječavanje zagađenja te očuvanje resursa

• Strana literatura – paralelna upotreba ecology law i environmental law

• Ekološko pravo širi pojam u odnosu na okolišno

EKONOMIJA VS. EKOLOGIJA

• Ekonomija - prirodna sredina - ekologija

• Pojam ekonomije

• Pojam prirodne sredine – skup prirodnih i

prirodno-antropogenih faktora koji djeluju na

funkcioniranje ekonomije u cjelosti ali i na nivo

životnog standarda stanovništva

• Pojam ekologije

• Ekološko (okolišno) pravo

EKOLOŠKO PRAVO

• Predmet interesiranja – valorizacija odnosa između ekonomije i prirodne sredine

• Konflikt interesa između ekonomije i prirodne sredine:

– Ekonomija se razvija na račun prirodne sredine

– Prirodna sredina ograničena je ekonomijom u zavisnosti do društveno-ekonomske razvijenosti

NARUŠENA RAVNOTEŽA

• Narušena ravnoteža socijalne i ekonomske

komponente

• Narušena ravnoteža razvojne komponente i

prirodne sredine

• Nema ravnoteže ekonomsko-socijalnog razvoja

bez istovremene ravnoteže sa prirodnom

sredinom (oskudnost resursa)

NARUŠENA RAVNOTEŽA

• Narušena ravnoteža rezultat je djelovanja

prirodnih faktora, ali mnogo više djelovanje

ljudskog faktora (nekontrolirano iscrpljivanje

resursa, uništenje biljnih i životinjskih vrsta,

zagađivanje, pretjerana potrošnja resursa,

urbanizacija, rast stanovništva)

• Velika zabrinutost zbog narušene ravnoteže

NARUŠENA RAVNOTEŽA

• Problem neravnoteže nije fenomen savremenog

društva (postojao je i ranije ali je bio lokalnog

karaktera)

• Problem neravnoteže globalnog je karaktera

• Ozbiljna je zabrinutost za očuvanje prirodne

sredine

IMPLIKACIJE NARUŠENE EKOLOŠKE RAVNOTEŽE

• Negativan utjecaj na ljudsko zdravlje (kako i na

koji način?)

• Klimatske promjene i efekat staklene bašte,

povećanje zagađenosti (šta to znači?)

• Promjena ekonomske efikasnosti (u kojem

smislu?)

ZABRINUTOST ZA PRIRODNU SREDINU

• Da ili ne?

• Četiri razloga:

– Nesklad antropogenih i prirodnih sistema

– Intenzivan rast stanovnika

– Troškovi korištenja prirodnih resursa i njihove

reprodukcije

– Nedostatak supstituta

NESKLAD ANTROPOGENIH I PRIRODNIH SISTEMA

• Šta znači?

• Koja je vrijednost savremene tehničke civilizacije?

• Da li je intenzitete tehničko-tehnoloških

promjena ovisan od društveno-ekonomskog

razvoja?

• Kakav je odnos čovjeka naspram prirode?

INTENZIVAN RAST STANOVNIKA

• Kako se manifesira porast broja stanovnika na

narušavanje ekološke ravnoteže?

• U kojem obimu?

• Na koji način?

• Šta su i kako riješavati situacije?

TROŠKOVI KORIŠTENJA PRIRODNIH RESURSA I NJIHOVE REPRODUKCIJE

• Koji su to troškovi?

• Koliko zemlje izdvajaju?

• Da li to zavisi od ekonomskog razvoja zemlje? Ili

od razvijenosti svijesti o potrebi izdvajanja?

• Kratki ili dugi rok – isplativost?

NEDOSTATAK SUPSTITUTA

• Zadovoljenje potreba vs. oskudnost resursa?

• Oskudnost resursa i oksudnost spustituta?

• Da li svaki resurs ima spustitut?

• Teorija nultog razvoja?

• Održivi razvoj?